HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN

SÖÏ BIEÁN ÑOÅI TUAÀN HOAØN CAÙC TÍNH CHAÁT

CUÛA CAÙC NGUYEÂN TOÁ HOÙA HOÏC
 Vì sao phaûi saép xeáp caùc nguyeân toá theo
heä thoáng?
 Deã nhôù
 Ñònh höôùng cho vieäc nghieân cöùu caùc
nguyeân toá
 Taïo ñieàu kieän cho vieäc phaùt hieän vaø
ñieàu cheá caùc nguyeân toá môùi.

HÑC - A :
 Caùc caùch saép xeáp
 1866 :
Newlands – xeáp theo boä
taùm
 1896 :
Lothar Meyer,
Dmitri Mendeleev
xeáp theo haøng, coät

HÑC - A :
 Caùch saép xeáp cuûa Mendeleev

Theo thöù töï taêng daàn cuûa khoái löôïng

nguyeân töû

HÑC - A :
 Daønh 4 choã troáng cho 4 nguyeân toá chöa ñöôïc phaùt hieän:
44, 68, 72, & 100

HÑC - A :
HÑC - A :
 Moät soá ngoaïi leä

Ar (AW=39.948) ñöùng tröôùc

K (AW =39.0983)

Co (AW=58.9332) ñöùng tröôùc

Ni (AW=58.69)

HÑC - A :
 Giaûi thích caùc ngoaïi leä
Moseley, Henry Gwyn Jeffreys
1887–1915, nhaø vaät lyù ngöôøi Anh.
Nghieân cöùu tia X
Tìm ra söï lieân heä giöõa ñieän tích haït nhaân vaø tính chaát
caùc nguyeân toá.
Giaûi quyeát ñöôïc nhöõng vöôùng maéc cuûa ñònh luaät tuaàn
hoaøn Mendeleev.

HÑC - A :
 Ñònh luaät tuaàn hoaøn môùi

Caùc nguyeân toá ñöôïc saép xeáp thöù töï taêng

daàn cuûa ñôn vò ñieän tích haït nhaân

HÑC - A :
 Heä THoáng Tuaàn Hoaøn
IA II A III B IV B VB VI B VII B VIII B IB II B III A IV A VA VI A VII A VIII A
1 1 2
1 H H He
1.008 1.008 4.0026
3 4 5 6 7 8 9 10
2 Li Be B C N O F Ne
6.939 9.0122 10.811 12.011 14.007 15.999 18.998 20.183
11 12 13 14 15 16 17 18
3 Na Mg Al Si P S Cl Ar
22.99 24.312 26.982 28.086 30.974 32.064 35.453 39.948
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
39.102 40.08 44.956 47.89 50.942 51.996 54.938 55.847 58.932 58.71 63.54 65.37 69.72 72.59 74.922 78.96 79.909 83.8
37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
85.468 87.62 88.906 91.224 92.906 95.94 * 98 101.07 102.91 106.42 107.9 112.41 114.82 118.71 121.75 127.61 126.9 131.29
55 56 57 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86
6 Cs Ba **La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
132.91 137.33 138.91 178.49 180.95 183.85 186.21 190.2 192.22 195.08 196.97 200.29 204.38 207.2 208.98 * 209 * 210 * 222
87 88 89 104 105 106 107 108 109 110 111 112 114 116 118
7 Fr Ra ***Ac Rf Ha Sg Ns Hs Mt Uun Uuu Unb Uuq Uuh Uuo
* 223 226.03 227.03 * 261 * 262 * 263 * 262 * 265 * 268 * 269 * 272 * 277 *285 *289 *293
Based on symbols used by ACS S.M.Condren 1999
58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71
* Designates that **Lanthanum Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
all isotopes are Series 140.12 140.91 144.24 * 145 150.36 151.96 157.25 158.93 162.51 164.93 167.26 168.93 173.04 174.97
radioactive 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103
*** Actinium Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Series 232.04 231.04 238.03 237.05 * 244 * 243 * 247 * 247 * 251 * 252 * 257 * 258 * 259 * 260

HÑC - A :
  Haøng ngang :chu kyø
 Coù 7 chu kyø, chu kyø 7 chöa ñaày ñuû

HÑC - A :
 1
2
3
4
5
6
7

 Caùc nguyeân toá trong cuøng chu kyø coù

cuøng soá lôùp voû electron.
HÑC - A :
  Coät doïc : Nhoùm
 Caùc nguyeân toá trong cuøng nhoùm coù
tính chaát töông töï.
 Coù caáu hình electron töông töï

HÑC - A :
 Caùc nguyeân toá ôû nhoùm A coù soá electron hoùa
8A
1A trò = soá electron lôùp voû ngoaøi cuøng = soá thöù
0
töï nhoùm
2A 3A 4A 5A 6A 7A

HÑC - A :
 Caùc nguyeân toá nhoùm B (caùc nguyeân toá chuyeån tieáp)
coù soá electron hoùa trò = soá electron lôùp voû ngoaøi
cuøng + soá electron ôû phaân lôùp d keá caän = soá thöù töï
nhoùm.
Löu yù:
nhoùm 8B goàm 3 coät (öùng vôùi soá
electron hoùa trò = 8, 9, vaø 10)

 28 nguyeân toá f ( hoï Lanthanide vaø actinide

) thuoäc nhoùm 3B

HÑC - A :
  Nhoùm 1A : kim loaïi Kieàm
 Nhoùm 2A: Kim loaïi Kieàm thoå

HÑC - A :
  Nhoùm 7A: nhoùm Halogen
 Nhoùm 8A: (nhoùm 0) khí trô

HÑC - A :
 H
1
1s1
Li 1s22s1
3
Na 1s22s22p63s1
11
K 1s22s22p63s23p64s1
1s22s22p63s23p64s23d104p65s1
19
Rb
37
1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d10
Cs
55 5p66s1
1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d105
Fr
87
p66s24f145d106p67s1
HÑC - A :
 1s2 He 2

2 2
1s 2s 2p6 Ne
10

1s22s22p63s23p6 Ar18

1s22s22p63s23p64s23d104p6 Kr
36

1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d105p Xe
6 54
Rn
1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d10 86
HÑC - A 5p66s24f145d10
: 6p6
 s1 Caùc nguyeân toá S
s2
 Electron ñang ñöôïc ñieàn vaøo vaøo
phaân lôùp S.
 Kim loaïi kieàm s1
 Kim loaïi kieàm thoå s2
 Löu yù tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa He
(thuoäc nhoùm khí trô)

HÑC - A :
 Kim loaïi chuyeån tieáp – nguyeân toá d

s1 s1
d1 d2 d3 d5 d5 d6 d7 d8 d10 d10

HÑC - A :
 Nguyeân toá P p1 p2 p3 p4 p5 p6

HÑC - A :
 Nguyeân toá F

f1 f2 f3 f4 f5 f6 f7 f8 f9 f10 f11 f12 f13 f14

HÑC - A :
Vieát taét caáu hình electron döïa
vaøo heä thoáng tuaàn hoaøn
 Nguyeân taéc
 Vieát kyù hieäu cuûa nguyeân toá khí trô gaàn
nhaát [trong ngoaëc vuoâng].
 Boå sung caùc electron coøn laïi.
 Ví duï:
 Caáu hình cuûa Al.
 1s22s22p63s23p1
 Ne coù caáu hình 1s22s22p6
 Vaäy Al : [Ne] 3s23p1

HÑC - A :
 Ví duï
 Ge = 1s22s22p63s23p64s23d104p2
 Ge = [Ar] 4s23d104p2
 Hf=1s22s22p63s23p64s23d104p65s2
4d105p66s24f145d2
 Hf=[Xe]6s24f145d2

HÑC - A :
 Vd: caáu hình cuûa Sn (Z=50)
Sn- 50 electrons
Khí trô gaàn
nhaát Kr
Kr coù 36 electron
Caàn theâm 5s2
Roài 4d10
Cuoái cuøng laø 5p2
[ Kr ] 5s2 4d10 5p2
HÑC - A :
SÖÏ BIEÁN ÑOÅI TUAÀN HOAØN CAÙC TÍNH CHAÁT
CUÛA CAÙC NGUYEÂN TOÁ HOÙA HOÏC
 Caùc tính chaát caàn löu yù
 Baùn kính nguyeân töû
 Naêng löôïng ion hoùa
 AÙi löïc electron
 Ñoä aâm ñieän

HÑC - A :
 Baùn kính nguyeân töû
 Khoù khaên: “laøm theá naøo ñeå ño kích
thöôùc cuûa nguyeân töû?”
• Ñaùm maây electron khoâng coù giôùi haïn
xaùc ñònh.

HÑC - A :
 }
Baùn kính
Baùn kính nguyeân töû = ½ khoaûng caùch giöõa 2 haït
nhaân.

HÑC - A :
 Caùc loaïi baùn kính
 Baùn kính kim loaïi
 Baùn kính Coäng hoùa trò
 Baùn kính ion
 Baùn kính Van Der Wall

 Soá lieäu baùn kính coù theå tra cöùu töø caùc soå
tay hoùa hoïc.

HÑC - A :
 Quy luaät bieán ñoåi
 Hai yeáu toá aûnh höôûng.
 Möùc naêng löôïng
• Electron ôû phaân lôùp coù naêng löôïng caøng
cao thì caøng xa haït nhaân .
 Ñieän tích haït nhaân Z (soá proton)
• Z caøng lôùn, taùc duïng huùt electron cuûa
haït nhaân caøng maïnh.

HÑC - A :
 NHOÙM
 Soá phaân lôùp taêng H
(n taêng) Li
 Z taêng Na
 AÛnh höôûng cuûa n
maïnh hôn cuûa Z K
neân baùn kính
taêng.
Rb

HÑC - A :
 Chu kyø
 Ñi töø ñaàu ñeán cuoái chu kyø.
• Cuøng soá phaân lôùp (n khoâng ñoåi).
• Z taêng.
• Baùn kính giaûm.

Na Mg Al Si P S Cl Ar
HÑC - A :
HÑC - A :
 Rb
K

Na
Baùn kính (nm)

Li
Kr
Ar
Ne
H

10 Z
HÑC - A :
HÑC - A :
 Naêng löôïng ion hoùa
 Naêng löôïng caàn cung caáp ñeå böùt
electron ra khoûi nguyeân töû hay ion ôû
traïng thaùi khí.
 Böùt 1 electron laøm taêng ñieän tích leân 1
ñôn vò.
 Naêng löôïng duøng ñeå böùt electron ñaàu
tieân : naêng löôïng ion hoaù thöù nhaát.

HÑC - A :
 Naêng löôïng ion hoùa
 Naêng löôïng ñeå böùt electron thöù 2 (töø ion
mang ñieän tích +1): naêng löôïng ion hoùa
thöù 2 .
I3> I2 > I1

HÑC - A :
 Ntöû I1 I2 I3
H 1312
He 2731 5247
Li 520 7297 11810
Be 900 1757 14840
B 800 2430 3569
C 1086 2352 4619
N 1402 2857 4577
O 1314 3391 5301
F 1681 3375 6045
Ne 2080 3963 6276
HÑC - A :
 Ntöû I1 I2 I3
H 1312
He 2731 5247
Li 520 7297 11810
Be 900 1757 14840
B 800 2430 3569
C 1086 2352 4619
N 1402 2857 4577
O 1314 3391 5301
F 1681 3375 6045
Ne 2080 3963 6276

HÑC - A :
 Caùc yeáu toá aûnh höôûng
Z : Z taêng  I taêng.
 n : n taêng  I giaûm
 Caùc caáu hình baõo hoøa vaø baùn baõo hoøa coù
naêng löôïng thaáp, ñeå ñaït tôùi caùc caáu hình
naøy chæ caàn I nhoû.
 Hieäu öùng chaén

HÑC - A :
 Hieäu öùng chaén
 Caùc electron beân trong
coù taùc duïng che chaén
caùc electron beân ngoaøi
khoûi taùc duïng cuûa haït
nhaân.
 Hieâu öùng chaén caøng
lôùn, I caøng nhoû

HÑC - A :
 Quy luaät bieán ñoåi trong nhoùm
 I1 giaûm khi ñi töø treân xuoáng döôùi
trong moät phaân nhoùm
• n taêng
• Hieäu öùng chaén taêng.

HÑC - A :
 Quy luaät bieán ñoåi trong chu kyø
 Caùc nguyeân toá trong cuøng chu kyø coù :
n gioáng nhau.
Cuøng hieäu öùng chaén.
Z taêng töø ñaàu ñeán cuoái chu kyø
I1 taêng töø ñaàu ñeán cuoái chu kyø.
 Löu yù ngoaïi leä cho caùc caáu hình baùn baõo
hoøa.

HÑC - A :
 He
 He vaø H.
 Cuøng hieäu öùng chaén
 He coù Z lôùn hôn
H
I1

Z
HÑC - A :
 He
 Li & H
 Li coù hieäu öùng chaén
lôùn hôn
H  N lôùn hôn
I1

 Vöôït troäi aûnh höôûng

cuûa Z
Li

Z
HÑC - A :
 He
 Be & Li
 Cuøng hieäu öùng chaén
 Be coù Z lôùn hôn
H
I1

Be

Li

Z
HÑC - A :
 He
 B vaø Be
 Cuøng hieäu öùng chaén
 B coù Z lôùn hôn
 B maát 1 electron ñaït
H
I1

Be caáu hình beàn 2s2

B
Li

Z
HÑC - A :
 He

H C
I1

Be

B
Li

Z
HÑC - A :
 He

H C
I1

Be

B
Li

Z
HÑC - A :
 He
O coù I1 nhoû hôn
N cuûa N vì O maát 1
electron ñaït caáu
hình baùn baõo hoøa
H C O
I1

Be 2p3

B
Li

Z
HÑC - A :
 He

N F

H C O
I1

Be

B
Li

Z
HÑC - A :
 He Ne
 Ne vaø He
N F  Ne : hieäu öùng
chaén maïnh hôn
 N lôùn hôn
H C O
I1

Be

B
Li

Z
HÑC - A :
 He Ne

N F

H C O
I1

Be

B
Li
Na

Z
HÑC - A :
 I1

Z
HÑC - A :
HÑC - A :
 Ví duï
Saép xeáp caùc nguyeân toá sau theo thöù töï
I1 taêng daàn:
C, K, Mg, Na, Ne, Si

K < Na < Mg < Si < C < Ne

HÑC - A :
 AÙi löï c electron
Naêng löôïng cuûa quaù trình theâm 1 electron vaøo moät
nguyeân töû trung hoøa ôû theá khí.
Cl(g) + e Cl(g) E = -349 kJ/mol
E coù giaù trò caøng aâm chöùng toû nguyeân töû caøng deã
nhaän electron

E döông theå hieän quaù trình nhaän electron khoâng

ñöôïc thuaän lôïi.

Ne(g) + e Ne(g) E = 40 kJ/mol

HÑC - A :
 Quy luaät bieán ñoåi
A taêng (giaù trò E caøng aâm) khi ñi töø
ñaàu ñeán cuoái chu kyø
 A giaûm töø treân xuoáng döôùi trong moät
phaân nhoùm
 Löu yù moät soá tröôøng hôïp ngoaïi leä: khi
nguyeân töû coù caáu hình electron quaù beàn,
khaû naêng nhaän theâm electron laø khoù xaû
ra  E döông

HÑC - A :
 AÙi löïc electron

HÑC - A :
 Söï hình thaønh ion
 Cation (ion döông) hình thaønh khi
nguyeân töû trung hoøa bò maát electron.
 Cation cuûa 1 nguyeân toá seõ nhoû hôn
nguyeân töû trung hoøa cuûa nguyeân toá ñoù.

HÑC - A :
 Söï hình thaønh ion
 Anion (ion aâm) hình thaønh khi nguyeân
töû nhaän elctron
 Anion coù kích thöôùc lôùn hôn nguyeân töû
trung hoøa

HÑC - A :
HÑC - A :
 Ion ñaúng ñieän töû
 Coù cuøng soá elctron
 Cuøng caáu hình elcrton
 Kích thöôùc phuï thuoäc vaøo Z
 Ví duï:
 Al+3 Mg+2 Na+1 Ne F-1 O-2 vaø N-3
 Cuøng coù 10 electron
1 2 6
 Cuøng caáu hình 1s 2s 2p

HÑC - A :
 Kích thöôùc ion ñaúng ñieän töû
Z lôùn thì r nhoû.

N-3
O-2
Ne F-1
Al+3 Na+1

Mg+2

HÑC - A :
Ñoä aâm ñieän
 Ñoä aâm ñieän
 Theå hieän khaû naêng huùt caëp electron lieân
keát cuûa moät nguyeân töû
 Löu yù khoâng nhaàm laãn vôùi aùi löïc
electron
 Ñoä aâm ñieän tæ leä thuaän vôùi aùi löïc
electron.

HÑC - A :
 Quy luaät bieán ñoåi
 Giaûm theo nhoùm
 Taêng theo chu kyø

 Thang ñoä aâm ñieän hay söû duïng laø thang

Pauling.

HÑC - A :
 Phaân loaïi nguyeân toá
Kim loaïi: I nhoû, deã nhöôøng electron
Phi kim: A lôùn , deã nhaän electron.

HÑC - A :
 Naêng löôïng ion hoùa , ñoä aâm ñieän
AÙi löïc electron TAÊNG

HÑC - A :
 Baùn kính nguyeân töû

HÑC - A :
 Ví duï 1
 Saép xeáp caùc ngueân töû sau theo thöù töï
baùn kính taêng daàn
a) Sr < Rb < Ca
b) Ca < Sr < Rb .
c) Ca < Rb < Sr
d) Ca < Sr = Rb

HÑC - A :
 Ví duï 2
Xeáp theo chieàu taêng daàn cuûa aùi löïc
electron
a) P < S < Cl
b) Sr < Ca < Mg
c) Li < Na < K
d) Br < Cl < Se
e) As < Sn < Ge

HÑC - A :
 Example 4
 Caáu hình naøo laø cuûa Sn
a) [Kr]5s24d105p2
b) [Xe] 5s24d105p2
c) [Kr] 5s25d105p2
d) [Kr] 5s24d105p3
e) [Kr] 5s24d105p1

HÑC - A :
 Ví duï 4
 Xeáp theo chieàu giaûm daàn cuûa tính kim
loaïi?
a) Sr > Rb > Ca.
b) Ca > Sr = Rb
c) Rb > Sr > Ca
d) Sr > Rb > Ca
e) Ca > Sr > Rb

HÑC - A :
 Ví duï 5
Ñaâu laø caáu hình ôû traïng thaùi neàn cuûa moät
nguyeân toá?
a) 1s22s22p63s23p64s1
b) 1s22s22d63s23p64s23d7
c) 1s22s22p63s23p63d3
d) 1s22s22p83s23p8
e) 1s22s22p63s23p44s23d7

HÑC - A :
 Example 7
 Caáu hình naøo khoâng chính xaùc?
a) Cd = [Kr]4d10
b) Ra = [Rn]7s2
c) Li = [He]2s1
d) Pb = [Xe]6s24f145d106p2
e) Se = [Ar]4s23d104p4

HÑC - A :