Turkiye_Denizlerinin_Dip_Baliklari_Atlasi-internet_copy

TÜRKİYE DENİZLERİ’NİN
DİP BALIKLARI
ATLASI
Can ve Bilecenoğlu
Ön kapak Arka kapak
Dactilopterus volitans Pteragogus pelicus Mycteroperca rubra Sargocentrum rubrum

(Uçan kırlangıç) (Filamentli lamin) (Taş hanisi) (Hindistan balığı)
Muraena helena Apogon pharaonis Gymnura altavela Macroramphosus

(Müren) (Kardinal balığı) (Kazıkkuyruk) scolopax (Boru balığı)
Hippocampus Oxynotus centrina

guttulatus (Denizatı) (Domuz balığı)
arkadaş YAYINEVİ
Türkiye Denizleri’nin Dip Balıkları Atlası
ISBN 975-509-429-6
2005, Birinci Baskı
Yazarlar zaman içinde değişen bilgileri, bu değişimleri içerecek biçimde

yenileyerek yeni genişletilmiş baskılar yapar. Ancak yazarlar, yapılan
değişiklikler sonrası içerikte bulunan bilgilerin kaynak olarak
verilmesinde sorumluluk taşımaz. Aynı şekilde, bölümlerin bütünlüğünün
bozulması sonucu anlam yitiren bilgilerin sorumluluğunu kabul etmez.
Bu yayında adı geçen, görüntüsü bulunan gerçek ve tüzel kişilere ait her
tür içeriğin hakları korunmuştur.
Kapak ve İç Tasarım : Alp Can

Baskı : Aydan Web Tesisleri
2
Türkiye Denizleri’nin
Dip Balıkları
Atlası
Yazarlar
PROF. DR. ALP CAN

ANKARA ÜNİVERSİTESİ
DR. MURAT BİLECENOĞLU

EGE ÜNİVERSİTESİ
Fotoğrafçılar
ALP CAN
FERDA BÜYÜKBAYKAL
TAHSİN CEYLAN
LEVENT KONUK
SERGEJ BOGORODSKY
ATEŞ EVİRGEN
MURAT BİLECENOĞLU
ERHAN ÖZTÜRK
MEDİHA POLLMANN
2005, Ankara
3
Can ve Bilecenoğlu
Selin, Barış ve Derin’e
4
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
TEŞEKKÜR 11
1 KİTABIN KULLANIMI VE SEMBOLLER 13
2 BALIKLARDA SINIFLANDIRMA VE İSİMLENDİRME 21
3 AKDENİZ BALIKLARININ COĞRAFİK DAĞILIMI VE HABİTATI 25
4 BALIKLARDA DIŞ GÖRÜNÜM ÖZELLİKLERİ 29
5 BALIKLARDA BESLENME VE ÜREME 35
6 TÜRKİYE DENİZLERİ’NDEKİ DİP BALIKLARININ FOTOĞRAFLI VERİTABANI 41
7 YABANCI DİLLERDEKİ İSİMLER 171
8 TÜRKİYE DENİZLERİ’NDEKİ TÜM BALIKLAR 175
9 SUALTINDA BALIK FOTOĞRAFLAMA TEKNİĞİ 191
10 FOTOĞRAF VE FİLMLERİN ARŞİVLENMESİ 203
11 FOTOĞRAF LİSTESİ 209
DİZİN 217
5
Can ve Bilecenoğlu
6
Can ve Bilecenoğlu Türkiye Denizleri’nin Dip Balıkları Atlası
ÖNSÖZ
Türkiye Denizleri’nde yaşayan balık türleri ve bu türlerin fotoğraflı

envanteri ne yazık ki, pek az ele alınan konular arasındadır. Bir yandan
aktif göç alan, öte yandan bazı türlerin kaybolmaya başladığı
denizlerimizdeki balıkları doğal ortamlarında sistematik olarak
görüntülemek ve ortaya çıkan bulguları bir veritabanında toplama gereği
uzun süre önce orta çıkmıştı.
Gerçek fotoğraflı balık dökümanları, 1980’li yılların ortasında İngilizce,

Almanca ve Fransızca literatürde yer almaya başladı. Son yıllarda özellikle
İndo-Pasifik yerleşimli balık türleri de ayrıntılı olarak dökümante edildi1,2.
1997’de Kuzey Atlantik ve Akdeniz balıkları yaklaşık 950 fotoğraf içeren
bir kitapta toplandı3. Ayrıca çeşitli Akdeniz ülkelerinin, örneğin İtalya,
Fransa, Malta, Yunanistan’ın yöresel balıklarının çizim veya fotoğraflardan
oluşan katalogları kendi dillerindeki literatürde yerini almaya başladı. Son
yıllarda balıkların ayrıntılı sistematikleri ve/veya fotoğrafları CD-ROM,
internet gibi elektronik ortamlarda yayımlanarak etkileşimli veritabanı
olarak kullanıma açıldı. Bunun örnekleri arasında FAO yayını olan,
Akdeniz ve Karadeniz’deki yaygın deniz balığı türlerine ait biyolojik
bilgilerin yer aldığı 1987 baskısı Fiches FAO d’identification des
espèces pour les besoins de la pêche, Méditerranée et mer Noire
ve CIESM tarafından 2002 yılında hazırlanan Akdeniz’deki Egzotik
Balıklar Atlası; International Center for Living Aquatic
Resources Management (ICLARM)’in internete verdiği FishBase
2003 etkileşimli veritabanı dosyaları sayılabilir.
Yurdumuzda, özellikle Ege ve Akdeniz’deki balıkçılık dip balıkçılığa

dayanır. Bu bölgeler, biyolojik çeşitlilik açısından son derece stratejik
bölgelerdir. Ege Denizi, bölgesel konumu, jeomorfolojik yapısı, hidrografik
ve ekolojik özellikleri açısından Akdeniz ekosisteminde özel bir yere
sahiptir, oşinografik ve biyolojik açıdan kendine özgü bir yapısı vardır.
Coğrafik konumu nedeniyle Karadeniz ve Akdeniz sularının buluşma
1
Humann, P., DeLoach N. (2002): Reef Fish Identification Florida Caribbean Bahamas, 3nd Edition, New World Publication,
Jacksonville, 512 p.
2
Gosliner, T.M., Behrens, D.W., Williams, G.C., Williams, C.C. (1996): Coral Reef Animals of the Indo-Pasific: Animal Life from Africa
to Hawaii Exclusive of the Vertebrates, Sea Chalengers, 288 p.
3
Debelius, H. (1997): Mediterranean and Atlantic fish guide. IKAN -Unterwasserarchiv, Grupo M&G Difusion, S.L., Frankfurt, 305 p.
7
havzasını oluşturan Ege Denizi’nin kuzey bölümü, Türk Boğazlar Sistemi

aracılığıyla gelen soğuk ve az tuzlu; Karadeniz sularının güney bölümü ise
sıcak ve tuzlu Akdeniz sularının etkisi altındadır4. Bu nedenle, kuzey ve
güney bölgeleri arasında ısı ve tuzluluk yönünden önemli farklar ortaya
çıkar. Ege Denizi’nin ekolojik özellikleri biyolojik özelliklerine de
yansımıştır. Oşinografik yönden kuzey ve güney kökenli suların buluşma
havzasını oluşturduğu için soğuk ve sıcak su canlılarının da buluşma
bölgesidir. Başka deyişle, Ege Denizi’nin kuzey ve güney bölgelerinde
farklı zoocoğrafik eğilimlere sahip formlardan söz edilir. Örneğin Kuzey
Ege’de Karadeniz kökenli boreal (=soğuk seven) türlere, Güney Ege’de
tipik sub-tropikal ve İndo-Pasifik kökenli türlere rastlanır.
Öte yandan bir Doğu Akdeniz ülkesi olan yurdumuz, Akdeniz’in canlı
faunası açısından hem olumlu hem de olumsuz etkenlerin altındadır. Bir
yandan artan sediment ve tuz oranıyla fakirleşen zooplankton yapısına
koşut olarak azalan tür sayısıyla, diğer yandan Kızıldeniz’den göç eden
balıkların zenginliğiyle ilginç bir karışım ortaya çıkar.
Karadeniz, Akdeniz’e oranla daha ilginç bir iç deniz yapısına sahiptir.

Ortalama 40 metre derinlikteki boğazlar yoluyla Ege Denizi’ne açılan ve
ortalama derinliği 1272 metre olan Karadeniz, daha çok tatlı su
kaynaklarından beslenen bir haliçi andırır. Yüzeyinden derine doğru farklı
tuz oranı sayesinde çok belirgin termoklin –hızla değişen ısıya sahip su
tabakası– yapısı ortaya koyar. Bu özellikleriyle endemizmin oldukça sık
gözlendiği bölgelerden biri olarak kabul edilir.
Her ne kadar ülkemizi çevreleyen denizler, birbirleriyle geniş alanlar ya

da boğazlar yoluyla ilişki halinde olsalar da, her bir denizin sahip olduğu
farklı hidrografik ve topografik özellikler, deniz canlılarının yayılımlarını
belirgin şekilde kontrol altında tutar5. Bu nedenle, örneğin Marmara
Denizi’ndeki balıklar Akdeniz’dekilerle karşılaştırıldığında, hem tür sayısı
hem de tür benzerliği açısından farklı bir tablo ortaya çıkar. Türkiye deniz
balıkları faunası hakkında yapılan en son araştırmada, 449 deniz balığı
türünün kıyılarımızdaki varlığı ortaya konmuştur (bkz. 8. Bölüm)6. Buna
göre Karadeniz’de 151, Marmara Denizi’nde 249, Ege Denizi’nde ve
Akdeniz’de 389’ar deniz balığı türü yaşamaktadır. Fauna benzerliği
açısından iki temel grup söz konusudur. Birinci grubu oluşturan Karadeniz
ile Marmara Denizi, barındırdıkları ortak türler bakımından %56 oranında
benzerdir. İkinci grubu oluşturan Ege Denizi ile Akdeniz ise birbirleriyle
%83’lük fauna benzerliği gösterir. Coğrafik açıdan birbirlerine oldukça
uzak denizler olan Karadeniz ile Akdeniz için doğal olarak, son derece
düşük bir balık faunası benzerliğinden (%30) söz edilmektedir.
4
Kocataş, A., Bilecik, N. (1992): Ege Denizi ve Canlı Kaynakları. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Yayınları No: 7. 15.
5
Kosswig, C. (1974): Modificability, a neglected factor for area expansion in marine fish. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası,
Seri B, 39: 1-7.
6
Bilecenoglu, M., Taşkavak, E., Mater, S., Kaya, M. (2002): Checklist of the marine fishes of Turkey. Zootaxa, 113: 1-194.
8
Kısacası, ülkemiz suları, benzeri olmayan ve çok hareketli balık

çeşitliliğine sahiptir. O nedenle, türlerin belirlenmesi ve görsel olarak
sunulması önemli bir gereksinim olarak ortaya çıkmaktadır. İndo-Pasifik
ve Atlantik kökenli balık türlerinin giderek daha kapsamlı olarak
belgelenmesine karşın, Türkiye karasularında yaşayan yöresel, endemik
ve göç sonucu gelmiş dip balıklarını konu alan, balıkların temel yapı
özelliklerinin yanı sıra doğal ortamlarındaki fotoğraflarından oluşan bir
kaynağın yokluğu bundan altı-yedi yıl önce dikkatimizi çekti. Daha çok
ekonomik ve avcılık değeri yüksek olan türlerin yer aldığı7 ve/veya sadece
çizimlerin verildiği kaynaklar bulunmaktayken8, ekonomik değeri olmayan
ancak türlerin devamı ve yayılım bölgelerinin belirlenmesi açısından
önemi olan littoral bölgenin –kıyı şeridinden 40-50 metre derinliğe kadar–
dip balıklarını tanıtan bir kaynak henüz mevcut değildi. ICLARM ile bir
süre önce yaptığımız yazışmalar sonucunda FishBase® gibi çok kapsamlı
ve aktif bir veritabanında bile –yaklaşık 28.000 balık türü bulunmaktadır–
Türk kara ve iç sularında yaşayan toplam 108 balık türüne ait fotoğrafın
eksik olduğu bildirilmiş ve bu eksikliğin giderilebilmesi konusunda bizden
yardım istenmişti. Buradan da anlaşılmaktadır ki; ülkemiz denizlerine özgü
balık türlerini göstermede uluslararası kitap ve elektronik medya yetersiz
kalmaktadır.
Bu noktadan yola çıkarak 1997 yılında böyle bir çalışmanın

hazırlıklarına başladık. Amaç, 0-50 metre derinliğinde yaşayan dip balığı
türlerini doğal ortamlarında (=habitat) gündüz ve gece davranış
biçimlerine uygun olarak sistemli bir şekilde yüksek fotoğraf kalitesiyle
görüntülemek; bunu yaparken yer, mevsim, tarih ve derinlik kayıtlarını da
tutarak 2000’li yılların başı itibariyle Türkiye Denizleri’ndeki dip
balıklarının öncü envanterini çıkarmaktı. Bu amaçla oluşturulan proje,
TÜBİTAK - VETERİNER VE HAYVANCILIK ARAŞTIRMA GRUBU ile ANKARA
ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ MÜDÜRLÜĞÜ’nce de destek
gördü ve 2001-2003 yıllarını içine alan toplam 30 aylık bir çalışma
başladı. Her üçer aylık dönem sonunda önceden belirlenen kriterlere göre
çekilen fotoğraflar, ayıklama ve tür tayin işlemlerinden geçirildi. Sekiz ayrı
dönemde toplam 4.400 fotoğraf bu şekilde değerlendirilerek 85 türün
dökümantasyonu tamamlandı. Eksik kalan türlere ait fotoğraflar için
projeyi yürüten çalışmacıların ve diğer sualtı fotoğrafçıların arşivlerinde
bulunan ve son beş yılda çekilmiş, yer, tarih ve derinliği bilinen fotoğraflar
arasından bir seçim yapıldı. Böylece bu atlasta sunulan 121 türün
dökümantasyonu tamamlanmış oldu.
7
Pasiner, A. (1997): Balık ve Olta. Remzi Kitabevi, İstanbul, 372 s.
8
Mater, S., Kaya, M., Bilecenoğlu, M. (2003): Türkiye Deniz Balıkları Atlası. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları No: 68, Ege
Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir, 169 s.
9
Proje süresince elde edilen ve tür tanımı kesinleşen fotoğraflar bir

veritabanı sistemi içinde 2003 yılının ilk aylarında internet ortamına9
verilerek ziyaretçilerin ilgi ve beğenisine sunuldu. 2004 yılının sonuna
doğru yaklaşık 35.000 kez ziyaret edilen sitede sunulan fotoğrafların başka
çalışmalarda kullanılabilmesı için çok sayıda izin istemi geldi.
Kuşkusuz, böyle bir çalışmaya nokta koymak olanaksız, çünkü

dökümante edilecek daha birçok tür var. İlerleyen yıllarda, amacımız eksik
olan türleri de bu veritabanına katmak olacaktır. Bu bağlamda, farklı
kaynaklardan gelecek bilgi ve fotoğraf desteğine açık olduğumuzu
yinelemek isteriz.
Atlas biçiminde sunulan bu kaynak kitabın, sunulan türlerin sayısı,

çeşitliliği, verilerin elde edilme güçlüğü ve yanı sıra biraraya getirilen
bilgilerin güvenirliği ve güncelliği açısından Türkçe literatürde önemli bir
boşluğu dolduracağına inanıyoruz.
Yararlı olması ümidiyle…
PROF.DR. ALP CAN (alpcan@medicine.ankara.edu.tr)

DR. MURAT BİLECENOĞLU (mbilecen@sufak.ege.edu.tr)
Nisan 2005, Ankara
9
Can, A., Akarsu, E.S., Mater, S., Bilecenoğlu, M., Büyükbaykal, F. (2002): Visual database of demersal fishes in Turkish Mediterranean
Sea. World Wide Web electronic publication http://www.turkishfishbase.org
10
TEŞEKKÜR
Bu kitaptaki verilerin elde edilmesine dayanak oluşturan araştırma

projesinin gerekliliği ve kaleme alınması aşamalarında çok sayıda bilim
insanının, sualtı ve balık amatörünün görüşüne başvurduk ve desteğini
aldık. Günlük yaşamın içinden kişiler ve dalış sonrasında gördüğü balığı bir
türlü isimlendiremeyen dalgıçlar bu çalışmanın gerekli olduğu tezini
güçlendirenler oldu. Bu aşamada sevgili dostumuz Prof.Dr. Eyüp Akarsu
(Ankara Üniversitesi) ve sayın hocamız Prof.Dr. Savaş Mater (Ege
Üniversitesi), daha sonra değerli dostumuz Dt. Ferda Büyükbaykal
görüş, öneri ve emekleriyle proje ekibinde yer aldılar, kendilerine sonsuz
teşekkür ederiz. Yanı sıra Ege Üniversitesi’nden Prof.Dr. Murat Kaya
verilerin değerlendirilmesi ve biraraya getirilmesinde istekli oldu. Güney
Afrika Akuatik Biyoçeşitlilik Enstitüsü’nden Dr.Philip Heemstra orfoz
türlerinin; Honolulu Bernice P. Bishop Müzesi’nden Dr. John E. Randall
ise balon balıklarının tayininde çok değerli katkılarda bulundular. Prof.Dr.
Sevinç Türker, TÜBİTAK-VHAG Yürütme Komitesi Sekreteri olarak bu
projeye başından beri destek verdi.
Projede gerçekleştirilen yaklaşık 370 dalışta adını sayamayacağımız kadar

çok dalgıç dalışlara eşlik etti. Sevgili arkadaşlarımız dalış eğitmenleri Sinan
Duru ve Cenap Bayrak, birçok dalış firması ve teknesi, bir o kadar
balıkçı, dalışların gerçekleştirilmesinde lojistik katkı sağladılar.
Proje süresi içinde fotoğraflanamayan türleri kendi arşivlerindeki

fotoğraflarla tamamlayan değerli dostlarımız Ferda Büyükbaykal’a,
Tahsin Ceylan’a, Levent Konuk’a, Ateş Evirgen’e, Rusya
Federasyonu’ndan Sergej Bogorodsky’e, Erhan Öztürk’e ve Mediha
Pollman’a içtenlikle teşekkür ederiz.
Filmlerin banyosu ve sayısal ortama aktarılmasındaki özenli çalışmaları

için Asdoğan Color Fotoğraf Laboratuvarları’na, internet sitesinin
düzenlenmesi ve işleyişindeki katkılarından dolayı sevgili Mehmet
Korkmaz ve Berk Akar’a; basım aşamasındaki değerli destekleri için
sevgili Levent Karakuş’a ve Dr. Atacan Ergeneci’ye teşekkür ederiz.
Son olarak, sabır, ilgi ve özverileriyle bizlere destek olan, proje süresince
bitmez tükenmez deniz ve fotoğraf öyküleri dinleyerek yanımızda olan,
sevgili eşlerimiz Dr. Ufuk Can’a ve Özlem Bilecenoğlu’na gönülden
teşekkür ederiz. Bu eseri çocuklarımız Selin, Barış ve Derin’e atfetmekten
kıvanç duymaktayız; tüm arzumuz gelecek kuşakların da bizim kaydettiğimiz
türlerin yaşamlarına tanık olmaları…
11
1. BÖLÜM
KİTABIN KULLANIMI ve SEMBOLLER
13
Kitap Kimler İçin Hazırlandı?

Bu kitabı hazırlarken, sunulan verilerin geniş bir okuyucu grubu tarafından kaynak olarak
kullanılabilmesi üzerine odaklanıldı. Elde edilen veriler, ihtiyologlardan (=balık bilimci) amatör ve
profesyonel dalgıçlara; biyologlardan hobi sahiplerine, av meraklılarına, balık ticaretiyle
uğraşanlardan çocuklara varan yelpazede birçok kişinin yararlanabileceği biçimde hazırlandı.
Veriler Nasıl Elde Edildi?

Çalışmanın fotoğraflama aşaması sekiz dönem halinde toplam otuz ay sürdü ve 237 aletli
dalışta yaklaşık 386 saatlik sualtı görüntülemesi yapıldı. Bunun %21’i derin dalış (>30 m); %46’sı
orta derinlikte dalış (12-30 m) ve %33’ü sığ dalış (<12 m) olarak; sığ ve orta derinlikteki dalışların
%26’sı gece dalışı olarak gerçekleştirildi. Önceden planlanan program doğrultusunda Akdeniz,
Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz’deki 91 farklı noktada görüntüleme çalışmalarının
yapıldığı bölgeler ve koordinatları ’de ve Tablo 1-1’de; aylara göre dağılımı da Şekil
1-2’de verilmiştir.
•
Şekil 1-1. Sualtı görüntülemesi yapılan coğrafik bölgeler ( )
14
Tablo 1-1. Sualtı görüntülemesi yapılan bölgeler ve koordinatları

Coğrafi Bölge GPS koordinatları En yakın yerleşim yeri
(nüfus>5000)
Adatepe Burnu, Hisarönü Kör. 36°44 33 N, 27°54 01 E Datça, Muğla
Adrasan Koyu 36°19 17 N, 30°30 07 E Finike, Muğla
Afkule 36° 4 N, 2 ° 0 E Fethiye, Muğla
Akvaryum Fethiye, Muğla
Alanya 36°32’40” N, 32°00’18” E Antalya
Amasra Limanı 41°45’16” N, 32°23’08” E Bartın
Anamur 36°02’12” N, 32°51’16” E Mersin
Ardeşen 41°12’44” N, 40°59’18” E Ardeşen, Rize
Atabol Burnu, Hisarönü Kör. 36°40’32” N, 27°58’06” E Marmaris, Muğla
Balaban Adası Fethiye, Muğla
Barbun Koyu Mersin
Bebek Kayalığı Saroz, Çanakkale
Beş Adalar 36°09’49” N, 29°37’51” E Kaş, Antalya
Boncuk Koyu 36°58'34 N, 28°12'24 E Marmaris, Muğla
Bozan Burnu, Hisarönü Kör. 36°44’30” N, 27°55’32” E Datça, Muğla
Büyükada 40°52’12” N, 29°06’04” E İstanbul
Büyük Kemikli Saroz, Çanakkale
Çamlık Fethiye, Muğla
Çapabanko 36°10'05" N, 29°36'15" E Kaş, Antalya
Çayeli 41°06’44” N, 40°43’18” E Çayeli, Rize
Çiftlik Burnu 36°44’45” N, 27°52’18” E Datça, Muğla
Çoban Koyu 36°20’33” N, 30°31’50” E Finike, Antalya
Dalyan Deresi 36°36’35” N, 29°02’11” E Fethiye, Muğla
Deliklitaş Ada Fethiye, Muğla
Demre 36°14’26” N, 30°04’18” E Antalya
Didim 37°21’04” N, 27°19’04” E Aydın
Dikili 39°03’03” N, 26°51’18” E Balıkesir
Dil Burnu, Hisarönü Kör. 36°45’11” N, 27°57’46” E Datça, Muğla
Domuz Adası 36°40’02” N, 28°54’16” E Göcek, Muğla
Döküntü Kemer, Antalya
Uçan Balık 36°08'59" N, 29°37'01" E Kaş, Antalya
Fener Burnu Kaş, Antalya
Fındıklı 41°16’44” N, 41°08’18” E Fındıklı, Rize
Fok Burnu Tisan, Mersin
Gemili Adası 36°33’19” N, 29°03’54” E Fethiye, Muğla
Gökova 36°59’24” N, 28°14’27” E Muğla
Gönlücek Bükü, Hisarönü Kör. 36°45’11” N, 27°57’46” E Datça, Muğla
Göynük 36°39'55" N, 30°33'54" E Kemer, Antalya
Gürmenli Adası 36°10’23” N, 29°33’44” E Kaş, Antalya
Güvercin Adası Kaş, Antalya
Hacivat 36°16’44” N, 30°29’18” E Finike, Antalya
Heybeliada 40°52’34” N, 29°05’22” E Kalkan, Antalya
Hidayet Koyu Kaş, Antalya
Hopa 41°24’44” N, 41°26’18” E Hopa, Artvin
15
Coğrafi Bölge GPS* koordinatları En yakın yerleşim yeri

(nüfus>5000)
Kalın Burun Kemer, Antalya
Kanyon 36°09’10” N, 29°37’43” E Kaş, Antalya
Kapıdağı Yarımadası 36°38’35” N, 28°51’34” E Fethiye, Muğla
Karaada 36°59’04” N, 27°27’02” E Bodrum, Muğla
Karabük Burnu, Hisarönü Kör. 36°44’57” N, 27°50’07” E Datça, Muğla
Karaincir Adası 36°45’11” N, 27°47’27” E Datça, Muğla
Kargı Adası, Hisarönü Kör. 36°42’14” N, 27°59’17” E Datça, Muğla
Keklik Koyu Tisan, Mersin
Konyaaltı 36°53’14” N, 30°41’18” E Antalya
Korsan Koyu Tisan, Mersin
Küçük Kemikli Eceabat, Çanakkale
Küçük Bodrum, Muğla
Kuruca Adaları, Hisarönü Kör. 36°45’04” N, 27°54’38” E Datça, Muğla
Kurucabük, Hisarönü Kör. 36°45’19” N, 27°54’27’’ E Datça, Muğla
Kusmuk Kaya Kalkan, Antalya
Liman Ağzı 36°10’40” N, 29°38’36” E Kaş, Antalya
Lindos Burnu Bankosu 36°45’09” N, 28°00’13” E Datça, Muğla
Manastır Adası 36°38’35” N, 28°51’34” E Göcek, Muğla
Nar Adası Sarıgerme, Muğla
Pırasalı Adası 36°20’04” N, 30°31’44” E Finike, Antalya
Panorama Kalkan, Antalya
Palmiye Koyu 36°45’43” N, 27°57’24” E Datça, Muğla
Paris Batığı Kemer, Antalya
Pati Batığı Kemer, Antalya
Pırnaz 36°15’24”N,29°22’27”E Kalkan, Antalya
Salyangoz 36°10’52” N, 29°53’18” E Kekova, Antalya
Sarıliman Adası 36°45’27” N, 27°47’57” E Datça, Muğla
Sarıyar 36°36’35” N, 29°02’11” E Fethiye, Muğla
Selimiye Batığı Selimiye, Muğla
Selimiye Şamandrası 36°11’13” N, 29°32’54” E Marmaris, Muğla
Sinop Limanı 42°00’08” N, 35°09’18” E Sinop
Süngü aya Çeşme, İzmir
Şeytan Mağarası Kemer, Antalya
Taş Mersin
Taşucu 36°17’18” N, 33°53’18” E Mersin
Taşyaka 36°10’50” N, 29°02’50” E Fethiye, Muğla
Tavşan Adası 36°40’50” N, 29°02’50” E Fethiye, Muğla
Tekirova Antalya
Tisan Yol Boyu Mersin
Tünel ÖY Kemer, Antalya
Üç Adalar Kemer, Antalya
Üç Kayalar 36°11'18"N, 29°36'58"E Kaş, Antalya
Üç Taş ÖY Kaş, Antalya
Üç Tüneller ÖY Fethiye, Muğla
Ulu Burun içi, Dere Ağzı 36°08’51”N, 29°41’41”E Kaş, Antalya
16
Coğrafi Bölge GPS koordinatları En yakın yerleşim yeri

(nüfus>5000)
Yassıada İstanbul
Yeşilköy Limanı 36°15 24 N, 29°22 27 E Kalkan, Antalya
Şekil 1-2. Sualtı görüntüleme sürelerinin aylara göre dağılımı
Sualtı Görüntüleme Süresi (saat)

60
51
47
50 44 45
40 34 34
31
29
30
19 21
20 17
14
10
0
Ocak Şub Mart Nisan Mayıs Haz Tem Ağus Eyl Ekim Kas Ara
Aylar
Türlerin Tanımlanması
Altıncı ve sekizinci bölümlerde yer alan listeler, güncel kayıtlarla desteklenerek düzenlendi ve
balıkların sistematik sıralamasında Eschmeyer (2003)* kullanıldı.
Tanımlamalar fotoğraflar üzerinden dış morfoloji özelliklerine göre (vücut şekli, yüzgeç yapısı,
renk vb) yapıldı. Bu tanımlamaya fotoğrafın çekildiği yer, tarih, derinlik, boy, habitat ve davranış
türü (sürü, küçük grup, tek başına) gibi ön veriler yardımcı oldu. Buna rağmen az sayıda
fotoğrafta (<%1) tür tanımlaması yapılamadı.
Veriler Nasıl Sunuldu?

Kitabın ikinci bölümünde balık, balık bilimi, balıklarda isimlendirme ve sınıflandırma
sistemine (=taksonomi) ilişkin bilgilere; üçüncü bölümde Türkiye’nin de içinde olduğu Akdeniz
faunasına, balıkların coğrafik dağılımı-kökenleri ve habitatlarına ilişkin tanıtıcı bilgilere; dördüncü
bölümde balıkların dış görünüm özelliklerine yer verildi. Beşinci bölümde balıklarda beslenme
ve üremede kullanılan tanımlar verilerek bu aşamaya kadar aktarılan bütün bilgilerin ve özellikle
altıncı bölümdeki türlerin ayırıcı özelliklerinin daha iyi kavranmasına yardımcı olması amaçlandı.
*
Eschmeyer (2003); Linnaeus (1758)’den bu yana listelenen bütün balık türlerinin son derece kapsamlı ve ayrıntılı olarak tekrar ele alındığı en
güncel sistematik kaynaktır. www.calacademy.org/research/ichthology/catalog/index.html
17
Ardından kitabın oluşturan verilerin yer aldığı altıncı bölüm

hazırlandı. Bu bölümde, Türkiye Denizleri’nde littoral bölge olarak tanımlanan 0-50 metre
derinliğinde yaşayan dip balıklarından (demersal) 121 türün fotoğraflı veritabanı yer
almaktadır. Dip balıklarının diğer gruplardan ayırt edilmesinde kullanılan ölçüt, bir türün
yaşamının önemli bölümünün dipte veya dibe yakın ortamlarda geçiriyor olmasıdır. Bu
bölümdeki türlerin sunuluş sırası Eschmeyer’in sistematiğinde olduğu gibi ilkelden karmaşığa
doğru yapıldı ve dolayısıyla kemikli balıklar kıkırdaklı balıkları izledi. Tür tanımlamaları fotoğraf
üzerinden dış morfoloji özelliklerine göre gerçekleştirildi. Türlerin bilinen Türkçe isimleri başlık
olarak seçilerek okuyucunun yaygın ismiyle bilinen balıkları kolay bulması amaçlandı. Fotoğraflar,
söz konusu türe ait bireylerin özelliklerini yansıtacak biçimde; varsa dişi-erkek, gece-gündüz,
yavru-genç-ergin birey ayrımları yapılarak verildi. Fotoğrafın hemen altında, çekildiği yer ve tarih
belirtilerek ortaya çıkan envantere yer ve zaman boyutu eklendi. Her ne kadar, bu çalışmada
türlerin bölgesel ve mevsimsel dağılımları irdelenmemiş ise de, fotoğrafların altında verilen yer ve
zaman bilgileri bundan sonraki çalışmalara kaynak olabilir. Fotoğrafın sağ-alt tarafında türün
belirleyici özelliklerini yansıtan siyah-beyaz, özgün tür çizimleri10, ölçüm çubuğuyla birlikte verildi.
Böylece, bazı türlerin fotoğraflarında belirgin olmayan vücut yapı özellikleri de (yüzgeçler, yanal
çizgi, baş-gövde-kuyruk oranı vb) belirtilmiş oldu. Tür bilgilerinin ilk bölümünde türün üyesi
olduğu sınıf, takım, aile, cins ve tür isimleri, bilinen bilimsel ve Türkçe isimleriyle verildi. Binomial
tür isimlerinin oluşturulmasında uygulanan kurallar için 2. Bölümdeki “Balıkların İsimlendirilmesi”
alt bölümüne bakınız. Hemen altında bilinen diğer veya mahalli isimleri yer aldı. Bir türün tüm
mahalli isimlerini biraraya getirmek oldukça güç ve belki de gereksiz olduğu için mahalli isimlerin
belirlenmesinde sınırlı ve seçici davranıldı. Yine de, dikkatle ve zamanla oluşturulacak mahalli
isim listesini kitabın bundan sonraki baskılarına eklemek uygun olabilir.
Yedinci bölümde, 121 türün İngilizce, Fransızca, İspanyolca, İtalyanca ve Almanca isimleri
listelendi. Bazı dillerde bir türe ait çok sayıda isim bulunduğu için en çok kullanılanı seçildi ve
bunun için www.fishbase.org ve adresindeki isim kategorizasyonundan yararlanıldı.
Sekizinci bölümde Türkiye Denizleri’nden kayıtları verilen pelajik ve bentik tüm balıkların –
toplam 449 tür – bilimsel isimleriyle birlikte bilinen Türkçe isimleri ve dağılımları listelendi. Bu
listede dikkati çeken noktalardan birisi, bazı türler için henüz Türkçe isim belirlenmemiş olması
veya çok sayıdaki tür için aynı ismin kullanılıyor olmasıdır. Bu da, doğal olarak, zaman zaman
tanım kargaşasına neden olmaktadır. Bu konunun ihtiyologlar tarafından bir an önce ele alınması
gerektiği açıktır. Kitap bölümleri içinde kullanılan kaynaklara sayfanın altında yer verilerek
okuyucunun ilgili kaynak bilgisine hemen erişmesi amaçlandı. Altıncı bölümdeyse çok sayıda
kaynağın tekrarlayan biçimde kullanılmış olması sayfa bütünlüğünü bozacağı için kaynak listesi,
bölümün sonuna eklendi.
Dokuzuncu bölümde, sualtında fotoğraf çekme ve balık fotoğrafı çekmede uygulanan bazı
teknikler, örneklerle sunuldu.
Onuncu bölümde, kısa zamanda sayısı hızla artan fotoğraf ve filmlerin arşivlenmesinde
kullandığımız yöntemlere ve filmlerin sayısallaştırıldıktan sonra saklanmasına ilişkin bilgiler verildi.
10
Mater, S., Kaya, M., Bilecenoğlu, M. (2003): Türkiye Deniz Balıkları Atlası. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları No: 68, Ege
Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir, 169 s.
18
Kullanılan Semboller
Altıncı bölümde yer alan fotoğrafların ve tür bilgilerinin kolay anlaşılabilmesi için fotoğraflara
ve davranış/beslenme bilgilerine yardımcı olmak üzere üç grup sembol eklendi. Ergin bir balık
bireyinin, eğer mevcutsa, yavru veya genç formları fotoğraflar üzerinde sembollerle gösterildi.
Bazı türlerde rastlanan eşeysel ikibiçimlilik olgusu (seksüel dimorfizm) (bkz. 5. Bölüm), dişi ve
erkek cinsiyet sembolleriyle gösterildi. Bazı türler gece süresince farklı renklenmelere sahip
olduklarından, tür tanımlamasına destek olmak amacıyla ilgili fotoğraf çekiminin gece yapıldığı
belirtildi. Balıklar, yaşadıkları ortamlarda tek bireyler halinde bulunabildikleri gibi, küçük veya
büyük sürüler de oluşturabilmektedir. Karnivor ve yırtıcı (predatör) balıkların büyük kısmında tek
başına dolaşma davranışı hâkim olmakta, fakat hızlı yüzemeyen veya besininin önemli bölümünü
planktonun oluşturduğu türlerde sürü halinde dolaşma davranışı gözlenmektedir. Bir tür, gün
içinde ağırlıklı olarak bir veya birkaç birey ile birlikte bulunuyorsa tek, 20 bireyden fazla olmayan
küçük sürüler oluşturuyorsa küçük grup ve 20'den fazla bireyden oluşan bir grup oluşturuyorsa
sürü sembolleriyle ifade edildi.
Türlerin beslenme özellikleri toplam sekiz kategori altında toplandı. Buna göre alg sembolü
her türlü deniz bitkisini, anemon deniz şakayıklarını ve hidroidleri, balık yavru veya ergin birey
ayırımı yapılmaksızın bütün balıkları, derisidikenli bütün ECHINODERMATA grubu üyelerini (deniz
yıldızları, deniz kestaneleri vb.), kabuklu bütün MALACOSTRACA grubu üyelerini (yengeç, karides,
izopod vb.), poliket bütün ANNELIDA grubu üyelerini, yumuşakça bütün MOLLUSCA grubu
üyelerini (midyeler, gastropodlar, kafadanbacaklılar vb.) ve zooplankton her türlü hayvansal
plankton grubu üyelerini ifade etmektedir. Mevcut beslenme verileri, geçmişte yapılan bilimsel
araştırma sonuçlarına dayandırıldı ve rastgele besinler dikkate alınmadı.
19
2. BÖLÜM
BALIKLARDA SINIFLANDIRMA ve İSİMLENDİRME
21
Balık Nedir?
Balıklar birincil olarak suda yaşamaya uyarlanmış, solungaçlarıyla solunum yapan, vücut
uzantıları -eğer varsa- yüzgeç biçiminde olan, derileri çoğunlukla pullarla örtülü, soğukkanlı ilkel
omurgalılar olarak tanımlanabilir11. Balıkların incelenmesiyle ilgili bilim dalına ihtiyoloji (ichthys
=balık, logos =bilim), balık bilimcilere de ihtiyolog denir.
Omurgalı hayvanlar (=vertebrata) arasında tür sayısı -yaklaşık 48.000- bakımından en

kalabalık olan grup, balıklardır. Klasik biyoloji kitaplarında yer alan beş temel omurgalı hayvan
sınıfı incelendiğinde, balıkların yaklaşık 28.000 tür (ESCHMEYER, 2003’e göre 26.000 tür
doğrulanmıştır), amfibilerin 4.300, sürüngenlerin 6.000, kuşların 9.000 ve memelilerin 4.800 tür
ile temsil edildiği görülür12.
Balıklarda Çeşitlilik
2003 yılı kayıtlarına göre13 27.541 tür balık tanımlanmıştır. Bunlardan 11.768 tür (%42,7)
tatlı sularda, 13.151 tür (%47,8) denizlerde, 2622 tür de (%9,5) yaşamları boyunca bir ortamdan
diğerine geçen (=diadrom) türlerden oluşur. Toplam 503 aile ile temsil edilen balıkların yaklaşık
25.000 türünü kemikli balıklar (OSTEICHTHYES), diğerlerini de kıkırdaklı balıklar
(CHONDRICHTHYES) ve çenesiz balıklar (AGNATHA) oluşturur.
Yaşam ortamları (=habitat) açısından balıklar yeryüzündeki en geniş çeşitlilik gösteren canlı
gruplarındandır. Hemen hemen her tür sulu ortamda yaşam şansları vardır. Tibet’in 5200 metre
yüksekliğindeki sıcak su kaynaklarından Büyük Okyanus’un 8000 metrelerindeki 1°C’lik sulara,
oksijensiz bataklıklardan, çok tuzlu/sodalı göllere kadar her tür sulu ortam balıklar için yaşam
ortamı olmuştur. Bu da çevreye uyum sağlama becerisinin çok yüksek olduğunu gösterir.
Yaşam ortamı ve süresi, vücut şekli, boy, hız, üreme ve beslenme ölçütlerine göre şaşırtıcı
örnekler sunan balık türlerine ait rekor kayıtları Tablo 2-1’de verilmiştir.
13
Tablo 2-1. Rekor düzeydeki balık kayıtları
En büyükler (metre) Balina köpekbalığı (20) Büyük kurdela balığı (11) Güneşlenen köpekbalığı (9)
En küçükler (cm) Pigme kayabalığı (0.8) Mini moli (1) Cüce kayabalığı (1.1)
En ağır olanlar (ton) Balina köpekbalığı (34) Büyük camgöz (4) Büyük beyaz köpekbalığı (3.4)
En hızlı yüzenler (metre/sn) Siyah marlin balığı (36.1) Kılıç balığı (24) Wahoo (21.4)
En uzun yaşayanlar (yıl) Kısa tırmıklı kayabalığı (157) Turuncu kütük balığı (149) Siğilli oreo (140)
En çok yumurtlayanlar (adet) Yağlı orfoz Siyah marlin balığı İndo-Pasifik mavi marlin
(340.000.000) (226.000.000) (98.900.000)
11
Demir, N. (1996): İhtiyoloji. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3903, 394 s.
12
Helfman, G.S., Collette, B.B., Facey, D.E. (1999): The Diversity of Fishes. Blackwell Science, Malden, pp.3-9.
13
Froese, R., Pauly, D. (Eds.), 2003. FishBase.World Wide Web electronic publication, www.fishbase.org, version 17 November 2003
22
Bilimsel Sınıflandırma (Taksonomi)

ve İsimlendirme (Nomenklatür)
Gezegenimizde yaşayan milyonlarca organizmadan hiçbiri, dünyaya kendi ismini ve
evrimsel gelişimini taşıyan bir etiketle gelmemiştir. Bu bilinmeyeni çözme görevi tamamiyle
insanoğlunun yaratıcılığına ve buluşlarına bağlıdır. Dünya üzerindeki canlıların tek tek incelenmesi
mümkün olmadığına göre, pek çok organizma, birbirinden ayırt edilebilmek için sınıflandırılarak
isimlendirilmek zorundadır. Tarih içinde ortaya atılan sınıflandırma sistemlerinin çatısı
insanoğlunun hayal gücüne bağlı olsa da, asla rastgele tasarlanmamıştır. Canlıların gelişimi, yapısı
ve görünümlerindeki benzerlikler, farklılıklar ve yaşam biçimleri, canlılar arasındaki ayırt edici
ölçütlerin belirlenmesini sağlamıştır.
Taksonomi, canlıları sınıflandırma bilimidir; sınıflandırma üzerinde uzmanlaşan biyologlara

taksonomist denir. Taksonomistler, sadece yeni türleri betimlemekle kalmayıp biyolojik çeşitliliği
teorik ve pratik olarak tanımlamakla, bu çeşitliliği bir sistem içinde düzenlemekle, her formun
diğer formlarla bağıntılarını gösteren taksonomik bir sisteme yerleştirmekle de ilgilenirler.
Tarih boyunca, canlıları gruplandırmak ve isimlendirmek için çeşitli girişimlerde

bulunulmuştur. Örneğin eski kültürlerin çoğunda hayvanlar, insanlara faydalı-zararlı ve gereksiz
olanlar olarak gruplandırılmıştır. Antropologlar, birbirine benzer temellere sahip bir sınıflandırma
sisteminin pek çok uygarlık tarafından kullanıldığını açığa çıkarmıştır. Oluşturulan sınıflandırma
yöntemleri arasından İsveçli doğa bilimci Carl von Linn (Linnaeus) tarafından 1758 yılında
kullanılan ikili isimlendirme (=binomial nomenclature) sistemi14, bazı küçük değişimlerle
günümüzde halen kullanılmaktadır.
İsimlendirme (=nomenklatür) her düzeydeki taksonomik kategoriye yerleştirilen canlı

gruplarına (=taksonlara), belli kurallara* uygun olarak verilen Latince adlar sistemidir11. Linnaeus,
her organizma için iki bölümden oluşan ortak bir isimlendirme sistemi geliştirmiştir. Bu isimler
daima Latince veya Latinceleştirilmiş kelimelerden oluşur. Örneğin, müren balığının bilimsel adı
Muraena helena’dır. İsmin birinci bölümü “cins”, ikinci bölümüyse “tür” olarak
adlandırılmaktadır. Cins ismi tek başına kullanılabilir, fakat tür ismi tek başına bir şey ifade etmez.
Kural olarak, her bilimsel isimde cins ismi daima büyük harfle, tür ismiyse daima küçük harfle
başlar. Eğer türün alt türleri varsa tür ismini üçüncü bir isim izler (örneğin, Lipophrys nigriceps
nigriceps); buna üçlü isimlendirme (=trinomial nomenklatür) denir.
Bilimsel yayınlarda binomial ismi, büyük harfle başlayan bir yazar ismi ve bir de tarih izler.
Örneğin: Muraena helena Linnaeus, 1758. Burada Linnaeus, bu türü tanımlayan ilk kişidir; 1758
ise bu bulgunun yayınlandığı tarihi gösterir. Yazar isminin ve tarihin parantez içinde yazılması, bu
türe ait ismin zaman içinde değiştirildiğini ifade eder. Ancak değişime rağmen, bilimsel etik gereği,
türü ilk tanımlayan araştırmacının ismi parantez içinde korunur. Örneğin, Dasyatis pastinaca
(Linnaeus, 1758).
14
Linnaeus, C. (1758). Systema Naturae. 10th Ed. Stockhol: Laurentii Salvii (Latince).
*
Bu kurallar, beş yıl arayla toplanan Uluslararası Zooloji Kongrelerinde 10 yıl için seçilen, çeşitli bölgeleri ve çeşitli disiplinleri temsil eden en az 18
üyeden oluşan bir komisyon olan “International Commission on Zoological Nomenclature” tarafından saptanır.
23
Taksonomiyi oluşturulan sistemler bir hiyerarşiye sahiptir. Böyle bir sistemde yedi kategori
bulunur;
Alem (Regnum)
Şube (Filum)
Sınıf (Klasis)
Takım (Ordo)
Aile (Familya)
Cins (Genus)
Tür (Species)
Bu kategorileşmenin mantığı oldukça basittir. Benzer türler cinsleri oluşturur, benzer cinsler
aileleri, benzer aileler takımları, ve bu sıra hiyerarşik olarak sürer. Cinsten daha yüksek
kategorilerdeki taksonların isimleri kabul edilmiş olan ilkelere göre oluşturulur. Tribüs isimleri*
kapsadıkları cinslerden birinin isminin köküne “ini” ekleyerek (örneğin, Fundulus’tan Fundulini);
alt aile isimleri, cins adının köküne “inae” ekleyerek (örneğin, Epinephelus’tan Epinephelinae);
aile isimleriyse, cinslerden birinin isminin köküne “idae” ekleyerek (örneğin, Perca’dan Percidae)
oluşturulur. Aileden daha yüksek kategorilerdeki grup isimlerinin nasıl oluşturulacağı
konusundaysa, ihtiyologlar arasında bir anlaşma veya alınmış karar yoktur.
Sınıflandırmada değişmeyen ve doğal olan temel birim, tür’dür. Bugün kabul edilen
tanımıyla tür, birbirleriyle doğal koşullar altında verimli döl alışverişi yapabilen, yani üreyebilen,
yapısal ve işlevsel özellikler birbirine benzeyen, diğer popülasyon gruplarından üreme
bakımından ayrılmış bireyler topluluğudur. Popülasyon, bir türün belli bir bölgeyi kapsayan
bireyler topluluğu olarak tanımlanabilir.
Standart taksonomik kategoriler, bir türün sınıflandırmadaki yerini doğru olarak göstermek
için yeterlidir. Ancak dünyada bugüne değin tanımlanan canlı türlerinin miktarıyla bu türlerin
akrabalık derecelerine ilişkin bilgiler arttıkça, türlerin taksonomik yerlerini, en azından bazı canlı
grupları için, daha ayrıntılı gösterme gereksinimi doğmuştur. Bu nedenle temel kategorilerin
aralarında Super-(Üst-) ve Sub-(Alt-) gibi ara kategoriler de kullanılmaktadır (bu kitapta
tanımlanan türlerde ara kategorilere yer verilmemiştir). Bununla birlikte, çoğu canlı türü için aile
ve tür isimlerinin verilmesi yeterli olmaktadır. Tablo 2-2’de örnek olarak iğneli vatoz ve müren
balığının sınıflandırılması yer almaktadır.
Tablo 2-2. Taksonomide oluşturulan sisteme örnek olarak iki türün sınıflandırması
İğneli vatoz Müren
Alem Animalia (Hayvanlar) Animalia (Hayvanlar)
Şube Chordata (Sırtı İplikliler) Chordata (Sırtı İplikliler)
Alt Şube Vertebrata (Omurgalılar) Vertebrata (Omurgalılar)
Üst Sınıf Gnathostomata (Çeneli Balıklar) Gnathostomata (Çeneli Balıklar)
Sınıf Elasmobranchii (Keski Solungaçlılar) Osteichthyes (Kemikli Balıklar)
Takım Rajiformes (Vatozgiller) Anguilliformes (Yılanbalığıgiller)
Aile Dasyatidae (İğneli Vatozlar) Muraenidae (Müren Balıkları)
Cins Dasyatis Rafinesque, 1810 Muraena Linnaeus, 1758
Tür Dasyatis pastinaca (Linnaeus, 1758) Muraena helena Linnaeus, 1758
*
Bazı türler için aile ismiyle cins ismi arasında yer alan isimlendirme
24
3. BÖLÜM
AKDENİZ BALIKLARININ COĞRAFİK DAĞILIMI
ve HABİTATI
25
Akdeniz Balıklarının Coğrafik Dağılımı
Akdeniz’in günümüzdeki deniz canlıları topluluğu, kökenleri bakımından dört temel

kategoride incelenir;
i) Biyocoğrafik açıdan Atlanto-Mediteran (A-M) olarak adlandırılan Akdeniz ile Atlantik

Okyanusu’nun ortak coğrafik biriminden köken alan türler,
ii) Akdeniz’e Endemik (E) türler; yani yeryüzündeki balıkların sadece Akdeniz’de ve
onun uzantısı olan Karadeniz’de dağılım gösteren bölümü,
iii) Dünya denizlerinin ve okyanuslarının çoğunda geniş dağılım gösteren Kozmopolit (KZ)
türler,
iv) Akdeniz’e Süveyş Kanalı yoluyla geçen İndo-Pasifik (İ-P) kökenli türler (=Lessepsian
türler).
Farklı kökenlere sahip olan bu türler, Akdeniz’in evrimsel tarihinin bir sonucu olarak ortaya
çıkmıştır. Bundan 65 milyon yıl önce, Akdeniz, Tethys Denizi adı verilen bir okyanusun Atlantik
ile İndo-Pasifiği birbirlerine bağlayan bölümünü oluşturuyordu. Tethys Denizi, İndo-Pasifik
kökenli, zengin bir subtropikal canlı popülasyonuna sahipti. Yaklaşık altı milyon yıl önce Akdeniz,
Atlantik ve Kızıldeniz ile bağlantısını tamamen kaybettiğinde, iklim koşullarındaki değişimden
ötürü büyük ölçüde kurudu ve kendi deniz canlı popülasyonlarının önemli kısmı yok oldu ki, bu
olay Messinian Tuzluluk Krizi olarak bilinmektedir. Akdeniz, beş milyon yıl önce, tektonik
hareketler yardımıyla Cebelitarık Boğazı yoluyla Atlantik ile tekrar birleşti, dolayısıyla Atlantik
kökenli türlerden oluşan popülasyonları bünyesinde tekrar barındırmaya başladı. Bu olay,
günümüzdeki Akdeniz türlerinin neden belirgin bölümünün aynı zamanda doğu Atlantik’te de
bulunduğunu açıklamaktadır. Sözü edilen coğrafik değişimler jeolojik ölçekte yakın zaman olarak
kabul edildiği için nispeten az sayıdaki tür Atlantik’teki akrabalarından farklılaşabildi, başka
deyişle Akdeniz’e Endemik formlar nispeten az sayıda oluşabildi. Günümüzden sadece 136 yıl
kadar önce, 1869 yılında açılan Süveyş Kanalı yoluyla Akdeniz’e geçip popülasyonlar oluşturan
İndo-Pasifik kökenli türler, Lessepsian Göç olarak adlandırılan bir fenomene yol açtı. Özellikle
Doğu Akdeniz kıyılarında önemli etkileri görülen Lessepsian Göçmenleri’nin sayısı, her gün
artmaktadır. Yukarıda listelenen dört temel zoocoğrafik kökene, belki yakın zamanda Akdeniz'e
geçiş yapan Tropikal Atlantik (TA) ve Boreal Atlantik (BA) kökenli türleri de eklemek yerinde
olacaktır.
Balıkların Habitatı (Yaşam Ortamları)
Balıklar çok çeşitli ve farklı habitatlarda yaşayabilirler; fakat her bir türün genellikle sınırlı
habitat gereksinimleri vardır. Çoğu kez, farklı habitatlardaki balık türü çeşitliliğinin benzer olduğu
gözlenir. Çünkü balıklar, gereksinimleri doğrultusunda değişik ortamları farklı biçimde
kullanabilirler. Bir türün belli bir habitatta bulunması biyolojik (rekabet, av-avcı ilişkileri vb) ve
26
fiziko-kimyasal (su sıcaklığı, basınç, ışık, suda çözünmüş maddeler vb) etkenler tarafından
belirlenir. Genel olarak deniz balıklarının habitatlarını (i) kumlu, (ii) çamurlu, (iii) taşlı, (iv)
kayalık, (v) alglerle kaplı kayalık zeminler ve (vi) deniz çayırları olarak altı ana kategoride
incelemek olasıdır. Ev sahipliği yaptıkları balık türü sayısı göz önüne alındığında, kumlu ve
çamurlu zeminler önemli yer tutar. Kumlu diplere, tortul kayaçlardan oluşmuş birikimleri
nedeniyle açık sahillerde rastlanır (Şekil 3-1).
Zeminin üzerinde ve içerisinde

yaşayan omurgasızlar yönünden
zengin olmamakla birlikte, kendini
kuma gömüp gizlenmeye uyarlanmış
türler için (örneğin trakonya, vatoz,
ustura balığı vb.) kumlu zemin ideal
ortamdır. Çamurlu dipler, kumlu
bölgelere göre çok daha zengin bir
flora* ve faunaya** sahip olup, çok
sayıda türün beslenme ortamını
oluşturur. Bu bölgelerde biriken
organik malzeme, çok sayıda
omurgasız ve bitki türünün
gelişmesine olanak tanır (Şekil 3-2).
Şekil 3-1. Kumlu dipler, kimi zaman dümdüz kum zeminlerden
oluşurken yer yer kaya ve deniz çayırları barındırırlar.
Şekil 3-2.
Kumla karışık çamurlu dip yapısı zengin
organik madde barındırdığı için balıkların
yanı sıra diğer deniz canlıları için de uygun
bir yaşam ortamı oluşturur.
Taşlı ve alglerle kaplı kayalık zeminler, çok çeşitli biçim ve büyüklükte yarık, mağara gibi
saklanacak kuytu konumlarının yanı sıra besin oluşturacak bol miktarda omurgasız hayvan ve alg
içermesi nedeniyle (Şekil 3-3) kendine özgü bir balık çeşitliliğine sahiptir. Kayalık zeminlerdeki
balıklar, diğer habitatlarda yaşayanlara göre daha çarpıcı renklere sahiptir. Deniz çayırları, pek
çok habitat arasında özel bir konumda bulunur. Son derece yüksek bir faunayı içinde barındıran
*
Flora: Bir bölge veya çevreye özgü bitki topluluğu (bitki örtüsü)
**
Fauna: Bir bölge veya çevreye özgü bütün hayvanlar
27
deniz çayırları, özellikle sığ sularda yaşayan pek çok balık türünün larva ve genç bireyleri için
korunma, barınma ve beslenme ortamıdır (Şekil 3-4).
Şekil 3-3.
Taşlı altyapı üzerinde alglerle kaplı dip yapısı özellikle dip
balıkları için en çok uygun yaşam ortamıdır. Kaya balıkları,
horozbinalar, mercan balıkları gibi ailelerin temel yaşam
ortamını oluşturan algli kayalık zeminler sünger, poliket,
derisidikenliler gibi temel balık besinlerinin de en yaygın
bulunduğu ortamlardır.
Şekil 3-4.
Deniz çayırları (Posidonia
oceanica) ülkemizde
toplanması yasaklanmış
türler arasında yer
almaktadır. Birçok tür,
özellikle lapinler ve ot
balıkları için eşi bulunmaz
bir yaşam ortamı oluşturur.
28
4. BÖLÜM
BALIKLARDA DIŞ GÖRÜNÜM ÖZELLİKLERİ
29
yapı özellikleri (morfoloji; morpho=şekil, biçim, logos=bilim), ilk çağdan bu yana

B alıkların
balık tanımlamasında belirleyici olmuştur. Bugün taksonomistlerin kullandığı yöntemlerden
birisi de yapısal özellikleri incelemek ve ortaya çıkan sonuçları türlere özgü özelliklerle
kıyaslamaktır. Fotoğraf üzerinden tür belirlemesi yaparken balığın dış görünüm özellikleri
neredeyse tek ölçüt olarak kullanılır. Bu kitapta yer alan türlerin belirlenmesi tamamen bu
yöntemle yapıldı ve renk, desen, vücut biçimi gibi karakteristik belirleyiciler dikkatle incelendi.
Buna rağmen fotoğrafı çekilen türlerin %1’inde tür belirlemesi mümkün olamadı.
Türkiye Denizleri’ndeki dip balıklarının fotoğraflarının yer aldığı altıncı bölümde “tanımsal
özellikler” başlığı altında kısaca her türe ait görünüm özellikleri verildi. Kuşkusuz, bir ihtiyolog için
bu yapıların çok ötesinde inceleme ve kıyaslama gerekir. Örneğin vücut bölümlerinin kıyaslamalı
ölçümleri (=morfometri) tür belirleyicisi olabilir . Balığın sayılabilecek yapı özelliklerine
meristik özellikler denir (örneğin omur sayısı, yüzgeçlerdeki ışın sayısı, pul sayısı vb). Tipik bir
Levrekgiller (PERCIFORMES) takımına ait bireyde 41 farklı meristik sayım yapılabilir15.
Şekil 4-1. Balıklarda temel vücut bölümleri.
15
Lagler K., Bardach J.E., Miller, R.R., Passino D.R.M. (1977): Ichthyology, 2nd Edition, John Wiley and Sons, New York.
30
Yüzgeçler
Tek yüzgeçler veya çift yüzgeçler olmak üzere iki gruptur16. Tek yüzgeçler, vücudun orta
çizgisi boyunca, sırt bölgesinde sırt yüzgeci (=dorsal yüzgeç); vücudun sonunda kuyruk
yüzgeci (=kaudal yüzgeç), karın bölgesinde anüsün gerisinde yer alan anüs yüzgeci (=anal
yüzgeç)’dir. Sırt ve anüs yüzgeçleri, bazı türlerde iki veya üç tane olabilir. Bu durumda önden
başlayarak birinci sırt yüzgeci, ikinci sırt yüzgeci olarak adlandırılır. Çift yüzgeçlerse, dört ayaklı
hayvan türlerindeki ön ayakların karşılığı olan ve vücudun her iki tarafında yer alan iki adet
göğüs yüzgeci (=pektoral yüzgeç) ile arka ayakların karşılığı olan iki adet karın yüzgeci
(=pelvik, ventral yüzgeçleri)’dir.
Yüzgeçler, iki katlı deri kıvrımıyla sarılı olup içte onu destekleyen kıkırdak ya da kemiksi
yapılardan oluşur. Kemikli balıkların (OSTEICHTHYES) özellikle sırt yüzgeçleri, önde sert dikenlerle
başlar (diken ışınlar), onu yumuşak oluşumlar (yumuşak ışınlar) izler. Yumuşak ışınların
serbest uçları çoğunlukla çatallanır. Yüzgeçlerdeki ışınlar vücut içindeki iskeletle desteklenir.
Yanal Çizgi
Balıkların vücudunun her iki yanında başın arkasından kuyruk sapına kadar uzanan yanal
çizgiler birer duyu organıdır. İşitme ve denge organı olan iç kulakla aynı embriyolojik kökeni olan
yanal çizgilerde mekanik ve elektrik uyarılarını algılayan duyargaçlar bulunur. Nöromast adı
verilen duyargaçlar ince kanallar yoluyla kanalın dış yüzeyinden aldıkları sinyalleri sinir uzantıları
yoluyla beyne iletir. Balıklar, yanal çizgilerindeki duyargaçlar yoluyla su basıncı değişimlerini
(sudaki akıntıların algılanması, çevredeki hareketli canlıların farkındalığı, sürüdeki yerin
belirlenmesi, engellere çarpmanın engellenmesi) algılarlar.
Pullar
Balıkların çoğunda deri pullarla örtülüdür. Bazı balıklarda pulların yerini kemik plaklar,
dikenler alır (örneğin Hippocampus hippocampus), bazıları da pulsuzdur (örneğin; Muraena
helena). Kemikli balıkların çoğunda görülen pul elasmoid tiptedir. Pulların ön parçası deriden
oluşan bir cep içine gömülüdür; dışarıda kalan arka parçaysa çok ince deri tabakalarıyla
örtülüdür. Pullar genellikle kiremit dizilişi biçiminde bir yönde sıralanır (Şekil 4-2). Suyun akış
yönü daima önden arkaya doğru olacak şekilde dizilen pullar, gelişim sürecinde bir odaktan
ışınsal biçimde yayılarak çoğalırlar. Pullar bazı balıklarda yapısal ve işlevsel değişimlere uğramıştır.
Örneğin, mersin balığının, kalkan balığının üzerindeki künt çıkıntılar biçim değiştirmiş pullardır.
Renk
Balıklarda renk, derideki hücresel boyalarla (=pigment) oluşturulur. Renk, deri altındaki
dokulara, vücut sıvılarına, hatta barsak içeriğine göre de değişir. Çok az türde deride pigment
16
Demir, N. (1996): İhtiyoloji. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3903, 394 s.
31
bulunmaz ya da çok azdır. Birçok türün larva ve hatta genç bireyleri de renksiz olabilir.
Pigmentler, kromotofor adı verilen renk hücreleri içinde sentezlenirler. Bazen hücre içinde
üretilen pigmentler hücre dışına salgılanarak deri ve diğer dokularda mavi-yeşil-sarı-kırmızı renkli
leke, bant ve çizgilerin oluşumuna neden olur (Şekil 4-3). Genetik olarak kontrol edilen kalıcı renk
işaretleri türleri birbirinden ayırt etmede sıkça kullanıldığı için taksonomi çalışmalarına da
yardımcı olur.
Şekil 4-2.
Pullar, balığın
su içindeki
ileri doğru
hareketine
yardımcı
olmak için
genellikle
kiremit dizilişi
biçiminde
sıralanır.
Şekil 4-3.
Kromotofor
hücrelerinde
üretilen
pigmentler
hücre dışına
salgılanarak
bazı türlerde
deri altında
lekelenmelere
neden olur.
32
Balıklarda renk, hem tür içindeki bireyler arasında hem de türler arasındaki iletişimde rol
oynar. Aynı tür içindeki bireyler arasında tanıma, korkutma, uyarma ve cinsel etkileşimlere
yardımcı olur. Balıkların renkleri bulundukları ortam içinde gizleyici, fark edilmelerini zorlaştırıcı
veya göze çarpıcı olmalarını kolaylaştırır. Gizleyici renkler; genel renk uyumu, değişebilen renk
uyumu, gölgeyi yok etme, vücut biçimini olduğundan farklı gösterme ve göz aldatmaya yönelik
olmak üzere gruplandırılır. Birçok hayvanda olduğu gibi balıkların çoğunda renk, ortamın rengine
uygun olarak oluşur ve gerektiğinde değişir. Örneğin birçok dip balığı zemin rengine benzer
renklere sahiptir (Şekil 4-4). Pigment tanecikleri kromotoforların merkezine toplandığında balığın
rengi açılır, hücrede yaygın olarak dağıldığında balığı rengi koyulaşır.
Şekil 4-4.
Pisi balıklarının
(Bothus podas)
mükemmel renk
uyumu sayesinde
kum ve küçük taşlık
zeminlerde fark
edilmeleri çok
güçtür.
Balıklarda en çok kullanılan gizleyici renk özelliği, vücut renginin gölgeyi yok edici biçimde
oluşudur. Işık ve gölge nesnelere üçüncü boyut kazandırdığından gölge, herhangi bir cismi daha
kolay görülebilir kılan etkenlerden biridir. Eğer üstten ışıklandırılmış bir ortamda bir cismin ışığa
dönük olan tarafı koyu, gölgede kalan tarafı açık renkli olursa, koyu olan tarafın olduğundan
daha aydınlık, buna karşın açık renkli tarafın daha karanlık görülmesi sonucunda söz konusu
cisim tek renkli ve olduğundan daha yassı algılanacaktır. Birçok omurgalıda olduğu gibi balıklarda
da renk, bu ilkeye uygun olarak meydana gelir. Su kütlesi içinde serbest yüzen pelajik balıkların
çoğunda sırt bölümü koyu grimsi, mavi ya da yeşil, yan tarafları ve karın bölümü gümüş-gri ya da
beyazdır. Dip balıklarında sırt, kum rengi, kahverengi ya da siyah gibi koyu renklerde, buna karşın
karın tarafı da aynı renklerin açığı ya da beyazdır (Şekil 4-5). Bu renk uyumu nedeniyle çoğu
balık bulunduğu ortamla aynı renktedir.
Bazı balıklarda renk, balığın kendine özgü vücut şeklini gizleyecek ve ona başka bir
görünüm, örneğin aralarında yaşadığı bitki vb’nin bir parçasıymış görünümünü verecek biçimde
oluşur. Renk ve desen değişimiyle birlikte vücut şekli değişimi sayesinde balığın bitkiler arasında
33
algılanması çok güçleşir. Bunun tersine, bazı balıklarda da, ortamda kendini belirginleştiren
çarpıcı renkler izlenir. Bu tür renklenme erkek ve dişilerin birbirini tanıması ve ilgi çekmesini
sağlar.
Şekil 4-5.
Dip balıklarında sırt bölgesi koyu
renklerde, buna karşın karın
bölgesi aynı rengin açık
tonlarındadır. Böylece üstten veya
alttan bakıldığında balığı
bulunduğu ortamda ayırt etmek
güçleşir. Yanda ilginç vücut
deseni ve yüzgeç yapısına sahip
bir çütre balığı (Balistes capriscus)
görülmektedir.
34
5. BÖLÜM
BALIKLARDA BESLENME ve ÜREME
35
Balıklarda Beslenme
Balıklar besin olarak ortamda bulunan çeşitli kaynaklardan faydalanırlar. Tükettikleri
besinler açısından balıklar, üç ana grupta toplanır; yalnız hayvansal besinlerle beslenenlere
karnivor, yalnız bitkisel besinlerle beslenenlere herbivor, hem hayvansal ve hem de bitkisel
besin tüketenlere de omnivor adı verilir. Deniz ortamındaki balıkların oldukça az bir bölümü
mutlak karnivor veya herbivordur. Belli bir tür, beslenme alışkanlığını ortama göre değiştirebilir,
genellikle ortamda o sıralar hangi besin yaygınsa o tüketilir.
Balıkların besin alış biçimleri çeşitlilik gösterir. Bununla birlikte temel olarak predatörler,
otlayıcılar, süzücüler, emiciler ve parazitler şeklinde sınıflandırılabilirler. Predatörler, gözle
görülebilecek büyüklükteki hayvanlarla beslenirler. Avlarını etkin şekilde arayıp avlayan türler
bulunduğu gibi (Şekil 5-1), avlarının bulundukları yere gelmesini bekleyenler de vardır (örneğin,
orfoz ve lahoz balıkları) (Şekil 5-2). Otlayıcılar, besinlerini lokmalar halinde alırlar, fakat sözcük
anlamının tersine besinin mutlaka bitkilerden oluşması gerekmez. Sürüler halinde dolaşan sokar
balıkları, algleri otlayarak tüketen türlere uygun bir örnektir. Süzücüler, besinlerini süzerek alırlar;
bu gruptaki türlerin büyük bölümü plankton türü organizmalarla beslenirler. Özellikle pelajik
balıklarda yaygın gözlenen bu besin alış biçiminde, kısa süre içinde büyük miktarda su süzülebilir.
Genellikle kumlu ve çamurlu diplerde yaşayan türlerde, besinlerini emerek alma davranışına
rastlanır. Emici balıkların bir bölümü besinlerini içinde bulundukları çamurla birlikte yutar,
kimileriyse besinlerini yutmadan önce yabancı maddelerden ayırır (örneğin, mırmır balığı).
Parazitizm, diğer hayvan gruplarında olduğu gibi balıklar arasında da oldukça ender görülür.
Parazit balıklara örnek olarak, en ilkel türler arasında yer alan bazı yuvarlakağızlı (çenesiz) balıklar
verilebilir.
Şekil 5-1.
Avlarını arayıp
bulan türlerden
birisi de mıgrı
balığıdır (Conger
conger). Özellikle
geceleri avlanan
mıgrı, yandaki
örnekte bir lapin
balığını başından
yakalayarak
bütünüyle yutma
hazırlığı içinde.
36
Şekil 5-2.
Hani balıkları
genellikle avını
hareketsiz
bekleyerek yakalar.
Bu örnekte bir orfoz
(Epinephelus
marginatus)
başından yakaladığı
balığı tamamen
yutmak üzereyken
görülüyor.
Beslenmede pek çok duyu organının rolü vardır. Torpedo cinsine ait türler, sahip oldukları
elektrik organlarını beslenme amacıyla kullanırken, diğer bazı predatör türler görme, koku alma
gibi duyular veya yanal çizgilerindeki duyargaçlarla avlarının yerini saptarlar. Besinin yerini
uzaktan saptamada koku alma duyusunun büyük önemi vardır. Pek çok köpekbalığı türü,
kilometrelerce uzaktan avını algılayabilir. Tat alma veya dokunma duyusu, özellikle besinin
seçiminde, yakalanmasında ve yutulmasında işlev görür. Barbun ve tekir balıkları gibi türlerde tat
alma tomurcukları barbel’ler (çene altındaki bıyıklar) üzerinde yoğunlaştıklarından barbellerin
beslenmede çok önemli rolleri vardır (Şekil 5-3).
Şekil 5-3.
Tat alma
duyargaçlarının
bulunduğu
barbel adı
verilen vücut
çıkıntıları
barbun, tekir
gibi türlerde
görülür.
Balıklarda besin ve besin alış biçimiyle ilgili uyarlanmaların en göze çarpanı dişlerde
gözlenir. Uçları sivri ve içe doğru hafifçe kıvrık olan köpek dişlerine sahip olan türler, canlı ve
hareketli avları etkin şekilde yakalamaya yardımcı olur. Dolayısıyla köpek dişi (=kanin dişler)
37
adı verilen dişlere predatör balıklarda sıkça rastlanır. İnsanlardaki azı dişlerine benzeyen molar
dişler, özellikle besinini ezen ve öğüten balık türlerinde yaygındır. Örneğin SPARIDAE ailesinin
üyelerinde çenelerde 1-3 sıra molar diş yer alır. Molar dişler sert kabuklu hayvanları (midyeler,
yengeçler vb) kolayca çiğnemeye yardımcı olur. Vatoz balıkları ve benzeri türlerde molar dişler
değişime uğrayarak kiremit şeklinde bir dizilişe dönüşmüştür. Plankton türü organizmalarla
beslenen balıklarda, doğal olarak çene dişlerine rastlanmaz. Beslenmede çene, ağız ve dudak da
önemlidir. Ağzı uzamış bir borunun ucunda yer alan külah balığı ve deniz iğnesi gibi türler,
yarıkların ve kovukları içindeki besinlere kolaylıkla ulaşabilir. Iskaroz balığı gibi kesici dişleri
birleşerek çeneleri gaga şeklini alan türler (Şekil 5-4), kayaların üzerindeki besinleri sanki bir
spatulayla kazırmış gibi alır. Dülger balığı veya izmarit gibi türlerde çeneler, baş iskeletine özel bir
eklemle birleşik olduğundan, ileriye doğru fırlatılıp çekilebilir (protraktil çene) ve balığa avlarını
uzak mesafeden yakalayabilme olanağı tanır. Trakonya veya tiryaki balığı gibi kuma gömülerek
yaşayan balıklar, besinlerini oluşturan küçük hayvanları üzerlerinden geçerken yakalar.
Şekil 5-4.
Papağan balığında
kesici dişler
birleşerek adeta gaga
şeklini almıştır.
Bunun yardımıyla
papağan balıkları
kayaları, sert
mercanları ve
kabukluları
kolaylıkla kırarlar.
Balıklarda Üreme
Balıklarda, hayvanlar alemindeki her çeşit üreme şekline rastlanır. Genel olarak ayrı
eşeylilik (=gonokorizm) gözlenen balıklarda, bazen çift eşeylilik (=hermafroditizm) tipi üreme
biçimi de görülür. Üreme sistemi, üreme organları (=gonadlar) ve bunların kanallarından oluşur.
Üreme organları tipik olarak karın boşluğunun orta-sırt bölgesinde (=mediyodorsalinde)
uzunlamasına yerleşmiştir. Erkek üreme organları, yani testisler, olgunlaştıkları zaman genellikle
krem-beyaz renge sahip olup, taneciksiz bir yapı gösterir. Dişi üreme organları olan ovaryumlar
ise, olgunlaştıkları zaman tanecikli bir yapı gösterirler ve sarımsı renktedir.
38
Bir balık türünün neslini sürdürebilmesi, farklı ortam koşullarına karşın başarıyla
üreyebilmesine ve böylece kesintisiz popülasyonlar oluşturmasına bağlıdır. Dolayısıyla her bir tür,
belirli ekolojik koşullar altında ortaya çıktığından, o koşullara uygun uyarlanmalar gösteren bir
üreme stratejisine sahiptir. Üreme stratejileri açısından balıklar, yumurtlayanlar (=ovipar) ve
yavrulayanlar (=vivipar) olarak iki temel kategoride incelenir. Ovipar balıkların yumurtaları,
geliştikleri yere göre pelajik (=su kütlesinde) veya demersal (=dipte) tipte olabilir. Pelajik
yumurtalar’ın özgül ağırlığı, çevredeki sudan daha az olduğu için bu yumurtalar su içinde
serbestçe yüzerler. Dünyadaki balık türlerinin oldukça büyük bölümünün yumurtaları pelajiktir.
Demersal yumurtalar ise, yapışkan yüzeyleri, filamentleri ve kapsülleri yardımıyla farklı
ortamlara tutunurlar (zemin, bitkiler, midye kabukları, süngerler vb). BLENNIIDAE (Horozbinalar)
ve GOBIIDAE (Kayabalıkları) ailesindeki türler, demersal yumurtaya sahip tipik balıklardandır.
Demersal tipteki yumurtalar genellikle pelajik yumurtalardan daha büyük boydadır öyle ki, bazı
vatoz türlerinin dikdörtgen şeklindeki yumurtaları 10 cm’den daha uzun olabilir. Ovipar balıkların
çoğunda yumurtanın döllenmesi vücut dışında, yani su içinde olur. Nadiren iç döllenmeye
rastlanır; örneğin SCYLIORHINIDAE (Kedi Köpekbalıkları) ve RAJIDAE (Vatozlar) gibi bazı kıkırdaklı
balık ailelerinin bireylerinde yumurtalar vücut içinde döllendikten sonra dışarıya atılır.
Yavrulayan balıklarda (=vivipar), döllenme ve embriyon gelişimi annenin vücudunda olur.

Vivipar balıklara verilebilecek en iyi örnek, SQUALIDAE ailesinden mahmuzlu camgözlerdir.
Embriyon, gelişimi için gereken besini vitellus adı verilen besin değeri yüksek yumurta
bölümünden (daha sonra kese şeklini alır) sağlayarak geçirir. Bu balıklarda büyük boylu ve aktif
yavrular, vitellus kesesi tamamıyla yok olduktan sonra doğarlar. Bir başka örnek, denizlerimizde
de yaşayan CARCHARHINIDAE (Harharyaslar) ailesine ait köpekbalığı türleridir.
Bir çok balık türünde dişi ve erkek bireyler, dış görünüşleriyle birbirlerine benzer. Ancak özel
üreme davranışı gösteren türlerde eşeysel ikibiçimlilik (=seksüel dimorfizm) durumuna
rastlanır. Bu türlerin erkek bireyleri, genellikle daha parlak ve göz alıcı renklere sahiptir. Bununla
birlikte dişi ve erkek bireyler arasında yüzgeç ve vücut şekillerinde değişim gözlenebilir. Örneğin
kuluçka keseleri içeren erkek deniziğnesi ve denizatı bireyleri, dişilerinden kolayca ayırt edilir (bkz.
6. Bölüm’de Denizatı). Lapin Balıkları ailesindeki (LABRIDAE) bazı türlerdeyse, eşeyler arasında
belirgin şekil ve renk farkları gözlenir (bkz. 6. Bölüm’de Gelin Balığı).
Balıklar arasındaki çift eşeylilik, bazı ailelere özgü bir özelliktir. Bu durum, farklı gelişim
süreçlerini de içerir. Normal olarak çift eşeyli olan bazı türlerde ovaryum ve testisler aynı zamanda
olgunlaşır; buna eş zamanlı eşeysel ikibiçimlilik (=senkronik hermafroditizm) denir (örneğin;
Serranus cinsine ait hani balıkları). Hermafrodit türlerin kimilerindeyse ardışık eşeysel
ikibiçimlilik (=konsekütif hermafroditizm) özelliğe rastlanır, yani bireyler ya ilkin erkek, sonra
dişi olurlar, ya da tam tersi durum gözlenir. İlkin erkek olma haline protandri (örneğin, Sparus
aurata, Çipura Balığı), ilkin dişi olma haline protogini (örneğin, Anthias anthias, Berber Balığı)
denir.
39
6. BÖLÜM
TÜRKİYE DENİZLERİ’NDEKİ DİP BALIKLARININ
FOTOĞRAFLI VERİTABANI*
*
Eschmeyer (2003) sistematiğindeki sırayla
41
Aile Tür Türkçe İsmi Sayfa

SCYLIORHINIDAE Scyliorhinus canicula Kedi Köpekbalığı 45
CARCHARHINIDAE Carcharhinus plumbeus Kum Köpekbalığı 46
DALATIIDAE Oxynotus centrina Domuz Balığı 47
TORPEDINIDAE Torpedo nobiliana Elektrik Balığı 48
RAJIDAE Raja clavata Dikenli Vatoz 49
RAJIDAE Raja miraletus Kahverengi Vatoz 50
RAJIDAE Raja radula Vatoz 51
DASYATIDAE Dasyatis pastinaca İğneli Vatoz 52
GYMNURIDAE Gymnura altavela Kazıkkuyruk 53
MURAENIDAE Enchelycore anatina Sivridişli Müren 54
MURAENIDAE Gymnothorax unicolor Kahverengi Müren 55
MURAENIDAE Muraena helena Müren 56
CONGRIDAE Ariosoma balearicum Balerik Mıgrısı 57
CONGRIDAE Conger conger Mıgrı 58
SYNODONTIDAE Synodus saurus Zurna Balığı 59
PHYCIDAE Phycis phycis Gelincik Balığı 60
OPHIDIIDAE Ophidion barbatum Kayış Balığı 61
OPHIDIIDAE Ophidion rochei Kayış Balığı 62
GOBIESOCIDAE Diplecogaster bimaculata Ördek Balığı 63
HOLOCENTRIDAE Sargocentron rubrum Hindistan Balığı 64
ZEIDAE Zeus faber Dülger Balığı 65
FISTULARIIDAE Fistularia commersonii Külah Balığı 66
CENTRISCIDAE Macroramphosus scolopax Boru Balığı 67
SYNGNATHIDAE Syngnathus abaster Deniziğnesi 68
SYNGNATHIDAE Syngnathus typhle Geniş Burunlu Deniziğnesi 69
SYNGNATHIDAE Hippocampus guttulatus Denizatı 70
SYNGNATHIDAE Hippocampus hippocampus Denizatı 71
SCORPAENIDAE Scorpaena maderensis Madeira İskorpiti 72
SCORPAENIDAE Scorpaena notata Benekli İskorpit 73
SCORPAENIDAE Scorpaena porcus Lipsoz 74
SCORPAENIDAE Scorpaena scrofa İskorpit 75
DACTYLOPTERIDAE Dactylopterus volitans Uçan Kırlangıç 76
TRIGLIDAE Chelidonichthys lastoviza Mazak 77
TRIGLIDAE Chelidonichthys lucernus Kırlangıç 78
MORONIDAE Dicentrarchus labrax Levrek 79
SERRANIDAE Serranus cabrilla Asıl Hani 80
SERRANIDAE Serranus hepatus Benekli Hani 81
SERRANIDAE Serranus scriba Yazılı Hani 82
SERRANIDAE Anthias anthias Berber Balığı 83
SERRANIDAE Epinephelus aeneus Lahoz 84
SERRANIDAE Epinephelus caninus Sivridişli Orfoz 85
SERRANIDAE Epinephelus costae Lahoz 86
SERRANIDAE Epinephelus haifensis Haifa Orfozu 87
SERRANIDAE Epinephelus marginatus Orfoz 88
SERRANIDAE Mycteroperca rubra Taş Hanisi 89
APOGONIDAE Apogon imberbis Kardinal Balığı 90
42

APOGONIDAE Apogon pharaonis Kardinal Balığı 91
LOBOTIDAE Lobotes surinamensis Üçkuyruk Balığı 92
SPARIDAE Boops boops Kupez 93
SPARIDAE Dentex dentex Sinarit 94
SPARIDAE Diplodus annularis İsparoz 95
SPARIDAE Diplodus cervinus cervinus Çizgili İsparoz 96
SPARIDAE Diplodus puntazzo Sivriburunlu Karagöz 97
SPARIDAE Diplodus sargus Sargoz 98
SPARIDAE Diplodus vulgaris Karagöz 99
SPARIDAE Lithognathus mormyrus Mırmır 100
SPARIDAE Oblada melanura Melanur 101
SPARIDAE Pagellus erythrinus Kırma Mercan 102
SPARIDAE Pagrus auriga Çizgili Mercan 103
SPARIDAE Pagrus pagrus Fangri 104
SPARIDAE Sarpa salpa Salpa 105
SPARIDAE Sparus aurata Çipura 106
SPARIDAE Spondyliosoma cantharus İskatari 107
CENTRACANTHIDAE Spicara maena İzmarit 108
SCIAENIDAE Sciaena umbra Eşkina 109
MULLIDAE Mullus barbatus Barbun 110
MULLIDAE Mullus surmuletus Tekir 111
PEMPHERIDAE Pempheris vanicolensis Üçgen Balığı 112
POMACENTRIDAE Chromis chromis Papaz Balığı 113
LABRIDAE Coris julis Gelin Balığı 114
LABRIDAE Labrus mixtus Lapin 115
LABRIDAE Labrus merula Kahverengi Lapin 116
LABRIDAE Pteragogus pelycus Filamentli Lapin 117
LABRIDAE Symphodus cinereus Gri Çırçır 118
LABRIDAE Symphodus doderleini Çırçır 119
LABRIDAE Symphodus mediterraneus Çırçır 120
LABRIDAE Symphodus melanocercus Siyah Kuyruklu Çırçır 121
LABRIDAE Symphodus ocellatus Benekli Çırçır 122
LABRIDAE Symphodus roissali Çırçır 123
LABRIDAE Symphodus rostratus Sivriburunlu Çırçır 124
LABRIDAE Symphodus tinca Çırçır 125
LABRIDAE Thalassoma pavo Günbalığı 126
LABRIDAE Xyrichthys novacula Ustura Balığı 127
SCARIDAE Sparisoma cretense İskaroz 128
TRACHINIDAE Trachinus draco Trakonya 129
URANOSCOPIDAE Uranoscopus scaber Tiryaki Balığı 130
TRIPTERYGIIDAE Tripterygion delaisi Karabaş Balığı 131
TRIPTERYGIIDAE Tripterygion melanurus Karabaş Balığı 132
TRIPTERYGIIDAE Tripterygion tripteronotus Karabaş Balığı 133
BLENNIIDAE Aidablennius sphynx Horozbina 134
BLENNIIDAE Coryphoblennius galerita Horozbina 135
BLENNIIDAE Lipophrys nigriceps nigriceps Horozbina 136
BLENNIIDAE Parablennius gattorugine Horozbina 137
43

BLENNIIDAE Parablennius incognitus Horozbina 138
BLENNIIDAE Parablennius rouxi Şeritli Horozbina 139
BLENNIIDAE Parablennius sanguinolentus Horozbina 140
BLENNIDAE Parablennius tentacularis Horozbina 141
BLENNIDAE Parablennius zvonimiri Horozbina 142
BLENNIDAE Salaria pavo İbikli Horozbina 143
CALLIONYMIDAE Callionymus lyra Üzgün Balığı 144
CALLIONYMIDAE Callionymus pusillus Üzgün Balığı 145
GOBIIDAE Gobius auratus Sarı Kayabalığı 146
GOBIIDAE Gobius bucchichi Küçük Kayabalığı 147
GOBIIDAE Gobius cobitis Büyük Kayabalığı 148
GOBIIDAE Gobius cruentatus Kırmızı Dudaklı Kayabalığı 149
GOBIIDAE Gobius geniporus İnce Kayabalığı 150
GOBIIDAE Gobius niger Kömürcü Kayabalığı 151
GOBIIDAE Gobius paganellus Kayabalığı 152
GOBIIDAE Gobius vittatus Çizgili Kayabalığı 153
SIGANIDAE Siganus luridus Esmer Sokar 154
SIGANIDAE Siganus rivulatus Beyaz Sokar 155
CITHARIDAE Citharus linguatula Kancaağız Pisi Balığı 156
SCOPHTHALMIDAE Psetta maxima Kalkan 157
BOTHIDAE Arnoglossus kessleri Küçük Pisi Balığı 158
BOTHIDAE Bothus podas Pisi Balığı 159
SOLEIDAE Buglossidium luteum Küçük Dil Balığı 160
SOLEIDAE Solea solea Dil Balığı 161
BALISTIDAE Balistes capriscus Çütre Balığı 162
MONACANTHIDAE Stephanolepis diaspros Dikenli Çütre Balığı 163
TETRAODONTIDAE Lagocephalus suezensis Balon Balığı 164
TETRAODONTIDAE Torquigener flavimaculosus Cüce Balon Balığı 165
44
KEDİ KÖPEKBALIĞI
Demre-Antalya, 1996
SINIF Elasmobranchii (Keski Solungaçlılar)

TAKIM Carcharhiniformes (Harharyasgiller)
AİLE Scyliorhinidae (Kedi Köpekbalıkları)
CİNS Scyliorhinus Blainville, 1816
TÜR Scyliorhinus canicula (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Kedibalığı, Kıvrak
Zoocoğrafik Köken Atlanto-Mediteran
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 550 m’ye kadar (genellikle 50-400 m’ler arası)
1,2,3
Davranış
Dağılım Karadeniz, Marmara Denizi, Ege Denizi, Akdeniz 4
Boy Maksimum 80 cm; genellikle 20-50 cm boydaki bireyler yaygındır 1,3
Tanımsal Vücudu yüksek değildir. Burnu yuvarlak ve geniş bir yapıya sahiptir. Burun delikleri,
Özellikler ince kanallarla ağıza bağlanmıştır. Vücudun gerisine doğru yer alan iki adet küçük sırt
yüzgeci bulunur. Birinci sırt yüzgeci, ikincisinden biraz daha büyüktür; ikinci sırt
yüzgeci, anüs yüzgecinin kaidesinin bittiği hizada yer alır. Göğüs yüzgeçlerinin kaidesi,
karın bölgesine yakındır. Sırt bölgesi açık veya koyu kahverengi olup, küçük koyu
beneklerle kaplıdır. Karın bölgesi krem renktedir ve benek içermez
1,3,9,10
Beslenme
Üreme Ovipar; yumurtlama sığ sularda, Kasım-Temmuz ayları arasında gerçekleşir; ilk eşeysel
olgunluğa erkekler 39 cm, dişiler ise 34-45 cm boyda erişirler; bir yılda 96-115 yumurta
bırakılır; yaklaşık 4x2 cm boyutlarındaki yumurtalar dipteki çeşitli canlı veya cansız
yapıların üzerine tutundurulur 1,3
Ekonomik Değeri Oldukça düşüktür
Avcılığı Ege Denizi’ndeki dip trol avcılığında hedeflenmeyen bir tür olarak yakalanır
45
KUM KÖPEKBALIĞI
1 ve 2: Gökova-Muğla, 2002

TAKIM Carcharhiniformes (Harharyasgiller)
AİLE Carcharhinidae (Harharyaslar)
CİNS Carcharhinus Blainville, 1816
TÜR Carcharhinus plumbeus (Nardo, 1827)
Diğer İsim(leri) Camgöz, Büyük Camgöz
Zoocoğrafik Köken Kozmopolit
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler; resifler); 0-280 m 1,2,3
Davranış
Dağılım Ege Denizi, Akdeniz 4
Boy Genellikle 250 cm’yi geçmez, ancak maksimum 300 cm’ye ulaşabilir 1,3
Tanımsal Vücudu oldukça kalın ve yüksektir. Burun bölgesi kısa ve genişlemiştir. Üst çenesindeki
Özellikler dişler geniş ve üçgen biçimli olup, kenarları testere şeklindedir. Alt çenesindeki dişler ise
üçgen şekilli olmakla beraber daha dar yapılıdır. Vücudundaki iki sırt yüzgecinden
birincisi oldukça büyük, yüksek ve üçgen biçimlidir. Göğüs yüzgeçleri oldukça geniş ve
uzundur. Vücut rengi sırta yakın bölgelerde gri veya bronz, karna doğru beyazdır.
Göğüs yüzgeçlerinin alt-uç kısımları genellikle koyu renklidir
5,6,7
Beslenme
Üreme Vivipar; 11-12 aylık gebelik dönemini izleyen her 2-3 yılda 1 kez yavrular; bir
yavrulamada, boyları 50-75 cm olan 6-14 (bazen 18) yavru dünyaya gelir. Yavru sayısı,
dişinin boyu ile doğru orantılıdır. İlk eşeysel olgunluk boyu dişilerde 144-182 cm,
erkeklerde 130-178 cm’dir 1,3,7
Ekonomik Değeri Yoktur
Avcılığı Yapılmaz
46
DOMUZ BALIĞI
Yassıada-Marmara Denizi, 2000

TAKIM Squaliformes (Mahmuzlucamgözgiller)
AİLE Dalatiidae (Uykucu Köpekbalıkları)
CİNS Oxynotus Rafinesque, 1810
TÜR Oxynotus centrina (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 50-600 m 2
Davranış
Dağılım Marmara Denizi, Ege Denizi, Akdeniz 4
Boy Maksimum 150 cm; genellikle boyları 30-75 cm arasındaki bireyler yaygındır 1,3
Tanımsal Vücudu yanlardan iyice yassılaşmış olup vücudun dik kesiti üçgen şeklindedir. Yüksek
Özellikler vücuda ve düz bir karın bölgesine sahiptir. Ağzı küçük, ancak dudakları oldukça kalın
ve süngersi görünümdedir. Göğüs yüzgecinin hemen önünde yer alan solungaç
yarıkları oldukça küçüktür. Vücudunda geniş kaideye sahip, üçgen şeklinde iki sırt
yüzgeci bulunur; bu yüzgeçlerin kaidesinin ortasından uzanan kalın birer diken vardır.
Birinci sırt yüzgecindeki diken, öne doğru eğilmiştir. Anüs yüzgeci bulunmaz. Vücudu
siyahımsı, gri veya koyu kahverengidir. Vücudun yanlarında ve baş bölgesinde koyu
lekelere rastlanır
8
Beslenme
Üreme Ovovivipar; bir kezde 7-8 yavru dünyaya getirir; ilk eşeysel olgunluk boyu, bölgelere
göre değişmekle beraber 50-75 cm’dir 1,3,8
47
ELEKTRİK BALIĞI
Kaş-Antalya, 2000

TAKIM Torpediniformes (Elektriklivatozgiller)
AİLE Torpedinidae (Elektrikli Vatozlar)
CİNS Torpedo Houttyn, 1764
TÜR Torpedo nobiliana Bonaparte, 1835
Diğer İsim(leri) Çarpan, Uyuşturan
Davranış
Boy Maksimum 180 cm olmakla beraber, genellikle 60-80 cm’yi geçmez 1,3
Tanımsal Özellikler Vücudu sırt-karın doğrultusunda iyice yassılaşmıştır. Göğüs yüzgeçleri oldukça
genişlemiş olup vücudu disk görünümündedir. İki adet sırt yüzgeci olup birincisi
ikincisinden daha büyüktür. Göğüs yüzgeçlerinde böbrek şeklinde, çıplak gözle ayırt
edilebilen elektrik organları bulunur. 10-220 voltluk elektrik şokunu avını
sersemletmekte, korunmada ve yön belirlemede kullanır. Vücudu genellikle sırtta koyu
kahverengi veya mor olup, üzerinde küçük, açık ve koyu renkli benekler yer alır. Karnı
krem-beyaz renktedir. Diskin ve karın yüzgeçlerinin kenarları koyu renkle çevrilidir
1,6
Beslenme
Üreme Ovovivipar; gebelik süresi yaklaşık bir yıldır; 60 kadar yavru dünyaya getirir 3
Avcılığı Özellikle Ege ve Akdeniz kıyılarında, dip trolüyle ve uzatma ağlarıyla tesadüfen
yakalanır
48
DİKENLİ VATOZ
Amasra-Bartın, 2000

TAKIM Rajiformes (Vatozgiller)
AİLE Rajidae (Vatozlar)
CİNS Raja Linnaeus, 1758
TÜR Raja clavata Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) Vatoz
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler;
taşlı ve kayalık ortamlar); 10-100 m (Karadeniz), 10-300 m (Akdeniz) 1,3
Davranış
Boy Maksimum 110 cm; genellikle 30-80 cm boydaki bireyler yaygındır 3
Tanımsal Özellikler Vücudu sırt-karın doğrultusunda iyice yassılaşmıştır. Vücudun üst yüzeyi zımpara
şeklindedir ve küçük dikenciklerle kaplıdır; ergin bireylerde hem sırt, hem de karın
bölgesinde büyük ve sivri dikenlere de rastlanır. Vücudunun rengi oldukça değişkendir;
tek renge sahip olabildiği gibi, üzerinde irili ufaklı benekler ve dalga şeklinde çizgiler de
gözlenebilir
9,10
Beslenme
Üreme Ovipar; yılda 141-167 kadar yumurta kesesi kış ve ilkbahar mevsimlerinde bırakılır;
embriyo gelişimi yaklaşık 5 ay sürer; ilk eşeysel olgunluk boyu (toplam boy) dişiler için
85 cm, erkekler için 75 cm’dir 1,3
Ekonomik Değeri Yılda 1.100 ton avlanmaktadır (951 ton Karadeniz, 81 ton Marmara Denizi, 30 ton Ege
Denizi, 38 ton Akdeniz) 11
Avcılığı Dip trol ağlarıyla yakalanır. En yoğun avcılık Batı Karadeniz sahillerinde gerçekleştirilir
49
KAHVERENGİ VATOZ
Datça-Muğla, 2002

TÜR Raja miraletus Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler);
400 m’ye kadar (genellikle 10-150 m) 1,3
Davranış
Boy Maksimum 60 cm; boyları 20-50 cm arasındaki bireyler yaygındır 1,2,3
Tanımsal Özellikler Vücudu sırt-karın doğrultusunda iyice yassılaşmıştır. Sırt yüzeyi genç bireylerde
pürüzlü, ergin bireylerde hemen hemen çıplaktır. Göğüs yüzgeçlerinin üzerinde göz
şeklinde benekler (merkezi açık mavi, dışta sarı bir halkayla çevrili) vardır. Karnı
beyaz renktedir
12
Beslenme
Üreme Ovipar; yumurta keselerini ilkbahar ve yaz aylarında bırakır; ilk eşeysel olgunluk boyu
(disk genişliği) dişiler için 24 cm, erkekler için 22 cm’dir 1,3
50
VATOZ
Dikili-Balıkesir, 2001

TÜR Raja radula Delaroche, 1809
Diğer İsim(leri)
Zoocoğrafik Köken Endemik (Akdeniz)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 20-300 m 1,2
Davranış
Boy Maksimum 70 cm; boyları 20-50 cm arasındaki bireyler yaygındır 1,2,3
Tanımsal Özellikler Vücudu sırt-karın doğrultusunda iyice yassılaşmıştır. Sırt yüzeyi zımpara şeklinde
pürüzlüdür. Göğüs yüzgeçlerinin üzerinde göz şeklinde büyük benekler vardır. Bu
beneklerde koyu kahverengi merkez, sarı bir halkayla çevrilidir ve en dışta üzeri açık
renkli küçük benekler içeren koyu bir halka mevcuttur. Karnı beyaz renktedir. Sırt,
açık gri veya kahverengi olup, üzeri (açık veya koyu) benek ve şeritlerle kaplıdır
12
Beslenme
Üreme Ovipar; yıl boyunca ürerler, ancak en fazla yumurta kesesi ilkbahar ve yaz aylarında
bırakılır; ilk eşeysel olgunluk boyu (disk genişliği) dişiler için 34 cm, erkekler için 30
cm’dir; embriyolar yaklaşık dört ayda gelişirler 1,3
51
İĞNELİ VATOZ
1: Taşucu-Mersin, 2001; 2: Üç Adalar-Antalya, 2001

AİLE Dasyatidae (İğneli Vatozlar)
CİNS Dasyatis Rafinesque, 1810
TÜR Dasyatis pastinaca (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Rina
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler), 0-200 m 3
Davranış
Boy Maksimum 60 cm (disk genişliği), 140 cm (disk uzunluğu) 1,3
Tanımsal Özellikler Vücudu sırt-karın doğrultusunda iyice yassılaşmış olup, disk şeklindedir. Sırt ve kuyruk
yüzgeçleri bulunmaz. Kuyruğu kamçı şeklinde uzamıştır; üzerinde iki kenarı testere
şeklinde zehirli bir veya birkaç diken bulunur. Diken uzunluğu 35 cm’ye ulaşabilir.
Kuyruğu, disk uzunluğunun 1.3-1.5 katı uzunluktadır. Sırt gri, kahverengi ve diğer
koyu renklerde olabilir, ancak desen veya benek içermez. Karnı beyaz renktedir
3,13
Beslenme
Üreme Ovovivipar; dört aylık hamilelik döneminin ardından 4-9 adet yavru dünyaya gelir; ilk
eşeysel olgunluk boyu (disk genişliği) dişiler için 24 cm, erkekler için 22 cm’dir; ilk
eşeysel olgunluk yaşı 4-5 yıl’dır; üreme Mayıs-Ekim ayları arasındadır, yeni doğan
bireyler yaklaşık 8 cm disk genişliğine sahiptir 1,3,13
Avcılığı Dip trol ve uzatma ağlarıyla hedeflenmeyen bir tür olarak yakalanır
52
KAZIKKUYRUK
1 ve 2: Hisarönü Körfezi-Muğla, 1997

AİLE Gymnuridae (Kazıkkuyruk Balıkları)
CİNS Gymnura van Hasselt, 1823
TÜR Gymnura altavela (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler), 5-60 m 1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 400 cm (disk genişliği), 285 cm (disk uzunluğu) 1,3
Tanımsal Özellikler Vücudu sırt-karın doğrultusunda iyice yassılaşmıştır. Disk oldukça karakteristik yapıda
olup, baklava dilimi şeklindedir. Sırt ve kuyruk yüzgeçleri bulunmaz. Kuyruğu kısa
olup disk uzunluğunun ¼’ü uzunluktadır; üzerinde iki kenarı testere şeklinde zehirli bir
veya birkaç kalın diken bulunur. Sırtı koyu kahverengi, yeşilimsi veya diğer koyu
renklerde de olabilir. Genellikle sırtta açık ve koyu lekeler içerir. Karnı beyaz renktedir.
Genç bireylerde sırt pürüzsüz, ergin bireylerde ise zımpara şeklinde pürtüklüdür
1,3
Beslenme
Üreme Ovovivipar; altı aylık hamilelik döneminin ardından 4-7 adet yavru dünyaya gelir 1
Avcılığı Dip trol ağlarıyla hedeflenmeyen bir tür olarak yakalanır
53
SİVRİDİŞLİ MÜREN
1 ve 3: Tisan-Mersin, 2001; 2: Tünel-Antalya, 2002
SINIF Osteichthyes (Kemikli Balıklar)

TAKIM Anguilliformes (Yılanbalığıgiller)
AİLE Muraenidae (Müren Balıkları)
CİNS Enchelycore Kaup, 1856
TÜR Enchelycore anatina (Lowe, 1841)
Diğer İsim(leri)
Zoocoğrafik Köken Tropikal Atlantik
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler), 1-10 m 1,3
Davranış
Dağılım Akdeniz 4
Boy Maksimum 120 cm 15
Tanımsal Özellikler Vücudu yılan şeklinde uzamıştır, fakat yüksek değildir. Baş bölgesi, diğer müren
türlerine göre daha uzundur. Çenelerinde çok uzun, keskin ve sivri uçlu çok sıralı dişler
vardır. Solungaç açıklığı küçük yuvarlak bir delik şeklindedir. Göğüs ve karın
yüzgeçleri yoktur; sırt, kuyruk ve anüs yüzgeçleri birleşmiştir. Vücut rengi genellikle
koyu kahverengi olup, üzerinde irili ufaklı çok sayıda sarı ve koyu leke bulunur
15
Beslenme
Üreme Bilgi yok
Avcılığı Yapılmaz; nadir bulunan bir türdür
54
KAHVERENGİ MÜREN
1 ve 3: Üç Adalar-Antalya, 2003; 2: Adrasan-Antalya, 2002

CİNS Gymnothorax Bloch, 1795
TÜR Gymnothorax unicolor (Delaroche, 1809)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve sert kumluk zeminler; kaya kovukları, küçük mağaralar) 1
Davranış
Tanımsal Özellikler Vücudu yılan şeklinde uzamıştır ve silindiriktir. Başı kısa ve burun delikleri tüp
şeklindedir. Sırt, kuyruk ve anüs yüzgeçleri birleşmiştir. Solungaç açıklığı çok küçük bir
delik şeklindedir. Üst çenesindeki dişler çift sıralı, sivri uçlu ve eşit olmayan
boylardadır. Göğüs ve karın yüzgeçleri bulunmaz. Vücudunun rengi açık veya koyu
kahverengidir, bazen kiremit kırmızı renkli bireylere rastlanır. Solungaç delikleri ve
dudaklar siyah renkle çevrildir
1,3
Beslenme
Üreme Yaz aylarında yumurta bırakır; yumurtaları 2,3-3,4 mm yarıçapındadır 1
Avcılığı Yapılmaz; nadir bulunan bir türdür
55
MÜREN
1 ve 3: Datça-Muğla, 2002; 2: Fethiye-Muğla, 2001

CİNS Muraena Linnaeus, 1758
TÜR Muraena helena Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) İzmirna, Merina Balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler, kaya kovukları ve küçük mağaralar) 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Vücudu yılan şeklinde uzamıştır ve yanlardan belirgin şekilde basıktır. Başı kısa ve
burun delikleri tüp şeklindedir. Sırt, kuyruk ve anüs yüzgeçleri birleşmiştir ve deri bir
kılıf içinde yer alır. Solungaç açıklığı son derece küçük bir delik şeklindedir.
Çenelerindeki dişler tek sıralı, konik, uzun ve sivri uçludur. Göğüs ve karın yüzgeçleri
bulunmaz. Vücut rengi oldukça değişkendir; genellikle koyu kahverengi üzerinde irili
ufaklı sarı, krem veya beyazımsı lekeler içerir. Ağız bölgesi ve solungaç açıklıkları siyah
renktedir
1,3
Beslenme
Üreme Temmuz - Aralık ayları arası ürerler; yumurtaları 5-5.5 mm yarıçapındadır 1,14
Avcılığı Paraketaya takılır, amatörler tarafından zıpkınla avlanır
56
BALERİK MIGRISI
1 ve 2: Bodrum-Muğla, 2003; 3: Hisarönü Körfezi-Muğla, 2002; 4: Saroz Körfezi-Çanakkale, 2001

AİLE Congridae (Mıgrılar)
CİNS Ariosoma Swainson, 1838
TÜR Ariosoma balearicum (Delaroche, 1809)
Diğer İsim(leri) Mığrı
Davranış
Boy Maksimum 50 cm; genellikle 30-40 cm’yi geçmez 1,2,3
Tanımsal Özellikler Vücudu yılan şeklinde uzamıştır. Burun delikleri tüp şeklinde dışarı açılır. Gözler
gövdeye oranla büyüktür. Çenelerde küçük keskin, çok sıralı konik dişler bulunur. Sırt,
kuyruk ve anüs yüzgeçleri birleşmiştir ve kenarları siyah renktedir. Karın yüzgeçleri
bulunmaz. Solungaç açıklığı küçük ve ay şeklindedir. Yanal çizginin üzerinde çok
sayıda küçük delik bulunur (baştan anüs açıklığına kadar 43-53 adet). Vücudu sarı, gri,
kahverengi veya mavimsi olabilir. Belirgin bir leke veya beneğe rastlanmaz
3
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Ekim, Akdeniz’de ise Temmuz-Eylül ayları arasında ürerler; larva
dönemi 20-22 ay sürer; yaklaşık 20 cm boyda şekil değiştirme (metamorfoz) başlar 1,3,14
57
MIGRI
1, 2 ve 3: Marmaris-Muğla, 2003

AİLE Congridae (Mıgrılar)
CİNS Conger Oken, 1817
TÜR Conger conger (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Mığrı, Mıngri
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve kayalık zeminler), 1-100 m 1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 300 cm; genellikle 60-150 cm boya sahiptirler 1,3
Tanımsal Özellikler Vücudu yılan şeklinde uzamıştır. Burun delikleri tüp şeklinde dışarı açılır. Çenenin
önünde iri, arkasında küçük keskin dişler yer alır; çene kenarlarındaki dişler tek sıra
halindedir. Sırt, kuyruk ve anüs yüzgeçleri birleşmiş olup kenarları siyah renktedir. Baş
bölgesinin üstü oldukça basıktır. Yanal çizgide oldukça belirgin 44-47 adet (preanal)
delik bulunur. Vücudu koyu gri renktedir; yanal çizgideki delikler beyaz renktedir
1,3,12
Beslenme
Üreme Ağustos-Kasım ayları arasında ürerler; ilk eşeysel olgunluğa erkekler 50-75 cm boyda,
dişiler ise yaklaşık 200 cm boyda ulaşır; eşeysel olgunluk yaşı 5-15 arasındadır; bir
kezde 3-8 milyon yumurta bırakır; larva dönemi oldukça uzundur, yaklaşık 14-16 cm
boya ulaşıldığında şekil değiştirme (metamorfoz) gerçekleşir 1,3,14
Ekonomik Değeri Oldukça azdır; yılda 200 ton avlanmaktadır (22 ton Marmara Denizi, 94 ton Ege
Avcılığı Özellikle avcılığı yapılmaz; paraketa ve dip trol ağlarıyla yakalanır
58
ZURNA BALIĞI
1: Fethiye-Muğla, 2001; 2: Kaş-Antalya, 2001; 3: Datça-Muğla, 2004

TAKIM Aulopiformes (Zurnabalığıgiller)
AİLE Synodontidae (Kertenkele Balıkları)
CİNS Synodus Scopoli, 1777
TÜR Synodus saurus (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Lokum Balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu zeminler), 10-100 m (çoğunlukla <20 m) 1,2
Davranış
Boy Maksimum 43 cm; genellikle 15-25 cm’yi geçmez 1,3
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11-13, anüs yüzgecinde 9-12 ışın vardır. Yanal çizgide 54-60 pul
bulunur. Vücudu uzun ve silindiriktir. Başı üstten hafifçe basık, üçgen şeklinde olup
burnu sivridir. Çenelerinde sivri uçlu pek çok diş vardır. Sırtı koyu kahverengi, karnı ise
açık renklidir. Vücudunda çok belirgin olmayan 7-10 dik şerit bulunur ve bu şeritler
karına kadar inmez. Yanlarda, mavimsi renkte dalgalı şeritler uzanır
12
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Mayıs-Ağustos, Akdeniz’de Haziran-Eylül ayları arasında yumurta
bırakır 14
Ekonomik Değeri Orta derecededir. Ailenin diğer türü olan Kızıldeniz göçmeni Saurida undosquamis
türüyle birlikte yılda 250 ton avlanmaktadır, ancak avın küçük kısmı Synodus saurus
türüne aittir 11
Avcılığı Dip trol ağlarıyla yakalanır
59
GELİNCİK BALIĞI
Saroz-Çanakkale, 1999

TAKIM Gadiformes (Mezgitgiller)
AİLE Phycidae (Gelincik Balıkları)
CİNS Phycis Artedi, 1792
TÜR Phycis phycis (Linnaeus, 1766)
Diğer İsim(leri) Eşek Balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler), 20-200 m 2
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 9-11 ışın, ikinci sırt yüzgecinde 60-63 ışın, anüs yüzgecinde 54-
64 ışın vardır. Vücudu çok küçük pullarla örtülüdür, yanal çizgide 120-140 adet pul
bulunur. Karın yüzgeçleri uzun olup anüse kadar uzanır. Çene altında uzun bir barbel
(bıyık) vardır. Vücudu koyu veya kırmızımsı kahverengidir, yanlarda ve karına doğru
daha açık renklidir. Göğüs yüzgeçleri, ayrıca sırt ve anal yüzgeçlerinin kenarları koyu
renge sahiptir
16
Beslenme
Üreme Ocak-Mayıs ayları arasında yumurta bırakırlar 1
Ekonomik Değeri Düşüktür, Ege Denizi kıyılarında bölgesel olarak satılır
Avcılığı Uzatma ağları, paraketa ve bazen dip trolüyle yakalanır
60
KAYIŞ BALIĞI
Adrasan-Antalya, 2002

TAKIM Ophidiiformes (Kayışbalığıgiller)
AİLE Ophidiidae (Kayış Balıkları)
CİNS Ophidion Linnaeus, 1758
TÜR Ophidion barbatum Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri)
Davranış
Tanımsal Özellikler Vücudu ince, uzun ve yanlardan iyice basıktır. Gözleri büyüktür. Sırt, kuyruk ve anüs
yüzgeçleri birleşmiştir. Sırt yüzgecinde 125-140, anüs yüzgecinde 115-120 adet ışın
mevcuttur. Karın yüzgeçleri, oldukça karakteristik şekilde çenelerin altında yer alır.
Karın yüzgeçlerinin her bir ışını farklı boydadır. Vücudu oldukça küçük pullarla
örtülüdür. Vücut rengi genellikle sarımsı veya pembemsi kahverengidir, ancak karın
kısmında daha açık renktedir. Sırt ve anüs yüzgeçlerin kenarları çoğunlukla siyah renkle
çevrilidir
12,24
Beslenme
Üreme Ovipar; üreme dönemi kesin olarak bilinmiyor 1
Avcılığı Nadiren dip trolüyle yakalanır
61
KAYIŞ BALIĞI
Sinop, 2000

TAKIM Ophidiiformes (Kayışbalığıgiller)
AİLE Ophidiidae (Kayış Balıkları)
CİNS Ophidion Linnaeus, 1758
TÜR Ophidion rochei Müller, 1845
Diğer İsim(leri)
Davranış
Dağılım Karadeniz, Marmara Denizi, Ege Denizi 4
Boy Maksimum 30 cm 1,2
Tanımsal Özellikler Vücudu ince, uzun ve yanlardan iyice basıktır. Gözleri büyüktür. Sırt, kuyruk ve anüs
yüzgeçleri birleşmiştir. Karın yüzgeçleri, oldukça karakteristik şekilde çenelerin altında
yer alır. Karın yüzgeçlerinin her bir ışını farklı boydadır. Vücudu oldukça küçük pullarla
örtülüdür. Vücut rengi genellikle kahverengidir, ancak karın kısmında daha açık
renktedir. Sırt ve anüs yüzgeçlerinin kenarları çoğunlukla siyah renkle çevrilidir
Beslenme
Üreme Ovipar; üreme dönemi kesin olarak bilinmiyor 1
Avcılığı Nadiren dip trolüyle yakalanır
62
ÖRDEK BALIĞI
1 ve 2: Antalya, 2002, 2004

TAKIM Gobiesociformes (Yapışkanbalığıgiller)
AİLE Gobiesocidae (Ördek Balıkları)
CİNS Diplecogaster Fraser-Brunner, 1938
TÜR Diplecogaster bimaculata (Bonnaterre, 1788)
Diğer İsim(leri) Yapışkan
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve korallijenli zeminlerde; özellikle küçük taşların ve boş midye
kabuklarının altında), 0-200 m 17
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 5-7, anüs yüzgecinde 4-6, göğüs yüzgecinde 21-25 ışın vardır. Baş
bölgesinin üstten iyice basık olması karakteristiktir; yukarıdan bakıldığında baş üçgenimsi
bir görünüme sahiptir. Vücudunda pul bulunmaz. Karın yüzgeçleri, tipik bir vantuza
dönüşmüştür; bu sayede farklı zeminlere tutunabilirler. Vücut rengi son derece değişkendir;
farklı habitatlarda farklı renklenme gözlenir. Mercanlı zeminlerde kırmızımsı, beyaz renkli
küçük taşların hakim olduğu zeminlerdeyse açık renkli vücut rengine rastlanır. Genellikle
göğüs yüzgecinin hemen altında bir veya birkaç kırmızı benek bulunur
15
Beslenme
Üreme Ovipar; Nisan-Temmuz ayları arasında yumurta bırakır; oldu ça büyük demersal
yumurtalar (1,5 mm çapında), ebeveynlerden biri veya her ikisi tarafından korunur 1,14,15
63
HİNDİSTAN BALIĞI
1, 2 ve 3: Datça-Muğla, 2001-2003

TAKIM Beryciformes (Testerekarınlıgiller)
AİLE Holocentridae (Asker Balıkları)
CİNS Sargocentron Fowler, 1904
TÜR Sargocentron rubrum (Forsskal, 1775)
Diğer İsim(leri) Naylon Balığı, Asker Balığı
Zoocoğrafik Köken İndo-Pasifik (Lessepsian)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler), 5-50 m 1
Davranış
Dağılım Güney Ege, Akdeniz 4
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11 diken ve 12-14 yumuşak ışın, anüs yüzgecinde 4 diken ve 8-9
yumuşak ışın vardır. Pulları büyük ve dikenlidir; yanal çizgide 34-39 adet pul bulunur.
Solungaç kapağında biri büyük, ikisi daha küçük sivri uçlu dikenler yer alır. Kırmızı
renkli vücudunda birbirine paralel uzanan 7-9 beyaz şerit vardır. Sırt yüzgeçlerinin
uçları, anüs ve karın yüzgeçlerinin kuvvetli diken ışınları beyaz renktedir
18
Beslenme
Üreme Ovipar; Haziran - Ağustos ayları arası yumurtalarını bırakır 1
Ekonomik Değeri Yoktur. Eti nispeten lezzetli olup, bazen Akdeniz kıyılarındaki balıkhanelerde satılır
Avcılığı Uzatma ağlarıyla tesadüfen yakalanır
64
DÜLGER BALIĞI
Gökova-Muğla, 1999

TAKIM Zeiformes (Dülgergiller)
AİLE Zeidae (Dülger Balıkları)
CİNS Zeus Linnaeus, 1758
TÜR Zeus faber Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) Peygamber Balığı
Yaşam Ortamı Demersal (çeşitli zeminler) veya semipelajik; 20-400 m 1,2
Davranış
Boy Maksimum 70 cm; 10-50 cm boydaki bireyler yaygındır 2,3
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 9-11 diken ışın ve 21-25 yumuşak ışın, anüs yüzgecinde 3-5 diken ışın
ve 20-24 yumuşak ışın vardır. Başı ve ağzı oldukça büyüktür. Vücudu oldukça yüksek
olup, yanlardan iyice basıktır. Çenelerde küçük ve konik şekilli dişler mevcuttur. Göğüs
yüzgeçleri oldukça kısadır ve yaklaşık olarak karın yüzgeçlerinin yarısı kadar boydadır.
Vücut çıplak gibi görünse de, son derece küçük pullarla kaplıdır. Sırt ve anüs
yüzgeçlerinin kaidelerinde 5-11 adet kemiksi, geniş tabanlı dikenler yer alır. Vücut
grimsi yeşil, gümüşi veya bronz renkte olabilir. Yanlarda son derece karakteristik, açık
renkle çevrili büyük birer benek bulunur. Yüzgeçlerde koyu renk hakimdir
1,3
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Nisan-Mayıs ayları arasında üremektedir 14
Ekonomik Değeri Yüksektir. Yılda 100 ton avlanmaktadır (22 ton Marmara Denizi, 37 ton Ege Denizi, 41
ton Akdeniz) 11
Avcılığı Dip trol ve bazen uzatma ağlarıyla yakalanır
65
KÜLAH BALIĞI
1: Datça-Muğla, 2002; 2: Tisan-Mersin, 2001; 3: Kaş-Antalya, 2003

TAKIM Syngnathiformes (Deniziğnesigiller)
AİLE Fistulariidae (Külah Balıkları, Trompet Balıkları)
CİNS Fistularia Linnaeus, 1758
TÜR Fistularia commersonii Rüppell, 1838
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve kumluk zeminler; ayrıca deniz erişteleriyle kaplı zeminler), 0-128
m (genellikle 20 m’yi geçmeyen sular) 15,19
Davranış
Dağılım Güney Ege Denizi, Akdeniz 4
Boy Maksimum 160 cm; çoğu birey 20-100 cm arasındaki boylara sahiptir 15,20
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 14-16, anüs yüzgecinde 13-16 adet ışın bulunur. Vücudu oldukça
uzamış olup başın gerisinden itibaren basıklaşır. Baş, vücudunun yaklaşık 1/3’ü
kadardır. Burnu tüp şeklinde olup uzundur. Çenelerindeki dişler oldukça küçüktür.
Kuyruk yüzgeci çatallı olup, yüzgecin ortasından filament şeklinde bir ışın uzanır.
Vücudu genellikle grimsi-yeşil renktedir. Dinlenme esnasında vücudunda diklemesine
uzanan koyu bantlara rastlanırken, yüzme sırasında uzunlamasına koyu şeritler gözlenir
20,21
Beslenme
Üreme Ayrıntılı bilgi yok. Eylül-Ekim aylarında yumurtalı bireylere rastlanmıştır
66
BORU BALIĞI
Taşucu-Mersin, 2000

AİLE Centriscidae (Boru Balıkları)
CİNS Macroramphosus Lacepede, 1803
TÜR Macroramphosus scolopax (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 50-300 m (boyu 10 cm’den küçük bireyler
daha sığ sularda ve yüzeye yakın bulunurlar) 1,2
Davranış
Boy Maksimum 23 cm; boyları 7-14 cm arasındaki bireyler yaygındır 3,22
Tanımsal Özellikler Yanlardan basık vücudu ve boru şeklinde uzamış burnu ile son derece kolay
ayırtedilirler. İki adet sırt yüzgeci bulunur; birinci sırt yüzgecinin 2. ışını oldukça
uzamıştır ve kuvvetlidir. Vücut, küçük pullarla örtülüdür. Larvalar ve genç bireyler
gümüş gri renge sahiptir; ergin bireyler ise pembemsi bir renge sahip olup, sırt
bölgelerinde ve burunda kırmızı veya kahverengimsidir
23
Beslenme
Üreme Ovipar; Ekim-Mart ayları arasında ürerler; türün larvalarına Ege Denizi’nde Nisan
ayında rastlanmıştır 14
67
DENİZİĞNESİ
1 ve 2: Kuşadası-Aydın, 2000

AİLE Syngnathidae (Denizatları ve Deniziğneleri)
CİNS Syngnathus Linnaeus, 1758
TÜR Syngnathus abaster Risso, 1827
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve algli zeminler), 0-5 m 1,2
Davranış
Tanımsal Özellikler Vücudu oldukça ince ve uzundur. Burnu bir boru şeklinde uzamış olup, küçük boylu ağız,
borunun ucunda yer alır. Burun uzunluğu, baş uzunluğunun hemen hemen yarısı kadardır.
Solungaç açıklığı oldukça küçüktür. Karın yüzgeçleri bulunmaz. Kısa boylu sırt yüzgeci,
vücudun ortasında bulunur ve 24-40 kadar ışın içerir. Vücut rengi kahverengi veya
yeşilimsi olabilir; genellikle gövde ve kuyruk bölgesinde dik koyu şeritlere rastlanır
15
Beslenme
Üreme Nisan-Ekim ayları arasında yumurta bırakılır; yumurta kesesi erkeklerin anüs yüzgecinin
kaidesinde yer alır; yumurtaların döllenmesi ve inkübasyon erkeğin yumurta kesesinde
gerçekleşir; yumurtaların çapı 1,6-2,0 mm kadardır 1
Avcılığı Yapılmaz. Bern Konvansiyonu (Ek.III; 1999) çerçevesinde Avrupa’da denize kıyısı olan
ülkelerde koruma altına alınmıştır
68
GENİŞ BURUNLU DENİZİĞNESİ
1,2 ve 3: Kalınburun-Antalya, 2003

CİNS Syngnathus Linnaeus, 1758
TÜR Syngnathus typhle Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (algli zeminler ve deniz çayırları), 1-20 m 1,15
Davranış
Tanımsal Özellikler Vücudu oldukça ince ve uzundur. Burnu bir boru şeklinde uzamış olup, ağzı borunun
ucunda yer alır. Ağız açıklığı diğer deniziğnesi türlerinden daha büyüktür. Burun
uzunluğu, baş uzunluğunun yarısından daha fazladır. Burnun yanlardan iyice
yassılaşmış olması son derece tipiktir. Solungaç açıklığı oldukça küçüktür. Karın
yüzgeçleri bulunmaz. Kısa boylu sırt yüzgeci, 28-42 kadar ışın içerir. Vücut rengi
kahverengi veya yeşilimsi olabilir; genellikle baş ve gövde açık renkli beneklerle kaplıdır
24
Beslenme
Üreme Mart-Ekim ayları arasında yumurta bırakır (çoğunlukla Haziran-Ağustos); yumurta
kesesi erkeklerin anüs yüzgecinin kaidesinde yer alır; yumurtaların döllenmesi ve
inkübasyonu erkeğin yumurta kesesinde gerçekleşir; yumurtaların çapı 2,0-2,4 mm
kadardır; erkekler yaklaşık 12 cm boyda eşeysel olgunluğa ulaşır 1,14
69
DENİZATI
Fethiye-Muğla, 1999

CİNS Hippocampus Rafinesque, 1810
TÜR Hippocampus guttulatus Cuvier, 1829
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (algle kaplı sığ zeminler) 1
Davranış
Tanımsal Ağzı küçüktür ve tüp şeklinde uzamış burnun ucunda yer alır. Kuyruk yüzgeci yoktur.
Özellikler Vücudu deri levhalarıyla kaplıdır. Baş ve boyun bölgesindeki deri çıkıntıları oldukça
karakteristiktir. Çenelerde diş bulunmaz. Erkeklerde kuyruğun önünde torba şeklinde bir
kese vardır. Vücut rengi değişken olup kahverengi, siyah, kırmızımsı, sarı renkte olabilir;
vücudu üzerinde genellikle mavi/beyaz beneklere rastlanır
15
Beslenme
Üreme Nisan-Ekim ayları arasında yumurta bırakılır; yumurta kesesi erkeklerin anüs yüzgeci
kaidesinde yer alır; yumurtaların döllenmesi ve inkübasyonu erkeğin yumurta kesesinde
gerçekleşir; yumurtalar 1,9-2,0 mm yarıçapa sahiptir; 3-5 haftalık inkübasyonun ardından
doğan yavrular 15-16 mm boydadır 1,14
Ekonomik Değeri Avrupa’da denize kıyısı olan ülkelerde koruma altındadır (Bern Konvansiyonu Ek.II,
1999). Bütün kıyılarımızda avlanması ve toplanması yasaktır (Tarım Bakanlığı, 36/1
no'lu su ürünleri sirküleri); yasa dışı yollarla satılmaktadır
Avcılığı Uzatma ve dip trol ağlarıyla tesadüfen veya kaçak olarak yakalanmaktadır
70
DENİZATI
1: Kemer-Antalya, 2002; 2-4: Fethiye-Muğla, 2000

CİNS Hippocampus Rafinesque, 1810
TÜR Hippocampus hippocampus (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (algle kaplı sığ zeminler) 1,2
Davranış
Tanımsal Özellikler Ağzı küçüktür ve tüp şeklinde uzamış burnun ucunda yer alır. Burun uzunluğu, baş
uzunluğunun üç katıdır. Kuyruk yüzgeci yoktur. Vücudu deri levhalarıyla kaplıdır.
Çenelerinde diş bulunmaz. Erkeklerde kuyruğun önünde torba şeklinde bir yumurta
kesesi vardır. Vücut rengi değişkendir; sarı, kahverengi veya siyah olabilir; bazen beyaz
renkli lekelere rastlanır. Sırt yüzgeci genellikle siyah renkli bir şeritle çevrilidir
24
Beslenme
Üreme Nisan-Ekim ayları arasında yumurta bırakır; yumurta kesesi erkeklerin anüs yüzgecinin
kaidesinde yer alır; yumurtaların döllenmesi ve inkübasyonu erkeğin yumurta
kesesinde gerçekleşir 1,14
Ekonomik Değeri Avrupa’da denize kıyısı olan ülkelerde koruma altındadır (Bern Konvansiyonu Ek.II,
1999). Bütün kıyılarımızda avlanması ve toplanması yasaktır (Tarım Bakanlığı, 36/1
no’lu su ürünleri sirküleri); yasa dışı yollarla satılmaktadır
Avcılığı Uzatma ve dip trol ağlarıyla tesadüfen veya kaçak olarak yakalanmaktadır
71
MADEİRA İSKORPİTİ
1: Hisarönü Körfezi-Muğla, 2001; 2: Kalkan-Antalya, 2001; 3: Selimiye-Muğla, 2004

TAKIM Scorpaeniformes (İskorpitgiller)
AİLE Scorpaenidae (İskorpit Balıkları)
CİNS Scorpaena Linnaeus, 1758
TÜR Scorpaena maderensis Valenciennes, 1833
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, kayalık ve algli zeminler), 10-40 m 26
Davranış
Boy Maksimum 15 cm; boyları 10 cm’yi geçen bireylere az rastlanır 1,2,3
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 12 diken ışın ve 9 yumuşak ışın bulunur. Ağzı ve başı büyüktür.
Vücudundaki pullar çok küçüktür; ancak başının büyük kısmı pulsuzdur. Gözlerinin
üzerinde tentaküller bulunur, tentaküllerin uzunluğu gözbebeğinin yarısından daha
kısadır. Alt çenede bulunan ince ve beyaz deri parçalarının varlığı, S.maderensis
türünü, morfolojik olarak kendisine çok benzeyen S.porcus türünden ayırt eder. Vücut
rengi son derece değişkendir; genellikle kahverengi veya kırmızımsı bir fon üzerine
beyaz leke ve benekler içerir. Göğüs yüzgeçlerinde tipik kahverengi dik şeritler bulunur.
Kuyruk yüzgecinde çoğunlukla bir adet kalın şerit yer alır
1
Beslenme
Üreme Bilgi yok
72
BENEKLİ İSKORPİT
1: Saroz Körfezi-Çanakkale, 2001; 2: Fethiye-Muğla, 2001

TÜR Scorpaena notata Rafinesque, 1810
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler), 15-300 m (nadiren 700 m’ye kadar) 1,3
Davranış
Boy Maksimum 24 cm; genellikle 10-15 cm’lik bireyler yaygındır 1,3
Vücudundaki pullar küçüktür; göğüs yüzgeci kaidesi ve başı pulsuzdur. Gözlerinin
üzerinde tentaküller bulunur, tentaküllerin uzunluğu gözbebeğinin yarısından daha
kısadır. Alt çenede deri parçaları bulunmaz. Vücut rengi genellikle kırmızımsı
kahverengidir; sırt yüzgecinin 7-11. ışınları arasında koyu renkli bir leke mevcuttur
24,25
Beslenme
Üreme Muhtemelen Mayıs ayında ürerler 1,3
Ekonomik Değeri Orta derecededir
73
LİPSOZ
Hisarönü Körfezi-Muğla, 2001

TÜR Scorpaena porcus Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler), 1-150 m (genellikle 0-30 m) 1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 30 cm; boyları 10-20 cm civarındaki bireyler yaygındır 2,3
Vücudundaki pullar çok küçüktür; göğüs yüzgeci kaidesi ve başı pulsuzdur. Gözlerin
üzerinde iyi gelişmiş tentaküller bulunur, tentaküllerin uzunluğu gözbebeğinin boyuna
eşittir; vücutta ayrıca pek çok küçük deri uzantısı vardır. Vücut rengi son derece
değişkendir; genellikle kahverengi veya kırmızımsı bir fon üzerine farklı renklerde leke
ve benekler içerir. Kuyruk yüzgecinde 3 adet dik şerit yer alır
25
Beslenme
Üreme Karadeniz’de Mayıs-Ağustos, Ege Denizi ve Akdeniz’de ise Mart-Ağustos ayları
arasında ürerler 14
Ekonomik Değeri Orta derecededir. Yılda 300 ton avlanmaktadır (97 ton Karadeniz, 30 ton Marmara
Denizi, 146 ton Ege Denizi ve 27 ton Akdeniz) 11
Avcılığı Uzatma ağlarıyla yakalanır
74
İSKORPİT
1: Bozburun-Muğla, 2001; 2: Datça-Muğla, 2003; 3: Dalyan-Muğla, 2003

TÜR Scorpaena scrofa Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) Adabeyi
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu, kayalık ve algli zeminler), 0-370 m (genellikle 20-100 m) 1,3
Davranış
Boy Maksimum 66 cm; çoğunlukla 20-30 cm boydaki bireylere rastlanır 3
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 12 diken ışın ve 9 yumuşak ışın bulunur. Vücudundaki pullar diğer
iskorpit türlerine göre daha büyüktür; göğüs yüzgeci kaidesi, göğüs ve başın büyük
kısmı pulsuzdur. Gözlerinin üzerindeki tentaküller çok küçüktür, hatta bulunmayabilir;
alt çene altında iyi gelişmiş tentaküllere rastlanır. Vücudunda pek çok küçük deri
uzantısı vardır. Ağzı büyüktür ve hafifçe yukarıya dönüktür. Vücudu genellikle kiremit
kırmızısı renge sahiptir, ancak kahverengi ve tonları da olabilir. Yanlarda büyük koyu
lekeler ve küçük beyaz benekler bulunur. Yüzgeçlerde açık ve koyu lekelere rastlanır
24,25
Beslenme
Üreme Karadeniz’de Haziran-Eylül, Ege Denizi’nde Şubat-Aralık ayları arasında ürerler 14
Ekonomik Değeri Orta derecededir. Büyük çoğunluğu Ege Denizi’nde olmak üzere, yılda 60 ton gibi
düşük miktarda avlanmaktadır 11
Avcılığı Uzatma ve nadiren dip trol ağlarıyla yakalanır
75
UÇAN KIRLANGIÇ
1: Fethiye-Antalya, 2001; 2 ve 3: Datça-Muğla, 2003

AİLE Dactylopteridae (Uçan Kırlangıçlar)
CİNS Dactylopterus Lacepede, 1801
TÜR Dactylopterus volitans (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Uçan Balık
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve kayalık zeminler), 10-80 m 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Başın ön kısmı yaklaşık dörtgen şeklindedir. Başı büyük, küt ve kemiksi olup, solungaç
kapağının altından geriye doğru uzanan sert ve uzun bir diken vardır. Vücudu çok sert
pullarla örtülüdür. Göğüs yüzgeçleri kanat şeklindedir. Karakteristik olarak birinci sırt
yüzgecinin ilk 2 ışını serbesttir, geriye kalan 4 ışın bir zarla birbirlerine bağlıdır. İkinci sırt
yüzgecinde 1 diken ve 8 yumuşak ışın, kısa olan anüs yüzgecinde ise 6 ışın vardır.
Vücut sırtta kahverengimsi olup, üzeri küçük mavi beneklerle kaplıdır. Yanlar ve karın
kısmı ise açık renklidir. Göğüs yüzgeçlerinin kenarları parlak mavi beneklerle, orta
kısımları ise koyu ve açık beneklerle kaplıdır
3,15
Beslenme
Üreme Mayıs-Temmuz ayları arasında ürerler 3,14
Ekonomik Değeri Düşüktür. Bazen Akdeniz’deki bölgesel balıkhanelerde satılır
Avcılığı Oldukça az rastlanan bu tür, zaman zaman uzatma ağlarına yakalanır
76
MAZAK
Fethiye-Muğla, 2000

AİLE Triglidae (Kırlangıç Balıkları)
CİNS Chelidonichthys Kaup, 1873
TÜR Chelidonichthys lastoviza (Bonnaterre, 1788)
Diğer İsim(leri) Kırlangıç
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve kayalık zeminler), 5-150 m (nadiren 240 m) 1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 40 cm; genellikle 10-20 cm’lik bireyler yaygındır 1,2,3
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 9-11 ışın, ikinci sırt yüzgecinde ve anüs yüzgecinde 14-17 ışın
bulunur. Baş büyük ve üçgenimsi biçimde olup kemik gibi serttir. Gözler başın
üstünde yer alır. Göğüs yüzgeçleri oldukça uzun ve geniş olup, anüs yüzgeci hizasını
geçer. Parmak gibi kullanılmak üzere değişime uğrayan ilk birkaç serbest göğüs yüzgeci
ışını besin aramakta kullanı . Yanal çizgideki pullar genişlemiş, karinalı ve dikenli bir
yapı gösterir. Vücu sırtta kırmızımsı, karında açık renklidir. Başta ve sırtta pek çok
koyu leke mevcuttur. Göğüs yüzgecinin kenarları parlak mavi renkle çevrildir, ayrıca
üzerinde mavi ve kahverengi beneklere rastlanır
24,27
Beslenme
Üreme Haziran-Ağustos aylarında ürerler 1
Avcılığı Zaman zaman dip trol ve uzatma ağlarına yakalanır
77
KIRLANGIÇ
1 ve 2: Alanya, 2000

AİLE Triglidae (Kırlangıç Balıkları)
CİNS Chelidonichthys Kaup, 1873
TÜR Chelidonichthys lucernus (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Davranış
Boy Maksimum 75 cm; genellikle 20-40 cm’lik bireyler yaygındır 1,3
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 8-10, ikinci sırt yüzgecinde 16-17 ve anüs yüzgecinde 14-16 ışın
bulunur. Baş büyük ve üçgenimsi olup kemik gibi serttir. Gözler başın üstündedir.
Göğüs yüzgeçleri uzun ve geniş olup, anüs yüzgeci hizasını geçer. Göğüs yüzgeçlerinin
ilk üç ışını parmak gibi kullanılmak üzere değişime uğramıştır; bu ışınlar yumuşak
zeminlerde besin aramakta ve bireyin dinlenmesinde kullanılır. Vücudu örten pullar
çok küçüktür ve deri altına iyice gömülmüştür. Vücu sırtta kırmızımsı veya
kahverengi, karında beyaz-sarı renklidir. Göğüs yüzgecinin kenarları parlak mavi renkle
çevrilidir, üzerinde mavi, kahverengi, yeşil, kırmızı beneklere rastlanır
1,3,12
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Aralık-Mart ayları arasında ürerler 14
Ekonomik Değeri Yüksektir. bu tür oluşturmakla beraber, ailenin diğer türleriyle birlikte
yılda 260 ton avlanmaktadır (10 ton Karadeniz, 90 ton Marmara Denizi, 40 ton Ege
Avcılığı Dip trol ve uzatma ağlarına yakalanır
78
LEVREK
Kemer-Antalya, 2004

TAKIM Perciformes (Levrekgiller)
AİLE Moronidae (Levrek Balıkları)
CİNS Dicentrarchus Gill, 1860
TÜR Dicentrarchus labrax (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (çeşitli zeminler); 100 m’ye kadar (genellikle 0-50 m’ler arası) 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 8-10 diken, ikinci sırt yüzgecinde 1 diken ve 12-13 yumuşak ışın;
anüs yüzgecinde 3 diken ve 10-12 yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 52-74 adet
küçük pul yer alır. Solungaç kapağının üzerinde karakteristik 2 adet yassılaşmış diken
mevcuttur; ayrıca ön solungaç kapağının (preoperkulum) kenarları testere şeklindedir.
Gümüş-gri renkteki vücutlarının sırt tarafı genellikle koyudur. Genç bireylerin sırta
yakın bölgelerinde küçük siyah beneklere rastlanır. Solungaç kapağının kenarında koyu
renkte bir leke bulunabilir
1,3,15
Beslenme
Üreme Akdeniz’de Ocak-Mart ayları arasında ürerler; yumurtlama sırasında gruplar
oluştururlar; yumurta ve larvaları pelajiktir; erkekler için ilk eşeysel olgunluk boyu 23-
30 cm, dişiler için 31-40 cm civarındadır 1,3,15
Ekonomik Değeri Çok yüksektir
Avcılığı Olta ve uzatma ağlarıyla yakalanır. Türkiye’deki deniz balıkları yetiştiriciliğinin önemli
türlerindendir
79
ASIL HANİ
1: Kaş-Antalya, 2001; 2 ve 3: Datça-Muğla, 2002; 4: Bozburun-Muğla, 2001

AİLE Serranidae (Hani Balıkları)
CİNS Serranus Cuvier, 1816
TÜR Serranus cabrilla (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Hanoz
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu, kayalık, algli zeminler ve deniz çayırları), 1-200 m 1,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 10 diken ve 13-15 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ve 7-8
yumuşak ışın vardır. Ağzı büyüktür. Kuyruk yüzgeci hafifçe çatallıdır. Yanal çizgide 72-
78 adet pul bulunur. Sırtında 7-9 kahverengi dik bant; başın yanlarında sarı veya
kavuniçi renkte çizgiler bulunur
3,28
Beslenme
Üreme Ege Denizi ve Akdeniz’de Nisan-Ağustos ayları arasında ürerler; ilk eşeysel olgunluğa
4 yaşında ve yaklaşık 15 cm boyda erişirler; senkronik hermafroditizm gözlenir 1,3,14
Ekonomik Değeri Orta derecededir. S.scriba türü ile birlikte, büyük kısmı Ege Denizi’nde olmak üzere
yılda 400 ton avlanmaktadır 11
Avcılığı Uzatma ağları ve dip trolüyle yakalanır. Yemli dip oltasıyla avcılığı yapılır
80
BENEKLİ HANİ
Bodrum-Muğla, 2001

TÜR Serranus hepatus (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Hanoz
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler, deniz çayırları), 5-320 m (genellikle 1-100 m)
1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 25 cm; çoğunlukla 8-13 cm boydaki bireyler yaygındır 1,3
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 10 diken ışın, 11-13 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ışın ve 6-7
yumuşak ışın vardır. Yanal çizgide 44-50 adet pul bulunur. Sırt yüzgecinin ortasında
(10-13. ışınlar arasında) karakteristik siyah bir benek vardır. Kahverengi olan
vücudunun yanlarında 2-5 adet dik koyu kahverengi şerit bulunur; yumuşak sırt
yüzgecinin ışınları altında yer alan koyu şerit, tipik olarak çatallı bir görünüm ortaya
koyar. Karın yüzgeçleri ve anüs yüzgecinin kaidesi siyah renktedir
24,28,29
Beslenme
Üreme Marmara ve Ege Denizi’nde Nisan-Eylül, Akdeniz’de Mart-Ağustos ayları arasında
ürerler; senkronik hermafroditizm gözlenir 1,3,14
Avcılığı Yapılmaz. Özellikle Ege Denizi’nde dip trol ağlarıyla sıklıkla yakalanır
81
YAZILI HANİ
1-4: Datça-Muğla, 2001-2003

TÜR Serranus scriba (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Hanoz, Ali Bereket
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler, deniz çayırları), 1-150 m (genellikle 1-30 m’yi
geçmez) 1,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 10 diken ve 14-16 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ve 7-8 yumuşak
ışın vardır. Vücudundaki pullar küçüktür, yanal çizgide 65-75 adet pul bulunur. Rengi
değişken olup, gri, kırmızı ve kahverengi tonlarındadır. Baş bölgesinde karakteristik dalgalı
(genellikle mavi) çizgiler ve kırmızı benekler vardır. Vücudun yanlarında ve anüs yüzgeci
hizasında belirgin bir büyük beyaz leke bulunur. Kuyruk yüzgeci çoğunlukla sarımsı
renktedir
12,15
Beslenme
Üreme Karadeniz’de Haziran, Marmara Denizi’nde Mayıs-Haziran, Ege Denizi’nde Nisan-
Ağustos ve Akdeniz’de Mayıs-Ağustos aylarında ürerler; ilk eşeysel olgunluğa 3 yaşında
ve yaklaşık 12 cm boyda erişirler; senkronik hermafroditizm gözlenir 1,3,14
Ekonomik Değeri Orta derecededir. S.cabrilla türü ile birlikte, büyük kısmı Ege Denizi’nde olmak üzere
yılda 400 ton avlanmaktadır 11
Avcılığı Uzatma ağları ve dip trolüyle yakalanır. Ayrıca oltayla ve zıpkınla avcılığı yapılır
82
BERBER BALIĞI
1: Sarıgerme-Antalya, 2001; 2: Kaş-Antalya, 2002

CİNS Anthias Bloch, 1792
TÜR Anthias anthias (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık, taşlık zeminler; mağaralar), 10-200 m 1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 27 cm (kuyruk yüzgeci hariç); genellikle 10-20 cm boydaki bireyler
yaygındır 1,3
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 10 diken ve 15 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ve 7 yumuşak
ışın bulunur. Sırt yüzgecinin 3. ışını oldukça uzamıştır. Karın yüzgeçleri göğüs
yüzgeçlerinden daha uzundur. Kuyruk yüzgeçlerinin uçları sivri olup alt parçası
üsttekinden daha uzundur. Yanal çizgide 36-39 adet pul bulunur. Vücudu kırmızı veya
pembedir, başın yanlarında genellikle 3 adet sarı çizgi vardır. Sırt yüzgecinin uçları
sarımsı renkle çevrilidir
1,3
Beslenme
Üreme İlkbahar ve yaz aylarında ürerler; protoginik hermafroditizm gözlenir 1,3
83
LAHOZ
1: Kemer-Antalya, 2002; 2: Datça-Muğla, 2003

CİNS Epinephelus Bloch, 1793
TÜR Epinephelus aeneus (Geoffroy Saint-Hilarie, 1817)
Diğer İsim(leri) Kaya Hanisi, Lagoz
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler), 10-200 m 1,2
Davranış
Boy Maksimum 120 cm; genellikle 30-80 cm boylara sahiptir 1,3,30
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 10-11 diken ve 14-16 yumuşak ışın; anal yüzgecinde 3 diken ve 8-9
yumuşak ışın vardır. Yanal çizgide 90'dan fazla küçük pul bulunur. Kuyruk yüzgeci
yuvarlak kenarlıdır. Vücudu yeşilimsi gri; diklemesine uzanan açık-koyu bantlar ve
küçük koyu benekler içerir. Başının yanlarında 2 veya 3 çapraz şerit bulunur
1,3,12
Beslenme
Üreme İlkbahar mevsiminde ürerler; protoginik hermafroditizm gözlenir; dişiler 50-60 boyda
(5-7 yaş) ve yaklaşık 3 kg ağırlıkta ilk eşeysel olgunluğa ulaşır; pek çok dişi 9 kg
ağırlıkta (bazen 3-5 kg’da) cinsiyet değiştirirler 3,15,30
Ekonomik Değeri Yüksektir
Avcılığı Paraketa ve zokalı oltayla avcılığı yapılır. Zıpkınla, sepet vb. tuzaklarla avcılığı yasaktır
(Tarım Bakanlığı, 36/1 no’lu su ürünleri sirküleri)
84
SİVRİDİŞLİ ORFOZ
Adrasan-Antalya, 2002

TÜR Epinephelus caninus (Valenciennes, 1843)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler), 20-300 m 1,2
Davranış
Boy Maksimum 157 cm; 30-100 cm boydaki bireyler yaygındır 3
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11 diken ve 13-14 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ve 8
yumuşak ışın vardır. Vücudundaki pullar oldukça serttir. Çenelerdeki köpek dişleri
diğer tüm orfozlardan daha iyi gelişmiştir. Başının yanlarında karakteristik 2-3 çapraz
siyah çizgi bulunur, büyük boylu bireylerde bu çizgiler kaybolur
12
Beslenme
Üreme Protoginik hermafroditizm gözlenir; üreme dönemi bilinmiyor 15
Avcılığı Oldukça nadir olan bu türün özellikle avcılığı yapılmaz; tesadüfen uzatma ağları ve
paraketa ile yakalanır. Zıpkınla, sepet vb. tuzaklarla avcılığı yasaktır (Tarım Bakanlığı,
36/1 no’lu su ürünleri sirküleri)
85
LAHOZ
1 ve 2: Kaş-Antalya, 2000, 2001; 3 ve 4: Fethiye-Antalya, 2001; 5: Kaş-Antalya, 2003

TÜR Epinephelus costae (Steindachner, 1878)
Diğer İsim(leri) Plaka, Grida, Kum Lahozu, Lagoz
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve kayalık zeminler); 10-300 m 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11 diken ve 16-18 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ve 8-9 yumuşak
ışın vardır. Pulları oldukça küçük olup kalın derisi içine gömülüdür. Yanal çizgide 70-73
adet pul vardır. Genç bireylerde kırmızımsı kahverengi vücudun yanlarında 5-7 koyu şerit
ve solungaç kapağı üzerinde 2 çapraz koyu çizgi bulunur; kahverengi veya grimsi renkli
yaşlı ve büyük bireylerin vücutlarında ise şeritlere rastlanmaz, ancak sırta yakın kısımda
altın sarısı büyükçe bir benek yer alır
1,3
Beslenme
Üreme Protoginik hermafroditizm gözlenir; ilk eşeysel olgunluk boyu 33 cm’dir (4 yaş); üreme
döneminde büyük olasılıkla vücut rengi değişmektedir 3,15,30
Avcılığı Paraketa ile avcılığı yapılır. Zıpkınla, sepet vb. tuzaklarla avcılığı yasaktır (Tarım Bakanlığı,
36/1 no’lu su ürünleri sirküleri). 15 Haziran-31 Temmuz arası (2004-2006 av dönemi) her
türlü avcılığı yasaktır
86
HAİFA ORFOZU
Kemer-Antalya, 2001

TÜR Epinephelus haifensis Ben-Tuvia, 1953
Diğer İsim(leri) Pörtlek, Kara Orfoz
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve kayalık zeminler); 90-200 m (nadiren <50 m) 30,31
Davranış
yumuşak ışın vardır. Baş bölgesi, vücudun ¼’i uzunluğa sahiptir. Gözleri diğer orfoz ve
lahoz türlerine göre daha büyüktür. Pulları küçük olup kalın derisi içine gömülüdür.
Yanal çizgide 89-94 adet pul vardır. Göğüs yüzgeçleri geniş ve uzun olup anüs yüzgeci
hizasına kadar ulaşır. Kuyruk yüzgeci yuvarlak profillidir. Vücut rengi (yüzgeçler dahil)
koyu kahverengidir, leke veya benek içermez. Bazen kuyruk ve göğüs yüzgeçlerinin
kenarları beyaz renkle çevrilidir
Beslenme Bilgi yoktur
Üreme Bilgi yoktur
Avcılığı Paraketa ve dip trol ağları ile avcılığı yapılır. Yalnız Doğu Akdeniz kıyılarımızda
yakalanmaktadır
87
ORFOZ
1 ve 4: Datça-Muğla, 2002, 2003; 2: Üç Adalar-Antalya, 2003; 3: Finike-Antalya, 2003

TÜR Epinephelus marginatus (Lowe, 1834)
Diğer İsim(leri) Arap, Taş Hanisi
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler, deniz çayırları), 5-200 m 1,2,3
Davranış
Dağılım Ege, Akdeniz ve 1900’lerin başında Marmara Denizi’nden rapor edilmiştir 4
yumuşak ışın vardır. Pulları küçüktür, kalın deri içine gömülüdür. Kuyruk yüzgeci
yuvarlak profillidir, karakteristik beyaz bir şeritle çevrilidir. Vücudu kahverengi, yeşil,
kırmızıdır; üzeri açık renkli benek ve lekelerle kaplıdır
32,33
Beslenme
Üreme Protoginik hermafroditizm gözlenir; Mayıs-Eylül arasında ürer, en yoğun üreme
Temmuz’dadır; ilk eşeysel olgunluk boyu dişiler için ortalama 43.8 cm (minimum 36.7
cm), erkekler için ortalama 81.3 cm’dir (minimum 68.5 cm); ilk eşeysel olgunluk yaşı
dişiler ve erkekler için sırasıyla 5 ve 12 yaştır; populasyondaki dişi:erkek oranı 4:1’dir 34
Ekonomik Değeri Yüksektir. Avrupa ülkelerinde koruma altındadır (Bern Konvansiyonu Ek.III, 1999).
Yılda 85 ton avlanmaktadır (50 ton Ege Denizi, 35 ton Akdeniz)11
Avcılığı Paraketayla avcılığı yapılır. Zıpkınla, sepet vb. tuzaklarla avcılığı yasaktır (Tarım
Bakanlığı, 36/1 no’lu su ürünleri sirküleri). 15 Haziran-31 Temmuz arası (2004-2006 av
dönemi) her türlü avcılığı yasaktır
88
TAŞ HANİSİ
1: Kaş, 2001; 2: Kalkan-Antalya, 2001; 3: Kaş, 2001

CİNS Mycteroperca Gill, 1862
TÜR Mycteroperca rubra (Bloch, 1793)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve kayalık zeminler), 15-200 m (genellikle<50 m) 1,3,30
Davranış
yumuşak ışın vardır. Kuyruk yüzgeci, boyu 50 cm’den küçük bireylerde dışbükey, 50
cm’den büyük bireylerde içbükeydir. Vücudu kahverengimsidir; genç bireylerde açık
ve koyu renkli düzensiz çizgiler ve beneklere rastlanır
30
Beslenme
Üreme Protoginik hermafroditizm gözlenir; ilk eşeysel olgunluk boyu dişiler için 40 cm’dir (4-5
yaş) 3
Avcılığı Diğer orfoz ve lahoz türlerine oranla daha az rastlanır, paraketa ile avlanır
89
KARDİNAL BALIĞI
1: Fethiye-Muğla, 2001; 2: Çeşme-İzmir, 2002; 3: Kaş-Antalya, 2003; 4: Bodrum-Muğla, 2002

AİLE Apogonidae (Kardinal Balıkları)
CİNS Apogon Lacepede, 1801
TÜR Apogon imberbis (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve çamurlu zeminler, mağaralar), 5-30 m (nadiren 200 m’ye kadar)
1,2,3
Davranış
Dağılım Ege Denizi, Akdeniz; Marmara Denizi’nden bir kez rapor edilmiştir 4
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 6 diken ışın, ikinci sırt yüzgecinde 1 diken ve 9-10 yumuşak ışın;
anüs yüzgecinde 2 diken ışın ve 8-9 yumuşak ışın bulunur. Pulları büyüktür, yanal
çizgide 22-30 adet pul vardır. Ağzı büyüktür ancak dişleri çok küçüktür. Kuyruk
sapında genellikle 2-3 küçük siyah nokta vardır (bazen birleşerek tek nokta halini alır).
Vücut ve yüzgeçler pembe veya kırmızı renktedir. Gözlerde birbirine paralel uzanan 2
beyaz çizgi mevcuttur
35
Beslenme
Üreme Yaz mevsiminde ürerler (genellikle Haziran-Eylül ayları); ovipardırlar, ancak iç
döllenmeye rastlanır; ağıziçi inkübasyon erkekler tarafından gerçekleştirilir 1
90
KARDİNAL BALIĞI
1: Kemer-Antalya, 2004, 2: Üç Adalar-Antalya, 2003

AİLE Apogonidae (Kardinal Balıkları)
CİNS Apogon Lacepede, 1801
TÜR Apogon pharaonis Bellotti, 1874
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler), 5-50 m 1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 10 cm 1,2,3
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 7 diken ışın, ikinci sırt yüzgecinde 1 diken ve 8-9 yumuşak ışın;
anüs yüzgecinde 2 diken ışın ve 6-8 yumuşak ışın bulunur. Pulları büyüktür, yanal
çizgide 25 kadar pul bulunur. Ağzı büyüktür ancak dişleri küçüktür. Vücut genellikle
koyu kahverengidir; sırt yüzgeçlerinin her birinin altından koyu bir şerit uzanır, ayrıca
kuyruk sapında da koyu bir şerit bulunur. Birinci sırt yüzgecinin altından uzanan kalın
şeritte, göz şeklinde büyük ve (sarı renkle çevrili) koyu bir benek yer alır
15
Beslenme
Üreme Ovipardırlar, ancak iç döllenmeye rastlanır; ağız içi inkübasyon erkekler tarafından
gerçekleştirilir; üreme dönemi hakkında bilgi yoktur 15
91
ÜÇKUYRUK BALIĞI
1 ve 2: Üç Adalar-Antalya, 2002

AİLE Lobotidae (Üçkuyruk Balıkları)
CİNS Lobotes Cuvier, 1829
TÜR Lobotes surinamensis (Bloch, 1790)
Diğer İsim(leri) Tahta Balığı
Yaşam Ortamı Semipelajik (kumlu, çamurlu, kayalık zeminler; yüzen objelerin altı) 2,3,15
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11-12 diken ışın ve 14-16 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ışın
ve 11 yumuşak ışın bulunur. Vücudu oldukça yüksektir ve yanlardan iyice basıktır. Baş
büyük ve içbükeydir; dudaklar oldukça kalındır. Üst çene ileriye doğru belirgin şekilde
uzatılabilir. Ön solungaç kapağının kenarları testere şeklindedir. Yanal çizgide 37-45
adet büyük pul bulunur. Vücut rengi değişkendir; genç bireylerde genellikle koyu
kahverengi veya yeşilimsi renk hakimdir, üzerinde çok sayıda ve düzensiz leke ve
beneklere rastlanır
36
Beslenme
Üreme Bilgi yoktur
Ekonomik Değeri Yoktur. Sadece bölgesel olarak tüketilir
Avcılığı Özellikle avcılığı yapılmaz; yakalandığında balıkhanelerde satışı mümkündür
92
KUPEZ
1: Ayvalık-Balıkesir, 2003; 2: Fethiye-Muğla, 2001

AİLE Sparidae (Mercan Balıkları)
CİNS Boops Cuvier, 1814
TÜR Boops boops (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Gopez, Kopa, Lopa, Gopa, Gupa
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu, kayalık zeminler, deniz çayırları) veya semipelajik; 1-200 m
(genellikle <100 m) 1,2,3
Davranış
ve 14-16 yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 69-80 adet pul bulunur. Ağzı küçüktür
ve dudaklar çok incedir; dişler tek sıra halinde ve kesicidir. Vücudu sırtta yeşil-mavi,
yanlarda ise gümüş gridir. Yanlarda 3-5 adet altın renkli uzun ve ince şerit yer alır.
Göğüs yüzgeci kaidesinde küçük siyah bir leke mevcuttur
12,24,37
Beslenme
Üreme Doğu Akdeniz’de Şubat-Nisan, Ege Denizin’de Nisan-Haziran, Karadeniz’de yaz
aylarında ürer; genellikle protoginik hermafroditizm gözlenir, ilk eşeysel olgunluk boyu
13 cm’dir (1 yaş); 19 cm boya kadar olan bireylerin %78’i dişilerden oluşmaktadır 1,3,37
Ekonomik Değeri Orta derecededir. Yılda 1.500 ton avlanmaktadır (8 ton Karadeniz, 18 ton Marmara
Denizi, 1.116 ton Ege Denizi, 358 ton Akdeniz) 11
Avcılığı Özellikle gırgır ile avlanır; az miktarda dip trol ağlarıyla da yakalanır
93
SİNARİT
1: Kemer-Antalya, 2002; 2: Kaş-Antalya, 2001; 3: Tisan-Mersin, 2001; 4: Hisarönü Körfezi-Datça, 2002

CİNS Dentex Cuvier, 1814
TÜR Dentex dentex (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Sinavrit, Sinagrit, Sinağrit
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler, deniz çayırları), 2-100 m (nadiren 200 m’ye
kadar; genellikle 15-50 m) 1,2,3,37
Davranış
Boy Maksimum 100 cm; 20-50 cm boydaki bireyler yaygındır 1,2,3
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11 diken ışın ve 11-12 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ışın
ve 7-9 yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 62-68 adet pul bulunur. Çenelerinde
belirgin köpek dişleri vardır. Genç bireylerde kafa profili düzdür, erginlerde
dışbükey, yaşlı bireylerde ise hafif kamburdur. Genç bireyler gümüş-gri renkte olup,
sırtta koyu (genellikle parlak mavi) benekler vardır. Üreme döneminde vücudu
pembemsidir; yaşlı bireyler grimsi mavi renge sahiptir
12,38
Beslenme
Üreme Bazı bireyler ayrı eşeyli, bazıları hermafrodittir; Ege Denizi’nde Nisan-Haziran arasında
ürerler; ilk eşeysel olgunluk boyu erkekler için 34,6 cm, dişiler için 52 cm’dir 1,37,38
Ekonomik Değeri Yüksektir. Yılda 100 ton avlanmaktadır (3 ton Marmara Denizi, 78 ton Ege Denizi,
19 ton Akdeniz) 11
Avcılığı Uzatma ağları, paraketa, olta ve zıpkınla avcılığı yapılır; bazen trol ağlarıyla avlanır
94
İSPAROZ
Bozburun-Muğla, 2001

CİNS Diplodus Rafinesque, 1810
TÜR Diplodus annularis (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Aspara, İspari
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu, kayalık zeminler, deniz çayırları), 1-90 m 1,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11 diken, 11-13 yumuşak ışın, anüs yüzgecinde 3 diken, 11-12
yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgi üzerinde 48-56 pul bulunur. Her iki çenede 8 adet
kesici diş, 2-4 adet molar diş mevcuttur. Kuyruk yüzgeci sapında karakteristik siyah
bir bant vardır. Vücut gümüş gri renktedir, bazen sarımsı olabilir. Sarı renkli karın
yüzgeci dışındaki yüzgeçler genellikle açık renktedir. Genç bireylerin vücudunda 5
adet dik koyu şerit yer alır
1,3,12,24,39,40
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Mart-Ağustos, Karadeniz’de Haziran-Ağustos, Marmara Denizi ve
Akdeniz’de Nisan-Ağustos ayları arasında ürerler; bazı bireyler ayrı eşeyli olmasına
rağmen, bazılarında protoginik hermafroditizm gözlenir; ilk eşeysel olgunluğa
erkekler 10,3 cm boy ve 1 yaşta, dişiler ise 12,8 cm boy ve 2 yaşta ulaşır 1,3,41
Ekonomik Değeri Orta derecededir. Yılda 670 ton avlanmaktadır (16 ton Karadeniz, 113 ton Marmara
Denizi, 481 ton Ege Denizi, 60 ton Akdeniz) 11
Avcılığı Dip trol ve uzatma ağlarıyla yakalanır. Oltayla da avcılığı yapılır
95
ÇİZGİLİ İSPAROZ
1: Tisan-Mersin, 2001

TÜR Diplodus cervinus cervinus (Lowe, 1838)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve çamurlu zeminler), 5-300 m 1,2
Davranış
ve 10-12 yumuşak ışın bulunur. Oldukça kalın dudakları vardır. Yanal çizgide 51-62
adet pul mevcuttur. Vücudu gümüş gri veya sarımsı olup, 5 adet koyu ve geniş dik şerit
vardır. Burnunun ön bölümü, yanaklar ve gözlerinin arası koyu renktedir
1,3
Beslenme
Üreme Ocak-Nisan ayları arasında ürerler 1
Avcılığı Oldukça nadir olan bu tür zaman zaman uzatma ağlarıyla yakalanır
96
SİVRİBURUNLU KARAGÖZ
1 ve 3: Datça-Muğla, 2001, 2002; 2: Çeşme-İzmir, 2002

TÜR Diplodus puntazzo (Cetti, 1777)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler), 20-100 m (nadiren 150 m’ye kadar) 1,2,3
Davranış
Tanımsal Sırt yüzgecinde 11 diken ışın ve 12-15 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ışın ve
Özellikler 11-13 yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 53-64 adet pul vardır. Çenelerinde açık
kahverengi renkli 8 adet kesici diş, ayrıca çenelerin gerisinde çok küçük 1 veya 2 molar
diş mevcuttur. Gümüş gri vücudunda dik uzanan 11-13 koyu şerit ve kuyruk sapında
siyah bir bant vardır. Göğüs yüzgecinin kaidesinde siyah bir leke bulunur. Kuyruk, sırt
ve anüs yüzgeçlerinin kenarları koyu renktedir
1,3,12,40,42,43
Beslenme
Üreme Eylül-Nisan ayları arasında ürerler (en yoğun yumurtlama Eylül-Ekim dönemindedir);
hermafroditizm gözlenir; 28 cm’den büyük bireyler sadece dişilerden oluştuğu için,
protandrik olması olasıdır 14,37
Avcılığı Çoğunlukla uzatma ağlarıyla yakalanır
97
SARGOZ
1: Tisan-Mersin, 2002; 2: Datça-Muğla, 2001

TÜR Diplodus sargus (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Sarıgöz
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, kayalık, algli zeminler, deniz çayırları), 1-50 m 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11-12 diken ışın ve 12-15 yumuşak ışın, anüs yüzgecinde 3 diken
ve 12-14 yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgi üzerinde 58-67 pul vardır. Her iki
çenesinde 8 adet kesici diş ve çok sıralı pek çok molar diş bulunur. Vücudunun
yanlarında biri açık diğeri koyu 9 adet dikey şerit (genç bireylerde sadece 5 koyu
şerit) ve kuyruk sapının biraz önünde de koyu bir bant bulunur. Vücudu gümüş gri
renktedir. Yüzgeçlerinin ve solungaç kapağının kenarları siyahla çevrilidir
12,40,42
Beslenme
Üreme Marmara Denizi’nde Nisan-Eylül, Ege Denizi’nde Haziran, Akdeniz’de Kasım-Mart
ayları arasında ürerler; bazı bireyler ayrı eşeylidir, ancak protandrik hermafroditizm
de gözlenir; ilk eşeysel olgunluğa erkekler 20 cm boy ve 3. yaşta, dişiler ise 25 cm
boy ve 4. yaşta erişirler 1,14,15,37
Ekonomik Değeri Yüksektir. Yılda 45 ton avlanmaktadır (14 ton Marmara Denizi, 31 ton Ege Denizi) 11
Avcılığı Dip trol ve uzatma ağlarıyla yakalanır. Olta ve zıpkınla avcılığı da yapılır
98
KARAGÖZ
1-4: Datça-Muğla, 2001-2003

TÜR Diplodus vulgaris (Geoffroy Saint-Hilaire, 1817)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, kayalık, algli zeminler, deniz çayırları), 1-70 m 1,2
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11-12 diken ışın ve 13-16 yumuşak ışın, anüs yüzgecinde 3 diken ve
12-15 yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgi üzerinde 51-61 pul mevcuttur. Her iki çenede
8 adet kesici diş, ayrıca çok sıralı pek çok molar diş vardır. Vücudu genellikle gümüş
gridir. Hem kuyruk sapında, hem de başın gerisinde (ense bölgesinde) siyah birer bant
vardır; ensesindeki bant göğüs yüzgeci hizasında sonlanır. Sırt, anüs ve kuyruk
yüzgeçlerinin kenarları siyah renktedir
12,42,43
Beslenme
Üreme Aralık-Mart ayları arasında ürerler; hermafroditizm gözlenmekle beraber, bazı bireyler
ayrı eşeylidir; ilk eşeysel olgunluğa erkekler ortalama 16,5 cm boy, dişiler ise 17,5 cm
boyda ve 2. yaşta erişirler 1,3,37,44
Ekonomik Değeri Yüksektir. Yılda 750 ton avlanmaktadır (18 ton Karadeniz, 91 ton Marmara Denizi,
555 ton Ege Denizi, 86 ton Akdeniz) 11
Avcılığı Dip trol ve uzatma ağlarıyla yakalanır. Olta ve zıpkınla avcılığı da yapılır
99
MIRMIR
1: Kaş-Antalya, 2001; 2: Didim-Aydın, 2003

CİNS Lithognathus Swainson, 1839
TÜR Lithognathus mormyrus (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler, deniz çayırları), 1-80 m 1
Davranış
Boy Maksimum 55 cm; genellikle 25 cm’yi geçmez 1,3
ve 10-11 yumuşak ışın bulunur. Yan çizgide 59-65 adet pul vardır. Çenelerin önünde
kesici dişler ve bunları izleyen çok sıralı molar dişler yer alır. Gümüş gri vücudunda
birbirine paralel dik uzanan 14-15 koyu şerit bulunur. Burun bölgesi ve gözlerin arası
genellikle koyu renklidir
1,3,12,40
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Haziran-Ağustos, Akdeniz’de Haziran-Ekim ayları arasında ürerler; ayrı
eşeyli bireylere rastlandığı gibi, genellikle protandrik hermafroditizm gözlenir; ilk
eşeysel olgunluğa erkekler ortalama 20,7 cm boy (minimum 18,4) ve 2. yaşta, dişiler
ise 24,6 cm boy (minimum 20,3 cm) ve 3. yaşta erişir 1,3,14,37,45
Avcılığı Çoğunlukla uzatma ağları ve oltayla avlanır
100
MELANUR
1: Kemer-Antalya, 2001; 2: Marmaris-Muğla, 2002

CİNS Oblada Cuvier, 1829
TÜR Oblada melanura (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Melanurya
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler), 1-30 m 1
Davranış
Boy Maksimum 30 cm; çoğunlukla 15-20 cm boydaki bireyler yaygındır 1,3
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11 diken ışın ve 13-14 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ışın ve
12-14 yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 64-67 adet pul vardır; vücudu nispeten
uzun, ovoid şekillidir. Gözleri büyüktür. Ağzı küçük olup, çenelerinde pek çok küçük
diş bulunur. Vücudu gümüş gridir, fakat sırtta daha koyu renktedir. Kuyruk sapında
beyaz renkle çevrili karakteristik siyah bir benek vardır
12,37
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Nisan-Mayıs ayları arası ürerler; protandrik hermafroditizm gözlenir, 24
cm’den büyük bütün bireyler dişidir 37
Ekonomik Değeri Orta derecededir. Yılda 80 ton avlanmaktadır (7 ton Marmara Denizi, 64 ton Ege
Avcılığı Uzatma ağlarıyla avlanır
101
KIRMA MERCAN
Hisarönü Körfezi-Muğla, 2003

CİNS Pagellus Valenciennes, 1830
TÜR Pagellus erythrinus (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Mercan
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve kayalık zeminler), 1-200 m (20-100 m’ler arasında daha
yaygındır) 1,3
Davranış
8-9 yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 55-65 adet pul vardır. Çenelerin önünde ince
ve konik dişleri, 2 sıralı molar dişler izler. Pembe-kırmızı vücudunun sırta yakın
bölümünde küçük mavi benekler vardır
46,47,48
Beslenme
Üreme Mayıs-Eylül ve Ekim-Kasım aylarında (Ege Denizi) olmak üzere yılda iki kez ürerler;
protoginik hermafroditizm gözlenir; ilk eşeysel olgunluk boyu 17-18 cm’dir3,37
Avcılığı Dip trol, uzatma ağları, paraketa ve oltayla avlanır
102
ÇİZGİLİ MERCAN
1 ve 2: Kemer-Antalya, 2003

CİNS Pagrus Cuvier, 1816
TÜR Pagrus auriga Valenciennes, 1843
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve kayalık zeminler),
170 m’ye kadar (genellikle <50 m) 1,3
Davranış
8-9 yumuşak ışın bulunur. Sırt yüzgecinin ilk iki ışını oldukça kısadır, fakat bunu
izleyen 4-6. ışınlar (özellikle genç bireylerde) filament şeklinde uzamıştır. Yanal çizgide
50-52 adet pul bulunur. Çenelerin önünde köpek dişleri (üstte 4, altta 6) ve bunları
izleyen çok sıralı molar dişler vardır. Vücut rengi gümüş-pembe olup, 5 adet kırmızı
veya kahverengi renkte biri dar ve diğeri geniş olan dik şeritler içerir. Ergin bireylerde
bu şeritler oldukça soluktur. Başın üzerinden başlayıp çene altına uzanan karakteristik
bir şerit bulunur
1,3,12
Beslenme
Üreme Kış aylarının sonuna doğru ürerler; ayrıntılı bilgi yoktur 1
Avcılığı Oldukça az rastlanan bir türdür; dip trolü, paraketa, olta ve uzatma ağlarıyla avlanır
103
FANGRİ
1 ve 2: Gökova-Muğla, 2003

CİNS Pagrus Cuvier, 1816
TÜR Pagrus pagrus (Linnaeus, 1758)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler; deniz çayırları), 1-100 m (nadiren 250 m’ye
kadar) 1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 82 cm; nadiren 60 cm’yi geçer 3
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11-13 diken ışın ve 9-10 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ışın ve
7-8 yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 50-56 adet pul vardır. Çenelerin önünde
köpek dişleri (üstte 4, altta 6) ve bunları izleyen çok sıralı molar dişler vardır. Vücut
rengi gümüş-pembedir, bazen koyu kırmızı olabilir. Genç bireylerin sırta yakın
bölgelerinde mavi küçük beneklere rastlanır. Kuyruk yüzgecinin dış kenarı kırmızımsı
renktedir, ancak tipik olarak kuyruk uçları beyazdır. Sırt yüzgecinin bitiminde koyu bir
leke yer alır
16,49
Beslenme
Üreme Ege Denizi ve Akdeniz’de Ağustos-Ekim ayları arasında ürerler; protoginik
hermafroditizm gözlenir; ilk eşeysel olgunluk boyu yaklaşık 24 cm’dir 1,3,14,50
Ekonomik Değeri Çok yüksektir. Yılda 70 ton avlanmaktadır (54 ton Ege Denizi, 16 ton Akdeniz) 11
Avcılığı Dip trolü, paraketa, olta ve uzatma ağlarıyla avlanır
104
SALPA
1: Datça-Muğla, 2001; 2: Göcek-Muğla, 2002

CİNS Sarpa Bonaparte, 1831
TÜR Sarpa salpa (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Çitari, Sarpa, Sarpan
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu, kayalık ve algli zeminler; deniz çayırları), 1-70 m (genellikle
<20 m) 1,2,3
Davranış
ve 13-15 yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 70-80 adet pul vardır. Çenelerinde tek
sıralı kesici dişler yer alır. Gri-mavimsi vücudu üzerinde birbirine paralel uzanan 10-11
sarı renkli çizgi vardır. Gözleri sarı renktedir. Kuyruk yüzgeci koyu gridir, diğer
yüzgeçleri açık renge sahiptir. Göğüs yüzgeci kaidesinde genellikle siyah bir benek
bulunur
1,3,12,51
Beslenme
Üreme İlkbahar ve sonbahar olmak üzere iki üreme dönemi vardır; protandrik hermafroditizm
gözlenir; ilk eşeysel olgunluk boyu 20 cm’dir 1,3
Ekonomik Değeri Orta derecededir. Yılda 200 ton avlanmaktadır (13 ton Marmara Denizi, 147 ton Ege
Avcılığı Uzatma ağlarıyla ve bazen zıpkınla avlanır
105
ÇİPURA
Datça-Muğla, 2001

CİNS Sparus Linnaeus, 1758
TÜR Sparus aurata Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) Çupra, Alyanak
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler; deniz çayırları), 1-150 m (genç bireyler 30
m’den sığ sularda) 1,3,37
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11 diken ışın ve 13-14 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ışın ve 11-
12 yumuşak ışın bulunur. Vücudu sırt yüzgecinin başlangıcında yüksektir. Yanal çizgide
73-85 adet pul vardır. Her iki çenesinin ucunda 4-6 köpek dişi, bu dişleri takip eden 2-4
sıralı molar diş vardır. Vücudu gümüş gri renktedir. Ergin bireylerin gözlerinin arasında
altın sarısı bir bant vardır. Solungaç kapağının üst kısmında tipik siyahımsı bir leke, alt
kısmında kırmızı bir leke yer alır. Kuyruk yüzgecinin arka kenarı koyu renkle çevrilidir
1,3,40
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Kasım-Şubat, Akdeniz’de Ekim-Aralık arasında ürerler; protandrik
hermafroditizm gözlenir; ilk eşeysel olgunluğa erkekler 1-2 yaş (20-30 cm boyda),
dişiler 2-3 yaş (33-40 cm boyda) erişirler; Karadeniz’de yumurta bırakmazlar 1,3,14,37
Ekonomik Değeri Çok yüksektir. Yılda 830 ton avlanmaktadır (4 ton Karadeniz, 50 ton Marmara Denizi,
440 ton Ege Denizi, 336 ton Akdeniz) 11
Avcılığı Uzatma ağları, paraketa, trol, olta vb. pek çok yöntemle avlanır
106
İSKATARİ
1: Kaş-Antalya, 2001; 2: Tisan-Mersin, 2001

CİNS Spondyliosoma Cantor, 1849
TÜR Spondyliosoma cantharus (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Fırtına Balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve kayalık zeminler; deniz çayırları), 1-300 m (genellikle
<50 m) 1,3,37
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 11-12 diken ışın ve 11-13 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken
ışın ve 9-11 yumuşak ışın bulunur. Vücut oval biçimlidir. Yanal çizgide 66-75 adet
pul mevcuttur. Çenelerinde küçük boylu konik, ince dişler vardır. Vücudu gümüş gri
veya koyu mavi olup üzerinde mavi, yeşil veya pembe benekler yer alır. Gözlerinin
arası ve burun koyu renktedir. Kuyruk yüzgeci ve solungaç kapağı genellikle siyah
kenarlıdır
1,3,24,43
Beslenme
Üreme Nisan-Mayıs ayları arasında ürerler; yumurtalar kum, taş ve deniz çayırlarının
yaprakları üzerine bırakı ; protoginik hermafroditizm gözlenir; eşeysel olgunluğa
15-20 cm iken ulaşırlar 1,3,15,37
Avcılığı Nadir rastlanır, uzatma ağları, paraketa ve bazen dip trolüyle yakalanır
107
İZMARİT
1 ve 2: Çeşme-İzmir, 2001; 3: Tisan-Mersin, 2001; 4: Gökova-Muğla, 2003

AİLE Centracanthidae (İzmarit Balıkları)
CİNS Spicara Rafinesque, 1810
TÜR Spicara maena (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Beyazgöz Balığı, Melana
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve kayalık zeminler; deniz çayırları), 1-100 m 1,3
Davranış
yumuşak ışın vardır. Yanal çizgide 68-73 adet pul bulunur. Her iki çene ileriye doğru
uzatılabilir (protraktil çene). Vücudunun iki yanındaki koyu benek karakteristiktir.
Vücudu sırtta koyu mavi, gri veya yeşilimsi; karına doğru gümüşi renktedir.
Yüzgeçler de ve vücudu n yanlarında küçük mavi benekler bulunabilir
3,12,35
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Eylül-Kasım aylarında ürerler; protoginik hermafroditizm gözlenir;
yumurtaları dibe bırakırlar 1,3,14
Ekonomik Değeri Orta derecededir. Ailenin diğer türü olan S.smaris ile birlikte yılda 1.500 ton
avlanmaktadır (134 ton Karadeniz, 448 ton Marmara Denizi, 453 ton Ege Denizi, 465
ton Akdeniz) 11
Avcılığı Dip trolü, uzatma ağları ve oltayla avcılığı yapılır
108
EŞKİNA
1: Datça-Muğla, 2001; 2: Bodrum-Muğla, 2002; 3: Didim-Aydın, 2001

AİLE Sciaenidae (Gölge Balıkları)
CİNS Sciaena Linnaeus, 1758
TÜR Sciaena umbra Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) Kaya Levreği, İşkina, Mavruşkil
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve kayalık zeminler), 20-180 m (genellikle 10-100 m) 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 10-11 diken ışın, ikinci sırt yüzgecinde 1 diken ve 23-26 yumuşak
ışın; anüs yüzgecinde 2 diken ve 7 yumuşak ışın vardır. Vücudu birinci sırt yüzgeci
hizasında oldukça yüksektir. Vücudu koyu gri veya koyu kahverengidir; karın ve anüs
yüzgeçleri siyah; ikinci sırt yüzgeci ve kuyruk yüzgecinin alt kenarı siyah renktedir
1,52
Beslenme
Üreme Mart-Ağustos ayları arası ürerler; ilk eşeysel olgunluk boyu 30 cm’dir 1,3
Ekonomik Değeri Yüksektir. Avrupa’da denize kıyısı olan ülkelerde koruma altındadır (Bern
Konvansiyonu Ek.III, 1999). Yılda 20 ton avlanmaktadır (2 ton Karadeniz, 10 ton
Marmara Denizi, 7 ton Ege Denizi, 1 ton Akdeniz) 11
Avcılığı Kayalık ortamlarda uzatma ağları ve bazen oltayla yakalanır. Zıpkınla avcılığının
yapıldığı bilinmektedir. Ticari ve sportif olarak bütün sularımızda avlanması yasaktır
(Tarım Bakanlığı, 36/1 no’lu su ürünleri sirküleri)
109
BARBUN
Kalkan-Antalya, 2002

AİLE Mullidae (Barbun Balıkları)
CİNS Mullus Linnaeus, 1758
TÜR Mullus barbatus Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) Barbunya, Keserbaş
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 2-200 m (nadiren >200 m) 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 7-8 diken ışın, ikinci sırt yüzgecinde 1 diken, 7-8 yumuşak ışın
bulunur. Yanal çizgide 31-35 adet büyük pul vardır. Baş profili diktir. Çene altında göğüs
yüzgecinden daha kısa olan bir çift barbel (bıyık) vardır. Alt çenede çok küçük kadifemsi
dişler vardır, ancak üst çene dişsizdir. Vücudu sırtta kırmızı veya kahverengi tonlardadır;
yanlarda kırmızı lekelere rastlanır; karın kısmı beyaz renktedir
28,53,54,55
Beslenme
Üreme Karadeniz’de Haziran-Ağustos, Marmara Denizi’nde ve Ege Denizi’nde Nisan-Eylül,
Akdeniz’de Mayıs-Eylül ayları arasında ürerler, ancak en yüksek yumurtlama Haziran-
Temmuz aylarında gerçekleşir; ilk eşeysel olgunluğa yaklaşık 14 cm boy ve 1. yaşta
erişir; larva döneminden 3-4 cm boya ulaşıncaya kadar su kütlesi içinde yaşarlar
(pelajik), sonra dip bölgelere inerler 1,3,14,56
Ekonomik Değeri Çok yüksektir. Ailenin diğer türleri olan M.surmuletus ve Upeneus moluccensis ile
birlikte yılda 4.750 ton avlanmaktadır 11
Avcılığı Dip trol ve uzatma ağlarıyla yakalanır
110
TEKİR
1: Fethiye-Muğla, 2001; 2: Datça-Muğla, 2002; 3: Kalkan-Antalya, 2002

AİLE Mullidae (Barbun Balıkları)
CİNS Mullus Linnaeus, 1758
TÜR Mullus surmuletus Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve kayalık zeminler); 5-100 m 1,2,3
Davranış
Dağılım Karadeniz, Marmara Denizi, Ege ve Akdeniz 4
Boy Maksimum 40 cm; genellikle 25 cm’yi geçmez 1,2,3
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 7-8 diken ışın, ikinci sırt yüzgecinde 1 diken ve 7-8 yumuşak
ışın bulunur. Birinci sırt yüzgecindeki sarı leke ve baş profilinin eğimli olmasıyla
M.barbatus türünden kolaylıkla ayırtedilir. Çenesinin altında bir çift barbeli olup
uzunluğu göğüs yüzgeci uzunluğundan fazladır. Alt çenesinde çok küçük, kadifemsi
dişler mevcuttur, ancak üst çenesi dişsizdir. Yanal çizgide 33-37 adet pul vardır.
Vücudu sırtta kahverengi veya kırmızı, karında ise beyaz renktedir. Gözünün
arkasından başlayıp kuyruğa kadar uzanan kırmızımsı bir şerit mevcuttur; ayrıca
yanlarda 2-3 adet sarı şeride rastlanır. Kuyruk yüzgeci genellikle sarımsı tondadır
3,28,57,58
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Mart-Haziran, Akdeniz’de Mayıs-Ağustos ayları arasında ürerler;
yumurta ve larvalar pelajiktir; ilk eşeysel olgunluk boyu 14 cm’dir 1,3,14
Ekonomik Değeri Çok yüksektir. Ailenin diğer türleri olan M.barbatus ve Upeneus moluccensis ile
birlikte yılda 4.750 ton avlanmaktadır 11
Avcılığı Dip trolü ve uzatma ağlarıyla avlanır. Oltayla ve zıpkınla avcılığı da yapılır
111
ÜÇGEN BALIĞI
1 ve 3: Adrasan-Antalya, 2002; 2: Döküntü-Antalya, 2002

AİLE Pempheridae (Çöpçü Balıkları)
CİNS Pempheris Cuvier, 1829
TÜR Pempheris vanicolensis Cuvier, 1831
Diğer İsim(leri) Gölge Balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler; mağaralar); 1-50 m 2,59
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 5 diken ve 10 yumuşak ışın; anal yüzgecinde 3 diken ve 30-32
yumuşak ışın bulunur. Gözleri oldukça büyüktür ve vücudu yüksektir. Ağzı büyük ve
yukarıya dönüktür. Yanal çizgide 50-62 adet pul bulunur. Anüsten sonra vücudu
keskin şekilde incelir. Sırt yüzgecinin ucunda siyah leke karakteristiktir. Vücudu
kahverengi veya bronz rengindedir
20,60
Beslenme
Üreme Nisan-Eylül ayları arasında ürerler; yumurta ve larvaları pelajiktir 20
112
PAPAZ BALIĞI
1: Gökova-Muğla, 2002; 2: Tisan-Mersin, 2001; 3: Fethiye-Muğla, 2004; 4: Bozburun-Muğla, 2003

AİLE Pomacentridae (Papaz Balıkları)
CİNS Chromis Cuvier, 1814
TÜR Chromis chromis (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Çatal Kuyruk
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler, deniz çayırları); 1-40 m 1,2
Davranış
ve 10-12 yumuşak ışın bulunur. Pulları büyüktür, yanal çizgide 24-30 adet pul vardır.
Çenelerinde 3 sıralı küçük sivri dişleri olup ağzı ileri doğru uzayabilir (protraktil). Boyu
birkaç cm olan bireyler fosforlu mavi renktedir; genç bireylerde vücudun yanlarında
ve yüzgeç kenarlarında mavi şeritler gözlenir; ergin bireyler siyahımsı, kahverengi veya
gri tonlardadır. Genellikle vücudu örten pulların merkezleri açık renge sahiptir
12,24
Beslenme
Üreme Yaz mevsiminde ürerler (Mayıs-Ağustos); yumurtalarında yapışkan filamentler vardır;
erkekler yumurta bakımı yapar 1,3,15
113
GELİN BALIĞI
1 ve 2: Datça-Muğla, 2002; 3: Ayvalık-Balıkesir, 2002; 4: Kaş-Antalya, 2002

AİLE Labridae (Lapin Balıkları)
CİNS Coris Lacepede, 1801
TÜR Coris julis (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Güneş balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler, deniz çayırları); 1-60 m (nadiren 120m) 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 8-10 diken ve 11-12 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ve 11-12
yumuşak ışın vardır. Pulları çok küçük olup yanal çizgide 73-80 tanedir. Çok renklidirler;
seksüel dimorfizm gözlenir. Erkeğin vücudu sırtta yeşil, karına doğru beyaza döner. Sırt
yüzgecinin ilk 3 ışını uzamış, kavuniçi-kırmızı ve siyah beneklidir. Vücudunun yanlarında,
göğüs yüzgecinden başlayarak kuyruğa uzanan zikzak, kırmızımsı bir şerit vardır; bu şeritin ilk
yarısının altında koyu renkli leke bulunur. Dişilerin sırtı koyu kahverengi, karnıysa beyaz-
sarıdır. Dişiler erkeklere göre daha soluk renklere sahiptir. Hem dişi, hem erkek bireylerin
solungaç kapaklarının gerisinde küçük koyu bir leke bulunur
1,3,12,24,35
Beslenme
Üreme Nisan-Ağustos arasında ürerler (Ege Denizi’nde Mart-Eylül); ilk eşeysel olgunluğa 1 yaşında
ulaşır; yaşlı ve ergin dişiler, erkek bireylere dönüşür (protoginik hermafroditizm); 18 cm’nin
üzerindeki bireyler erkektir 1,3,14,15
114
LAPİN
1 ve 2: Saroz-Çanakkale, 2002; 3: Gökova-Muğla, 2001

CİNS Labrus Linnaeus, 1758
TÜR Labrus mixtus Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) Lapina, Ot balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler);
2-80 m (nadiren 200 m’ye kadar) 1,2,3
Davranış
yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 45-48 adet pul mevcuttur. Seksüel dimorfizm
gözlenir. Erkek bireylerde yeşilimsi vücut üzerinde pek çok mavi lekeler/şeritler
bulunur. Yüzgeçlerin kenarları mavi ile çevrilidir. Dişi bireylerde vücut kavuniçi veya
kırmızımsı renktedir. Sırt yüzgecindeki yumuşak ışınların hemen altında 4 beyaz ve 3
siyah benekten oluşan bir sıra bulunur; sonuncu benek kuyruk sapı üzerinde yer alır
1,3
Beslenme
Üreme Mart-Haziran ayları arasında ürerler; 2. yaşta ve yaklaşık 16 cm boyda eşeysel
olgunluğa ulaşırlar 1,3
115
KAHVERENGİ LAPİN
1: Kalkan-Antalya, 2002; 2: Yeşilova Körfezi-Muğla, 2003

CİNS Labrus Linnaeus, 1758
TÜR Labrus merula Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) Lapina, Ot balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler); 1-50 m 1,2,3
Davranış
yumuşak ışın vardır. Yanal çizgide 40-48 adet pul bulunur. Seksüel dimorfizm
gözlenmez. Genç bireyler yeşil veya kahverengi renkte olup vücutları beyazımsı
beneklerle kaplıdır. Ergin bireyler koyu kahverengi veya koyu mavi renktedir; sırt
yüzgecinin yumuşak ışın bölgesi, kuyruk ve anüs yüzgeçlerin kenarları genellikle mavi
renkle çevrilidir
1,3,24
Beslenme
Üreme Şubat-Mayıs ayları arasında ürerler; 2. yaşta ve yaklaşık 15-20 cm boyda eşeysel
olgunluğa ulaşırlar 1,3
Avcılığı Yapılmaz. Rastlantı sonucu oltaya veya fanyalı uzatma ağlarına takılır
116
FİLAMENTLİ LAPİN
1: Göcek-Muğla, 2001; 2: Datça-Muğla, 2002; 3: Konyaaltı-Antalya, 2001

CİNS Pteragogus Peters, 1855
TÜR Pteragogus pelycus Randall, 1981
Diğer İsim(leri) Filamentli çırçır
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler; deniz çayırları); 1-30 m 2,20,61
Davranış
ışın vardır. Yanal çizgide 23-24 adet büyük pul mevcuttur. Seksüel dimorfizm gözlenir.
Erkek bireylerin karın yüzgeçlerinin 2. ışını filament şeklinde uzamıştır. Her iki
cinsiyette de solungaç kapağı üzerinde koyu bir benek ve sırt yüzgecinin ilk üç ışını
arasında birer koyu benek bulunur. Yanal çizgi üzerinde koyu ve düzensiz lekeler
vardır
Beslenme Bilgi yoktur
Üreme Yumurta ve larvaları pelajiktir 20
117
GRİ ÇIRÇIR
Çeşme-İzmir, 2002

CİNS Symphodus Rafinesque, 1810
TÜR Symphodus cinereus (Bonnaterre, 1788)
Diğer İsim(leri) Çırçır, Otbalığı
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, kayalık ve algli zeminler; deniz çayırları); 1-20 m 1,2
Davranış
yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 30-35 adet pul vardır. Seksüel dimorfizm
gözlenir. Ürogenital papilla erkeklerde açık, dişilerde koyu renktedir; üreme
dönemindeki erkeklerin papillaları daha renklidir ve mavi şeritler içerir. Hem dişi, hem
de erkek bireyler genellikle gri renge sahiptir, bazen kahverengi, pembe ve yeşil
olabilirler. Yanlarda kahverengi veya beyaz lekelere rastlanabilir. Ortama göre
değişmekle birlikte, çoğunlukla sırt yüzgecinin başlangıcında ve kuyruk sapının alt
kısmında siyah birer benek bulunur
1,3,12,24
Beslenme
Üreme Mart-Nisan aylarında ürerler; dişiler 1 yaş ve 4 cm boyda, erkekler 1-2 yaş ve 7 cm
boyda eşeysel olgunluğa ulaşır 1,3
118
ÇIRÇIR
Göcek-Muğla, 2002

TÜR Symphodus doderleini Jordan, 1891
Diğer İsim(leri) Otbalığı
Davranış
gözlenir. Ürogenital papilla erkeklerde açık, dişilerde koyu renktedir. Üreme
mevsiminde erkekler daha çarpıcı renklere sahip olurlar. Vücutları sırtta koyu
kahverengidir; yanlarda beyaz bir şerit bulunur ve karın bölümü sarımsı-kirli beyaz
renktedir. Kuyruk sapında, yanal çizginin hemen üzerinde karakteristik siyah bir benek
bulunur
1
Beslenme
Üreme Mayıs-Temmuz ayları arasında ürerler 1
119
ÇIRÇIR
1: Kaş-Antalya, 2002; 2 ve 3: Hisarönü Körfezi-Muğla, 2002

TÜR Symphodus mediterraneus (Linnaeus, 1758)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler; deniz çayırları); 1-50 m (70 m’ye kadar) 1,2,3
Davranış
gözlenir. Her iki cinsiyette de göğüs yüzgecinin kaidesinde büyük bir benek bulunur
(erkeklerde maviyle çevrili sarı; dişilerde kahverengi). Ayrıca kuyruk sapında, yanal
çizginin hemen üzerinde büyük siyah bir benek yer alır
1,3,24
Beslenme
Üreme Nisan-Temmuz ayları arasında ürerler; dişiler 9 cm (2. yaş) ve erkekler 12-13 cm (2-3.
yaş) boyda eşeysel olgunluğa ulaşır 1,3
120
SİYAH KUYRUKLU ÇIRÇIR
Gökova-Muğla, 2002

TÜR Symphodus melanocercus (Risso, 1810)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler; deniz çayırları); 1-40 m 1,3
Davranış
yumuşak ışın vardır. Yanal çizgide 30-38 adet pul bulunur. Seksüel dimorfizm
gözlenir. Dişilerde ve genç bireyler vücut sırtta pembemsi kahverengi, karında sarımsı
renktedir; kuyruk yüzgeci siyah olup iç ve dış kenarları beyazla veya maviyle çevrilidir.
Erkekler özellikle üreme döneminde çok parlak renkler taşırlar; vücutlarının sırt kısmı
kahverengi veya kırmızı, karın kısmıysa sarımsı renktedir, sırta yakın bölgede iki mavi
şerit; başta mavi lekeler bulunur. Erkek bireylerin kuyruk yüzgeçleri iç ve dış kenarları
açık renkle çevrili siyahtır, ancak üzerinde mavi benekler vardır
1,24
Beslenme
Üreme Nisan-Temmuz ayları arasında ürerler 1
121
BENEKLİ ÇIRÇIR
Kemer-Antalya, 2004

TÜR Symphodus ocellatus (Forsskal, 1775)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler; deniz çayırları); 1-30 m 1,2
Davranış
yumuşak ışın vardır. Yanal çizgide 30-34 adet pul bulunur. Seksüel dimorfizm gözlenir.
Vücut rengi oldukça değişkendir. Dişilerde ve genç bireylerde vücut kahverengi, yeşil veya
sarımsı olup yanlarda biri sırt yüzgeci kaidesinin altında, diğeri göz hizasında olmak üzere iki
kahverengi şerit yer alır. Yetişkin dişilerde koyu renkli bir ürogenital papilla vardır. Erkeklerin
vücudu kavuniçimsi kahverengi veya yeşil olup, yanlarda mavi ve yeşil renkte lekeler
bulunur. Baş bölgesinde kırmızı, mavi veya yeşil çizgiler yer alır. Her iki cinsiyette de,
solungaç kapağının üzerinde genellikle kırmızı ile çevrili büyük yeşil bir benek mevcuttur.
Kuyruk sapında, yanal çizginin hemen üstüne siyah bir benek vardır
1,12,24,35
Beslenme
Üreme Nisan-Temmuz ayları arasında ürerler; dişiler 1. yaşta ve 4 cm boyda, erkekler 1-2
yaşında ve 6 cm boyda eşeysel olgunluğa ulaşır 1
122
ÇIRÇIR
Kaş-Antalya, 2002

TÜR Symphodus roissali (Risso, 1810)
Davranış
Boy Maksimum 21 cm (Karadeniz); 17 cm (Akdeniz) 1,3
Tanımsal Sırt yüzgecinde 14-16 diken ve 8-10 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3 diken ve 8-10
Özellikler yumuşak ışın vardır. Yanal çizgide 30-35 adet pul bulunur. Seksüel dimorfizm gözlenir.
Kuyruk sapında, yanal çizginin hemen altında genellikle küçük siyah bir benek bulunur.
Vücudunda ve başında pek çok benek bulunur; ayrıca sırt yüzgecinin kaidesindeki 5
adet koyu iri benek karakteristiktir. Dişiler ve genç bireyler kahverengi veya yeşilimsidir.
Ergin dişilerde siyah renkli bir ürogenital papilla bulunur. Erkekler kırmızımsı
kahverengi veya yeşildir; yanlarda sarı, yeşil veya kahverengi lekelere rastlanır
1,3
Beslenme
Üreme Nisan-Temmuz ayları arasında ürerler; 1. yaşta ve 5-7 cm boyda iken eşeysel olgunluğa
ulaşır 1,3
123
SİVRİBURUNLU ÇIRÇIR
Bodrum-Muğla, 2002

TÜR Symphodus rostratus (Bloch, 1797)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler; deniz çayırları); 1-20 m 1
Davranış
yumuşak ışın vardır. Yanal çizgide 30-35 adet pul bulunur. Belirgin bir seksüel
dimorfizm gözlenmez, ancak erkekler üreme zamanı daha çarpıcı renklere bürünür.
Vücudunun rengi genellikle koyu kahverengi olup küçük beneklerle kaplıdır. Başının
alt bölümüyle göğsün ön bölümü açık renktedir. Baş profilinin iç bükey olması ve
uzun burnuyla diğer lapin ve çırçır türlerinden kolaylıkla ayırt edilir
12,24
Beslenme
Üreme Mart-Temmuz ayları arasında ürerler 1
124
ÇIRÇIR
1 ve 5: Kaş-Antalya, 2002; 2 ve 3: Dalyan-Muğla, 2001; 4: Bodrum-Muğla, 2002

TÜR Symphodus tinca (Linnaeus, 1758)
Davranış
yumuşak ışın bulunur. Yanal çizgide 33-38 adet pul vardır. Seksüel dimorfizm gözlenir.
Kuyruk sapında, yanal çizginin hemen altındaki siyah benek karakteristiktir. Dudakları
etli ve beyazdır. Dişiler ve genç bireyler gri, yeşil veya kahverengidir; karına doğru beyaz
veya gümüşi renk gözlenir. Yeşilimsi tondaki vücudunun yanlarında genellikle 2 sıra
koyu şerit uzanır. Ergin dişilerin açık renkli ve küçük bir ürogenital papillası mevcuttur.
Erkekler özellikle üreme döneminde çarpıcı renklere sahiptirler. Soluk yeşil, mavi veya
sarımsı renkteki vücutlarında kırmızı küçük beneklerden oluşan uzun ve paralel şeritler
yer alır. Yüzgeçlerde farklı renklerde (mavi, yeşil, kırmızı, sarı) küçük benekler bulunur
12,24,35
Beslenme
Üreme Mart-Haziran ayları arasında ürerler; dişiler 2 yaşında ve 10 cm boyda, erkekler
2-3 yaşında ve 11 cm boyda eşeysel olgunluğa ulaşır 1
125
GÜN BALIĞI
1: Kuşadası-Aydın, 2002; 2: Kemer-Antalya, 2001; 3, 4 ve 5: Marmaris-Muğla, 2003, 2004

CİNS Thalassoma Swainson, 1839
TÜR Thalassoma pavo (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Türk Lapini, Aykuyruk
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler; deniz çayırları); 1-150 m (genellikle 1-50 m)
1,3
Davranış
Boy Maksimum 25 cm; genellikle 10-20 cm boydaki bireyler yaygındır 1,2,3
yumuşak ışın vardır. Vücudundaki pullar büyük ve kalın olup yanal çizgide 26-31
adet pul bulunur. Seksüel dimorfizm son derece belirgindir. Erkek bireylerde vücut
yeşilimsi; baş kırmızımsı olup üzerinde ağ şeklinde parlak mavi desenler yer alır. Sırt
yüzgecinden karına doğru inen kalın mavi şerit oldukça karakteristiktir. Dişi bireylerde
vücut kahverengimsi yeşildir ve çok belirgin 5 mavi dik şerit vardır. İkinci ve üçüncü
şeritler arasında, sırta doğru koyu bir leke bulunur
1,3
Beslenme
Üreme Haziran-Temmuz ayları arasında ürerler (Ege Denizi’nde Ağustos ayı); protoginik
hermafroditizm gözlenir 1,14,15
126
USTURA BALIĞI
1: Datça-Muğla, 2003; 2: Kemer-Antalya, 2001; 3: Gökova-Muğla, 1999; 4: Hisarönü Körfezi-Muğla, 2003

CİNS Xyrichtys Cuvier, 1814
TÜR Xyrichtys novacula (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler; bazen deniz çayırları); 1-50 m 1,3
Davranış
yumuşak ışın vardır. Vücudu oldukça büyük ve ince pullarla kaplıdır; yanal çizgide
24-29 adet pul mevcuttur. Seksüel dimorfizm gözlenir. Erkek bireyler kırmızı veya
yeşilimsi renkte; dişiler ve genç bireyler pembemsi veya soluk kahverengi renktedir.
Baş ve vücudunda pek çok mavi, ince ve dik şeride rastlanı . Araştırmalar, türün her
yaş grubunda farklı bir renklenmeye sahip olduğunu göstermiştir
62
Beslenme
Üreme Sonbahar başlangıcında ürerler (Ağustos-Ekim); protoginik hermafroditizm
gözlenir; son derece ilginç bir harem yaşantısı söz konusudur, her erkek bireyin 4-
6 dişiden oluşan bir haremi vardır; dominant erkekler, dişilerin her yaş grubuna
özgü renklenmelerine göre daha yaşlı ve büyük boylu olanlarını seçer ve en fazla
sayıda yumurta döllenmesini garanti altına alır 1,3,63,64
127
İSKAROZ
1: Ayvalık-Balıkesir, 2002; 2: Urla-İzmir, 2003; 3: Tünel-Kemer, 2003; 4: Kalkan-Antalya, 2002

AİLE Scaridae (Papağan Balıkları)
CİNS Sparisoma Swainson, 1839
TÜR Sparisoma cretense (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Papağan Balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, kayalık ve algli zeminler); 1-50 m (genellikle <30 m) 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 13-14 adet diken ve 10 adet yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 3
diken ve 9 yumuşak ışın bulunur. Burnu koniktir. Vücudu büyük pullarla
örtülüdür. Yanal çizgi kesintilidir; birinci yanal çizgide 18-19, ikincisinde 5-7 adet
pul mevcuttur. Çenelerinde kesici dişler vardır; yanyana dizili olan dişler bir gaga
görünümündedir (bkz Şekil 5-4). Dişiler genellikle kırmızı renktedir, gözlerin
arkasındaki ve göğüs yüzgeçlerinin üzerindeki bölge gri olup, alt kenarında sarı bir
şerit içerir, ayrıca kuyruk sapının üzerinde sarı ve büyük bir leke yer alır. Erkekler
grimsi kahverengidir; göğüs yüzgecinin üzerinde koyu renkli bir leke bulunur
3
Beslenme
Üreme Temmuz-Ekim ayları arasında ürerler; üreme amacıyla 50’nin üzerinde birey
biraraya gelebilir; bölge koruma özelliğine sahip erkek bireylerin yanında 1-3 dişi
bulunur; üreme güneş doğmadan önce çok kısa sürede gerçekleşir 65
Avcılığı Akdeniz kıyılarında uzatma ağları, paraketa ve zıpkınla avlanır
128
TRAKONYA
1: Doğu Karadeniz, 2004; 2: Sinop, 2003; 3: Fethiye-Muğla, 2001

AİLE Trachinidae (Trakonya Balıkları)
CİNS Trachinus Linnaeus, 1758
TÜR Trachinus draco Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) Dragana, Çarpan

Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 1-300 m (yaz aylarında genellikle <10 m)
1,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 5-7 diken ışın, ikinci sırt yüzgecinde 29-32 yumuşak ışın;
anüs yüzgecinde 2 diken ve 28-34 yumuşak ışın bulunur. Pullar oldukça küçüktür,
yanal çizgide yaklaşık 80 adet pul vardır. Gözler tipik olarak başın üzerinde yer alır;
ağız yukarıya doğru dönük ve büyüktür. Solungaç kapaklarında birer adet sivri uçlu
zehirli diken mevcuttur. Sırtı kahverengi, karnı beyazdır. Sırt bölgesinde ve başta
koyu lekeler yer alır. Vücudunun yanlarında pek çok çapraz çizgi bulunur
3,66
Beslenme
Üreme Karadeniz’de Haziran, Marmara Denizi’nde Mayıs-Ağustos, Ege Denizi’nde
Haziran-Ağustos ayları arasında ürerler; ilk eşeysel olgunluğa 3 yaşında ulaşırlar 3,14
Ekonomik Değeri Yoktur. Ancak eti lezzetlidir ve bazen balıkhanelerde rastlanır
Avcılığı Dip trol ve uzatma ağlarıyla rastlantı sonucu yakalanır
129
TİRYAKİ BALIĞI
1 ve 2: Göcek-Muğla, 2003; 3: Fethiye-Muğla, 2001

AİLE Uranoscopidae (Tiryaki Balıkları)
CİNS Uranoscopus Linnaeus, 1758
TÜR Uranoscopus scaber Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri) Kurbağa Balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 10-250 m 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgeci 3-4 diken ışın, ikinci sırt yüzgeci 13-15 yumuşak ışın içerir; anüs
yüzgecinde 1 diken ve 12-14 yumuşak ışın bulunur. Pulları oldukça küçüktür,
yanal çizgide 76-90 adet pul vardır. Başı büyük ve yukarıdan basıktır. Ağzı
yukarıya dönük olup ucunda avının ilgisini çekmeye yarayan bir deri parçası
bulunur. Gözleri küçük ve başın üzerindedir. Omuz bölgesinde birer adet zehirli
dikeni vardır. Vücudu sırtta gri veya kahverengi, karında ise sarı veya beyazdır.
Yanlarda küçük açık renkli lekeler yer alır. Birinci sırt yüzgeci siyah renktedir
1,3,12
Beslenme
Üreme Karadeniz’de Haziran-Temmuz, Marmara Denizi’nde Haziran-Ağustos, Ege Denizi’nde
Ağustos-Eylül ve Akdeniz’de Nisan-Eylül ayları arasında ürerler; larvalar ve genç
bireyler pelajiktir; ilk eşeysel olgunluğa erkekler 11 cm, dişiler 14 cm boyda erişirler 1,3,14
Avcılığı Dip trol ve uzatma ağlarıyla tesadüfen yakalanır
130
KARABAŞ BALIĞI
1 ve 4: Bodrum-Muğla, 2001; 2 ve 3: Hisarönü Körfezi-Muğla, 2004

AİLE Tripterygiidae (Üç Yüzgeçli Horozbinalar)
CİNS Tripterygion Risso, 1826
TÜR Tripterygion delaisi Cadenat & Blache, 1971
Diğer İsim(leri) Üç Yüzgeçli Horozbina
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli sığ zeminler); 2-40 m (genellikle 6-12 m) 1,2
Davranış
Boy Maksimum 8.9 cm 1
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 3 diken ışın, ikinci sırt yüzgecinde 16-18 diken ışın ve
üçüncü sırt yüzgecinde 11-14 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 2 diken ve 24-28
yumuşak ışın bulunur. Dişilerde ve yuva korumayan erkeklerin vücudu parlak gri
olup 5 adet geniş ve koyu dikey şerit yer alır; sonuncu şerit kuyruk sapında çok
belirgin siyah bir leke olarak bulunur. Yuva koruyan erkekler siyah renkli başları,
sarı renkli vücutları ve 2.sırt yüzgecindeki uzamış ışınlarla karakteristiktir
12,67
Beslenme
Üreme Mayıs-Temmuz ayları arasında ürerler; yumurtalar pek çok dişi tarafından dibe
bırakılır (genellikle süngerler üzerine) ve erkekler yumurtaları korur 1
131
KARABAŞ BALIĞI
1: Finike-Antalya, 2002; 2: Gökova-Muğla, 2001; 3: Gökova-Muğla, 2002; 4: Kalkan-Antalya, 2003

TÜR Tripterygion melanurus Guichenot, 1845
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli sığ zeminler); 1-20 m 2
Davranış
Boy Maksimum 5.3 cm (erkekler); 4.5 cm (dişiler) 1
yumuşak ışın bulunur. Vücudu daima kırmızı renktedir; dişilerde ve yuva
korumayan erkeklerin başında koyu renkli bir mermer deseni bulunur. Yuva
koruyan erkeklerin vücudunda koyu, dikine şeritler ve geriye doğru beyaz benekler
bulunur, ayrıca 2. sırt yüzgecinin ışınları uzamıştır
1
Beslenme
bırakılır ve erkekler yumurtaları korur 1
132
KARABAŞ BALIĞI
Marmaris-Muğla, 2002

TÜR Tripterygion tripteronotus (Risso, 1810)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli sığ zeminler); 0-6 m 1,2
Davranış
yumuşak ışın vardır. Dişilerde ve yuva korumayan erkeklerin vücudu parlak gri
olup 5 adet geniş ve koyu, dikine şerit bulunur. Yuva koruyan erkekler siyah renkli
başları, kırmızı renkli vücutları ve 2. sırt yüzgecindeki uzamış ışınlarla karakteristiktir
Beslenme 1
bırakılır ve erkekler yumurtaları korur 1
133
HOROZBİNA
1: Döküntü-Antalya, 2002; 2: Doğu Karadeniz, 2004

AİLE Blenniidae (Horozbinalar)
CİNS Aidablennius Whitley, 1947
TÜR Aidablennius sphynx (Valenciennes, 1836)
Diğer İsim(leri)
Davranış
Boy Maksimum 8 cm 1
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 12 diken ve 16 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 2 diken ve 18
yumuşak ışın vardır. Vücudu yeşil veya kahverengi tonlarda olup, mavi kenarlı dik
şeritler içerir. Sırt yüzgecinde dalgalı şeritler ve gözün arkasında mavimsi bir benek
mevcuttur. Üreme dönemindeki erkeklerin sırt yüzgeçleri oldukça yüksektir ve
gözlerinin üzerindeki tentaküller kavuniçi renktedir
1,15
Beslenme
Üreme Mayıs-Temmuz ayları arasında ürerler; erkek birey tarafından ilgisi çekilen pek çok
dişi, erkeğin koruduğu bir deliğe yumurtlar 1
134
HOROZBİNA
1-3: Doğu Karadeniz, 2004

CİNS Coryphoblennius Norman, 1943
TÜR Coryphoblennius galerita (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (algle kaplı zeminler; sığ kayalıklar); 0-2 m 1,2,15
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 13 diken, 16-17 yumuşak ışın; anal yüzgecinde 2 diken ve 16-19
yumuşak ışın bulunur. Solungaç zarı boğaz bölgesinde birleşmiştir. Ensesinde etsi
yapıda ve üçgen görünümlü tipik tentaküller yer alır; gözlerinin üzerinde tentakül
yoktur. Vücudunun rengi açık kahverengi veya gri olup, dik koyu bantlar ve yanal
lekeler içerir. Ayrıca vücudunun tamamında küçük beyaz benekler mevcuttur. Üreme
dönemindeki erkek bireyler oldukça koyu renktedir
1,15
Beslenme
Üreme Mayıs-Ağustos ayları arasında ürerler; pek çok dişi tarafından küçük deliklere veya
yarıklara bırakılan yumurta kitleleri, erkekler tarafından korunur; üreme dönemindeki
erkekler kur yapma davranışı esnasında birbirlerine başlarını tokuşturur 1
Avcılığı Yoktur
135
HOROZBİNA
Finike-Antalya, 2002

CİNS Lipophrys Gill, 1896
TÜR Lipophrys nigriceps nigriceps (Vinciguerra, 1883)
Diğer İsim(leri)
Davranış
Dağılım Ege Denizi 4; ilk defa bu çalışma ile Akdeniz kıyılarımızdaki varlığı ortaya kondu
Boy Maksimum 4.3 cm 1
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 12 diken ve 15 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 2 diken ve 15-16
yumuşak ışın vardır. Vücudu kırmızı renkte olup, başında mermer deseni bulunur.
Üreme dönemindeki erkeklerde siyah renkli bir ibik ve sarı renkli yanaklara rastlanır
1,15
Beslenme
Üreme Mayıs-Haziran ayları arasında ürerler; erkekler dişiler tarafından bırakılan yumurtaları
korurlar 1
136
HOROZBİNA
1: Çeşme-İzmir, 2002; 2: Datça-Muğla, 2001

CİNS Parablennius Miranda-Ribeiro, 1915
TÜR Parablennius gattorugine (Brunnich, 1786)
Diğer İsim(leri) Katırca
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler); 1-20 m (32 m’ye kadar) 1,2,3
Davranış
yumuşak ışın vardır. Vücudu genellikle kahverengidir; 6-7 adet koyu, dikine şerit
bulunur. Üreme dönemindeki erkeklerin anüs yüzgeçlerinin ilk ışınlarında şişkin salgı
bezleri bulunur
1,3,67
Beslenme
Üreme Mart-Mayıs ayları arasında ürerler; erkekler dişiler tarafından bırakılan (genellikle
küçük deliklere veya yuvalara) yumurtaları, larvalar en az bir aylık olana kadar
korurlar 1,15
137
HOROZBİNA
1, 2: Doğu Karadeniz, 2004

TÜR Parablennius incognitus (Bath, 1968)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (algle kaplı zeminler; sığ kayalıklar); 0-2 m 1,2
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 7 diken ve 17 yumuşak ışın; anal yüzgeçte 2 diken ve 19 yumuşak ışın
bulunur. Morfolojik açıdan Parablennius zvonimiri türüne çok benzeyen bu tür, sırt yüzgeci
kaidesinde beyaz benekler bulundurmamasıyla ayırtedilebilir. Vücudunun rengi genellikle
gri veya yeşilimsi olup, 7-9 adet zeytin yeşili veya kahverengi renkte dik şerit içerir. Baş
bölgesinde genellikle mermer deseni şeklinde bir renklenmeye rastlanır. Üreme
dönemindeki erkek bireyler sarı, yeşil, kırmızı ve kahverengi gibi çok farklı renklere sahip
olabilir; gözlerin üzerindeki büyük tentaküller ve anal yüzgecin diken ışınlarındaki bezlerle
karakterize edilirler
1,15
Beslenme
Üreme Mayıs-Ağustos ayları arasında ürerler; pek çok dişi tarafından küçük deliklere veya
yarıklara bırakılan yumurta kitleleri, erkekler tarafından korunur; üreme dönemindeki
erkekler kur yapma davranışı esnasında başlarını aşağı yukarı sallarlar 1
Avcılığı
138
ŞERİTLİ HOROZBİNA
1: Datça-Muğla, 2004; 2 ve 3: Fethiye-Muğla, 2002

TÜR Parablennius rouxi (Cocco, 1833)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler); 2-40 m 1,2
Davranış
Boy Maksimum 8 cm 1
yumuşak ışın vardır. Vücudu genellikle beyazımsıdır; gözlerinin arkasından başlayıp
kuyruk yüzgecine kadar devam eden koyu kahverengi şerit oldukça tipiktir. Üreme
dönemindeki erkeklerin gözlerinin üstündeki tentakül kavuniçi renktedir, sırt yüzgecinin
başlangıcında yeşil bir benek bulunur
1,67
Beslenme
Üreme Mayıs-Temmuz ayları arasında ürerler; erkekler dişiler tarafından genellikle küçük
deliklere veya yuvalara bırakılan yumurtaları korurlar 1
139
HOROZBİNA
1 ve 3: Gökova-Muğla, 2001-2003; 2: Hisarönü Körfezi-Muğla, 2004

TÜR Parablennius sanguinolentus (Pallas, 1814)
Diğer İsim(leri) Katırca
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli sığ zeminler); 0-10 m (genellikle 0-5 m) 1,3
Davranış
ışın bulunur. Vücudu grimsi-mavi olup pek çok küçük benek ve çizgiler içerir. Sırt
yüzgecinin başlangıcında küçük siyah bir leke bulunur. Üreme dönemindeki erkeklerin
anüs yüzgecinin diken ışınlarında kahverengi veya mor renkli şişkin salgı bezleri yer alır
1,3
Beslenme
140
HOROZBİNA
1,2: Doğu Karadeniz, 2004

TÜR Parablennius tentacularis (Brünnich, 1768)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (algli zeminler; sığ kayalıklar ve kumlu zeminler); 1-15 m (nadiren 60 m) 1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 15 cm 1,2,3,15
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 12 diken, 20-21 yumuşak ışın; anal yüzgecinde 2 diken ve 22-23
yumuşak ışın bulunur. Gözlerinin üzerinde iyi gelişmiş birer adet kalın tentakül yer alır,
bu tentaküllerin arkasında genellikle küçük deri uzantılar bulunur. Vücudunun rengi
açık kahverengidir. Yanlarda 7-8 adet dik koyu kahverengi şeride rastlanır. Sırt ve anal
yüzgeçlerinde küçük boylu açık ve koyu benekler vardır
Beslenme 24
Üreme Mart-Mayıs ayları arasında ürerler; pek çok dişi, yerleşik bir erkeğin koruduğu yuvaya
yumurtalarını döker; üreme döneminde anal yüzgecinin diken ışınlarında yumru
şeklinde bezlere rastlanır 1
Avcılığı
141
HOROZBİNA
1 ve 3: Tisan-Mersin, 2002; 2: Göcek-Muğla, 2003

TÜR Parablennius zvonimiri (Kolombatovic, 1892)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık sığ zeminler); 0-6 m 1,2
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 12 diken ve 18 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 2 diken ve 19-20
yumuşak ışın vardır. Vücudu kahverengidir; sırt yüzgecinin kaidesinde 7 adet beyaz
veya sarımsı benek bulunur; kuyruk yüzgecinde kahverengi bir benek vardır; baş
bölgesinde küçük siyah beneklere rastlanır
1
Beslenme
142
İBİKLİ HOROZBİNA
1-3: Doğu Karadeniz, 2004

CİNS Salaria Forsskål, 1775
TÜR Salaria pavo (Risso, 1810)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (algle kaplı zeminler; sığ kayalıklar ve kumlu zeminler); 0-5 m 1,2,3,15
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 12 diken, 22 yumuşak ışın; anal yüzgecinde 2 diken ve 23-24 yumuşak ışın
bulunur. Gözlerinin üzerinde son derece küçük tentaküller yer alır. Vücudunun rengi açık
kahverengi, sarı ve yeşil olabilir ve yanlarında dik şekilde uzanan koyu renkli bantlar ve bu
bantların kenarlarında parlak mavi benekler bulunur. Sırt yüzgeci genellikle vücuduyla aynı
renk ve desene sahiptir. Gözlerinin hemen arkasında yer alan, parlak maviyle çevrili siyah
benek karakteristiktir. Üreme dönemindeki erkeklerde başın üzeri ibik biçiminde uzamıştır
15
Beslenme
Üreme Mart-Temmuz ayları arasında ürerler; pek çok dişi tarafından bırakılan yumurtalar erkekler
tarafından korunur; üreme döneminde anal yüzgecindeki diken ışınlarının uçlarında yumru
şeklinde bezlere rastlanır; erkekler baş sallayarak veya dalgalı hareketler yaparak kur
davranışı sergilerler ve dişileri üreme bölgesine ısırarak veya kafa toslayarak yönlendirirler 1,3
Avcılığı
143
ÜZGÜN BALIĞI
Marmara Denizi, 2000

AİLE Callionymidae (Üzgün Balıkları)
CİNS Callionymus Linnaeus, 1758
TÜR Callionymus lyra Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 430 m’ye kadar (genellikle 0 - 200 m) 1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 30 cm (erkekler), 20 cm (dişiler) 1,3
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 4 diken, ikinci sırt yüzgecinde 8-10 yumuşak ışın bulunur; anüs
yüzgecinde 9 yumuşak ışın mevcuttur. Erkek bireylerde birinci sırt yüzgeci oldukça
uzamıştır; dişilerde ise uzamış ışınlara rastlanmaz. Vücudunda pul yoktur. Ön solungaç
kapağının üzerinde, üst tarafı 5 adet dikencik içeren karakteristik yassı bir diken yer alır;
bu diken zehir bezleri içerir. Vücudunun rengi kahverengi tonlarında olup, yetişkin
erkeklerin baş, vücut ve sırt yüzgeçlerinde mavi benek ve şeritler bulunur. Dişiler ve
genç erkeklerde ise vücut yeşil/kahverengi lekeler içerir
1,3,15
Beslenme
Üreme Akdeniz’de Şubat-Ağustos ayları arasında ürerler; üreme döneminde erkekler
birbirlerine karşı agresif davranış sergilerler; üremede kur yapma davranışı
karakteristiktir 1,3
Avcılığı Dip trolü avcılığında hedeflenmeyen bir tür olarak yakalanır
144
ÜZGÜN BALIĞI
Doğu Karadeniz, 2004

AİLE Callionymidae (Üzgün Balıkları)
CİNS Callionymus Linnaeus, 1758
TÜR Callionymus pusillus Delaroche, 1809
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 1-50 m (nadiren 100 m’ye kadar) 1,2,3
Davranış
Boy Maksimum 14 cm (erkekler), 10 cm (dişiler) 1,3
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 4 diken, ikinci sırt yüzgecinde 6-7 yumuşak ışın; anal yüzgecinde
8-10 yumuşak ışın bulunur. Erkek bireylerde ikinci sırt yüzgecinin ilk üç ışını oldukça
uzamıştır; dişilerdeyse uzamış ışınlara rastlanmaz. Vücudunda pul yoktur. Ön solungaç
kapağının üzerinde, üst tarafı 5 adet dikencik içeren karakteristik yassı bir diken yer alır;
bu diken zehir bezleri içerir. Vücut rengi gri veya kahverengi olup, yetişkin erkeklerin baş,
vücut ve ikinci sırt yüzgeçleri mavi benek ve şeritlere sahiptir. Hem erkek, hem de dişi
bireylerin vücutlarının yanında bulunan 10-15 adet mavimsi dik şerit oldukça tipiktir
1,3,15
Beslenme
Üreme Akdeniz’de Mayıs-Ağustos ayları arasında ürerler; üreme döneminde erkekler
birbirlerine karşı saldırgan davranış sergilerler; üremede kur yapma davranışı
karakteristiktir 1,3
Avcılığı Dip trolü avcılığında hedeflenmeyen bir tür olarak yakalanır
145
SARI KAYABALIĞI
Saroz Körfezi-Çanakkale, 2000

AİLE Gobiidae (Kaya Balıkları)
CİNS Gobius Linnaeus, 1758
TÜR Gobius auratus Risso, 1810
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (taşlık, kayalık ve algli zeminler); 1-30 m 1,2
Davranış
Dağılım Ege Denizi, Akdeniz; Marmara Denizi’nden doğrulanmamış bir kaydı vardır 4
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 6 ışın, ikinci sırt yüzgecinde 1 diken, 14-15 yumuşak ışın, anüs
yüzgecinde 1 diken, 13-14 yumuşak ışın vardır. Vücudu küçük pullarla örtülü olup
yanal çizgide 44-50 adet pul bulunur. Vücut rengi kanarya sarısıdır
12,67
Beslenme
Üreme Bilgi yoktur
146
KÜÇÜK KAYABALIĞI
1: Kaş-Antalya, 2001; 2: Datça-Muğla, 2004

TÜR Gobius bucchichi Steindachner, 1870
Diğer İsim(leri) Anemon Kayabalığı
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve kayalık zeminler; deniz çayırları; deniz şakayıkları ile
birlikte yaşadığı da bilinmektedir); 1-20 m 1,2
Davranış
yanal çizgide 50-56 adet pul bulunur. Vücut rengi açık/koyu kahverengi olup, baş
bölgesini de içine alacak biçimde uzunlamasına dizilmiş küçük koyu benekler yer alır
1,12
Beslenme
Üreme Haziran-Ağustos ayları arasında ürerler; bir kezde 1.200-10.200 yumurta bırakılır; ilk
eşeysel olgunluk boyu 3,4-3,8 cm'dir (1. yaş) 1
147
BÜYÜK KAYABALIĞI
Göcek-Muğla, 2001

TÜR Gobius cobitis Pallas, 1814
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık zeminler); 1-10 m 1,2
Davranış
yüzgecinde 1 diken, 10-12 yumuşak ışın vardır. Vücudu küçük pullarla örtülüdür,
yanal çizgide 59-67 adet pul vardır. Vücudunun rengi oldukça değişken olup gri,
yeşilimsi veya kahverengi üzerine irili ufaklı pek çok açık ve koyu benek bulunur
1
Beslenme
Üreme Karadeniz'de Mayıs-Temmuz ayları arasında ürerler; yumurtalar taşların altına
bırakılır; ilk eşeysel olgunluk 2-3 yaşta gerçekleşir 1,3
148
KIRMIZI DUDAKLI KAYABALIĞI
1 ve 2: Kaş-Antalya, 2002; 3: Kemer-Antalya, 2003

TÜR Gobius cruentatus Gmelin, 1789
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, kayalık ve algli zeminler; deniz çayırları); 5-40 m (nadiren 60 m)
1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 6 ışın, ikinci sırt yüzgecinde 1 diken, 14 yumuşak ışın, anüs
yanal çizgide 52-58 adet pul mevcuttur. Vücudu kırmızımsı kahverengidir ve yanal
çizgi boyunca sıralanan koyu 3-5 beneğe sahiptir. Dudak ve yanaklarındaki kırmızı
leke karakteristiktir
Beslenme 24
Üreme Bilgi yoktur

149
İNCE KAYABALIĞI
1 ve 2: Datça-Muğla, 2003; 3: Kaş-Antalya, 2002

TÜR Gobius geniporus Valenciennes, 1837
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler; deniz çayırları); 1-20 m 1,2
Davranış
yüzgecinde 1 diken, 11-12 yumuşak ışın vardır. Yanal çizgide 50-55 adet pul bulunur.
Vücudu kahverengi olup, yanal çizgi boyunca dikdörtgen şeklinde 5-6 benek yer alır.
Üreme dönemindeki erkekler daha soluk renklidir
12
Beslenme
Üreme Nisan-Mayıs ayları arasında ürerler 1,3
150
KÖMÜRCÜ KAYABALIĞI
1: Şeytan Mağarası-Antalya, 2001; 2: Kaş-Antalya, 1999

TÜR Gobius niger Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu, çamurlu ve algli zeminler; deniz çayırları); 1-70 m 1,2
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 5-7 ışın, ikinci sırt yüzgecinde 1 diken, 11-13 yumuşak ışın,
anüs yüzgecinde 1 diken, 10-13 yumuşak ışın vardır. Vücudu büyük pullarla
örtülüdür ve yanal çizgide 35-41 adet pul mevcuttur. Vücudu koyu kahverengidir;
yanlarda koyu leke ve benekler bulunur. Ergin erkek bireylerin birinci sırt yüzgeç
ışınları oldukça uzamıştır ve üreme döneminde oldukça koyu renklidirler
Beslenme 1,24,49,57
Üreme Akdeniz’de Mart-Eylül, Ege Denizi’nde Nisan-Ekim ayları arasında ürerler; uzun
üreme dönemi içinde 12-18 kez yumurtlarlar; yapışkan yumurtalar midye kabukları
veya taşların altına bırakılır; ilk eşeysel olgunluğa 4,3-5,4 cm boyda (7-13 aylıkken)
ulaşırlar; üreme dönemindeki erkek bireylerde yuva koruma davranışı gözlenir 14,68,69
151
KAYABALIĞI
1: Doğu Karadeniz, 2004; 2: Fethiye-Muğla, 2000

TÜR Gobius paganellus Linnaeus, 1758
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (algle kaplı kayalık zeminler); 1-30 m (genellikle 3-15 m) 1,2,3,15
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 6 diken, ikinci sırt yüzgecinde 1 diken ve 13-14 yumuşak ışın
bulunur; anal yüzgeçte 1 diken ve 11-12 yumuşak ışın mevcuttur. Yanal çizgide 46-59
adet pul mevcuttur. Ense ve solungaç kapağının üst kenarı pulludur. Vücut rengi açık
kahverengi olup, koyu benekler ve yanal lekeler içerir. Genç bireylerin birinci sırt
yüzgecinin üst kenarında açık bir şeride rastlanır, ayrıca sırt yüzgecinin arka kenarında
mavimsi bir benek yer alır. Üreme dönemindeki erkeklerlerde vücut rengi pembemsi
kahverengidir, sırt yüzgecinde sarı veya kavuniçi renkte bir bant bulunur
1,3,15
Beslenme
Üreme Akdeniz’deki üreme dönemi hakkında kesin bir bilgi mevcut değildir; Karadeniz’de
Mart – Mayıs ayları arasında ürer; oval şekilli yumurtalarını taşların, kabukların veya
poliket tüplerinin içine bırakır; cinsel olgunluğa 2-3 yılda erişir 1,3,15
Avcılığı
152
ÇİZGİLİ KAYABALIĞI
Selimiye-Muğla, 2004

TÜR Gobius vittatus Vinciguerra, 1883
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (korallijenli zeminler); 80 m’ye kadar 1,2
Davranış
Boy Maksimum 6 cm 1
yüzgecinde 1 diken, 11-13 yumuşak ışın vardır. Yanal çizgide 32-36 adet pul bulunur.
Vücudu soluk yeşil veya krem renginde olup baştan kuyruğa kadar uzanan kalın siyah
bir şeridi vardır
1
Beslenme
Üreme Bilgi yok
153
ESMER SOKAR
1 ve 3: Kaş-Antalya, 2002; 2: Bodrum-Muğla, 2001

AİLE Siganidae (Sokar Balıkları)
CİNS Siganus Forsskal, 1775
TÜR Siganus luridus (Rüppell, 1828)
Diğer İsim(leri) Sokkan, Deli Salpa, Yabani Salpa
Yaşam Ortamı Demersal (kayalık ve algli zeminler); 1-40 m 1,2,3
Davranış
ışın bulunur. Yüzgeçlerdeki bütün diken ışınlar zehirlidir. Vücudu yanlardan iyice
basıktır. Çenelerindeki dişler kesici, tek sıra halinde dizilmiştir. Kuyruk yüzgeci hemen
hemen düz profillidir. Vücut rengi oldukça değişkendir; genellikle sırtta koyu
kahverengi veya koyu yeşil olup karnı açık renktedir; bazen yanlarda lekeler gözlenir
1,3,70,71
Beslenme
Üreme Haziran-Ağustos ayları arasında ürerler 1
Avcılığı Özellikle uzatma ağlarıyla ve az miktarda dip trolüyle yakalanır. Akdeniz kıyılarında
zıpkınla avcılığı da yapılır
154
BEYAZ SOKAR
1-4: Datça-Muğla, 2001-2003

AİLE Siganidae (Sokar Balıkları)
CİNS Siganus Forsskal, 1775
TÜR Siganus rivulatus Forsskal, 1775
Diğer İsim(leri) Sokkan, Deli Salpa, Yabani Salpa
Zoocoğrafik Köken
Yaşam Ortamı İndo-Pasifik (Lessepsian)
Davranış Demersal (kayalık ve algli zeminler); 1-60 m 1,2,3
Boy Maksimum 40 cm; 10-20 boydaki bireyler yaygındır 1
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 14 diken ve 10 yumuşak ışın; anüs yüzgecinde 7 diken ve 9 yumuşak ışın
bulunur. Yüzgeçlerindeki bütün diken ışınlar zehirlidir. Vücudu yanlardan iyice basıktır.
Çenelerindeki dişler kesici, tek sıra halinde dizilmiştir. Kuyruk yüzgecinin hafifçe çatallı
olmasıyla esmer sokar türünden kolaylıkla ayırt edilir. Vücut rengi değişkendir; genellikle
yeşil tonlardaki vücudunun yanlarında altın sarısı ve dalgalı ince çizgiler yer alır
1,3,71
Beslenme
Üreme Temmuz-Ağustos ayları arasında yumurtlarlar; yaklaşık 14-15 cm boyda ve 2. yaşta
eşeysel olgunluğa ulaşırlar 1,3,72
Avcılığı Özellikle uzatma ağlarla ve az miktarda dip trolüyle yakalanır. Akdeniz kıyılarında zıpkınla
avcılığı da yapılır. Güney kıyılarımızda kayda değer miktarda avlanan bu tür, esmer sokar
ile birlikte henüz resmi av istatistiklerine girmemiştir; muhtemelen kayıtlara salpa balığı ile
beraber alınmaktadır 73
155
KANCAAĞIZ PİSİ BALIĞI
1: Datça-Muğla, 2004; 2: Taşucu-Mersin, 2000

TAKIM Pleuronectiformes (Yanyüzergiller)
AİLE Citharidae (Kancaağız Pisi Balıkları)
CİNS Citharus Rose, 1793
TÜR Citharus linguatula (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 450 m’ye kadar (genellikle 5-100 m) 2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 64-72, anüs yüzgecinde 44-48 adet ışın vardır. Vücut yanlardan iyice
yassılaşmış, gözler vücudun sağ tarafında konumlanmıştır. Yanal çizgide büyük boylu
35-39 adet pul mevcuttur. Ağız oldukça büyüktür. Gözlerin bulunduğu tarafta vücut
açık kahverengi olup, sırt ve anüs yüzgecinin kaidelerinde koyu beneklere rastlanır.
Kuyruk sapının altında ve üzerinde yer alan birer siyah benek karakteristiktir
3,74
Beslenme
Üreme Bilgi yoktur
Ekonomik Değeri Düşüktür. Yalnız bölgesel olarak tüketilmektedir
Avcılığı Dip trol ağlarıyla yakalanır; özellikle avcılığı yapılmaz
156
KALKAN
1 ve 2: Amasra-Bartın, 2001

AİLE Scophthalmidae (Kalkanlar)
CİNS Psetta Swainson, 1839
TÜR Psetta maxima (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri) Hakiki Kalkan, Dişi Kalkan, Çivili Kalkan
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 57-80; anüs yüzgecinde 43-58 ışın vardır. Vücudu kalın, yüksek,
hemen hemen yuvarlak ve yanlardan iyice yassılaşmıştır. Gözler vücudunun sağ
tarafında yer alır. Ağzı oldukça büyüktür. Bütün pullar kemiksi tüberküllere
dönüşmüştür. Rengi oldukça değişken olup genellikle gri-kahverengidir
1,3
Beslenme
Üreme Nisan-Ağustos (çoğunlukla Mart-Haziran) ayları arasında ürerler; erkekler 3 yaşında,
dişiler ise 4-5 yaşında eşeysel olgunluğa erişirler 1,3
Ekonomik Değeri Çok yüksektir. Yılda 2700 ton avlanmaktadır (2639 ton Karadeniz, 56 ton Marmara
Denizi, 5 ton Ege Denizi) 11
Avcılığı Çoğunlukla kalkan ağları ve dip trolü ile yakalanır. 1 Mayıs-30 Haziran tarihleri
arasında tüm karasularımızda her türlü avcılığı yasaktır (36/1 no’lu su ürünleri sirküleri)
157
KÜÇÜK PİSİ BALIĞI
1,2: Doğu Karadeniz, 2004

AİLE Bothidae (Pisi Balıkları)
CİNS Arnoglossus Bleeker, 1862
TÜR Arnoglossus kessleri Schmidt, 1915
Diğer İsim(leri) Pisi Balığı
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 5-100 m (nadiren 200 m’ye kadar) 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 80 civarında; anal yüzgecinde 51-57 adet ışın bulunur. Yanal çizgi,
göğüs yüzgeci hizasında tipik bir kavis yapar ve üzerinde 38-40 pul yer alır. Gözleri
vücudunun sol tarafında konumlanmıştır. Vücudu genellikle kahverengi tonlarındadır.
Son derece yüksek bir kamuflaj kabiliyetine sahip olan bu türde, gözlerin bulunduğu
taraf zeminle aynı renk ve deseni alır. Gözlerin bulunmadığı taraf krem veya beyazımsı
renktedir
1,15
Beslenme
Üreme Mayıs – Ağustos ayları arasında ürerler 1
Ekonomik Değeri Besin olarak tüketilebildiğine ve bu nedenle düşük de olsa ekonomik değeri olduğuna
ilişkin kayıtlar bulunsa da, oldukça küçük boyundan dolayı herhangi bir değer taşımaz
Avcılığı Yaşam ortamından dolayı özellikle trol tekneleri tarafından istenmeyen bir tür olarak
yakalanır
158
PİSİ BALIĞI
1: Ayvalık-Balıkesir, 2002; 2 ve 3: Hisarönü Körfezi-Muğla, 2004

AİLE Bothidae (Pisi Balıkları)
CİNS Bothus Rafinesque, 1810
TÜR Bothus podas (Delaroche, 1809)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 15-400 m (genellikle 5-100 m) 2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 85-95 ışın; anüs yüzgecinde 63-73 ışın vardır. Vücudu küçük pullarla
çevrili olup yanal çizgide 75-86 adet pul bulunur. Gözler vücudun sol tarafında
konumlanmıştır. Erkek bireylerin gözleri arasındaki mesafe fazladır. Gözlerin
bulunduğu tarafta vücut kahverengi olup, üzerinde küçük benekler içerir. Vücudun
altta kalan tarafı beyaz renktedir
1,3,24
Beslenme
Üreme Mayıs-Ağustos ayları arasında ürerler 1
Ekonomik Değeri Yoktur. Ancak eti beyaz ve lezzetlidir
Avcılığı Rastlantı sonucu dip trol ağlarıyla yakalanır
159
KÜÇÜK DİL BALIĞI
1: Fethiye-Muğla, 2001; 2: Konyaaltı-Antalya, 2003

AİLE Soleidae (Dil Balıkları)
CİNS Buglossidium Chabanaud, 1930
TÜR Buglossidium luteum (Risso, 1810)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler; nadiren taşlı zeminler); 5-450 m (genellikle 40
m’ye kadar) 2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 65-78, anüs yüzgecinde 49-63 adet ışın vardır. Vücudu yanlardan
iyice yassılaşmıştır ve gözleri vücudunun sağ tarafında konumlanmıştır. Yanal çizgide
oldukça küçük 55-70 adet pul bulunur. Burnu yuvarlak profillidir ve ağzı küçüktür.
Gözlerinin bulunduğu tarafta vücudu kum sarısı-kahverengi olup, sırt ve anüs
yüzgeçlerinin her 4-7 ışınında siyah bir lekeye rastlanır
1,3,12,75,76
Beslenme
Üreme Karadeniz’de Şubat-Mart, Marmara Denizi’nde Ekim-Mayıs, Ege Denizi’nde Ocak-
Ekim, Akdeniz’de Şubat-Haziran ayları arasında ürerler; ilk eşeysel olgunluğa 3
yaşında ve 8 cm boyda ulaşırlar 14,15
160
DİL BALIĞI
Sinop, 2001

AİLE Soleidae (Dil Balıkları)
CİNS Solea Quensel, 1806
TÜR Solea solea (Linnaeus, 1758)
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 2-200 m 1,2,3
Davranış
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 69-97, anüs yüzgecinde 53-79 adet ışın vardır. Vücudu yanlardan
iyice yassılaşmıştır ve gözleri vücudun sol tarafında konumlanmıştır. Yanal çizgide
116-165 adet küçük pul bulunur. Ağzı küçüktür. Gözlerinin bulunduğu tarafta vücudu
gri-kahverengi tonlarda olup, irili ufaklı beneklere rastlanır. Kuyruk yüzgecinin arka
kenarı, vücuduna göre daha koyu renktedir
1,3,12,76,77
Beslenme
Üreme Ege Denizi’nde Aralık-Nisan, Akdeniz’de Nisan-Mayıs ayları arasında ürerler; üreme
göçü yaptıkları bilinmektedir, göç sırasında pelajik gibi davranırlar; ilk eşeysel
olgunluk boyu erkekler için 14,8 cm, dişiler için 15,2 cm’dir 14,15,78
Ekonomik Değeri Çok yüksektir
Avcılığı Dip trol ve uzatma ağlarıyla yakalanır
161
ÇÜTRE BALIĞI
1 ve 2: Hisarönü Körfezi-Muğla, 2002

TAKIM Tetraodontiformes (Dörtdişligiller)
AİLE Balistidae (Çütre Balıkları, Tetik Balıkları)
CİNS Balistes Linnaeus, 1758
TÜR Balistes capriscus Gmelin, 1789
Diğer İsim(leri) Çotira Balığı, Domuz Balığı
Yaşam Ortamı Demersal (çoğunlukla kayalık zeminler); 10-80 m 1
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde 3 diken, ikinci sırt yüzgecinde 22-25 yumuşak ışın; anüs
yüzgecinde 22-23 yumuşak ışın vardır. Ağzı küçük olup, çenelerinde 1-2 sıra kesici diş
bulunur. Solungaç açılıklığı yarık şeklinde ve küçüktür. Pulları kalın, sert ve büyüktür.
Kuyruk yüzgecinin uçları ergin bireylerde uzamıştır. Rengi genellikle yeşilimsi-gri veya
koyu mavimsidir. Yüzgeçlerinde soluk mavi çizgiler ve benekler bulunabilir
1,3,15
Beslenme
Üreme Yaz mevsiminde ürerler; yumurtalar dişi tarafından dipte yapılan kovuklar içine
bırakılır, yumurtaları erkekler korur 1
Ekonomik Değeri Yoktur. Ancak zaman zaman Akdeniz kıyılarındaki balıkhanelerde satılmaktadır
Avcılığı Özellikle Akdeniz kıyılarında dip trol ağlarıyla ve bazen uzatma ağlarıyla tesadüfen
yakalanır
162
DİKENLİ ÇÜTRE BALIĞI
1-4: Fethiye-Muğla, 2001

AİLE Monacanthidae (Dikenli Çütre Balıkları)
CİNS Stephanolepis Gill, 1862
TÜR Stephanolepis diaspros Fraser-Brunner, 1940
Diğer İsim(leri)
Davranış
Tanımsal Özellikler Birinci sırt yüzgecinde sert, kuvvetli tek diken ışın, ikinci sırt yüzgecinde 30-33
yumuşak ışın bulunur. Ağzı küçük, ince ve etli dudaklıdır; üst çenesinde iki sıra kesici
diş vardır. Pulları çok küçüktür ve kalın derisinin altında gömülüdür. Ergin erkeklerde
kuyruk sapındaki dikenli bir bölgenin varlığı ve ikinci dorsal yüzgecin ikinci ışınının
uzun oluşu dikkati çeker. Kuyruk yüzgecinde 2 adet koyu ve dik şerit yer alır
Beslenme Ayrıntılı bilgi yoktur
Üreme Ayrıntılı bilgi yoktur
Avcılığı Özellikle Doğu Akdeniz kıyılarında dip trol ağlarına ve uzatma ağlarına yakalanır
163
BALON BALIĞI
1: Adrasan-Antalya, 2004; 2: Hisarönü Körfezi, 2004

AİLE Tetraodontidae (Balon Balıkları)
CİNS Lagocephalus Swainson, 1839
TÜR Lagocephalus suezensis Clark & Gohar, 1953
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu ve çamurlu zeminler); 40 m’ye kadar 19,20
Davranış
Dağılım Güney Ege, Akdeniz 4,19,20
Boy Maksimum 15 cm, nadiren 18 cm 20
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 10-11, anüs yüzgecinde 9 yumuşak ışın bulunur. Sırt ve anüs yüzgeçleri
küçük boylu olup, karşılıklı yer alırlar. Pektoral yüzgeçleri yuvarlar kenarlı olup, geniş bir
kaideye sahiptir. Ağzı küçük ve ince dudaklıdır; alt ve üstçenesinde ikişer adet gaga
görünümlü kesici diş vardır. Vücudu balon gibi şişebilir (sudan çıkartıldığında veya
korkutulduğunda); şişkin olmadığı zamanlarda sırt tarafı yuvarlak, karın tarafı düz profillidir.
İri boyutlu gözleri başın dorsalinde konumlanmıştır ve elips şeklindedir. Burundan sırt
yüzgecine kadarki dorsal bölgede küçük dikencikler bulunur; aynı dikencikler karın
bölgesinde de mevcuttur. Vücudunun sırt bölgesi açık kahverengi olup, üzerinde koyu
renkli düzensiz lekeler ve benekler yer alır. Ağzının hemen arkasından başlayıp kuyruk
bölgesine kadar uzanan gümüş renkli bant tipiktir. Karın bölgesi beyaz renktedir
Beslenme Ayrıntılı bilgi yoktur; küçük dip omurgasızları ile beslendiği rapor edilmiştir 20
Üreme Yaz aylarında ürer; yumurta ve larvalar planktoniktir 20
Ekonomik Değeri Yoktur. Bazı iç organları toksik özellik taşır ve besin olarak tüketilmemelidir
Avcılığı . Özellikle doğu Akdeniz kıyılarımızda dip trolüyle hedef dışı olarak yakalanır
164
CÜCE BALON BALIĞI
1-4: Fethiye-Muğla, 2002

AİLE Tetraodontidae (Balon Balıkları)
CİNS Torquigener Whitley, 1930
TÜR Torquigener flavimaculosus Hardy & Randall, 1983
Diğer İsim(leri)
Yaşam Ortamı Demersal (kumlu zeminler, deniz çayırları); 5-20 m, nadiren 180 m’ye kadar 20,79,80
Davranış
Boy Maksimum 11 cm, nadiren 18.5 cm 20,79
Tanımsal Özellikler Sırt yüzgecinde 9, anüs yüzgecinde 7-8 yumuşak ışın bulunur. Sırt ve anüs yüzgeçleri
küçük boylu olup, karşılıklı yer alırlar. Pektoral yüzgeçleri yuvarlak kenarlıdır. Ağzı küçük
ve ince dudaklıdır; alt ve üst çenesinde ikişer adet gaga görünümlü kesici dişi vardır.
Belirgin bir çene çıkıntısı mevcuttur. Vücudu balon gibi şişebilir (sudan çıkartıldığında
veya korkutulduğunda); şişkin olmadığı zamanlarda sırt tarafı yuvarlak, karın tarafı düz
profillidir. İri boyutlu gözleri, başının dorsalinde konumlanmıştır. Burundan sırt yüzgecine
kadarki dorsal bölgede küçük dikencikler bulunur; benzer dikencikler karın bölgesinde de
mevcuttur. Vücudunun sırt bölgesi yeşilimsi veya kahverengimsi olup küçük beyaz
beneklerle kaplıdır. Solungaç yarığının hemen üzerinden başlayıp kuyruk sapına kadar
uzanan sarımsı yeşil lekeler karakteristiktir. Karın bölgesi beyaz renktedir
Beslenme Ayrıntılı bilgi yoktur; küçük dip omurgasızları ile beslendiği rapor edilmiştir 20 Ayrıntılı
Üreme bilgi yoktur
Ekonomik Değeri Yoktur. Bazı iç organları toksik özellik taşır ve besin olarak tüketilmemelidir
Avcılığı
165
Kaynaklar
1) Whitehead, P.J.P., Bauchot, M.L., Hureau, J.C., Nielsen, J., Tortonese, E. (1984-1986): Fishes of the north-
eastern Atlantic and the Mediterranean. UNESCO, Paris, 1473 p.
2) Mater, S., Kaya, M., Bilecenoğlu, M. (2003): Türkiye deniz balıkları atlası. Ege Üniversitesi Su Ürünleri
Fakültesi Yayınları No: 68, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir, 169 s.
3) Fischer, W., Bauchot, M.L., Schneider, M. (1987): Fiches FAO d’identification des espèces pour les besoins de
la pêche. Méditerranée et mer Noire. Zone de pêche 37, Vol.2, Vertébrés, FAO and EEC, Rome, pp: 761-
1530.
4) Bilecenoğlu, M., Taşkavak, E., Mater, S., Kaya, M. (2002): Checklist of the marine fishes of Turkey. Zootaxa,
113: 1–194.
5) Stillwell, C.E., Kohler, N.E. (1993): Food habits of the sandbar shark Carcharhinus plumbeus off the U.S.
northeast coast, with estimates of daily ration. Fishery Bulletin, 91: 138-150.
6) Bowman, R.E., Stillwell, C.E., Michaels, W.L., Grosslein, M.D. (2000): Food of Northwest Atlantic fishes and
two common species of squid. NOAA Tech. Memo. NMFS-NE 155, 138 p.
7) Compagno, L.J.V. (1984): FAO species catalogue. Vol.4 Sharks of the world. An annotated and illustrated
catalogue of shark species known to date. Part 2-Carcharhiniformes, FAO Fisheries Synopsis No. 125, pp: 251-
655.
8) Compagno, L.J.V. (1984): FAO species catalogue. Vol.4 Sharks of the world. An annotated and illustrated
catalogue of shark species known to date. Part 1-Hexanchiformes to Lamniformes, FAO Fisheries Synopsis No.
125, 249 p.
9) Kabasakal, H. (2001): Preliminary data on the feeding ecology of some selachians from the north-eastern
Aegean Sea. Acta Adriatica, 42 (2): 15-24.
10) Kabasakal, H. (2002): Cephalopods in the stomach contents of four Elasmobranch species from the northern
Aegean Sea. Acta Adriatica, 43 (1): 17-24.
11) Anonim. (2000): Su ürünleri istatistikleri. T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, DİE Matbaası, Yayın No:
2538, 34 s.
12) Stergiou, K.I., Karpouzi, V.S. (2002): Feeding habits and trophic levels of Mediterranean fish. Reviews in Fish
Biology and Fisheries, 11: 217-254.
13) İşmen, A. (2003): Age, growth, reproduction and food of common stingray (Dasyatis pastinaca L., 1758) in
İskenderun Bay, the eastern Mediterranean. Fisheries Research, 60 (1): 169-176.
14) Mater, S., Çoker, T. (2002): Türkiye denizleri ihtiyoplankton atlası. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi
Yayınları No: 71, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir, 211 s.
15) Froese, R., Pauly, D. (2003). Fishbase. World Wide Web Electronic Publication, www.fishbase.org.
16) Papaconstantinou, C., Caragitsou, E. (1989): Feeding interactions between two sympatric species Pagrus
pagrus and Phycis phycis around Kastellorizo island (Dodecanese, Greece). Fisheries Research, 7: 329-342.
166
17) Hofrichter, R., Patzner, R.A. (2000): Habitat and microhabitat of Mediterranean clingfishes (Teleostei:
Gobiesociformes: Gobiesocidae). P.S.Z.N.: Marine Ecology, 21 (1): 41-53.
18) Golani, D., Ben-Tuvia, A., Galil, B. (1983): Feeding habits of the Suez Canal migrant squirrelfish,
Sargocentron rumbrum, in the Mediterranean Sea. Israel Journal of Zoology, 32: 194-204.
19) Bilecenoğlu, M., Taşkavak, E., Kunt, K.B. (2002): Range extension of three Lessepsian migrant fish (Fistularia
commersonii, Sphyraena flavicauda, Lagocephalus suezensis) in the Mediterranean Sea. Journal of the Marine
Biological Association of U.K., 82: 525-526.
20) Golani, D., Orsi-Relini, L., Massuti, E., Quignard, J.P. (2002): CIESM atlas of exotic species in the
Mediterranean - fishes, Volume 1 (Briand, F., ed.). CIESM Publishers, Monaco, 256 p.
21) Corsini, M., Kondilatos, M., Economidis, P.S. (2002): Lessepsian migrant Fistularia commersonii from the
Rhodes marine area. Journal of Fish Biology, 61: 1061-1062.
22) Borges, L. (2001): A new maximum length for the snipefish Macroramphosus scolopax. Cybium, 25 (2): 191-
192.
23) Ehrich, S., John, H.C. (1973): Zur biologie und ökologie der schnepfenfische (Gattung Macrorhamphosus) vor
Nordwestafrika und überlegungen zum altersaufbau der adulten bestände der großen Meteorbank. Meteor
Forsch. Ergebnisse, 14: 87-98.
24) Bell, J.D., Harmelin-Vivien, M.L. (1983): Fish fauna of French Mediterranean Posidonia oceanica seagrass
meadows. 2. Feeding habits. Tethys, 11: 1-14.
25) Harmelin-Vivien, M.L., Kaim-Malka, R.A., Ledoyer, M., Jacob-Abraham, S.S. (1989): Food partitioning
among scorpaenid fishes in Mediterranean seagrass beds. Journal of Fish Biology, 34: 715-734.
26) Debelius, H. (1997): Mediterranean and Atlantic fish guide. IKAN – Unterwasserarchiv, Grupo M&G Difusion,
S.L., Frankfurt, 305 p.
27) Labropoulou, M., Machias, A. (1998): Effect of habitat selection on the dietary patterns of two triglid species.
Marine Ecology Progress Series, 173: 275-288.
28) Labropoulou, M., Eleftheriou, A., (1997): The foraging ecology of two pairs of congeneric demersal fish
species: importance of morphological characteristics in prey selection. Journal of Fish Biology, 50: 324-340.
29) Labropoulou, M., Tserpes, G., Tsimenides, N. (1998): Age, growth and feeding habits of the brown comber
Serranus hepatus (Linnaeus, 1758) on the Cretan Shelf. Estuarine Coastal and Shelf Science, 46: 723-732.
30) Heemstra, P.C., Randall, J.E. (1993): FAO species catalogue. Vol. 16. Groupers of the world. (Family
Serranidae, Subfamily Epinephelinae). An annotated and illustrated catalogue of the grouper, rockcod, hind,
coral grouper and lyretail species known to date. FAO Fisheries Synopsis No:125, 382 p.
31) Ben-Tuvia, A. (1953): Mediterranean fishes of Israel. Bulletin of the Sea Fisheries Research Station, 8: 1-40.
32) Derbal, F., Kara, M.H. (1996): Alimentation estivale d'Epinephelus marginatus d'Est Algérie. Cybium, 20 (3):
295-301.
33) Reñones, O., Polunin, N.V.C., Goni, R. (2002): Size related dietary shifts of Epinephelus marginatus in a
western Mediterranean littoral ecosystem: an isotope and stomach content analysis. Journal of Fish Biology, 61
(1): 122-137.
167
34) Marino, G., Azzurro, E., Massari, A., Finoia, M.G., Mandich, A. (2001): Reproduction in the dusky grouper
from the southern Mediterranean. Journal of Fish Biology, 58 (4): 909-927.
35) Pinnegar, J.K., Polunin, N.V.C. (2000): Contributions of stable–isotope data to elucidating food webs of
Mediterranean rocky littoral fishes. Oecologia, 122: 399-409.
36) Sommer, C., Schneider, W., Poutiers, J.M. (1996): FAO species identification field guide for fishery purposes.
The living marine resources of Somalia. FAO, Rome, 376 p.
37) Mater, S. (1976): İzmir Körfezi ve civarı “Sparidae” populasyonları üzerine biyolojik ve ekolojik araştırmalar.
Ege Üniversitesi Fen Fakültesi İlmi Raporlar Serisi, No: 201, İzmir, 53 s.
38) Morales-Nin, B., Moranta, J. (1997): Life history and fishery of the common dentex (Dentex dentex) in
Mallorca (Balearic Islands, western Mediterranean). Fisheries Research, 30: 67-76.
39) Relini, G., Relini, M., Torchia, G., de Angelis, G. (2002): Trophic relationships between fishes and an artificial
reef. ICES Journal of Marine Science, 59 (Supp.1): 36-42.
40) Mariani, S., Maccaroni, A., Massa, F., Rampacci, M., Tancioni, L. (2002): Lack of consistency between the
trophic interrelationships of five sparid species in two adjacent central Mediterranean coastal lagoons, Journal
of Fish Biology, 61 (Supp.1): 138-147.
41) Pajuelo, J.G., Lorenzo, J.M. (2001): Biology of the annular seabream, Diplodus annularis (Sparidae), in
coastal waters of the Canary Islands. Journal of Applied Ichthyology, 17: 121-125.
42) Sala, E., Ballesteros, E. (1997) : Partitioning of space and food resources by three fish genus Diplodus
(Sparidae) in a Mediterranean rocky infralittoral ecosystem. Marine Ecology Progress Series, 152: 273-283.
43) Bradai, M.N., Ghorbel, M., Jarboui, O., Bouain, A. (1998): Regime alimentaire de Spondyliosoma cantharus,
Diplodus puntazzo et D.vulgaris (Teleostei, Sparidae) dans le Golfe de Gabes, Tunisie. Rapp. Comm. Int. Mer
Medit., 35 : 380-381.
44) Gonçalves, J.M.S., Erzini, K. (2000) : The reproductive biology of the two-banded sea bream (Diplodus
vulgaris) from the southwest coast of Portugal. Journal of Applied Ichthyology, 16: 110-116.
45) Lorenzo, J.M., Pajuelo, J.G., Méndez-Villamil, M., Coca, J., Ramos, A.G. (2002): Age, growth, reproduction
and mortality of the striped seabream, Lithognathus mormyrus (Pisces, Sparidae), off the Canary Islands
(Central–east Atlantic). Journal of Applied Icthyology, 18(3): 204-209.
46) Ardizzone, G.D., Messina, A. (1983): Feeding habits of Pagellus erythrinus (L.) (Pisces, Sparidae) from the
middle Tyrrhenian Sea. Rapp. Comm. Int. Mer Médit., 28: 39-42.
47) Caragitsou, E., Papaconstantinou, C. (1988): Feeding habits of red pandora (Pagellus erythrinus) off the
western coast of Greece. Journal of Applied Ichthyology, 4: 14-22.
48) Benli, H.A., Kaya, M., Ünlüoğlu, A., Katağan, T., Cihangir, B. (2001): Summertime diel variations in the diet
composition and feeding periodicity of red pandora (Pagellus erythrinus) in Hisarönü Bay. Journal of the
Marine Biological Association of U.K., 81: 185-186.
49) Labropoulou, M., Markakis, G. (1998): Morphological–dietary relationships within two assemblages of marine
demersal fishes. Environmental Biology of Fishes, 51: 309-319.
50) Pajuelo, J.G., Lorenzo, J.M. (1996): Life history of the red porgy Pagrus pagrus (Teleostei: Sparidae) off the
Canary Islands, central east Atlantic. Fisheries Research, 28 (2): 163-177.
168
51) Verlaque, M. (1985): Note preliminaire sur le comportement alimentaire de Sarpa salpa (L.) (Sparidae) en
Méditerranée. Rapp. Comm. Int. Mer Médit., 29: 193-196.
52) Froglia, C., Gramitto, M.E. (1998): Osservazioni sull' alimentazione di Sciena umbra ed Umbrina cirrosa
(Pisces, Sciaenidae) in prossimita di barriere artificiali in Adriatico. Biologia Marina Mediterranea, 5: 100-108.
53) Golani, D. (1994): Niche separation between colonizing and indigenous goatfish (Mullidae) along the
Mediterranean Coast of Israel. Journal of Fish Biology, 45: 503-513.
54) Vassilopoulou, V., Papaconstantinou, C. (1993): Feeding habits of red mullet (Mullus barbatus) in a gulf in
western Greece. Fisheries Research, 16: 69-83.
55) Vassilopoulou, V., Papaconstantinou, C., Christides, G. (2001): Food segregation of sympatric Mullus barbatus
and Mullus surmuletus in the Aegean Sea. Israel Journal of Zoology, 47: 201-211.
56) Akyol, O., Tosunoğlu, Z., Tokaç, A. (2000): Investigations of the growth and reproduction of red mullet (Mullus
barbatus Linnaeus, 1758) population in the bay of İzmir (Aegean Sea). Anadolu University Journal of Science
and Technology, 1(1): 121-127.
57) Labropoulou, M., Papadopoulou-Smith, K.N. (1999): Foraging behaviour patterns of four sympatric demersal
fishes. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 49: 99-108.
58) Mazzola, A., Lopiano, L., Rosa, T., Sarà, G. (1999): Diel feeding habits of juveniles of Mullus surmuletus
(Linnaeus, 1758) in the lagoon of the Stagone di Marsala (Western Sicily, Italy). Journal of Applied
Ichthyology, 15: 143-148.
59) Bilecenoğlu M., Taskavak, E. (1999): Some observations on the habitat of the Red Sea immigrant Sweeper,
Pempheris vanicolensis, on the Mediterranean coast of Turkey. Zoology in the Middle East, 17: 67-70.
60) Golani, D., Diamant, A. (1991): Biology in the sweeper, Pempheris vanicolensis Cuvier & Valenciennes, a
Lessepsian migrant in eastern Mediterranean, with a comparison with the original Red Sea population. Journal
of Fish Biology, 38: 819-827.
61) Taskavak, E., Bilecenoglu, M., Basusta, N., Mater, S. (2000): Occurrence of Pteragogus pelycus Randall, 1981
(Teleostei: Labridae) and Petroscirtes ancylodon Rüppell, 1838 (Teleostei: Blennidae) in Turkish
Mediterranean waters. Acta Adriatica, 41(2): 53-58.
62) Cardinale, M., Colloca, F., Ardizzone, G.D. (1997): Feeding ecology of Mediterranean razorfish Xyrichthys
novacula in the Tyrrhenian Sea (Central Mediterranean Sea). Journal of Applied Ichthyology, 13 (3): 105-111.
63) Cardinale, M., Colloca, F., Ardizzone, G.D. (1998): Growth and reproduction of Xyrichthys novacula (Pisces:
Labridae) in the Mediterranean Sea. Scientia Marina, 62 (3): 193-201.
64) Marconato A., Tessari V., Marin G. (1995): The mating system of Xyrichthys novacula: sperm economy and
fertilization success. Journal of Fish Biology, 47 (2): 292-301.
65) de Girolamo, M., Scaggiante, M., Rasotto, M.B. (1999): Social organization and sexual pattern in the
Mediterranean parrotfish Sparisoma cretense (Teleostei : Scaridae). Marine Biology, 135 (2): 353-360.
66) Morte, S., Redon, M.J., Sanz–Brau, A. (1999): Feeding habits of Trachinus draco off the eastern coast of Spain
(western Mediterranean). Vie et Milieu, 49 (4): 287-291.
67) Zander, C.D., Berg, J. (1984): Feeding ecology of littoral gobiid and blennoid fishes of the Banyuls area
(Mediterranean Sea). II. Prey selection and size preference. Vie Milieu, 34: 149-157.
169
68) Bouchereau, J.L., Guelorget, O. (1998): Comparison of three Gobiidæ (Teleostei) life history strategies over
their geographical range. Oceanologica Acta, 21 (3): 503-517.
69) Mazzoldi, C., Rasotto, M.B. (2002): Alternative male mating tactics in Gobius niger. Journal of Fish Biology, 61
(1): 157-172.
70) Stergiou, K.I. (1988): Feeding habits of the Lessepsian migrant Siganus luridus in the eastern Mediterranean,
its new environment. Journal of Fish Biology, 33: 531–543.
71) Lundberg, B., Golani, D. (1995): Diet adaptations of Lessepsian migrant rabbitfishes, Siganus luridus and S.
rivulatus, to the algal resources of the Mediterranean Coast of Israel. Marine Ecology, 16: 73-89.
72) Yeldan, H., Avşar, D. (2000): A preliminary study on the reproduction of the rabbitfish (Siganus rivulatus
(Forsskal, 1775)) in the Northeastern Mediterranean. Turkish Journal of Zoology, 24: 173-182.
73) Bilecenoğlu, M., Kaya, M. (2002): Growth of marbled spinefoot Siganus rivulatus Forsskål, 1775 (Teleostei:
Siganidae) introduced to Antalya Bay, eastern Mediterranean Sea (Turkey). Fisheries Research, 54 (2): 279-
285.
74) Redon, M.J., Morte, M.S., Sanzbrau, A. (1994): Feeding habits of the spotted flounder Citharus linguatula off
the eastern coast of Spain. Marine Biology, 120 (2): 197-201.
75) Cabral, H.N., Lopes, M., Loeper, R. (2002): Trophic niche overlap between flatfishes in a nursery area on the
Portuguese coast. Scientia Marina, 66 (3): 293-300.
76) Darnaude, A.M., Harmelin-Vivien, M.L., Salen-Picard, C. (2001): Food partitioning among flatfish (Pisces :
Pleuronectiforms) juveniles in a Mediterranean coastal shallow sandy area. Journal of the Marine Biological
Association of the U.K., 81 (1): 119-127.
77) Cabral, H.N. (2000): Comparative feeding ecology of sympatric Solea solea and S. senegalensis, within the
nursery areas of the Tagus estuary, Portugal. Journal of Fish Biology, 57 (6): 1550-1562.
78) Türkmen, M. (2003): Investigation of some population parameters of common sole, Solea solea (L., 1758)
from Iskenderun Bay. Turkish Journal of Veterinary & Animal Sciences, 27 (2): 317-323.
79) Golani, D. (1987): The Red Sea pufferfish, Torquigener flavimaculosus Hardy & Randall, 1983, a new Suez
Canal migrant to the eastern Mediterranean. Senckenbergiana Maritima, 19: 339 – 343.
80) Bilecenoğlu, M. (2003): Kızıldeniz göçmeni balon balığı (Torquigener flavimaculosus Hardy & Randall, 1983) -
Türkiye kıyılarından ilk gözlemler. Sualtı Dünyası Dergisi, 74: 38-39.
170
YABANCI DİLLERDEKİ İSİMLER
171
Bilimsel ismi Türkçe İngilizce Fransızca İspanyolca İtalyanca Almanca

(alfabetik sıraya göre) (English) (Français) (Español) (Italiano) (Deutsch)
Aidablennius sphynx Horozbina - Blennie sphinx Dormilaga de roca - Schleimsphinx
Anthias anthias Berber balığı Swallowtail seaperch Barbier Tres colas Canario largo Rötling
Arnoglossus kessleri Küçük pisi balığı Scaldback Fausse limande Peluda Suacia fosca -
Apogon imberbis Kardinal balığı Cardinal fish Apogon, Coq Salmonete real Re di triglie Kardinalfisch
Apogon pharaonis Kardinal balığı Bullseye - - - -
Ariosoma balearicum Balerik mıgrısı Balearic conger Congre des Baléares Congrillo de charco, Grongo delle -
Varga Baleari
Balistes capriscus Çütre balığı Grey triggerfish Baliste capri Ballesta Pesce palo Drückerfisch
Boops boops Kupez Bogue Bogue Boga Boba, Boga Gelbstrieme
Bothus podas Pisi balığı Wide-eyed flounder Rombou podas Podas Pettinu Flunder
Buglossidium luteum Küçük dil balığı Yellow sole Sole jaune Palaí xic Sogliola gialla Zwergzunge
Callionymus lyra Üzgün balığı Dragonet Dragonet lyre Primita Dragoncello -
Callionymus pusillus Üzgün balığı - - - Dragoncello -
Carcharhinus Kum köpekbalığı Sandbar shark Requin gris Tiburón de Milberto Squalo grigio -
plumbeus
Chelidonichthys Mazak Streaked gurnard Grondin camard Borracho Cappone Gestreifter
lastoviza lineato Knurrhahn
Chelidonichthys Kırlangıç Sapphirine gurnard Grondin perlon Alfondiga Capone Roter Knurrhahn
lucernus gallinella
Chromis chromis Papaz balığı Damselfish Castagnole Castañuela Caligher Mönchsfisch
Citharus linguatula Kancaağız pisi balığı Spotted flounder Feuille Solleta Petrale comune Großschuppige
Scholle
Conger conger Mıgrı European conger Congre d'Europe Culebra Grongo Gemeiner
Meeraal
Coris julis Gelin balığı Mediterranean Girelle Doncella Donzella Meerjunker
rainbow wrasse
Coryphoblennius Horozbina Montagu's blenny Blennie coiffee Moma Bavosa galletto Amphibischer
galerita Schleimfisch
Dactylopterus volitans Uçan kırlangıç Flying gurnard Grondin volant Alón Pesce rondine Flughahn
Dasyatis pastinaca İğneli vatoz Common stingray Bastanago Bantenaga Ferraccia Gemeiner
Stechrochen
Dentex dentex Sinarit Common dentex Denté commun Dentón Dental Dorade
Dicentrarchus labrax Levrek European seabass Loupassou Llobina Luassu Gemeiner
Seebarsch
Diplecogaster Ördek balığı Two-spotted clingfish Lépadogastère à Chafarrocas Tacca scheuggio Ansauger
bimaculata deux taches
Diplodus annularis İsparoz Annular seabream Sargue Raspallón Sparaglione Ringelbrasse
Diplodus cervinus Çizgili isparoz Zebra seabream Sar à grosses lévres Sargo breado Fanfarù Dorade
cervinus
Diplodus puntazzo Sivriburunlu karagöz Sharpsnout seabream Sar à museau pointu Sargo bicudo Sarago pizzuto Dorade
Diplodus sargus Sargoz White seabream Sar commun Sargo Sarago Bindenbrasse
Diplodus vulgaris Karagöz Common two-banded Sar à tête noire Sargo mojarra Sarago Meerbrasse
seabream commune
Enchelycore anatina Sivridişli müren Fangtooth moray Murène des îles Morena isleña - -
Epinephelus aeneus Lahoz White grouper Mérou blanc Cherna de ley Cernia bronzina -
Epinephelus caninus Sivridişli orfoz Dogtooth grouper Mérou gris Cachorro Cernia nera -
Epinephelus costae Lahoz Goldblotch grouper Badèche Falso abade Cernia dorata -
(alexandrinus)
Epinephelus haifensis Haifa orfozu Haifa grouper - - - -
Epinephelus Orfoz Dusky grouper Mérou noir Mero moreno Cernia Riesenzacken
marginatus (guaza) barsch
Fistularia Külah balığı Blue spotted Cornette à taches Corneta pintada - -
commersonii cornetfish blues
Gobius auratus Sarı kayabalığı Golden goby Gobie doré Gobio dorado Ghiozzo dorato Goldgrundel
Gobius bucchichi Küçük kayabalığı Bucchich's goby - - Ghiozzo rasposo Anemonen
(Anemone goby) grundel
Gobius cobitis Büyük kayabalığı Giant goby Gobie céphalote Cabo de roca Ghiozzo testone Riesengundel
Gobius cruentatus Kırmızı dudaklı Red-mouthed goby Gobie ensanglanté Gobit Ghiozzo Blutmund-
kayabalığı boccarossa Grundel
Gobius geniporus İnce kayabalığı Slender goby Gobie à joues Gobio galano Ghiozzo Schlankgrundel
poreuses geniporo
Gobius niger Kömürcü kayabalığı Black goby Gobie noire Chaparrudo Ghiozzo nero Schwartzkühling
Gobius paganellus Kayabalığı Rock goby Gobie paganel Bobi Ghiozzo -
paganello
Gobius vittatus Çizgili kayabalığı Striped goby - - Ghiozzo listato Streifengrundel
Gymnothorax Kahverengi müren Brown moray Morena negra Murène brune - -
unicolor
172

Gymnura altavela Kazıkkuyruk Butterfly ray Choucka bastarda Milá Altavela Peitschenrochen
Hippocampus Denizatı Long-snouted sea Hippocampe Caballito de mar Cavalluccio Europäisches
guttulatus horse moucheté marino Seepferdchen
Hippocampus Denizatı Short-snouted sea Hippocampe à Caballito de mar Cavalluccio Seepferdchen
hippocampus horse museau court marino
Labrus bimaculatus Lapin Cuckoo wrasse Vieille coquette Gallano Tordo fischietto Kuckuckslippfisch
(mixtus)
Labrus merula Kahverengi lapin Brown wrasse Merle Merlo Labride verde -
Lipophrys nigriceps Horozbina Black-headed blenny - - - Schwarzkopf-
nigriceps Schleimfisch
Lithognathus Mırmır Striped sea bream Dorade marbré Herrera Mormora Marmorbrasse
mormyrus
Lagocephalus Balon balığı Puffer fish - - - -
suezensis
Lobotes surinamensis Üçkuyruk balığı Atlantic tripletail Croupia roche Dormilona Pesce foglia -
Macroramphosus Boru balığı Longspine snipefish Bécasse de mer Musico - -
scolopax
Mullus barbatus Barbun Red mullet Rouget barbet Salmonete de fango Barbon Meerbarbe
Mullus surmuletus Tekir Striped red mullet Rouget de roche Salmonete de roca Tria Streifenbarbe
Muraena helena Müren Mediterranean Mourena, Murena, Morena , Morena Bisato indevisà, Mittelmeermuran
moray, Marbled Murène, Murène de mediterránea, Morena e, Muräne
moray, Moray eel la Méditerranée Murena
Mycteroperca rubra Taş hanisi Comb grouper Badèche rouge Abade Cernia rossa -
Oblada melanura Melanur Saddled bream Oblade Doblada Oblata Brandbrasse
Ophidion barbatum Kayış balığı Snake blenny Donzelle Lorcha Galletto -
Ophidion rochei Kayış balığı - - Metge de Roche - -
Oxynotus centrina Domuz balığı Angular roughshark Centrine commune Cerdo marino Pesce porco Meersau
Pagellus erythrinus Kırma mercan Common pandora Pageau Breca Albaro Dorade
Pagrus auriga Çizgili mercan Redbanded seabream Pagre rayé Pargo sémola Pagro reale Rotbandbrasse
Pagrus pagrus Fangri Common sea bream Pagre commun Pargo Dentice pagro Dorade
Parablennius Horozbina Tompot blenny Baveuse Cabruza Bavosa Gestreifter
gattorugine Schleimfisch
Parablennius Horozbina - - - Bavosa Inkognito
incognitus mediterranea Schleimfische
Parablennius rouxi Şeritli horozbina Stripped blenny - - - Streifen-
Schleimfisch
Parablennius Horozbina Rusty blenny Baveuse Lagartina Bavosa Blutstriemen-
sanguinolentus insanguinata Schleimfisch
Parablennius Horozbina Tentackled blenny Blennie cornue Vleja Bavusa cornuta Gehörnter
tentacularis Schleimfisch
Parablennius Horozbina Staghorn blenny Blennie de zvonimiri - - Hirsch-
zvonimiri Schleimfisch
Pempheris Üçgen balığı Vanikoro sweeper - - - -
vanicolensis
Phycis phycis Gelincik balığı Forkbeard Mostelle de roche Barbada de altura Musdea -
Psetta maxima Kalkan Turbot Turbot Rodaballo Rombo Haandreiβ
Pteragogus pelycus Filamentli lapin Sideburn wrasse - - - -
Raja clavata Dikenli vatoz Thornback ray Clavelade Arraizabala Baracola Dornrochen
Raja miraletus Kahverengi vatoz Brown ray Ikara Bachada escrita Quatrochi Braunrochen
Raja radula Vatoz Rough ray Raie râpe Rajada peluda Razza scuffina -
Salaria pavo İbikli horozbina Peacock blenny Blennie paon Gallerbo Bavosa pavone Pfauenschleim
fisch
Sargocentron rubrum Hindistan balığı Red soldierfish Marignan rouget Candil rubio Candil rosso Gestreifter
Soldatenfisch
Sarpa salpa Salpa Salema Saupe Salema Salpa Goldstrieme
Sciaena umbra Eşkina Brown meagre Corb noir Corvallo Corbo falso Seerabe
Scorpaena Madeira iskorpiti Madeira rockfish Rascasse de Madère Rascacio de Madeira Scorfanetto -
maderensis squamoso
Scorpaena notata Benekli iskorpit Small red scorpionfish Petite rascasse Gallineta Scorfanotto -
Scorpaena porcus Lipsoz Black scorpionfish Porc Cabracho Scorpena nera Brauner
Drachenkopf
Scorpaena scrofa İskorpit Largescaled Rascasse rouge Cabracho Scarpena rossa Roter
scorpionfish Drachenkopf
Scyliorhinus canicula Kedi köpekbalığı Small-spotted Charotel Catuarraya Gattuccio Katzenhai
catshark
Serranus cabrilla Asıl hani Comber Serran cabrille, Bar d’Amerique Sciarrano Sägebarsch
cabrilla
173

Serranus hepatus Benekli hani Brown comber Serran hépate Afanecada - Beutelbarsch
Serranus scriba Yazılı hani Painted comber Serran écriture Serrano escribano Perchia di mare -
Siganus luridus Esmer sokar Dusky spinefoot Sigan sombre Sigano nebuloso - -
Siganus rivulatus Beyaz sokar Marbled spinefoot Sigan marbré Sigan jaspeado - -
Solea solea Dil balığı Common sole Sole commune Lenguado común Sogliola Zunge
comune
Sparisoma cretense İskaroz Parrotfish Perroquet Viela colorada Scaro di creta -
Sparus aurata Çipura Gilt-head sea bream Daurade Chaparreta Orada Dorade
Spicara maena İzmarit Blotched picarel Mendole Chucla Mendola Schnauzen
brassen
Spondyliosoma Iskatari Black sea bream Dorade grise Chopa Cantareto Streifenbrasse
cantharus
Stephanolepis Dikenli çütre balığı Reticulated Bourse garnale Ballesta reticulada - -
diaspros leatherjacket
Symphodus cinereus Gri çırçır Grey wrasse Crénilabre cendrée Tamborer Liba -
Symphodus Çırçır Doderlein's wrasse Rouquié - - -
doderleini
Symphodus Çırçır Axillary wrasse Crénilabre rouquié Tordo de roca Pesce cavaliere -
mediterraneus
Symphodus Siyah kuyruklu çırçır - Clavière Tort - -
melanocercus
Symphodus ocellatus Benekli çırçır - Crénilabre ocellé Tordo Marvizzella -
Symphodus roissali Çırçır Five spotted wrasse Crénilabre à cinq Planchita Tordo maculato -
taches
Symphodus rostratus Çırçır Long snouted wrasse Sublaire Grivieta Muso lungo -
Symphodus tinca Çırçır Peacock wrasse Crénilabre paon Peto, Señorita Tordo pavone -
Syngnathus abaster Deniziğnesi Black-striped pipefish Syngnathe - Pesce ago di rio Schwarzmeer-
Seenadel
Syngnathus typhle Geniş burunlu Broad-nosed pipefish Siphonostome Aguja mula - Grasnadel
deniziğnesi
Synodus saurus Zurna balığı Atlantic lizardfish Lézard, Poisson- Pez de San Fransisco Pesce lucertola Eidechsenfisch
Lézard de l’Atlantique
Thalassoma pavo Gün balığı Ornate wrasse, Girelle paon Fredi Donzella -
Turkish wrasse pavonina
Torpedo nobiliana Elektrik balığı Atlantic torpedo Torpille Esturpillo - Schwarzer
zitterrochen
Torquigener Cüce balon balığı Dwarf Blaasop - - - -
flavimaculosus
Trachinus draco Trakonya Greater weever Grande vive Araña Dragone Petermännchen
Tripterygion delaisi Karabaş balığı Black-faced blenny - - - -
(Yellow triplefin)
Tripterygion Karabaş balığı Small triplefin - - - Kleiner
melanurus Dreiflossen-
Schleimfisch
Tripterygion Karabaş balığı - - Moma nariguda Bavosa -
tripteronotus peparuolo
Uranoscopus scaber Tiryaki balığı Stargazer Rascasse blanche Miracielo - Himmelsgucker
Xyrichthys novacula Ustura balığı Pearly razorfish Donzelle lame Doncella cuchilla Pesce pettine -
Zeus faber Dülger balığı John dory Dorede Gall - Europäischer
Heringskönig
174
TÜRKİYE DENİZLERİ’NDEKİ TÜM BALIKLAR**
*
Aralık 2003 kayıtları itibariyle
*
Bilecenoğlu, M., Taşkavak, E., Mater, S., Kaya, M. (2002): Checklist of the marine fishes of Turkey. Zootaxa, 113: 1-194
175
Karadeniz Marmara Ege Akdeniz Köken*

Sınıf: CEPHALASPIDOMORPHI
Takım: Petromyzontiformes
Petromyzontidae
Eudontomyzon mariae + - - - E
Sınıf: ELASMOBRANCHII
Takım: Hexanchiformes
Hexanchidae
Heptranchias perlo Boz Camgöz - - + + KZ
Hexanchus griseus Boz Camgöz - + + + KZ
Takım: Lamniformes
Odontaspididae
Carcharias taurus Pamuk Balığı - - + + KZ
Odontaspis ferox Pamuk Balığı - - + + KZ
Lamnidae
Carcharodon carcharias Büyük Beyaz - + + + KZ
Köpekbalığı
Isurus oxyrinchus Dikburun Canavar - - + + KZ
Lamna nasus Dikburun - + + + KZ
Cetorhinidae
Cetorhinus maximus Büyük Camgöz - - + + A-M
Alopiidae
Alopias vulpinus Sapan Balığı + + + + KZ
Takım: Carcharhiniformes
Scyliorhinidae
Galeus melastomus Lekeli Kedibalığı - + + + A-M
Scyliorhinus canicula Kedi Köpekbalığı + + + + A-M
Scyliorhinus stellaris Kedi Köpekbalığı - + + + A-M
Triakidae
Galeorhinus galeus Camgöz - + + + KZ
Mustelus asterias Köpekbalığı - + + + A-M
Mustelus mustelus Adi Köpekbalığı - + + + A-M
Mustelus punctulatus Benekli Köpekbalığı - - + + A-M
Carcharhinidae
Carcharhinus altimus - - - + T-A
Carcharhinus brevipinna Sivriburun Camgöz - - + + KZ
Carcharhinus limbatus Köpekbalığı - - - + KZ
Carcharhinus melanopterus Siyah Yüzgeçli - - - + KZ
Köpekbalığı
Carcharhinus plumbeus Kum Köpekbalığı - - + + KZ
Prionace glauca Pamuk Balığı - + + + KZ
Sphyrnidae
* E: Akdenize endemik; KZ: Kozmopolit; A-M: Atlanto-Mediteran; İ-P: İndo-Pasifik: T-A: Tropikal-Atlantik. Ayrıntılı açıklama için 3. Bölümdeki
“Akdeniz Balıklarının Coğrafik Dağılımı” konusuna bakınız.
176

Sphyrna tudes Çekiç Balığı - - + + A-M
Sphyrna zygaena Çekiç Balığı - - + + A-M
Takım: Squaliformes
Dalatiidae
Etmopterus spinax Kadife Köpekbalığı - - + + A-M
Oxynotus centrina Domuz Balığı - + + + A-M
Dalatias licha Küt Burunlu - + + + KZ
Köpekbalığı
Centrophoridae
Centrophorus granulosus Köpekbalığı - + + + A-M
Centrophorus uyato Köpekbalığı - + - - KZ
Squalidae
Squalus acanthias Mahmuzlu Camgöz + + + + KZ
Squalus blainvillei Mahmuzlu Camgöz + + + + KZ
Echinorhinidae
Echinorhinus brucus Çivili Köpekbalığı - + + + KZ
Takım: Squatiniformes
Squatinidae
Squatina aculeata Keler - - - + A-M
Squatina oculata Keler - + + + A-M
Squatina squatina Keler + + + + A-M
Takım: Torpediniformes
Torpedinidae
Torpedo nobiliana Elektrik Balığı - + + + A-M
Torpedo marmorata Elektrik Balığı - + + + A-M
Torpedo torpedo Elektrik Balığı - + + + A-M
Takım: Rajiformes
Rhinobatidae
Rhinobatos cemiculus Kemane Balığı - - + + A-M
Rhinobatos rhinobatos Kemane Balığı - - + + A-M
Rajidae
Dipturus batis Vatoz - + + + A-M
Dipturus oxyrinchus Vatoz - + + + A-M
Leucoraja circularis Vatoz - - + - A-M
Leucoraja fullonica Vatoz - - + + A-M
Leucoraja naevus Vatoz - + + + A-M
Raja asterias Vatoz - + + + E
Raja clavata Dikenli Vatoz + + + + KZ
Raja miraletus Kahverengi Vatoz - + + + KZ
Raja montagui Vatoz - + + + A-M
Raja polystigma Vatoz - - + - A-M
Raja radula Vatoz - - + + E
Raja undulata Vatoz - - + + A-M
177

Rostroraja alba Vatoz - - + + A-M
Dasyatidae
Dasyatis centroura İğneli Vatoz - - + + A-M
Dasyatis pastinaca İğneli Vatoz + + + + A-M
Dasyatis tortonesei İğneli Vatoz - - + + E
Himantura uarnak Uzun Kuyruklu Rina - - - + İ-P
Pteroplatytrygon violacea Vatoz - - + + KZ
Taeniura grabata Yuvarlak Rina - - - + KZ
Gymnuridae
Gymnura altavela Kazıkkuyruk + + + + A-M
Myliobatidae
Myliobatis aquila Çuçuna - + + + A-M
Pteromylaeus bovinus Çuçuna - - + + A-M
Rhinoptera marginata Çuçuna - - + + A-M
Mobula mobular Kulaklı Folya, Manta - - + + A-M
Sınıf: HOLOCEPHALI
Takım: Chimaeriformes
Chimaeridae
Chimaera monstrosa Tavşan Balığı - - + + A-M
Sınıf: ACTINOPTERYGII (=OSTEICHTHYES)
Takım: Acipenseriformes
Acipenseridae
Acipenser gueldenstaedtii Rus Mersin Balığı + + - - E
Acipenser nudiventris Şip Balığı, + + - - E
Rus Mersini
Acipenser stellatus Mersin Balığı + + + - E
Acipenser sturio Kolan Balığı, + + + - A-M
Mersin Balığı
Huso huso Mersin Morinası + + + - E
Takım: Notacanthiformes
Notacanthidae
Notacanthus bonaparte - - - + A-M
Takım: Anguilliformes
Anguillidae
Anguilla anguilla Yılanbalığı + + + + A-M
Chlopsidae
Chlopsis bicolor Yalancı Mıgrı - - - + A-M
Muraenidae
Enchelychore anatina Sivridişli Müren - - - + T-A
Gymnothorax unicolor Kahverengi Müren - - + + A-M
Muraena helena Müren - + + + A-M
178

Ophichthidae
Dalophis imberbis Yılanbalığı - - + + A-M
Echelus myrus Mırmır Yılanbalığı - - + + A-M
Ophichthus rufus Yılankurdu Balığı - - + + E
Ophisurus serpens Dikenli Yılanbalığı - - + + A-M
Congridae
Ariosoma balearicum Balerik Mıgrısı - - + + A-M
Conger conger Mıgrı + + + + A-M
Gnathophis mystax Mıgrı - - + + A-M
Nettastomatidae
Nettastoma melanurum - - - + A-M
Takım: Clupeiformes
Clupeidae
Alosa fallax nilotica Tirsi + + + + E
Alosa immaculata Tirsi + - - - E
Alosa maeotica Tirsi + + - - E
Alosa pontica Tirsi + + - - E
Alosa tanaica Tirsi + + - - E
Clupeonella cultriventris Tirsi, Flisa Balığı + + - - E
Dussumieria elopsoides Hint Sardalyası - - - + İ-P
Etrumeus teres Akdeniz Hamsisi, - - - + İ-P
Kırmızı Gözlü Sardalya
Herklotsichthys punctatus Benekli Sardalya - - - + İ-P
Sardina pilchardus Sardalya + + + + A-M
Sardinella aurita Büyük Sardalya + + + + KZ
Sardinella maderensis Tirsi - - + + A-M
Sprattus sprattus Çaça + + + + A-M
Engraulidae
Engraulis encrasicolus Hamsi + + + + A-M
Takım: Osmeriformes
Argentinidae
Argentina sphyraena Derinsu Gümüş - + + + A-M
Balığı
Microstomatidae
Microstoma microstoma - - + - KZ
Nansenia oblita - - + - A-M
Salmonidae
Salmo labrax Deniz Alası + - - - E
Takım: Stomiiformes
Gonostomatidae
Cyclothone braueri Işıldak Balığı - - + + KZ
Cyclothone pygmaea Işıldak Balığı - - - + E
Sternoptychidae
Maurolicus muelleri Işıldak Balığı - + + - A-M
179

Argyropelecus hemigymnus Gümüşbalta Balığı - - + - A-M
Phosichthyidae
Vinciguerria attenuata Işıldak Balığı - - + + KZ
Vinciguerria poweriae Işıldak Balığı - - + - KZ
Stomiidae
Chauliodus sloani Engerek Balığı - - + - KZ
Stomias boa Kocaağız Balığı - + + - KZ
Takım: Aulopiformes
Aulopidae
Aulopus filamentosus Derinsu Zurna Balığı - - + + A-M
Chlorophthalmidae
Chlorophthalmus agassizi Yeşilgöz Balığı - - + + A-M
Ipnopidae
Bathypterois dubius Akdeniz Örümcek - - + - E
Balığı
Synodontidae
Saurida undosquamis Lokum Balığı, - - + + İ-P
Zurna Balığı
Synodus saurus Zurna Balığı - - + + A-M
Paralepididae
Arctozenus risso - - + + KZ
Lestidiops jayakari - - + + KZ
Lestidiops sphyrenoides - - + - A-M
Sudis hyalina Yalancı Zargana - - - + A-M
Takım: Myctophiformes
Myctophidae
Benthosema glaciale Işıldak Balığı - + + + A-M
Ceratoscopelus maderensis Işıldak Balığı - - + + A-M
Diaphus holti Işıldak Balığı - - + + A-M
Diaphus metopoclampus Işıldak Balığı - - + - A-M
Electrona risso Işıldak Balığı - - - + KZ
Gonichthys cocco Işıldak Balığı - - - + A-M
Hygophum benoiti Işıldak Balığı - + + + A-M
Lampanyctus crocodilus Işıldak Balığı - + + + A-M
Lampanyctus pusillus Işıldak Balığı - - - + KZ
Lobianchia dofleini Işıldak Balığı - - + + KZ
Myctophum punctatum Işıldak Balığı - + + + A-M
Notoscopelus bolini Işıldak Balığı - - - + A-M
Notoscopelus elongatus Işıldak Balığı - + - - E
Symbolophorus veranyi Işıldak Balığı - - - + A-M
Takım: Lampriformes
Lampridae
Lampris guttatus - - + - KZ
Lophotidae
180

Lophotus lacepede Tepeli Kağıt Balığı - - + - A-M
Trachipteridae
Trachipterus trachypterus Kağıt Balığı - + + + KZ
Zu cristatus Kağıt Balığı - - + + KZ
Regalecidae
Regalecus glesne Büyük Kurdela Balığı - - + + KZ
Takım: Gadiformes
Macrouridae
Trachyrincus scabrus Uzun Burunlu Fare - - + + A-M
Balığı
Caelorhynchus caelorhynchus Fare Balığı - - + + A-M
Hymenocephalus italicus Zarkafa Balığı - - + + A-M
Nezumia aequalis Fare Balığı - + + + A-M
Nezumia sclerorhynchus Fare Balığı - + + + A-M
Moridae
Gadella maraldi Kara Mezgit - - + + A-M
Mora moro - - - + A-M
Gadidae
Gadiculus argenteus Pamukçuk Balığı - + + + A-M
Merlangius merlangus Mezgit + + + - E
Micromesistius poutassou Derinsu Mezgiti - + + + A-M
Trisopterus luscus capelanus Tavuk Balığı - + + + E
Lotidae
Gaidropsarus biscayensis Gelincik Balığı - + + - A-M
Gaidropsarus mediterraneus Gelincik Balığı + + + + A-M
Gaidropsarus vulgaris Gelincik Balığı - + + - A-M
Molva macrophthalma Uzun Gelincik Balığı - - + + A-M
Phycidae
Phycis blennoides Gelincik Balığı - - + + A-M
Phycis phycis Gelincik Balığı - - + + A-M
Merlucciidae
Merluccius merluccius Bakalyaro, Berlam + + + + A-M
Takım: Ophidiiformes
Ophidiidae
Ophidion barbatum Kayış Balığı + + + + A-M
Ophidion rochei Kayış Balığı + + + - E
Parophidion vassali Kayış Balığı - + + - E
Carapidae
Carapus acus İnci Balığı - + + + E
Bythitidae
Bellottia apoda - - + - A-M
Takım: Lophiiformes
Lophiidae
Lophius budegassa Fener Balığı + + + + A-M
181

Lophius piscatorius Fener Balığı + + + + A-M
Takım: Gobiesociformes
Gobiesocidae
Apletodon dentatus Ördek Balığı - + - - A-M
Diplecogaster bimaculata Ördek Balığı + + + + A-M
Gouania willdenowi Ördek Balığı - - + + E
Lepadogaster candollei Ördek Balığı + + + + A-M
Lepadogaster lepadogaster Ördek Balığı + + + + E
Takım: Atheriniformes
Atherinidae
Atherina boyeri Gümüş Balığı + + + + A-M
Atherina hepsetus Gümüş Balığı + + + + A-M
Atherinomorus lacunosus Gümüş Balığı - - + + İ-P
Takım: Cyprinodontiformes
Cyprinodontidae
Lebias fasciatus Dişli Sazancık - + + + E
Takım: Beloniformes
Scomberesocidae
Scomberesox saurus Pinnüllü Zargana - + + + A-M
Belonidae
Belone belone Zargana + + + + A-M
Belone svetovidovi Zargana - - + - A-M
Tylosurus acus imperialis Zargana - - + + E
Hemiramphidae
Hemiramphus far Çomak Balığı - - + + İ-P
Hyporhamphus affinis Çomak Balığı - - - + İ-P
Hyporhamphus picarti Çomak Balığı - - - + A-M
Exocoetidae
Cheilopogon heterurus Uçan Balık - - - + A-M
Hirundichthys rondeletii Uçan Balık - + + + A-M
Parexocoetus mento Uçan Balık - - + + İ-P
Takım: Beryciformes
Trachichthyidae
Hoplostethus mediterraneus Kütük Balığı - - + + KZ
Holocentridae
Sargocentron rubrum Hindistan Balığı - - + + İ-P
Takım: Zeiformes
Zeidae
Zeus faber Dülger Balığı + + + + KZ
Caproidae
Capros aper Peri Balığı - + + + A-M
182
Takım: Gasterosteiformes
Gasterosteidae
Gasterosteus aculeatus Dikence Balığı + + + + A-M
Pungitius platygaster Dikence Balığı + - - - E
Takım: Syngnathiformes
Fistulariidae
Fistularia commersonii Külah Balığı - - + + İ-P
Centriscidae
Macroramphosus scolopax Boru Balığı - - + + KZ
Syngnathidae
Nerophis maculatus Deniziğnesi - + - - A-M
Nerophis ophidion Deniziğnesi + + + + A-M
Syngnathus abaster Deniziğnesi + + + + A-M
Syngnathus acus Deniziğnesi + + + + A-M
Syngnathus phlegon Deniziğnesi - - + + A-M
Syngnathus schmidti Deniziğnesi + + - - E
Syngnathus tenuirostris Deniziğnesi + + + + E
Syngnathus typhle Geniş Burunlu + + + + A-M
Deniziğnesi
Syngnathus variegatus Deniziğnesi + - - - E
Hippocampus hippocampus Denizatı + + + + A-M
Hippocampus guttulatus Denizatı + + + + A-M
Takım: Scorpaeniformes
Sebastidae
Helicolenus dactylopterus Derinsu İskorpiti - + + + A-M
Scorpaenidae
Scorpaena elongata İskorpit - - + + A-M
Scorpaena maderensis Madeira İskorpiti - - + + A-M
Scorpaena notata Benekli İskorpit + + + + A-M
Scorpaena porcus Lipsoz + + + + A-M
Scorpaena scrofa İskorpit - + + + A-M
Dactylopteridae
Dactylopterus volitans Uçan Kırlangıç - + + + A-M
Triglidae
Chelidonichthys cuculus Kırlangıç, Dikenli + + + + A-M
Kırlangıç
Chelidonichthys gurnardus Benekli Kırlangıç + + + + A-M
Chelidonichthys lastoviza Mazak - + + + A-M
Chelidonichthys lucerna Kırlangıç + + + + A-M
Chelidonichthys obscurus Antenli Kırlangıç - - + + A-M
Lepidotrigla cavillone Kırlangıç - + + + A-M
Lepidotrigla dieuzeidei Kırlangıç - - + - A-M
Trigla lyra Kırlangıç, Öksüz - + + + A-M
Peristediidae
183

Peristedion cataphractum Dikenli Öksüz - + + + A-M
Takım: Perciformes
Moronidae
Dicentrarchus labrax Levrek + + + + A-M
Dicentrarchus punctatus Levrek - - + + A-M
Polyprionidae
Polyprion americanus İskorpit Hanisi - + + + A-M
Serranidae
Serranus cabrilla Asıl Hani + + + + A-M
Serranus hepatus Benekli Hani - + + + A-M
Serranus scriba Yazılı Hani + + + + A-M
Anthias anthias Berber Balığı - - + + A-M
Epinephelus aeneus Lahoz - - + + A-M
Epinephelus caninus Sivridişli Orfoz - - + + A-M
Epinephelus costae Lahoz - - + + A-M
Ephinephelus haifensis Haifa Orfozu - - - + A-M
Epinephelus marginatus Orfoz - + + + A-M
Mycteroperca rubra Taş Hanisi - - + + A-M
Callanthiidae
Callanthias ruber Berber Balığı - - + + A-M
Terapontidae
Pelates quadrilineatus İspinoz Balığı - - - + İ-P
Apogonidae
Apogon imberbis Kardinal Balığı - + + + A-M
Apogon pharaonis Kardinal Balığı - - - + İ-P
Epigonidae
Epigonus denticulatus Küçük Kardinal Balığı - - + - KZ
Epigonus telescopus Küçük Kardinal Balığı - - + - A-M
Microichthys coccoi Derinsu Kardinal - - + - E
Balığı
Sillaginidae
Sillago sihama Sivriburunlu Gümüş - - - + İ-P
Balığı
Pomatomidae
Pomatamus saltatrix Lüfer + + + + A-M
Echeneidae
Echeneis naucrates Vantuz Balığı - + + + KZ
Remora australis Vantuz Balığı - - + + KZ
Remora remora Vantuz Balığı - + + + KZ
Carangidae
Alectis alexandrinus İskender Balığı - - + + A-M
Alepes djedaba Çatal Balığı - - + + İ-P
Campogramma glaycos Çıplak - - + + A-M
Caranx crysos Kral Balığı - - + + A-M
Caranx hippos Kral Balığı - - + + A-M
Caranx rhonchus Kral Balığı - - + + A-M
184

Lichia amia Akya + + + + A-M
Naucrates ductor Malta Palamudu, + + + + KZ
Kılavuz Balığı
Pseudocaranx dentex Kral Balığı - - + + KZ
Seriola dumerili Sarıkuyruk, Avcı - - + + KZ
Trachinotus ovatus Çıplak, Yaloderma - - + + A-M
Trachurus mediterraneus Sarıkuyruk İstavrit + + + + A-M
Trachurus picturatus Derinsu İstavriti - - + + A-M
Trachurus trachurus Karagöz İstavriti + + + + A-M
Coryphaenidae
Coryphaena hippurus Lambuga - - + + KZ
Leiognathidae
Leiognathus klunzingeri Eksi Balığı, Çıtçıt - - + + İ-P
Bramidae
Brama brama Baltabaş Balığı - - + + KZ
Lobotidae
Lobotes surinamensis Üçkuyruk Balığı, - - + + A-M
Tahta Balığı
Haemulidae
Pomadasys incisus Yalancı İsparoz, - - + + A-M
Gargur
Sparidae
Boops boops Kupez, Lopa + + + + A-M
Dentex dentex Sinarit + + + + A-M
Dentex gibbosus Trança - + + + A-M
Dentex macrophthalmus Patlakgöz Mercan - - + + A-M
Dentex maroccanus Fas Mercanı - - + + A-M
Diplodus annularis İsparoz + + + + A-M
Diplodus cervinus cervinus Çizgili İsparoz - - + + A-M
Diplodus puntazzo Sivriburunlu Karagöz + + + + A-M
Diplodus sargus sargus Sargoz + + + + E
Diplodus vulgaris Karagöz + + + + A-M
Lithognathus mormyrus Mırmır - + + + A-M
Oblada melanura Melanur + + + + A-M
Pagellus acarne Yabani Mercan - + + + A-M
Pagellus bogaraveo Mandagöz Mercan - + + + A-M
Pagellus erythrinus Kırma Mercan + + + + A-M
Pagrus auriga Çizgili Mercan - - + + A-M
Pagrus caeruleostictus Antenli Mercan, - - + + A-M
Yalancı Trança
Pagrus pagrus Fangri - + + + A-M
Sarpa salpa Salpa + + + + A-M
Sparus aurata Çipura + + + + A-M
Spondyliosoma cantharus İskatari, Fırtına Balığı + + + + A-M
Centracanthidae
Centracanthus cirrus İstrangilos - - + + A-M
Spicara maena İzmarit, + + + + A-M
Beyazgöz Balığı
185

Spicara smaris İzmarit, İstrangilos + + + + A-M
Sciaenidae
Argyrosomus regius Sarıağız, Kötek Balığı + + + + A-M
Sciaena umbra Eşkina, Kaya Levreği + + + + A-M
Umbrina cirrosa Minakop, + + + + A-M
Kötek Balığı
Mullidae
Mullus barbatus Barbun + + + + A-M
Mullus surmuletus Tekir + + + + A-M
Upeneus moluccensis Paşa Barbunu - - + + İ-P
Upeneus pori Nil Barbunu - - - + İ-P
Pempheridae
Pempheris vanicolensis Üçgen Balığı, - - + + İ-P
Gölge Balığı
Cepolidae
Cepola rubescens Kurdela Balığı - + + + A-M
Mugilidae
Chelon labrosus Kefal, Mavraki + + + + A-M
Liza aurata Kefal, Altınbaş Kefal + + + + A-M
Liza carinata Bıldırcın Kefal - - - + İ-P
Liza ramada Kefal, Ceran + + + + A-M
Liza saliens Kefal, Kastros + + + + A-M
Mugil cephalus Topan Kefal, + + + + A-M
Has Kefal
Mugil soiuy Rus Kefali, Pelingas + + + - ?
Oedalechilus labeo Kefal, Dudaklı Kefal - + + + A-M
Pomacentridae
Chromis chromis Papaz Balığı + + + + A-M
Labridae
Acantholabrus palloni Derinsu Lapini - - + + A-M
Coris julis Gelin Balığı + + + + A-M
Ctenolabrus rupestris Çırçır, Ot Balığı + + + + A-M
Labrus bergylta Lapin, Ot Balığı - + + + A-M
Labrus merula Kahverengi Lapin, - + + + A-M
Ot Balığı
Labrus mixtus Lapin - + + + A-M
Labrus viridis Lapin, Ot Balığı + + + + A-M
Pteragogus pelycus Filamentli Lapin - - + + İ-P
Symphodus cinereus Gri Çırçır, Ot Balığı + + + + A-M
Symphodus doderleini Çırçır, Ot Balığı - + + + E
Symphodus mediterraneus Çırçır, Ot Balığı - + + + A-M
Symphodus melanocercus Siyah Kuyruklu - + + + E
Çırçır, Ot Balığı
Symphodus melops Çırçır, Ot Balığı - - + + A-M
Symphodus ocellatus Benekli Çırçır, + + + + E
Ot Balığı
Symphodus roissali Çırçır, Ot Balığı + + + + A-M
Symphodus rostratus Sivriburunlu Çırçır, + + + + E
186

Ot Balığı
Symphodus tinca Çırçır, Ot Balığı + + + + A-M
Thalassoma pavo Gün Balığı, Aykuyruk - + + + A-M
Xyrichthys novacula Ustura Balığı - + + + A-M
Scaridae
Sparisoma cretense İskaroz, - - + + A-M
Papağan Balığı
Ammodytidae
Gymnammodytes cicerelus Kum Balığı + + + + E
Trachinidae
Echiichthys vipera Varsam - + + + A-M
Trachinus araneus Kum Trakonyası - + + + A-M
Trachinus draco Trakonya + + + + A-M
Trachinus radiatus Trakonya - + + + A-M
Uranoscopidae
Uranoscopus scaber Tiryaki Balığı, + + + + A-M
Kurbağa Balığı
Tripterygiidae
Tripterygion delaisi Karabaş Balığı - - + + A-M
Tripterygion melanurus Karabaş Balığı - - + + E
Tripterygion tripteronotus Karabaş Balığı + + + + E
Clinidae
Clinitrachus argentatus Arı Balığı - + + + E
Blenniidae
Aidablennius sphynx Horozbina + + + + A-M
Blennius ocellaris Benekli Horozbina + + + + A-M
Coryphoblennius galerita Horozbina + + + + A-M
Lipophrys adriaticus Horozbina + + + - E
Lipophrys canevae Horozbina - - + + A-M
Lipophrys dalmatinus Horozbina - - + + A-M
Lipophrys nigriceps nigriceps Horozbina - - + - E
Parablennius gattorugine Horozbina + + + + A-M
Parablennius incognitus Horozbina + + + + A-M
Parablennius rouxi Şeritli Horozbina - - + + E
Parablennius sanguinolentus Horozbina + + + + A-M
Parablennius tentacularis Horozbina + + + + A-M
Parablennius zvonimiri Horozbina + + + + A-M
Paralipophrys trigloides Horozbina - + + + A-M
Petroscirtes ancylodon Horozbina - - - + İ-P
Salaria basilisca Horozbina - - + + E
Salaria pavo Horozbina + + + + A-M
Scartella cristata Horozbina - - + + A-M
Callionymidae
Callionymus fasciatus Üzgün Balığı + + + - E
Callionymus filamentosus Üzgün Balığı - - - + İ-P
Callionymus lyra Üzgün Balığı + + + + A-M
Callionymus maculatus Üzgün Balığı - + + + A-M
187

Callionymus pusillus Üzgün Balığı + + + + A-M
Callionymus risso Üzgün Balığı + + + + E
Synchiropus phaeton Üzgün Balığı - - + + A-M
Gobiidae
Aphia minuta Beyaz kayabalığı + + + + A-M
Chromogobius quadrivittatus Kayabalığı - + + - E
Crystallogobius linearis Kayabalığı - - + - A-M
Deltentosteus collonianus Kayabalığı - - - + A-M
Deltentosteus quadrimaculatus Dört Benekli - + + + A-M
Kayabalığı
Gobius auratus Sarı Kayabalığı - + + + A-M
Gobius bucchichi Küçük Kayabalığı + + + + A-M
Gobius cobitis Büyük Kayabalığı + + + + A-M
Gobius cruentatus Kırmızı Dudaklı - + + + A-M
Kayabalığı
Gobius geniporus İnce Kayabalığı - + + + E
Gobius niger Kömürcü Kayabalığı + + + + A-M
Gobius paganellus Kayabalığı + + + + A-M
Gobius vittatus Çizgili Kayabalığı - - + + E
Knipowitschia caucasica Kayabalığı + + + - E
Lesueurigobius friesii Kayabalığı - + + + A-M
Lesueurigobius suerii Sarıyanak Kayabalığı - - + + A-M
Mesogobius batrachocephalus Yassıkafa Kayabalığı + + - - E
Neogobius eurycephalus Kayabalığı + - - - E
Neogobius melanostomus Kayabalığı + + - - E
Neogobius ratan Kayabalığı + - - - E
Neogobius syrman Kayabalığı + + - - E
Oxyurichthys petersi Sivrikuyruk - - + + İ-P
Kayabalığı
Pomatoschistus bathi Küçük Kayabalığı - + + - E
Pomatoschistus marmoratus Küçük Kayabalığı + + + + A-M
Pomatoschistus minutus Kayabalığı + + - - A-M
Pomatoschistus pictus adriaticus Kayabalığı - + - - E
Thorogobius ephippiatus Kayabalığı - - + + A-M
Zebrus zebrus Kayabalığı - - + + E
Zosterisessor ophiocephalus Saz Kayabalığı + + + + E
Siganidae
Siganus luridus Esmer Sokar, Sokkan - - + + İ-P
Siganus rivulatus Beyaz Sokar, Sokkan - - + + İ-P
Luvaridae
Luvarus imperialis İmparator Balığı - - + + KZ
Sphyraenidae
Sphyraena chrysotaenia İskarmoz - - + + İ-P
Sphyraena flavicauda İskarmoz - - - + İ-P
Sphyraena sphyraena İskarmoz + + + + A-M
Sphyraena viridensis İskarmoz - - + + A-M
Gempylidae
Ruvettus pretiosus Kalas Balığı - - + + A-M
188

Trichiuridae
Lepidopus caudatus Palaska Balığı - - + + KZ
Trichiurus lepturus Kılkuyruk Balığı - - + + KZ
Xiphiidae
Xiphias gladius Kılıç Balığı + + + + KZ
Istiophoridae
Istiophorus albicans - - + + KZ
Tetrapturus belone Kılıç Balığı - - + + E
Scombridae
Auxis rochei Gobene Balığı, + + + + KZ
Tombik, Tulina
Euthynnus alletteratus Yazılı Orkinoz + + + + A-M
Katsuwonus pelamis Çizgili Orkinoz - + + + KZ
Orcynopsis unicolor Akpalamut - - + + A-M
Sarda sarda Palamut + + + + A-M
Scomber japonicus Kolyoz + + + + KZ
Scomber scombrus Uskumru + + + + A-M
Scomberomorus commerson Ceylan Balığı, - - + + İ-P
Tombak
Thunnus alalunga Orkinoz + + + + KZ
Thunnus thynnus Orkinoz, Ton Balığı + + + + A-M
Centrolophidae
Centrolophus niger Karabalık - - + + A-M
Schedophilus ovalis - - + + A-M
Stromateidae
Stromateus fiatola Yıldız Balığı - - + + A-M
Takım: Pleuronectiformes
Citharidae
Citharus linguatula Kancaağız Pisi Balığı - + + + A-M
Scophthalmidae
Lepidorhombus boscii Benekli Pisi Balığı - + + + A-M
Lepidorhombus whiffiagonis Pisi Balığı - + + + A-M
Phrynorhombus regius Küçük Pisi Balığı - + + + A-M
Psetta maxima Kalkan + + + + A-M
Scophthalmus rhombus Dişi Kalkan, + + + + A-M
Çivisiz Kalkan
Bothidae
Arnoglossus grohmanni - + + + E
Arnoglossus imperialis Küçük Pisi Balığı - + + + A-M
Arnoglossus kessleri Küçük Pisi Balığı + + + + E
Arnoglossus laterna Küçük Pisi Balığı + + + + A-M
Arnoglossus rueppelii Küçük Pisi Balığı - - + + A-M
Arnoglossus thori Küçük Pisi Balığı + + + + A-M
Bothus podas Pisi Balığı - - + + A-M
Pleuronectidae
Platichthys flesus luscus Dere Pisisi + + + + A-M
Soleidae
189

Buglossidium luteum Küçük Dil Balığı + + + + A-M
Dicologoglossa cuneata - + + + A-M
Microchirus azevia - + + + A-M
Microchirus ocellatus Benekli Dil Balığı - + + + A-M
Microchirus variegatus Lekeli Dil Balığı + + + + A-M
Monochirus hispidus Küçük Dil Balığı - + + + A-M
Solea lascaris Dil Balığı + + + + A-M
Solea senegalensis Dil Balığı - + + + T-A
Solea solea Dil Balığı + + + + A-M
Synapturichthys kleini Dil Balığı - + + + A-M
Cynoglossidae
Cynoglossus sinusarabici Sivrikuyruk Dil Balığı - - - + İ-P
Symphurus nigrescens Sivrikuyruk Dil Balığı - - + + A-M
Takım: Tetraodontiformes
Balistidae
Balistes capriscus Çütre Balığı + + + + A-M
Monacanthidae
Stephanolepis diaspros Dikenli Çütre Balığı - - + + İ-P
Tetraodontidae
Lagocephalus lagocephalus Mavi Balon Balığı - - + + A-M
Lagocephalus spadiceus Balon Balığı - - + + İ-P
Lagocephalus suezensis Balon Balığı - - + + İ-P
Sphoeroides pachygaster Balon Balığı - - - + T-A
Torquigener flavimaculosus Cüce Balon Balığı - - - + İ-P
Molidae
Mola mola Aybalığı - + + + KZ
Ranzania laevis Uzun Pervane Balığı - - + + KZ
Sayılarla Türkiye’nin Deniz Balıkları

Karadeniz’de yaşayan balık türleri 151 tür
Marmara Denizi’nde yaşayan balık türleri 249 tür
Ege Denizi’nde yaşayan balık türleri 389 tür
Akdeniz’de yaşayan balık türleri 389 tür
İndo-Pasifik kökenli türler 34 tür
Atlanto-Mediteran kökenli türler 286 tür
Akdenize endemik türler 65 tür
Kozmopolit türler 63 tür
Tropikal-Atlantik kökenli türler 4 tür
En kalabalık aileler G – Kaya Balıkları – 29 tür
SPARIDAE – Mercan Balıkları – 21 tür
LABRIDAE – Lapin Balıkları – 19 tür
BLENNI DAE – Horozbinalar – 18 tür
190
SUALTINDA BALIK FOTOĞRAFLAMA TEKNİĞİ
191
ualtında fotoğraf çekme amaçları arasında kuşkusuz ilk sırayı hobi amaçlı çekimler alır. Sualtı
fotoğraf
Bilimsel ve teknik amaçlı fotoğraflama bunu izler. Sualtında fotoğrafı çekilen konuların başında
sualtı canlıları gelir; batıklar ve arkeolojik cisimler de giderek ilgi görmektedir.
Sualtı canlıları, insan (dalgıç veya yüzücüler), hayvan (balıklar, yumuşakçalar, kabuklular,
mercanlar, süngerler vb) ve bitkiler (algler, yosunlar) olarak düşünülecek olursa bunlar arasında
en çok fotoğraflanan canlı türü balıklardır. Gezi-eğlence amaçlı dalışların çoğunda da en
doyurucu olanları bol balık görülen dalışlardır.
Bu bölümde, karada yapılan fotoğraflamadan farklı yönleri olan sualtı fotoğraflama tekniği,
özellikle balıkların fotoğraflanması açısından ele alınmış ve malzemelerin kısa tanıtımına yer
verilmiştir. Ayrıntılı bilgi, bu amaçla yazılmış diğer kaynaklarda bulunabilir.
Fotoğraf, bir sanat dalı olarak kabul edildiği için sualtındaki fotoğraflama çalışmalarının
ürünlerinin de bazıları sanat eseri olarak kabul edilir. Günümüzde bu yönü ağır basan çalışmaların
sergilendiği çok sayıda yarışma ve sergi izlemek mümkündür. O nedenle, sualtı fotoğrafçılığında
da sanat ve teknik yönler olmak üzere temelde iki unsur rol alır. Sanat yönüyle fotoğrafçılık bu
bölümün kapsamı dışında bırakılmış, daha çok belgesel fotoğrafçılık üzerinde durulmuştur. Bu
yöntemde, balığın tam boy fotoğraflarının yanı sıra özellikli bölgelerinin (örn; başın üzerindeki üç
nokta, sırt yüzgecindeki ışınların boyları gibi) yakından çekimleri yer alır.
Balık: Fotoğrafın Konusu Olarak

Balıklar, boyları, hareketlilikleri ve yaşam ortamları açısından çok geniş çeşitlilik gösteren
canlılardır. 0,8 cm’den 20 m’ye varan boylarıyla (bkz. Tablo 2-1); hareketsiz olanlardan 36 m/sn
hızla yüzenlere; sıfır metreden binlerce metre derinliği kadar olan sularda yaşam sürdürmeleriyle
fotoğrafı en zor çekilen canlı sınıfı olarak karşımıza çıkar. O nedenle, fotoğrafçı, çekimlerine
başlamadan önce fotoğraflayacağı türleri ve ortamı belirlemeli, ona göre makina, objektif, ışık ve
film seçmelidir. Kimi balık fotoğraflarının suyun dışından bile çekilebileceği düşünülürse çok geniş
bilgi ve teknik donanıma gerek duyulur.
Balıklar son derece ürkek canlılardır. Pek az sayıda balık, fotoğrafının çekimi sırasında uygun
yer ve zaman ayarlamalarına izin verir. O nedenle, fotoğrafçının yaptığı iş, balığın yaşamındaki bir
anı “olabildiğince doğal haliyle“ yakalamaktır. En iyi pozlar daima balıkların doğal davranışları
sırasında çekilenlerdir. Kaçma sırasında çekilen fotoğraflarda, doğal olmayan unsurlar kendini
belli eder. Tüm canlılarda olduğu gibi balıkların da baş bölgesi en çok konu alınan vücut
bölümüdür. Yakından çekilmiş bir balık kafası fotoğrafı, çoğu zaman beğeniyle karşılanır, ancak
sadece kuyruğu veya gövdesinin arka yarımını içeren bir fotoğraf pek anlam ifade etmez. Kaçma
anında çekilen fotoğraflarda balık genellikle başını uzak yöne çevirir. O nedenle, eğer balık
fotoğrafçıdan ürkmüş ise ve kaçma hamlesine başlamışsa fotoğrafını çekme girişimleri genellikle
başarısız sonuçlanacaktır. Ürkmeyi önlemenin bazı basit yöntemleri vardır. Bunlardan ilki
192
sualtında yavaş hakeret etmek’tir. Derinlik değiştirirken, kovukların içine veya bir kayanın
arkasında doğru yönelirken son derece ağır hareket etmelidir. Bu sayede oldukça büyük balıklara
yakınlaşmak mümkün olur. Hedef şudur; "o sizi görmeden sizi onu görün". İkinci önlem, nefes
tutmak’tır. Balığa yaklaşma ve fotoğrafını çekme süresince nefes tutulursa daha rahat ve uzun
süre görüntü alınabilir. Bunu artırmanın en iyi yolu geribeslemeli solunum aygıtları (rebreather)
kullanmaktır. Bazı türler (sinarit, akya gibi) ilk anda fotoğrafçıdan kaçar ancak yavaş ve gürültüsüz
kalınırsa kısa bir süre sonra aynı balık dönüp tekrar gelir. Böylece dalgıç ile balık arasında karşılıklı
bir güven kazanımı söz konusu olur ve fotoğraf çekimi için uygun ortam ortaya çıkar.
Balık fotoğraflarında başarılı sonuç alabilmek için türlerin yaşam ortamlarını (habitat,
derinlik) ve davranış biçimlerini öğrenmek gerekir. O nedenle, sualtı fotoğrafçılığında balık
çekmeden önce onlarca, hatta yüzlerce dalış (aletli veya serbest) yapmış olmak, bu esnada balık
tür ve davranışlarını öğrenmiş olmak, fotoğrafçı için üstünlük sağlar. Örneğin bir orfoz
fotoğrafı çekmek için kayalık ve mağaralık bölgelerde ilerilere bakmak; pisi balığı için dümdüz
kum zeminleri gözlemek, denizatı için seyrek Posidonia (deniz çayırları) ile kaplı zeminleri iyice
taramak gerekir. Balıkla karşılaştıktan sonra çekim için kullanılacak süre oldukça sınırlıdır. Bu süre
türe göre değişmekle birlikte genellikle 3-5 saniyedir. Belge fotoğrafçılığında ilk amaç, balığı tam
boy olarak görüntülemek olduğuna göre mümkün olan en yakın mesafeden balığın boydan
fotoğrafı alınmaya çalışılır (Şekil 9-1). Kimi türler, dalgıcı algıladığında hareketsiz kalır (örn; lipsoz,
iskorpit, bazı kaya balıkları ve horozbinalar). Ancak her balığın bir yaklaşabilme mesafesi vardır.
Bir kayabalığının tam boy fotoğrafını çekmek, çoğu zaman 10-20 cm’ye kadar yaklaşmayı
gerektirir. Bu durumda da çevredeki kayaların ve bitkilerin sıkışıklığı balığa yeterince yaklaşmayı
engelleyebilir. Bu durumlarda ışık koşulları yeterliyse zum objektiflerden (bkz. Objektif)
yararlanılır.
Şekil 9-1.
Dökümantasyon
amaçlı balık
çekimlerinde
balığın tam boy
yandan fotoğrafları
çok kullanılır. Bu
örnekte bir akya
(Lichia amia) orta
suda
görüntülenmiştir.
Balıklar nadiren yeterli kontrast oluşturacak zeminlerde bulunurlar. Örneğin, siyah renkli bir
papaz balığının gündüz orta suda yüzerken çekilen fotoğrafı, doğru kontrast verir (Şekil 9-2).
Ancak aynı balık, bir kovuk ağzındaysa aynı kontrastı yakalamak pek mümkün olmaz. Kamuflaj
ustası balıklar (örn; pisi, kalkan balıkları) bulundukları ortamla aynı renklerde ve tonlarda
oldukları için kontrastı yüksek çekim yapabilmek için balığı ürküterek o ortamdan uzaklaştırmak,
rengini değiştirmesini sağlamak gerekebilir. Kovuk içinde yaşayan balıkların (örn; üçgen balığı)
193
fotoğrafını çekmek özel çaba ve yardımcı gerektirir (Şekil 9-3). Fotoğrafçı görüntü ayarlarıyla
uğraşırken, yardımcı dalgıç ortamı aydınlatmalı ve kaçan türleri izleyerek fotoğrafçıya kılavuz
görevi yapmalıdır.
Şekil 9-2.
Kontrastı yüksek
fotoğraflar elde
edebilmek için balığın
rengi ile bulunduğu
ortamın rengini zıt
tonlarda seçmek
gerekir. Bu örnekte
koyu tonlardaki papaz
balıkları (Chromis
chromis) açık mavi
tondaki su kütlesi
içinde yüksek
kontrastla
fotoğraflanmıştır.
Şekil 9-3.
Mağara gibi karanlık
yerlerde yaşayan
balıkların
çekimlerinde netleme
yapmak ve uygun
kompozisyon
belirlemek güçtür. Bu
amaçla ek aydınlatma
aygıtlarından
yararlanılır ve dalış
eşinden yardım istenir.
194
Fotoğraf Araç ve Gereçleri

Fotoğraflamada kullanılan malzemelerin listesi Tablo 9-1’de verilmiş olup en soldaki
kolonda yer alan malzemeler hemen her fotoğrafçının edinmesi gereken temel araçları
içermektedir. Kuşkusuz, kullanılan sistemin karmaşıklığına bağlı olarak bu listedeki malzeme
kalemlerini çoğaltmak mümkündür.
Tablo 9-1. Sualtı fotoğrafçılığında kullanılan araç ve gereçler

Temel Aygıtlar Türleri Alt Türleri Aksesuvarları
Fotoğraf makinası Analog Amfibik makinalar
Kılıflı SLR makinalar
Sayısal (Dijital) Amfibik makinalar Hafıza kartları, mini diskler,
Kılıflı otofoküs makinalar kart okuyucuları, taşınabilir
Kılıflı SLR makinalar sabit diskler ve bilgisayarlar
Objektif(ler) Balık gözü 10-12 mm
Süper geniş açı 12-16 mm
Geniş açı 17-22 mm
Standart açı 24-50 mm
Zum 17-85 mm
Makro 50 mm, 60 mm, 105 mm, 180
mm
Film(ler) 35 mm negatif Renkli, siyah/beyaz
35 mm dia-pozitif Renkli
Flaş(lar) Sabit Manuel, oto, TTL, Işık dağıtıcı
gücu ayarlanabilir
Hareketli Manuel, oto, TTL, Flaş kolları, bağlantı
gücu ayarlanabilir, köle işlevi kabloları, ışık dağıtıcıları
Odaklayıcı yardımcı ışık
kaynakları
Piller Alkaline 1.5 V
Nikel kadmiyum 1.2 V
Nikel metal 1.2 V
hibrid
Lityum 3V
Yedek contalar Silikon yağı
Temizlik gereçleri Optik kağıt, fırça,
basınçlı hava vb.
Taşıma çantası Kumaş, deri, file, Tekerlekli, omuzdan asmalı Kilit vb
polikarbonat
Fotoğraf Makinası
Sualtı fotoğraf makinaları, amfibik kameralar ve kılıflı kameralar olmak üzere temelde iki
gruba ayrılır. Amfibik kameralar su ve basınca dayanıklı olan bir malzemeden yapılmış olup, hem
sualtında hem de karada fotoğraf çekme olanağı sunan, görece ucuz kameralardır. Efsanevi
Nikonos bunun ilk örneğidir. Diyafram, enstantane ve uzaklık ayarı (az sayıda) yapılabilen türleri
vardır. Yine de fotoğrafçıya pek esneklik sağlamazlar. Fotoğrafçının, kamera ayarlarından çok
195
çekeceği nesneye odaklanmasını sağlayan bu kameraların bazı basit modellerinde dalgıca sadece
deklanşöre basmak kalır. Amfibik kameraların en büyük üstünlüğü, sualtında objektif
değiştirilebilmesidir. Kameranın standart objektifinin önüne geniş açı ya da makro amacıyla ek
mercekler takılabilir. Fotoğrafçı tüm merceklerini yanına alarak dalış yapar, gerektiğinde sualtında
mercek değiştirerek bir dalışta geniş açıdan makroya kadar değişik objektifler kullanabilir. Amfibik
kameralar, fiyatlarının düşüklüğü ve kullanım-bakım kolaylıkları açısından fotoğrafçılığa yeni
başlayanlar için idealdir.
İkinci kamera grubu, kılıf içine alınmış kameralardır. Bunlar, karada kullanılan pek çok
fotoğraf makinası modelinin özel olarak üretilmiş olan aluminyum, çelik veya polikarbonattan
yapılmış kılıflar içinde su ve basınca dayanıklı hale getirilmiş biçimidir. Amfibik kameralara göre
daha büyük ve ağır, daha pahalı ve karmaşıktır. Kılıflar, makinanın çıplak iken sunmuş olduğu
işlevlerinin birçoğunu sualtında yerine getirme özelliğindedir. Dolayısıyla yüksek kalitedeki bir
SLR (single lens reflex) makinanın tüm diyafram, enstantane, odaklama, flaş ayarları sualtında
kontrol edilebilir hâle gelir. Bu nedenle, profesyonel çekimlerde kılıflı sistemler tercih edilir.
Kullanım ve bakımları özel ilgi ve zaman ister. Ek parçalarıyla birlikte oldukça ağırdırlar ve yer
kaplarlar. Sualtındaki ağırlıkları bir kilodan azdır ancak dalış bölgesine taşıma, suya girme-çıkma
aşamalarında yardımcı personele gerek duyulur.
Son yıllarda sayısal makinalar, sualtı fotoğraflama teknolojisinde, önemli bir gelişme olarak
karşımıza çıkmıştır. Filmin kullanılmadığı, hemen izleme olanağı sunan, çoğaltma, düzeltme ve
arşivleme olanaklarının çok kolay ve hızlı olması gibi nedenlerle sayısal fotoğraf makinaları
giderek artmaktadır. Yakın bir gelecekte birçok firma analog ürünlerinin üretimi ve satışını
durduracak gibi gözükmektedir. Sayısal kameralar son 10 yılda katlanarak artan teknolojik
gelişmeler gösterdiler. İlk ürünlerde fotoğraf kalitesi tartışılır düzeydeyken bugün, sayısal bir SLR
makina, neredeyse analog filmin çözünürlüğünü yakalamıştır. Kılıf üreticisi firmalar, pazara giren
yeni SLR makinalara en fazla bir yıl içinde kılıf üreterek daha çok marka ve model kameranın
sualtına indirilebilmesine olanak tanımaktadır. Sayısal makinalar, amfibik, kılıflı otofoküs ve kılıflı
SLR olmak üzere üç türdür. Bunlardan en çok tercih edileni kılıflı otofoküs olanlardır. Kullanıcı
satın aldığı makinayı kılıfından çıkarıp karada da kullanabilmektedir. Kendi üzerindeki flaşlarıyla
ek flaşa pek gerek duymayan bu makinaların en önemli eksikliği, çekim hızının yavaşlığıdır.
Kameranın odaklaması, çekim ve çekilen görüntünün hafıza kartına depolanması süreci 3-5 sn
sürer, dolayısıyla hızlı olayları yakalamak için pek kullanılmazlar. Hareketsiz balıkları, sabit
canlıları veya cansız konuları çekmede başarılıdırlar.
Sayısal makinalar, özellikle belgesel fotoğrafçılıktaki karşı konulmaz üstünlükleriyle hemen

analog ürünlerin yerini alacaktır. Sanat ögelerinin öne çıktığı fotoğrafçılıkta, analog makinaların
ve filmlerin bir süre daha kullanılacağı kanısındayız.
Objektif
“Objektif ne görürse makina onu çeker" denir. Yani makina objektifin sınırlarına göre çalışır.
Örneğin gelişmiş SLR makinalar üzerinde objektif takılı değilken açıldıklarında "hata" mesajı
verirler. Objektifler, çekilecek görüntünün açısını, alan derinliğini ve bir dereceye kadar
görüntünün çözünürlüğü (kalitesi) belirlemede doğrudan etkilidir. Objektifler, balık gözü, süper
geniş açılı, geniş açılı, standart açılı, makro, telefoto ve zum gibi özellikleri sayesinde (bkz. Tablo
9-1) genişten dara, yakından uzağa çeşitli koşullar altında çekim yapma olanağı sunarlar. Bu
196
çeşitlilik, kuşkusuz çok sayıda merceğin uyum sağlayacağı SLR makinalar için geçerlidir. Amfibik
kameralar genellikle standart açılı (30 ila 50 mm arasında) bir objektif barındırır. Ek merceklerle
bu açı değiştirilerek geniş açı veya makro çekim olanakları sağlanır.
Balık çekimlerinde tüm objektif açıları kullanılabilir. Ancak ideal objektif açısı 50-105 mm
arasındadır. Bu objektiflerle hem birçok türün bütün vücudu görüntü alanına sığdırılabilir hem de
gerektiğinde yakınlaşarak balığın ayrıntılarını (örn; gözünü) çekmek mümkündür (Şekil 9-4). 2-3
metre boyundaki balıklarda geniş açı kullanılırsa balığın tümü görüntü alanına sığdırılabilir. Buna
karşın 20-50 cm’lik balıklar için standart açılı mercekler, 5-15 cm’lik balıklarda makro mercekler
kullanılır. Telefoto ve zum mercekler, sualtında zaman zaman kullanılmakla birlikte pek fazla
tercih edilmezler. Su, havaya göre çok daha yoğun olduğu için zumlama yapılsa bile flaş ışığının
uzaklara, uzaklardan gelecek ışığın da makinaya erişmesi zordur. Yanı sıra sudaki partiküller ve
planktonlar, uzaktan yapılan çekimlerde kar taneleri gibi parlar ve görüntü kalitesini çok
düşürürler. Küçük ve ürkek balıkların çekimlerinde 28-80 mm gibi orta derecedeki zum
objektiflerden yararlanılabilir. Bu kitapta sunulan balık fotoğraflarından bir bölümü de bu
yöntemle çekilmiştir. 100 mm’nin üzerindeki objektiflerde titreme etkisi çok belirgin hale gelir.
Yanı sıra ışık yetersiz kalır ve karanlık-flu bir görüntü elde edilir. Bu tür objektifler, ışığın bol
olduğu mevsimlerde, sığ sularda ve makinanın sabitleneceği durumlarda kullanıl .
Şekil 9-4.
Balıkların yakın
çekimlerinde vücut
ayrıntılarını
fotoğraflayabilmek
için 50-180 mm
arasındaki makro
objektiflerden
yararlanılır. Bu
örnekte bir ustura
balığının (Syn dus
saurus) ağzı ve gözü
105 mm objektif ile
Film
Sualtı fotoğrafçılığında 35 mm kategorisindeki çoğunlukla iki tür film kullanılır; renkli negatif
film ile renkli dia-pozitif filmler. Büyük boy baskı yapmak, gösteri yapmak ve yayınlamak
amacıyla dia-pozitif filmler tercih edilir. Işığa doygunlukları daha fazla, renk tonları ve kontrast
daha zengindir. Filmlerin ışık duyarlılığı ASA veya ISO değeriyle belirlenir. 25-50 ISO değerine
sahip filmler ışığa az duyarlıdır (yavaş film), ancak filmin emülsiyonu içindeki gümüş tanecikleri
(gren) çok küçüktür. Dolayısıyla yüksek çözünürlük elde edilir. Ancak düşük ışık koşullarına yanıt
vermedikleri için kullanımları zordur. 100 ISO değerli filmler, hem yeterli büyüklükte gren içerir
197
hem de yeterince hızlıdır. Çok karanlık ortamlar dışında en çok kullanılan filmlerdir. 200-1000
ISO değerine sahip filmlerde grenler büyür, ancak ışığa duyarlılıkları yüksektir. Kış aylarında
yapılan dalışlarda ya da uzaktan yapılacak balık çekimlerinde ışığın az olması nedeniyle 200-400
ISO filmler tercih edilir.
Flaş
Sualtında pek az fotoğrafta ilave ışık kaynağına gerek duyulmaz. Özellikle karşı ışık
çekimlerinde silüet etkisi yaratmak amacıyla güneş ışınlarının doğrudan objektife girmesine izin
verilen fotoğraflar dışında hemen tüm fotoğraflarda flaş gerekir. Balık çekimlerinde de durum
aynıdır. Suyun, renkleri soğurma özelliği nedeniyle ilk 10 metrede kırmızı renk kaybolur, daha
sonra sırasıyla yeşil ve mavi renkler algılanamaz hale gelir. Bu nedenle sualtı canlılarının gerçek
renklerini ortaya çıkarmak için ek ışık kaynakları olan flaşlar kullanılır. Günümüzde kullanılan
elektronik flaşlar makinayla senkron olarak çalışmakta, örneğin 1/60 sn’lik bir süre için oldukça
yoğun ve parlak bir ışık çakması sağlamaktadır.
Bir flaşın ışık gücü "guide number (GN)" adı verilen bir parametreyle belirlenir. Belli ISO
değerine sahip bir film ele alındığında (örn; 100) GN/cismin makinaya uzaklığı (m) = diyafram
değeri’dir. Örneğin GN=24 olan bir flaş ile 1 metre uzaktaki bir cisim için gerekli diyafram açıklığı
24 olmalıdır (24/1=24). Böylece makinada 24’e en yakın değer olan 22 diyafram açıklığı olarak
belirlenir. Buradan anlaşılacağı gibi GN ne kadar yüksekse diyafram açıklık değeri o denli yüksek
olur, yani daha yüksek ışık koşullarında daha fazla alan derinliği elde etme olanağı ortaya çıkar.
Ancak sualtı koşullarında, flaşların GN değerlerinin yaklaşık yarısı alınır. Yani GN değeri 24 olan
bir flaşın hesaplamasında GN değeri 12 olarak ele alınmalıdır. Amfibik kameraların kendi
üzerlerindeki flaşlarının GN değerleri 4-8 arasındadır. Dıştan takılan sabit veya hareketli flaşların
GN değerleri 10-16 arasındadır. Bir makinayla iki veya daha çok flaş kullanıldığında GN
değerlerinin toplamı alınır.
TTL (through the lens) teknolojisi sayesinde flaşların gücü çekim koşullarına göre otomatik
olarak ayarlanır. Çekilecek cisim üzerindeki ışık bilgisinin objektif üzerinden kameraya iletilmesi ve
buna göre flaş gücünün belirlenmesi olarak tanımlanan TTL özelliği sayesinde makro çekimlerde
sorunsuz ışık dengesi sağlanır. Her cismin ışığı soğurma ve yansıtma özelliği farklı olduğu için
bunu gözle kestirmek mümkün değildir. Gelişmiş flaşlarda TTL özelliğinin etkinliği, ses ve ışıklı
uyarılarla fotoğrafçıyı haberdar eder. Balık çekimlerinde eğer konu fotoğraf karesini büyük oranda
dolduruyorsa TTL çekim sonucunda ideal aydınlanma elde edilir. Ancak gümüş rengindeki
balıklar TTL özelliğini aldatırlar. Gümüşi balıkların pulları çok yansıma yaptığı için aydınlanma
miktarı genellikle fazla gelir (Şekil 9-5). Bu durumda otomatik pozometre konumundan çıkarak
elle ayarlama (manual) moduna geçmek veya “bracketing” denen özelliği kullanmak gerekir.
Aydınlanma dengesi, kullanılan makinanın ışığı okuma becerisine de bağlıdır. Günümüzde

gelişmiş SLR makinaların birçoğu 10-12 alandan ışık şiddeti okumaktadır. Bu durumda flaşa en
dengeli aydınlık bilgisi iletilmiş olur. Yine de zaman zaman ışık dengesinin bozuk olduğu sonuçlar
ortaya çıkar. TTL özelliğinin çalışmadığı durumlarda flaş tam güçle çakarsa, dengesiz aydınlanma
(az veya çok) olur. Yakın çekimlerde TTL çalışmaz ise fazla aydınlanma, uzak çekimler de az
aydınlanma ortaya çıkar. TTL özelliğinden doğru sonuç alabilmek için çekilecek konunun 1-1,5
metreden daha uzak olmaması gerekir. Doğal olarak, bu uzaklık ortamdaki aydınlık miktarına ve
kullanılan flaşın GN değerine bağlıdır. Örneğin, aynı derinlikteki iki çekimden birisi Karadeniz,
198
diğeri Akdeniz’de gerçekleştirilecek olursa, ortamın daha yoğun güneş ışığı alması nedeniyle
Akdeniz’de Karadeniz’e oranla daha uzak cisimleri de TTL ile aydınlatmak mümkündür.
Şekil 9-5.
Gümüş rengi balıkların
yandan çekimlerinde pullar
aşırı yansıma yaptığı için
makinanın pozometresini
yanıltır, o nedenle bu
türlerin çekimlerinde
diyafram veya enstantane
ayarlarını bir durak
azaltmak gerekir. Bu
örnekte tipik bir gümüş
renkli balık olan
sivriburunlu karagöz
(Diplodus puntazzo)
TTL olmalarının dışında flaşların bir diğer özelliği de gücünün istendiğinde ½, ¼ derecelerde
ayarlanabilmesi, ikinci flaşla kablo veya kablosuz olarak "köle" işlevi sayesinde senkronize
olabilmesidir. Geniş mekanların (arkeolojik kalıntılar, batıklar) çekimlerinde uzun kollarla
desteklenen ikili-üçlü flaş kombinasyonları kullanılır. Bu durumlarda genellikle flaşlardan en
güçlüsü birincil flaş olarak, diğer(ler)i ona uyum sağlamak amacıyla köle (slave) konumunda
çalışır, yani etrafta çakan bir flaş olursa o da aynı hızda çakar. Son zamanlarda köle konumunda
TTL uyumlu flaşlar üretilmiştir. Yani flaş, birincil flaşın TTL çalışması durumunda, onu
destekleyecek şekilde TTL konumunda köle olarak çalışır. Balık çekimlerinde tek taraftan gelen
ışığın oluşturacağı gölgeyi engellemek için ikinci flaşa gerek duyulabilir. Bu kitapta yer alan balık
fotoğraflarının yarıya yakını tek flaşla yapılmıştır. Gölge yaratmak fotoğrafa estetik bir unsur katar.
Ancak teknik ve belgesel çekimlerde gölge arzu edilmez. O nedenle ikinci flaş birinciden daha
zayıf olarak seçilir ve gölgeleri gidermek için kullanılır. Pahalı sistemlere yönelmek yerine basit bir
sualtı feneri bile zaman zaman aynı işi görür. Hatta bazı fotoğrafçılar gölgenin oluşmaması için
beyaz bir plaka kullanırlar.
Gece Fotoğrafçılığı
Çoğunlukla gece dalışları ve dolayısıyla gece balık fotoğraflama, gündüz dalışlarına göre
daha heyecanlıdır. Gözleri sadece gün ışığında görebilen insan için karanlıkta dalış yapmak son
derece ilginç gelir. Yanı sıra, gündüz görülmeyen pekçok canlıya gece çok kolay ulaşılıyor olması,
gece dalışlarını heyecanlı ve zevkli kılar. Uyuyan bir lapin balığının rengarenk gövdesini fotoğraf
karesine sığdırmak, birçok fotoğrafçı için unutulmaz bir poz ortaya çıkarır (Şekil 9-6).
Geceleri avlanan ve dalgıca zarar verebilecek türler çok nadirdir. Buna karşın birçok balık
korumasız ve uysal hareketleriyle fotoğrafçı için yaklaşması ve fotoğraflanması kolay cisimler
halini alır. Ancak unutulmamalıdır ki, ürkütüldüğünde veya dokunulduğunda, her hayvan tepki
verebilir. Bu, iğne batırma vb biçiminde olup ve çok sancılı olabilir. O nedenle, ne gündüz ne de
gece dalışlarında hayvanlara dokunmamak, fotoğrafçının sağlığı için önemlidir.
199
Şekil 9-6.
Geceleri balıkların çoğu hareketsizdir. Yapay aydınlatmanın ışığına gündüze göre farklı renklerde yanıt verirler. Gece
fotoğraflanan bir lapinin (Symphodus tinca) vücudunda harikulade kırmızı noktalar ve desenler ortaya çıkar.
Aydınlatma
Gece dalışlarında görüş, eldeki fenerle, fotoğraf çekimi de makinadaki flaşla kısıtlıdır.
Genellikle fener ve flaş gücüyle dalış zevki ve fotoğraf kalitesi arasında bir ilişki kurulur, ancak
kanımızca çok güçlü flaş ışığı, fotoğraflanacak konuların doğallığını bozar. Karanlıkta doğal haliyle
salınan bir tüplü kurt, ışıkla karşılaştığında tentaküllerini kıvırarak borusunun içine alır. O nedenle,
orta şiddetteki flaşlar, gece dalışlarını yeterince eğlenceli ve sürprizli kılmaya yeter. Burada ek
olarak belirtilmesi gereken nokta şudur; beklenmeyen derinlikler veya sığlıklarla karşılaşma
olasılığına karşın gece dalış yapılan bölgenin dip yapısı önceden biliniyor olmalıdır. Aksi takdirde
eldeki aydınlatma kaynakları dalışın bir aşamasında tamamen yetersiz kalabilir.
Elinde kamera olan bir fotoğrafçının sualtı fenerini nasıl taşıyacağı, kullanılan kameranın ve
fenerin büyüklüğüne ve kişiden kişiye değişir. Bazıları feneri kameranın veya flaşın üstüne
yerleştirir. Fener, bazen maskenin kenarına da tutturulabilir. Kameraların sualtında oldukça
hafiflediği düşünülürse sol elle hem feneri hem de kameranın tutamacını kavramak çok zor
olmamaktadır.
Gece fotoğrafçılığı makro objektif kullanmak için idealdir. Birçok amfibik kamera kullanıcısı
sırf gece dalışlarında kullanmak üzere makro objektif satın alırlar. SLR makinalar içinse en uygun
objektifler 50-60, 80, 105, 180 mm objektiflerdir. Odak uzaklığı büyüdükçe (örn; 105-180 mm)
konuya daha uzak kalarak görüntüde 1:1 oranını yakalamak olanaklı hâle gelir.
200
Çekimlerde TTL veya manuel teknik kullanılır. Cisimler oldukça kontrast olduğu, çoğunlukla
fotoğraf karesini doldurduğu ve ortamda başka ışık olmadığı için gece çekimlerinde TTL çok
başarılı çalışır.
Gece çekimlerinde gölge oluşma şansı daha yüksektir. Taşların, kayaların, yosunların gölgesi
çok keskin olur. O nedenle tek taraflı yerine çift taraflı aydınlatma tercih edilir.
Balık Fotoğrafı Çekmenin Altın Kuralları
Balığınıza mümkün olduğu kadar yaklaşın ve film çerçevesini doldurun. Kameraya dik
duran bir balığın çekiminde alan derinliği kavramını hatırlayın ve eğer tüm görüntü
alanının net olmasını istiyorsanız ya yüksek diyafram değeri seçin (≥16) ya da balıktan
biraz uzaklaşarak daha düşük diyafram değerinde çekim yapın.
Sabit açılı bir objektifle dalış yapıyorsanız, ona uygun büyüklükteki balıkların fotoğrafını
çekmeye uğraşın (bkz. Objektif), diğer balıkların fotoğrafları tatmin edici olmayacak,
zaman ve para kaybıyla sonuçlanacaktır.
Çekim yapmadan önce balığın davranışlarını bir süre inceleyin. Yüzüş hızı, dönüş açıları
ve saklanma alışkanlıkları gibi davranış özellikleri çekim sırasında seçilecek diyafram,
enstantane ve flaş değerlerini belirlemenize yardımcı olacaktır.
Balık çekimlerinde zemin yapısını ve ışık yansıtma özelliğini mutlaka düşünün. Siyah bir
süngerin üzerindeki yazılı hani balığı ile güneş ışınlarıyla altın taneleri gibi parlayan kumun
üzerindeki yazılı hani balığınının pozlama ayarları farklı olacaktır. Balığın belirgin olması
için kontrastı mutlaka hatırlamak gerekir. Bu açıdan, orta su çekimleri çoğunlukla ideal
kontrast verirler.
Balık fotoğrafı çekmenin sabır işi olduğunu unutmayın. Rastgele çekilmiş 36 poz fotoğraf
yerine, arşivinizin, sabırla ve özenle hazırlanmış kompozisyonlarla çekilen, 3-5 tane değerli
fotoğraf sayesinde zenginleşeceğini unutmayın. Film karesi harcamaktan çekinmeyin, hiç
bir filmin fiyatı sizin dalış yöresine ulaşmak ve dalış yapmak için harcadığınız paradan
daha fazla değildir.
Sanatsal bir etki yaratmak istiyorsanız, cisimleri farklı açılardan çekmeyi deneyin. Böylece
kendi stilinizi yaratabilirsiniz. Düşey çekimler yerine yatay eksende çekimler yapmayı
deneyin. Arka plana güneş ışınları, dalgıç, batık gibi ikincil konular oturtabilirseniz daha
etkili bir kompozisyon elde etmiş olursunuz (Şekil 9-7). Aynı balığı değişik açılardan
çekmeyi deneyin. Balığın kafasının veya gözünün makro çekimleri de farklı bir etki bırakır.
Geniş açı, büyük balıkların çekimlerinde kullanıldığında farklı bir boy algısı yaratır.
Tüm çekimlerinizi not edin. Her fotoğrafın diyafram ve enstantane değerlerini kaydetmek
pratik olmayabilir ama hangi tür filmin kullanıldığını, film numarasını, negatif numaralarını
not etmek kolaydır (bkz. 10. Bölüm). Giderek azalan balık türü ve sayısı nedeniyle ilginç
bulduğunuz türleri ve bireyleri nerede, ne zaman çektiğinizi yazın.
201
Şekil 9-7.
Balık fotoğraflarında estetik ögeleri öne çıkarmak için kompozisyonda balığın yanı sıra dalgıç, batık gibi nesnelere de
yer verilebilir.
202
FOTOĞRAF ve FİLMLERİN ARŞİVLENMESİ
203
u kitapta yer alan her balık türü için sualtında çok sayıda fotoğraflama gerçekleştirilmiş,
dolayısıyla ortaya çıkan bu belge yığınının bir düzen içinde arşivlenmesi ve gerektiğinde
büyük bir hız ve doğrulukla bulunması, iyi fotoğraflar arasından en uygun olanını bulabilmek için
sık sık elemeden geçirilmesi gerekmiştir. Başarılı bir fotoğraf düzenlemesi için iyi bir arşiv
yönetimine gerek olduğu kaçınılmazdır. Bu bölümde, fotoğraf arşivimizi oluşturmada
uyguladığımız yönteme kısa bir bakış yer almaktadır.
Fotoğraf ve film, yaşam süresi olan bir malzemedir. Doğru koşullarda banyo edilip uygun
ortamlarda saklanırsa yıllar boyunca kalitesinde pek fazla kayıp gözlenmez. Fotoğraf saklamak
film saklamaktan daha pahalıdır, daha çok emek ve yer ister. Eğer arada sırada çıkarıp göz
gezdirmek gerekiyorsa sistemli bir şekilde (örn; tarih veya yer ismine göre) albümlemek uygun
olabilir. Günümüzde pek çok sualtı fotoğrafçısı negatif film yerine dia pozitif film kullanmaktadır.
Bu filmlerin her karesini karta bastırmak ve fotoğraf olarak saklamak hem gereksiz hem de çok
pahalı olacağı için kesilmemiş film veya çerçevelenmiş dia olarak saklamak en yaygın yoldur. Bu
bölümde önce dia pozitif filmleri arşivleme yönteminden, daha sonra da bunların sayısal olarak
taranarak bilgisayar dosyaları halinde arşivlenmesine yer verilmiştir.
Dia Pozitif Filmlerin Arşivlenmesi

Bu konuda her fotoğrafçı kendine göre bir yöntem tutturmuştur. Ya da ortaya çıkan
karmaşadan şikayet ederek düzenli bir arşiv oluşturmak için sürekli kendi kendine söz
vermektedir. Yılda birkaç bin dia çekiyorsanız geriye dönük arşiv yapma girişimi genellikle hep
düşlerde kalır. En azından, bir tarih belirleyip bundan sonra çekilen diaları arşivlemek başlangıçta
seçilecek yöntem olabilir. Mükemmeli gerçekleştirme arzusu, çoğunlukla ılımlı bir sistemin
oluşmasını da engeller.
Diaların arşivlenmesindeki en pratik yöntem 6’lı fotoğraf karesinden oluşan parçalar halinde
filmi kesmek ve şeffaf film poşetleri içinde klasörlemektir. Ancak bu yöntem çekilen filmin sadece
büyüteç yardımıyla veya basit film gösterme aygıtlarıyla izlenmesine izin verir. Eğer çok sayıda
fotoğraf çekimi söz konusuysa veya elde edilen dialar gösteri amacıyla kullanılmayacaksa bu tür
bir arşivleme uygun olabilir. Ancak büyüteçle veya basit film gözleme aygıtlarıyla dia üzerindeki
ayrıntıyı gözlemek zordur. Örneğin, ardarda çekilmiş benzeri görüntüler üzerinde bir seçim
yapmak gerekirse söz konusu film karelerini tek tek kesip çevçevelemek ve projeksiyon aygıtıyla
büyüterek izlemek daha doğru olur. Filmleri 4-6’lı parçalar halinde, kasetlenmeden arşivlemenin
bir başka nedeni de bunları sayısal tarayıcı yardımıyla taramak ve elektronik olarak bilgisayarda
arşivlemek olabilir. Çerçevelenmiş filmlerin taranması daha güçtür; oysa kesilmemiş filmler hızla
ve en az hasar riskiyle taranabilir. Bu konuya ileride yer verilmiştir.
Dia pozitif filmleri arşivlemede en sık izlenen yöntem, film karelerini tek tek kesip camlı veya
camsız çerçeveler içinde saklamaktır. Bu işlem için temiz bir ortam, makas veya film giyotini,
kumaş eldiven, penset ve kalıcı asetat kalemi gerekir. Film kareleri tek tek kesilmeye
başlandığında kısa süre içinde o karenin hangi filme ait olduğunu belirlemek imkansız hâle gelir.
204
O nedenle, kasetlenen kareler, belli bir düzen içinde hemen numaralandırılmalı veya
isimlendirilmelidir. Bizim arşiv oluşturmada uyguladığımız yöntem şudur;
Her dalışta fotoğraf makinasına yerleştirdiğimiz filmin numarası (kendi belirlediğimiz bir
numaradan başlayarak), hem film kasetinin üzerine hem de dalış kayıt defterine not edilir.
Yanı sıra, filmin türü (ISO değeri, marka, tip vb) de kaydedilir (Şekil 10-1).
Dalış bitiminde kameranın poz numaratöründen o dalışta kaç adet fotoğraf çekildiği
belirlenerek dalış kayıt defterine kaydedilir (Şekil 10-1). Böylece film numarası bilinen bir
filmin hangi karelerinin nerede çekildiği belirlenmiş olur.
Bir grup dalıştan sonra (örneğin dört makara filmin çekildiği bir hafta sonu dalış gezisi
sonunda) filmler yıkamaya verilirken film kaseti üzerindeki numaranın zarf üzerine
kaydedilmesi istenir. Böylece yıkanmış filmler teslim alındığında dalış kayıt defterindeki
numaralar ile film üzerindeki numaralar eşleşmiş olur.
Filmlere kısaca bir göz attıktan sonra 6’lı parçalar tek tek kesilerek film numarası ve film
üzerindeki poz numarası dia çerçevesinin üstüne yazılarak saklamaya veya projeksiyon
aletinde gözlem yapmaya hazır hâle getirilir (Şekil 10-1).
Şekil 10-1.
Fotoğrafları kaydettiğimiz Dalış Kayıt
Defteri’nden (log-book) örnek sayfa. Bilgiler üç
ana bölümde toplanmıştır. Yatay çizgilerle
birbirinden ayrılmış bu bölümlerden
birincisinde dalış bölgesi ve koşullarına ait
bilgiler; ikinci bölümde fotoğraflama bilgileri;
üçüncü bölümde de çekilen türler ve dalış ait
diğer notlar yer alır. Dalıştan hemen sonra
kaydedilen film ve poz numaraları, film
karelerinin çerçevelenmesi sırasında kullanılır.
Böylece fotoğrafa ait bütün bilgilere dalış kayıt
defterinden güvenli biçimde ulaşmak mümkün
olur.
205
Dia Pozitif Filmlerin Sayısal Ortama Aktarımı

ve Arşivlenmesi
Giderek daha çok bilgisayar kullanıcısı oluyoruz. Birkaç yıl öncesine kadar bilgisayarda
görüntü kullanımı bir fantazi iken, mikroişlemci hızlarındaki artış, depolama aygıtlarının büyümesi,
yazılabilir CD ve DVD’lerin kullanıma sunulmasıyla artık yüksek çözünürlükteki görüntüleri
bilgisayarda izlemek, gereğinde kağıda basmak veya projektörlerle gösteri yapmak kolay ve çok
üretken bir arşiv oluşturma yolu hâline geldi. Ancak bilgisayar işin içine girince, fotoğrafçılıktan
farklı unsurların göz önüne alınması da kaçınılmaz oldu. Bunların başında teknolojinin yeterliliği
gelmekte. Çünkü bugün bile bir pozitif film karesinin taranması sonucunda elde edilen renk-ışık
derinliği filmin orijinalindeki kadar başarılı olamamaktadır. O nedenle, eğer kusursuza yakın bir
aktarım isteniyorsa çok pahalı tarayıcıların kullanımı gerekir. Ev koşullarında yapılan film
taramaları tatmin edici olsa da büyük boy baskı, kitap veya sergi kalitesindeki baskılar için
yetmeyebilir.
Tarama işleminde filmler, tek tek veya 4-6’lı şeritler halinde tarayıcıya verilir. Tarama işlemi
sonucunda elde edilecek fotoğrafın hangi amaçla kullanılacağının belirlenmesi tarama kalitesi,
süresi ve ortaya çıkacak dosyanın büyüklüğünde belirleyici rol oynar. Örnek vermek gerekirse; bu
kitabın 6. Bölümünde yer alan fotoğraflar, 15 x 10 cm boyutlarında ve 300 dpi çözünürlükte, 24-
bit renk derinliğinde tarandılar ve dosya büyüklükleri yaklaşık 7 MB idi (tiff formatında). Buna
karşın bölüm girişlerindeki kapak fotoğrafları, orta boy sergi fotoğrafı olarak kullanılmak amacıyla
24 x 36 cm boyutlarında ve 300 dpi çözünürlükte, 24-bit renk derinliğinde tarandılar ve dosya
büyüklükleri yaklaşık 35 MB idi (tiff formatında). Çekilen tüm fotoğrafları bu formatta taramak ve
depolamak, mümkün olabilse de, uzun zaman, iş gücü ve depolama hacmi gerektirir. Ancak bir
kez yüksek çözünürlükte tarayıp, gerekirse fotoğrafın daha küçük çözünürlüklere kolayca
çevrilebileceği düşünülürse, gerekli zaman ve depolama gücüne değeceği kanısına varılabilir.
Fotoğraf sayısı çoğaldıkça bu kez doğru yöntemle arşivlemek ve gerektiğinde aranan fotoğrafa
hızla ulaşmak büyük önem kazanır. Bilgisayarın hızı yavaş ise büyük dosya boyutlarıyla uğraşmak
bezdirici olabilir. Eğer dosyalar CD-ROM gibi görece az sayıda fotoğraf alabilen (24 x 36 cm
ebadında yaklaşık 20 fotoğraf) ortamlarda saklanıyorsa, bu kez slayt kasetleri yerine CD-ROM
kutuları arasında kaybolmak söz konusudur. Yüksek hızlı ve yüksek kapasiteli (>200 GB) sabit
diskler veya DVD-ROM’lar bu problemi bir oranda çözer. Profesyonel ortamlarda yüksek
çözünürlükteki fotoğrafların saklanmasında, multi terra byte’lık (1 TB=1024 GB) jukebox adı
verilen depolama ortamları kullanılır. Bu devasa ortam içinde istenen görüntüyü tek tek aramak
yerine bir arayüz programıyla istenen görüntüye ulaşılır. Amatör ve yarı-profesyonel amaçlarla
kullanılacak bir bilgisayar arşivi için günün koşulları içinde satın alınabilecek en yüksek
mikroişlemci hızı, en az 1 GB RAM kapasitesi; hızlı (≥10.000 rpm) ve geniş depolama alanı
(>100 GB) olan sabit disklerdir. Fotoğrafla çalışanların, bilgisayar kapasitesi yanında iyi bir
monitöre (CRT veya TFT türünde) ve bir foto yazıcıya sahip olmalarında çok yarar vardır.
Arşivleme için kullanılacak donanımın yanı sıra fotoğraf işleme ve saklama için özelleşmiş bir
dizi yazılım kullanmak gerekir. Bir tarayıcıları satın alırken bilinen fotoğraf işleme programlarının
sınırlı sürümleri ücretsiz olarak gelir. Ancak sınırlı sürümlerle yetinmektense lisanslı bir kullanıcı
olup yazılımın tam sürümünü edinmek akıllıca bir yatırım olur. Piyasada pek çok fotoğraf işleme
ve sayısız fotoğraf izleme-saklama yazılımı bulunmakta. Hemen bütün sayısal makina sahipleri
makinayı satın alırken bu tür bir yazılıma sahip olmaktalar. Bu amaçla internette paylaşımı serbest
olan pek çok program da bulunabilir. Bizim tercihimiz fotoğraf işleme ve izlemede Adobe
206
Photoshop® programının 6.0, 7.0 ve CS sürümleri oldu. Bu program hakkındaki ayrıntılı bilgiye
ilgili internet sayfalarından ulaşılabilir.
Hangi program kullanılıyor olursa olsun, önemli olan fotoğrafı sayısallaştırmada, işlemede ve
saklamada doğru parametreleri ve dosya biçimlerini seçmektir. Sayısal fotoğraflarda görüntü
birimi piksel’dir. Yani gerek monitörde gerekse basılı kağıt üzerinde olsun, görüntü çıplak gözle
zor ayırt edilebilecek noktacıklardan oluşur. Bir görüntünün ne kadar sayıda pikselden oluştuğu
onun çözünürlüğünün/büyüklüğününün bir göstergesidir. Birim alandaki piksel sayısı olarak ifade
edilen çözünürlük’ü (dpi=inç başına düşen noktacık veya ppcm=santimetre başına düşen
piksel) yüksek olan görüntüler daha çok piksele sahiptir. Bir başka deyişle daha çok noktadan
oluşmuştur ve dolayısıyla büyük boyutta basıldıklarında düşük çözünürlüğü olanlara göre daha iyi
sonuç verirler. Fotoğraflar için kağıda baskıda kullanılan çözünürlük 250-300 dpi’nin altında
olmamalıdır (profesyonel çözünürlük 267 dpi’dir). Yazılar içinse 600-1200 dpi çözünürlük
kullanılır. Dolayısıyla 300 dpi değeri temel alınacak olursa fotoğrafın eni ve boyunda bulunan
toplam piksel sayısının çarpımı fotoğraftaki toplam piksel sayısına eşittir.
Örnek:
istenen çözünürlük: 300 dpi (118 ppcm)
istenen fotoğraf boyutu: 5,9 inç x 3,9 inç (15 cm x 10 cm)
olması gereken piksel sayısı: (300 x 5,9) + (300 x 3,9) = 2.070.900 piksel ≈ 2 mega piksel
Yukarıdaki örnekten de anlaşılacağı gibi taramada seçilecek çözünürlük çok önemlidir.

Hangi çözünürlüğün seçileceğine karar vermek için Tablo 10-1 ve 10-2’ye bakınız.
Tablo 10-1. Fotoğraflar için kullanılan çözünürlük değerleri

Kağıt baskı çözünürlüğü 250-350 dpi 99-138 ppcm
Ekran çözünürlüğü (dia gösterileri vb) 60-133 dpi 24-52 ppcm
İnternet çözünürlüğü 72 dpi 28 ppcm
Tablo 10-2. Çeşitli fotoğraf boylarındaki piksel sayısı ve dosya büyüklükleri

Uzun kenar (cm) Dosya Büyüklüğü
x Çözünürlük Boyut Piksel Sayısı (MB) (24 bit-RGB)
Kısa kenar (cm) (dpi) (tiff biçiminde)
3x2 72 İnternette thumbnail 4.845 0,021
12 x 8 72 İnternette yarım sayfa 77.180 0,233
24 x 16 72 İnternette tam sayfa 308.720 0,912
27 x 18 93 Ekranda tam sayfa (15 inç) 651.751 1,87
9x6 300 Cep fotoğrafı 753.667 2,16
15 x 10 300 Küçük albüm fotoğrafı 2.092.732 5,99
24 x 18 300 Büyük albüm fotoğrafı 6.027.210 17,2
36 x 24 300 Küçük sergi fotoğrafı 12.054.420 34,5
60 x 40 300 Orta sergi fotoğrafı 33.478.988 95,8
90 x 60 300 Büyük sergi fotoğrafı 75.334.810 215,5
120 x 80 300 Pano 133.920.677 383,1
Taranan fotoğrafların işlenmesi ve sonrasında arşivlenmesi aşamalarında önem kazanan

ikinci bir unsur da, dosya saklama biçimi’dır. Bilgisayarda fotoğraflar farklı saklama
protokolleri kullanılarak dosyalanabilir. En sık kullanılanları tiff, jpeg, gif, bitmap, psd ve pdf
207
biçimlendirmeleridir. Bunlardan tiff ve bitmap, sıkıştırmadan saklama biçimleridir. Baskı

yapmak amacıyla kullanılan fotoğraflar, en çok tiff biçiminde saklanır. Adobe Photoshop’ın 6.0 ve
sonraki sürümlerinde tiff dosyalarının kayıpsız olarak sıkıştırılabildiği bir seçenek olan LZW
biçimlendirmesi ortaya çıkmıştır. Eğer çalışmalarda sürekli bu yazılım kullanılıyorsa, bütün tiff
dosyalarını LZW uzantılı olarak saklayarak %50-80’e varan oranda yer kazanılabilir. Sıkıştırma
biçimleri arasında en bilineni jpeg’dir. Sayısal fotoğraf makinalarınca da en çok kullanılan
fotoğraf saklama biçimi olan jpeg’de piksel başına düşen renk derinliği azaltılarak sıkıştıma elde
edilir. O nedenle renklerin kaybı, özellikle ara tonlardaki geçişlerde fazla olur. Jpeg biçiminde
sıkıştırma yaparken sıkıştırma oranı seçilebilir. Oran büyüdükçe sıkıştırma artacak, renk derinliği
kaybı o denli çok olacak ama dosya boyutu da o denli küçülecektir (Tablo 10-3).
Tablo 10-3. Jpeg dosya sıkıştırma protokolü

Sıkıştırma Oranı*
Bit/piksel Kalite (dosya boyunda küçülme oranı)
≥2 Bozulma fark edilemez 8:1
1,5 Mükemmel 10,7 : 1
0,75 Oldukça iyi 21,4 : 1
0,5 İyi sayılır 32 : 1
0,25 Vasat 64 : 1
* Orijinal görüntünün 16 bit / piksel olduğu var sayıldığında
Taramayla ya da sayısal fotoğraf makinasıyla elde edilen verilerin, daha az yer tutması için
yapılan dosya sıkıştırma işlemi, tiff formatında saklamaya oranla, dosyaların daha hızlı biçimde
izlenmesini sağlar. Ancak, orijinal fotoğraflar asla jpeg formatında saklanmamalıdır. En ideali, her
dosyayı hem tiff hem de jpeg olarak belli bir kataloglama sistemi içinde (örneğin tarih, yer, yıl,
hayvan, bölge başlıkları altında) arşivlemektir (Şekil 10-2). Ön izleme için jpg uzantılı dosyalara,
baskı için de tif uzantılı dosyalara başvurulur.
Şekil 10-2. Son yıllarda birçok sayısal

Aynı fotoğrafın tiff ve fotoğraf makinası, fotoğrafları ham
jpeg biçimlerindeki
dosyalarını farklı
veri (=raw data) olarak kaydetmek-
klasörlerde saklamak ön tedir. Makinanın ışık algılayıcı duyar-
izleme hızını artırır. gacı olan CCD/CMOS yonga üzerin-
den doğrudan fotonların sayısallaştı-
rıldığı ham dosyalar üzerinde, hata
düzeltmek mümkündür. Beyaz den-
gesi, ışıklandırma, pozlama, çözü-
nürlük, mercek hatalarını düzeltme
gibi ayarlarının sonradan başarıyla yapılabildiği ham dosyalar, istenirse tiff veya jpeg formatında
saklanabilir. Bu dosyalar, çekim koşullarının ayrıntılarını içeren bir dizi gizli verileri (=meta
data) de saklar. Eğer ham fotoğraf çekimi yapılıyorsa yukarıdaki dosya saklama düzenine “Raw”
altdizini de eklenebilir.
Son olarak, pek çok kişinin kullandığı ve sunumlarda neredeyse rakipsiz hale gelen MS
PowerPoint® yazılımlarının yalnız tiff ya da daha çok jpeg formatındaki fotoğraflar için geçici bir
saklama/sunum ortamı olduğunu, asla kalıcı bir saklama ortamı olamayacağını hatırlatmak isteriz.
208
FOTOĞRAF LİSTESİ
209
Yazarlar
Alp Can
1963 yılında Fransa’da doğdu. 1987’de Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu.
1990’da Histoloji ve Embriyoloji uzmanı, 1996’da doçent ve 2003’te profesör ünvanı aldı.
Halen A.Ü. Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalında öğretim üyeliği görevini
sürdüren Prof. Can’ın 110 civarında yurtdışı ve yurtiçi yayını mevcuttur. Yirmili yaşlarda
Türkiye Denizleri’ndeki kabuklu canlıların arşivini oluşturmak amacıyla başladığı
dokümantasyon çalışmalarını 1996’dan bu yana sualtında fotoğraf çekerek sürdüren Prof. Can,
özellikle fotoğrafın bilimsel boyutuyla ilgilendi. Altı kişisel, üç karma sergi açtı. Yurtiçi ve yurtdışı
dergilerde çok sayıda yazı ve fotoğrafları yayınlandı. Türkiye Sualtı Sporları Federasyonunun
(TSSF) Bilim Komitesi üyesidir. Bu atlastaki verilere temel oluşturan Türkiye Denizlerinde
Yaşayan Demersal Balıkların Görsel Veritabanı konulu araştırma projesinin yöneticiliğini yaptı. 2002’nin sonunda
yayın yaşamına başlayan www.turkishfishbase.org adresindeki internet sitesinin editörlüğü yürütmektedir. Son olarak
“Living the Sea” isimli bir sualtı fotoğraf kitabı yayımladı.
Murat Bilecenoğlu
1974 yılında Ankara'da doğdu. Lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji
Bölümü’nde, yüksek lisans ve doktora eğitimlerini Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Su
Ürünleri Temel Bilimler Bölümü'nde tamamladı. Aletli dalışlarla 1990 yılında tanıştı. Lisans
eğitimine devam ederken, Ferda Büyükbaykal'ın yardımlarıyla sualtı fotoğrafçılığına başladı.
2000 yılında, gerçekleştirdiği sualtı destekli araştırmalar ve Kızıldeniz göçmeni balıklar
üzerindeki çalışmalarından dolayı Sualtı Araştırmaları Derneği tarafından Bilim Teşvik Ödülüne
layık görüldü. 2003 yılında Türkiye Denizleri’nde yaşayan tüm balıkların dökümantasyonunun
yer aldığı uluslararası bir kitabın birinci yazarlığını yaptı. Türkiye Sualtı Sporları
Federasyonunun (TSSF) Bilim Komitesi üyesidir. Halen Ege Üniversitesi Su Ürünleri
Fakültesi'nde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaktadır.
Fotoğrafçılar
(katkıda bulundukları fotoğraf sayısına göre)
Alp Can (AC)

Özgeçmişi için Bkz. Yazarlar
Ferda Büyükbaykal (FB) 1960 yılında Kütahya’da doğdu. 1982’de Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği
Fakültesi’nden mezun oldu. Serbest diş hekimi olarak çalışmaktadır. Sualtı sporlarına 1986’da cankurtarma ve
ilkyardım eğitimiyle başladı ve aletli dalış eğitimiyle sürdü. Başkanlığını yaptığı Ankara Sualtısporları, Cankurtarma
ve Sukayağı İhtisas Kulübü’nde aletli dalış eğitmeni olarak çalışmalarını sürdürmektedir. 1995’den beri katıldığı
sualtı görüntü yarışmalarında ödüller aldı. 2001’de TÜBİTAK yayınlarından Derin Mavi Atlas’ın tüm fotoğraflarını
çeken Büyükbaykal, gelecek kuşaklara deniz zenginliğimizi aktarmak için UFBAY (Ulusal Fotoğrafla Balık Avlama
Yarışması) organizasyonunun oluşum ve sürekliliğine öncülük etti.
Tahsin Ceylan (TC) 1959 yılında Diyarbakır’da doğdu. 1986’dan bu yana sualtı sporlarıyla uğraşmaktadır.
1994’de sualtı fotoğrafçılığı’na, 1999 yılında video çekimlerine başladı. Katıldığı sualtı fotoğraf
yarışmalarından toplam 63, video çekimleri yarışmalarından ise 7 ödülü bulunmaktadır. Bugüne kadar “Mavi
Derinliklerin Gizemi” adıyla 4 kişisel sualtı fotoğraf sergisi açtı. Ekoloji ve biyoloji konulu yayınlanmış birçok
makalesi yayınlandı.
“Sualtında alınan her görüntü aslında zamanın ve mekanın dondurulmuş bir kesitidir. Kaydedilen görüntü geçmişi
bugüne, bugünü yarına bağlar”.
210
Levent Konuk (LK) 1970 yılında Antalya’da doğdu. Marmara Üniversitesi İngilizce İktisat Fakültesi’nden mezun
oldu. Dalışa, turizm üzerine yüksek lisans yapmak için gittiği Amerika’da başladı. Daha sonra sualtı fotoğrafçılığına
yöneldi ve Kemer’de Fisheye Dalış Merkezi’ni açtı. Dünyanın çeşitli popüler dalış noktalarında dalış yapmış
olmasına rağmen Türkiye’de, özellikle de Akdeniz’de dalış yapmanın keyfini hiçbirinde bulamadığını
belirtmektedir. Dalış turizminde çeşitliliği sağlamak amacıyla Saint Didier ve Paris II batıklarını tüm dünyada
bilinen batıklar haline getirilmesi için çalışmalar yapmaktadır.
Sergej Bogorodsky (SB) 1971 yılında Rusya'da doğdu. 1994 yılında Politeknik Üniversitesi’nden mezun oldu
ve hobi olarak ihtiyoloji ile ilgilenmeye başladı. 2002 yılında tanınmış Rus ihtiyologlar ile ortak çalışmalar
yürütmeye başladı. Halen Arap Denizi, Kızıldeniz, Akdeniz ve Karadeniz balıklarının sistematiği üzerinde çalışmalar
yürütmektedir. Güncel makaleleri arasında 2003 yılında yayınlanan "Arap Denizi kıyısal balıklarının taksonomik
kompozisyonu, çeşitliliği ve dağılımı" ile 2004 yılında yayınlanan "Karadeniz ihtiyofaunası için iki yeni kayabalığı
(Gobiidae) türü" yer almaktadır. 2004 yılında sualtı fotoğrafçılığına başlamış olup, “Doğu Karadeniz Balıkları”
adlı monografını tamamlamak üzeredir.
Ateş Evirgen (AE) 1956 yılında Ankara’da doğdu. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi’nden mezun oldu.
1977’den bu yana aletli dalış yapmaktadır. 1982’de sualtı fotografçılığına başladı. 1992 ve 1993 yıllarında iki
kişisel sualtı fotoğrafları sergisi açtı. PADI OWS disiplini dalış eğitmeni. 1996 yılından bu yana Sualtı Dünyası
Dergisi’nin yayıncılığını ve editörlüğünü yapmaktadır.
Murat Bilecenoğlu (MB)

Özgeçmişi için Bkz. Yazarlar
Erhan Öztürk (EÖ) 1962 yılında İstanbul'da doğdu. 1984 yılında başladığı dalış yaşamı boyunca sualtıyla ilgili
pek çok kuruluşta hizmet verdi. 3 yıldız eğitmen dalıcı, cankurtaran altın eğitmen ve rehber dalıcıdır. CMAS Dünya
Sualtı Aktiviteleri Konfederasyonu'nun Foto-Video Kurulunda görev yapmasının yanı sıra SCSPF'nin SCUBA
Teknik Kurulu, Serbest Dalış Teknik Kurulu ile Görüntü Avcılığı ve Sanat Kurulu üyesidir. Rehber ve 3 Yıldız
Eğitmen Balıkadam kurslarında eğitmen olarak görev aldı. 2002 yılında SCSPF tarafından 3 Yıldız Eğitmen Dalıcı
Kursu'nda Kurs Direktörlüğü görevini üstlendi. Sualtı fotoğrafçılığı dalındaki yarışmalarda 23 ödül aldı ve jüri
üyeliği yaptı.
Mediha Pollmann (MP) 1959 yılında Antalya’nın Finike ilçesinde dogdu. İlk ögrenimini Finike’de,
orta ve lise ögrenimini (ev ekonomisi) Almanya’da yaptı. 1993-1997 arasında Mısır’da (Safaga ve Hurghada) bir
Alman seyahat acentası adına rehber dalgıç olarak çalıştı. 1997’de Bodrum’da Sualtı Rehberlik seminerine katıldı
ve rehber balıkadam brövesi aldı. Eşi ve oğluyla Türkiye’ye gelip 1998’de Adrasan Dalış Merkezi’ni açtı. 1999’da
sualtı fotografçılığına başladı. Son iki yıldır sualtı fotoğraf yarışmalarına katılıyor ve iki kez ödül aldı. Halen eşiyle
birlikte Adrasan Dalış Merkezi’ni işletmektedir.
211
Fotoğraf Listesi
Ön Kapak AC AC AC AC FB TC
Arka Kapak FB AC AE TC
Arka Kapak İçi AC
Kitap İç Kapağı AC
1. BÖLÜM Kapak AC
2. BÖLÜM Kapak AC
3. BÖLÜM Kapak AC
" Şekil 3-1 AC
" Şekil 3-2 AC
" Şekil 3-3 AC
" Şekil 3-4 AC
4. BÖLÜM Kapak AC
" Şekil 4-1 AC
Şekil 4-2 AC
Şekil 4-3 AC
Şekil 4-4 AC
" Şekil 4-5 AC
5. BÖLÜM Kapak AC
" Şekil 5-1 AC
" Şekil 5-2 AC
" Şekil 5-3 AC
" Şekil 5-4 AC
" Şekil 5-5 AC
6. BÖLÜM Tür İsmi Fotoğraf No

(alfabetik sırayla) 1 2 3 4 5
" Aidablennius sphynx LK SB - - -
" Arnoglossus kessleri SB SB - - -
" Anthias anthias FB AC - - -
" Apogon imberbis FB AC TC AC -
" Apogon pharaonis AC LK - - -
" Ariosoma balearicum AC AC AC TC -
" Balistes capriscus AC AC - - -
" Boops boops AC AC - - -
" Bothus podas AC AC AC - -
" Buglossidium luteum AE LK - - -
" Callionymus lyra TC - - - -
" Callionymus pusillus SB - - - -
" Carcharhinus plumbeus TC TC - - -
" Chelidonichthys lastoviza TC - - - -
" Chelidonichthys lucernus AE AE - - -
" Chromis chromis AC FB TC AC -
" Citharus linguatula AC TC - - -
" Conger conger AC AC AC - -
" Coryphoblennius galerita SB SB SB - -
" Coris julis AC AC AC AC -
212

" Dactylopterus volitans AC AC TC - -
" Dasyatis pastinaca TC LK - - -
" Dentex dentex AC AC FB AC -
“ Dicentrarchus labrax AC - - - -
" Diplecogaster bimaculata LK AC - - -
" Diplodus annularis AC - - - -
" Diplodus cervinus cervinus FB - - - -
" Diplodus puntazzo AC AC AC - -
" Diplodus sargus FB AC - - -
" Diplodus vulgaris AC AC AC AC -
" Enchelycore anatina FB LK FB - -
" Epinephelus aeneus LK AC - - -
" Epinephelus caninus AC - - - -
" Epinephelus costae AC AC FB FB TC
" Epinephelus haifensis LK - - - -
" Epinephelus marginatus AC LK AC AC -
" Fistularia commersonii AC FB AC - -
" Gobius auratus TC - - - -
" Gobius bucchichi TC AC - - -
" Gobius cobitis AC - - - -
" Gobius cruentatus AC AC AC - -
" Gobius geniporus AC AC AC - -
" Gobius niger LK MB - - -
" Gobius paganellus SB FB - - -
" Gobius vittatus AC - - - -
" Gymnothorax unicolor LK AC LK - -
" Gymnura altavela AE AE - - -
" Hippocampus guttulatus FB - - - -
" Hippocampus hippocampus AC FB FB FB -
" Labrus mixtus TC FB AC - -
" Labrus merula FB AC - - -
" Lipophrys nigriceps nigriceps AC - - - -
" Lithognathus mormyrus AC AC - - -
" Lagocephalus suezensis MP AE - - -
" Lobotes surinamensis LK LK - - -
" Macroramphosus scolopax TC - - - -
" Mullus barbatus AC - - - -
" Mullus surmuletus AC FB AC - -
" Muraena helena AC AC AC - -
" Mycteroperca rubra LK FB AC - -
" Oblada melanura AC AC - - -
" Ophidion barbatum TC - - - -
" Ophidion rochei TC - - - -
" Oxynotus centrina TC - - - -
" Pagellus erythrinus AC - - - -
" Pagrus auriga LK LK - - -
213

" Pagrus pagrus AC AC - - -
" Parablennius gattorugine AC AC - - -
" Parablennius incognitus SB SB - - -
" Parablennius rouxi AC AC AC - -
" Parablennius sanguinolentus AC AC AC -
" Parablennius tentacularis SB SB - - -
" Parablennius zvonimiri FB AC FB - -
" Pempheris vanicolensis AC AC LK - -
" Phycis phycis FB - - - -
" Psetta maxima FB FB - - -
" Pteragogus pelycus AC LK AC - -
" Raja clavata FB - - - -
" Raja miraletus AC - - - -
" Raja radula TC - - - -
" Salaria pavo SB SB SB - -
" Sargocentron rubrum AC AC AC - -
" Sarpa salpa AC AC - - -
" Sciaena umbra AC AC FB - -
" Scorpaena maderensis AC FB AC - -
" Scorpaena notata TC FB - - -
" Scorpaena porcus AC - - - -
" Scorpaena scrofa AC AC AC - -
" Scyliorhinus canicula AE - - - -
" Serranus cabrilla AC AC AC AC -
" Serranus hepatus FB - - - -
" Serranus scriba AC AC AC AC -
" Siganus luridus AC FB AC - -
" Siganus rivulatus AC AC AC AC -
" Solea solea TC - - - -
" Sparisoma cretense AC AC LK AC -
" Sparus aurata AC - - - -
" Spicara maena AC AC FB AC -
" Spondyliosoma cantharus AC FB - - -
" Stephanolepis diaspros FB TC AC AC -
" Symphodus cinereus TC - - - -
" Symphodus doderleini AC - - - -
" Symphodus mediterraneus AC AC AC - -
" Symphodus melanocercus AE - - - -
" Symphodus ocellatus LK - - - -
" Symphodus roissali AC - - - -
" Symphodus rostratus AC - - - -
" Symphodus tinca AC AC AC AC AC
" Syngnathus abaster MB MB - - -
" Syngnathus typhle LK LK LK - -
" Synodus saurus AC AC AC - -
" Thalassoma pavo AC AC AC AC AC
214

" Torpedo nobiliana AC - - - -
" Torquigener flavimaculosus EÖ EÖ EÖ EÖ -
" Trachinus draco TC SB TC - -
" Tripterygion delaisi FB AC AC FB -
" Tripterygion melanurus AC AC TC AC -
" Tripterygion tripteronotus FB - - - -
" Uranoscopus scaber AC AC FB - -
" Xyrichthys novacula AC AE AC AE -
" Zeus faber AE - - - -
7. BÖLÜM Kapak AC
8. BOLUM Kapak AC
9. BÖLÜM Kapak AC
" Şekil 9-1 AC
" Şekil 9-2 AC
" Şekil 9-3 AC
" Şekil 9-4 FB
" Şekil 9-5 AC
" Şekil 9-6 AC
" Şekil 9-7 LK
10. BÖLÜM Kapak FB
11. BÖLÜM Kapak AC
215
Dizin
DİZİN
Apogon pharaonis, 43, 91, 172, 184, Barbun Balıkları, 110, 111
212 Bathypterois dubius, 180
A Apogonidae, 42, 43, 90, 91, 184
Arap, 88
Bellottia apoda, 181
Belone belone, 182
Acantholabrus palloni, 186 Arctozenus risso, 180 Belone svetovidovi, 182
Acipenser gueldenstaedtii, 178 Argentina sphyraena, 179 Belonidae, 182
Acipenser nudiventris, 178 Argentinidae, 179 Beloniformes, 182
Acipenser stellatus, 178 Argyropelecus hemigymnus, 180 Benekli Çırçır, 43, 122, 186
Acipenser sturio, 178 Argyrosomus regius, 186 Benekli Dil Balığı, 190
Acipenseridae, 178 Arı Balığı, 187 Benekli Hani, 42, 81, 184
Acipenseriformes, 178 Ariosoma balearicum, 42, 57, 172, Benekli Horozbina, 187
ACTINOPTERYGII, 178 179, 212 Benekli İskorpit, 42, 73, 183
Adabeyi, 75 Arnoglossus grohmanni, 189 Benekli Kırlangıç, 183
Adi Köpekbalığı, 176 Arnoglossus imperialis, 189 Benekli Köpekbalığı, 176
Agnatha, 22 Arnoglossus kessleri, 44, 158, 172, Benekli Pisi Balığı, 189
Aidablennius sphynx, 43, 134, 172, 189, 212 Benekli Sardalya, 179
187, 212 Arnoglossus laterna, 189 Benthosema glaciale, 180
Aile, 24, 42 Arnoglossus rueppelii, 189 Berber Balığı, 39, 42, 83, 184
Akdeniz Hamsisi, 179 Arnoglossus thori, 189 Beryciformes, 64, 182
Akdeniz'e endemik, 26, 176 Asıl Hani, 42, 80, 184 Beyaz kayabalığı, 188
Akpalamut, 189 Asker Balığı, 64 Beyaz Sokar, 44, 155, 188
Akya, 185 Asker Balıkları, 64 Beyazgöz Balığı, 108, 185
Alectis alexandrinus, 184 Aspara, 95 Bıldırcın Kefal, 186
Alem, 24 Atherina boyeri, 182 Blenniidae, 43, 44, 134, 135, 136,
Alepes djedaba, 184 Atherina hepsetus, 182 137, 138, 139, 140, 141, 142,
Ali Bereket, 82 Atherinidae, 182 143, 187
Alopias vulpinus, 176 Atheriniformes, 182 Blennius ocellaris, 187
Alopiidae, 176 Atherinomorus lacunosus, 182 Boops boops, 43, 93, 172, 185, 212
Alosa fallax nilotica, 179 Atlanto-Mediteran, 26, 176, 190 Boreal, 26
Alosa immaculata, 179 Aulopidae, 180 Boru Balığı, 42, 67, 183
Alosa maeotica, 179 Aulopiformes, 59, 180 Boru Balıkları, 67
Alosa pontica, 179 Aulopus filamentosus, 180 Bothidae, 44, 158, 159, 189
Alosa tanaica, 179 Auxis rochei, 189 Bothus podas, 33, 44, 159, 172,
Altınbaş Kefal, 186 Avcı, 185 189, 212
Alyanak, 106 Aybalığı, 190 Boz Camgöz, 176
Ammodytidae, 187 Aykuyruk, 126, 187 Brama brama, 185
Anemon Kayabalığı, 147 Bramidae, 185
Anguilla anguilla, 178 Buglossidium luteum, 44, 160, 172,
Anguillidae, 178
Anguilliformes, 24, 54, 55, 56, 57,
B 190, 212
Büyük Beyaz Köpekbalığı, 176
58, 178 Balerik Mıgrısı, 42, 57, 179 Büyük Camgöz, 46, 176
Antenli Kırlangıç, 183 Balistes capriscus, 34, 44, 162, 172, Büyük Kayabalığı, 44, 148, 188
Antenli Mercan, 185 190, 212 Büyük Kurdela Balığı, 181
Anthias anthias, 39, 42, 83, 172, Balistidae, 44, 162, 190 Büyük Sardalya, 179
184, 212 Balon Balığı, 44, 164, 190 Bythitidae, 181
Aphia minuta, 188 Balon Balıkları, 164, 165
Apletodon dentatus, 182 Baltabaş Balığı, 185
Apogon imberbis, 42, 90, 172, 184, Barbun, 15, 37, 43, 110, 111, 173,
212 186
217
Dizin
Chlopsidae, 178
C Chlopsis bicolor, 178 D
Chlorophthalmidae, 180
Caelorhynchus caelorhynchus, 181 Chlorophthalmus agassizi, 180 Dactylopteridae, 42, 76, 183
Callanthias ruber, 184 Chromis chromis, 43, 113, 172, 186, Dactylopterus volitans, 42, 76, 172,
Callanthiidae, 184 194, 212 183, 212
Callionymidae, 44, 144, 145, 187 Chromogobius quadrivittatus, 188 Dalatias licha, 177
Callionymus fasciatus, 187 Cins, 23, 24 Dalatiidae, 42, 47, 177
Callionymus filamentosus, 187 Citharidae, 44, 156, 189 Dalış Kayıt Defteri, 205
Callionymus lyra, 44, 144, 172, 187, Citharus linguatula, 44, 156, 170, Dalophis imberbis, 179
212 172, 189, 212 Dasyatidae, 24, 42, 52, 178
Callionymus maculatus, 187 Clinidae, 187 Dasyatis centroura, 178
Callionymus pusillus, 44, 145, 172, Clinitrachus argentatus, 187 Dasyatis pastinaca, 23, 24, 42, 52,
188, 212 Clupeidae, 179 166, 172, 178, 213
Callionymus risso, 188 Clupeiformes, 179 Dasyatis tortonesei, 178
Camgöz, 46, 176 Clupeonella cultriventris, 179 Deli Salpa, 154, 155
Campogramma glaycos, 184 Conger conger, 36, 42, 58, 172, Deltentosteus collonianus, 188
Caproidae, 182 179, 212 Deltentosteus quadrimaculatus, 188
Capros aper, 182 Congridae, 42, 57, 58, 179 Demersal, 18, 39, 210
Carangidae, 184 Coris julis, 43, 114, 172, 186, 212 Deniz Alası, 179
Caranx crysos, 184 Coryphaena hippurus, 185 Denizatı, 39, 42, 70, 71, 173, 183
Caranx hippos, 184 Coryphaenidae, 185 Denizatları, 68, 69, 70, 71
Caranx rhonchus, 184 Coryphoblennius galerita, 43, 135, Deniziğneleri, 68, 69, 70, 71
Carapidae, 181 172, 187, 212 Deniziğnesi, 42, 68, 174, 183
Carapus acus, 181 Crystallogobius linearis, 188 Deniziğnesigiller, 66, 67, 68, 69, 70,
Carcharhinidae, 44, 46, 176 Ctenolabrus rupestris, 186 71
Carcharhiniformes, 45, 46, 166, Cüce Balon Balığı, 44, 165, 190 Dentex dentex, 43, 94, 168, 172,
176 Cyclothone braueri, 179 185, 213
Carcharhinus altimus, 176 Cyclothone pygmaea, 179 Dentex gibbosus, 185
Carcharhinus brevipinna, 176 Cynoglossidae, 190 Dentex macrophthalmus, 185
Carcharhinus limbatus, 176 Cynoglossus sinusarabici, 190 Dentex maroccanus, 185
Carcharhinus melanopterus, 176 Cyprinodontidae, 182 Dere Pisisi, 189
Carcharhinus plumbeus, 42, 46, Cyprinodontiformes, 182 Derinsu Gümüş Balığı, 179
166, 172, 176, 212 Derinsu İskorpiti, 183
Carcharias taurus, 176 Derinsu İstavriti, 185
Carcharodon carcharias, 176
Centracanthidae, 43, 108, 185
Ç Derinsu Kardinal Balığı, 184
Derinsu Lapini, 186
Centracanthus cirrus, 185 Çaça, 179 Derinsu Mezgiti, 181
Centriscidae, 42, 67, 183 Çamurlu, 27 Derinsu Zurna Balığı, 180
Centrolophidae, 189 Çarpan, 48, 129 Diaphus holti, 180
Centrolophus niger, 189 Çatal Balığı, 184 Diaphus metopoclampus, 180
Centrophoridae, 177 Çatal Kuyruk, 113 Dicentrarchus labrax, 42, 79, 172,
Centrophorus granulosus, 177 Çekiç Balığı, 177 184, 213
Centrophorus uyato, 177 Çıplak, 184, 185 Dicentrarchus punctatus, 184
CEPHALASPIDOMORPHI, 176 Çırçır, 43, 118, 119, 120, 121, 122, Dicologoglossa cuneata, 190
Cepola rubescens, 186 123, 124, 125, 174, 186, 187 Dikburun, 176
Cepolidae, 186 Çıtçıt, 185 Dikburun Canavar, 176
Ceran, 186 Çipura, 39, 43, 106, 174, 185 Dikence Balığı, 183
Ceratoscopelus maderensis, 180 Çitari, 105 Dikenli Çütre Balığı, 44, 163, 190
Cetorhinidae, 176 Çivili Kalkan, 157 Dikenli Çütre Balıkları, 163
Cetorhinus maximus, 176 Çivili Köpekbalığı, 177 Dikenli Kırlangıç, 183
Ceylan Balığı, 189 Çivisiz Kalkan, 189 Dikenli Öksüz, 184
Chauliodus sloani, 180 Çizgili İsparoz, 43, 96, 185 Dikenli Vatoz, 42, 49, 177
Cheilopogon heterurus, 182 Çizgili Kayabalığı, 44, 153, 188 Dikenli Yılanbalığı, 179
Chelidonichthys cuculus, 183 Çizgili Mercan, 43, 103, 185 Dil Balığı, 44, 161, 190
Chelidonichthys gurnardus, 183 Çizgili Orkinoz, 189 Dil Balıkları, 160, 161
Chelidonichthys lastoviza, 42, 77, Çomak Balığı, 182 Diplecogaster bimaculata, 42, 63,
172, 183, 212 Çotira Balığı, 162 172, 182, 213
Chelidonichthys lucerna, 183 Çöpçü Balıkları, 112 Diplodus annularis, 43, 95, 168,
Chelidonichthys obscurus, 183 Çözünürlük, 207 172, 185, 213
Chelon labrosus, 186 Çuçuna, 178 Diplodus cervinus cervinus, 43, 96,
Chimaera monstrosa, 178 Çupra, 106 172, 185, 213
Chimaeridae, 178 Çütre Balığı, 44, 162, 190 Diplodus puntazzo, 43, 97, 168,
Chimaeriformes, 178 Çütre Balıkları, 162 172, 185, 199, 213
218
Dizin
Diplodus sargus sargus, 185 Fare Balığı, 181 Gölge Balıkları, 109
Diplodus vulgaris, 43, 99, 168, 172, Fas Mercanı, 185 Gri Çırçır, 43, 118, 186
185, 213 Fauna, 8, 27 Grida, 86
Dipturus batis, 177 Fener Balığı, 181, 182 Gupa, 93
Dipturus oxyrinchus, 177 Fırtına Balığı, 107, 185 Gümüş Balığı, 182
Dişi Kalkan, 157, 189 Filamentli Lapin, 43, 117, 186 Gümüşbalta Balığı, 180
Dişli Sazancık, 182 Filmlerin Arşivlenmesi, 204 Gün Balığı, 126, 187
Domuz Balığı, 42, 47, 162, 177 FishBase, 7, 9, 22 Güneş balığı, 114
Dört Benekli Kayabalığı, 188 Fistularia commersonii, 42, 66, 167, Gymnammodytes cicerelus, 187
Dörtdişligiller, 162, 163, 164, 165 172, 183, 213 Gymnothorax unicolor, 42, 55, 172,
Dragana, 129 Fistulariidae, 42, 66, 183 178, 213
Dudaklı Kefal, 186 Flaş, 195, 198 Gymnura altavela, 42, 53, 173, 178,
Dussumieria elopsoides, 179 Flisa Balığı, 179 213
Dülger Balığı, 42, 65, 182 Flora, 27 Gymnuridae, 42, 53, 178
Dülger Balıkları, 65
Dülgergiller, 65
G H
E Gadella maraldi, 181
Gadiculus argenteus, 181
Habitat, 167
Haemulidae, 185
Echelus myrus, 179 Gadidae, 181 Haifa Orfozu, 42, 87, 184
Echeneidae, 184 Gadiformes, 60, 181 Hakiki Kalkan, 157
Echeneis naucrates, 184 Gaidropsarus biscayensis, 181 Hamsi, 179
Echiichthys vipera, 187 Gaidropsarus mediterraneus, 181 Hani Balıkları, 80, 81, 82, 83, 84,
Echinorhinidae, 177 Gaidropsarus vulgaris, 181 85, 86, 87, 88, 89
Echinorhinus brucus, 177 Galeorhinus galeus, 176 Hanoz, 80, 81, 82
Eksi Balığı, 185 Galeus melastomus, 176 Harharyasgiller, 45, 46
ELASMOBRANCHII, 176 Gargur, 185 Harharyaslar, 39, 46
Electrona risso, 180 Gasterosteidae, 183 Has Kefal, 186
Elektrik Balığı, 42, 48, 177 Gasterosteiformes, 183 Helicolenus dactylopterus, 183
Elektrikli Vatozlar, 48 Gasterosteus aculeatus, 183 Hemiramphidae, 182
Elektriklivatozgiller, 48 Gelin Balığı, 39, 43, 114, 186 Hemiramphus far, 182
Enchelychore anatina, 178 Gelincik Balığı, 60 Heptranchias perlo, 176
Endemik, 26, 176 Gempylidae, 188 Herklotsichthys punctatus, 179
Engerek Balığı, 180 Geniş Burunlu Deniziğnesi, 42, 69, Hexanchidae, 176
Engraulidae, 179 183 Hexanchiformes, 166, 176
Engraulis encrasicolus, 179 Gnathophis mystax, 179 Hexanchus griseus, 176
Ephinephelus haifensis, 184 Gobene Balığı, 189 Himantura uarnak, 178
Epigonidae, 184 Gobiesocidae, 42, 63, 167, 182 Hindistan Balığı, 42, 64, 182
Epigonus denticulatus, 184 Gobiesociformes, 63, 167, 182 Hint Sardalyası, 179
Epigonus telescopus, 184 Gobiidae, 44, 146, 147, 148, 149, Hippocampus guttulatus, 42, 70,
Epinephelus aeneus, 42, 84, 172, 150, 151, 152, 153, 188 173, 183, 213
184, 213 Gobius auratus, 44, 146, 172, 188, Hippocampus hippocampus, 31, 42,
Epinephelus caninus, 42, 85, 172, 213 71, 173, 183, 213
184, 213 Gobius bucchichi, 44, 147, 172, Hirundichthys rondeletii, 182
Epinephelus costae, 42, 86, 172, 188, 213 Holocentridae, 42, 64, 182
184, 213 Gobius cobitis, 44, 148, 172, 188, HOLOCEPHALI, 178
Epinephelus marginatus, 37, 42, 88, 213 Hoplostethus mediterraneus, 182
167, 172, 184, 213 Gobius cruentatus, 44, 149, 172, Horozbina, 43, 44, 134, 135, 136,
Eschmeyer, 17, 18, 22, 41 188, 213 137, 138, 140, 141, 142, 172,
Esmer Sokar, 44, 154, 188 Gobius geniporus, 44, 150, 172, 173, 187
Eşek Balığı, 60 188, 213 Horozbinalar, 39, 134, 135, 136,
Eşkina, 43, 109, 173, 186 Gobius niger, 44, 151, 170, 172, 137, 138, 139, 140, 141, 142,
Etmopterus spinax, 177 188, 213 143, 190
Etrumeus teres, 179 Gobius paganellus, 44, 152, 172, Huso huso, 178
Eudontomyzon mariae, 176 188, 213 Hygophum benoiti, 180
Euthynnus alletteratus, 189 Gobius vittatus, 44, 153, 172, 188, Hymenocephalus italicus, 181
Exocoetidae, 182 213 Hyporhamphus affinis, 182
Gonichthys cocco, 180 Hyporhamphus picarti, 182
Gonostomatidae, 179
F Gopa, 93
Fangri, 43, 104, 173, 185

Gopez, 93
Gouania willdenowi, 182
I
FAO, 7 Gölge Balığı, 112, 186 ICLARM, 7, 9
219
Dizin
Ipnopidae, 180 Kaya Levreği, 109, 186

Istiophoridae, 189 Kayabalığı, 44, 152, 172, 188 L
Istiophorus albicans, 189 Kayalık, 27
Isurus oxyrinchus, 176 Kayış Balığı, 42, 61, 62, 181 Labridae, 43, 114, 115, 116, 117,
Işıldak Balığı, 179, 180 Kayış Balıkları, 61, 62 118, 119, 120, 121, 122, 123,
Kayışbalığıgiller, 61, 62 124, 125, 126, 127, 169, 186
Kazıkkuyruk, 42, 53, 173, 178 Labrus bergylta, 186
İ Kazıkkuyruk Balıkları, 53
Kedi Köpekbalığı, 42, 45, 176
Labrus merula, 43, 116, 173, 186,
213
İbikli Horozbina, 44, 143 Kedi Köpekbalıkları, 39, 45 Labrus mixtus, 43, 115, 186, 213
İğneli Vatoz, 24, 42, 52, 178 Kedibalığı, 45 Labrus viridis, 186
İğneli Vatozlar, 24, 52 Kefal, 186 Lagocephalus lagocephalus, 190
İhtiyoloji, 22, 31 Keler, 177 Lagocephalus spadiceus, 190
İmparator Balığı, 188 Kemane Balığı, 177 Lagocephalus suezensis, 44, 164,
İnce Kayabalığı, 44, 150, 188 Kemikli Balıklar, 24, 167, 173, 190, 213
İnci Balığı, 181 Kertenkele Balıkları, 59 Lagoz, 84, 86
İndo-Pasifik, 7, 9, 22, 26, 176, 190 Keserbaş, 110 Lahoz, 42, 84, 86, 172, 184
İsimlendirme, 23 Keski Solungaçlılar, 24, 45, 46, 47, Lambuga, 185
İskarmoz, 188 48, 49, 50, 51, 52, 53 Lamna nasus, 176
İskaroz, 43, 128, 174, 187 Kılavuz Balığı, 185 Lamnidae, 176
İskatari, 43, 107, 185 Kılıç Balığı, 189 Lamniformes, 166, 176
İskender Balığı, 184 Kılıflı otofoküs makinalar, 195 Lampanyctus crocodilus, 180
İskorpit, 42, 72, 73, 74, 75, 173, Kılkuyruk Balığı, 189 Lampanyctus pusillus, 180
183, 184 Kırlangıç, 42, 77, 78, 172, 183 Lampridae, 180
İskorpit Balıkları, 72, 73, 74, 75 Kırlangıç Balıkları, 77, 78 Lampriformes, 180
İskorpit Hanisi, 184 Kırma Mercan, 43, 102, 185 Lampris guttatus, 180
İskorpitgiller, 72, 73, 74, 75, 76, 77, Kırmızı Dudaklı Kayabalığı, 44, 149, Lapin, 39, 43, 114, 115, 116, 117,
78 188 118, 119, 120, 121, 122, 123,
İspari, 95 Kıvrak, 45 124, 125, 126, 127, 173, 186,
İsparoz, 43, 95, 172, 185 Knipowitschia caucasica, 188 190
İstrangilos, 185, 186 Kocaağız Balığı, 180 Lapin Balıkları, 39, 114, 115, 116,
İşkina, 109 Kolan Balığı, 178 117, 118, 119, 120, 121, 122,
İzmarit, 43, 108, 174, 185, 186 Kolyoz, 189 123, 124, 125, 126, 127, 190
İzmirna, 56 Kopa, 93 Lapina, 115, 116
Kozmopolit, 26, 46, 49, 50, 65, 67, Lebias fasciatus, 182
176, 190 Leiognathidae, 185
K Kömürcü Kayabalığı, 44, 151, 188 Leiognathus klunzingeri, 185
Lekeli Dil Balığı, 190
Köpekbalığı, 176, 177
Kadife Köpekbalığı, 177 Kötek Balığı, 186 Lekeli Kedibalığı, 176
Kağıt Balığı, 181 Kral Balığı, 184, 185 Lepadogaster candollei, 182
Kahverengi Lapin, 43, 116, 186 Kromotofor, 32 Lepadogaster lepadogaster, 182
Kahverengi Müren, 42, 55, 178 Kulaklı Folya, 178 Lepidopus caudatus, 189
Kahverengi Vatoz, 42, 50, 177 Kum Balığı, 187 Lepidorhombus boscii, 189
Kalas Balığı, 188 Kum Köpekbalığı, 42, 46, 176 Lepidorhombus whiffiagonis, 189
Kalkan, 15, 16, 17, 44, 72, 89, 110, Kum Lahozu, 86 Lepidotrigla cavillone, 183
111, 116, 128, 132, 157, 173, Kum Trakonyası, 187 Lepidotrigla dieuzeidei, 183
189 Kumlu, 27 Lessepsian Göç, 26
Kalkanlar, 157 Kupez, 43, 93, 172, 185 Lessepsian Göçmenleri, 26
Kancaağız Pisi Balığı, 44, 156, 189 Kurbağa Balığı, 130, 187 Lestidiops jayakari, 180
Kancaağız Pisi Balıkları, 156 Kurdela Balığı, 186 Lestidiops sphyrenoides, 180
Kara Orfoz, 87 Küçük Dil Balığı, 44, 160, 190 Lesueurigobius friesii, 188
Karabalık, 189 Küçük Kardinal Balığı, 184 Lesueurigobius suerii, 188
Karabaş Balığı, 43, 131, 132, 133, Küçük Kayabalığı, 44, 147, 188 Leucoraja circularis, 177
187 Küçük Pisi Balığı, 44, 158, 189 Leucoraja fullonica, 177
Karagöz, 43, 99, 172, 185 Külah Balığı, 42, 66, 183 Leucoraja naevus, 177
Karagöz İstavriti, 185 Külah Balıkları, 66 Levrek, 42, 79, 172, 184
Kardinal Balığı, 42, 43, 90, 91, 184 Küt Burunlu Köpekbalığı, 177 Levrekgiller, 30, 79, 80, 81, 82, 83,
Karnivor, 19 Kütük Balığı, 182 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91,
Kastros, 186 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99,
Katırca, 137, 140 100, 101, 102, 103, 104, 105,
Katsuwonus pelamis, 189 106, 107, 108, 109, 110, 111,
Kaya Balıkları, 146, 147, 148, 149, 112, 113, 114, 115, 116, 117,
150, 151, 152, 153, 190 118, 119, 120, 121, 122, 123,
Kaya Hanisi, 84 124, 125, 126, 127, 128, 129,
220
Dizin
130, 131, 132, 133, 134, 135, Merluccius merluccius, 181 Nettastoma melanurum, 179
136, 137, 138, 139, 140, 141, Mersin Balığı, 178 Nettastomatidae, 179
142, 143, 144, 145, 146, 147, Mersin Morinası, 178 Nezumia aequalis, 181
148, 149, 150, 151, 152, 153, Mezgit, 181 Nezumia sclerorhynchus, 181
154, 155 Mezgitgiller, 60 Nil Barbunu, 186
Lichia amia, 185, 193 Mıgrı, 42, 58, 172, 179 Nomenklatür, 23
Linnaeus, 17, 23 Mıgrılar, 57, 58 Notacanthidae, 178
Lipophrys adriaticus, 187 Mığrı, 57, 58 Notacanthiformes, 178
Lipophrys canevae, 187 Mıngri, 58 Notacanthus bonaparte, 178
Lipophrys dalmatinus, 187 Mırmır, 43, 100, 173, 179, 185 Notoscopelus bolini, 180
Lipophrys nigriceps nigriceps, 23, Mırmır Yılanbalığı, 179 Notoscopelus elongatus, 180
43, 136, 173, 187, 213 Microchirus azevia, 190 Nöromast, 31
Lipsoz, 42, 74, 173, 183 Microchirus ocellatus, 190
Lithognathus mormyrus, 43, 100, Microchirus variegatus, 190
168, 173, 185, 213
Liza aurata, 186
Microichthys coccoi, 184
Micromesistius poutassou, 181
O
Liza carinata, 186 Microstoma microstoma, 179 Objektif, 193, 195, 196, 201
Liza ramada, 186 Microstomatidae, 179 Oblada melanura, 43, 101, 173,
Liza saliens, 186 Minakop, 186 185, 213
Lobianchia dofleini, 180 Mobula mobular, 178 Odontaspididae, 176
Lobotes surinamensis, 43, 92, 173, Mola mola, 190 Odontaspis ferox, 176
185, 213 Molidae, 190 Oedalechilus labeo, 186
Lobotidae, 43, 92, 185 Molva macrophthalma, 181 Ophichthidae, 179
Lokum Balığı, 59, 180 Monacanthidae, 44, 163, 190 Ophichthus rufus, 179
Lopa, 93, 185 Monochirus hispidus, 190 Ophidiidae, 42, 61, 62, 181
Lophiidae, 181 Mora moro, 181 Ophidiiformes, 61, 62, 181
Lophiiformes, 181 Moridae, 181 Ophidion barbatum, 42, 61, 173,
Lophius budegassa, 181 Moronidae, 42, 79, 184 181, 213
Lophius piscatorius, 182 Mugil cephalus, 186 Ophidion rochei, 42, 62, 173, 181,
Lophotidae, 180 Mugil soiuy, 186 213
Lophotus lacepede, 181 Mugilidae, 186 Ophisurus serpens, 179
Lotidae, 181 Mullidae, 43, 110, 111, 169, 186 Orcynopsis unicolor, 189
Luvaridae, 188 Mullus barbatus, 43, 110, 169, 173, Orfoz, 42, 88, 172, 184
Luvarus imperialis, 188 186, 213 Orkinoz, 189
Lüfer, 184 Mullus surmuletus, 43, 111, 169, Osmeriformes, 179
173, 186, 213 OSTEICHTHYES, 31, 178
Muraena helena, 23, 24, 31, 42, 56, Ot Balığı, 186, 187
M 173, 178, 213
Muraenidae, 24, 54, 55, 56, 178
Otlayıcılar, 36
Oxynotus centrina, 42, 47, 173, 177,
Macroramphosus scolopax, 42, 67, Mustelus asterias, 176 213
167, 173, 183, 213 Mustelus mustelus, 176 Oxyurichthys petersi, 188
Macrouridae, 181 Mustelus punctulatus, 176
Madeira İskorpiti, 42, 72, 183 Müren, 24, 42, 54, 55, 56, 173, 178
Mahmuzlu Camgöz, 177
Mahmuzlucamgözgiller, 47
Müren Balıkları, 24, 54, 55, 56 Ö
Mycteroperca rubra, 42, 89, 173,
Malta Palamudu, 185 184, 213 Öksüz, 183
Mandagöz Mercan, 185 Myctophidae, 180 Ördek Balığı, 42, 63, 182
Manta, 178 Myctophiformes, 180 Ördek Balıkları, 63
Maurolicus muelleri, 179 Myctophum punctatum, 180
Mavi Balon Balığı, 190 Myliobatidae, 178
Mavraki, 186 Myliobatis aquila, 178 P
Mavruşkil, 109
Mazak, 42, 77, 172, 183 Pagellus acarne, 185
Melanur, 43, 101, 173, 185
Melanurya, 101
N Pagellus bogaraveo, 185
Pagellus erythrinus, 43, 102, 168,
Mercan, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, Nansenia oblita, 179 173, 185, 213
100, 101, 102, 103, 104, 105, Naucrates ductor, 185 Pagrus auriga, 43, 103, 173, 185,
106, 107, 190 Naylon Balığı, 64 213
Mercan Balıkları, 93, 94, 95, 96, 97, Neogobius eurycephalus, 188 Pagrus caeruleostictus, 185
98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, Neogobius melanostomus, 188 Pagrus pagrus, 43, 104, 166, 168,
105, 106, 107, 190 Neogobius ratan, 188 173, 185, 213
Merina Balığı, 56 Neogobius syrman, 188 Palamut, 189
Merlangius merlangus, 181 Nerophis maculatus, 183 Palaska Balığı, 189
Merlucciidae, 181 Nerophis ophidion, 183 Pamuk Balığı, 176
221
Dizin
Pamukçuk Balığı, 181 Pleuronectiformes, 156, 157, 158, Sarda sarda, 189
Papağan Balığı, 128, 187 159, 160, 161, 189 Sardalya, 179
Papağan Balıkları, 128 Polyprion americanus, 184 Sardina pilchardus, 179
Papaz Balığı, 43, 113, 186 Polyprionidae, 184 Sardinella aurita, 179
Papaz Balıkları, 113 Pomacentridae, 43, 113, 186 Sardinella maderensis, 179
Parablennius gattorugine, 43, 137, Pomadasys incisus, 185 Sargocentron rubrum, 42, 64, 173,
173, 187, 214 Pomatamus saltatrix, 184 182, 214
Parablennius incognitus, 44, 138, Pomatomidae, 184 Sargoz, 43, 98, 172, 185
173, 187, 214 Pomatoschistus bathi, 188 Sarı Kayabalığı, 44, 146, 188
Parablennius rouxi, 44, 139, 173, Pomatoschistus marmoratus, 188 Sarıağız, 186
187, 214 Pomatoschistus minutus, 188 Sarıgöz, 98
Parablennius sanguinolentus, 44, Pomatoschistus pictus adriaticus, 188 Sarıkuyruk, 185
140, 173, 187, 214 Popülasyon, 24 Sarıkuyruk İstavrit, 185
Parablennius tentacularis, 44, 141, Pörtlek, 87 Sarıyanak Kayabalığı, 188
173, 187, 214 Predatör, 36 Sarpa, 43, 105, 169, 173, 185, 214
Parablennius zvonimiri, 44, 138, Prionace glauca, 176 Sarpa salpa, 43, 105, 169, 173, 185,
142, 173, 187, 214 Psetta maxima, 44, 157, 173, 189, 214
Paralepididae, 180 214 Sarpan, 105
Paralipophrys trigloides, 187 Pseudocaranx dentex, 185 Saurida undosquamis, 59, 180
Parexocoetus mento, 182 Pteragogus pelycus, 43, 117, 169, Saz Kayabalığı, 188
Parophidion vassali, 181 173, 186, 214 Scaridae, 43, 128, 169, 187
Paşa Barbunu, 186 Pteromylaeus bovinus, 178 Scartella cristata, 187
Patlakgöz Mercan, 185 Pteroplatytrygon violacea, 178 Schedophilus ovalis, 189
Pelajik, 39 Pungitius platygaster, 183 Sciaena umbra, 43, 109, 173, 186,
Pelates quadrilineatus, 184 214
Pelingas, 186 Sciaenidae, 43, 109, 169, 186
Pempheridae, 43, 112, 186
Pempheris vanicolensis, 43, 112,
R Scomber japonicus, 189
Scomber scombrus, 189
169, 173, 186, 214 Raja asterias, 177 Scomberesocidae, 182
Perciformes, 79, 80, 81, 82, 83, Raja clavata, 42, 49, 173, 177, 214 Scomberesox saurus, 182
84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, Raja miraletus, 42, 50, 173, 177, Scomberomorus commerson, 189
92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 214 Scombridae, 189
100, 101, 102, 103, 104, 105, Raja montagui, 177 Scophthalmidae, 44, 157, 189
106, 107, 108, 109, 110, 111, Raja polystigma, 177 Scophthalmus rhombus, 189
112, 113, 114, 115, 116, 117, Raja radula, 42, 51, 173, 177, 214 Scorpaena elongata, 183
118, 119, 120, 121, 122, 123, Raja undulata, 177 Scorpaena maderensis, 42, 72, 173,
124, 125, 126, 127, 128, 129, Rajidae, 42, 49, 50, 51, 177 183, 214
130, 131, 132, 133, 134, 135, Rajiformes, 24, 49, 50, 51, 52, 53, Scorpaena notata, 42, 73, 173, 183,
136, 137, 138, 139, 140, 141, 177 214
142, 143, 144, 145, 146, 147, Ranzania laevis, 190 Scorpaena porcus, 42, 74, 173, 183,
148, 149, 150, 151, 152, 153, Regalecidae, 181 214
154, 155, 184 Regalecus glesne, 181 Scorpaena scrofa, 42, 75, 173, 183,
Peri Balığı, 182 Remora australis, 184 214
Peristediidae, 183 Remora remora, 184 Scorpaenidae, 42, 72, 73, 74, 75,
Peristedion cataphractum, 184 Rhinobatidae, 177 183
Petromyzontidae, 176 Rhinobatos cemiculus, 177 Scorpaeniformes, 72, 73, 74, 75,
Petromyzontiformes, 176 Rhinobatos rhinobatos, 177 76, 77, 78, 183
Petroscirtes ancylodon, 169, 187 Rhinoptera marginata, 178 Scyliorhinidae, 42, 45, 176
Peygamber Balığı, 65 Rina, 52 Scyliorhinus canicula, 42, 45, 173,
Phosichthyidae, 180 Rostroraja alba, 178 176, 214
Phrynorhombus regius, 189 Rus Kefali, 186 Scyliorhinus stellaris, 176
Phycidae, 42, 60, 181 Rus Mersin Balığı, 178 Sebastidae, 183
Phycis blennoides, 181 Rus Mersini, 178 Seriola dumerili, 185
Phycis phycis, 42, 60, 166, 173, Ruvettus pretiosus, 188 Serranidae, 42, 80, 81, 82, 83, 84,
181, 214 85, 86, 87, 88, 89, 167, 184
Pigment, 33 Serranus cabrilla, 42, 80, 173, 184,
Piksel, 207 S 214
Pinnüllü Zargana, 182 Serranus hepatus, 42, 81, 167, 174,
Pisi Balığı, 44, 158, 159, 189 Salaria basilisca, 187 184, 214
Pisi Balıkları, 158, 159 Salaria pavo, 44, 143, 173, 187, 214 Serranus scriba, 42, 82, 174, 184,
Plaka, 86 Salmo labrax, 179 214
Platichthys flesus luscus, 189 Salmonidae, 179 Sınıf, 24, 176, 178
Pleuronectidae, 189 Salpa, 43, 105, 173, 185 Siganidae, 154, 155, 170, 188
Sapan Balığı, 176
222
Dizin
Siganus luridus, 44, 154, 170, 174, Stomiiformes, 179 Testerekarınlıgiller, 64

188, 214 Stromateidae, 189 Tethys Denizi, 26
Siganus rivulatus, 44, 155, 170, 174, Stromateus fiatola, 189 Tetik Balıkları, 162
188, 214 Sudis hyalina, 180 Tetraodontidae, 44, 164, 165, 190
Sillaginidae, 184 Süzücüler, 36 Tetraodontiformes, 162, 163,
Sillago sihama, 184 Symbolophorus veranyi, 180 164, 165, 190
Sinagrit, 94 Symphodus cinereus, 43, 118, 174, Tetrapturus belone, 189
Sinağrit, 94 186, 214 Thalassoma pavo, 43, 126, 174,
Sinarit, 43, 94, 172, 185 Symphodus doderleini, 43, 119, 187, 214
Sinavrit, 94 174, 186, 214 Thorogobius ephippiatus, 188
Sivriburun Camgöz, 176 Symphodus mediterraneus, 43, 120, Thunnus alalunga, 189
Sivriburunlu Çırçır, 43, 124, 186 174, 186, 214 Thunnus thynnus, 189
Sivriburunlu Gümüş Balığı, 184 Symphodus melanocercus, 43, 121, Tirsi, 179
Sivriburunlu Karagöz, 43, 97, 185 174, 186, 214 Tiryaki Balığı, 43, 130, 187
Sivridişli Müren, 42, 54, 178 Symphodus melops, 186 Tombak, 189
Sivridişli Orfoz, 42, 85, 184 Symphodus ocellatus, 43, 122, 174, Tombik, 189
Sivrikuyruk Dil Balığı, 190 186, 214 Ton Balığı, 189
Sivrikuyruk Kayabalığı, 188 Symphodus roissali, 43, 123, 174, Topan Kefal, 186
Siyah Kuyruklu Çırçır, 43, 121, 186 186, 214 Torpedinidae, 42, 48, 177
Siyah Yüzgeçli Köpekbalığı, 176 Symphodus rostratus, 43, 124, 174, Torpediniformes, 48, 177
Sokar Balıkları, 154, 155 186, 214 Torpedo marmorata, 177
Sokkan, 154, 155, 188 Symphodus tinca, 43, 125, 174, Torpedo nobiliana, 42, 48, 174,
Solea lascaris, 190 187, 200, 214 177, 214
Solea senegalensis, 190 Symphurus nigrescens, 190 Torpedo torpedo, 177
Solea solea, 44, 161, 170, 174, 190, Synapturichthys kleini, 190 Torquigener flavimaculosus, 44,
214 Synchiropus phaeton, 188 165, 170, 174, 190, 215
Soleidae, 44, 160, 161, 189 Syngnathidae, 42, 68, 69, 70, 71, Trachichthyidae, 182
Sparidae, 43, 93, 94, 95, 96, 97, 183 Trachinidae, 43, 129, 187
98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, Syngnathiformes, 66, 67, 68, 69, Trachinotus ovatus, 185
105, 106, 107, 168, 169, 185 70, 71, 183 Trachinus araneus, 187
Sparisoma cretense, 43, 128, 169, Syngnathus abaster, 42, 68, 174, Trachinus draco, 43, 129, 169, 174,
174, 187, 214 183, 214 187, 215
Sparus aurata, 39, 43, 106, 174, Syngnathus acus, 183 Trachinus radiatus, 187
185, 214 Syngnathus phlegon, 183 Trachipteridae, 181
Sphoeroides pachygaster, 190 Syngnathus schmidti, 183 Trachipterus trachypterus, 181
Sphyraena chrysotaenia, 188 Syngnathus tenuirostris, 183 Trachurus mediterraneus, 185
Sphyraena flavicauda, 167, 188 Syngnathus typhle, 42, 69, 174, Trachurus picturatus, 185
Sphyraena sphyraena, 188 183, 214 Trachurus trachurus, 185
Sphyraena viridensis, 188 Syngnathus variegatus, 183 Trachyrincus scabrus, 181
Sphyraenidae, 188 Synodontidae, 42, 59, 180 Trakonya, 38, 43, 129, 174, 187
Sphyrna tudes, 177 Synodus saurus, 42, 59, 174, 180, Trakonya Balıkları, 129
Sphyrna zygaena, 177 214 Trança, 185
Sphyrnidae, 176 Triakidae, 176
Spicara maena, 43, 108, 174, 185, Trichiuridae, 189
214
Spicara smaris, 186
Ş Trichiurus lepturus, 189
Trigla lyra, 183
Spondyliosoma cantharus, 43, 107, Şeritli Horozbina, 44, 139, 187 Triglidae, 42, 77, 78, 183
168, 174, 185, 214 Şip Balığı, 178 Tripterygiidae, 43, 131, 132, 133,
Sprattus sprattus, 179 Şube, 24 187
Squalidae, 177 Tripterygion delaisi, 43, 131, 174,
Squaliformes, 47, 177 187, 215
Squalus acanthias, 177 T Tripterygion melanurus, 43, 132,
Squalus blainvillei, 177 174, 187, 215
Squatina aculeata, 177 Taeniura grabata, 178 Tripterygion tripteronotus, 43, 133,
Squatina oculata, 177 Tahta Balığı, 92, 185 174, 187, 215
Squatina squatina, 177 Takım, 24, 176, 177, 178, 179, 180, Trisopterus luscus capelanus, 181
Squatinidae, 177 181, 182, 183, 184, 189, 190 Trompet Balıkları, 66
Squatiniformes, 177 Taksonomi, 23 Tulina, 189
Stephanolepis diaspros, 44, 163, Taş Hanisi, 42, 88, 89, 184 Tür, 24
174, 190, 214 Tavşan Balığı, 178 Tylosurus acus imperialis, 182
Sternoptychidae, 179 Tavuk Balığı, 181
Stomias boa, 180 Tekir, 43, 111, 173, 186
Stomiidae, 180 Tepeli Kağıt Balığı, 181
Terapontidae, 184
223
Dizin
Yapışkan, 63
U V Yapışkanbalığıgiller, 63
Yassıkafa Kayabalığı, 188
Uçan Balık, 15, 76, 182 Vantuz Balığı, 184 Yaşam Ortamı, 26, 45
Uçan Kırlangıç, 42, 76, 183 Varsam, 187 Yazılı Hani, 42, 82, 184
Uçan Kırlangıçlar, 76 Vatoz, 38, 42, 49, 51, 173, 177, 178 Yazılı Orkinoz, 189
Umbrina cirrosa, 169, 186 Vatozgiller, 24, 49, 50, 51, 52, 53 Yeşilgöz Balığı, 180
Upeneus moluccensis, 110, 111, 186 Vatozlar, 39, 49, 50, 51 Yılanbalığı, 178, 179
Upeneus pori, 186 Vinciguerria attenuata, 180 Yılanbalığıgiller, 24, 54, 55, 56, 57,
Uranoscopidae, 43, 130, 187 Vinciguerria poweriae, 180 58
Uranoscopus scaber, 43, 130, 174, Yılankurdu Balığı, 179
187, 215 Yıldız Balığı, 189
Uskumru, 189
Ustura Balığı, 43, 127, 187
X Yuvarlak Rina, 178
Uykucu Köpekbalıkları, 47 Xiphias gladius, 189

Uyuşturan, 48
Uzun Kuyruklu Rina, 178
Xiphiidae, 189
Xyrichthys novacula, 43, 169, 174,
Z
Uzun Pervane Balığı, 190 187, 215 Zargana, 180, 182
Zarkafa Balığı, 181
Zebrus zebrus, 188
Ü Y Zeidae, 42, 65, 182
Zeiformes, 65, 182
Üç Yüzgeçli Horozbina, 131, 132, Yabani Mercan, 185 Zeus faber, 42, 65, 174, 182, 215
133 Yabani Salpa, 154, 155 Zosterisessor ophiocephalus, 188
Üç Yüzgeçli Horozbinalar, 131, 132, Yalancı İsparoz, 185 Zu cristatus, 181
133 Yalancı Mıgrı, 178 Zurna Balığı, 42, 59, 180
Üçgen Balığı, 43, 112, 186 Yalancı Trança, 185 Zurnabalığıgiller, 59
Üçkuyruk Balığı, 43, 92, 185 Yaloderma, 185
Üçkuyruk Balıkları, 92 Yanal Çizgi, 31
Üzgün Balığı, 44, 144, 145, 187, Yanyüzergiller, 156, 157, 158, 159,
188 160, 161
224

Turkiye_Denizlerinin_Dip_Baliklari_Atlasi-internet_copy

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Turkiye_Denizlerinin_Dip_Baliklari_Atlasi-internet_copy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TÜRKİYE DENİZLERİ’NİN

Ön kapak Arka kapak

Dactilopterus volitans Pteragogus pelicus Mycteroperca rubra Sargocentrum rubrum

Muraena helena Apogon pharaonis Gymnura altavela Macroramphosus

Hippocampus Oxynotus centrina

Türkiye Denizleri’nin Dip Balıkları Atlası

2005, Birinci Baskı

Yazarlar zaman içinde değişen bilgileri, bu değişimleri içerecek biçimde

Kapak ve İç Tasarım : Alp Can

PROF. DR. ALP CAN

DR. MURAT BİLECENOĞLU

Selin, Barış ve Derin’e

1 KİTABIN KULLANIMI VE SEMBOLLER 13

2 BALIKLARDA SINIFLANDIRMA VE İSİMLENDİRME 21

3 AKDENİZ BALIKLARININ COĞRAFİK DAĞILIMI VE HABİTATI 25

4 BALIKLARDA DIŞ GÖRÜNÜM ÖZELLİKLERİ 29

5 BALIKLARDA BESLENME VE ÜREME 35

6 TÜRKİYE DENİZLERİ’NDEKİ DİP BALIKLARININ FOTOĞRAFLI VERİTABANI 41

7 YABANCI DİLLERDEKİ İSİMLER 171

8 TÜRKİYE DENİZLERİ’NDEKİ TÜM BALIKLAR 175

9 SUALTINDA BALIK FOTOĞRAFLAMA TEKNİĞİ 191

10 FOTOĞRAF VE FİLMLERİN ARŞİVLENMESİ 203

11 FOTOĞRAF LİSTESİ 209

Türkiye Denizleri’nde yaşayan balık türleri ve bu türlerin fotoğraflı

Gerçek fotoğraflı balık dökümanları, 1980’li yılların ortasında İngilizce,

Yurdumuzda, özellikle Ege ve Akdeniz’deki balıkçılık dip balıkçılığa

havzasını oluşturan Ege Denizi’nin kuzey bölümü, Türk Boğazlar Sistemi

Karadeniz, Akdeniz’e oranla daha ilginç bir iç deniz yapısına sahiptir.

Her ne kadar ülkemizi çevreleyen denizler, birbirleriyle geniş alanlar ya

Kısacası, ülkemiz suları, benzeri olmayan ve çok hareketli balık

Bu noktadan yola çıkarak 1997 yılında böyle bir çalışmanın

Proje süresince elde edilen ve tür tanımı kesinleşen fotoğraflar bir

Kuşkusuz, böyle bir çalışmaya nokta koymak olanaksız, çünkü

Atlas biçiminde sunulan bu kaynak kitabın, sunulan türlerin sayısı,

Yararlı olması ümidiyle…

PROF.DR. ALP CAN (alpcan@medicine.ankara.edu.tr)

Nisan 2005, Ankara

Bu kitaptaki verilerin elde edilmesine dayanak oluşturan araştırma

Projede gerçekleştirilen yaklaşık 370 dalışta adını sayamayacağımız kadar

Proje süresi içinde fotoğraflanamayan türleri kendi arşivlerindeki

Filmlerin banyosu ve sayısal ortama aktarılmasındaki özenli çalışmaları

Kitap Kimler İçin Hazırlandı?

Veriler Nasıl Elde Edildi?

Tablo 1-1. Sualtı görüntülemesi yapılan bölgeler ve koordinatları

Coğrafi Bölge GPS* koordinatları En yakın yerleşim yeri

Coğrafi Bölge GPS koordinatları En yakın yerleşim yeri

Şekil 1-2. Sualtı görüntüleme sürelerinin aylara göre dağılımı

Sualtı Görüntüleme Süresi (saat)

Veriler Nasıl Sunuldu?

Ardından kitabın oluşturan verilerin yer aldığı altıncı bölüm

Omurgalı hayvanlar (=vertebrata) arasında tür sayısı -yaklaşık 48.000- bakımından en

Bilimsel Sınıflandırma (Taksonomi)

Taksonomi, canlıları sınıflandırma bilimidir; sınıflandırma üzerinde uzmanlaşan biyologlara

Tarih boyunca, canlıları gruplandırmak ve isimlendirmek için çeşitli girişimlerde

İsimlendirme (=nomenklatür) her düzeydeki taksonomik kategoriye yerleştirilen canlı

Akdeniz Balıklarının Coğrafik Dağılımı

Akdeniz’in günümüzdeki deniz canlıları topluluğu, kökenleri bakımından dört temel

i) Biyocoğrafik açıdan Atlanto-Mediteran (A-M) olarak adlandırılan Akdeniz ile Atlantik

Balıkların Habitatı (Yaşam Ortamları)

Zeminin üzerinde ve içerisinde

yapı özellikleri (morfoloji; morpho=şekil, biçim, logos=bilim), ilk çağdan bu yana

Şekil 4-1. Balıklarda temel vücut bölümleri.

Yavrulayan balıklarda (=vivipar), döllenme ve embriyon gelişimi annenin vücudunda olur.

Aile Tür Türkçe İsmi Sayfa