Autorzy: Jadwiga Berecka, Alicja Borkowska, El˝bieta

Bytniewska-Rozwód, Zofia Kloc

PRZYK¸ADOWY ARKUSZ
EGZAMINACYJNY Z CHEMII
Arkusz II
(dla poziomu rozszerzonego)

Czas pracy: 120 minut ARKUSZ II

Instrukcja dla zdajàcego

1. Prosz´ sprawdziç, czy arkusz egzaminacyjny zawiera

9 stron. Ewentualny brak nale˝y zg∏osiç przewodniczàce-
mu zespo∏u nadzorujàcego egzamin.
2. Prosz´ uwa˝nie czytaç wszystkie polecenia i informacje
do zadaƒ.
3. Rozwiàzania i odpowiedzi nale˝y zapisaç czytelnie
w miejscu na to przeznaczonym przy ka˝dym zadaniu.
4. W rozwiàzaniach zadaƒ rachunkowych trzeba przedstawiç
tok rozumowania prowadzàcy do ostatecznego wyniku
oraz pami´taç o jednostkach.
5. W trakcie obliczeƒ mo˝na korzystaç z kalkulatora.
6. Prosz´ pisaç tylko w kolorze czarnym; nie pisaç o∏ówkiem.
7. Nie wolno u˝ywaç korektora.
8. B∏´dne zapisy trzeba wyraênie przekreÊliç.
9. Brudnopis nie b´dzie oceniany.
10. Obok ka˝dego zadania podana jest maksymalna liczba punk- Za rozwiàzanie
tów, którà mo˝na uzyskaç za jego poprawne rozwiàzanie. wszystkich zadaƒ
mo˝na otrzymaç
˚yczymy powodzenia! ∏àcznie 70 punktów.

Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.
2 Chemia. Arkusz II

Zadanie 26. (2 pkt)

Na podstawie po∏o˝enia selenu (Z = 34) w uk∏adzie okresowym wybierz spoÊród podanych informa-
cji te, które sà prawdziwe:
a) Tworzy wodorek o wzorze H2Se.
b) Tworzy tlenek amfoteryczny.
c) Jest pierwiastkiem kwasotwórczym.
d) W jego atomie wyst´pujà 2 elektrony niesparowane.
e) W stanie wolnym ma w∏aÊciwoÊci utleniajàce.
f) Jest niemetalem aktywniejszym od siarki.

Prawdziwe informacje zawierajà podpunkty: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 27. (4 pkt)

W 100 cm3 roztworu zawierajàcego 0,2 mola azotanu(V) miedzi(II) i 0,2 mola azotanu(V) srebra za-
nurzono blaszk´ miedzianà. Po zakoƒczonej reakcji blaszk´ wyj´to.
a) Napisz, co zaobserwowano na powierzchni blaszki. Podaj równanie zachodzàcej reakcji w formie
jonowej.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

b) Oblicz st´˝enie molowe jonów miedzi w otrzymanym roztworze.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

w w w. o p e r o n . p l
 Chemia. Arkusz II 3

Zadanie 28. (8 pkt)

Majàc do dyspozycji nast´pujàce substancje: w´glan sodu, kwas solny i wod´, a tak˝e uniwersalne pa-
pierki wskaênikowe, zaproponuj dwa doÊwiadczenia, które pozwolà wykazaç, ˝e kwas w´glowy jest
kwasem s∏abym. Opis doÊwiadczeƒ przedstaw w tabeli. Podaj wnioski i jonowe równania reakcji.

Sposób wykonania doÊwiadczenia

Lp. (opis lub rysunek) Obserwacje

1.

2.

Wnioski i jonowe równania reakcji:

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

...................................................................................................

2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

...................................................................................................

Zadanie 29. (4 pkt)

Do 50 g roztworu zasady sodowej o st´˝eniu 4% dodano 1,15 g sodu. Otrzymany roztwór uzupe∏niono
wodà do obj´toÊci 1 dm3. Napisz równanie zachodzàcej reakcji i oblicz pH otrzymanego roztworu.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

w w w. o p e r o n . p l
4 Chemia. Arkusz II

Zadanie 30. (2 pkt)

W wyniku bromowania propanu w obecnoÊci Êwiat∏a powstajà ró˝ne bromopochodne, a wÊród nich
zwiàzki o wzorze sumarycznym C3H6Br2. Podaj wzór pó∏strukturalny i nazw´ izomeru o sk∏adzie
C3H6Br2, zawierajàcego w czàsteczce asymetryczny atom w´gla.

........................................................................................................

Zadanie 31. (7 pkt)

W´glowodory aromatyczne, fenole i alkohole mogà reagowaç z kwasem azotowym(V).
a) Podaj po jednym przyk∏adzie takich reakcji, stosujàc wzory pó∏strukturalne oraz okreÊl typ tych re-
akcji.

1. W´glowodory aromatyczne:

........................................................................................................
2. Fenole:

........................................................................................................
3. Alkohole:

........................................................................................................

b) Podaj nazwy organicznych produktów tych reakcji.

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 32. (5 pkt)

Mieszanina zawiera ∏àcznie 0,6 mola wapnia, tlenku wapnia i w´gliku wapnia zmieszanych w sto-
sunku molowym nCa : nCaO : nCaC2 = 1 : 2 : 3. Na t´ mieszanin´ podzia∏ano wodà.
a) Napisz równania zachodzàcych reakcji.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................
b) Oblicz, ile gramów wody przereagowa∏o z tà mieszaninà.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

w w w. o p e r o n . p l
 Chemia. Arkusz II 5

Zadanie 33. (4 pkt)

Odwa˝ono dwie próbki ˝elaza po 5,6 g ka˝da. Na jednà podzia∏ano nadmiarem kwasu solnego, a dru-
ga przereagowa∏a ze stechiometrycznà iloÊcià chloru. Nast´pnie sporzàdzono dwa roztwory: 200 g
roztworu zawierajàcego produkt pierwszej reakcji i 200 g roztworu zawierajàcego produkt reakcji
drugiej.
a) Napisz równania opisanych reakcji.

........................................................................................................

........................................................................................................
b) Oblicz st´˝enie procentowe ka˝dego z roztworów.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

Zadanie 34. (2 pkt)

Hydroksykwasy ulegajà reakcjom estryfikacji, których produktami sà estry wewn´trzne zwane lak-
tonami. Poni˝sze równanie jest przyk∏adem takiej reakcji:
hydroksykwas lakton

CH2
H2C CH2
CH2—CH2—CH2—CH2—COOH $ + H2O

OH H2C C==O
O

Uzupe∏nij dwa inne równania reakcji, w których tworzà si´ laktony.

a)

hydroksykwas lakton

CH3

CH2––CH––CH2––CH2—COOH $ + H2O

OH

w w w. o p e r o n . p l
6 Chemia. Arkusz II

b)
hydroksykwas lakton

CH—CH3

H2C CH2
$ + H2O
CH3—CH C==O
O

Zadanie 35. (3 pkt)

Równanie reakcji przedstawia przemian´ jàdrowà, w której powstaje izotop E. Podaj symbol oraz
liczb´ atomowà Z i masowà A tego izotopu.
A
27
13 Al + 24 He $ ZE + 01 n

E = ....... A = ....... Z = .......

Zadanie 36. (2 pkt)

Z tymianku otrzymuje si´ tymol b´dàcy olejkiem o dzia∏aniu antybakteryjnym. Jego nazwa systema-
tyczna to: 2-izopropylo-5-metylo-fenol. Napisz wzór pó∏strukturalny i sumaryczny tymolu.
Wzór strukturalny: Wzór sumaryczny:

Zadanie 37. (3 pkt)

W wyniku utlenienia p-nitrotoluenu anionami dichromianowymi(VI) w Êrodowisku kwaÊnym po-
wstaje kwas p-nitrobenzoesowy. Uzupe∏nij równanie tej reakcji i sporzàdê bilans elektronowy.
CH3

+ Cr2O2–
7 +H
+
$

NO2

........................................................................................................

........................................................................................................

w w w. o p e r o n . p l
 Chemia. Arkusz II 7

Zadanie 38. (2 pkt)

Obok ka˝dej informacji podanej w pierwszej kolumnie tabeli wymieniono trzy pierwiastki, ale tylko
dla jednego z nich informacja jest prawdziwa. Wybierz ten pierwiastek i wpisz jego nazw´ do trze-
ciej kolumny tabeli.

W∏aÊciwoÊci Pierwiastki Nazwa wybranego pierwiastka

Ma najwi´kszà energi´ jonizacji. H, He, Hg

Charakteryzuje si´ najwi´kszà Fe, F, Fr

elektroujemnoÊcià.

Nale˝y do bloku P, Pd, Pt

energetycznego p.

Jest silnym utleniaczem. Ca, Cr, Cl

Zadanie 39. (3 pkt)

Sta∏e dysocjacji trzech kwasów wynoszà:
KCH ClCOOH = 1,6 . 10–3
3

KC6H5COOH = 6,6 . 10–5

KCH3COOH = 1,8 . 10–5
Ustal, który z tych kwasów znajduje si´ w roztworze, je˝eli st´˝enie kationów wodoru w tym roz-
tworze wynosi 0,008 mol/dm3, a st´˝enie czàsteczek niezdysocjowanych jest równe 0,04 mol/dm3.
Oblicz stopieƒ dysocjacji kwasu w tym roztworze.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

Zadanie 40. (5 pkt)

Poni˝ej podano pierwiastki okresu drugiego wraz z wartoÊciami elektroujemnoÊci. Na tej podstawie
wykonaj polecenia.

Li Be B C N O F Ne

1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 –

a) Wybierz dwa pierwiastki najbardziej ró˝niàce si´ elektroujemnoÊcià i podaj ich nazwy. Przedstaw
ich konfiguracje elektronowe i okreÊl typ wiàzania, jakie wyst´puje w zwiàzku utworzonym przez te
pierwiastki.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

w w w. o p e r o n . p l
8 Chemia. Arkusz II

b) Podaj nazwy dwóch pierwiastków, dla których ró˝nica elektroujemnoÊci wynosi 2,5, a tworzona
przez nie czàsteczka zawiera wiàzania kowalencyjne spolaryzowane, ma kszta∏t liniowy i moment di-
polowy równy 0.

........................................................................................................

Zadanie 41. (3 pkt)

W wyniku reakcji substancji A i B powstajà produkty C i D. Mierzono trzykrotnie szybkoÊci tej reak-
cji w tej samej temperaturze, ale przy ró˝nych st´˝eniach substratów. Wyniki umieszczono w tabeli.

St´˝enie [mol/dm3] SzybkoÊç reakcji

Nr pomiaru
[mol/dm3 . s]
substancji A substancji B

1. 1 1 0,1

2. 2 1 0,2

3. 1 2 0,4

Wykorzystujàc dane z tabeli, odpowiedz, czy opisana reakcja przebiega wed∏ug I czy II równania ki-
netycznego, jeÊli:

I. V = k[A][B]
II. V = k[A][B]2
........................................................................................................
Oblicz szybkoÊç reakcji, gdy st´˝enia substancji A i B sà sobie równe i wynoszà 2 mol/dm3.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

Zadanie 42. (2 pkt)

Pod wp∏ywem wody bromowej w obecnoÊci wodorow´glanu sodu aldozy utleniajà si´ do kwasów al-
donowych. Ketozy nie ulegajà utlenieniu za pomocà wodnego roztworu bromu. Sacharoz´ poddano re-
akcji hydrolizy, a nast´pnie do mieszaniny poreakcyjnej dodano w nadmiarze NaHCO3 i wod´ bromo-
wà. Podaj nazw´ i wzór ∏aƒcuchowy cukru, który zawiera∏a koƒcowa mieszanina po dwóch reakcjach.

Wzór:

Nazwa: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

w w w. o p e r o n . p l
 Chemia. Arkusz II 9

Zadanie 43. (4 pkt)

Estry ulegajà reakcji amonolizy, b´dàcej reakcjà z amoniakiem, której produktami sà alkohol i amid
kwasowy. Podaj wzory pó∏strukturalne dwóch estrów o sk∏adzie C3H6O2, nazwij je i napisz ich reak-
cje amonolizy.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

Zadanie 44. (3 pkt)

RozpuszczalnoÊç wodorotlenku baru w temperaturze 20°C wynosi 3,8 g/100 g wody. Do zlewki za-
wierajàcej 101,2 g wody dodano 10,2 g tlenku baru. ZawartoÊç zlewki zamieszano i odczekano
do momentu ustalenia si´ równowagi. Na dnie zlewki zaobserwowano bia∏y osad. Napisz równanie
zachodzàcej reakcji i oblicz mas´ roztworu nad osadem.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

Zadanie 45. (2 pkt)

Oblicz standardowà entalpi´ reakcji otrzymywania w´gliku wapnia z tlenku wapnia i grafitu przebie-
gajàcej wed∏ug równania:
CaO(s) + 3 C(grafit) $ CaC2(s) + CO(g)
Entalpie tworzenia wynoszà:
∆H°tw. CaO = –634,94 kJ
∆H°tw. CaC2 = –62,7 kJ
∆H°tw. CO = –110,44 kJ
a grafit jest trwa∏à odmianà alotropowà w´gla w warunkach standardowych.

........................................................................................................

........................................................................................................

........................................................................................................

w w w. o p e r o n . p l