EK-2

SAMSUN İLİ
2024-2026
HAYVANSAL ÜRETİM PLANI

SAMSUN İLİ TARIMSAL ÜRETİM PLANLAMA TEKNİK KOMİTESİ

2023
İçindekiler

1 GİRİŞ................................................................................................................................................4

2 İLİN GENEL ÖZELLİKLERİ..........................................................................................................5

2.1. Coğrafi Konum.........................................................................................................................5

2.1.1. Yeryüzü şekilleri...............................................................................................................5

2.1.2. Bitki Örtüsü......................................................................................................................5

2.2. İdari Yapı ve Nüfus..................................................................................................................6

2.3. Sosyo-Ekonomik Yapı..............................................................................................................6

2.4. İklim..........................................................................................................................................6

2.5. Kaba Yem Üretim Alanları.......................................................................................................7

2.5.1. İl Arazisinin Niteliklerine Göre Dağılımı.........................................................................7

2.5.2. Sulama Durumu ve Potansiyeli........................................................................................8

3 HAYVAN SAYILARI.....................................................................................................................9

3.1. Büyükbaş Hayvan Varlığı.........................................................................................................9

3.2. Küçükbaş Hayvan Varlığı.........................................................................................................9

3.3. Kanatlı Hayvan Varlığı...........................................................................................................10

3.4. Arılı Kovan Varlığı.................................................................................................................10

4 HAYVANSAL ÜRÜN VERİLERİ................................................................................................10

4.1. Süt Üretimi.............................................................................................................................10

4.2. Kırmızı Et Üretimi..................................................................................................................11

4.3. Kanatlı Üretim Verileri...........................................................................................................11

5. HAYVANCILIKTA FAALİYET GÖSTEREN TARIMSAL ÖRGÜTLER..................................12

2
6. HAYVANCILIK İŞLETMELERİNİN YAPILARI........................................................................14

7. İYİ TARIM UYGULAMALARI VE ORGANİK HAYVANSAL ÜRETİM................................16

8. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME...................................................................................................18

9. ÜÇ YILLIK ÜRETİM PLANLARININ HAZIRLANMASI..........................................................20

3
TABLOLAR

Tablo 1 İlin Arazilerinin Niteliklerine Göre Dağılımı 7

Tablo 2 Samsun İli Sulama Durumu 8

Tablo 3 İlçelere Göre Tarım Alanlarının Sulu ve Kuru Alan Durumu 8

Tablo 4 Büyükbaş Hayvan Varlığına İlişkin Veriler 9

Tablo 5 Küçükbaş Hayvan Varlığına İlişkin veriler 9

Tablo 6 Kanatlı Hayvan Varlığı 10

Tablo 7 Kanatlı Hayvan Varlığı 10

Tablo 8 Arılı Kovan Varlığı 10

Tablo 9 Süt Üretim Verileri 10

Tablo 10 Kırmızı Et Üretim Verileri 11

Tablo 11 Yumurta ve Beyaz Et Üretim Verileri 11

Tablo 12 Hayvancılık sektöründe Faaliyet Gösteren Tarımsal Örgütler (Yetiştirici Birlikleri) 12

Tablo 12 Hayvancılık sektöründe Faaliyet Gösteren Tarımsal Örgütler (Üretici Birlikleri) 12

Tablo 12 Hayvancılık sektöründe Faaliyet Gösteren Tarımsal Örgütler (Kooperatifler) 14

Tablo 13 Hayvancılık İşletmeleri 15

Tablo 14 Hayvancılık İşletmeleri 15

Tablo 15 Hayvancılık İşletmeleri 16

Tablo 16 Organik Hayvansal Üretim 16

Tablo 17 Organik Veriler 16

Tablo 18 Organik Arıcılık 18

Tablo 19 İyi Tarım Uygulamaları Hayvansal İşletme Sayısı 18

4
Tablo 20 İyi Tarım Uygulamaları Hayvansal Üretim 18

Tablo 21 Üç Yıllık Hayvansal Ürün Üretim Planı Tablosu 20

5
 1. GİRİŞ

Son yıllarda ekonomik, sosyal ve çevresel gelişmeler ile küresel iklim değişikliği, su
kısıtı, artan nüfus ve kentleşme gibi faktörler gıda arz güvenliğinin önemini artırmıştır.
Pandemi ve coğrafyamızdaki çatışmalar gıda milliyetçiliğini tetiklemiştir. Bu durum gıda arz
güvenliğini temin etmek için doğal kaynakların optimum kullanımını sağlayacak etkin bir
planlama sürecini zorunlu hale getirmiştir.

Bu kapsamda; Bakanlık politikalarımız kayıtlılık, kalite, verimlilik, yatırım ve

sürdürülebilirlik olmak üzere beş eksen üzerinde şekillendirilmiştir. Bu amaçla, 5488 ve 5403
sayılı kanunlarda değişiklik yaparak üretim planlaması, sözleşmeli üretim, kayıtlılık ve
işlenmeyen arazilerin üretime kazandırılması ile yeni normallere göre politikalar
oluşturulmaya başlanmıştır. Böylece arz güvenliğimizin sürdürülebilir olması sağlanacak,
üreticilerin gelir düzeyi artırılacak ve ülke ekonomisine katkı sağlanmış olacaktır.

5 Nisan 2023 tarihinde 5488 sayılı Tarım Kanunu'nda yapılan değişiklikle tarımsal
üretim planlanması konusunda Bakanlığımıza yetki verilmiştir. Tarımsal üretimin
planlanması, gıda güvencesi ve güvenliğinin sağlanması, verimliliğin artırılması, çevrenin
korunması ve sürdürülebilirliğin sağlanması için Bakanlıkça belirlenen ürün veya ürün
gruplarının üretimine başlanmadan önce izin alınması zorunlu hale getirilmiştir.

Bu kapsamda ürünlerin arz ve talep miktarı dikkate alınarak tarım havzası veya
işletme bazında hangi ürün veya ürün gruplarının üretileceğinin belirlenmesi, stratejik
ürünlerde arz güvenliğinin korunması, ülke ihtiyacına göre asgari ve azami üretim
miktarlarının tespit edilerek, arz fazlası veya eksikliğinin oluşmasının önüne geçilmesi
sağlanacaktır.

Stratejik ürünlerin, en uygun yerde üretilmesi/yetiştirilmesiyle birlikte, kaynak

kullanımında optimizasyon, verimlilik ve tarımsal hasılada artış sağlanması, hasat döneminde
üreticilerimizin pazarlama sorunu yaşamalarının önüne geçilmesi, refah düzeylerinin
yükselmesine katkı sağlanması ve iklim değişikliği dikkate alınarak doğal kaynaklarımızın
sürdürülebilir kullanımı temin edilerek, suyu merkeze alan bir üretim planlaması

6
amaçlanmıştır. Böylece üreticimizi koruyup güçlendirirken, tüketicimizin de artan refahtan
pay alması sağlanacaktır.

Yıllardır ülke gündeminde olan stratejik ürünlerde arz güvenliğini temin edecek
üretim planlaması sürecini, bütüncül bir yaklaşımla ve suyu merkeze alarak başlamış
bulunmaktadır.

Ülkemiz nüfusunun yeterli ve dengeli beslenebilmesi için insan sağlığı, hayvan sağlığı ve
çevrenin korunarak sürdürülebilir bir üretimin sağlanması temel hedefimiz olup; bu amaçla,
Hayvancılık sektörümüzde büyükbaş ve küçükbaş hayvanlarda birim hayvan başına düşen
verim (buzağı, et ve süt) artışı elde edilmesi, nüfusumuza ve coğrafyamıza uygun olarak
küçükbaş hayvan varlığında yeterli sürü büyüklüğüne ulaşılmasına yönelik olarak proje ve
destekleme programları uygulanmaktadır.

14 Eylül 2023 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan Tarımsal Üretimin Planlanması

Hakkında Yönetmelik kapsamında hayvansal üretimin planlaması ile ilgili ürün veya ürün
gruplarının belirlenerek, bu ürün gruplarına ilişkin iş ve işlemleri yerine getirilerek,

- Verimliliğin ve kalitenin artırılması,

- Gıda güvencesi ve güvenliği,

- Tarımsal faaliyetlerin entegre bir şekilde yürütülmesi,

- Çevrenin korunması ve sürdürülebilirliğin sağlanması,

- Sigortalılığın arttırılması,

- Kayıtlılığın artması,

- Arz güvenliğinin yükseltilmesi,

- Üretici haklarının korunması sağlanacaktır.

Üretilecek ürün veya ürün gruplarının tarım havzası veya işletme bazında üretim miktarları
belirlenecek ve üretim planlamasının esası oluşturulacaktır. Bu kapsamda, üretilecek ürün
veya ürün gruplarının arz ve talep dengesi içerisinde belirlenmesinden sonra;

7
- Ürünlerde kendine yeterlilik oranı

- Dış ticaret verileri

- İklim ve bölgesel yetiştiricilik koşulları

- Su kısıtı

- İşletme yapıları

- Mevcut hayvan varlıkları

dikkate alınarak havza veya işletme bazlı planlama yapılacaktır.

Samsun büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yönünden yığınlaşma gösteren bir ildir. Besi ve süt
işletmelerindeki kültür ırkı sığırların oransal olarak sayılarının artması yanında çiftçi gelirlerinin
arttırılması amaçlanmaktadır.

Hayvancılık sektörünün mevcut şartlar karşısında rekabet gücünü koruyabilmesi ya da

artırabilmesi için hayvan başına üretim ve aynı zamanda üretimde verimliliğin artırılması
gerekmektedir. Yani hem hayvan, hem de hayvanın içinde bulunduğu çevre şartlarının iyileştirilmesi
hedef olarak belirlenmiştir.

Suni tohumlama hizmetlerinin daha geniş kitlelere ulaştırılması, düşük verimli yerli ırkların
ıslah çalışmalarına devam ettirilmesi, yüksek verimli kültür ırklarının yetiştiriciliğinin teşvik edilmesi,
hayvancılık desteklemelerinin gücünden azami ölçüde yararlandırılması, eğitim ve yayım faaliyetlerin
etkin bir şekilde devam ettirilmesi, halk elinde manda ıslahı projesinin genişletilerek sürdürülmesi,
manda yetiştiriciliği işletmelerinin yaygınlaştırılması, manda eti ve sütü üretim ve değerlendirme
imkânları geliştirilmesi, eğitim ve yayım faaliyetlerine devam edilmesi ilimizin öncelikleri arasındadır

Bu çalışmanın amaçlarında biri de Samsun’da kaliteli kaba yem üretiminin arttırılması,

işletmelerin ekonomik kapasitelerinin ve verimlerinin arttırılmasıdır. Hayvancılığın temel
girdilerinden biri olan yem bitkileri ve silaj yapımının yaygınlaştırılması için ürün çeşitliliği
sağlanmalı, yüksek verimli çeşitler çiftçilere tanıtılmalıdır. Bölgede sorgum, silajlık soya, yem şalgamı
ve hayvan pancarı gibi alternatif yem bitkileri tarla ziraati yapılan alanlara dahil edilmelidir.

Kaliteli kaba yem üretiminin teşvik edilmesi, yem bitkileri üretimi desteklerinin arttırılması,
kaliteli tohum kullanımı konusunda özendirici çalışmalar yapılması, dane yem özellikle mısır ve soya

8
üretimi desteklenmesi, silajlık yem bitkileri üretimi teşvik edilecek, silaj yapımı yaygınlaştırılması,
eğitim ve yayım çalışmaların arttırılması hayvansal üretimimizi kuşkusuz artıracaktır.

Diğer bir konu ise meraların ıslahı ve amenajmanıdır. Hayvancılığın gelişmesi ve kaliteli kaba
yem ihtiyacın karşılanması için meraların ıslah edilmesine ve amenajmanını yapılmasına bağlıdır.
Çayır ve mera alanlarının; erozyon, işgal, aşırı ve bilinçsiz otlatma gibi çeşitli nedenlerle nitelik ve
nicelik olarak bozulması ve bu sürecin devam etmesi geri dönüşü olmayan zincirleme birçok çevre
sorununa neden olmaktadır. Bundan hareketle Samsun’daki çayır mera alanlarının tespit tahdit ve
ıslahının tamamlanması amaçlanmaktadır.

2. İLİN GENEL ÖZELLİKLERİ

2.1. Coğrafi Konum

Karadeniz sahil şeridinin orta bölümünde Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirlerinin

Karadeniz’e döküldükleri deltalar arasında yer alan Samsun ili 9.579 km²’lik bir yüz
ölçümüne sahiptir. Coğrafi konum olarak 40°50'-41°51' kuzey enlemleri, 37°08' ve 34°25'
doğu boylamları arasındadır. Samsun İli Karadeniz Bölgesinin orta kesiminde yer alır.
Kuzeyinde Karadeniz’in yer aldığı ilin komşuları; doğusunda Ordu (Ünye ve Akkuş İlçeleri),
batısında Sinop (Durağan ve Gerze İlçeleri), güneyinde ise Tokat (Erbaa ilçesi), Amasya
(Merkez ve Taşova, Suluova, Merzifon, Gümüşhacıköy İlçeleri) ve Çorum (Osmancık İlçesi)
yer alır.

2.1.1. Yeryüzü Şekilleri

9
 Samsun İli yeryüzü şekilleri bakımından üç ayrı özellik gösterir. Birincisi güneyindeki
dağlık kesim, ikincisi dağlık kesimle kıyı şeridi arasında kalan yaylalar, üçüncüsü yaylalarla
Karadeniz arasındaki kıyı ovalarıdır. Kızılırmak ve Yeşilırmak akarsularının delta alanlarında
oluşmuş kıyılarında, yurdumuzun tarımsal potansiyeli en yüksek ovalarından Bafra ve
Çarşamba ovaları yer almaktadır.

2.1.2. Bitki Örtüsü

Samsun ili kıyı kuşağında, doğuya doğru Samsun-Çarşamba yöresine geçildiğinde;

Samsun şehir merkezinin bulunduğu kıyı kesiminin hemen ardındaki sahalarda, orman ve
fundalık sahalar çok küçük adacıklar şeklinde bir dağılışa sahiptir. Özellikle meşe, gürgen ve
bazen de yükseklerde çam ağaçlarının bulunduğu bu alanlardan doğuya doğru gidildikçe,
Çarşamba İlçesinin güneydoğusunda Kınalı ve Kestanelik mevkiinde, Orta Karadeniz
Bölgesinin en verimli kayın ormanları görülür. Çarşamba Ovasında özellikle Terme İlçesine
doğru Yeşilırmak’ın sağ sahil kısmında yoğun orman ve mera fark edilmektedir.
Kıyı kuşağı yöreleri içerisinde; batıdaki Bafra yöresinde kıyıdan 200– 300 metre
yüksekliğe kadar çıkılan yamaçlarda çalı ve ağaççık formasyonu bulunur. Kıyı ardı geçiş
yöreleri içerisinde Vezirköprü ve yakın çevresinde bitki örtüsü; koru ormanlar (geniş
yapraklılar, karışık yapraklılar, iğne yapraklılar) ve nemli ormanlar (kışın yaprağını dökenler,
soğuk-nemli iğne yapraklı ormanlar) çalı, fundalıklar, otluklar ve orman altı formasyonu
olmak üzere dört gruba ayrılır.
Biraz doğuya doğru geçildikçe Kavak İlçesi ve çevresinde, artan sıcaklık ve azalan
yağış şartlarına bağlı olarak, koru ormanlar ya da ağaçlı step sahaları hakimiyet
kazanmaktadır.

2.2. İdari Yapı ve Nüfus

2022 ADNKS sonuçlarına göre Samsun’un nüfusu 1.368.488’dir. Samsun 1.368.488

kişilik toplam nüfusuyla Türkiye’nin en büyük onaltıncı şehridir. Samsun, Türkiye nüfusunun

10
%1,60’dır. Km2’ye düşen kişi sayısı 146’dir. Samsun’da17 ilçe vardır. Toplam mahalle sayısı
1.247 dir. Samsun İli Doğu ve Orta Karadeniz Bölgesi illerinden göç almakla birlikte genel
anlamda dışarıya göç vermektedir.

2.3. Sosyo-Ekonomik Yapı

2017 yılı İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması

(SEGE-2017) sıralamasına göre Samsun ili 2-5 arasındaki orta gelişmişlik grubunda yer
almaktadır.
Samsun’da ilçelerin gelişmişlik düzeyleri 5 grupta incelenmiştir. Samsun’da birinci ve
ikinci gelişmişlik grubunda bulunan ilçeler (Atakum, İlkadım, Tekkeköy, Canik, Bafra) sahil
kuşağındadır. Sahil kuşağında olan Ondokuzmayıs, Çarşamba, Terme ilçesi ile sahil
kuşağında olmayan Havza, Kavak ilçesi de dahil olmak üzere 5 ilçe 3. gelişmişlik
sırasındadır. Alaçam, Vezirköprü, Ladik ilçeleri dördüncü, Ayvacık, Asarcık, Salıpazarı ve
Yakakent ise 5. gelişmişlik sırasındadır.

2.4. İklim

Samsun genellikle ılıman bir iklime sahiptir. Ancak sahil şeridinde ve iç kesimlerde
iklim iki ayrı özellik gösterir. Sahil şeridinde (Merkez ilçe, Terme, Çarşamba, Bafra, Alaçam,
Yakakent, 19 Mayıs) Karadeniz ikliminin etkileri görülür. Bunun için sahil şeridinde yazlar
sıcak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. İç kesimler (Vezirköprü, Havza, Ladik, Kavak, Asarcık,
Salıpazarı ve Ayvacık) yüksekliği 2000 m.yi bulan Akdağ ve 1500 m.yi bulan Canik
Dağlarının etkisi altında kalır. Burada dağların etkisinden kışlar soğuk, yağmur ve kar yağışlı,
yazlar ise serin geçer.

2.5. Kaba Yem Üretim Alanları

Türkiye'de fiğ ve yonca yem bitkileri ekilişlerinde başı çekmektedir. Bunları silajlık
mısır ve korunga ekiliş alanları izlemektedir. Ekiliş alanı her geçen gün azalan burçağın yem

11
bitkileri içerisindeki payı oldukça düşüktür. TÜİK 2022 verilerine göre Samsun ili 411.527
ton adi fiğ üretimi ile Türkiye’de 1. sırada yer almıştır. Ancak Türkiye hayvancılık sektöründe
kaliteli kaba yem sorunu kısmen devam etmekte olup üretimi artıracak politikalara devam
edilmesi gerekmektedir.

2.5.1. İl Arazisinin Niteliklerine Göre Dağılımları

Tablo 1 İlin Arazilerinin Niteliklerine Göre Dağılımı

12
 Yem Bitkisi Çayır Alanı Mera Alanı Orman Alanı
İlçe/Havza Diğer (ton)*
2022 TUİK (da) 2023 2023

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

Alaçam 83.438 1.948 267.680 20.324

Asarcık 9.838 307 140.320 4.948

Atakum 6.606 3.669 180.337 11.301

Ayvacık 2.400 133 190.430 754

Bafra 205.510 32.664 520.603 57.884

Canik 6.555 10.944 101.338 2.710

Çarşamba 47.120 9.891 95.000 3.060

Havza 62.870 32.633 300.210 51.978

İlkadım 6.885 8.185 34.860 5.158

Kavak 26.560 7.240 346.620 15.372

Ladik 19.550 25.853 200.240 23.710

19 Mayıs 14.240 2.796 61.300 4.486

Salıpazarı 3.500 112 171.580

Tekkeköy 47.986 3.103 102.152 1.740

Terme 6.900 4.393 89.250 72

Vezirköprü 99.950 18.456 951.520 55.931

Yakakent 10.150 38 103.100 3.080

İl Toplamı 660.058 0 162.365 3.856.540 262.508

Kaynak: TUİK 2022 *Buğday, Arpa, Yulaf, Tritikale sap-samanı

13
 Sulu Alana; DSİ sulaması, BŞB Sulaması Göletleri ve Halk Sulaması dâhidir.

2.5.2. Sulama Durumu ve Potansiyeli

Tarım tekniklerindeki önemli gelişmelere rağmen, iklim, bitkisel üretimin miktar ve

kalitesini belirleyen temel faktördür. İklim değişikliğine bağlı yüksek sıcaklık, kuraklık, yağış
miktarında azalma, yağış şiddetinde artış ve aşırı buharlaşma sonucu sulama suyu hacmindeki
azalmalar bitkisel üretim için büyük tehdit oluşturmaktadır. Son zamanlardaki iklim
değişikliklerinin su kaynakları üzerinde oluşturabileceği belirsizlikleri göz önünde
bulundurabilen bitki deseni optimizasyon çalışmalarına yer verilmelidir. Bahsedilen
optimizasyon çalışmaları özellikle sulu tarım işletmelerinde, bitki üretiminin yoğun olduğu
dönemlerde oluşabilecek yetersiz su koşullarında, su kullanım etkinliğini arttıran ve mevcut
su ile daha fazla gelir elde etmeyi sağlayan tedbirleri öncelikli kılmaktadır. Bunun için havza
bazında bitki su tüketim çalışmaları, bitkilerin üretim maliyetleri ile net gelirleri
belirlenmelidir. Böylelikle kısıntılı su kaynaklarını daha etkin kullanarak işletmelerin gelir
düzeyleri maksimize edilmesi hedeflenebilmektedir. Uzun yıllardır sulama şebekelerinde bitki
deseninin belirlenmesi için uzaktan algılama çalışmaları oldukça hız kazanmıştır. Özellikle
havza bazlı bitki su tüketiminin hesaplanabilmesine yardımcı olabilecek bu teknolojilerin
çalışmalara entegre edilmesi sektörlerdeki bu açığın kapanmasına öncelik sağlayıp hız
kazandıracaktır. Buna bağlı olarak yüksek çözünürlüğe sahip insansız hava araçları ile bitki
örtüsünün durumunun belirlenmesine, verim tahminine, bir sonraki yetiştirme döneminde
toprağın yapısının incelenmesine, bitkide oluşabilecek su stresi gibi sorunların tespit
edilmesinde daha ekonomik ve hızlı çözümler oluşturulabilecektir.

Tablo 2 Samsun İli Sulama Durumu

TOPLAM SULAMA TESİSİ ÇALIŞAN SULAMA TESİSİ

Sulama Sayısı Toplam Sulanan

Sayısı (Adet)
Kapasitesi (ha) (Adet) Alan (ha)

14
DSİ 29 160.986 16 48.035

Samsun Büyükşehir Belediyesi 54 5.133 16 2.106

TOPLAM 83 166.119 32 50.141

Kaynak: DSİ 2019

Tablo 3 İlçelere Göre Tarım Alanlarının Sulu ve Kuru Alan Durumu

İLÇELER İşlenen Tarım Alanı (da) Kuru alan (da) Sulu Alan (da)*

Alaçam 229.012 188.840 40.172

Asarcık 65.701 65.669 32

Atakum 110.775 103.636 7.139

Ayvacık 115.927 115.927 0

Bafra 645.929 308.429 337.500

Canik 73.116 73.116 0

Çarşamba 557.871 167.366 390.505

Havza 383.115 352.958 30.157

İlkadım 48.015 45.765 2.250

Kavak 171.667 165.435 6.232

Ladik 158.856 96.484 62.372

19.May 69.367 36.473 32.894

Salıpazarı 149.920 146.842 3.078

Tekkeköy 144.940 122.860 22.080

Terme 368.322 214.772 153.550

15
İLÇELER İşlenen Tarım Alanı (da) Kuru alan (da) Sulu Alan (da)*

Vezirköprü 442.201 273.071 169.130

Yakakent 49.967 45.712 4.255

TOPLAM 3.784.701 2.523.355 1.261.346

*Halk sulaması da dahildir.

3. HAYVAN SAYILARI

3.1. Büyükbaş Hayvan Varlığı

Tablo 4 Büyükbaş Hayvan Varlığına İlişkin Veriler

Melez Yerli ırklar

Yıllar Kültür ırkı (baş) Manda (baş) TOPLAM (baş)
(baş) (baş)

2019 102.736 191.936 65.190 22.050 381.912

2020 107.763 207.613 60.614 21.637 397.627

2021 103.655 206.053 62.746 23.633 396.087

2022 99.367 193.815 48.120 20.671 361.973

Kaynak: TUİK

3.2. Küçükbaş Hayvan Varlığı

Tablo 5 Küçükbaş Hayvan Varlığına İlişkin Veriler

Yıllar Koyun (baş) Keçi (kıl) (baş) Keçi (tiftik) (baş) TOPLAM (baş)

2019 201.350 23.271 0 224.621

16
 2020 232.590 27.197 0 259.787

2021 249.829 25.963 1 275.793

2022 239.033 22.575 3 261.611

Kaynak: TUİK

3.3. Kanatlı Hayvan Varlığı

Tablo 6 Kanatlı Hayvan Varlığı

Kanatlı Kanatlı Kanatlı Kanatlı Kanatlı Kanatlı

Yıllar (damızlık) (damızlık) (broyler) (broyler) (yumurta) (yumurta)
(adet) (İşletme) (adet) (işletme) (adet) (işletme)

2019 1.219.040 89 1.487.339 54

2020 1.154.136 103 1.314.436 63

2021 1.148.456 61 1.148.784 44

2022 703.414 61 905.964 36

Kaynak: TUİK

Tablo 7 Kanatlı Hayvan Varlığı

Yıllar Hindi (adet) Kaz/ördek (adet) Bıldırcın (adet)

2019 17.302 58.624 0

17
 2020 14.527 62.563 0

2021 10.662 56.548 0

2022 9.760 55.019 0

Kaynak: TUİK

3.4. Arılı Kovan Varlığı

Tablo 8 Arılı Kovan Varlığı

Yıllar Yeni Tip Kovan Eski Tip Kovan Toplam Kovan Varlığı

2019 76.214 286 76.500

2020 78.474 383 78.857

2021 85.530 546 86.076

2022 92.874 461 93.335

Kaynak: TUİK

4. HAYVANSAL ÜRÜN VERİLERİ

4.1. Süt Üretimi

Tablo 9 Süt Üretim Verileri

Koyun Sütü Toplam Süt

Yıl İnek Sütü (ton) Keçi sütü (ton) Manda (ton)
(ton) Üretimi (ton)

2019 391.318 391.318

18
 2020 396.480 396.480

2021 398.520 398.520

2022 387.649 387.649

2023 362.836 362.836

Kaynak: İl Tarım ve Orman Müdürlüğü verileri

4.2. Kırmızı Et Üretimi

Tablo 10 Kırmızı Et Üretim Verileri

Yıl Büyükbaş Eti (ton) Küçükbaş Eti (ton) Toplam Kırmızı Et Üretimi

2019 4.769 329 5.098

2020 4.549 451 5.000

2021 4.558 455 5.013

2022 4.506 413 4.919

2023 3.732 419 4.151

Kaynak: Kesimhane verileri

4.3. Kanatlı Üretim Verileri

Tablo 11 Yumurta ve Beyaz Et Üretim Verileri

Toplam Beyaz
Yıl Sofralık Yumurta (adet) Tavuk Eti (ton) Hindi Eti (ton)
Et (ton)

2019 253.413,368 20.175 0 20.175

2020 247.104,416 20.796 0 20.796

19
 2021 255.776,757 18.630 0 18.630

2022 264.541,780 18.562 0 18.562

2023 258.790,073 18.436 0 18.436

Kaynak: Kesimhane verileri

5. HAYVANCILIKTA FAALİYET GÖSTEREN TARIMSAL ÖRGÜTLER

Tablo 12 Hayvancılık Sektöründe Faaliyet Gösteren Tarımsal Örgütler (Yetiştirici Birlikleri)

20
 Yetiştirici Birlikleri
İlçe/Havza
Üye Sayısı Faaliyet Alanı

Soy Kütüğü

Samsun İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Ön soy Kütüğü

836
Birliği Döl Kontrolü

Hayvancılık Desteklemeleri

Samsun İli Damızlık Koyun Keçi Koyun-Keçi tanımlaması

1.928
Yetiştiricileri Birliği Hayvancılık Desteklemeleri

Soy Kütüğü

Samsun İli Damızlık Manda Yetiştiricileri Ön soy Kütüğü

1.228
Birliği Döl Kontrolü

Hayvancılık Desteklemeleri

Hayvan gen kaynaklarının

Samsun İli Arı Yetiştiricileri Birliği 1.132 korunması tespiti ıslahı
geliştirilmesi ve pazarlanması

21
Tablo 12 Hayvancılık Sektöründe Faaliyet Gösteren Tarımsal Örgütler (Üretici Birlikleri)

Üretici Birlikleri
İlçe/Havza
Üye Sayısı Faaliyet Alanı

Terme İlçesi Bal Üreticileri Birliği 206 Bal

Bafra, Alaçam, Ondokuzmayıs, Yakakent, Çarşamba

Terme, Salıpazarı, Ayvacık, Tekkeköy, İlkadım, 470 Kırmızı Et
Canik, Atakum Kırmızı Et Üreticileri Birliği

Havza, Vezirköprü, Ladik, Kavak, Asarcık Kırmızı

332 Kırmızı Et
Et Üreticileri Birliği

Samsun İli Kanatlı Hayvan eti Üreticileri Birliği 31 Broiler

Samsun İli Deniz ürünleri avcıları Üretici Birliği 18 Su Ürünleri

Samsun Sinop İlleri Su Ürünleri Yetiştiricileri

27 Su Ürünleri
Birliği

Havza Süt Üreticileri Birliği 143 Süt

Bafra Süt Üreticileri Birliği 741 Süt

Alaçam süt Üreticileri Birliği 89 Süt

Ondokuzmayıs Süt Üreticileri Birliği 45 Süt

Atakum Süt Üreticileri Birliği 49 Süt

Tekkeköy Süt Üreticileri Birliği 332 Süt

Çarşamba Ayvacık ve Salıpazarı İlçeleri Süt

190 Süt
Üreticileri Birliği

Vezirköprü İlçesi Süt Üreticileri Birliği 433 Süt

Terme Süt Üreticileri Birliği 268 Süt

Ladik Süt Üreticileri Birliği 94 Süt

22
Samsun İli Koza (Hamipek) Üreticileri Birliği 24 Koza

Tablo 12 Hayvancılık Sektöründe Faaliyet Gösteren Tarımsal Örgütler (Kooperatifler)

Kooperatifler
İlçe/Havza Ortak
Sulama Alanı
Sayısı

Asarcık İlçesi S.S.Alan, Aydın, Armutlu, Uluköy, Musaağa,

71 0
Kuyumcuoğlu ve Gökgöl Köyleri

Asarcık İlçesi S.S. Kesealan Köyü Tarımsal Kalkınma

50 0
Kooperatifi

Ayvacık İlçesi S.S.Çökekli Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 76 0

Bafra İlçesi S.S. Emenli Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 133 0

Bafra İlçesi S.S. Fener ve Sahilkent Köyleri Tarımsal Kalkınma

90 0
Kooperatifi

Bafra İlçesi S.S.Osmanbeyli Köyü Tarımsal Kalkınma

30 0
Kooperatifi

Havza İlçesi S.S. Aşağıyavucuk, Küflek, Kayacık ve Mürsel

67 0
Köyleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Havza İlçesi S.S.Çamyatağı Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 95 0

Havza İlçesi S.S.Çayırözü, Hacıdede ve Şeyhsafi Köyleri

82 0
Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Havza İlçesi S.S.Erikbelen Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 106 0

Havza İlçesi S.S. imircik ve Ağcamahmut Köyleri Tarımsal 38 0

23
 Kooperatifler
İlçe/Havza
Kalkınma Kooperatifi

Havza İlçesi S.S. Karahalil, Sofular, Ekinpınarı, Çakıralan ve

78 0
Hecinli Köyleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Havza İlçesi S.S. Yeşilalan ve Belalan Köyleri Tarımsal

129 0
Kalkınma Kooperatifi

Kavak İlçesi S.S. Toptepe,Bayındır, Duman,Dura,Kapuhayat ve

40 0
Karapınar Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Ladik İlçesi S.S. Deliahmetoğlu,Günkoru,Tatlıcak, Hasırcı ve İbi

31 0
Köyleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Salıpazarı İlçesi S.S. Avut Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 187 0

Terme İlçesi Hüseyinemscit Beldesi Tarımsal Kalkınma

11 0
Kooperatfi

Vezirköprü İlçesi S.S. Bahçekonak, Aydoğdu ve Esenyurt Köyleri

175 0
Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Vezirköprü İlçesi S.S. Çekalan,İmircik,Kületek ve Tatarkale

127 0
Köyleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Vezirköprü İlçesi S.S. Göl Beldesi Tarımsal Kalkınma Kooeratifi 119 0

Vezirköprü İlçesi S.S. Hayranlı ve Gömlekhisar Köyleri Tarımsal

78 0
Kalkınma Kooperatifi

Vezirköprü İlçesi S.S. Teberük, Aydınlı, Başfakı ve Kavakpınarı

55 0
Köyleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi

Vezirköprü İlçesi S.S.Türkmen Köyü Tarımsal Kalkınma

75 0
Kooperatifi

HAYKOOP ( S.S. Samsun Bölgesi Hayvancılık Kooperatifleri 72 Ortak 0

24
 Kooperatifler

Kooperatifte
n 30 Adedi
İlçe/Havza İlimizde
Birliği )
Faaliyet
Göstermekte
dir.

6. HAYVANCILIK İŞLETMELERİNİN YAPILARI

Tablo 13 Hayvancılık İşletmeleri

İlçe/Havza Süt İşletmesi Besi İşletmesi Küçükbaş Hayvancılık İşletmesi

Ondokuzmayıs 1.935 0 90

Alaçam 2.274 146 252

Asarcık 1.723 0 38

Atakum 1.876 7 99

Ayvacık 1.607 10 57

Bafra 6.370 195 769

Canik 1.686 159 184

Çarşamba 6.053 97 160

Havza 1.932 261 243

İlkadım 708 144 62

Kavak 1.190 16 76

25
Ladik 795 4 210

Salıpazarı 0 1.510 34

Tekkeköy 1.396 1.056 197

Terme 3.083 1.156 65

Vezirköprü 5.018 2.909 384

Yakakent 685 5 62

Hayvancılık işletmeleri faaliyet alanına göre sayısal olarak belirtilecektir. TÜRKVET

Verileri

Tablo 14 Hayvancılık İşletmeleri

Halk Elinde Islah

Bakanlık Islah
Hastalıktan Sözleşmeli Programına
Programına Atıl işletme
İlçe/Havza Ari İşletme Üretim Yapan
kayıtlı işletme Dahil İşletme Sayısı
Sayısı İşletme Sayısı
Sayısı Sayısı (Anadolu
Mandası )

19 Mayıs 14 10 2059

Alaçam 24 0 2442

Asarcık 2 0 1263

Atakum 1 2 0 1815

Ayvacık 2 0 2459

Bafra 3 389 56 7469

Canik 0 0 2065

Çarşamba 2 109 8 7702

26
Havza 138 0 3532

İlkadım 0 0 1026

Kavak 48 0 2297

Ladik 51 3 1435

Salıpazarı 0 0 1827

Tekkeköy 0 0 3906

Terme 3 0 5214

Vezirköprü 122 14 7504

Yakakent 3 0 585

Kaynak: TÜRKVET, E-ISLAH

Tablo 15 Hayvancılık İşletmeleri

Yumurta
Süt ve Süt Onaylı süt Kırmızı Et Beyaz Et
Paketleme
Ürünü toplama ve ve Et Ürünü İşleme Kesimhane
İlçe/havza veya İşleme
İşleme Tesisi soğutma tankı İşleme Tesisi Tesisi Sayısı
Tesisi
Sayısı sayısı/tonajı Sayısı Sayısı
Sayısı

19 Mayıs 3 1

Alaçam 1 2 1 1

Asarcık 2

Atakum 3 3 2 3 1 1

Ayvacık

27
 Yumurta
Süt ve Süt Onaylı süt Kırmızı Et Beyaz Et
Paketleme
Ürünü toplama ve ve Et Ürünü İşleme Kesimhane
İlçe/havza veya İşleme
İşleme Tesisi soğutma tankı İşleme Tesisi Tesisi Sayısı
Tesisi
Sayısı sayısı/tonajı Sayısı Sayısı
Sayısı

Bafra 12 68 2 2 4 1

Canik 1 1 2

Çarşamba 8 43 6

Havza 1 30 2 1

İlkadım 2 4 7

Kavak 2 1 1 1

Ladik 13

Salıpazarı 1

Tekkeköy 9 2 2 2 1 1

Terme 8 11 5

Vezirköprü 1 13 1

Yakakent

TOPLAM 43 194 11 14 27 7

İL MÜDÜRLÜĞÜ VERİLERİ

7. İYİ TARIM UYGULAMALARI VE ORGANİK HAYVANSAL ÜRETİM

Tablo 16 Organik Hayvansal Üretim

28
 Yıllar Et (ton) Süt (ton) Yumurta (adet)

2019 1.013,821 1.886,182 26.875.213

2020 1.031,883 1.922,869 25.874.827

2021 1.195,197 3.820,000 28.263.611

2022 813,852 3.720,099 20.865.037

2023*** 704,210 4.095,305 15.423.814

Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı **Organik üretimi içerir. *** Kasım 2023 sonu itibariyle

Tablo 17 Organik Veriler

İşletme Büyükbaş Küçükbaş

Yıllar Kanatlı Sayısı
Sayısı Hayvan Sayısı Hayvan Sayısı

2019 1 527 0 92.192 * 96.000**

2020 1 504 0 90.200* 120.000**

2021 2 1078 0 95.868* 110.400**

2022 1 880 0 75.313* 105.600**

2023 2 1176 0 82.000* 81.600**

Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı * Yumurtacı ** Etlik Piliç

Tablo 18 Organik Arıcılık

29
 Yıllar İşletme sayısı Kovan sayısı Üretim Miktarı (ton)*

2019

2020

2021

2022

2023

Kaynak:

Tablo 19 İyi Tarım Uygulamaları Hayvansal İşletme Sayısı

Yıllar İşletme Sayısı Büyükbaş Hayvan Sayısı Kanatlı Sayısı

2019

2020

2021

2022

2023

Kaynak:

Tablo 20 İyi Tarım Uygulamaları Hayvansal Üretim

Yıllar Et (ton) Süt (ton) Yumurta(adet)

2019

2020

2021

2022

2023

30
Kaynak:

31
 8. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

2022 TÜİK verilerine göre Türkiye’deki toplam 17.023.791 baş büyükbaş hayvanın
361.973’ü Samsun ilinde yer almaktadır. Bu, Türkiye genelinde %2,13’luk bir pay anlamına
gelmektedir. Bu anlamda Samsun ili Türkiye’de 13. sırada yer almıştır. Diğer yandan,
Samsun ilindeki büyükbaş hayvan varlığının değişimi incelendiğinde düşüşler yaşandığı göze
çarpmaktadır.

Samsun’da, genellikle Holstein, Montofon, Simental ve Jersey ırkları ve bunların

melezleri hakimdir. İç kesimlerde Holstein, Montofon ve Simental ırkları ve bunların
melezleri yaygın iken, sahil kesimlerde önemli sayıda Jersey, Jersey melezi ve Simental
melezi hayvanlar da bulunmaktadır. Samsun büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yönünden
potansiyel gösteren bir ildir. Besi ve süt işletmelerindeki kültür ırkı sığırların oransal olarak
sayılarının artması yanında çiftçi gelirlerinin arttırılması amaçlanmaktadır.

Büyükbaş hayvancılıkta, İlimizde bölgeye adapte olmuş kültür ırkı olan JERSEY
ırkına, uygun bakım, besleme şartları altında süt verimi ve kalitesi yüksek, işletmelerde
sayısal olarak oranının artması amaçlanmaktadır. İlimizde uygulanan ETKİYAP projesi
kapsamında ayrıştırılmış dişi jersey ırkı spermalarla suni tohumlama yapılarak JERSEY ırkı
sığırların sayısının artırılması planlanmıştır. Jersey ırkı inekler her türlü arazi koşullarında
kolayca beslenebilen kalsiyum protein ve yağ oranı açısından dünyada ki en kaliteli süt üreten
sığır ırkıdır. Ortalama inek sütüyle karşılaştırıldığında JERSEY sütünün besin değeri,%15
daha fazla protein %18 daha fazla kalsiyum ve % 10 daha fazla fosfor içermekte olup ,bu
bölgede süt kalitesinin arttırılması, yetiştiricilerin birim hayvandan elde ettiği gelirlerin
artırılması, bölge ve ülke ekonomisine olumlu katkı sağlayacaktır. Bu proje ile suni
tohumlama uygulamalarının yetersiz, iklime bağlı kış mevsiminin uzun coğrafi şartlardan
dolayı ulaşımın zor veya uzak olduğu dezavantajlı yerleşim birimlerinde yaşayan büyükbaş
hayvana sahip yetiştiriciler projenin hedef kitlesidir. Ayrıca ilimizde Sütçü ırkların
Yaygınlaştırılması projesi kapsamında jersey ırkı düve üretim merkezi kurulması
desteklenmelidir. Sahil bölgesindeki küçük aile işletmelerine 2 şer baş jersey düve verilmesi
ile ilgili çalışmalar yapılmalıdır.5 sağmal ineği olan aile işletmelerinde süt sağım makinası
verilmesi ile ilgili projeler desteklenmelidir.

İlimizde, Manda Yetiştiriciliği, Manda eti ve Manda Sütü Üretiminin ve Tüketiminin

Yaygınlaştırılması ile ilgili çalışmalar artarak devam etmelidir. İlimiz Manda Sayısı olarak
Türkiye de 1. sıradadır. Bafra Kızılırmak deltası Manda yetiştiriciliği yönünden çok

32
uygundur. Manda sayısı açısından da yoğunlaşma bu bölgede görülmektedir. Deltada sağımın
yapılması için uygun koşulların sağlanması, malak ölümlerinin önüne geçilmesi için kurudaki
mandalar ve doğumu yaklaşan mandaların ahırda tutulması, malak ölümlerine sebeb olan
yabani hayvanlara karşı kurumlar arası işbirliğine gidilmesi, küçük işletmelere( 20 baş ve altı)
süt sağım makinası verilerek sağıma teşvik edilmesi, bakım ve beslenmesi eğitimlerin
düzenlenmesi hedeflerinin yanında, sığır etinden daha az kolesterol daha fazla protein içeren
manda etinin et piyasasına girmesi için basın ve sosyal medya da reklam çalışmaları
yapılması, ETKİYAP projesi kapsamında Manda combası dağıtımlarına devam edilmesi,
bakanlığımız tarafından manda için et destekleme miktarının artırılması hedeflenmelidir.
Manda ürünleri (dondurma, yoğurt ve kaymak) üretimi için makine alımlarının
gerçekleştirilmesi ve markalaşma için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. ETKİYAP projesi
kapsamında ilimizde Mandalarda Suni Tohumlama Projesi yürütülmektedir. Suni Tohumlama
projesi ile, Manda ırkının devamlılığı verim özelliklerinin arttırılması ve ıslah çalışmalarının
sağlıklı bir şekilde yürütülmesi adına suni tohumlama büyük önem arz etmektedir. Uygulanan
proje kapsamında manda ıslahında yeni bir döneme geçilmiş, daha sağlıklı gen elde edilecek
ve bu sayede mandalarda et ve süt üretiminde daha verimli bir sonuç alınmaya
başlamıştır .Projenin devamlılığı için, suni tohumlama destek miktarının artırılarak devam
etmesi gerekmektedir

2022 TÜİK verilerine göre 261.611 küçük baş hayvan Samsun ilinde yer almaktadır.
Tablo değerlerine bakıldığında son yıllarda Samsun’da küçükbaş hayvan sayısında az da olsa
artış görünmektedir. Samsun’da küçükbaş hayvan yetiştiriciliğindeki seyir Türkiye
genelinden farklı değildir.

Samsun’da, büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiricileri arasında birlik ve dayanışma

sağlamak, yetiştiricileri eğitmek, üretilen ürünlerin pazarlanması ve değerlendirilmesine
yardımcı olmak ve araştırma kurumlarının planlayacağı ıslah çalışmalarına katkıda bulunmak
amacıyla, damızlık sığır, damızlık koyun-keçi ve damızlık manda yetiştiricileri birlikleri de
faaliyet göstermektedir.

Küçükbaş Hayvancılık ta; İlimizde Karayaka, Sakız, Bafra Irkı, Merinos ve bu

ırkların melezleri yetiştirilmektedir. K.baş hayvan varlığının büyük çoğunluğu Bafra,
Vezirköprü Tekkeköy ve Çarşamba ilçelerinde yetiştirilmektedir.Koyun yetiştiriciliğinde
meraya bağlı iş yükünün azaltılması, işletmelerin sürdürülebilirliğinin sağlanması ve genç
nüfusun büyük şehirlere göçünün azaltılması için büyük baş işletmelerinde olduğu gibi kapalı

33
bir işletme içerisinde kaba: konsantre yem oranı dengeli rasyonlar ile koyun ve kuzuların
beslendiği işletme modeli oluşturulması uygulamasına geçilmesi hedeflenmiştir..Küçükbaş
hayvan sayısının arttırılması amacıyla Köyümde yaşamak için Bir Sürü Nedenim Var Projesi
ilimizde uygulanmaktadır. Koyunlarda dış parazit mücadelesi için gerekli makine ekipmanın
bulunmaması, hem kırkımın hem de parazit ilaçlamasının ilkel yöntemlerle yapılmasının
önüne geçmek amacıyla Koyunlar için Püskürtmeli seyyar banyoluk projesi ile kırkım
işleminin teknik olarak da hızlı bir şekilde yapılması, daha az deri yaralanmalarının oluşması
ve kırkım sonrasında koyunların basınçlı seyyar koyun banyoluğu sayesinde daha etkili
ilaçlanabilmesi amaçlanarak kırkım makinası alımı yapılmıştır.
Kanatlı hayvanlar içinde tavukçuluk sektörü gerek Türkiye gerekse de Samsun ilinde
önemli yer tutmaktadır. Samsun ili özelinde değerlendirecek olursak tavukçuluk hem et
üretimi, hem de yumurta üretimine aynı derecede önem verilerek gerçekleştirilmektedir.
Özellikle organik üretimde Alaçam (Organik piliç eti)ve Bafra (organik yumurta) bölgesi
Samsun İlinde öne çıkmaktadır. Bununla birlikte Kavak bölgesi bulundurduğu kanatlı
kesimhanesi ile ilimiz etlik piliç üretiminde en uygun bölge durumundadır.

Samsun son yıllarda organik yumurta ve piliç eti üretiminde adını duyurmaya
başlamıştır. Bu gün tarımsal üretim ve gıda sektöründe Ülkemizin cirosu en büyük firmaları,
kanatlı entegre firmalarıdır. Kanatlı sektörü ülkemiz tarımı içinde en hızlı gelişen ve en güçlü
sektörlerden biri haline gelmiştir. Kanatlı sektörü hem iç hem de dış piyasadaki
dalgalanmalardan çok çabuk etkilenebilmektedir.

2022 yılı TÜİK verilerine göre ilimizde bulunan arıcılık yapan işletme sayısı 1.690,
yeni kovan sayısı 92.874, eski kovan sayısı 461, toplam kovan sayısı 93.335 adet olup; Bal
üretimi 1.032 ton, Bal mumu üretimi 32 ton’dur. Samsun bal üretimi, Türkiye bal üretiminin
yaklaşık %1’i kadardır. İlimizde arıcılık sabit ve gezginci arıcılık şeklinde yapılmakta olup,
gezginci arıcılarımız çoğunluğu Sivas İli olmak üzere Erzurum ve Ağrı illerine
gidebilmektedirler.
Arıcılığın ileri düzeylere taşınmasında, yeni gelir kaynakları oluşmasında önemli yere
sahip olan ana arı yetiştiriciliğinin arıcılarımız tarafından bilinmesi ve yaygınlaştırılması çok
önemlidir. Ticari alanda bir arıcılığın yapılabilmesi sağlıklı, verimli ve genç ana arılarla
çalışmaya bağlıdır. Ana arı üretimimiz ülkemiz gereksiniminin ancak %5 ini karşılayacak
düzeydedir. İlimizde Ana Arı Üretim Projesi yapılmış, Arı yetiştiricileri Birliği tarafından
Bafra ilçemiz Ağıllar mevkiinde faaliyete başlamıştır. Üretilen ana arılar ilimiz üreticilerine
dağıtılarak damızlık olarak kullanmaları sağlanmıştır.Böylece kendi ana arılarını üretmeye
34
başlamışlardır.
Bölgemizde yetiştiriciliği yapılan arı ırkı; Kafkas arı ırkıdır. Gezginci arıcılar balını
üretimini gerçekleştirdiği illerde toptan satışı ile gerçekleştirmektedir. İlimizde 2023 yılı
içersinde yüzde 72 kestane oranına sahip ‘Salıpazarı kestane balı’ coğrafi işaret tescil belgesi
alınmıştır. İlimizde Vezirköprü ilçesinde bal ormanı bulunmakta olup; Alaçam ilçesinde de
çalışmalar sürmektedir. İlimizde Samsun İli Arı Yetiştiricileri (1.500 üye) ve Terme Bal
Üreticileri (280 üye) Birliği olmak üzere iki adet sivil toplum örgütü bulunmaktadır.
Sertifikalı organik bal üreten işletmeler mevcut değildir, Organik bal üretimi ile ilgili
çalışmalar yapılmalıdır.

Her geçen gün kültür ve kültür melezi sığır sayısında artış yaşandıkça büyük tarımsal
işletmelerin faaliyete geçmesiyle süt üretimimizin devamlı artacağı görünmektedir. Modern
anlamda süt sığırcılığı yüksek kapasitede kurulmuş işletmelerin kültür ırkı hayvanlarından
oluşmaktadır. Ülkemizde yaygın olarak görülen, Tüberküloz ve Bruselloz hastalıkları ile
etkin mücadele edilmesi için hastalıktan ari işletmeler bakanlık tarafından da
desteklenmektedir. Ari işletmelerde hastalıktan korunmanın yanında, kaliteli ve sağlıklı süt
üretimi sağlanmaktadır. İlimizde 6 adet ari işletme bulunmakta olup, özellikle süt
sığırcılığının yaygın olduğu Bafra ilçesi başta olmak üzere ari işletme sayısı artırılması
amaçlanmış olup, ari işletme desteklerinin ve işletmelerdeki alet ekipman desteklerinin
artırılarak devam etmesi hedeflere ulaşma da önem arz etmektedir.

Aile tipi hayvan beslemeden işletme tipi süt sığırcılığına geçiş amaçlanmaktadır.
Damızlık Süt sığırcılığı ve Manda Yetiştiriciliği için bölge potansiyel öneme haizdir.
Çarşamba Ovasında büyük ölçekli ekonomik işletmecilik teşvik edilerek, İnek sütü ve manda
sütü üretimin yaygınlaştırılması ve süt endüstrisiyle entegrasyonu sağlanması
amaçlanmaktadır.

Samsun’da üretilen etlerin büyük çoğunluğu, genel olarak küçük çaplı besi
işletmelerinde yetiştirilen hayvanlardan elde edilmektedir. Bu işletmeler, hayvan
pazarlarından topladıkları bir yaşından küçük hayvanlar ile üretim yapmaktadırlar. İldeki
besiciler genellikle kurban bayramında kurban olarak kesilmek üzere yetiştiricilik yapmakta,
yetiştirdikleri hayvanları ise daha çok büyük şehirlere götürerek pazarlamayı tercih
etmektedirler. Bununla birlikte ilimizde Havza, Çarşamba ve Vezirköprü ilçelerimizde büyük
kapasiteli besi işletmeleri bulunmaktadır.

Samsun’da hayvan borsası olmayıp 7 tane canlı hayvan pazarı mevcut olup, bunlar

35
Çarşamba, Bafra, Vezirköprü, Havza, Alaçam, Kavak ve Asarcık İlçelerinde bulunmaktadır.
Üreticilerin hayvanlarını gerçek ve yüksek fiyattan satabildiği, alıcıların da bütün kontrolleri
yapılmış sağlıklı hayvan aldığından emin oldukları alıcı ve satıcı arasındaki güvenli bir fiyat
oluşturulması, için, İlimizde Hayvan Borsası kurulması amaçlanmaktadır. Canlı hayvan
borsası sayesinde, alıcı ve satıcılar Samsun Ticaret Borsası canlı hayvan satış yerinde
buluşturmak, canlı hayvan ve et fiyatlarını bu tesis üzerinden belirlemek, alıcı ve satıcının
aldanmayacağı, insan ve hayvan refahının en üst seviye de olduğu, hayvanın cins ve et
randımanına göre canlı kilogram baskül üzerinden alıcıların gözü önünde açık arttırma usulü
satışlarının yapılmasını sağlanacaktır.

İlimizde kasaplık hayvanların teknik ve hijyenik koşullarda kesimine olanak sağlamak

amacıyla samsun büyükşehir belediyesi ile işbirliği içinde kamuya ait bir kırmızı et kombinası
kurulumu önem arz etmektedir. İlimize en yakın Et ve Süt Kurumunun Yozgat ve Trabzon da
bulunması, nakliye ücretinin yetiştiriciye ait olması, il dışına sevklerde Resmi Veteriner
Hekim’in eşlik etme zorunluluğunun olması gibi nedenlerden dolayı ESK kururumuna ait bir
kombina kurulumu gerekmektedir.

Samsun ilinin yüzölçümü 972.459 ha olup, bunun %39’unu tarım alanları

oluşturmaktadır. Türkiye'de fiğ ve yonca yem bitkileri ekilişlerinde başı çekmektedir. Bunları
silajlık mısır ve korunga ekiliş alanları izlemektedir. Ekiliş alanı her geçen gün azalan
burçağın yem bitkileri içerisindeki payı oldukça düşüktür. TÜİK 2022 verilerine göre Samsun
ili 411.527 ton adi fiğ üretimi ile Türkiye’de 1. sırada yer almıştır. Ancak Türkiye hayvancılık
sektöründe kaliteli kaba yem sorunu kısmen devam etmekte olup üretimi artıracak politikalara
devam edilmesi gerekmektedir. Ancak Türkiye hayvancılık sektöründe kaliteli kaba yem
sorunu kısmen devam etmekte olup üretimi artıracak politikalara devam edilmesi
gerekmektedir.

Hayvansal üretimin devamlılığı yem bitkileri üretimi konusu işlenmiştir. Bu konu ile
ilintili olarak ele alınan diğer bir konu ise doğal çayır ve mera alanlarının geliştirilmesi, otlak
veriminin artırılması ve ıslahı olacaktır. Çayır ve meralar, hayvansal üretimde en önemli
girdiyi oluşturan kaliteli kaba yemin en ucuz ve en kolay temin edildiği kaynaklar
olduğundan, bu alanların korunması ve geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Üç yıllık üretim planı hazırlanırken planlamaya esas ürün olan süt üretimini ilimizde
mevcut sağılabilir inek varlığının ortalama yıllık laktasyon verileriyle değerlendirilerek
hazırlandığı, et üretimini kırmızı ette potansiyel besi ve besiye alınabilecek erkek büyükbaş ve

36
küçükbaş hayvan sayısı ile il sınırlarımızda bulunan kesimhanelerdeki ortalama yıllık kesim
ağırlıkları / sayıları dikkate alınarak hazırlanmıştır. Beyaz ette Broiler mevcut işletmelerinin
bulunduğu ilçeler ve kapasiteleri ile kanatlı kesimhane verileri değerlendirilerek tablolar
oluşturulmuştur. Yumurta üretiminde ise tablo adet olarak belirtilmiş ve yumurtacı kanatlı
işletme verileri kullanılmıştır.

9. ÜÇ YILLIK ÜRETİM PLANLARININ HAZIRLANMASI

Tablo 20.1. Üç yıllık hayvansal ürün üretim planı tablosu

2024 2025 2026

Asgari Azami Asgari Azami Asgari Azami

Planlamaya
İlçe/Havza Üretim Üretim Üretim Üretim Üretim Üretim
Esas Ürün
Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı
(Ton) (Ton) (Ton) (Ton) (Ton) (Ton)

Ondokuzmayıs Süt 6.144 7.510 6.451 7.885 6.774 8.279

Alaçam Süt 25.457 31.114 26.730 32.670 28.066 34.303

Asarcık Süt 9.987 12.206 10.486 12.816 11.011 13.457

Atakum Süt 13.820 16.891 14.511 17.735 15.236 18.622

Ayvacık Süt 7.040 8.605 7.392 9.035 7.762 9.487

Bafra Süt 62.139 75.948 65.246 79.745 68.508 83.732

Canik Süt 9.242 11.296 9.705 11.861 10.190 12.454

Çarşamba Süt 41.092 50.223 43.146 52.735 45.304 55.371

Havza Süt 23.628 28.879 24.809 30.322 26.050 31.839

İlkadım Süt 5.085 6.215 5.339 6.526 5.606 6.852

Kavak Süt 10.523 12.861 11.049 13.504 11.601 14.180

Ladik Süt 9.184 11.225 9.644 11.787 10.126 12.376

Salıpazarı Süt 7.474 9.135 7.848 9.592 8.240 10.071

Tekkeköy Süt 18.374 22.457 19.293 23.580 20.258 24.759

Terme Süt 23.030 28.147 24.181 29.555 25.390 31.032

Vezirköprü Süt 63.963 78.176 67.161 82.085 70.519 86.190

Yakakent Süt 5.818 7.111 6.109 7.466 6.414 7.840

37
 Toplam 342.000 418.000 359.100 438.900 377.055 460.845

Tablo 20.2. Üç yıllık hayvansal ürün üretim planı tablosu

2024 2025 2026

Asgari Azami Asgari Azami Asgari Azami

Planlamaya
İlçe/Havza Üretim Üretim Üretim Üretim Üretim Üretim
Esas Ürün
Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı
(Ton) (Ton) (Ton) (Ton) (Ton) (Ton)

Ondokuzmayıs Kırmızı Et 131 160 138 168 144 177

Alaçam Kırmızı Et 308 377 324 396 340 416

Asarcık Kırmızı Et 59 72 62 76 65 80

Atakum Kırmızı Et 154 188 162 198 170 208

Ayvacık Kırmızı Et 59 72 62 76 65 79

Bafra Kırmızı Et 675 825 708 866 744 909

Canik Kırmızı Et 115 141 121 148 127 155

Çarşamba Kırmızı Et 551 673 578 707 607 742

Havza Kırmızı Et 249 305 262 320 275 336

İlkadım Kırmızı Et 71 87 75 91 79 96

Kavak Kırmızı Et 96 117 101 123 106 130

Ladik Kırmızı Et 109 133 115 140 120 147

Salıpazarı Kırmızı Et 73 89 77 94 80 98

Tekkeköy Kırmızı Et 274 335 288 352 303 370

Terme Kırmızı Et 200 244 210 256 220 269

Vezirköprü Kırmızı Et 546 668 574 701 603 736

38
Yakakent Kırmızı Et 64 78 67 82 71 87

Toplam 3.736 4.566 3.923 4.794 4.119 5.034

Tablo 20.3. Üç yıllık hayvansal ürün üretim planı tablosu

2024 2025 2026

Asgari Azami Asgari Azami Asgari Azami

Planlamaya
İlçe/Havza Üretim Üretim Üretim Üretim Üretim Üretim
Esas Ürün
Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı
(Ton) (Ton) (Ton) (Ton) (Ton) (Ton)

Ondokuzmayıs Beyaz Et 2.260 2.762 2.373 2.901 2.492 3.046

Alaçam Beyaz Et 2.542 3.107 2.669 3.262 2.803 3.425

Asarcık Beyaz Et

Atakum Beyaz Et 400 489 420 514 441 540

Ayvacık Beyaz Et

Bafra Beyaz Et 835 1.021 877 1.072 921 1.125

Canik Beyaz Et

Çarşamba Beyaz Et 616 753 647 791 680 831

Havza Beyaz Et 221 270 232 284 244 298

İlkadım Beyaz Et 526 643 552 675 580 708

Kavak Beyaz Et 7.242 8.851 7.604 9.294 7.984 9.759

Ladik Beyaz Et 527 644 553 676 581 710

Salıpazarı Beyaz Et

Tekkeköy Beyaz Et 516 631 542 663 569 696

Terme Beyaz Et 601 734 631 771 662 809

Vezirköprü Beyaz Et

39
Yakakent Beyaz Et 306 373 321 392 337 412

Toplam 16.592 20.280 17.422 21.294 18.293 22.358

Tablo 20.4. Üç yıllık hayvansal ürün üretim planı tablosu

2024 2025 2026

Planlama Asgari Azami Asgari Azami Asgari Azami

İlçe/Havza ya Esas Üretim Üretim Üretim Üretim Üretim Üretim
Ürün Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı Miktarı
(Adet) (Adet) (Adet) (Adet) (Adet) (Adet)

Ondokuzma
yıs Yumurta

Alaçam Yumurta

Asarcık Yumurta

Atakum Yumurta

Ayvacık Yumurta

Bafra Yumurta 83.324.88 101.841.5 87.491.13 106.933.6 91.865.68 112.280.2

6 27 0 04 7 84

Canik Yumurta

Çarşamba Yumurta 14.095.95 17.228.38 14.800.75 18.089.80 15.540.78 18.994.29

2 6 0 5 7 5

Havza Yumurta 1.948.762 2.381.820 2.046.200 2.500.911 2.148.510 2.625.957

İlkadım Yumurta

Kavak Yumurta 65.353.12 79.876.04 68.620.78 83.869.84 72.051.82 88.063.33

5 1 1 3 0 6

Ladik Yumurta

Salıpazarı Yumurta

40
Tekkeköy Yumurta

Terme Yumurta 66.502.89 81.281.31 69.828.03 85.345.38 73.319.44 89.612.65

4 5 9 1 1 0

Vezirköprü Yumurta

Yakakent Yumurta 974.381 1.190.910 1.023.100 1.250.456 1.074.255 1.312.978

Toplam 232.200.0 283.800.0 243.810.0 297.990.0 256.000.5 312.889.5

00 00 00 00 00 00

41