materiał pochodzi ze strony matematyka.pisz.

pl
 Dla funkcji
Funkcja liniowa (równanie kierunkowe prostej) y = 3x − 2
Funkcja liniowa to funkcja dana wzorem: narysuj wykres, podaj dziedzinę, zbiór wartości, miejsce zerowe, monotoniczność.

y = ax + b  Dla funkcji f (x) = 3x − 6

a) wyznacz wartości dla argumentów: −2, 0, 1
a – współczynnik kierunkowy b) dla jakiego argumentu wartość wynosi 12
Monotoniczność: a > 0 – rosnąca a < 0 – malejąca a = 0 – stała c) wyznacz miejsce zerowe
d) dla jakich argumentów wartości są większe od 5
b – współrzędna punktu przecięcia z osią Oy : (0, b) e) dla jakich argumentów wartości są nieujemne

Wykres funkcji liniowej:  Dla jakiego parametru m, liczba 2 jest miejscem zerowym funkcji liniowej f (x) = (3 − m)x + 1.

y y y
y=  O funkcji liniowej wiadomo, że f (2) = 3 oraz, że do wykresu tej funkcji należy punkt
3 − 1x
+3

y=2 P = (−3, −17). Wyznacz wzór funkcji f .

3 +1 2
2x

1
 O funkcji liniowej f wiadomo, że f (1) = 2 oraz, że do wykresu tej funkcji należy punkt
y=

1 x 1 x 1 x
P = (−2, 3). Wyznacz wzór funkcji f .
a>0 a<0 a=0
 Znajdź wzór funkcji liniowej, której wykres zawiera punkty A = (3, 7), B = (−2, −8).

Współczynnik kierunkowy:
 Zapisz równanie prostej w postaci kierunkowej
a=2 a= − 31 a=0 8x − 2y + 4 = 0 2x + 31 y − 1 = 0 3x − 5y = 0

Monotoniczność:  Jaka jest monotoniczność funkcji określonej równaniem kierunkowym

rosnąca malejąca stała
y = 2x − 2 y = − 31 x + 5 y=9
Punkt przecięcia wykresu z osią Oy :  Napisz współrzędne punktu przecięcia prostej z osią Oy
(0, 3) (0, 1) (0, 2)
y = −4x + 5 y = −x − 3 y=7

Zaznacz w układzie współrzędnych punkty, których współrzędne spełniają równanie

kąt nachylenia prostej do osi x
 y = 2x + 1  y=3  x=3

Zadania + Rozwiązania

Narysuj wykres funkcji liniowej  Punkty A = (1, 3) i D = (2, 1) są wierzchołkami trapezu ABCD o podstawach AB i
CD. Wierzchołki B i C leżą na osi Ox, a ramię BC tego trapezu ma długość 2. Wyznacz
y=x  y = −4x  y = 2x + 1  y = −3x − 2 y=2 równania prostych AB i CD .

— matematyka.pisz.pl — 1 — matematyka.pisz.pl —
  c) E = (2, 3) i F = (−4, 3)  d) G = (−5, 3) i H = (−5, 0)
Równanie prostej przechodzącej przez dwa punkty
 Wyznacz równanie prostej zawierającej środkową CD trójkąta ABC , którego wierzchołkami
y są punkty A = (−2, −3), B = (4, 1), C = (−1, 3).

B Równanie prostej przechodzącje przez dwa Sprawdź, czy punkty

4
punkty A = (x1 , y1 ) i B = (x2 , y2 ).
 A = (2, 1), B = (4, 5), C = (−3, −9)
A
2
(y − y1 )(x2 − x1 ) − (y2 − y1 )(x − x1 ) = 0  A = (−4, 16), B = (0, 4), C = (2, 1)
 A = (−5, 3), B = (2, 3), C = (4, 3)
1 3 x
 A = (2, 0), B = (2, −4), C = (2, 8)
są współliniowe.

 Wyznacz równanie prostej zawierającej środkową CD trójkąta ABC , którego wierzchołkami

są punkty A = (−2, −1), B = (6, 1), C = (7, 10).

Przykład:
 W układzie współrzędnych na płaszczyźnie punkty A = (2, 5) i C = (6, 7) są przeciwle-
Prosta przechodząca przez punkty A = (1, 2) i B = (3, 4) ma równanie:
głymi wierzchołkami kwadratu ABCD . Wyznacz równanie prostej BD .
(y − 2)(3 − 1) − (4 − 2)(x − 1) = 0
 Punkty A = (2, 0) i B = (12, 0) są wierzchołkami trójkąta prostokątnego ABC o prze-
(y − 2)2 − 2(x − 1) = 0 ciwprostokątnej AB . Wierzchołek C leży na prostej o równaniu y = x. Oblicz współrzędne
2y − 4 − 2x + 2 = 0 punktu C .

2y = 2x + 2 :2
 Punkty A = (3, 3), B = (9, 1) są wierzchołkami trójkąta ABC , a punkt M = (1, 6)
y =x+1 jest środkiem boku AC . Oblicz współrzędne punktu przecięcia prostej AB z wysokością tego
trójkąta, poprowadzoną z wierzchołka C .
Równanie prostej przechodzącej przez dwa punkty mogę także wyznaczyć rozwiązując układ
równań liniowych. Przykłady.  W układzie współrzędnych są dane punkty A = (−43, −12), B = (50, 19). Prosta
AB przecina oś Ox w punkcie P . Oblicz pierwszą współrzędną punktu P .

Zadania + Rozwiązania
 Punkty√A, B , C , D, E , F są kolejnymi wierzchołkami sześciokąta foremnego, przy czym
A = (0, 2 3), B = (2, 0) a C leży na osi Ox. Wyznacz równanie stycznej do okręgu opisa-
Wyznacz równanie prostej przechodzącej przez punkty o współrzędnych nego na tym sześciokącie przechodzącej przez wierzchołek E .
 a) A = (2, 4) i B = (5, 13)  b) C = (3, −2) i D = (−4, 5)
 Odcinek CD jest obrazem odcinka AB w jednokładności o skali k < 0. Wiedząc, że
 c) E = (2, 3) i F = (−4, 3)  d) G = (−5, 3) i H = (−5, 0) A(−2, 0), B(0, −2), C(3, 4), D(7, 0) wyznacz:
a) równanie prostej przechodzącej przez punkt A i jego obraz w tej jednokładności,
Znajdź, rozwiązując układ równań, wzór prostej przechodzącej przez punkty o współrzędnych
b) równanie prostej przechodzącej przez punkt B i jego obraz w tej jednokładności,
 a) A = (2, 4) i B = (5, 13)  b) C = (3, −2) i D = (−4, 5) c) współrzędne środka tej jednokładności.

— matematyka.pisz.pl — 2 — matematyka.pisz.pl —
  Znajdź równanie funkcji liniowej, której wykres jest prostopadły do x − 3y + 15 = 0 i
 W układzie współrzędnych są dane punkty: A(−9, −2) oraz B(4, 2). Wyznacz współrzędne przechodzi przez punkt A = (−2, −4).
punktu C , leżącego na osi OY , tak że kąt ACB jest kątem prostym.
 Które z podanych par prostych są równoległe?

Proste równoległe i prostopadłe y = 3x − 2 i y = −2x + 5 y = 2x − 1 i y = 2x + 8

 Które z podanych par prostych są prostopadłe?

y Proste równoległe mają
ten sam współczynnik kierunkowy.
y = 2x + 3 i y = − 12 x + 4 y = 3x + 2 i y = −2x + 3
2
a1 = a2
 Znajdź równanie funkcji liniowej, która ma miejsce zerowe równe 6, a jej wykres jest pro-
−1 1 x stopadły do y = 2x + 6.
+2
2x

√
 Dana jest prosta l o równaniu y = 32 x − 2 oraz punkt A = (−3, −2). Wykres funkcji
y=

−1

liniowej f jest prostopadły do prostej l, punkt A należy do wykresu funkcji f .

2x
y=

Wyznacz
a) wzór funkcji f ,
b) miejsce zerowe funkcji f .
y
y=
−2

Proste prostopadłe mają  Punkty B = (0, 10) i O = (0, 0) są wierzchołkami trójkąta prostokątnego OAB , w któ-
x

1
1 x− współczynniki kierunkowe spełniające wzór: rym | OAB| = 90◦ . Przyprostokątna OA zawiera się w prostej o równaniu y = 12 x. Oblicz
−3

y = 2
współrzędne punktu A i długość przyprostokątnej OA.
−1 1 x
a1 · a2 = −1
−3
1
np. −2 · = −1
2  Odcinek AB o długości 4 jest zawarty w prostej o równaniu y = 34 x − 32 . Symetralna
odcinka AB przecina oś Oy w punkcie P = (0, 6). Oblicz współrzędne końców odcinka AB .

Zadania + Rozwiązania Funkcja liniowa z parametrem m

 Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = (m − 7)x − 8 jest rosnąca?

 Znajdź równanie funkcji liniowej, której wykres jest równoległy do y = 2x + 4 i przechodzi 
przez punkt A = (3, 7).

 Napisz równanie prostej równoległej do prostej o równaniu 3x − 2y + 2 = 0 i przechodzącej
przez punkt P = (4, 1). 
Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = (3 − 2m)x + 2 jest rosnąca?
Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = (m + 3)x − 4 jest malejąca?
Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = −8mx + 3m jest malejąca?

 Znajdź równanie funkcji liniowej, której wykres jest prostopadły do y = 3x − 2 i przechodzi  Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = 2mx − 3 jest stała?
przez punkt A = (6, 3).
 Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = (1 − 4m)x + m2 jest stała?

— matematyka.pisz.pl — 3 — matematyka.pisz.pl —
  Dla jakiego m prosta o równaniu y = 3x − m jest równoległa do prostej o równaniu
 Dla jakiego m prosta o równaniu y = (8 − 5m)x + 2m jest równoległa do osi Ox? y = 2x + 5m?

 Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = 8x + 3m jest rosnąca?
 Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = 7x − 2m − 1 jest malejąca?
 Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = 3x + m jest stała?
 Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = 2m − 1 jest stała?
 Dla jakiego m wykres funkcji liniowej f (x) = mx − 3 zawiera punkt A = (1, −1)?
 Dla jakiego m prosta o równaniu y = 2x + 3m + 1 jest prostopadła do prostej o równaniu
y = − 21 x + 4?
 Dana jest funkcja f : R → R określona wzorem f (x) = ax + 4.
a) Wyznacz wartość a, dla której miejscem zerowym funkcji f jest liczba −1.
b) Wyznacz wartość a, dla której prosta będąca wykresem funkcji f jest nachylona do
osi OX pod kątem 60◦ .
c) Wyznacz wartość a, dla której równanie ax + 4 = 2a + 4 ma nieskończenie wiele
rozwiązań.

 Dla jakiego m prosta o równaniu y = (2m + 3)x + 6m przechodzi przez punkt

Równanie oznaczone, sprzeczne, nieoznaczone
B = (−2, −4)?
Równanie oznaczone ma jedno rozwiązanie.
 Dla jakiego m prosta o równaniu y = (m2 − 1)x + m + 3 przechodzi przez punkt Przykłady:
C = (−1, 2)?
x+2=3 5x = 10 2x + 1 = 5
 Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = (m − 3)x − m ma miejsce zerowe x0 = 2?

 Dla jakiego m funkcja liniowa f (x) = m2 x − 4 ma miejsce zerowe x0 = 1? Równanie nieoznaczone ma nieskończenie wiele rozwiązań.
Przykłady:
 Dla jakiego m prosta o równaniu y = mx + 2m − 6 przecina oś Oy w punkcie (0, −4)?
x=x x+2=x+2 2(x + 3) = 2x + 6
 Dla jakiego m prosta o równaniu y = 2m − 3 przecina oś Oy w punkcie (0, 9)?

 Dla jakiego m prosta o równaniu y = (3m − 2)x − 4 jest równoległa do prostej o

równaniu y = 6x − 2?
Równanie sprzeczne nie ma rozwiązania.

 Dla jakiego m prosta o równaniu y = −2x + 7 jest równoległa do prostej o równa- Przykłady:
niu y = (m2 − 3)x − 2?
x=x+2 x+2=x+3 2(x + 1) = 2x + 3
 Dla jakiego m prosta o równaniu y = 2mx + 3 jest prostopadła do prostej o równa-
niu y = 7x − 2?

 Dla jakiego m prosta o równaniu y = 13 x + m − 5 jest prostopadła do prostej o równaniu Zadania + Rozwiązania
y = (2m − 1)x − 17?
Rozwiąż równania:
 Dla jakiego m wykres funkcji liniowej f (x) = (1 − 10m)x + 8 jest prostopadły do  x − 2(x + 5) = −3(4 + x) + 8  (x + 2)2 = 2x + (x − 3)2
wykresu funkcji liniowej f (x) = 5mx − 2?
x
 2 − 3(x − 2) = −5x + 16  (x − 2)(x + 2) = (x − 1)2

— matematyka.pisz.pl — 4 — matematyka.pisz.pl —
 początkowej. Znajdź liczbę początkową.
x+1 x
 3 − 2(x − 1) = 2 −x  2(x − 4)(x + 5) = x(2x − 10) − 14
 Oblicz, z jakiej liczby 15% wynosi 60.
Podaj liczbę rozwiązań równania:
 2(3x − 2) − 5 = 7 − 2x  8 − (2x − 4) = −2(x − 1) + 10  Znajdź liczbę, która zwiększona o 20% daje 36.
3x−2
 5x − 3 = 2(x + 4) + 3x  3 − 2x = − 32 − x  Znajdź liczbę, która zmniejszona o 40% daje 120.
 (x − 2)2 = (x − 1)(x + 1) − 4x  (x + 3)2 − (x − 3)(x + 3) = 5
 Po sezonie cenę butów obniżono o 30% i kosztują teraz 84 zł. Ile kosztowały przed sezonem?

 Cena brutto drukarki (z podatkiem VAT 22%) wynosi 610 zł. Oblicz jej cenę netto.
Zadania + Rozwiązania
Rozwiąż nierówności  Cena pewnego towaru wraz z 7% stawką podatku VAT była równa 64,20 złotych. Ob-
 a) 2x + 3 > 9  b) 5x − 11 < 4  c) 3x ­ 12 + x licz cenę tego towaru, gdyby stawka podatku VAT była równa 22% zamiast 7%.

 d) −2x + 3 < 15 
 g) 21 x ­ 23 x − 7 
 i) 3(x + 2) + 5(x − 4) ¬ 9
e) 4x + 13 ¬ 12x + 21 
h) − 23 (x + 1) + x < 12 (x − 1) − 1
f) 2(x − 3) + 14 > 7x + 1  Planując czterotygodniowe wakacje, rodzina Kowalskich przeznaczyła pewną kwotę na wy-
żywienie. W pierwszym tygodniu wydano 30% zaplanowanej kwoty, w drugim tygodniu o 60
złotych mniej niż w pierwszym, w trzecim połowę reszty pieniędzy. Na czwarty tydzień zostało
270 złotych. Oblicz kwotę, którą rodzina Kowalskich przeznaczyła na wyżywienie.

Rozwiąż nierówność i zaznacz rozwiązanie na osi liczbowej  Ania z doświadczenia wie, że na każde dwa zapisane zeszyty zużywa jeden długopis. Zeszyt
x 2x 1 x+2 x−1 kosztuje 1,5 zł a długopis 2 zł. Ania chce, aby długopisy wystarczyły jej do zapisania kupionych
 7(x − 3) ¬ 5(3 + 2x)  6 − 9 + 2 ­0  2 + 3 >4
zeszytów. Ile Ania może kupić zeszytów i długopisów, jeżeli ma do wydania 32 zł?
Rozwiąż nierówność i zaznacz rozwiązanie na osi liczbowej
x+2 x−2 x 2x x+2
 3 − 2 ¬ −1 − 6  x+1− 3 > 3 Rozwiązywanie układu równań metodą podstawiania

Rozwiąż nierówności Wyznaczam niewiadomą w jednym równaniu i podstawiam do drugiego równania. Otrzymuję
 a) 2(x − 3) − (4 − 3x) > 3x − 4  b) x+1
+ 1−4x
¬ 4 − 2x równanie z jedną niewiadomą, które rozwiązuje.
5 3
Przykłady:
2(x−4)2 x
 c) (x − 1)2 − 2x ­ 1 − (2 − x)(2 + x)  d) 3 + 2 < 23 (3 + x)(x + 5) − 2 16 (
x = 2 − 3y
2x − 5y = 2
Zadania + Rozwiązania
2(2 − 3y) − 5y = 2
 Tomek i Ania są rodzeństwem. Tomek jest o 2 lata starszy od siostry. Za 5 lat będą mieli
razem 40. Ile lat mają teraz?
(
3x + 2y = 7
 Maciek kupił o 20 więcej płyt DVD niż CD. Czysta płyta CD kosztuje 80 gr a DVD 1, 20 zł.
y = 4x − 2
Za wszystko zapłacił 44 zł. Ile płyt każdego rodzaju kupił Maciek?
3x + 2(4x − 2) = 7
 Cyfra dziesiątek pewnej liczby dwucyfrowej jest dwa razy większa od cyfry jedności. Po
przestawieniu miejscami cyfry dziesiątek z cyfrą jedności otrzymamy liczbę o 18 mniejszą od Wybierając niewiadomą i równanie, z którego ją wyznaczam, kieruję się tylko swoją wygodą.

— matematyka.pisz.pl — 5 — matematyka.pisz.pl —
 (
−2x + 6y = 2
+ 2x + 4y = 8
Zadania + Rozwiązania
10y = 10
Rozwiąż metodą podstawiania
( 
( ( ( 2x + 3y = 12 ·4
3x − 2y = 4 4x + 2y = 8 −2x + y = 1

5x − 4y = 7 ·3
 a)  b)  c)
x + 5y = 7 5x + 3y = 9 x + 5y = 5
(
8x +12y = 48
( ( (
+ 15x −12y = 21
− x + 2y = 2 3x + y = 12 − x + 34 y = 7
 d)  e)  f)
2x − 3y = 4 − 4x + 2y = −6 4x − y = −16 23x = 69

( ( Wybierając niewiadomą, którą chce zredukować, kieruję się tylko swoją wygodą.
1 1
4x − 5y = −1 x−2
3 + 2y = x+y
2
 g) x y  h)
2 + 3 = 9 2(x − y) = 5 − 3(x − 2)
Zadania + Rozwiązania

 Wyznacz równanie prostej przechodzącej przez punkty A = (2, 4) i B = (−3, −11).

Rozwiąż metodą przeciwnych współczynników.
( ( (
( 2x − 3y = −7 3x + 5y = −2 4x + y = −2
x + 3y = 5  a)  b)  c)
 Rozwiąż układ równań x + 5y = 3 2x − 4y = 6 5x − 3y = −11
2x − y = 3

(1 1
(3 ( x−y
4x − 5y = −1 4x − 23 y = 1 2 −1=x
 d) x y
 e) 1
 f)
2 + 3 = 9 3x + 14 y = 7 3(x + y) = −6
( (
(x − 1)2 + 3y = x2 − 2 (x − 3)2 − (x + 2)2 = 4x − y − 9
  2 2
3x − 5y = 4 y − (y − 3) = 5x − 14
(x y
( x+y x−y
( 2x−y+6 3x−2y−2
2 + 3 =4 2 − 3 =8 3 − 2 =2
 g) x y
 h) x+y x−y
 i)
Rozwiązywanie układu równań metodą przeciwnych współczynników − =1 3x+y+3 4x−y−1
3 8 3 + 4 = 11 5 + 3 =4

Przekształcam równanie tak, aby przy jednej niewiadomej były przeciwne liczby (współczynniki).
Po dodaniu otrzymuję równanie z jedną niewiadomą.

Przykłady: Rozwiąż metodą przeciwnych współczynników.

( ( (
(x + 2)2 + y 2 = (y + 3)2 + x2

x − 3y = −1 · (−2) 3x − 4y = −6
  1
2x + 4y = 8 (2x − 1)2 − 5y + 34 = (x + 2)2 + 3x2 4x − 3y = 12 (x + y)

— matematyka.pisz.pl — 6 — matematyka.pisz.pl —
 Układ równań oznaczony, sprzeczny, nieoznaczony

Układ równań oznaczony ma jedno rozwiązanie.

Przykłady:
( ( (
x+1=3 x=3 x+y =3
Zadania + Rozwiązania
y+2=4 x+y =5 x−y =1

 Suma dwóch liczb wynosi −3. Jeżeli od większej odejmiemy mniejszą, otrzymamy 9. Co to
za liczby?
Układ równań nieoznaczony ma nieskończenie wiele rozwiązań.
Przykłady: ( ( (  Wypłacono kwotę 270 zł częsciowo banknotami 50 zł, a częściowo monetami 2 zł i 5 zł.
x+y =1 2x + y = 3 x=x Razem banknotów i monet było 24. Ile było banknotów, a i ile monet każdego rodzaju, jeśli
x+y =1 2x + y = 3 y=y dwuzłotówek było tyle samo co pięciozłotówek?

 Janek i Tomek mieli razem przed rozpoczęciem gry 96 żetonów. Janek wygrał od Tomka
Układ równań sprzeczny nie ma rozwiązania. 8 żetonów i ma ich teraz dwa razy więcej niż kolega. Ile żetonów miał każdy z nich początkowo?
Przykłady:  Bilety na koncert kosztowały po 20 zł i 14 zł. Bilety kupiło 191 osób. Po potrąceniu 20% na
( ( ( koszty z wynajęciem sali organizatorom zostało 2240 zł. Ilu widzów kupiło droższe, a ilu tańsze
x+y =1 2x + y = 3 x+1=x bilety?
x+y =2 2x + y = 5 x+y =3
 Suma cyfr liczby dwucyfrowej wynosi 11. Jeżeli cyfry tej liczby przestawimy, to otrzy-
mamy liczbę o 9 większą od liczby początkowej. Znajdź liczbę początkową.
Zadania + Rozwiązania
 Samochód jedzie z Warszawy do Kraśnika w ciągu 3 godzin. Jeżeli zwiększyć prędkość
Rozwiąż układ równań. o 20 km/h to czas przejazdu skróci się o 40 minut. Jak daleko jest z Warszawy do Kraśnika?
( (
x+y =2 2x + 3y = 5
 a)  b)  Dwaj rzemieślnicy przyjęli zlecenie wykonania wspólnie 980 detali. Zaplanowali, że każ-
x+y =9 6x + 9y = 15 dego dnia pierwszy z nich wykona m, a drugi n detali. Obliczyli, że razem wykonają zlecenie w
ciągu 7 dniu. Po pierwszym dniu pracy pierwszy z rzemieślników rozchorował się i wtedy drugi,
( ( x+2
2x − 3y − 7 = 0 + 4y = 5 aby wykonać całe zlecenie, musiał pracować o 8 dni dłużej niż planował, (nie zmieniając liczby
3
 c)  d) wykonywanych codziennie detali). Oblicz m i n.
− 2x + 1,5y − 4 = 0 12y − 5 = 7 − x

( 2x−y  Liczbę 42 przedstaw w postaci sumy dwóch składników tak, by różnica ich kwadratów
2x+y
( 2x−3y
4 + 13 x = x + 1 2 − 4 =2 była równa 168.
 e) 1
 f)
6 (x + 9) + 18 (2 − x) = 1
2 −y x− y+4
2 =y+2
 Dla 38 uczestników wycieczki zarezerwowano nocleg w 15 pokojach. Dla dziewcząt za-
rezerwowano tylko pokoje dwuosobowe, a dla chłopców tylko pokoje trzyosobowe. Uczestnicy
Podaj liczbę rozwiązań układu równań i jego interpretację graficzną wycieczki zajeli wszystkie miejsca w zarezerwowanych pokojach. Ile dziewcząt i ile chłopców
( ( ( brało udział w tej wycieczce? Zapisz obliczenia.
x − y = −1 −2x + y = 1 2x − 2y = 2
  
x+y =3 x − 12 y = 2 3x − 3y = 3  Jeżeli do licznika i do mianownika nieskracalnego dodatniego ułamka dodamy połowę jego

— matematyka.pisz.pl — 7 — matematyka.pisz.pl —
 4 1
licznika, to otrzymamy 7, a jeżeli do licznika i do mianownika dodamy 1, to otrzymamy 2.
Wyznacz ten ułamek.

— matematyka.pisz.pl — 8 — matematyka.pisz.pl —