You are on page 1of 5
TRIET HOC, $6 12 (187), THANG 12 - 2006 VAI TRO CUA Cc NGUYEN TAC, PHAM TRU LOGIC BIEN CHUNG DOI VOI VIéc REN LUYEN NANG LUC TU DUY BIEN CHUNG TRAN VIET QUANG (*) Cing udi phép bign chitng ud nhgn thie lun méexit, logic bigm ehiing 6 vai tr dae biét quan trong ddi vdi vide xdy dung, rén luyén nang lue tu duy bién ching. Véi tink edch mét khoa hoc, lagic bién chung oé nhiing nguyén tée va pham tri: xéc dinh. Trong bai viét nay, tac gid da phan tich va gép phan lam r0 vai tré, 9 nghia eile ede nguyén téc, nhut nguyén ide khcich quan, nguyen tde todn dign, nguyén tae phat trién, nguyén tée lich sit—cu thé, nguyén tdc thue tién, cing vdi cdc pham tri: lich sit va lgte, cx thé’ va tritu tong cia logic bién chiing trong qué trink nhGn thie; coi vige ndm vitng va van dung thanh thao nhiing nguyén tae, pham tri dé la diéu hin dé rén luyén, phat trién néng Ive tv duy ign chitng. ang lue tu duy bién ching 14 téng hep nhiing phém ch&t tu duy 6 trinh d6 cao, 1A kha nang ndm bat va van dung nhuaén nhuyén, linh hoat, sfng tao céc nguyén , pham tra, quy luat eda phép bién ching véi tu cach phuong phap nhan thie va nguyén téc ma tu duy phai tudn theo nham giai quyét mét cach hiéu qué nhat nhitng vain dé nan thie va thuc tién dang dat ra. Nang luc tu duy bién chiing duge dé trung béi su higu biét va van dung cae ngu; a é bién chting duy vat, cing nhu eae nguyén ic, pham tra cia légie bién chang. Su théng nhat gita phép bién chting, nhan thiic lun va légic bién chang 1& mot ng ly rat quan trong cla triét hoc macs dinh rng, phép bién chting cing chinh la Iy luan nhan thitc, 18 logic bién chimg cba cha nghia Mac Cang véi phép bién ching va nhan thitc juan, légie bién chiing cé vai tré vo cing quan trong déi véi viéc phat trién nang luc 34 tui duy bign chting cho ngudi hoc. Trong thoi dai phat trién manh mé ciia cude cach mang khoa hgc - céng nghé va kinh t8 tri thie, vai tré cla ldgic bién ching d& tang lén hon bao gid hét. Chi cé ném ving va van dung dude céc nguyén tac, cae pham tra cia légic bién ching mdi cé thé thuc su di sau vao ban chat cda déi tugng, méi 6 thé ném duce cée khéi niém. ly thuyét Khoa hoc va gidi quyét duge nhting vén dé cua thy tién. Khae véi légie hinh thtic. légic bien ching 14 khoa hoc nghién ctu nhiing hinh c va quy ludt cia tu duy trong su va dong, phat trién cha né. Ngoai nhiing quy luat bién cheng phd bién caa ty nhién, xa va tu duy (ca nhiing quy luat co ban khéng ca ban), légic bién ching cdn nghién ciu nhiing quy luat bién chting cia riéng su chuyén hoa tir tu duy kinh nghiém lén tu duy ly lugn. tir tu duy thong thudng lén tu duy khoa hoe: ti cu thé dén tu duy: () Thac ing Truéng Dai hoc Vinh. Khoa Gide duc Chinh ii, VALTRO CUA CAC NGUYEN TAC, PHAM TRU. triu tugng va nguge lai, tu hién tugng dén ban ck ViVi t cua Van dung cde nguyén ly, quy h phép bién chiing duy vat vao qué trinh tu duy, légic bién ching néu Jén cc nguyén cd ban ma tu duy phai tudn theo trong vige nban the chan ly. Khi nghién ctu légic bién ching, nguéi hoc sé ndm duge mhu nguyén tac cae nguyén téc eo ban, khach quan, nguyén tac toan dién, nguyén én tac lich sit - cu the, tie phat trién, nguy nguyén tac thuc tién. Nguyén tac khdéch quan doi hdi viée nhan thie phai dya vao nhiing co sé thue té khaéch quan, xuat phat ti chinh ban than déi tugng, tw nhiing thuée tinh va méi lién hé von 6 cha n6, ti nhiing quy luat van dong va phat trién cla ban than né; khdng thé dua vio ¥ muén cha quan hoae cho thye té, ding lay ¥ chi chit quan 4p a: én, khéng due g: ghép cho su vat, hién tugng nhiing gi ma thai khéng duve edt chung von khdng 06, Trong But hy triét hoc, V.LLénin chi ra rang, "tith khdch quan cia suf xem xét (khéng phai thi dy, khong phai dai déng, m& ban than su vat tw nd)"(1) Nam nguyén tac khach quan sé gép pl thue trong viée x€y dung nang lye tu duy bign chting cho nguéi hee. Viée quan triét nguyén tée nay giip ho thay duge rang, dung dung dan thiét viing vA van phai quan sat cae su vat va hién tuong trong thye té hose phai tién hanh cae thi nghiém khoa hoe dé c6 due nbiing tu liéu ean thiét nham rat ra tri thtte khoa hoc ding dan. Nhiing két qua nghién ettu phai duge kiém tra, déi chiéu, so sénh va danh gid cé pha hep véi hién thy khdch quan hay khéng. Nam viing nguyén tée khach quan gitip ngudi hee hiéu duge sy cdn thiét phai quan sat thye t€ mét cach ti mi, chinh xc; phai xuat phat tir ban than déi tweng. phai xem xét déi tugng ding nhu né vén cé trong thuc té. Ban than céec su vat, hién tugng trong thé gidi khach quan khéng tén tai cd lap, tach réi, mA tén tai trong nhiing méi lien hé hitu co véi nhau. Hon naa, nhiing méi lién hé ay lai vo cling phong phu, da dang ¢ phitc tap, bao gém cA nhing méi lién he ban chat va khdng ban chat. nhién va ngiu nhién, cha yéu va thit yeu Vi thé, khi nbn thie thé gigi khéch quan, tw duy bién chting déi héi phai tuan thi nguyén tae todn dién. V1Lénin vi "Muon thye sy hiéu duge sy vat, eén phai nhin bao quét va nghién ett tat cA ese mat, tét cA ede mdi lién hé va "quan hé gidn Uiép" cha su vit dé. Ching ta khéng thé lAm ditge diéu dé mét cach hoan toan day du, nhung su can thiét phai xét tat ca moi mat sé dé phéng cho chting ta khéi pham phai sai lam va sy cting nhac"(2). Nam viing nguyén tac toan dién, nguii hoe sé nhin nhan, danh gia déi tugng mét each chinh xae, day da, toan ven; xem xét déi tugng nhu mét chinh thé, hé thing; tranh duge Idi tu duy phién dién, chiét trung, nguy bién. Thue t@ cho thay, cde hién tugng trong tu nhién thuong xa rat phic tap, do nhiéu nguyén nhan gay ra va bin déi qua nhiéu giai doan, nhung nhiéu khi ta chi quan sét duge két qua eudi cing. Vi thé, néu nghién ettu doi tugng mot céch phién dién sé din téi nhiing tri thie, két ludn sai lam. Chang han, khi xem xét vat roi trong khéng khi, ta thay mét thuc a han da rdi nhanh hon chiée 1a. Dé giai (1) V.LLanin. Todw tap, 29. Nxb Tigh 69. Matxcova, 1981, 17.239, (2) VALLénin, Sd, 42, 11.364. uw a TRAN VIET QUANG thich diéu nay, chung ta phai cé quan diém toan dién, phai thay rang cdc vat dé vita chiu su tac déng cia Ic hut trai dat, via chju sy tac dong cia luc cin khong khi. Chi 6 thé coi vat roi ty do khi ma lye can cua khong khi khong dang ké so vdi trong Ive cua vat. Ty nhién, xi h6i va tu duy luén ném trong qua trinh van déng va phat trién khong ngiing theo nhimg quy ludt tat yéu. vn cé cua ching. Vi vay, dé nhan thite duge ban chat caa su vat, ngoai ede nguyén tae trén. ut duy cdn phai tudn thi nguyén ide phat trién. Nguyén tae nay quy dinh tinh tat yéu phai nghién cttu sy vat trong su vin dong va phat trién theo nhiing quy luat phd bién. khach quan vén cé, chi ra ehiéu hudng bién déi cla né. Mat khac, nguyén tée nay con gitp cho tu duy cia ngudi hoe tré nén nang déng, linh hoat. mém déo: khic phyc bénh bao thu, tri tré va may mée. Logie bién chiing chi cho chung ta thay dude su phat trién bién chimg cia nhan thie khoa hoc. Cée khai niém, djnh luat, ly thuyét tat y@u dude bé sung, diéu chinh, phat trién trong qua trinh nhan thie, trong lich st phat trién eda khoa hoc. Nhitng khai niém. dinh luat, ly thuyét méi nay khéng phi nhan hoan toan cic khai nigm, dinh ludt. ly thuyét ca ma c6 su ké thita nhing gi tri hgp ly. coi ching nhu nhiing trudng hgp die biét. Vi thé, khéng nén c6 thai dé. xem nhting tri thite da e6 cla con nguéi nhu nhting chin ly tuyét dich, cudi cing. Nhu ching ta da biét, co hoc Niutdn 1a thanh tuu khea hoe vi dai clia loai ngudi, duge ap dung rong rai vao nhiéu linh vyc khac nhau trong nhiéu thé ky. Nhung. lich str vat ly hoc khong dimg lai 6 co hoc Niuton. Do khéng cé duge tu 56 duy bién ching, khéng ndm duge nguyén tdc phat trién nén mét 6 nha khoa hoc lie d6 cho rang, vat ly hoc dudng thai da dat tdi t6t dinh cua né, da tim ra dude moi quy luat co ban cia tu nhién. Khi thuyét tugng déi vA thuyét lugng ti dua ra quan diém mdi vé khéng gian, thdi gian, khdéi lugng, nhiéu nha khoa hoe di e6 tw tung hoai nghi nhiing ly thuyét mdi nay. Tuy nhién, su phat trién ea khoa hoe sau dé da ching minh eo sd khoa hoe va tinh dting ddan cia thuyét tuong déi, thuyét luong ut. Méi su vat, hién tugng trong thé gidi khach quan déu ¢6 qua trinh hinh thanh va phat trién, déu cé lich sif cha minh va bao gid cing tén tai trong nhiing diéu kién. hoan cénh cu thé nhat dink. V.LLénin khang dinh: “logic bign ching day rang, “khéng cé chén ly trifu tugng”, rang “chan ly ludn luén 1A cu thé""(3). Nguyén tae lich sif- cu thé chi cho ngudi hoc thay rang. khi xem xét cae sul vat, hién tugng. can phai tim hiéu qua trinh phat sinh, phat trién cla ching, chi ra méi lién hé n6i tai cha chting, cing nhu méi lién hé gitta chting vdi nhing diéu ki¢n, hoan canh cy thé. Nam viing nguyén tiie lich sti - cu thé gitip cho nguéi hoc c6 thé xem xét. nghién citu déi tugng nh4n thite gén véi nhiing diéu kién, hoan eanh cy thé nhat dinh, biét van dung nhiing hoe thuyét, nhiing nguyén ly. céng thie mét cach séng tao, tranh roi vao cc cAn bénh gido diéu, kinh nghiém, may méc. Nguyén tie lich sit - cu thé chi ra ig: ngay ¢c4 nhiing kién thie hién dai cing chi la mét bac thang cla qua trinh nhan thite vé han. Khi nghién etfu mét déi tung, danh gia mét tu tudng hay van dung mét ly thuyét, cing thitc, can phai gan ching véi (3) V.LLenin. Sd. 1.42, 1.364. VALTRO CUA CAC NGUYEN TAC, PHAM TRU... c4c méi lién hé, véi nhiing diéu kién, hoan eanh cu thé. Méi khai niém, dinh lat, quy luat vat If, hod hoe hay sinh hoc déu ra doi trong hoan caénh cy thé, phu thudc vao trinh dé hiéu biét vA céng cu, thiét bi nghién cttu eta ting thdi ky. Bi vay, cing véi su phat trién cua nhan thite va thyc tién, cac khai niém, dinh luat, quy luat sé dude bé sung. hoan thién. Thue tién 14 co sd, déng lye, muc dich cha nhan thtic, la tiéu chuéin khéch quan cua chan ly; vi vay, cing véi yéu cdu tudn thi cdc nguyén tic trén, tu duy bién ching macxit khéng tach ri nguyén téc thite tién. V.LLénin khang dinh: "Quan diém vé dai séng, vé thyc tién phai 14 quan diém thi nhat va co ban cia ly luan vé nhan thite’(4). Nguyén tae thye tién chi cho ngudi hoe thay duge ring, nhdn thie phai xuat phat tir thye tién, dua trén ed sé thye tin, di sau vao thye tién, coi trong céng tac téng két thuc tién, déng théi phai can cit vao thue tién dé kiém tra tinh dang dan ea tri thie, hoe di déi vdi hanh, nha trudng gin lién vdi xa hoi. Nguyén tac ndy cing gitip nguéi hoc hiéu dude tinh bién ching cia tiéu chudn thuc tién. Thyc tién la tiéu chudn khach quan dé kiém nghiém chan ly, nhung tiéu chun thuc tién khéng cho phép bién nhiing tri thife cia con ngudi thanh nhitng chan ly tuyét dich euéi cting. Légic bién ching chi cho ngudi hoc thay rang, nhiing bai hoc kinh nghiém quy bau duce dic nit, duge bé sung tir thyc tién dau tranh cach mang va xay dung dat nude, nhing kién thitc khoa hoc duge rat ra tit thye nghiém va duge kiém tra bang thye nghiém. Viée ném ving va tudn thi nguyén tée thuc tién cé tm quan trong dc biét, gitip ngudi hoc tranh roi vao sai lim cia bénh chii quan, gido diéu, may méc. Ngoai nhiing nguyén tde trinh bay trén day, légic bién ching con nghién citu cac pham trai lich sit va logic, eu thé va tritu tugng,... nhAm van dung ching nhu nhing phuong phap nhan thiic khoa hoc. ‘Thong nhit gitta logic va lich sit 1A mét nguyén téc phugng phdp luan quan trong efa nhan thife khoa hoc va xdy dung cac ly thuyét khoa hoc. Khac vdi quan diém duy tam va siéu hinh, cha nghia duy vat bién chting cho ring, lich stt la tinh tha nhat, cén légic eda tw duy la tinh thi hai, légic 1a c4i phan 4nh cia lich sit. Hay néi cach khac, méi quan hé gitla lic! va logic Ia méi quan hé gitia hién thuc khach quan va su phan 4nh légic cua hién thuc dé, la biéu hién cia méi quan hé gitia tén tai va tu duy, Tuy nhién, légic phan anh lich sit mot cach tém tt, khdi quat; né chi phan anh nhiing méc chinh, nhiing giai doan phat trién cha yéu, nhiing mat ban chat, nhimg xu hhuéng t&t yéu cla lich sit. Ph Angghen cho rng, cai légic ld cai lich stt nhung da duge tritu tugng hod, nghia la: duge "loc bd, tude bé", dude “lam sach” khoi nhtng cai ngdu nhién, nhiing bude quanh co ciia lich sit. Nguyén téc thong nhat giita li légic cia ch nghia duy vat bién ching IA co sé cla ce phudng phap khoa hoc: phuong phap logic vA phuong phap lich si, Hai phudng php nay la hai phuong phép nghién ctu khdc nhau, nhung lai thong nhat bién chiing véi nhau, gin bé chat ché véi nhau, khéng 6 phuong phdp légic hodc phuong phap lich str “thuiin tuy” ich rai nhau. Nam viing va van dung hop | eac pham tra lich su va légic nhu nhiing phuong phap sé phat huy hiéu qua trong viée giai quyét cac van dé cha nhan thitc va thue tiém. Ching han, khi trinh bay cdc (4) VLLénin. Sdd., 1.18, t-167. Se TRAN VIET QUANG khai niém, pham tra, quy hat, néu dan dat ngudi hoe di qua cae giai doan cua su phat trién nhan thie thi ho sé dé hiéu va nam viing § nghia cia cac tri thite dé, Cé nhiéu gid day, ngudi thdy 06 thé di theo cach thie trinh lich sit vén dé dé di dén khai ni h lua. Nhan thie la su thOng nhét cia hai qua trinh déi lap nhau: ty cu thé dén tritu tugng va ti tritu tugng dén cy thé. Theo qué trinh thi nhat, nhan thiic xuat phat tir nhiing tai liéu cam tinh, phan tich ching va rit ra nhiing khai niém don gian, nhiing dinh nghia tritu tudng phan anh ting mat, ting thudc tinh cha sy vat. Qua An thife ti cu thé dén ttiu tugng tao tién dé cho qué trinh tha hai - trinh nhan thi di tt tri tugng dén cu thé. Trong qua trinh thw hai nay, nhan inh nghia trim tugng thong qua téng hop bién chiing trinh nl qua thite di ti nhang khai nigm, dé dat dén cai cy thé trong tw duy. Di tz tritu tong dén cu thé la phuong phap nhan thite khoa hee quan trong. Theo C.) "phudng phap di ti tritu tugng dén cy thé chi l& cai phuong phap nhd né ma tu duy quan triét duoc cai cy thé va tai tao ra n6é wéi tu cach 1A mét céi cu thé trong tu duy"(5). Phuong phap nay da duge éng x dung trén cd sd duy vat bian chiing va van dung tai tinh trong tac pham Tw ban. ‘Trong nhan thie khoa hoe ceding nhu xy dung dé tai, ly thuyét khoa hoe, viée van dung thanh thao phuong phap di tir tritu tugng dén cu thé cho phép cha thé nhan thie tham nhap sdu vao ban chat va quy Juat cha déi tugng, hiéu duoc tat cd ede mat va quan hé tat yéu cia déi tudng trong méi lién hé va phy thuée lin nhau gitia ching. Nhu vay. c6 thé khng dinh rang, cée nguyén téc, pham tra cita légic bién ching 58 cé ¥ nghia quan trong trong viéc xy dung, rén luyén nang luc tu duy bién chting cho ngudi hoc. Tuy nhién, su hiéu biét vé nhiing nguyén tac, pham tra cia logic bién chtmg khéng déng nhat véi nang hc tu duy bién ching. Nang hic tu duy bién chttng 1a kha nang van dung nhiing nguyén tac, pham tra cua légie bién chitng mét cach hop lf, nhudn nhuyén, sang tao. N6i e4ch kh&e, tri thtte vé nhting nguyén pham tra cia légie bién ching phai duge ngubi hoc van dung thanh thgo, nhudn nhuyén thi méi bién thanh ste manh cla tu duy trong nhan thie va hoat dang thuc tién. 6 nude ta hién nay, cac nguyén tae, cdc pham tra ciia légie bién chting due dé c&p chit yéu trong qué trinh nghién citu, gidng day phép bién ching va nhan thie luan cua triét hoe Mae - Lénin. Théng qua qua trinh dé, gyi hoe inh héi duse nhiing nguyén tée va pham tri cia logic bign chting. Cac nguyén téc, pham tra cla légic bién ching cing duge dé cap dén trong chung trinh Logic hoc (phan logic bién chting) Nham phat huy vai trd cia triét hoc Mac - Lénin néi chung va lgie bién ching ndi riéng trong vige xAy dung, rén Inyén nang hic tu duy bign ching cho ngwii hoc, ching ta cdn thuc hién déng b6 nhiéu gidi phap chi yéu, nhu déi méi néi dung chuong phat huy vai trinh va phwong phap giang d: trd cha ddi ng gidng vién trong gidng day phat huy tinh tich cule, chit déng ea ngudi hoe; xa¢ dinh dung vai tré, vi tri cba légic bién chimg véi tu cach mét mén khoa hoc dee lap vA nghién ctu né mét céch todn (3) C.Mée tri Quéc gia, H& Noi, 1993, 11.877 - 878. Ph.Angghen. Toda tp t.12. Nxb Chinh

You might also like