5.2. GIAI CHUOI KICH THUGC
5.2.4. Bai toan chudi va phugng trinh co ban cla chudi kich thuéc
Gidi chudi kich thuéc, thutng phai gidi hai loai bai todn sau :
— Bai todn 1 : V6i kich thudc, sai léch gidi han va dung sai di cho cla cdc
khau thanh phan, Aj, phai x4c dinh kich thude sai lech gidi han va dung sai
ca khau khép kin Ay. Vi du : véi kich thudc, sai lech gidi han va dung sai
ca cde khau thanh phn Aj. Az, A3, Ay trong chudi hinh 5.16, can phai xéc
dinh khe hd A; (khau khép kin) 18 bao nbiéu. Bai toan I thutng duge sit dung
dé tinh todn kiém tra chudi kich thudée.
~ Bai to4n 2 : V6i kich thuéec, sai léch giéi han va dung sai da cho cia
khau khép kin, Ay, can x4e dinh sai I¢ch giéi han va dung sai cua céc khau
thanh phan, Aj. Chang han khi thiét ké bO phan mdy hoac may, xudt phat tir
yéu cdu chung cila ching (khau khép kin), ta tinh todn x4c dinh sai léch gidi
han va dung sai cila cdc kich thude chi tiét (cdc khéu thanh phan) lap thanh bo
phan may hodc may 4y. Bai todn 2 thudng duge sit dung dé tinh ton thiét ké
d6 chinh xdc kich thude cita chi tiét trong cdc bO phan may hoac may,
Muén giai hai bai todn trén ta phai xfc lap cdc cong thc quan hé vé
kich thuéc, sai lech giéi han va dung sai gitfa céc khau thanh phan va khau
khép kin.
Dé thuan tin cho viée gidi chudi ngudi ta thudng so dé héa cdc chudi.
Cac chuéi trén hinh 5.1a, b, ¢ duge so dé hda thanh cdc chuéi trén hinh 5.2a,
b,c.
A A
a)
Hinh $.2. So d6 hod chudi kich thude
— Quan hé kich thudc.
Ti ba so dé chudi én va véi diéu kién khép kin chudi ta xac 4p cong
thie quan hé kich thuéc nhu sau :
108+ Chudi 1, hinh 5.20 véi Ay = Ay tacé : Ay =A3= A) — AQ
+ Chudi 2, hinh 5.2b vdi Ay, = Ag tacé : Ay = As = Ay — A, —Ag- Aq
+ Chui 3, hinh 5.2c vi Ay = Aj tacé : Ay = A3 = cos aA, +sin a. Ay
(Trong 46 cos a. A; va sin a. Az Mi hinh chiéu cia khau Ay, Ag len
phuong khau khép kin A3).
Ti ba trudng hgp trén ta di dén cong thite téng quat nhu sau :
AZ = ByA1 + BoA? ++ + BaAn
a
Ay= DBA (3.1)
iat
Trong 46 n 1a s6 khau thanh phan cia chudi s
Bj 1 cdc he so anh hudng. biéu thi mifc do anh hudng cia cdc khau thanh
phan dén khau khép kin. 8, c6 gid wi + | trong cdc chudi dydng thing (chudi
1, 2) va ly gid tri +1 véi cdc khau ting va —1 voi cdc khau giam. Trong chudi
phang nhu hinh 5.2c thi gid tr} ca B; c6 thé 14 sin hodc cos cla mOt goc @ nao
do va mang dau (+) & khau tang, mang dau (-) 6 khau gidm. .
Khi x4c dinh khau tang va khau giam cia chudi kich thudc ta xét so dé
chudi nhu 14 1 vong kin cde vée to kfch thudc néi tiép nhau. Véc to kich thude
hoac véc to hinh chiéu cia kich thudc trén phuong khau khép kin ma nguge
chiéu véi khau khép kin thi 1A khau tang cdn cing chiéu voi khau khép kin LEY
khau giam.
Trong mot chuéi ¢é n khau thanh phn, néu ta danh so tha wy th] dénm
1A cde khau tang thi tit m + 1 dén n sé la cdc khau giam (voi m A vaimen (5.3)
i=m+l
Trén co sé phuong trinh co ban cla chudi kich thude (5.3), x4c lap cdc
cong thie quan hé vé sai lech gidi han va dung sai gia cdc khdu thinh phan
va khau khép kin dé gidi cdc chudi kich thuée dudng thang.
1095.2.2, Giai chudi kich thuéc bing phuong ph4p ddi lan chifc nang
hoan tean
C6 nhiéu phucng phdp giai chudi kich thudc, trong chuong nay ta chi
gidi thigu phuong phdp 446i lan chttc nang hoan toan. Khi gidi theo phuong
php nay thi dung sai cita cée khau thank phan va khau khép kin dutge tinh sao
cho ching dam bdo tinh déi lan chtfe nang hoan toan, Theo cong thitc quan he
(5.3) va dé dam bao tinh déi ln chic nang hoaa toan thi khau khép kin, Ax,
s8 dat gid tri lon mht, Aymay» Khi cde khau thanh phan wing {2 lén nhét,
Aj max: C4c Khu thanh phdn gidm [A nhO nhat, Ajginy dO d6 +
m a
Axmax = D)Aimax ~ 2) Aimin 6.4)
ist icm+)
cilng (yong tu ta cé gid uj bé nbat cha khau khép kin AY pig ¢
m 8
ASmin = DAimin - x Aimax (5.5)
isl i=mt+!
Cong thie quan hé (5.4) va (5.5) chinh 1a diéu kién dé giai chudi bang
phuong phdp déi lan chic nang hoan toan. Tir ba cong thite quan hé (5.3),
(5.4) va (5.5) dé dang thiét lap c4c cong thitc quan hé vé sai léch gidi han va
dung sai dé giai bai toan 1 va 2.
1. Giai bai tofn-1 : Biét kich thudc sai léch gidi han vA dung sai cla cdc khau
thanh phan Aj, tim kich thuéc, sai Iéch gidi han va dung sai cia khau khép kin.
— Dung sai khau khép kin : tir cc cOng thite (5.4), (5.5) ta tinh duge :
TZ = AZmax ~ AZ min
2 Ams > tase || iin -2 Airmax
i=m+i isl =m+l
Tr = ot + ¥1, = an (5.6)
ism+1
Nhu vay dung sai cia khau khép kin Ty bao gid cfing bang téng dung sai
cha cdc khau thanh phan T;.
— Sai léch gidi han cia khau khép kin.
110‘Th cong thie quan hg (5.4) va (5.3) 1a tinh duge sai I@ch tren EST cba
khau khép kin.
ESy = AY max ~ AY
. . a
- [5mm - 3, Ain |-| Sas 3 A
i=l i=m+1 i=l i=m+1
6.7)
ESs = 2s - x ei
i=m+1
Tir cong thite (5.5) va (5.3) ta cling tinh duge «
Ely = AY min ~ AZ
m n
= |) Aimin — D Airmax [- da - > Aj
i=l i=mtl iem+l
Ely = za - x es) (5.8)
i=mel
oday ES;, El la sai léch giéi han trén va dudi cia khau tang.
es;, ei; 1a sai léch gidi han tren va duéi cha khau giam.
gid tri bang s6 cia dung sai va sai léch gidi han cdc khau thanh
Thay cae
dung sai va sai léch
phan vio cdc cong thtic (5.6), (5.7) ya (5.8) ta tinh duge
gidi han cilia khau khép kin.
Vi du S.J. Cho chi tiét nhu hinh 5.3, vdi cdc kich thude :
= 6p
Ay = 60°62
Ag = 50°
A3= gro!
Hay tinh kich thudc, sai léch
gidi han va dung sai cia khau
Ag. Biét tri i
4) ie rinh ty céng nghé gia Ninh 53
cong 1a Ay. Az. AL
{llGidi » — $0 dé chudi dugc biéu thi
ah hinh 5.4. V6i trinh ty cong nghé gia fafa a
cong 12 Ag, Ag ri Ay thi Ay la khau
hinh thanh cuéi cing trong trinh ty cong Ae
nghé nén Ay 14 khau khép kin
Ay = Ag. Vée to kich thude A, nguge
chigu vdi vécto kich thude Aq nén A; 18
khau tang con Aj, A; 1a khau giam, Hink 5.4
Theo sé ligu da cho ta cé :
ES, = +0,1mm €sy = 40,Imm
Ay = 60°95 J El = -0,2mm Az = 5041 J iy = -0,1mm
T, =0,3mm The
2mm.
es3 = +0,lmm
Ay = 8 fei, = Omm
3 = 0,imm
+ Kich thudc danh nghia cla khau khép kin duge tinh theo (5.3) :
Ay = Ag=60-50~8=2mm
+ Dung sai khau khép kin duge tinh theo (5.6)
8
Tr= 77 = 0,3 +0,2+0,1 = 0,6 mm
ist
+ Sai léch gidi han cia khau khép kin dutge tinh theo (5,7) va (5.8)
m a
ESy = )(ES,;- >) ej =+0.1-(- 0,1 +0)=+0,2 mm
isl ism+l
m a
Ely = EI - >) es, =-0,2- (40,1 + 0,1) =- 0,4 mm
i=l iemtl
Vay: Ay = Aq= 2707
2. Gidi bai ton 2 : Biét kich thude sai léch giéi han va dung sai cha khau
khép kin, tinh sai 1éch gidi han va dung sai cua cdc khau thanh phén. Kich
thude danh nghia céa cdc khau thanh phan hon toan phu thude vao két cau nén
sau khi thiét ké két cfu If ta da biét kich thuéc danh nghia cia ching ma khéng
cén tinh & bai todn nay, Véi chudi cd n khau thanh phan thi bai ton cé n dn s6.
112Dya vio cong thie (5.6) ta khong thé tinh duoc dung sai cla n khéu thanh phan
(n 4n 36). Mun lin duge ta phai dua vao gia thiét dé khir di (n - 1) an s6.
~ Gia thiéi cde khau think phéin duge ché tg0 & cing mot cap chinh xd,
hic 1a ¢6 cing hé sé ciip chinh xéc +
ap =a, ee
vay dung sai cua khau bat ki nao (T)) déu duge tinh theo cong thie T, = a. i)
(xem muc 2.1 chuong 2).
Theo (5.6) ta c6:
6.9)
= Tir cong thie (5,9), voi dung sai da cho chia khau khép kin Ty, voi cdc
tr] sé don vi dung sai ij cia cdc khau duge tra theo bang 2.1, sé tinh duge hé
36 cdip chink xéc chung cho cde khau thanh phan (a).
_ Tira, tra calp chinh xéc chung cho cdc khau theo bang 2.1.
_ Biét kich thudc danh nghia, biét cap chinh xéc chung cia cdc khau
thanh phan, tra sai léch gigi han va dung sai cho (n~ 1) kau thanh phan, véi
quy uéc 12:
Khau tang, coi nhu 16 c6 sai lech co ban H.
Khau gidm coi nhu truc c6 sai léch co ban h.
Chang han khau thanh phin tang c6 kich thugc danh nghia 1a 100mm &
cap chinh x4c chung [a 10 thi ta coi nhu.18 100H10, cdn khau giam c6 kich
thudée danh nghia Ja 50mm thi ta coi nhu truc 50h10.
Sai léch gidi han va dung sai cia (n ~ 1) khau thanh phan tra theo bang |
va 2, phy luc 1. Con lai khan thanh phan thit k 14 Ay thi sai léch gidéi han va
dung sai cla né duge xdc dink bang tinh todn, Lam nh vay 1a dé bi lai nhitng
sai s6 ma ta da pham phai chang han nhw sy khée nhau gira hé s6 a da chon va
hé s6 a tinh theo cong thitc (5.9).
— Tinh sai léch giéi han va dung sai cia khau Ay
4+ Néu A, 1a khau ting thi:
m=! n
Tu(S.7)tacé: ES =ESy- DBS + >) cis (5.10)
isl iem+t
m-l a
Tr6.8) taco: E=Eg- DE+ Ds GAD
i=l j=m+l
8-GTOSLG 113+ Néu Ay 1a khau gidm thi :
m
TH (5.8) tacé: es = VEL} -
i=l
TUG.7)tacé: ei = DIES -
Vi du 5.2. Cho b@ phan lap nh
hinh 5.5, Yéu cdu chung cila bd phan
lép nay 12 dim bao Khe hd gia
mat mit vai truc vA mat mat bac 6
truc trong gidi han Ay = mm
dé cho bénh ring quay ty do ma
khong c6 dich chuyén chiéu truc
lon. Yéu cfu chung dy chinh 12
khau khép kin cha chudi kich
thuéc nhu so dé hinh 5.5b.
Hay giai chudi kich thuéc dé
x4c dinh sai léch gidi han va dung
sai cde kich thuéc chi tiét.
Gidi : - Dva vao so 46 chudi
hinh §5.5b x4c dinh khau tang.
khau giam. Tuong ty nhu vi dy 5.1
ta x4c dinh :
A,, Ay ia khau tang 5
Agy Ags Ag 1a kha gidm.
- Véi gia thiét cdc khau thanh
n=}
& es - Ely 6.12)
i=m+]
Hiah 5.5
phan duge ché tao 6 cing mot cap chinh xéc. Ta tinh hé s6 e&p chinh xdc
chung a theo cdng thitc (5.9):
114
aq 750 ~
DAT + 1,56 +2 0,73 + 2,52
Dua vao bang 2.1 ta tra duge edp chinh x4c chung cho edc khau 1a 11.
o7Cap 11 cé hé s6 a = 100 gin voi 97 nhat.
~ Tra sai féch gidi han va dung sai ciia (n ~ 1} khau thanh phan theo bang
1 va 2, phu luc 1.
40,22 JES = +0,22mm
Khau ting : = 101HI1 = 101°"
+ Khau tang Ay = 10 an
0.46 JES = 70:16mm
Ag = SOHI1 = 507°" 1 Er Lg
es =0
+Khau glam: Aj = As = Shll =5-
iu giam 3 5 0,075 {e = -0,075mm
~ Khau dé lai tinh 12 khau Ay = Aq, 46 1 khau gidm.
+ Sai lech trén cla khau A; duge tinh theo cong thife (5.12):
3, = e34=0-0-0=0
+ Sai léch dudi cha khau A, duge tinh theo cong thife (5.13):
cig = cig = (+ 0,22 + 0,16) — (— 0,075 x 2) - 0,75 = - 0,22mm
vay: Ag = 140922
— Két qua gidi chu6i kich thuéc ta duge +
+0,22
A, = 101 Ag = As = 5-0.075
A, = 50°18 Aq= 140-922
CAU HOI ON TAP
41. Thé nao 1a chudi kich thudc, cho vi dy minh hoa.
2. Thé nao 14 khau thank phdn tang, khau thanh phdn gidm cha chuéi kich
thude ; cho vi dy vé cdch xdc dinh déi voi mot chudi kfch thwéc.
3, Neu céc cng thie thé hien diéu kien gidi chudi kich thude bang phuong
phap ddi ln chite nang hon toan.
4, Néu gid thiét dua vao dé gidi bai todn 2 cia chudi kich thuée
5. Khi gidi bai todn 2, tai sao ta chi tra sai léch va dung sai cho (n — 1) khau
thanh phan con dé lai 1 _khau thi k (A) dé tinh?
115