SEYBANLI OZBEKLER CAGINA AIT BIR GAGATAYCA KURAN TEFSIRE Aspirxapin Ivan Konyada Mevlana Miizesi kitaphjinda 6624/921 numarah Gaa- tayea bir “Kuran tercemesi ve tefsiri” bulunmaktadir. Katalogda adi “Piirkge-uygurea ve Cagatayca tefsir” diye yazilmistir, Yazanm adi yoktur. istinsah tarihi 20 rebiiilevvel 951 (1544)dir, cepa SSM B yok! ALU Ey ptt) ALS ye G1 dl by 8) (CF He gll Syrah Ge Tad ys Cd y Gael Ged ay oe or Sahife tutar: 1304 olup her sahifede 29 satur vardir, Bu kitap, vaktiyle Sadreddin Konevi tiirbesinde iken 1926 yimda Yusuf Aga kitaphgma, 1931 tarihinde Miizeye tagmmugtir, Bu tefsirin yamldyZi tarihi tayin etmek giictiir. Simdiye kadar hig bir yerde bagka niishast bulunmamns tek niishadir, Pek gok kelimeler noktasiz yalmstir. Bu niishada tariht isim olarak tig yerde “Seyh Ubey- dullah kaddese allahu sirrehit” anlmaktadir ki, bu, siphesiz Ubeydullah ‘Ahrar (1404-1490) dir, Buna gre tefsirin telif tarihi 1490 yilmdan sonra, yani Ozhok Seybant soyu Tiirkistanda egemen olduktan sonra, olmasi gerckiyor. Ciinkti “kaddese Allahii sirrehit” formiilit ancak dlmiig seyhler igin kullambyordu. Tefsirin tolifi her halde Ozbek hanlarmdan Ubeydul- Jah (1511 - 1530) caginda yapilms olabilir. Bu hanm tiirkgeye cok &nem verdigini biliyoruz. Ozbekler egemenligini kuran emirler (kumandan)in gogu tiirkgeden bagka dil bilmiyorlards, Temiirozullari egemenlifi devrin- de farsca, tiirkgeyi slagtirmaga baslamigtr. Ali Sir Nevai’nin “Muhake- metil-Higateyin”i de bu akimm tepkisi idi. “Kelile ve Dimne” kita- bmm Cagatayca evirmesi: sdyle diyor: “Sultan Hiiseyin zamaninda farsca yayilmg bulunuyordu, Ubeydullah Han Maveraiinnchir tahtina yerlestikten sonra ulusun. goxu tiirkgeye Snem vermiye bagladilar. Hele hanlar, sultanlar ve emirlerin hepsi tiirkee konuguyorlardi, Goju farsca konugamyordu, Bunlardan Karagin takimmdan Kuscu oymayandan biiyiik emir Képek Kusgu’nun oglu biiyitk emir Kanber bu fakir Figani’ye bu kitabi tirkeeye gevirmeyi i yapan Ozbek yazan kitabm dnséziinde emretti, “Biitiin Tiirkler bundan faydalansmlar” dedi.62 ABDULKADIR [NAN orllelygle Ole Bge sa) lt gash Ms) Gum olbabe ) vara, Neolld pach ab SF Ge glyl oS gl OLS bat ot BSF 9 527! [Se Ve SS gol 6S Lal pcb de yodlye Pl Sab de Gelb Ul coy! Yoel! pb sais eG ne By Gadd LS ["] AS ne! eer! AT A ery Gale SL ISS Gb gt ST get CgadT ob Tefsirin dili klasik ve agir Gagataycadir. Bu tefsircinin, Ozbekler gagmda sadelesmiye bashyan yaz1 dil yade Cagatayhlar devrinde meydana gelen agdah edebi dile bazh biri oldugu anlasthyor. Bununla ‘kee sdzliik bakummdan gok zengin bir andagtir. Klasik Cagatayca sdzliik yapihrken bu tefsir kitabt cok zengin gere¢ verecektir. Tefsirin dili hakkmda bir bilgi vermek amactyle bazi sahifele- rinden drnekler veriyorum, Fatiha suresinin GT BLS Sole [**] SST Bhs slit gals jeT i eg eV a gee prt eile ag el OM easly Le eviri ve tefsiri : oo“ 65 2? agli dad poVosT GS Ge Mley aly ole erst odblloy «eV Cae» el el JLT seh 922 ge go fle se olk creas Gey) Casa eye les ey ayo sl 3 Yas gal eh oY ere She gas SMT 3s! Ty CVO gm gory lone thes NuLSs oles sels VG PEEL go Sg Cally Gylee qub oat! UB ey Boj yF AS Bele gl GoTy WN gehe aly bh pee De ay Js! casts Spat by oll bs GUS Ne Oatley ule I ovat Gagel pl gle ehy GY ote | oS oS fag ga NS * A.-Zeki Velidi Togan. Bugiinkii Tiirkistan ve yakm tarihi, Istanbul 1942, sah. 195 (eski bir niishadan). * Ashnda birgok kelimeler noktasz yazilmgur.CAGATAYCA KURAN TEFSIRE 63 Sort th GyS leek Gly GHISL!> GUT, Sten Vr GUIS So aly Syl gi Neyer UT thd SYote 6S aril one SF pt oahd cole iw te SU) SNe Ga > Bo hs bly oye ole Le Sooke 5p! so S Neate Sigh Ty WLS Gy Sn ge OY Cok gateeels Niger Wy igh plied bh pall bey ys dye oY jy Waal betas SE 5 ei y Lisl cl yy Jye Wash Jal oS IY ald oY bls salty ge Dll SF Wy, gee GLY Ce Bhage aelye Gly Gh peli Gye EY Gyles 599 Sue IS Vip Chey! S03? aAT aol aryl y 2S th lo gar ys ope la i gi ephe ae Se hy pe Sy Sy Chih ST gi aly: IIIS S53 tors peas iyo _SSu! a chisel oe ae oes! oes Bee eee aa abo gery io ca Crater y Hhdley SIS 33! CN 59 598 od bl pe EY ole 4B NN Cem co ghd ela! ace Croat aly Ely Ci ce le le ba 3a) 9S gh Cag! aly Gat pte s Solty adtes GVe 9 Ghyy O53 capt pS dy IE AS Gord pb Noy Gol od day SEL les sell Ce or aly dle EES so wkly oe dod phos x 5% GLY 59 eS UNS yee Opt 2 cer aay Cg Ge EY Ged te 6S dy ELS dS ale ote yl » we LS gaat Shs ede aie 0 \Sag outiles aly ote 2 Yoyerb Nos oy 8 GUT64 ABDULKADIR [NAN Cnt! ud BNI Noes eid ELEN GIS y USL ash Vertis Noe cyte? 2 IRE! SF ds tag WEST Gy OSLallYy ceded y LE cee tly dlywdlenly BIBL 6S dy: hs LY JV gailhy, Lhe Hi sige Bakara suresinin 20. ayetinin ceviri ve tefsiri : ISAS GIANT Get 2 yb yy Eby Oth Sslly db all IK oth we Sy pal YS ALM GLY Blas abel Up! 4 Noaat bate Opes! Nab Sesh tbl BUELL Usly WY gale Uy ays SIS WE Opry BI DLs MF Bank Vj gi ay Sy? lyold aly Cgealenly Flin rsh thy ess rk oth CS egg EIN cls Gael LA ST al stagly No ybn ese Siete! LE saul a sib! aula panne add GSES OSH Pebak th hs WI GENTS culo silly polerly als Baltes Cag ark tet IS de cle ee aly PIS GV Gis opti sl Idee sata! Ble Ge oye Uy 8 Ege loans SE 6S & PLY Ctky Os USS sera st Uy GY! Sah Sins BSNS lok yo dys dis! ele oy CdS ael~ Cl 65 Te lle b BINT dy Balat bY GL ASL daly Wabi + DVo22k pb oe J awl yy ox wl ot aly ose aby Ncld gy: bye LT rheT dys heh oth Hikftye ve kissalarda tefsirin dili epeyce sadelesiyor. Ashab-1 Kehf kissasmdan bir parga (sah. 917). thse NES Cr yte [2] cle ole Gl Gos ST Glee Gog Uy dyrte B5Liy leo O yigh abyS ot VS 7, LEN sail GUIS gel otpeatd she dal GY! 6 ME OP GE yb Cary Gold pele ENTS & Mode esis tl eg Gls Gg Lay AUIS, & Gb Ae gi DY! Giles ES NGM Jy osdiplebley rer Vee eres eR a iin, mB SE Diz gabe Enso CAGATAYCA KURAN TEFSIRI Cee onnmeri vals ye ead bel Shad a pn piranha aOR Gros) | SER, haghitonte dod ase ae Yes sha ies SOLAS | oo a ta be ELL Vath ESM svi sea iy, yf eon Ce AUNTS f " . bie doSicd\Go T. Dili Yale, 566 ABDULKADIR INAN WAS Vr Bada dasa caaneuishngss | ARES amen 4 Oo Sees Pars yisy) Laos, prolate Dag edte le Garey | Ber Sr Dy Gl odar ny Q5 Bini Sdbwn Mie sidan xy an ee hg, Me net tshaie oH | | Bend bdasta Wl eN Sanne Aico WEA SLT beet i Sybsina\\or sale iey 7 Sie i# Pee ao. Yr uaiilineles | Sep Snsrdyagibe Sar Lnediny yale cr Xap, tee cH aa ay Us: % BASS aed tsa SiMe deeo aes 2e ‘Sueiletad Lp gna ponder ois prierbetiulte tants siose ties Co Virol Sone ay bins Na Dry iosraabas pS eeticnal Pauhat Dip Gut sstipalasOres Depleted as Nidal, slid 5 Cg Aa Te PoL sy ARAN dienes coaeapabe eres olay pbet J Ge ie yp aber tierin Aue Beth nt eee vin hey eee