Μήνυμα Διευθυντή

ΚΕΑΠΕ

Αντιμετωπίζοντας τον εφησυχασμό!

Σ
την αέναη προσπάθεια για επίτευξη του στόχου της ΑΠΕ βασιζόμαστε στα αποτελέ-
σματα Επιθεωρήσεων, Αξιολογήσεων αλλά και στα προγράμματα πρόληψης. Στην πλει-
οψηφία των περιπτώσεων λειτουργούμε προληπτικά και μέσω του σχεδιασμού των
διαδικασιών αλλά και της διαχείρισης επικινδυνότητας επιτυγχάνουμε την πρόληψη. Όμως συμ-
βαίνει ένα ατύχημα και ξαφνικά αντιλαμβανόμαστε παράγοντες και κινδύνους οι οποίοι μας είχαν
διαφύγει, ή το χειρότερο είχαν καμουφλαριστεί κάτω από το πέπλο του εφησυχασμού, ενός
εξαιρετικά επικίνδυνου εχθρού που καραδοκεί στην καθημερινότητα μας.
Για να τον αντιμετωπίσουμε πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τα κατάλληλα όπλα: Αυτοεπίβλεψη,
Επίβλεψη, Τυποποίηση, τήρηση Προτύπων Ποιότητας και Μέτρων Ασφαλείας. Επιπλέον πρέπει
να θέσουμε ξεκάθαρα τις προτεραιότητες και το κυριότερο χωρίς να αλλάζουμε τη σειρά τους!
Ασφάλεια, Τυποποίηση, Όφελος Αποστολής.
Πρώτη προτεραιότητα η Ασφάλεια γιατί απλά δεν περισσεύει κανένας! Ταυτόχρονα τα υλικά,
τα μέσα και ο εξοπλισμός είναι πολύτιμα και σε περίπτωση ατυχήματος απαιτείται αρ-
κετός χρόνος για την αντικατάσταση τους.
Ακολουθεί η Τυποποίηση καθώς εξασφαλίζει την ορθή λήψη απόφασης
σε κρίσιμες καταστάσεις αλλά και την επίτευξη των απαιτούμενων stan-
dards κατά την εκτέλεση των καθηκόντων μας. Οι Διαταγές, η Τεχνική
Βιβλιογραφία, τα Πρότυπα Ποιότητας έχουν εκπονηθεί για να τηρούνται
και δεν επιδέχονται «υποκειμενική ερμηνεία ή μη εγκεκριμένων τροπο-
ποιήσεων» εφησυχάζοντας ότι «έχουμε εκτελέσει την εργασία μας εκα-
τοντάδες φορές και δεν έχει συμβεί τίποτα!»
Μετά από την Ασφάλεια και την Τυποποίηση ακολουθεί η επίτευξη του
αντικειμενικού μας σκοπού. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι ο

4| ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016

ΑΝΣΚ είναι υποδεέστερης αξίας. Απλά για να επιτευχθεί απαιτούνται συγκεκριμένοι πόροι
και μεθοδολογία. Εάν λείψει κάτι από τα παραπάνω πρακτικά δεν θα πετύχουμε το βέλτιστο
αποτέλεσμα. Επομένως θα μειωθεί η αποτελεσματικότητα μας!
Από την μελέτη των ατυχημάτων έχει προκύψει το συμπέρασμα ότι πολλά από αυτά προ-
κλήθηκαν από την αλλαγή στη σειρά των συγκεκριμένων προτεραιοτήτων! Πραγματικά είναι
πολύ εύκολο να παρασυρθούμε από τον εφησυχασμό που προκαλεί η εμπειρία, τον υπερ-
βάλλοντα ζήλο, την παρόρμηση αλλά και την πίεση να φέρουμε «γρήγορα» σε πέρας το ανα-
τιθέμενο έργο ή την αποστολή…
Πριν υποκύψετε στο ολέθριο συναίσθημα του εφησυχασμού ή την παρόρμηση σκεφτείτε
τι νόημα έχει το να εκτελέσω μία εργασία «γρήγορα» όταν αυτό συνοδεύεται από καταστρα-
τήγηση Μέτρων Ασφαλείας με συνέπεια ένα τραυματισμό ή την πρόκληση ενός FOD!!! Ποια
θα είναι τότε η αποτελεσματικότητα μας;
Για αυτό και στις ιδιαίτερες συνθήκες που όλοι αντιμετωπίζουμε τηρήστε τις προτεραι-
ότητες με την σωστή σειρά: Ασφάλεια, Τυποποίηση, Όφελος Αποστολής! Έτσι θα διατηρή-
σουμε την αποτελεσματικότητα μας λειτουργώντας όχι προστατευτικά αλλά ρεαλιστικά μέσα
σε ένα ευμετάβλητο και εξαιρετικά απαιτητικό περιβάλλον, μακριά από τις παγίδες του εφη-
συχασμού.
Μην ξεχνάτε ότι στον διαρκή αγώνα του Υψικρατείν δεν περισσεύει κανένας!

Ταξχος (Ι) Χρήστος Παντζιάς

Διευθυντής ΚΕΑΠΕ

ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ |5

Μήνυμα Διευθυντή ΚΕΑΠΕ σελ. 04

Δραστηριότητες
Δραστηριότητες του Κέντρου Ασφάλειας
σελ. 08
Πτήσεων και Εδάφους

Ατυχήματα
Ατυχήματα Πολεμικών Αεροποριών
σελ. 12
απο όλο τον κόσμο

Ορισμένες Ασφαλείς Σκέψεις

του: Σμχου (Ι) Δημήτριου Κανέλλου
σελ. 18

Ανταλλαγή πληροφοριών ΑΠΕ

μεταξύ των κλάδων των ΕΔ.
του: Ασμχου (Ι) Δημήτριου Κορδού
σελ. 22

Ο Εχθρός παραμονεύει!
του: Ασμχου (Ι) Εμμανουήλ Βρέντζου
σελ. 30

Αεροδονταλγία
του: Σγου (ΥΟ) Ζαχαρόπουλου Γεώργιου
σελ. 34

Ground Evacuation
Απο το αρχείο του ΚΕΑΠΕ
σελ. 38
 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ
ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ
Τεύχος A΄ 2016
ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ
ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ
ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ
& ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ
& ΗΘΙΚΩΝ ΑΜΟΙΒΩΝ
Τηλ.: 210 659 1254
Fax: 210 6463276
e-mail: fsd.hafgs@haf.gr
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΚΕΑΠΕ
Ταξχος (Ι) Χρήστος Παντζιάς
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΔΕΑ
Ασμχος (Ι) Εμμανουήλ Βρέντζος
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
Επγος (ΤΜΑ) Ρήγας Δημήτριος
ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Σμιας (ΟΤΑΦ) Καπλαντζής Γιάννης
Αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο
Απο το αρχείο του ΚΕΑΠΕ
42
σελ. ΕΚΤΥΠΩΣΗ
Υπηρεσία Αεροπορικών Εκδόσεων
«Ç ÐÔÇÓÇ» åßíáé õðçñåóéáêü ðåñéïäéêü êáé ãé'áõôü
ÁÐÁÃÏÑÅÕÅÔÁÉ ç áíáôýðùóç Þ ç åêìåôÜëëåõóç
ïëüêëçñïõ Þ ìÝñïõò ôùí ðåñéå÷ïìÝíùí áðü
ðáñÜãïíôåò îÝíïõò ðñïò ôéò ¸íïðëåò ÄõíÜìåéò. Óôï
ðåñéïäéêü äçìïóéåýïíôáé Üñèñá, ðëçñïöïñßåò,
ðñïóùðéêÝò åìðåéñßåò, ãíþóåéò êáé éäÝåò ôùí
Ο εφησυχασμός τσακίζει δάχτυλα
Απο το αρχείο του ΚΕΑΠΕ
46
σελ.
óõíåñãáôþí, ãéá åíçìÝñùóç, ðñïâëçìáôéóìü êáé
åðéìüñöùóç, ìå èÝìáôá ÁóöÜëåéáò ÐôÞóåùí êáé
ÅäÜöïõò. Ôï ðåñéå ÷üìåíï ôùí Üñèñùí áðç÷åß ôéò
áðüøåéò ôïõ óõããñáöÝá, ï ïðïßïò åßíáé êáé ï
õðåýèõíïò ãéá ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò åñãáóßáò ôïõ.
Ãßíïíôáé äåêôÝò êñßóåéò ãéá äçìïóéåýìáôá ôïõ
ðåñéïäéêïý. ¼ëá ôá èÝìáôá åßíáé ÁÄÉÁÂÁÈÌÇÔÁ. Ôá
Üñèñá áðïóôÝëëïíôáé óôï ÃÅÁ/ΚΕΑΠΕ/ÄΕΑ/2, ãéá ôï
ðåñéïäéêü «Ç ÐÔÇÓÇ». ÐñÝðåé íá åßíáé óå Ýíôõðç êáé

Διακρίσεις
Διακρίσεις προσωπικού που συνέβαλλε στην Aσφάλεια
48
σελ.
øçöéáêÞ ìïñöÞ êáé íá óõíïäåýïíôáé, áðü óýíôïìï
âéïãñáöéêü ôïõ óõããñáöÝá, öùôïãñáößåò , ó÷Ýäéá,
slides Þ óêßôóá êëð. óå øçöéáêÞ ìïñöÞ. Ôá èÝìáôá
πτήσεων και εδάφους ðñïò äçìïóßåõóç åðéëÝãïíôáé áðü åéäéêÞ åðéôñïðÞ. Ï
õðåýèõíïò ôçò Ýêäïóçò äéáôçñåß ôï äéêáßùìá íá
åðéöÝñåé êÜèå áëëáãÞ ðïõ êñßíåé áíáãêáßá ãéá ôçí
êáëýôåñç ðáñïõóßáóç. Οé áðïäÝêôåò êáé ï áñéèìüò
ôùí áíôéôýðùí, ðïõ äéáíÝìïíôáé, êáèïñßæïíôáé ìå
ÄéáôáãÞ ôïõ ÃÅÁ / ΚΕÁÐÅ.
 Δραστηριότητες
Κέντρου Ασφάλειας
Πτήσεων και Εδάφους

Απονομή Πτυχίων 2ης Εκπαιδευτικής Σειράς μεθόδους υλοποίησης του συνόλου του προγράμ-
ΣΑΠΕ έτους 2015 ματος ΑΠΕ–ΣΥΑ της ΠΑ και στις ιδιαίτερες διαδικα-
σίες, τα εργαλεία και τη μεθοδολογία διερεύνησης
Την Παρασκευή 11 Δεκεμβρίου 2015, πραγμα- των πάσης φύσεως ατυχημάτων.
τοποιήθηκε στη Σχολή Διοίκησης και Επιτελών της Τα πτυχία απένειμε ο Διευθυντής του Κέντρου
ΠΑ, στην Αεροπορική Βάση Δεκέλειας στο Τατόι, η Ασφάλειας Πτήσεων και Εδάφους του Γενικού Επι-
τελετή απονομής των πτυχίων της 2ηςΕκπαιδευτι- τελείου Αεροπορίας, Ταξίαρχος (Ι) Παναγιώτης Κα-
κής Σειράς του Σχολείου Ασφάλειας Πτήσεων και λόγηρος.
Εδάφους (ΣΑΠΕ) για το έτος 2015.
Συμμετείχαν συνολικά 25 στελέχη απο την Πολεμική
Αεροπορία και τον Στρατό Ξηράς.
Σκοπός του Σχολείου είναι η εκπαίδευση προ-
σωπικού της ΠΑ σε θέματα οργάνωσης και λειτουρ-
γίας των φορέων ΑΠΕ, στα εργαλεία και στις

8| ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016


Ετήσια Ενημέρωση Διοικητών Μονάδων ΔΑΕ
Την Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2015, πραγματο-
ποιήθηκε στη Διοίκηση Αεροπορικής Εκπαίδευσης
(ΔΑΕ), παρουσία του Διοικητή της Διοίκησης, Υπο-
πτέραρχου (Ι) Ιωάννη Μανωλάκου, η ετήσια ενημέ-
ρωση Διοικητών Μονάδων ΔΑΕ. Στην ενημέρωση
συμμετείχε και επιτελής του ΚΕΑΠΕ.
ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
MAIN PLANNING CONFERENCE
ΤΑΜΣ “ΗΝΙΟΧΟΣ 2016”
Πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 1η Δεκεμβρίου
2015 στο ΚΕΑΤ η κύρια σύσκεψη σχεδίασης της
ΤΑΜΣ “ΗΝΙΟΧΟΣ 2016” με τη συμμετοχή εκπροσώ-
πων του Στρατού Ξηράς, του Πολεμικού Ναυτικού και
των Πολεμικών Αεροποριών των ΗΠΑ και του Ισραήλ.
Για τα θέματα Ασφάλειας Πτήσεων και Εδάφους
συμμετείχε ο Διευθυντής της Διεύθυνσης Έρευνας
και Ανάπτυξης του ΚΕΑΠΕ.
Επιτελικές Επισκέψεις
Επιτελείς του Κέντρου Ασφάλειας Πτήσεων και
Εδάφους πραγματοποίησαν Επιτελική Επίσκεψη την
Δευτέρα 18 Ιανουαρίου 2016 στην 117 Πτέρυγα
Μάχης και στο Κέντρο Εκπαίδευσης Αεροπορικής
Τακτικής (ΚΕΑΤ). Σκοπός της επίσκεψης ήταν η ενη-
μέρωση και ανάλυση θεμάτων που άπτονται της
Ασφάλειας Πτήσεων και Εδάφους.
Επίσκεψη της ΣΔΙΕΠ/ΠΑ στο ΓΕΑ
Την Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2016, οι σπουδα-
στές της Σχολής Διοίκησης Επιτελών Αξιωματικών
Πολεμικής Αεροπορίας (ΣΔΙΕΠ/ΠΑ), επισκέφθηκαν
το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας, στο πλαίσιο εκπαι-
δευτικού προγράμματος.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, οι σπουδαστές
ενημερώθηκαν από επιτελείς των επι μέρους Κλά-
|9
 δων, της Γενικής Επιθεώρησης και του ΚΕΑΠΕ για Ημερίδα Οδικής Ασφάλειας στην 112ΠΜ
θέματα που άπτονται του Επιτελείου και της Ασφά-
λειας Πτήσεων και Εδάφους. Την Πέμπτη 4 Φεβρουαρίου 2016, πραγματο-
ποιήθηκε στην 112 Πτέρυγα Μάχης, ημερίδα με
Ετήσια σύσκεψη ΑΠΕ και ΥΑΕ θέμα την Οδική Ασφάλεια, σε συνεργασία με το Ιν-
στιτούτο Οδικής Ασφάλειας (ΙΟΑΣ) «Πάνος Μυλω-
Την Παρασκευή 29 Ιανουαρίου 2016 πραγματο- νάς».
ποιήθηκε στο Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας η Ετή-
σια σύσκεψη ΑΠΕ και ΥΑΕ 2016. Στην σύσκεψη
συμμετείχαν, ως Πρόεδρος ο Δντης ΚΕΑΠΕ Ταξχος
(Ι) Παναγιώτης Καλόγηρος, Δντες ΔΑΠΕ Αρχηγείου
και Διοικήσεων καθώς και στελέχη των φορέων ΑΠΕ
από Μονάδες του νομού Αττικής. Στη σύσκεψη συμ-
μετείχαν μέσω τηλεδιάσκεψης (VTC) φορείς ΑΠΕ
από Μονάδες εκτός του Νομού Αττικής. Τέλος στη
σύσκεψη παρευρέθη ο Αρχηγός ΓΕΑ Αντιπτέραρχος
(Ι) Χρήστος Βα τσης ο οποίος απηύθηνε χαιρετισμό
στους συμμετέχοντες, δίνοντας κατευθύνσεις στον
τομέα της ΑΠΕ.

2ο Σεμινάριο Εκπαιδευτών της Aegean Airlines

Στις 2 Φεβρουαρίου 2016 πραγματοποιήθηκε σε

συνεδριακό κέντρο ξενοδοχείου πλησίον του Διεθνή
Αερολιμένα «Ελ.Βενιζέλος» το 2ο Σεμινάριο Εκπαι-
δευτών της Aegean Airlines το οποίο κατόπιν πρό-
σκλησης παρακολούθησαν επιτελείς του ΚΕΑΠΕ.
Τα θέματα που συζητήθηκαν αφορούσαν κυρίως
την αλλαγή φιλοσοφίας εκπαίδευσης προς ένα πε-
ρισσότερο εξατομικευμένο πρόγραμμα, ακολουθών-
τας μία μεθοδολογία η οποία στηρίζεται σε
δεδομένα που προκύπτουν απο την αντιμετώπιση
δυναμικών καταστάσεων. (Evidence Based Training
EBT).

Κατά τη διάρκεια της ημερίδας, το προσωπικό

της Μονάδας, είχε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει
βιωματικό εκπαιδευτικό εξοπλισμό για την Οδική
Ασφάλεια, που παραχωρήθηκε από το Ινστιτούτο, με
σκοπό την ενημέρωση και τη διαμόρφωση νοοτρο-
πίας ασφαλούς οδήγησης και ορθής οδικής συμπε-
ριφοράς.

10 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016

 1η 2016 Περιφερειακή ΕΣ ΣΠΑΤ-ΣΣΦΑΠΕ

Την Παρασκευή 5 Φεβρουαρίου 2016, πραγ-

ματοποιήθηκε η τελετή απονομής των πτυχίων
της 1ης 2016 Περιφερειακής Εκπαιδευτικής Σει-
ράς Σχολείου Πρόληψης Ατυχημάτων - Σχολείου
Στελέχωσης Φορέων ΑΠΕ (ΣΠΑΤ - ΣΣΦΑΠΕ) στην
110 Πτέρυγα Μάχης.
Σκοπός του Σχολείου είναι η εκπαίδευση προ-
σωπικού της ΠΑ σε θέματα οργάνωσης και λει-
τουργίας των φορέων ΑΠΕ καθώς και στα εργαλεία
και στις μεθόδους υλοποίησης του συνόλου του
προγράμματος ΑΠΕ–ΣΥΑ της ΠΑ.
Τα πτυχία απένειμε ο Δντης ΔΑΠΕ του Αρχη-
γείου Τακτικής Αεροπορίας.

ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | 11

 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑ
ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Κίνα, 19 Νοεμβρίου 2015
Αεροσκάφος Chengdu J-10A της Πολεμικής Αε-
ροπορίας της Λα κής Δημοκρατίας της Κίνας κατέ-
πεσε για άγνωστη αιτία στην περιοχή Anji της
επαρχίας Zhejiang.
Chengdu J-10A
Ο Ιπτάμενος εγκατέλειψε το αεροσκάφος πριν
τη συντριβή αλλά τελικά υπέκυψε στα τραύματα του
λίγες ώρες αργότερα. Έρευνες διεξάγονται για τα
αίτια του δυστυχήματος.
Ν.Κορέα, 23 Νοεμβρίου 2015
Ελικόπτερο AH-64D Apache του Αμερικανικού
Στρατού κατέπεσε στην περιοχή Wonju της επαρ-
χίας Gangwon της Νότιας Κορέας.
Το ελικόπτερο είχε απογειωθεί από την Αερο-
πορική Βάση Osan και κατά τη διάρκεια της πτήσης
AH-64D Apache
12 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016
προσέκρουσε σε καλώδια υψηλής τάσης με αποτέ-
λεσμα την συντριβή του.
Οι δύο Ιπτάμενοι έχασαν τη ζωή τους. Έρευνες
διεξάγονται για τα αίτια του δυστυχήματος.
Η.Π.Α. 23 Νοεμβρίου 2015
Ελικόπτερο Sikorsky UH-60A Black Hawk του Αμε-
ρικανικού Στρατού κατέπεσε για άγνωστη αιτία κατά
τη διάρκεια εκπαιδευτικής πτήσης στην περιοχή Fort
Hood του Texas.
Sikorsky UH-60A
Και οι τέσσερις επιβαίνοντες στο ελικόπτερο έχα-
σαν τη ζωή τους με τη συντριβή. Τα αίτια του δυστυ-
χήματος διερευνώνται.
Πακιστάν, 24 Νοεμβρίου 2015
Εκπαιδευτικό αεροσκάφος Chengdu FT-7PG της
Πολεμικής Αεροπορίας του Πακιστάν συνετρίβη στην
Chengdu FT-7PG
περιοχή Kucha Gujrat της επαρχίας Mianwali.
Το αεροσκάφος είχε απογειωθεί από την Αερο-
πορική Βάση Mianwali για την εκτέλεση εκπαιδευτι-
κής πτήσης όταν για άγνωστη αιτία οι δύο Ιπτάμενοι
εγκατέλειψαν το αεροσκάφος πριν αυτό συντριβεί.
Ο εκπαιδευτής περισυνελέγει με ελαφρά τραύ-
ματα αλλά η γυναίκα εκπαιδευόμενη τραυματίστηκε
θανάσιμα και υπέκυψε στα τραύματα της. Έρευνες
διεξάγονται για τα αίτια του ατυχήματος.
Η.Π.Α. 25 Νοεμβρίου 2015
Αεροσκάφος τύπου F-16C Blk42C της Πολεμι-
κής Αεροπορίας των Η.Π.Α. συνετρίβη Βορειοδυτικά
του ορεινού όγκου Salinas στο New Mexico.
F-16C Blk42
Το αεροσκάφος είχε απογειωθεί από την Αερο-
πορική Βάση Holloman για την εκτέλεση εκπαιδευ-
τικής πτήσης όταν για άγνωστη αιτία συνετρίβη.
Ο Ιπτάμενος χρησιμοποίησε επιτυχώς το εκτι-
νασσόμενο κάθισμα του αεροσκάφους. Έρευνες διε-
ξάγονται για τα αίτια του ατυχήματος.
Ινδονησία, 20 Δεκεμβρίου 2015
Αεροσκάφος T-50 Golden Eagle της Πολεμικής
Αεροπορίας της Ινδονησίας συνετρίβη κατά την διάρ-
κεια ελιγμών ακριβείας στα πλαίσια πτήσης επίδει-
ξης μεμονωμένου αεροσκάφους στην Αεροπορική
Βάση Adi Sutjipto.
Το αεροσκάφος συμμετείχε σε εορταστικές εκ-
δηλώσεις για την συμπλήρωση των 70 χρόνων λει-
τουργίας της Αεροπορικής Ακαδημίας στην περιοχή
Yogyakarta.
T-50 Golden Eagle
ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
Και οι δύο Ιπτάμενοι έχασαν τη ζωή τους με τη
συντριβή. Έρευνες διεξάγονται για τα ακριβή αίτια
του δυστυχήματος.
Μογγολία, 23 Δεκεμβρίου 2015
Ελικόπτερο Mil Mi-8 της Αεροπορίας Στρατού της
Μογγολίας πραγματοποίησε αναγκαστική προσγεί-
ωση κατά τη διάρκεια νυκτερινής εκπαιδευτικής άσκη-
σης, 50 χιλιόμετρα ανατολικά της περιοχής Ulan
Bator.
Mil Mi-8
Από τους συνολικά έντεκα επιβαίνοντες, ένας
έχασε τη ζωή του και δέκα τραυματίστηκαν. Έρευ-
νες διεξάγονται για τα αίτια του ατυχήματος.
Σαουδική Αραβία, 30 Δεκεμβρίου 2015
Αεροσκάφος F-16C της Πολεμικής Αεροπορίας
του Bahrain κατέπεσε κοντά στην περιοχή Jizan της
Σαουδικής Αραβίας κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικής
άσκησης.
F-16C
Ο Ιπτάμενος ανέφερε μηχανική βλάβη και στη
συνέχεια εγκατέλειψε επιτυχώς το αεροσκάφος πριν
αυτό συντριβεί. Έρευνες διεξάγονται για τα αίτια
του ατυχήματος.
Αφγανιστάν, 03 Ιανουαρίου 2016
Ελικόπτερο Mil Mi-17 της Αεροπορίας Στρατού
του Αφγανιστάν συνετρίβη στην περιοχή Qala. Το
ελικόπτερο είχε απογειωθεί από την Αεροπορική
Βάση Logar και κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικής πτή-
σης συνετρίβη λόγω μηχανικής βλάβης.
Τρείς από τους επιβαίνοντες έχασαν τη ζωή τους
| 13

Mil Mi-17
και δύο τραυματίστηκαν σοβαρά. Ειδική επιτροπή έχει
αναλάβει τη διερεύνηση του δυστυχήματος.
Ιράν, 12 Ιανουαρίου 2016
Αεροσκάφος F-4 Phantom II της Ιρανικής Πολε-
μικής Αεροπορίας συνετρίβη για άγνωστη αιτία δυ-
τικά της Αεροπορικής Βάσης Konarak στη
νοτιοανατολική επαρχία Sistan and Baluchestan.
F-4 Phantom II
Οι δύο Ιπτάμενοι έχασαν τη ζωή τους με τη συν-
τριβή. Έρευνες διεξάγονται για τα αίτια του δυστυ-
χήματος.
Η.Π.Α. 12 Ιανουαρίου 2016
Αεροσκάφος F/A-18A Hornet του Πολεμικού Ναυ-
τικού των Η.Π.Α. κατέπεσε για άγνωστη αιτία 9 μίλια
ανατολικά της πόλης Reno στη Nevada.
Το αεροσκάφος εκτελούσε εκπαιδευτική πτήση
από την Ναυτική Βάση Fallon. Ο Ιπτάμενος εγκατέ-
λειψε επιτυχώς το αεροσκάφος και είναι καλά στην
υγεία του.
F/A-18A Hornet
14 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016
Η.Π.Α. 15 Ιανουαρίου 2016
Δύο ελικόπτερα τύπου Sikorsky CH-53 Sea Stal-
lion του Πολεμικού Ναυτικού των Η.Π.Α. συγκρού-
στηκαν στον αέρα και στη συνέχεια κατέπεσαν σε
θαλάσσια περιοχή.
Τα ελικόπτερα είχαν απογειωθεί από την Ναυ-
τική Βάση Kaneohe της νήσου Honolulu της Χαβάη
για την εκτέλεση νυχτερινής εκπαιδευτικής πτήσης.
Sikorsky CH-53
Μεγάλης κλίμακας επιχείρηση έρευνας και διά-
σωσης διεξήχθη αμέσως μετά τη συντριβή των δύο
ελικοπτέρων όπου εντόπισε τα συντρίμμια αλλά δεν
κατέστη δυνατή η ανεύρεση των έξι συνολικά Ιπτα-
μένων που επέβαιναν σε αυτά.
Ηνωμένο Βασίλειο, 19 Ιανουαρίου 2016
Ελικόπτερο τύπου AH-64D Apache Longbow της
Αεροπορίας Στρατού του Ηνωμένου Βασιλείου προ-
έβη σε αναγκαστική προσγείωση σε κατοικημένη πε-
ριοχή στην πόλη Kedlington Hundon Grange της
επαρχίας Suffolk, όταν κατά τη διάρκεια πτήσης σε
χαμηλό ύψος προσέκρουσε σε καλώδια υψηλής
τάσης.
Το ελικόπτερο είχε απογειωθεί από την Αερο-
πορική Βάση Wattisham για την εκτέλεση εκπαιδευ-
τικής πτήσης.
Αμέσως μετά την πρόσκρουση εκτελέστηκε αναγ-
καστική προσγείωση χωρίς να τραυματιστεί το πλή-
ρωμα.
Στην περιοχή υπήρξε διακοπή της παροχής ηλε-
κτρικής ενέργειας σε πάνω από 100 κατοικίες η οποία
AH-64D Apache
αποκαταστάθηκε μέσα σε λίγες ώρες. Έρευνες διε-
ξάγονται για τα αίτια του ατυχήματος.
Η.Π.Α. 19 Ιανουαρίου 2016
Εκπαιδευτικό αεροσκάφος Cessna T-41B
Mescalero της Πολεμικής Αεροπορίας των Η.Π.Α.
πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση σε αυτο-
κινητόδρομο της περιοχής El Paso νότια της επαρ-
χίας Ellicott.
T-41B Mescalero
Το αεροσκάφος είχε απογειωθεί από την Αερο-
πορική Βάση Peterson για την εκτέλεση εκπαιδευτι-
κής πτήσης όταν αντιμετώπισε μηχανική βλάβη
αναγκάζοντας τους δύο Ιπτάμενους να το προσγει-
ώσουν με διαδικασίες αναγκαστικής προσγείωσης σε
ανοιχτό αυτοκινητόδρομο.
Οι Ιπτάμενοι είναι καλά στην υγεία τους ενώ πέρα
της καθυστέρησης λόγω της διακοπής της κυκλο-
φορίας δεν αναφέρθηκαν υλικές ζημιές. Έρευνες διε-
ξάγονται για τα αίτια του περιστατικού.
Η.Π.Α. 21 Ιανουαρίου 2016
Αεροσκάφος F-16A Blk20 της Πολεμικής Αερο-
πορίας των Η.Π.Α. συνετρίβη κατά τη διάρκεια εκ-
παιδευτικής πτήσης κοντά στην πόλη Bagdad της
Arizona.
Το μονοθέσιο αεροσκάφος είχε απογειωθεί από
την Αεροπορική Βάση Luke, για την εκτέλεση εκ-
παιδευτικής άσκησης 1Vs1 με έτερο αεροσκάφος του
τύπου στο οποίο επέβαινε εκπαιδευτής, όταν για
άγνωστη αιτία συνετρίβη με αποτέλεσμα ο Ιπτάμε-
νος να χάσει τη ζωή του.
F-16A Blk20
ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
Ο εκπαιδευόμενος Ιπτάμενος υπηκοότητας Τα -
βάν πετούσε στα πλαίσια προγράμματος συνεργα-
σίας μεταξύ συμμαχικών χωρών.
Έρευνες διεξάγονται για τα αίτια του δυστυχή-
ματος.
Αίγυπτος, 28 Ιανουαρίου 2016
Αεροσκάφος F-16B Blk15 της Πολεμικής Αερο-
πορίας της Αιγύπτου συνετρίβη κοντά στην Αερο-
πορική Βάση Al Ismailiyah βορειοδυτικά της χώρας.
F-16B Blk15
Το διθέσιο αεροσκάφος είχε απογειωθεί στα
πλαίσια συμμετοχής σε εκπαιδευτική άσκηση όταν
για άγνωστη αιτία συνετρίβη σε μη κατοικημένη πε-
ριοχή. Και οι δύο Ιπτάμενοι έχασαν τη ζωή τους.
Έρευνες διεξάγονται για τα αίτια του δυστυχή-
ματος.
Ρωσία, 08 Φεβρουαρίου 2016
Ελικόπτερο Mil Mi-8 της Ρωσικής Πολεμικής Αε-
ροπορίας κατέπεσε και στη συνέχεια καταστράφηκε
ολοσχερώς από πυρκαγιά που ακολούθησε κοντά
στην περιοχή Pskov.
Mil Mi-8
Το ελικόπτερο είχε απογειωθεί για την εκτέλεση
εκπαιδευτικής πτήσης. Τα σωστικά συνεργεία ανέ-
συραν τις σορούς τεσσάρων από τους επιβαίνον-
τες. Έρευνες διεξάγονται για τον προσδιορισμό των
αιτίων του δυστυχήματος.
Πακιστάν, 09 Φεβρουαρίου 2016
Εκπαιδευτικό αεροσκάφος MFI-17 Mushshak κα-
τέπεσε κοντά στην περιοχή Gujranwala της επαρ-
χίας Punjab του Πακιστάν.
| 15
 MFI-17 Mushshak
Το διθέσιο αεροσκάφος εκτελούσε ελιγμούς όταν
για άγνωστη αιτία κατέπεσε πριν οι δύο Ιπτάμενοι
προλάβουν να το εγκαταλείψουν.
Τα σωστικά συνεργεία περισυνέλλεξαν τις σο-
ρούς των δύο θυμάτων ενώ έρευνες διεξάγονται για
να προσδιοριστούν τα αίτια του δυστυχήματος.
Μιανμάρ, 10 Φεβρουαρίου 2016
Αεροσκάφος Beechcraft 1900D της Πολεμικής
Αεροπορίας της Μιανμάρ συνετρίβη κατά τη διαδι-
κασία της απογείωσης από το Διεθνές Αεροδρόμιο
Naypyidaw.
Beechcraft 1900D
Το αεροσκάφος είχε προγραμματιστεί για να εκτε-
λέσει εκπαιδευτική πτήση με προορισμό την Αερο-
πορική Βάση Namhsan.
Αμέσως μετά την απογείωση και κατά τη διαδι-
κασία ανόδου το αεροσκάφος αντιμετώπισε μηχανική
βλάβη με αποτέλεσμα να χάσει ύψος και να συντρι-
βεί λίγα μέτρα μετά το διάδρομο.
Με τη σύγκρουση το αεροσκάφος τυλίχθηκε στις
φλόγες και καταστράφηκε ολοσχερώς. Και οι πέντε
επιβαίνοντες έχασαν τη ζωή τους. Έρευνες διεξά-
γονται για τα αίτια του δυστυχήματος.
Ινδονησία, 10 Φεβρουαρίου 2016
Αεροσκάφος Embraer EMB-314 Super Tucano της
Πολεμικής Αεροπορίας της Ινδονησίας, συνετρίβη σε
κατοικημένη περιοχή στην πόλη Malang ανατολικά
της Ιάβα. Το αεροσκάφος είχε απογειωθεί από την
Αεροπορική Βάση Abdurrahman Saleh για την εκτέ-
λεση δοκιμαστικής πτήσης όταν για άγνωστη αιτία συ-
16 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016
Embraer EMB-314
νετρίβη πάνω σε παρακείμενη οικία.
Ο Ιπτάμενος και ο μηχανικός που επέβαιναν στο
αεροσκάφος έχασαν τη ζωή τους καθώς και δύο πο-
λίτες που βρίσκονταν στο σημείο της συντριβής.
Έρευνες διεξάγονται για να καθοριστούν τα
ακριβή αίτια του δυστυχήματος.
Νότια Κορέα, 15 Φεβρουαρίου 2016
Ελικόπτερο Bell UH-1H του Στρατού της Νότιας
Κορέας κατέπεσε κοντά στην περιοχή Chuncheon της
επαρχίας Gangwon κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικής
πτήσης.
Bell UH-1H
Οι τέσσερις επιβαίνοντες υπέστησαν βαριά τραύ-
ματα και τρείς έχασαν τη ζωή τους.
Ιράκ, 16 Φεβρουαρίου 2016
Ελικόπτερο Mil Mi-17 της Ιρακινής Πολεμικής Αε-
ροπορίας συνετρίβη κοντά στην πόλη Al-Kout στην
επαρχία Wasit.
Το ελικόπτερο είχε απογειωθεί από την Αερο-
Mil Mi-17
πορική Βάση Basra με προορισμό την πόλη Al-Kout
όταν αντιμετώπισε μηχανική βλάβη με αποτέλεσμα
τη συντριβή του.
Οι εννέα συνολικά επιβαίνοντες στο ελικόπτερο
έχασαν τη ζωή τους. Έρευνες διεξάγονται για τα αίτια
του δυστυχήματος.
Μαλαισία, 26 Φεβρουαρίου 2016
Μεταγωγικό αεροσκάφος CASA CN-235M της
Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας της Μαλαισίας, κα-
τέπεσε σε βαλτώδη έκταση κοντά στην περιοχή Kuala
Selangor. Mil Mi-17
τη διαδικασία προσγείωσης με αποτέλεσμα τη συν-
τριβή του. Από τους συνολικά πέντε επιβαίνοντες
σε αυτό, ένας έχασε τη ζωή του και τέσσερις τραυ-
ματίστηκαν ελαφρά.
Έρευνες διεξάγονται για τον ακριβή προσδιορι-
σμό της βλάβης που οδήγησε στην πτώση του ελι-
κοπτέρου.
Ρωσία, 25 Φεβρουαρίου 2016
Αεροσκάφος Sukhoi Su-25 της Ρωσικής Πολε-
μικής Αεροπορίας συνετρίβη κατά τη διάρκεια εκ-
CASA CN-235 παιδευτικής πτήσης κοντά στην Αεροπορική Βάση
Budennovsk της επαρχίας Stavropol.
Το αεροσκάφος είχε απογειωθεί από την Αερο- Το αεροσκάφος είχε απογειωθεί από την Βάση
πορική Βάση Sultan Abdul Aziz Shah της Kuala Lumpur, Budyonnovsk και κατά την διάρκεια της πτήσης αν-
για την εκτέλεση εκπαιδευτικής πτήσης όταν για τιμετώπισε μηχανική βλάβη με αποτέλεσμα τη συν-
άγνωστη αιτία πραγματοποίησε αναγκαστική προσ- τριβή του.
γείωση σε βαλτώδη έκταση με αποτέλεσμα να κα- Ο Ιπτάμενος δεν πρόλαβε να κάνει χρήση του εκτι-
ταστραφεί ολοσχερώς από την πρόσκρουση και την νασσόμενου καθίσματος και έχασε τη ζωή του.
πυρκαγιά που ακολούθησε.
Και οι συνολικά οκτώ επιβαίνοντες στο αερο-
σκάφος πρόλαβαν και το εγκατέλειψαν και είναι καλά
στην υγεία τους. Ένας ντόπιος ψαράς πνίγηκε στην
προσπάθεια να συνδράμει στην περισυλλογή των
Ιπταμένων.
Πακιστάν, 29 Φεβρουαρίου 2016
Ελικόπτερο Mil Mi-17 της Αεροπορίας Στρατού
του Πακιστάν, συνετρίβη κατά τη διάρκεια νυκτερι-
νής εκπαιδευτικής πτήσης κοντά στην πόλη Tarbela
της περιοχής Khyber Pakhtunkhwa.
Το ελικόπτερο αντιμετώπισε μηχανική βλάβη κατά Sukhoi Su-25
Ελλάδα, 11 Φεβρουαρίου 2016
Ελικόπτερο Agusta Bell 212 του Ελληνικού Πo-
λεμικού Ναυτικού συνετρίβη στην περιοχή της νήσου
Κίναρος.
Μετά από Επιχείρηση Έρευνας-Διάσωσης που
διεξήχθη υπο τον συντονισμό του ΓΕΕΘΑ, με πλωτά
και ιπτάμενα μέσα του ΠΝ, της ΠΑ και του ΠΣ εντο-
πίστηκαν οι σοροί των τριών μελών του πληρώμα-
τος.
Συγκροτήθηκε επιτροπή με σκοπό την διερεύ-
Agusta Bell 212 νηση του δυστυχήματος.

ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | 17

18 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016

του: Σμχου (Ι) Κανέλλου Δημήτριου
Συντονιστή του ΓΕΑ/ΚΕΑΠΕ
A
πό την εμφάνιση των πρώτων ορ-
γανωμένων επιχειρησιακών απο-
στολών, ειδικά κατά την περίοδο
του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου (2ου
Π.Π.), άρχισαν - διεθνώς - να απασχολούν σοβαρά
τους υπευθύνους των Πολεμικών Αεροποριών, οι
αιτίες των Αεροπορικών ατυχημάτων και τα προ-
ληπτικά μέτρα που αυτοί θα έπρεπε να πάρουν, προ-
κειμένου να ελαττώσουν- εξαλείψουν αυτά,
διασώζοντας έτσι έμψυχο και άψυχο υλικό. Γι’ αυτό
το λόγο οργάνωσαν αντίστοιχες Διευθύνσεις - Γρα-
φεία Ασφαλείας Πτήσεων και Εδάφους.
Ίσως λοιπόν να μην έχει γίνει αντιληπτό, εδώ
και πόσο χρονικό διάστημα είναι σε εφαρμογή το
πρόγραμμα Ασφάλειας Πτήσεων της Ελληνικής Πο-
ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
«…η Ιστορία είναι
θεματοφύλακας
μεγάλων πράξεων,
μάρτυρας του
παρελθόντος,
παράδειγμα και
δάσκαλος για το
παρόν και μεγάλος
σύμβουλος για το
μέλλον»
λεμικής Αεροπορίας (Π.Α.).
Τα θεμέλια του προγράμματος αυτού τέθηκαν
για πρώτη φορά στις αρχές της 10ετίας του ΄60,
όταν έγινε αντιληπτό ότι σημαντικοί πόροι της ΠΑ
(άνθρωποι και Α/Φ) χάνονταν εξαιτίας ατυχημάτων,
τα οποία θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί και
μάλιστα δεν αποδίδονταν άμεσα σε εχθρικές πρά-
ξεις (βλ. σχ. μελέτη Α.Α./Γ.Ε./ΔΑΠΕ Μάρτιος 1976, σελ.
13).
Φυσικά, τα τελευταία 56 χρόνια το εν λόγω
πρόγραμμα έχει εξελιχθεί, αλλά το γεγονός ότι βρί-
σκεται σε εφαρμογή ακόμη και σήμερα, αποτελεί
απόδειξη της σημασίας και της επιτυχίας του.
Γιατί όμως να μας ενδιαφέρει η ιστορία; Όπως
αναφέρεται χαρακτηριστικά από πολλούς Αρχαίους
| 19
 Έλληνες φιλόσοφους αλλά και από νεότερους: «…η Από την ανάλυση των εν λόγω στοιχείων, προ-
Ιστορία είναι θεματοφύλακας μεγάλων πράξεων, κύπτει ξεκάθαρα ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των
μάρτυρας του παρελθόντος, παράδειγμα και δά- ατυχημάτων, παρά την πρόοδο της Αεροπορικής
σκαλος για το παρόν και μεγάλος σύμβουλος για τεχνολογίας, οφείλεται ξεκάθαρα σε ανθρώπινο
το μέλλον». σφάλμα ή σε αίτια που συνδέονται με κάποιας μορ-
Δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι πολλές από φής ανθρώπινο παράγοντα, ενώ σε αντίθεση, τα
τις σύγχρονες εν ισχύ διαδικασίες και τεχνικές ατυχήματα των μηχανικών βλαβών μειώνονται.
εκπαίδευσης, έχουν προκύψει έπειτα από ατυχή- Φαίνεται λοιπόν πως το ανθρώπινο λάθος αν-
ματα που στοίχησαν τη ζωή σε Αεροπόρους και τιστέκεται σθεναρά στα διάφορα μέτρα πρόληψης.
όχι μόνο. Έτσι, παρότι εμείς οι άνθρωποι αποτελούμε τη
Αυτή η μακρά περίο- σημαντικότερη δύναμη,
δος δέσμευσής μας εξαιτίας της φυσικής
στην Ασφάλεια Πτή- ροπής μας σε λάθη,
σεων, στην αναθεώ-
ρηση, στη μάθηση και
«Η αξιοπλο μότητα οφείλουμε να έχουμε
την προσοχή μας τετα-
στη διαρκή βελτίωση του
προγράμματος, είναι θε-
και η φιλοσοφία μένη σε κινδύνους οι
οποίοι είναι πάντα πα-
μελιώδους σημασίας,
καθώς μας παρέχει την Ασφάλειας ρόντες και μας προ-
στάζουν να είμαστε
επιχειρησιακή πλατ- διαρκώς σε εγρήγορση
φόρμα μέσω της οποίας
σήμερα εκτελούμε επι-
Πτήσεων απαιτεί, όσον αφορά τον αν-
θρώπινο παράγοντα σε
χειρησιακές, εκπαιδευ-
τικές και άλλες
όλοι να αντιλαμβά- όλες τις αεροπορικές
μας επιχειρήσεις.
αποστολές.
Από σεβασμό στους νονται ότι ο ρόλος Μία επίσης σημαντική
αρχή της Ασφάλειας
Αεροπόρους που έφυ- Πτήσεων είναι η διατή-
γαν πριν από εμάς, και τους είναι να είναι ρηση της Ισχύος. Κά-
ως θεμελιωμένος πια ποιοι ενδεχομένως να
οργανισμός που είναι η
ΠΑ, είναι αναγκαίο
προσεχτικοί...» πιστεύουν ότι η διατή-
ρηση της Ισχύος και η
πάντα οι ποικίλες επι- εκτέλεση της αποστο-
χειρήσεις να εκτελούν- λής είναι εκ φύσεως
ται, εντός των καθιερωμένων κανονισμών, οι οποίοι αντίθετες λειτουργίες. Εγώ δεν υποστηρίζω τη
έχουν προέλθει από τη μακρόχρονη πλούσια ιστο- συγκεκριμένη άποψη.
ρία μας. Η διατήρηση της Ισχύος και η εκτέλεση της απο-
Έτσι, ενώ αναγνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι πε- στολής συνδέονται μεταξύ τους μέσω των αρχών
ριστασιακά κάνουν λάθη, δεν αποδεχόμαστε σκό- διαχείρισης του κινδύνου. Είναι ακριβώς εκεί, όπου
πιμες παραβιάσεις των κανονισμών και η Ασφάλεια Πτήσεων “μπαίνει στο παιχνίδι”. Εκεί,
διαδικασιών. Αυτή είναι η απαρχή του αποτελε- όπου χρησιμοποιούμε αποτελεσματικές στρατη-
σματικού συστήματος “Νοοτροπίας Δικαίου”. γικές διαχείρισης κινδύνου για να ολοκληρώσουμε
Σήμερα, από τη βάση δεδομέ- την αποστολή με το χαμηλότερο δυνατό ρίσκο.
νων του Κέντρου Ασφαλείας Πτή- Για αρχή, οι κίνδυνοι θα πρέπει να αναγνωρί-
σεων και Εδάφους (ΚΕΑΠΕ) ζονται. Στη συνέχεια, θα πρέπει να προωθούνται
της Π.Α., μέσω της οποίας στην Ιεραρχία έτσι ώστε να επιβεβαιώνεται ότι ο
τηρούνται στατιστικά εκάστοτε λανθάνων κίνδυνος είναι αποδεκτός σε
στοιχεία σχετικά με το κάθε επίπεδο.
πρόγραμμα Ασφάλειας Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αποφεύγουμε "να
Πτήσεων, εξάγονται πο- επιτρέπουμε" στους εαυτούς μας να παρασυρό-
λύτιμα συμπεράσματα τα μαστε σε συνθήκες υψηλού ρίσκου. Για οποιαδή-
οποία στη συνέχεια χρη- ποτε επιχείρηση, η λύση είναι η αναγνώριση του
σιμοποιούνται για τον κα- κινδύνου και η προσέγγισή του με μεθοδικότητα.
θορισμό της πολιτικής μας. Θα πρέπει πάντα, πρώτα να εκτιμούμε το ρίσκο

20 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016

σε κάθε διαδικασία, να το μετριάζουμε όσο το δυ-
νατόν περισσότερο, να το αναφέρουμε Ιεραρχικά
και τελικά να είμαστε σίγουροι ότι έχουμε πάρει
αποφάσεις, έχοντας γνώση του κινδύνου σύμφωνα
με τις απαιτήσεις της κάθε αποστολής. Αυτές οι
αντιλήψεις έχουν εφαρμογή σε όλες τις επιχει-
ρήσεις, εκπαιδευτικές ή μη.
Στατιστικά, σε μία χρονική περίοδο έστω ότι
είχαμε τον μικρότερο αριθμό ατυχημάτων (π.χ. την
τελευταία 10ετία). Και ενώ θα έπρεπε να είμαστε
υπερήφανοι για τη δέσμευσή μας στην Ασφάλεια
Πτήσεων, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι
να προφυλαχθούμε από τον εφησυχασμό όπως
αναδεικνύεται και στο μήνυμα του Διευθυντή
ΚΕΑΠΕ.
Παρότι το πρόγραμμα Ασφάλειας Πτήσεων της
Π.Α. δεν υστερεί σε τίποτα από προγράμματα
άλλων Πολεμικών Αεροποριών, γεγονός που το
επιβεβαιώνουν τα θετικά στατιστικά στοιχεία και
δεδομένα, εάν δεν διατηρήσουμε μία συνεχή δέ-
σμευση στο σκοπό, στην πρόληψη δηλαδή των ατυ-
χημάτων, θα έχουμε αποτύχει.
Δεν θα πρέπει να πιστεύεται ότι το πρόγραμμα
Ασφάλειας Πτήσεων, είναι το αποτέλεσμα των θε-
τικών στατιστικών. Η ακεραιότητα του προγράμ-
ματος κρίνεται από τη δέσμευση όλων στην
κουλτούρα της Ασφάλειας Πτήσεων. Η αξιοπλο -
μότητα και η φιλοσοφία Ασφάλειας Πτήσεων απαι-
τεί, όλοι να αντιλαμβάνονται ότι ο ρόλος τους είναι
να είναι προσεχτικοί, να αναφέρουν άμεσα οποι-
αδήποτε επισφαλή κατάσταση, να ακολουθούν τους
κανονισμούς και να εργάζονται ώστε να διαχειρί-
ζονται αποτελεσματικά τους κινδύνους.
Τέλος, θα πρέπει να δεσμευόμαστε απόλυτα
σε ένα υγιές και εύρωστο πρόγραμμα Ασφάλειας
Πτήσεων. Αυτή η δέσμευση αφορά όλους, και κυ-
ρίως τους Διοικητές αλλά και επιβλέποντες σε όλα
τα επίπεδα, οι οποίοι οφείλουν να διαδραματίσουν
ένα σπουδαίο ρόλο στην κουλτούρα του προ-
γράμματός.
Είναι απαραίτητο όλοι, οι Ιπτάμενοι, οι Τεχνι-
κοί και οι ειδικότητες υποστήριξης, να συμμετέ-
χουν ενεργά στο πρόγραμμα έτσι ώστε να
επιχειρούμε με ασφάλεια και αποτελεσματικά.

Μην ξεχνάτε ότι η Ασφάλεια

Πτήσεων είναι υπόθεση όλων μας.

ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | 21

 Η ανταλλαγή
πληροφοριών ΑΠΕ
μεταξύ των κλάδων των
Ενόπλων Δυνάμεων.

22 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016


Σ
το πλαίσιο της υλοποίησης της Εθνικής Στρα-
τιωτικής Στρατηγικής, όπως αυτή απορρέει από
την Πολιτική Εθνικής Άμυνας της χώρας, η Πο-
λεμική Αεροπορία (ΠΑ) (αλλά και οι άλλοι κλάδοι των
ΕΔ με τα ιπτάμενα μέσα τους) αναλαμβάνει καθημε-
ρινά την εκτέλεση αποστολών οι οποίες λόγω της
φύσης του αεροπορικού όπλου εμπεριέχουν σημαν-
τικό ποσοστό ρίσκου.
Το εν λόγω ρίσκο επιβάλλει την εγρήγορση του
εμπλεκόμενου προσωπικού προκειμένου η εκάστοτε
αποστολή να εκτελείται με ταχύτητα, ακρίβεια, απο-
τελεσματικότητα και ασφάλεια.
Οι απώλειες των ΕΔ σε προσωπικό και μέσα από
αεροπορικά ατυχήματα κατά το παρελθόν δεν μπο-
ρούν σε καμιά περίπτωση να γίνουν αποδεκτές στο
μέλλον, λόγω του υψηλού κόστους που επιφέρουν και
της δυσκολίας αναπλήρωσής τους. Στα πλαίσια της
προσπάθειας ελαχιστοποίησης αυτών των απωλειών
εισήχθη στην καθημερινότητα της αεροπορικής «οι-
κογένειας» ο θεσμός της Ασφάλειας Πτήσεων και
Εδάφους (ΑΠΕ).
ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
“ Η ανταλλαγή πληροφοριών
ΑΠΕ μεταξύ των φορέων που εμ-
πλέκονται με πτήσεις, προάγει την
αποτελεσματική και την ασφαλή
υλοποίηση του έργου τους.
του Ασμχου (Ι) Δημήτριου Κορδού
του ΓΕΑ/ΚΕΑΠΕ
”
Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι :
•Να αναδείξει τη σπουδαιότητα-αναγκαιότητα
ανταλλαγής πληροφοριών ΑΠΕ μεταξύ των τριών κλά-
δων των ΕΔ.
•Να παρουσιάσει το υφιστάμενο καθεστώς αν-
ταλλαγής πληροφοριών ΑΠΕ μεταξύ των τριών κλά-
δων των ΕΔ καθώς επίσης και τα συναφή προβλήματα.
•Να παρουσιάσει τις υφιστάμενες διαδικασίες
ανταλλαγής πληροφοριών ΑΠΕ, όπως αυτές περι-
γράφονται και εκτελούνται στην Πολιτική Αεροπο-
ρία (ICAO) και στο ΝΑΤΟ, αναλύοντας εκτενέστερα
το παράδειγμα της Military Aviation Authority (MAA)
στη Μεγάλη Βρετανία.
Για τις ΕΔ το ανθρώπινο σφάλμα είναι αποδεκτό
και κατανοητό, ωστόσο η εφαρμογή των υφισταμέ-
νων διαταγών και των μέτρων ασφάλειας αποτελεί
βασική προ πόθεση για την πρόληψη των ατυχημά-
των.
Τα στελέχη των ΕΔ διαθέτουν το απαραίτητο θε-
ωρητικό υπόβαθρο προκειμένου να διαχειρίζονται με-
θοδικά και αποτελεσματικά τυχόν επισφαλείς
| 23
 καταστάσεις στο εργασιακό τους περιβάλλον.
Ο ρόλος της ΑΠΕ είναι καθαρά συμβουλευτικός,
καθώς αυτή εισηγείται μέτρα για την πρόληψη των
ατυχημάτων, ενώ δε διαθέτει διοικητικές ή εκτελε-
στικές αρμοδιότητες.
Η Παιδεία ΑΠΕ βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστο-
σύνη μεταξύ των στελεχών των ΕΔ.
Η ΑΠΕ στηρίζεται στην ενεργή συμμετοχή όλου
του προσωπικού.
Η διερεύνηση των ατυχημάτων γίνεται με σκοπό
την έγκαιρη εκδήλωση διορθωτικών ενεργειών από
τους αρμόδιους φορείς, προκειμένου να προληφθούν
παρόμοια ατυχήματα στο μέλλον.
Η αναγκαιότητα ανταλλαγής πληροφοριών ΑΠΕ
Η μεγιστοποίηση της μαχητικής ικανότητας των
ΕΔ αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για τη χώρα, ιδι-
αίτερα αν ληφθούν υπόψη η υφιστάμενη εξωτερική
απειλή, η τρέχουσα δημοσιονομική συγκυρία και η ρα-
γδαία μειούμενη στελέχωση των Ε.Δ.
Ως εκ τούτου, οι ΕΔ θα πρέπει να εστιάσουν όλες
τις προσπάθειές τους σε δραστηριότητες που προ-
άγουν την πρόληψη των ατυχημάτων. Εξάλλου στη ση-
μερινή εποχή όπου οι πληροφορίες μεταδίδονται,
λαμβάνονται, επεξεργάζονται και αξιοποιούνται με
ασύλληπτη ταχύτητα, η μη κοινοποίηση (εκούσια ή μη)
πληροφοριών που εφόσον γνωστοποιηθούν ενδέχε-
ται να δώσουν απαντήσεις σε δυσεπίλυτα και ενίοτε
κρίσιμα ερωτήματα, θεωρείται αδιανόητη.
Από αυτή την κατηγορία πληροφοριών δε θα μπο-
ρούσαν να εξαιρεθούν οι πληροφορίες ΑΠΕ, συνε-
πώς, η ανταλλαγή τους μεταξύ των Κλάδων των ΕΔ
θα πρέπει να αποτελέσει βασικό χαρακτηριστικό της
προαγωγής της συνεργασίας τους, δηλαδή της δια-
κλαδικότητας τους.
Η Ασφάλεια Πτήσεων στην Πολεμική Αεροπορία
Η δραστηριοποίηση της ΠΑ στον τομέα της ΑΠΕ
τη συνοδεύει από την απαρχή της ύπαρξής της. Μέχρι
το 2010 ο φορέας της ΠΑ που ήταν επιφορτισμένος
με την Ασφάλεια των Πτήσεων ήταν η Διεύθυνση
Ασφάλειας Πτήσεων και Εδάφους του Γενικού Επι-
τελείου Αεροπορίας (ΓΕΑ/ΔΑΠΕ), η οποία το 2010
αντικαταστάθηκε από το Κέντρο Ασφάλειας
Πτήσεων και Εδάφους (ΚΕΑΠΕ).
Τα θεσμικά κείμενα ΑΠΕ της ΠΑ
είναι
•Ο «Κανονισμός
Ασφάλειας Πτήσεων –
Εδάφους» (ΚΠΑ Ε-1),
•Ο «Κανονισμός Ανα-
φοράς – Αντιμετώπισης
Ατυχημάτων και Διερευ-
νήσεων Ασφά-λειας» (ΚΠΑ
Ε-2),
24 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016
•Το «Εγχειρίδιο Ασφάλειας Πτήσεων – Εδά-
φους» (ΕΠΑ Ε-2),
•Το εγχειρίδιο «Διαχείριση του Θορύβου στην
ΠΑ» (ΕΠΑ Ε-6),
•Το εγχειρίδιο «Επαγγελματική Έκθεση στα Σύν-
θετα Υλικά» (ΕΠΑ Ε-7),
•Η Πάγια Διαταγή (ΠαΔ) 10-1 «Πρόληψη Ατυ-
χημάτων Εποχικών και Εορταστικών Περιόδων»,
•Η ΠαΔ 10-2 «Χρήση Εθιστικών Ψυχοτρόπων Ου-
σιών από Προσωπικό της ΠΑ» και
•Η ΠαΔ 10-3 «Οργάνωση Χρόνου Εργασίας Ιπτά-
μενου και Τεχνικού Προσωπικού Συντήρησης – Εξυ-
πηρέτησης Α/Φ – Ε/Π Πολεμικής Αεροπορίας».
Σκοπός του ΚΠΑ Ε-1 (που αποτελεί τη «ραχοκο-
καλιά» του οικείου θεσμικού πλαισίου της ΠΑ) είναι,
σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο Άρθρο 2 αυτού,
“...να καθορίσει την πολιτική, το πλαίσιο οργάνω-
σης και λειτουργίας των φορέων της ΑΠΕ, καθώς
και να παρέχει οδηγίες και κατευθύνσεις για την
ανάπτυξη μεθόδων, τη θέσπιση διαδικασιών, την
εφαρμογή μέτρων και την καλλιέργεια «παιδείας»
ΑΠΕ...”
Σε ό,τι αφορά στην ανταλλαγή πληροφοριών ΑΠΕ,
ο ΚΠΑ Ε-1 καθορίζει ότι “Η συνεργασία με τους άλ-
λους κλάδους των ΕΔ και φορέων ΑΠΕ εσωτερικού
και εξωτερικού, μέσω της συλλογής και εκμετάλ-
λευσης πληροφοριών ενδιαφέροντος ΑΠΕ και της
αμοιβαίας ανταλλαγής πληροφοριών στους τομείς
κοινού ενδιαφέροντος, προάγει το επίπεδο ΑΠΕ και
συμβάλει στην πρόληψη των ατυχημάτων.” (Άρθρο
7, παράγραφος θ «Συνεργασία – Εκμετάλλευση Πληρο-
φοριών ΑΠΕ»).
Η Ασφάλεια Πτήσεων στο Στρατό Ξηράς
Το Γενικό Επιτελείο Στρατού διαθέτει Γραφείο
Ασφάλειας Πτήσεων, το οποίο υπάγεται διοικητικά
στην οικεία Γενική Επιθεώρηση. Σκοπός του είναι η
διατήρηση της επιχειρησιακής ικανότητας και απο-
τελεσματικότητας των Αεροπορικών Μονάδων του
ΣΞ μέσω της πρόληψης κάθε είδους ατυχήματος.
Η τελευταία προ ποθέτει, σύμφωνα με το ΣΞ, τη
δημιουργία ενός υγιούς αλλά και ασφαλούς περι-
βάλλοντος εργασίας και διαβίωσης για το προσωπικό.
Όσον αφορά στα θεσμικά κείμενα ΑΠΕ του ΣΞ,
αυτά είναι
•Η Πάγια Διαταγή (ΠαΔ) 1-24/2007 «Περί Ασφά-
λειας Πτήσεων και Εδάφους» και
•Ο Στρατιωτικός Κανονισμός 557-1 «Διερεύνηση
Αεροπορικών Ατυχημάτων».
Χαρακτηριστική είναι η απόλυτη ταύτιση των
Αρχών Λειτουργίας ΑΠΕ του ΣΞ (όπως αυτές απο-
τυπώνονται στην ΠαΔ 1-24) με τις αντίστοιχες της
ΠΑ. Επιπλέον, η εν λόγω Διαταγή επισημαίνει ως
πηγές εξεύρεσης πληροφοριών ΑΠΕ τις ξένες αε-
ροπορίες, τους αεροπορικούς ακόλουθους, τις κα-
τασκευάστριες εταιρείες, τους τεχνικούς αντι-
πρόσωπους, τις συσκέψεις ΑΠΕ στο εξωτερικό, τα
προγράμματα υποστήριξης Ε/Π-Α/Φ, τα ξένα περιο-
δικά, έντυπα κλπ.
Επισημαίνεται ιδιαίτερα η αναφορά της συμμε-
τοχής της Ελλάδας στη διεξαγωγή Συσκέψεων Ασφά-
λειας Πτήσεων Εξωτερικού μέσω του ΓΕΑ, πλην όμως
η εν λόγω διαταγή δεν κάνει περαιτέρω μνεία σε δυ-
νατότητες συμμετοχής του ΣΞ.
Η Ασφάλεια Πτήσεων στο Πολεμικό Ναυτικό
Στο Πολεμικό Ναυτικό η ΑΠΕ αποτελεί αντικεί-
μενο:
•Της Γενικής Επιθεώρηση (ΓΕΠΝ/ΓΑΠΕ),
•Του Αρχηγείου Στόλου (Α3/4),
•Της Διοίκησης Ε/Π Ναυτικού (ΔΕΝ/ΓΑΠΕ),
•Της Μοίρας Ε/Π Ναυτικού (ΜΕΝ/ΓΑΠΕ) και
•Των Αξκών ΑΠΕ των πλοίων που φέρουν Ε/Π.
Όσον αφορά στα θεσμικά κείμενα ΑΠΕ του ΠΝ,
επισημαίνεται ότι κατά την παρούσα χρονική περίοδο
βρίσκεται στο τελικό στάδιο της επιτελικής επεξερ-
γασίας και έγκρισης η Πάγια Διαταγή 2-25 με θέμα
«Πρόληψη, Διερεύνηση και Αναφορά Αεροπορικών
Ατυχημάτων Ε/Π του ΠΝ», στα πρότυπα του ΚΠΑ Ε-
1 της ΠΑ.
Το υφιστάμενο καθεστώς ανταλλαγής
πληροφοριών ΑΠΕ στις ΕΔ
Από την εμπειρία που απέκτησε ο γράφων κατά
το χρονικό διάστημα που υπηρέτησα στο ΚΕΑΠΕ,
καθώς επίσης και από τη συνεργασία του με τους επι-
τελείς ΑΠΕ των άλλων Κλάδων, διαπιστώθηκαν τα
ακόλουθα:
- Το προσωπικό ΑΠΕ των Γενικών Επιτελείων
διαθέτει υψηλό επίπεδο επαγγελματικής κατάρτι-
σης και διακρίνεται για το ζήλο που επιδεικνύει σε
θέματα προαγωγής της ΑΠΕ.
- Κατά την παρούσα χρονική περίοδο η συνερ-
γασία των τριών Κλάδων στην ανταλλαγή πληροφο-
ριών ΑΠΕ περιοριζόταν, λόγω έλλειψης ενός
καθορισμένου πλαισίου συνεργασίας, στην κοινο-
ποίηση των Εκθέσεων ΑΠΕ που αφορούν σε ατυχή-
ματα Ε/Π κοινού τύπου για κατά κρίση ενημέρωση
και εκμετάλλευση από τους αποδέκτες και
Η Τυποποίηση Διαδικασιών ΑΠΕ στο ΝΑΤΟ
Στο ΝΑΤΟ η τυποποίηση των διαδικασιών και των
θεμάτων ΑΠΕ επιτυγχάνεται μέσω της επικύρωσης
Συμφωνιών Τυποποίησης (STANAG) μεταξύ των
χωρών-μελών του. Οι ισχύουσες STANAG καταχω-
ρούνται στην αντίστοιχη βάση δεδομένων του ΝΑΤΟ
η οποία είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Οργα-
νισμού Τυποποίησης του.
Οι STANAG αποτελούν σημαντικό βοήθημα για την
πρόληψη των ατυχημάτων και την αναθεώρηση/εναρ-
ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
μόνιση των σχετικών διαταγών. Υπόκεινται σε πε-
ριοδικές τροποποιήσεις και μετά την αποδοχή τους
απαιτείται η εφαρμογή των διαδικασιών τους από
όλους.
Οι STANAG που αφορούν στην ανταλλαγή πλη-
ροφοριών ΑΠΕ είναι :
•Η AFSP-1(A), σκοπός της οποίας είναι ο κα-
θορισμός των βασικών αρχών, της πολιτικής και των
διαδικασιών ΑΠΕ, δίνοντας έμφαση σε εκείνες που
στοχεύουν στην πρόληψη των ατυχημάτων. Σε ό,τι
αφορά στην ανταλλαγή πληροφοριών ΑΠΕ, η συγκε-
κριμένη Συμφωνία τονίζει ότι η συγκεκριμένη δρα-
στηριότητα υλοποιείται καλύτερα από εθνικούς
οργανισμούς ΑΠΕ, ενώ παράλληλα επισημαίνει την
αναγκαιότητα εξασφάλισης διαύλων επικοινωνίας αν-
ταλλαγής πληροφοριών με αντίστοιχους οργανι-
σμούς.
Επιπλέον η Συμφωνία διευκρινίζει ότι τα συμμε-
τέχοντα έθνη που επιθυμούν να συνάψουν σχέσεις
ανταλλαγής πληροφοριών ΑΠΕ θα πρέπει να εξετά-
ζουν σοβαρά την υπογραφή σχετικών Μνημονίων
(Memorandum Of Understanding-MOU), τα οποία θα
σέβονται τις εθνικές απαιτήσεις και τους περιορι-
σμούς.
•Η STANAG 3101 (Exchange of accident /Inci-
dent Information concerning aircraft and missiles), σκο-
πός της οποίας είναι ο καθορισμός διαδικασιών
ανταλλαγής πληροφοριών ΑΠΕ, οι οποίες σχετίζον-
ται με τους τύπους Α/Φ και Βλημάτων που βρίσκον-
ται σε υπηρεσία στα συμμετέχοντα έθνη.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Υπηρεσίες ΑΠΕ των μελών
του ΝΑΤΟ εξουσιοδοτούνται για την άμεση και έγ-
καιρη ανταλλαγή των προαναφερόμενων πληροφο-
ριών οι οποίες δύναται να απορρέουν από συμβάντα,
ατυχήματα ή οποιαδήποτε άλλη σχετική πηγή.
Ωστόσο, οι ανταλλασσόμενες πληροφορίες θα πρέ-
| 25
 πει να περιορίζονται σε επιλεγμένα και επεξεργα-
σμένα στοιχεία από τα σχετικά πορίσματα.
•Η STANAG 3102 (Flight Safety Cooperation),
σκοπός της οποίας είναι ο καθορισμός των απαιτή-
σεων συνεργασίας επί θεμάτων πρόληψης ατυχη-
μάτων μεταξύ μελών του ΝΑΤΟ,
α. Όταν ένα έθνος επιχειρεί πάνω από το έδα-
φος ενός άλλου έθνους για 8 ή περισσότερες ημέ-
ρες ή
β. Όταν Α/Φ 2 ή περισσοτέρων εθνών συμμετέ-
χουν σε συνδυασμένες ή διακλαδικές επιχειρήσεις
πάνω από το έδαφος οποιουδήποτε έθνους μέλους
του ΝΑΤΟ ή σε αεροπορικές επιχειρήσεις «εκτός
περιοχής (“Out of area”).
Η συγκεκριμένη συμφωνία καθορίζει ότι οποι-
αδήποτε πληροφορία ΑΠΕ θα πρέπει να ανταλλάσ-
σεται κατόπιν συναίνεσης των συμμετεχόντων εθνών
και στο χαμηλότερο συμβατό επίπεδο. Επιπλέον, κάθε
έθνος δύναται να προβεί στην ανταλλαγή πληροφο-
ριών οι οποίες θα είναι έγκυρες για συγκεκριμένη
χρονική περίοδο και για συγκεκριμένο τύπο Α/Φ προ-
κειμένου να ελαχιστοποιήσει το φόρτο εργασίας του
εμπλεκόμενου προσωπικού.
•Η STANAG 3531 (Safety Investigation and Re-
porting Accidents/Incidents Involving Military A/C, Mis-
siles and/or UAV’s), σκοπός της οποίας είναι ο
καθορισμός διαδικασιών για τη διερεύνηση ατυχη-
μάτων στρατιωτικών Α/Φ, Βλημάτων και/ή UAVs στα
οποία εμπλέκεται ο εξοπλισμός, η ιδιοκτησία, οι εγ-
καταστάσεις και/ή το προσωπικό δύο ή περισσοτέ-
ρων εθνών.
Η συγκεκριμένη Συμφωνία παρέχει την απαιτού-
μενη σχετική ορολογία, καθορίζει τις ενέργειες του
έθνους στο οποίο συνέβη το ατύχημα και παρέχει
ένα πρότυπο Αναφοράς για την Επιτροπή Διερεύνη-
σης.
Air Forces Flight Safety Committee (AFFSC)
Η AFFSC(E) αποτελείται από αντιπροσώπους των
Φορέων ΑΠΕ των Ευρωπα κών Πολεμικών Αεροπο-
ριών, της Καναδικής ΠΑ, του Ευρωπα κού Κλάδου
της USAF καθώς επίσης και των φορέων ΑΠΕ των
αντίστοιχων Γενικών Επιτελείων ή των Υπουρ-
γείων Εθνικής Άμυνας για όσα από τα
συμμετέχοντα κράτη είναι αρμόδιοι
οι δύο τελευταίοι φορείς.
26 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016
Σκοπός της Επιτροπής είναι :
•Να παρέξει τρόπους και μέσα ανταλλαγής πλη-
ροφοριών και απόψεων επί θεμάτων αμοιβαίου εν-
διαφέροντος τα οποία άπτονται της πρόληψης
αεροπορικών ατυχημάτων και της προαγωγής της
ΑΠΕ.
•Να δώσει στους συμμετέχοντες την ευκαιρία να
αποκτήσουν επικαιροποιημένες πληροφορίες επί θε-
μάτων ΑΠΕ και ειδικότερα επί συγκεκριμένων αερο-
πορικών θεμάτων.
•Να επιτρέψει την (ανεπίσημη) προσωπική
επαφή μεταξύ των μελών της.
Οι συσκέψεις της Επιτροπής λαμβάνουν χώρα
μία φορά το χρόνο, σε χώρο που εναλλάσσεται δια-
δοχικά μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών. Κατά τη
διάρκεια της σύσκεψης, ο αντιπρόσωπος κάθε μέ-
λους παρουσιάζει 1-3 αεροπορικά ατυχήματα ή σο-
βαρά περιστατικά, τα οποία σχετίζονται άμεσα με το
θέμα της σύσκεψης ή με ένα συγκεκριμένο ζήτημα
ΑΠΕ το οποίο απασχολεί τα μέλη της.
Πολιτική Αεροπορία - Ο θεσμός της GSIE
Η ανταλλαγή πληροφοριών ΑΠΕ στους κόλπους
της Πολιτικής Αεροπορίας αποτελεί πλέον πραγμα-
τικότητα υπό τη μορφή του θεσμού της Παγκόσμιας
Ανταλλαγής Πληροφοριών Ασφαλείας (Global Safety
Information Exchange-GSIE). Ο εν λόγω θεσμός δη-
μιουργήθηκε το Σεπτέμβριο του 2010 από τον ICAO
(International Civil Aviation Organization).
Σκοπός της εν λόγω δραστηριότητας, ήτοι της εμ-
πιστευτικής ανταλλαγής πληροφοριών που σχετί-
ζονται με αεροπορικά περιστατικά και ως εκ τούτου
άπτονται της ΑΠΕ, ήταν να δώσει στον ICAO τη δυ-
νατότητα να εντοπίσει τυχόν τάσεις για ατυχήματα,
προκειμένου στη συνέχεια να συνεγείρει έγκαιρα
την αεροπορική κοινότητα για το διαφαινόμενο κίν-
δυνο.
Αποδέκτης του προ όντος αυτής της συνεργα-
σίας θα είναι ο ίδιος ο ICAO. Θα πρέπει να τονιστεί
ότι οι ΗΠΑ, η ΕΕ και η ΙΑΤΑ διατηρούν τις δικές τους
ξεχωριστές βάσεις δεδομένων και πληροφοριών,
πλην όμως τα στοιχεία τους είναι ελάχιστα έως και
καθόλου προσβάσιμα σε αεροπορικούς οργανισμούς
οι οποίοι δεν είναι μέλη.
Από την άλλη πλευρά ο ICAO με τη σειρά του
υπόσχεται ότι οι πληροφορίες που θα συλλέγονται
στα πλαίσια αυτής της συμφωνίας θα προστατεύον-
ται από σχετική νομοθεσία.
Η ΙΑΤΑ θα έχει τη μεγαλύτερη συμβολή σε ό,τι
αφορά στα στοιχεία των αεροπορικών εταιριών, πα-
ρέχοντας αποχαρακτηρισμένες πληροφορίες από το
οικείο πρόγραμμα αξιολόγησης (IATA Operational
Safety Audit - IOSA). Οι συγκεντρωμένες πληροφο-
ρίες θα χρησιμοποιηθούν επικουρικά με τις πληρο-
φορίες από τους υπόλοιπους συμμετέχοντες
προκειμένου να εξελιχθούν οι παγκόσμιες προτε-
ραιότητες ασφαλείας.
Το ατύχημα του Βρετανικού Nimrod στο
Αφγανιστάν
Η απώλεια ενός Α/Φ ναυτικής αναγνώρισης τύπου
Nimrod της RAF το Σεπτέμβριο του 2006 στο Αφγα-
νιστάν ανέδειξε τη σημασία της κοινοποίησης - αν-
ταλλαγής πληροφοριών στον τομέα της ΑΠΕ ως
ακολούθως :
Στις 2-9-06 το Α/Φ Nimrod της RAF με το χαρα-
κτηριστικό XV230 απογειώθηκε από προκεχωρημένη
βάση του Αφγανιστάν προκειμένου να εκτελέσει μία
αποστολή ρουτίνας. Δύο ώρες αργότερα και αφού
είχε ολοκληρωθεί ο εναέριος ανεφοδιασμός, το πλή-
ρωμα του Α/Φ αντιλήφθηκε την ύπαρξη πυρκαγιάς στη
θυρίδα οπλισμού, την ύπαρξη ατμών υδραυλικού
υγρού στη θυρίδα του πηδαλίου Ανόδου-Καθόδου, την
αποσυμπίεση της καμπίνας και την εκδήλωση φω-
ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
τιάς στην πίσω δεξιά πλευρά του Α/Φ.
Αμέσως το πλήρωμα κατεύθυνε το Α/Φ σε εναλ-
λακτικό Α/Δ, ωστόσο λίγα λεπτά αργότερα το Α/Φ
εξερράγη σε χαμηλό ύψος, με αποτέλεσμα να φο-
νευθούν και τα 14 μέλη του πληρώματος του.
Κατά τη διεξαγωγή της διερεύνησης που ακο-
λούθησε, η Επιτροπή Διερεύνησης κατέληξε στο συμ-
πέρασμα ότι το συγκεκριμένο ατύχημα οφείλεται,
πιθανότατα, σε υπερχείλιση της στάθμης καυσίμου
η οποία προκλήθηκε κατά τον εναέριο ανεφοδιασμό.
Η εν λόγω δυσλειτουργία, σε συνδυασμό με την
ύπαρξη ενός εκτεθειμένου στοιχείου του αγωγού του
συμπληρωματικού συστήματος ψύξης (Supplemen-
tary Cooling Pack-SCP), συνέβαλε στη πρόκληση πυρ-
καγιάς η οποία με τη σειρά της κατέληξε στην έκρηξη
του Α/Φ.
Επιπρόσθετα, διαπιστώθηκε ότι μία Έκθεση
Ασφαλείας που εκπονήθηκε κατά τη χρονική περίοδο
2002-2005 σε τρεις φάσεις (Φάσεις 1 και 2 από την
κατασκευάστρια εταιρία ΒΑΕ Systems και Φάση 3 από
ομάδα του Βρετανικού ΥΕΘΑ με την ονομασία MOD
Nimrod Integrated Project Team (NIPT), με την εται-
ρία QinetiQ να έχει συμβουλευτικό ρόλο) αφορούσε
τα εν λόγω Α/Φ και περιείχε σημαντικά λάθη.
Εκτιμήθηκε ότι εάν η συγκεκριμένη έκθεση είχε εκ-
πονηθεί με την ανάλογη προσοχή, θα είχαν εντοπι-
στεί οι σοβαροί κίνδυνοι που ελλόχευαν λόγω της
εκ των υστέρων τοποθέτησης τόσο του συστήματος
| 27
 ανεφοδιασμού εν πτήσει όσο και του αγωγού Cross-
feed του SCP και ως εκ τούτου θα είχε αποφευχθεί
η απώλεια του XV230.
Πλέον των ανωτέρω, η Επιτροπή διαπίστωσε την
ύπαρξη σχεδιαστικών λαθών από τις κατασκευά-
στριες εταιρίες Hawker Siddeley και British Aero-
space κατά τα έτη 1969 και 1979 αντίστοιχα, με
αποκορύφωμα τη μόνιμη προσθήκη του συστήμα-
τος Εναερίου Ανεφοδιασμού το 1989.
Η ΒΑΕ Systems υποτίμησε το βαθμό επικινδυ-
νότητας που εμπεριείχε η τοποθέτηση του συστή-
ματος SCP στο Α/Φ. Αντίστοιχα ζητήματα είχαν
προκύψει και για άλλα συστήματα των Α/Φ Nimrod.
Επιπρόσθετα κατά την περίοδο των μεταβατικών
συναντήσεων μεταξύ των BAE Systems, Nimrod IPT
και QinetiQ το 2004, η πρώτη εσκεμμένα δεν απο-
δέσμευσε σε αυτές το μέγεθος των προβλημάτων
τα οποία είχαν διαπιστωθεί, γεγονός το οποίο εγεί-
ρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την BAE Systems.
Αντίστοιχα σημαντικό ποσοστό ευθύνης για την ελ-
λιπή εκπόνηση της έκθεσης ασφαλείας φέρουν τόσο
η Nimrod IPT όσο και η QinetiQ, καθώς προσέγγι-
σαν τα προαναφερόμενα προβλήματα με εφησυχα-
σμό.
Πλέον των ανωτέρω, σημαντικό ποσοστό ευθύ-
νης αποδίδεται και σε άλλους οργανισμούς. Συγ-
κεκριμένα :
- Το 1998 συντάχθηκε μία αναφορά η οποία,
επισημαίνοντας την αντικρουόμενη ύπαρξη διαρκώς
ελαττωνόμενων πόρων και διαρκώς αυξανόμενων ποιήσεις δεν λήφθησαν υπόψη στον απαιτούμενο
απαιτήσεων σε οποιοδήποτε επίπεδο (επιχειρη- βαθμό.
σιακό, οικονομικό, νομοθετικό) εισηγούνταν τη δια- - Το Βρετανικό ΥΕΘΑ διήνυσε μία τραυματική πε-
χείριση των προβλημάτων με υψηλό επίπεδο ρίοδο σε οργανωτικό επίπεδο (1998-2006). Οι οι-
προσοχής, προκειμένου να προστατεύσει την αξιο- κονομικές περικοπές επέφεραν μία στροφή στις
πλο μότητα του στόλου των Α/Φ Nimrod. Ωστόσο, προτεραιότητες του Βρετανικού ΥΕΘΑ προς οικο-
στα χρόνια που ακολούθησαν οι εν λόγω προειδο- νομικούς και «εμπορικούς» στόχους σε βάρος λει-

28 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016

τουργικών αξιών όπως αυτές της ασφάλειας και
της αξιοπλο μότητας.
- Εάν δεν υπήρχαν οι καθυστερήσεις στο πρό-
γραμμα αντικατάστασης των Α/Φ Nimrod MRA4, το
Α/Φ XV230 δε θα ήταν πλέον σε υπηρεσία με τη
RAF το Σεπτέμβριο του 2006.
Τα διδάγματα από την απώλεια του XV230 ήταν
πολλά και επιπλέον πολλά από αυτά δεν ήταν και-
νούρια. Τα αίτια που αποδόθηκαν σε σφάλματα Ορ-
γανισμών αντανακλώνται και στις περιπτώσεις
άλλων μειζόνων ατυχημάτων, όπως αυτά των Δια-
στημικών Λεωφορείων Challenger και Columbia.
Οι κυριότερες εισηγήσεις της έκθεσης Charles
Haddon-Cave ήταν :
•Η δημιουργία ενός νέου καθεστώτος Αξιο-
πλο μότητας στις ΕΔ, υπό τον έλεγχο ενός νέου
φορέα,
•Ο νέος τρόπος σύνταξης των Εκθέσεων Ασφα-
λείας,
•Ο νέος τρόπος αντιμετώπισης του προβλή-
ματος των γερασμένων Α/Φ,
•Η νέα στρατηγική διαχείρισης του προσωπι-
κού και
•Η νέα στρατηγική Προμηθειών.
H ίδρυση της Military Aviation Authority (ΜΑΑ)
Τον Απρίλιο του 2010 το ΥΕΘΑ της Μ.Βρετανίας,
ανταποκρινόμενο στις εισηγήσεις της έκθεσης του
Charles Haddon-Cave (γνωστής και ως «The Nim-
rod Review») προέβη στην ίδρυση της ΜΑΑ.
Η ΜΑΑ αποτελεί τη μοναδική ρυθμιστική αρχή
υπεύθυνη τόσο για τον καθορισμό όλων των θεμά-
των της Ασφάλειας Πτήσεων όσο και για την πλήρη
επίβλεψη όλων των πτητικών δραστηριοτήτων των
ΕΔ. Αποτελεί τμήμα του ΥΕΘΑ, πλην όμως λειτουργεί
ανεξάρτητα από αυτό. Είναι υπεύθυνη για το θεσμικό
πλαίσιο, την επιτήρηση, την επιθεώρηση και τον
έλεγχο των Αεροπορικών και τεχνικών τομέων στις
ΕΔ, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει την ασφαλή σχε-
δίαση και χρήση όλων των στρατιωτικών αεροπορι-
κών συστημάτων.
Διοικείται από Στρατηγό 3 αστέρων, ο οποίος
ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
υποστηρίζεται από ένα Διευθυντή Επιχειρήσεων
και έναν Τεχνικό Διευθυντή. Αποστολή της ΜΑΑ είναι
η επαύξηση της επιχειρησιακής ικανότητας των ΕΔ
μέσω της συνεχούς βελτίωσης τους στους τομείς
της ΑΠΕ, της καλλιέργειας κατάλληλης κουλτούρας,
ισχύοντος θεσμικού πλαισίου και εφαρμοζόμενων
πρακτικών.
Όντας η μόνη ρυθμιστική αρχή για τον καθορι-
σμό όλων των δραστηριοτήτων Ασφάλειας Πτήσεων
στις ΕΔ, η ΜΑΑ ασκεί την πλήρη επίβλεψη σε όλες
τις πτητικές δραστηριότητες των ΕΔ. Περιλαμβά-
νει αρκετά τμήματα, μεταξύ των οποίων και το Skills
Training and Talent Sustainment Section, το οποίο
παρέχει εκπαίδευση σε προσωπικό της Αεροπορίας
των ΕΔ επί θεμάτων ΑΠΕ.
Συμπεράσματα - Επίλογος
Τα αεροπορικά ατυχήματα είναι προ όντα των
ατελειών της ανθρώπινης φύσης αλλά και των συ-
στημικών ατελειών υπό τη μορφή τακτικά εμφανι-
ζόμενων “παγίδων” στο χώρο εργασίας του
προσωπικού των ΕΔ.
Η ανταλλαγή πληροφοριών ΑΠΕ μεταξύ των φο-
ρέων που εμπλέκονται με πτήσεις, στρατιωτικών και
πολιτικών, προάγει την αποτελεσματική και την
ασφαλή υλοποίηση του έργου τους. Η εν λόγω δια-
πίστωση λαμβάνει ιδιαίτερη βαρύτητα για τις ΕΔ,
όπου η χρήση των εναέριων μέσων καθίσταται κρί-
σιμη για την έκβαση των επιχειρήσεών τους.
Οι ασφαλείς αεροπορικές επιχειρήσεις αποτε-
λούν για τις ΕΔ δείγμα υψηλού επαγγελματισμού.
Ως εκ τούτου ο καθορισμός κοινής πολιτικής στον
τομέα της ΑΠΕ και ιδιαίτερα στη διαχείριση των
σχετικών πληροφοριών αποτελεί μονόδρομο, καθώς
μόνο κατ’ αυτό τον τρόπο δύναται να εξασφαλιστεί
η διατήρηση της μαχητικής ικανότητας και της ισχύος
τους στα απαιτούμενα υψηλά επίπεδα.
Τα μαθήματα που απορρέουν από τις διερευ-
νήσεις θα πρέπει να οδηγούν άμεσα σε διορθω-
τικά μέτρα, ενώ τα σφάλματα θα πρέπει να
αντιμετωπίζονται ως πολύτιμες πληροφορίες οι
οποίες συνεισφέρουν σε μια αέναη διαδικασία συ-
στηματικής βελτίωσης,
απώτερο στόχο και
σκοπό της οποίας απο-
τελεί η ανταλλαγή πλη-
ροφοριών ΑΠΕ.
Άλλωστε η γενική από-
δοση καθώς και η επιτυ-
χία της αποστολής ήταν
και θα είναι πάντοτε
αποτέλεσμα ομαδικής
εργασίας.
| 29
 Ο Εχθρός
παραμονεύει!

του Ασμχου (Ι) Εμμανουήλ Βρέντζου

του ΓΕΑ/ΚΕΑΠΕ

“...Πώς τα πάμε, όλα καλά;”

“Όλα καλά κύριε Διοικητά!”
“Όλα καλά κύριε Μοίραρχε!”
“Όλα καλά Προϊστάμενε!”

Πόσες φορές, ως επιβλέπων, έχετε λάβει αυτήν
την απάντηση;
Πόσες φορές έχετε δώσει αυτή την
απάντηση; Τι συναίσθημα σας
προκάλεσε; Φυσικά ηρεμία.
Έτσι, αφού όλα βαίνουν
καλώς μπορείτε να φύγετε
από την πίστα, το συνερ-
γείο, τον ΠΕΑ, το ΚΕΠΙΧ
από πού τέλος πάντων
«χτυπάει» ο παλμός και να
καταλήξετε στο ήρεμο πε-
ριβάλλον του γραφείου σας.
Ώσπου ξαφνικά χτυπάει το τηλέφωνο και από τα λε-
γόμενα του συνομιλητή σας ανακαλύπτετε ότι τίποτα
δεν πήγαινε καλά! Ακολούθως έρχεται η προσγείωση
σε μια σκληρή πραγματικότητα και μάλιστα προσγεί-
ωση «GEAR DOWN AND NOT LOCKED».
Εκείνη τη στιγμή αναρωτιόμαστε τι μας αφαίρεσε
την ικανότητα να διαισθανθούμε και να εντοπίσουμε
τον κίνδυνο. Τι μας έκανε να κοιτάμε αλλά να μην
βλέπουμε! Ποιός παράγοντας μας προκάλεσε μετά-
πτωση από την κατάσταση της εγρήγορσης στην κα-
τάσταση της ηρεμίας, όχι στο τέλος της
επιχειρησιακής ημέρας αλλά εν τω μέσω των δρα-
στηριοτήτων μας!

30 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016

 Τότε ανακαλύπτουμε έναν ύπουλο εχθρό! Έναν
εχθρό που παραμονεύει συνέχεια. Δεν μας επιτίθε-
ται άμεσα αλλά στήνει την ενέδρα του και σταδιακά
μας αφαιρεί την ικανότητα να δράσουμε προληπτικά.
Ως εχθρός έχει το δικό του όνομα και λέγεται...
Eφησυχασμός!
Σύμφωνα με το λεξικό των Τεγόπουλου - Φυτράκη
είναι μία κατάσταση η οποία προέρχεται από το ρήμα
«εφησυχάζω» που σημαίνει ηρεμώ, επαναπαύομαι!
Ηρεμία και επανάπαυση, δύο χαρακτηριστικά τα
οποία δεν συνάδουν καθόλου με την πρόληψη.
Κάντε μια νοερή αναδρομή και ρωτήστε το εαυτό
σας, αισθάνομαι «ηρεμία» μέσα στο cockpit ενός
μαχητικού - μεταφορικού - ελικοπτέρου;
Ως Προ στάμενος αισθάνομαι «ηρεμία» στέλ-
νοντας μια ομάδα Οπλουργών να φορτώσει όπλα,
Τεχνικούς να αποκαταστήσουν βλάβες, την Ομάδα
Ταχείας Απελευθέρωσης Διαδρόμου να περισυλλέ-
ξει ένα αεροσκάφος που ακινητοποιήθηκε;
Ως Ελεγκτής Αναχαίτισης ή Ελεγκτής Εναέριας
Κυκλοφορίας αισθάνομαι «ηρεμία» έχοντας έντεκα
αεροπλάνα στον κύκλο και την συχνότητα μου κορε-
σμένη;
«Επαναπαύεστε» στην εμπειρία, τις δεξιότητες
και την ικανότητα λήψης απόφασης των υφισταμέ-
νων σας;
Θεωρείται ότι δεν χρειάζεται να δώσετε κατευ-
θύνσεις, να υποδείξετε λύσεις, να βρίσκεστε δίπλα
στον κόσμο σας; Πιστεύετε ότι αυτό είναι έργο μόνο
για τους επιβλέποντες;
Εάν απαντήσετε έστω και ένα «ναι» έχετε αρχί-
σει να υποκύπτεται στον ύπουλο εχθρό που λέγεται
εφησυχασμός.
Ένας εχθρός που δεν κάνει εξαιρέσεις, θα προ-
σβάλει τον Ιπτάμενο ανεξάρτητα από εμπειρία και
θέση στον σχηματισμό, τον Τεχνικό είτε είναι υπό-
λογος είτε επιθεωρητής, τον Ελεγκτή στον ΠΕΑ και
στο RADAR και το χειρότερο από όλα, τους επιβλέ-
ποντες ξεκινώντας από το επίπεδο της αυτοεπίβλε-
ψης και φτάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο λήψης
απόφασης.
Αφού πλέον αναγνωρίσαμε τον εχθρό και εντο-
πίσαμε το που θα χτυπήσει φτάνουμε στο καυτό ζή-
τημα του πως θα τον αντιμετωπίσουμε.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να τον αποδυναμώ-
σουμε, να μειώσουμε τις συνέπειες του και να θω-
ρακισθούμε απέναντι του;
Ευτυχώς έχουμε ένα μεγάλο αριθμό όπλων στην
διάθεση μας. Όπλα που είναι άμεσα διαθέσιμα σε
όλους μας, ανεξάρτητα από επίπεδο εμπειρίας και
κατεχόμενη θέση. Δεν χρειάζεται να προστρέξουμε
σε πρωτοποριακές θεωρίες ανάλυσης του ανθρώ-
πινου παράγοντα και σε μοντέρνες μελέτες του αν-
ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
θρώπινου σφάλματος. Το μόνο που πρέπει να κάνουμε
είναι μια επιστροφή στα βασικά, «Back to basics»
όπως λένε και οι Αγγλοσάξονες!
Ξεκινήστε κάνοντας ένα απλό πλάνο των καθη-
μερινών δραστηριοτήτων σας. Στην
σχεδίαση αυτή επιδιώξτε την συμ-
Ηρεμία και
μετοχή των εμπλεκόμενων, ειδικά επανάπαυση,
αυτών που λαμβάνουν μέρος στην δύο χαρακτηριστικά
διαδικασία λήψης απόφασης.
Δώστε τους ξεκάθαρη εικόνα του που δεν συνάδουν
έργου που πρέπει να φέρουν σε καθόλου με την
πέρας προσδιορίζοντας τον τρόπο
που θα το κάνουν.
πρόληψη!
Αποκτήστε σαφή εικόνα των δυνατοτήτων σας και
μάλιστα για τις επικρατούσες συνθήκες. Δυστυχώς
οι απαιτήσεις αλλάζουν γρήγορα, το ίδιο και οι συν-
θήκες. Έτσι είναι ζωτικής σημασίας όλοι να γνωρί-
ζουν τις πραγματικές τους δυνατότητες.
Καλλιεργήστε την ικανότητα σας ως ακροατής.
Εξασφαλίστε ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με
το προσωπικό σας. Ακούστε το προσεκτικά.
Τα μηνύματα υπάρχουν, αφουγκραστείτε και θα
τα ακούσετε! Ακόμα και το νεότερο στέλεχος της Μοί-
ρας έχει κάτι να πει. Δώστε του την ευκαιρία να μι-
λήσει. Εξασφαλίστε ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης
και ειλικρίνειας. Αναδείξτε το Briefing σε έναν χώρο
όπου όλοι θα μπορούν να καταθέσουν τις εμπειρίες,
τα λάθη και τους προβληματισμούς τους χωρίς φόβο
αλλά με πάθος. Η αφήγηση μιας προσωπικής εμπει-
ρίας είναι πολύτιμο κέρδος για τους υπόλοιπους.
Όταν θα βρεθούν σε μία ανάλογη κατάσταση, λόγω
αυτής της «εμπειρίας», θα είναι πιο εύκολο να πά-
ρουν την σωστή απόφαση!
Καταγράψτε ελλείψεις, προβλήματα, αδυναμίες,
όμως προσέξτε, ένα έγγραφο προς τους αρμόδιους
φορείς εντός και εκτός Μονάδας δεν εξαλείφει τον
κίνδυνο.
Η έκφραση «Έχω κάνει έγγραφο για το θέμα»
δεν ξορκίζει τον κίνδυνο.
Αυτός παραμένει στον χώρο μας αμετάβλητος και
μετά αναλαμβάνει ο εφησυχασμός με δυσάρεστες ή
και ολέθριες συνέπειες! Ενημερώστε το προσωπικό
για την ύπαρξή του. Πάρτε κάποια προληπτικά μέτρα
μέχρι ο κίνδυνος να εξαλειφθεί οριστικά.
Κινηθείτε στον χώρο ευθύνης σας. Σηκωθείτε
από τα γραφεία, βγείτε από τα συνεργεία, κλείστε του
φακέλους και περπατήστε στους χώρους σας.
Νοιώστε το κρύο που αντιμετωπίζει ο Υπόλογος
και ο επιθεωρητής. Τον κορεσμό ασυρμάτου στον ΠΕΑ
και στις κονσόλες ελέγχου των ΚΕΠ. Τον φόρτο ερ-
γασίας της Γραμμής Πτήσεων, τον αγώνα της Μοί-
ρας Μεταφορών. Τους τεχνικούς της ΜΣΕ που
παλεύουν να σταματήσουν μια διαρροή, την αγωνία
| 31
 των στελεχών της ΜΕΕΠ που απομακρύνουν έναν πε- σμός. «Όλα καλά κύριε Μοίραρχε (άστο καλλίτερα,
σμένο κορμό δέντρου από τον περιφερειακό δρόμο άμα μιλήσω θα τα ακούσω)». «Όλα καλά Προ στά-
της Μονάδας υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες. Τους μενε (γιατί να κάνω εγώ τον κακό της υπόθεσης)».
ανθρώπους της ΜΣΒ που ξενυχτούν για να βγάλουν Σιγά σιγά επαναπαυόμαστε στο γεγονός ότι όλα
έναν κινητήρα εν ενεργεία! είναι εντάξει. Ένα χαμόγελο επιτυχίας ζωγραφίζε-
Δώστε λύση σε μικρά προβλή- ται στο πρόσωπο μας και όλα είναι
ματα που άπτονται φυσιολογικών Δώστε μια ανταμοιβή υπέροχα μέχρι το επόμενο ατύ-
αναγκών του προσωπικού, ιδιαί- στο στέλεχος εκείνο χημα!
τερα σε συνθήκες ασκήσεων - επι- Το Αεροπορικό όπλο έχει χαρι-
χειρήσεων. Υπάρχει μια
που δείχνει ένα σματική φύση, ενθουσιώδεις αν-
στοιχειώδη υποδομή ανάπαυσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον θρώπους, συνδυάζει την τελευταία
και σίτισης σε αυτούς που δεν γί- και συνεισφέρει λέξη της τεχνολογίας με τα πιο ρο-
νεται να απομακρυνθούν από τον μαντικά στοιχεία. Η ψυχή και η καρ-
χώρο εργασίας; Στην προκείμενη ενεργά στην ΑΠΕ. διά του αεροπόρου (Ιπτάμενου,
περίπτωση δεν μιλάμε για πολυ- Επιβραβεύστε μία Τεχνικού, Ελεγκτή, Εφοδιαστή,
τέλειες αλλά για έναν τρόπο δια-
τήρησης της εγρήγορσης των
σωστή απόφαση. Εάν πληροφοριών κλπ) διατηρεί ακόμα
αναλλοίωτες τις διαχρονικές
ανθρώπων μας για μεγαλύτερο δεν ενθαρρύνετε με αρχές που πηγάζουν από την έμ-
χρονικό διάστημα. Μην ξεχνάτε ότι αυτό τον τρόπο τους φυτη ευγένεια του Όπλου. Μεταξύ
η εγρήγορση είναι το καταλληλό- μας δημιουργούνται ισχυροί δεσμοί
τερο αντίδοτο στον εφησυχασμό. ανθρώπους σας θα σφυρηλατημένοι μέσα από εξαιρε-
Εάν διαπιστώσετε μια επι- επέλθει καχυποψία, τικά δύσκολες καταστάσεις.
σφαλή συμπεριφορά ελέγξτε μέχρι Έτσι κάθε στέλεχος γίνεται αναν-
ποίο επίπεδο φτάνει. Σίγουρα πη-
απάθεια και τότε θα τικατάστατο όχι μόνο για την οικο-
γάζει από το υψηλότερο, από το επικρατήσει ο γένεια του αλλά και για την
επίπεδο που καθορίζει τα stan- εφησυχασμός Πολεμική Αεροπορία.
dards. Επομένως εάν χρειάζεται να Γι αυτό κατατροπώστε τον εφη-
αλλάξετε, προς το καλλίτερο, την συμπεριφορά μιας συχασμό. Με το να δίνεται σαφείς κατευθύνσεις. Εξα-
ομάδας δεν χρειάζεται να το κάνετε για όλους. Κάντε σφαλίζοντας ότι όλοι έχουν σαφή εικόνα του
το με τους ηγήτορες και οι υπόλοιποι απλά θα τους ανατιθέμενου έργου. Εξασφαλίζοντας την συμμετοχή
ακολουθήσουν. Πλησιάστε αυτούς που σέβεται και των εμπλεκόμενων στην διαδικασία λήψης απόφα-
αναγνωρίζει η ομάδα. Επικοινωνήστε με ειλικρίνεια σης.
και περάστε τα μηνύματα σας. Προγραμματίστε συ- Με την συνεχή παρουσία και συμμετοχή στις δρα-
σκέψεις με την συμμετοχή τους, δώστε τους το επι- στηριότητες του χώρου ευθηνής σας. Καλλιεργών-
θυμητό αποτέλεσμα. Έχουν έναν άμεσο τρόπο, τας κλίμα ειλικρίνειας και εμπιστοσύνης.
ουσιαστικό και αποτελεσματικό για να το περάσουν Ενθαρρύνοντας το Προσωπικό να μοιραστεί την
και στους υπόλοιπους. εμπειρία ενός γεγονότος - σφάλματος στο Briefing.
Ο άνθρωπος αισθάνεται μία ανάγκη ικανοποίησης Το ακροατήριο θα «ζήσει» την εμπειρία και θα συ-
από αυτό που κάνει. νεγερθεί.
Πως ανταμείβετε το προσωπικό σας; Ως Διοικη- Βασιστείτε στο ηγέτη της ομάδας για να καλ-
τής, ως Μοίραρχος, ως Προ στάμενος ως Ομα- λιεργήσετε μια σωστή κουλτούρα ΑΠΕ και να κρατή-
δάρχης; σετε σε εγρήγορση τα στελέχη σας.
Δώστε μια ανταμοιβή στο στέλε- Ανταμείψτε τα μέλη της ομάδας που επιδεικνύουν
χος εκείνο που δείχνει ένα ιδιαί- σωστή κουλτούρα ΑΠΕ. Αυτό θα ενθαρρύνει και θα
τερο ενδιαφέρον και συνεγείρει και τους υπόλοιπους. Η καθημερινότητα
συνεισφέρει ενεργά στην στην ΠΑ προσφέρει δυνατές συγκινήσεις!
ΑΠΕ. Επιβραβεύστε μία Έτσι όταν ξανακούσετε την έκφραση «Όλα καλά
σωστή απόφαση. Εάν δεν κύριε Διοικητά», «Όλα καλά κύριε Μοίραρχε», «Όλα
ενθαρρύνετε με αυτό τον καλά Προ στάμενε» σηκωθείτε αμέσως από καρέ-
τρόπο τους ανθρώπους κλες, γραφεία, συνεργεία και βγείτε έξω.
σας θα επέλθει καχυπο- Ο εχθρός παραμονεύει.
ψία, απάθεια και τότε θα Όμως τώρα ξέρουμε τον τρόπο για να τον κατα-
επικρατήσει ο εφησυχα- τροπώσουμε! Είμαστε πλέον δυνατοί!

32 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016

 ΑΕΡΟΔΟΝΤΑΛΓΙΑ
Σπάνιο αλλά βέβαιο αίτιο ματαίωσης
αποστολής!

του Σγου (ΥΟ) Ζαχαρόπουλου Γεώργιου

Εισαγωγή
Η παγκοσμιοποίηση που έχει
επέλθει τις τελευταίες δεκαετίες
σε συνδυασμό με τις σύγχρονες
διεθνείς κοινωνικοοικονομικές
συνθήκες και σχέσεις, έχουν
αυξήσει κατακόρυφα τον αριθμό
των αεροπορικών πτήσεων και
των επιβατών που διακινούνται
με αυτές.
Ταυτόχρονα η εξέλιξη της τε-
της 120ΠΕΑ
χνολογίας στην αεροπορική και αμυντική βιομηχα-
νία έχει αυξήσει τις απαιτήσεις του σύγχρονου πο-
λιτικού και στρατιωτικού αεροσκάφους από τον
άνθρωπο-χειριστή σε σύνθετες νοητικές διεργα-
σίες για τις οποίες απαιτείται άρτια και κατάλληλη
ψυχοσωματική κατάσταση του ιπτάμενου προσωπι-
κού.
Κατά την πτήση (πολιτική ή στρατιωτική) το πλή-
ρωμα του αεροσκάφους είναι υπεύθυνο για τις ζωές
των επιβατών, την ακεραιότητα του αεροσκάφους
και την ολοκλήρωση της αποστολής του με ασφά-

34 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016

λεια. Η καλή σωματική και ψυχική κατάσταση του
πληρώματος εγγυάται την ασφάλεια της πτήσης και
γι’ αυτό η συμβολή-αποστολή του υγειονομικού σώ-
ματος της αεροπορίας είναι καθοριστική ώστε να
θεραπευτούν και κυρίως να προληφθούν παθολο-
γικές καταστάσεις του πληρώματος που μπορούν
να θέσουν σε κίνδυνο την ολοκλήρωση της αερο-
πορικής αποστολής.
Μια σπάνια κατάσταση που ενδέχεται να προ-
κύψει κατά την πτήση είναι η αεροδονταλγία ή βα-
ροδονταλγία που μπορεί να εμφανιστεί στους
πιλότους, το πλήρωμα και τους επιβάτες τόσο των
στρατιωτικών όσο και των πολιτικών αεροσκαφών
όπως και στους δύτες ή τα πληρώματα των υπο-
βρυχίων.
Προκειμένου για την αεροπορία, ως αεροδον-
ταλγία αναφέρεται ένας έντονος, οξύς, διαξιφιστι-
κός οδοντικός πόνος ο οποίος μπορεί να εμφανιστεί
κατά την διάρκεια μιας πτήσης και να προκαλέσει
έντονη δυσφορία στον πάσχοντα με πολλές συνέ-
πειες όπως την ματαίωση της αεροπορικής απο-
στολής και τελικά την εσπευσμένη προσγείωση
οπότε και τα συμπτώματα εξαφανίζονται.
Ιστορική αναδρομή
Κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ υπήρξαν πολλές ανα-
φορές από τους πιλότους των μαχητικών αερο-
σκαφών της RAF για οδοντικό πόνο κατά την πτήση
γνωστό ως αεροδονταλγία. Το φαινόμενο αυτό πα-
ρατηρήθηκε αργότερα και στους δύτες και πλέον
ονομάστηκε βαροδονταλγία. Η σύσταση τότε ήταν
να εξάγονται όλα τα νεκρά (άπολφα) δόντια αλλά
και αυτά που είχαν φλεγμονή (πολφίτιδα) όπως και
να αντικαθίστανται όλες οι μεταλλικές αποκατα-
στάσεις (γέφυρες) από πλαστικές ώστε να ελαχι-
στοποιείται η πίεση στο νεύρο του δοντιού (πολφικό
θάλαμο) που θα μπορούσε να προκαλέσει οδον-
τικό πόνο.
Αν και έχουν περάσει επτά δεκαετίες από τότε
που αναφέρθηκαν για πρώτη φορά τα περιστατικά
αεροδονταλγίας λίγα δεδομένα γνωρίζουμε μέχρι
σήμερα για τον μηχανισμό εκδήλωσης της.
Ως αεροδονταλγία - βαροδονταλγία ορίζεται ο
οδοντικός πόνος που εμφανίζεται μετά από μετα-
βολή της ατμοσφαιρικής πίεσης. Πρόκειται για ένα
σύμπτωμα και όχι πάθηση επειδή ο πόνος εκδηλώ-
νεται κατά τις ταχείες μεταβολές της ατμοσφαιρι-
κής πίεσης.
Οφείλεται συνήθως στην διαστολή του εγκλω-
βισμένου αέρα από προ πάρχουσες παθολογικές
καταστάσεις όπως η πολφίτιδα, η περιακροριζική
φλεγμονή, οι κύστεις νέκρωση πολφού ή εμφράξεις-
σφραγίσματα με μικροδιείσδυση (microleaking) μι-
κροβίων λογω μη ερμητικής απόφραξης τους.
ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
Σχήμα 1:Γραφική παράσταση του νόμου Boyle
Σύμφωνα με το νόμο του Boyle (σχήμα 1) σε δεδο-
μένη θερμοκρασία ο όγκος των αερίων αυξάνεται
όταν η ατμοσφαιρική πίεση μειώνεται. Αέρια μπο-
ρούν να εγκλωβίζονται σε υπάρχουσες παθολογι-
κές καταστάσεις των δοντιών όπως αυτές που
προαναφέρθηκαν και να διαστέλλονται κατά την τα-
χεία άνοδο ενός αεροσκάφους παρά τη συμπίεση
της καμπίνας.
Στα μαχητικά αεροσκάφη η συμπίεση της καμ-
πίνας αντιστοιχεί συνήθως σε ύψος 5000-8000ft και
οι μεταβολές της ατμοσφαιρικής πίεσης είναι τα-
χείες. Σε τέτοιες συνθήκες η διαστολή των εγ-
κλωβισμένων αερίων στους οδοντικούς και
περιοδοντικούς ιστούς έχει παρατηρηθεί ότι προ-
καλεί διέγερση των νευρικών απολήξεων και τε-
λικά τον πόνο (σχήμα 2).
Αναφορά περίπτωσης
Μια ακόμα περίπτωση αεροδονταλγίας μπορεί
να οφείλεται σε κακή και ατελή συμπύκνωση εμ-
φρακτικού υλικού (σφραγίσματος) είτε αμαλγάμα-
τος είτε κυρίως σύνθετης ρητίνης με αποτέλεσμα
τον εγκλωβισμό αέρα μεταξύ του εμφρακτικού υλι-
κού και του δοντιού ο οποίος και διαστέλλεται κατά
την άνοδο στην πτήση, προκαλεί ερεθισμό του οδον-
τικού νεύρου και τελικά πόνο.
Ένα τέτοιο περιστατικό παρουσιάστηκε σε ιπτά-
μενο εκπαιδευτή της μονάδας μας ο οποίος και πα-
ρουσιάστηκε στο οδοντιατρείο μια ημέρα μετά από
ένα επεισόδιο έντονης αεροδονταλγίας που του εμ-
φανίστηκε σε δυο δόντια ταυτόχρονα ενώ ήταν επι-
βάτης σε πολιτική πτήση. Ο χειριστής είχε ήδη 3500
ώρες πτήσης στο ενεργητικό του σε διάφορους τύ-
πους εκπαιδευτικών και μαχητικών αεροσκαφών έως
τότε, χωρίς ποτέ να νιώσει κάποια ενόχληση από
τα δόντια.
Λαμβάνοντας το ιατρικό και οδοντιατρικό ιστο-
| 35
 ρικό του, μας ανέφερε ότι ο πόνος ήταν έντονος,
οξύς, διαξιφιστικός και ανυπόφορος, ενώ σε σχε-
τική ερώτηση εάν θα ματαίωνε την αποστολή ως
χειριστής πολεμικού αεροσκάφους απάντησε από-
λυτα θετικά.
Επίσης ανέφερε ότι ο πόνος εμφανίστηκε κατά
την άνοδο, διήρκεσε καθ’ όλη την πτήση και υπο-
χώρησε μετά την προσγείωση. Στο ιστορικό ανέφερε
πρόσφατες εμφράξεις στα πάσχοντα δόντια με σύν-
θετη ρητίνη και η ακτινογραφική εξέταση αποκάλυψε
κενό χώρο μεταξύ των σφραγισμάτων και του δον-
τιού λογω ατελούς συμπύκνωσης του εμφρακτικού
υλικού (Εικόνα 1).
Προχωρήσαμε στην αντικατάσταση των εμφρά-
ξεων όπου και κλινικά επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη
κενού χώρου χωρίς άλλα παθολογικά ευρήματα και
ο χειριστής προγραμματίστηκε για πτήση μετά από
μια εβδομάδα.
Η παρακολούθηση του ασθενούς (follow up) έξι
μήνες (Εικόνα 2) και δυο χρόνια μετά, κλινικά και
ακτινογραφικά δεν έχει διαπιστώσει κάτι παθολο- Σχήμα 2. Σχηματική απεικόνιση
γικό ενώ ο ασθενής έχει ήδη συμπληρώσει άνω των πρόκλησης αεροδονταλγίας σε
300 ωρών πτήσης ως εκπαιδευτής με το τζετ εκ- τερηδονική κοιλότητα δοντιού.
παιδευτικό αεροσκάφος της μονάδας και οροφή πτή- κλήθηκε πολφίτιδα και πόνος που ονομάζεται αε-
σης τα 35000ft χωρίς κανένα απολύτως σύμπτωμα. ροδονταλγία, ενώ όταν το αεροσκάφος προσγει-
Μηχανισμός πρόκλησης αεροδονταλγίας ώθηκε τα συμπτώματα υποχώρησαν εξαιτίας της
Η διαστολή του εγκλωβισμένου εξίσωσης της πίεσης της κοιλότητας με την ατμο-
αέρα προκάλεσε μετακίνηση του σφαιρική.
υγρού των οδοντικών σωληναρίων Το ίδιο μπορεί να συμβεί όταν προ πάρχουν πα-
σύμφωνα με την υδροδυναμική θε- θολογικές καταστάσεις στα δόντια όπως η πολφί-
ωρία του Gyzi και αυτό προκάλεσε τιδα, η δευτερογενής τερηδόνα, ατελείς εμφράξεις,
αυξημένη πίεση στον πολφό των δυο περιακρορριζικές κύστεις ή ιγμορίτιδα. Η ιγμορί-
δοντιών. Η αύξηση της πίεσης του αί- τιδα μπορεί να προκαλέσει αεροδονταλγία μόνο
ματος στον πολφό εξαιτίας των μη στα δόντια της άνω γνάθου και κυρίως σ’ αυτά που
ελαστικών τοιχωμάτων του διέγειρε οι ρίζες τους είναι κοντά με το έδαφος του ιγμορείου
τις νευρικές απολήξεις και έτσι προ- όπως οι άνω προγόμφιοι και γομφίοι.
Συμπεράσματα
Το παρόν άρθρο παρουσιάζεται για να δείξει πως
είναι δυνατόν μια κακότεχνη έμφραξη, ή μια προ-
Εικόνα 1. Ακτινογραφική
πάρχουσα οδοντική παθολογία η οποία στο έδαφος
εικόνα πασχόντων δοντιών
δεν προκαλεί συμπτώματα, να προκαλέσει αερο-
πριν την αποκατάσταση.
δονταλγία κατά την πτήση. Οι οδοντίατροι που θε-
ραπεύουν πληρώματα αέρος θα πρέπει να είναι
ιδιαίτερα προσεκτικοί στην εξέταση και τις θερα-
πείες πριν την πτήση ώστε να διαγνώσουν έγκαιρα
παθολογικές καταστάσεις που μπορεί να προκα-
λέσουν αεροδονταλγία κατά την πτήση.
Οι ιπτάμενοι προκειμένου να αποφύγουν την
δυσάρεστη κατάσταση της αεροδονταλγίας οφεί-
Εικόνα 2. Ακτινογραφική λουν να διατηρούν υψηλό επίπεδο στοματικής υγείας
εικόνα πασχόντων δοντιών 6 και να εξετάζονται τακτικά από τον οδοντίατρο της
μήνες μετά την μονάδας στο μεσοδιάστημα της ετήσιας εξέτασης
αποκατάσταση. στο Κ.Α.Ι.

36 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016

 Στα τζετ μαχητικά αεροσκάφη οι μεταβολές της
πίεσης είναι πιο απότομες απ’ ότι στα πολιτικά αε-
ροσκάφη αλλά η αεροδιαστολή δεν αποκλείεται να
συμβεί και σ’ αυτά όπως αποδεικνύεται και από το
περιστατικό που αναλύσαμε. Το ενδιαφέρον στο πε-
ριστατικό μας είναι ότι συνέβη σε έναν πιλότο στρα-
τιωτικών τζετ αεροσκαφών σε δυο δόντια ταυτόχρονα
αλλά και ενώ ήταν επιβάτης κατά τη διάρκεια μιας
πολιτικής πτήσης που συνήθως κινείται σε μεγαλύ-
τερα ύψη 20.000-40.000 ft και διαθέτει μεγαλύτερη
συμπίεση καμπίνας.
Επίσης οι εργασίες που είχαν προηγηθεί στα δυο
επώδυνα δόντια είχαν γίνει πρόσφατα από τον ίδιο
οδοντίατρο και με την ίδια λάθος τεχνική συμπύ-
κνωσης.
Το συμβάν μας αποδεικνύει και την σημασία της
πρόληψης διότι μπορέσαμε και αντικαταστήσαμε τις
λάθος εμφράξεις πριν ο πιλότος πετάξει με τζετ αε-
ροσκάφος όπου οι κίνδυνοι λογω ταχύτητας του στρα-
τιωτικού αεροσκάφους και έντονου πόνου μπορεί να
ήταν μεγαλύτεροι.
Η διεθνής βιβλιογραφία δείχνει ότι η αεροδον-
ταλγία είναι ένα σπάνιο φαινόμενο ανάμεσα στους πι-
λότους των στρατιωτικών αεροσκαφών. Τα
περισσότερα δεδομένα που υπάρχουν προέρχονται
κυρίως από πιλότους μαχητικών αεροσκαφών επειδή
οι στρατιωτικοί οδοντίατροι έχουν πιο άμεση επαφή
μαζί τους, είναι εκπαιδευμένοι στην αεροπορική ια-
τρική και συλλέγουν καλύτερα τα δεδομένα. Γενικά
δεν υπάρχουν πολλές έρευνες παγκοσμίως σχετικά
με το φαινόμενο της αεροδονταλγίας από τότε που
αναφέρθηκε για πρώτη φορά κατά τον Β’ ΠΠ έως σή-
μερα.
Παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες πτήσης και
συμπίεσης καμπίνας στα σύγχρονα αεροσκάφη έχουν
βελτιωθεί, το φαινόμενο εξακολουθεί να συμβαίνει.
Κατά την πτήση η αεροδονταλγία αναφέρεται να συμ-
βαίνει σε ύψος 2000-5000 ft. Παρόλα αυτά επειδή η
συμπίεση της καμπίνας των αεροσκαφών αντιστοι-
χεί συνήθως σε ύψος 5000-8000 ft, η αεροδονταλ-
γία μπορεί να εμφανιστεί σε πολιτικά και στρατιωτικά
αεροσκάφη αλλά και σε μη συμπιεζόμενες καμπίνες
όπως αυτές των ελικοπτέρων.
Γενικά ο πόνος που εμφανίζεται στην άνοδο σχε-
τίζεται με πολφίτιδα σε ζώντα πολφό ενώ ο πόνος που
εμφανίζεται στην κάθοδο σχετίζεται με την νέκρωση
πολφού. Όταν υπάρχει περιακρροριζική φλεγμονή ή
κύστη ο πόνος μπορεί να εμφανιστεί τόσο στην άνοδο
όσο και στην κάθοδο.
Για το λόγο αυτό στις περισσότερες περιπτώ-
σεις ο πόνος εμφανίζεται στην άνοδο και συνήθως
υποχωρεί όταν επιστρέφει ο ασθενής στο ύψος έναρ-
ξης του πόνου ή στο έδαφος αλλά μπορεί και να συ-
νεχιστεί αν οφείλεται σε περιακρροριζική φλεγμονή.
ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
Η δυσκολία στον εντοπισμό του υπεύθυνου δον-
τιού οφείλεται στο ότι μπορεί να παρουσιαστεί αε-
ροδονταλγία σε οποιοδήποτε δόντι φέρει
οδοντιατρική αποκατάσταση ή ενδοδοντική θεραπεία
και ότι δεν μπορούν να αναπαραχθούν εύκολα οι
συνθήκες πτήσης (συμπίεση και αποσυμπίεση) με την
παρουσία οδοντιάτρου ενώ τα συμπτώματα υποχω-
ρούν στο έδαφος.
Η μόνη λύση είναι ο Θάλαμος Χαμηλής Πίεσης
αλλά αυτό δεν είναι πάντα στην πράξη εφικτό. Στα
πλαίσια της εκπαίδευσης των ιπταμένων της Ελλη-
νικής Πολεμικής Αεροπορίας στο Σχολείο Φυσιολο-
γίας Πτήσεων οι Ιπτάμενοι εκπαιδεύονται στον
Θάλαμο Χαμηλής Πίεσης που βρίσκεται στο ΚΑΙ, ως
μαθητές της Σ.Ι. για πρώτη φορά, και στη συνέχεια
κάθε 5 χρόνια, ενώ κάθε χρόνο στην ετήσια εξέταση
τους στο Κ.Α.Ι. εξετάζονται λεπτομερώς και από οδον-
τίατρο ώστε να προληφθούν περιστατικά αεροδον-
ταλγίας.
Από στατιστικά στοιχεία της USAF, της Royal
Canadian Air Force, της German Luftwaffe, της Span-
ish, Israeli και Turkish Air Force προκύπτει ότι η πιο
συχνή αιτία της αεροδονταλγίας είναι η πολφίτιδα,
δεύτερη είναι η νέκρωση του πολφού και τρίτη η βαθιά
τερηδόνα χωρίς έκθεση πολφού.
Συστάσεις
H ετήσια προληπτική λεπτομερής οδοντιατρική
εξέταση είναι το κλειδί για να προλάβουμε φαινό-
μενα αεροδονταλγίας που μπορεί να οδηγήσουν σε
πρόωρη ματαίωση μιας αεροπορικής αποστολής ή
να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια της πτήσης.
Ταυτόχρονα η καλή στοματική υγιεινή και η μεί-
ωση κατανάλωσης σακχαρούχων τροφών συμβάλλει
προληπτικά στην βελτίωση του επιπέδου στοματι-
κής υγείας των ιπταμένων και στην αποφυγή επώ-
δυνων καταστάσεων. Συστήνεται από πολλούς
συγγραφείς διεθνώς να λαμβάνονται περιακρορρι-
ζικές ακτινογραφίες σε δόντια με παλιές και βαθιές
εμφράξεις, με ενδοδοντική θεραπεία ή με προσθε-
τικές αποκαταστάσεις και πανοραμική ακτινογραφία
προληπτικά κάθε 5 χρόνια στους ιπταμένους. Επί-
σης να αποφεύγεται η πτήση για 1 ημέρα μετά από
κάποια οδοντιατρική θεραπεία και 7 ημέρες μετά
από εξαγωγή δοντιού.
Ιδιαίτερα για την ενδοδοντική θεραπεία κάποιοι
συγγραφείς προτείνουν την αποχή από τις πτήσεις
μέχρι να ολοκληρωθεί η θεραπεία. Όπως όμως ισχύει
και στην στατιστική η πιθανότητα να συμβεί κάτι σπά-
νιο είναι πολύ μικρή αλλά όταν συμβεί η πιθανότητα
για τον πάσχοντα ασθενή είναι πλέον 100%! Για τον
λόγο αυτό το δίδαγμα είναι :
BRUSH YOUR TEETH BEFORE FLIGHT!
VISIT YOUR DENTIST BEFORE FLIGHT!
| 37
 GROUND
EVACUATION
Ως μέλη της ΠΑ είναι πολλές οι φορές που θα
ταξιδέψουμε με C-130 για υπηρεσιακούς ή μη λό-
γους. Άλλες φορές πάλι θα βρεθούμε στην θέση του
επιβάτη σε κάποιο πολιτικό αεροσκάφος. Στα ταξί-
δια μας αυτά, ίσως χρειασθεί να αντιμετωπίσουμε μια
κατάσταση ανάγκης, είτε σαν πλήρωμα είτε σαν επι-
βάτες, η οποία είναι πιθανό να καταλήξει στην απαί-
τηση εκτέλεσης Ground Evacuation ( Εκκένωση
Αεροσκάφους στο Έδαφος).
Η εν λόγω διαδικασία ανάγκης, δεν προβάλλει ξε-
κάθαρα τους κινδύνους και τις δυσκο-
λίες που ενέχει, με αποτέλεσμα
πολλές φορές να μην δίνεται η
πρέπουσα σημασία, με οδυνηρά
αποτελέσματα. Στην δεκαετία
του ‘90 μόνο, τριψήφιος αριθ-
μός ανθρώπων έχασε τη ζωή
του, μετά από κάποιο αερο-
πορικό ατύχημα, έχοντας
πρωτύτερα επιβιώσει από τη
38 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016
Απο το αρχείο του ΚΕΑΠΕ
συντριβή, είτε αυτή προήλθε από πτώση είτε από σύγ-
κρουση στο έδαφος.
Ένα από τα σοβαρότερα περιστατικά αυτού του
είδους συνέβη την 1η Φεβρουαρίου του 1991 μετά
την σύγκρουση ενός αεροσκάφους Boeing 737 με ένα
αεροσκάφος SKYWEST στο αεροδρόμιο του Los An-
geles. Όλοι οι επιβάτες του SKYWEST έχασαν τη
ζωή τους κατά τη σύγκρουση.
Κανένας από τους επιβάτες του Β737 δεν έπαθε
το παραμικρό από αυτή, 19 όμως έχασαν τη ζωή τους
από εισπνοή καπνών και ένας από εκτεταμένα εγ-
καύματα. Από τους 19 προαναφερθέντες, 10 χάθη-
καν ενώ περίμεναν στην σειρά για να βγουν από την
δεξιά έξοδο ανάγκης .
Η επιτροπή διερεύνησης διαπίστωσε ότι οι δυο
παράγοντες που προκάλεσαν την μοιραία καθυστέ-
ρηση στην διαδικασία εκκένωσης, ήταν η προσπάθεια
των επιβατών να ανοίξουν εκείνοι τις εξόδους ανάγ-
κης, καθώς και ένας καυγάς που ξέσπασε μεταξύ
τους. Τα επίγεια μέσα διάσωσης, σε αυτή την περί-
πτωση κινήθηκαν άμεσα απεγκλωβίζοντας και σώ-
ζοντας του υπόλοιπους.
Μια ακόμα περίπτωση παρομοίου τραγικού συμ-
βάντος συνέβη στις 19 Νοεμβρίου του 1996 σε αε-
ροδρόμιο του ILLINOIS, όταν αφος BEECHCRAFT
1900C συγκρούστηκε με ένα ιδιωτικό KING AIR, του
οποίου Ιπτάμενος έχασε την ζωή του.
Οι 12 επιβάτες του πρώτου αεροσκάφους εγ-
κλωβίστηκαν στην καμπίνα και εφονεύθησαν από ει-
σπνοή αέριων λόγω της πυρκαγιάς που είχε
εκδηλωθεί. Στην περίπτωση αυτή, η επιτροπή διε-
ρεύνησης κατέληξε ότι κύριο αίτιο της αποτυχημέ-
νης εκκένωσης ήταν οι λανθασμένες οδηγίες που
έδωσε το πλήρωμα στα επίγεια μέσα διάσωσης σχε-
τικά με το τρόπο εξωτερικής απελευθέρωσης των
εξόδων ανάγκης.
Επιπλέον το προσωπικό διάσωσης καθυστέρησε
να προσεγγίσει το σημείο του ατυχήματος, έχοντας
και σοβαρές ελλείψεις σε εξοπλισμό πυρόσβεσης.
ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
Μετά από αυτά αλλά και πολλά άλλα ακόμα
μικρότερης έκτασης συμβάντα η επιτροπή ασφαλείας
εθνικών αερομεταφορών των ΗΠΑ (National Trans-
portation Safety Board) διεξήγαγε μια έρευνα σχε-
τικά με τους παράγοντες που καθιστούν επιτυχημένη
ή αποτυχημένη μία εκκένωση αεροσκάφους.
Συνολικά εξετάστηκαν 46 περιπτώσεις που συ-
νέβησαν μεταξύ Σεπτεμβρίου 1997 και Ιουνίου 1999
εμπλέκοντας 2651 επιβάτες και 18 διαφορετικούς
τύπους αεροσκαφών.
Η έρευνα αυτή κατέληξε σε 8 παράγοντες οι οποίοι
έχουν ως εξής:
Εκπαίδευση πληρώματος.
Η εκπαίδευση αφορά στις γνώσεις και στην εξά-
σκηση των μελών του πληρώματος πάνω στον τρόπο
λειτουργίας των διασωστικών μέσων. Στόχος είναι
η μείωση του απαιτούμενου χρόνου για την διεξαγωγή
του ground evacuation, καθώς και η διασφάλιση της
| 39
 ακεραιότητας των επιβατών.
Πρέπει να σημειωθεί ότι μια τέτοια κατάσταση
δεν είναι δυνατόν να εξομοιωθεί στο σύνολο της όπου
ενδεχομένως πυρκαγιά, τραυματισμοί, πανικός κ.α.
θα πρέπει να αντιμετωπιστούν από το πλήρωμα.
Συμπεριφορά επιβατών.
Αυτός είναι ίσως ο πιο απρόβλεπτος παράγον-
τας. Αν και υπάρχουν μέθοδοι πειθάρχησης των επι-
βατών από το πλήρωμα, το τελικό αποτέλεσμα
εξαρτάται από την ψυχοσύνθεση του κάθε επιβάτη,
την ηλικία του, τη μόρφωσή του, την ψυχολογική κα-
τάστασή του και άλλες παρόμοιες παραμέτρους, οι
οποίες δεν μπορούν να καθοριστούν με ακρίβεια.
Προετοιμασία ground evacuation
Αν ο χρόνος και οι συνθήκες το επιτρέπουν, το
πλήρωμα επιβάλλεται να προετοιμάσει τους επιβά-
τες για μία πιθανή απομάκρυνση ανάγκης από το αε-
ροσκάφος. Αυτό συνεπάγεται επανάληψη του briefing
προσαρμοσμένο στις συγκεκριμένες συνθήκες της
περίστασης, με σκοπό να περιγράψει στους επιβά-
τες πως είναι η σωστή στάση που θα πρέπει να πά-
ρουν σε περίπτωση πρόσκρουσης, να τους υποδείξει
τις θέσεις και τις διαδρομές προς τις εξόδους ανάγ-
κης και να τους υπενθυμίσει πως λειτουργεί ο δια-
σωστικός εξοπλισμός του αεροσκάφους.
Ως αποτέλεσμα, οι επιβάτες θα αισθάνονται ότι
ελέγχουν καλύτερα την κατάσταση, θα συμπεριφέ-
ρονται προβλέψιμα, θα διατηρούν την ψυχραιμία τους
και θα δείχνουν περισσότερη εμπιστοσύνη στο πλή-
ρωμα.
Επικοινωνία μεταξύ πληρώματος και επιβατών.
Την κρίσιμη στιγμή το πλήρωμα και οι επιβάτες
40 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016
θα πρέπει να είναι σε θέση να συνεννοηθούν με-
ταξύ τους. Τις βάσεις αυτής της συνεννόησης τις
θέτουν η προ πτήση ενημέρωση και τα έντυπα θε-
μάτων ασφαλείας.
Σκοπός των εντύπων είναι η ενημέρωση των επι-
βατών σχετικά με την ερμηνεία των σημάτων του πλη-
ρώματος και την ανάγκη εκτέλεσης των εντολών
αυτού. Επιπλέον ενημερώνει για τις θέσεις και τη
χρήση των εξόδων ανάγκης, τη χρήση των πλωτών
μέσων, των ζωνών ασφαλείας καθώς και του οξυγό-
νου εάν απαιτηθεί.
Το πρόβλημα που παρουσιάζεται σε αυτό το ση-
μείο είναι η δυσκολία στην παρακίνηση των επιβα-
τών να παρακολουθήσουν την ενημέρωση. Για το λόγο
αυτό θα πρέπει οι ενημερώσεις να είναι σύντομες,
περιεκτικές και σαφείς, τα έντυπα εικονογραφημένα
και τα μέλη του πληρώματος να μιλάνε αργά και κα-
θαρά να είναι παραστατικά και να διατηρούν οπτική
επαφή με τους επιβάτες. Επιπλέον όπου υπάρχει η
δυνατότητα θα πρέπει να προβάλλεται και ταινία με
λεπτομερή ανάλυση των εν λόγω διαδικασιών.
Επικοινωνία μεταξύ των μελών του πληρώματος.
Για να μπορέσουν τα μέλη του πληρώματος να
συνεργαστούν με τους επιβάτες, θα πρέπει πρώτα
να συνεννοηθούν άψογα μεταξύ τους. Οι διαφορές
των καθηκόντων και της εικόνας για μία κατάσταση
που υπάρχει μεταξύ του πληρώματος του cockpit και
της καμπίνας είναι μεγάλη, αφήνοντας περιθώρια
για παρερμηνείες.
Για τη λύση αυτού του προβλήματος θα πρέπει
να εκτελούνται, συνδυασμένες ασκήσεις εκκένωσης
από όλο το πλήρωμα του αεροσκάφους όπου τα μέλη
του θα συνεργάζονται μεταξύ τους ακολουθώντας κα-
θηκοντολογία εκκένωσης.
Καθορισμός περιπτώσεων ground evacuation
Ο παράγοντας αυτός συμβάλλει στην περαιτέρω
εξάλειψη των παρερμηνειών και αμφιβολιών από τη
μεριά του πληρώματος σχετικά με τη λήψη της από-
φασης για ground evacuation.
Κάποιες περιπτώσεις προβλέπονται από τον εκά-
στοτε κατασκευαστή, αυτές όμως διαφέρουν μεταξύ
τους. Πχ για το ATR-42 προβλέπεται evacuation μόνο
για αναγκαστική προσγείωση, προσγείωση με σύ-
στημα πάνω ή προσθαλάσσωση, ενώ για το Airbus-
300 προβλέπεται επιπλέον και για φωτιά σε κινητήρα,
στα ηλεκτρονικά συστήματα ή στην καμπίνα, καπνό
στους ίδιους χώρους ή και στο AIR-CONDITION, μετά
από προσγείωση με ένδειξη απασφάλιστου σκέλους
καθώς και μετά από υποψία δολιοφθοράς.
Βλέποντας αυτές τις διαφορές, αποφασίστηκε ότι
υπεύθυνοι για την πρόβλεψη των περιπτώσεων
αυτών, θα είναι οι φορείς που χρησιμοποιούν το αε-
ροσκάφος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το πλήρωμα
θα περιορίζεται αποκλειστικά σε αυτές.
Επιλογή εξόδων ανάγκης.
Από τις 46 περιπτώσεις emergency evacuation
που εξετάστηκαν, μόνο σε 4 χρησιμοποιήθηκαν όλες
οι διαθέσιμες έξοδοι ανάγκης που υπήρχαν εκείνη
τη στιγμή. Στις περισσότερες περιπτώσεις ανοιγό-
ταν μόνο η μία από αυτές και εστιαζόταν σε εκείνη
ΤΕΥΧΟΣ Α’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
η προσπάθεια για την έξοδο όλων των επιβατών.
Η κυριότερη αιτία αυτής της παρατήρησης βρέ-
θηκε να είναι η παράληψη του φορέα που χρησιμο-
ποιεί το αεροσκάφος να ορίσει στην καθηκοντολογία,
ποιος είναι ο υπεύθυνος μεταξύ των μελών του πλη-
ρώματος του cockpit και της καμπίνας, για την επι-
λογή των εξόδων ανάγκης που θα χρησιμοποιηθούν.
Μεταφορά χειραποσκευών
Ο τελευταίος αυτός παράγοντας θεωρήθηκε ως
υπεύθυνος για το διπλασιασμό του χρόνου που απαι-
τείται για την απομάκρυνση ανάγκης από ένα αερο-
σκάφος.
Αυτό οφείλεται τόσο στην απόσπαση της προ-
σοχής που επιφέρει στους επιβάτες η προσπάθεια
ανεύρεσης των χειραποσκευών τους, όσο και στην
επιβράδυνση ή και διακοπή που προκαλεί στη ροή
εξόδου. Προκειμένου να αποφεύγεται το φαινόμενο
θα πρέπει να δίνονται σαφείς και επίμονες οδηγίες
από το πλήρωμα, τόσο κατά την προ πτήση ενημέ-
ρωση, όσο και κατά τη διάρκεια της εκκένωσης.
Επίσης θα πρέπει να αναγράφεται ευκρινώς και
στα έντυπα ενημέρωσης του αεροσκάφους.
Η γνώση, η συστηματική εκπαίδευση και η ψυ-
χραιμία, εξασφαλίζουν την αντιμετώπιση με επιτυ-
χία αυτής της κατάστασης ανάγκης, η οποία κάποιες
φορές απέχει από την αποτυχία μόλις λίγα δευτε-
ρόλεπτα και το πιθανότερο είναι να διεξαχθεί για
πρώτη και μοναδική φορά από το εκάστοτε πλήρωμα.
| 41
 Αναγνωρίζοντας
τον
κίνδυνο
K άθε Briefing πληρωμάτων καλύπτει τη πα-
ράμετρο Operational Risk Management
(ORM), αν και το κομμάτι αυτό συχνά δεν
εξετάζεται σε βάθος. Οι αρχηγοί σχηματισμού και
οι διοικητές σμηνών απλά ρωτούν αν όλοι έχουν
ξεκουραστεί ή κοιμηθεί αρκετά. Όμως το ORM είναι
κάτι πολύ περισσότερο από αυτό
Επαναφέροντας στο νου τα γε-
γονότα μιας παλαιότερης πτή-
σης όλο το πλήρωμα είχε
δηλώσει πως είχε κοιμηθεί
καλά και πως ήταν ξεκού-
ραστο, όμως το ORM
εξακολούθησε να παίζει
σημαντικό ρόλο στην
αποτροπή ενός ατυχή-
ματος.
Ήμουν ο Αξιωματικός
42 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016
Μετάφραση από το περιοδικό APPROACH
Ηλεκτρονικού Πολέμου (ECMO 1) σε ένα ΕΑ6Β σε
μια νυχτερινή αποστολή κρούσης στον πρώτο πό-
λεμο του Περσικού Κόλπου. Μετά την προσβολή κα-
τευθυνθήκαμε προς το αεροσκάφος ανεφοδιασμού.
Η επικοινωνία μας με το AWACS ήταν ασυνήθιστα
ασθενής και με πολλά παράσιτα.
Υπήρχε ένα σπασμένο στρώμα νεφών ακριβώς
κάτω από το ύψος του tanker. Δίχως ραντάρ AIR
TO AIR και χωρίς εξοπλισμό νυχτερινής όρασης
το να βρούμε το tanker ήταν σχεδόν αδύνατο. Με
το καύσιμό μας να προσεγγίζει το BINGO βρήκαμε
τελικά το tanker και ξεκινήσαμε διαδικασία προ-
σέγγισης από αριστερά, που για το Ναυτικό απο-
τελεί την κανονική πλευρά, αλλά δεν είναι η
κανονική πλευρά για την Αεροπορία.
Δεν είχαμε πει στο briefing σε πια πλευρά του
tanker θα ενταχθούμε καθώς η σχεδίαση της απο-
στολής δεν μπήκε σε τέτοιες λεπτομέρειες. Μόλις
 Ο προσδιορισμός των
πιθανών κινδύνων είναι
ένα πρώτο μεγάλο
βήμα, όμως εξίσου
σημαντικός και ο
προσδιορισμός μέτρων
ελέγχου για τους
κινδύνους αυτούς και
τρόπων για τον
περιορισμό των
δυσμενών
αποτελεσμάτων.
ενταχθήκαμε διαπιστώσαμε ότι δύο Βρετανικά TOR- διασμό άρχισε να γίνεται πολύ πιο προσεκτικά.
NADOS βρίσκονταν ήδη εκεί, στη δεξιά πλευρά, το Τελικά στις 45 ημέρες που ήμασταν στις επι-
ένα έπαιρνε καύσιμο και το άλλο ήταν δίπλα του. χειρήσεις, αυτή η παρ’ολίγο σύγκρουση ήταν το
Αφού τελείωσαν είδα το Νο2 αφος να αποσυν- πιο επικίνδυνο εν πτήσει περιστατικό που έζησα.
δέεται και προφανώς να απομακρύνεται περνών- Το περιστατικό αυτό είναι ένα προειδοποιητικό
τας από κάτω μας. Καθώς προσέγγιζε τη χοάνη καμπανάκι, αλλά το ORM θα μπορούσε εύκολα να
ανεφοδιασμού μια δυνατή λάμψη γέμισε το Cock- είχε εντοπίσει το πρόβλημα και να είχε σπάσει την
pit μας συνοδευόμενη από ένα πολύ ισχυρό buf- αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησαν σε αυτό.
fet. Τα TORNADOS είχαν βάλει τους μετακαυστήρες Στις περισσότερες περιπτώσεις μπορείς εύ-
ακριβώς μπροστά μας αντί να αποχωρήσουν κάτω κολα να αντιμετωπίσεις τους κινδύνους των καθη-
και πίσω. Είχαν σβήσει τα φώτα τους και έφυγαν αρι- μερινών πτήσεων. Την επόμενη φορά που θα κάνεις
στερά και πάνω μας. ενημέρωση για το ORM σκέψου:
Ο κυβερνήτης μου, έριξε τη κεφαλή του αφους Το Απροσδόκητο
και τους απέφυγε με επιτυχία. Ανεβήκαμε πάλι στο Το Διαφορετικό
ύψος του tanker, πήραμε καύσιμο, εκτελέσαμε άλλη Το Διατεταγμένο
μια αποστολή και γυρίσαμε στη βάση μας. Κάθε μια απ’ αυτές τις κατηγορίες δεν καλύ-
Όταν προσγειωθήκαμε είπα στον Α.Ε. τι είχε πτει όλους τους πιθανούς κινδύνους που μπορεί
συμβεί και από τότε η ενημέρωση για τον ανεφο- να αντιμετωπίσεις, όμως μπορούν να επισημάνουν

ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | 43

 πιθανές επισφαλείς καταστάσεις.
Τα ORM που αφορούν το “ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΟ” ανα-
φέρονται σε πτήση με άσχημο καιρό, κάθοδο σε
ύψος χαμηλότερο του ύψους πτήσης που έχει ορι-
στεί στην ενημέρωση ή συνέχιση πτήσης με λιγό-
τερο καύσιμο από το υπολογισμένο BINGO.
Τα προβλήματα αυτά μπορούν συνήθως εύκολα
να αντιμετωπιστούν στον αέρα. Υπάρχουν όμως κίν-
δυνοι που αφορούν το “ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΟ” οι οποίοι
δεν είναι τόσο εμφανείς αλλά είναι ίσως οι ποιο
σημαντικοί, όπως η πλημμελής προετοιμασία της
αποστολής, πτήση με συναδέλφους που έχουν σο-
βαρά προσωπικά προβλήματα ή πτήση με ληγμέ-
νες αεροναυτιλιακές εκδόσεις (ΜAIP, FLIPS κλπ.).
Δυστυχώς αυτά θα εμφανιστούν όταν θα είναι πολύ
αργά.
Το “ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ” αφορά τις ενέργειες που
διαφέρουν από την κανονική δραστηριότητα. Για πα-
ράδειγμα η πτήση σε ένα ξένο αεροδρόμιο ή σε
άγνωστο εναέριο χώρο.
Επίσης καλό παράδειγμα είναι ο ανεφοδιασμός
τη νύχτα. Πριν την παρ’ ολίγο σύγκρουση με τα TOR-
NADOS θα έπρεπε να είχαμε εντοπί-
σει τις ασυνήθιστες διαδικασίες
και να τις τονίσουμε στην ενη-
μέρωση. Ενώ δεν είναι ιδι-
αίτερα επικίνδυνα τα
στοιχεία που προκαλούν
τη διαφοροποίηση,
ωστόσο συντελούν
κατά πολύ στην πρό-
κληση περισσότερο
επικίνδυνων καταστά-
σεων.
44 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016
Τέλος το “ΔΙΑΤΕΤΑΓΜΕΝΟ” αφορά αυτές τις
δραστηριότητες που διατάσσονται από ανώτερους
και μπορεί να επηρεάσουν την κρίση των πληρω-
μάτων.
Τέτοιες δραστηριότητες είναι οι δοκιμές αέρος,
οι μετασταθμεύσεις ή οι πραγματικές αποστολές.
Το πλήρωμα πιέζεται άμεσα ή έμμεσα να ολο-
κληρώσει την αποστολή ή την πτήση δοκιμής. Το
πλήρωμά μου ήθελε να ολοκληρώσει τον ανεφο-
διασμό, να μην προσγειωθεί σε ένα άγνωστο εναλ-
λακτικό αεροδρόμιο λόγω καυσίμου και να
υποστηρίξει την τελευταία νυχτερινή επίθεση.
Η εσωτερική επιθυμία της ολοκλήρωσης της
αποστολής, είτε είναι πολεμική είτε ειρηνική πε-
ρίοδος, μπορεί να θολώσει τη κρίση του πληρώ-
ματος.
Ο προσδιορισμός των πιθανών κινδύνων είναι
ένα πρώτο μεγάλο βήμα, όμως εξίσου σημαντικός
και ο προσδιορισμός μέτρων ελέγχου για τους κιν-
δύνους αυτούς και τρόπων για τον περιορισμό των
δυσμενών αποτελεσμάτων.
Αν οι πιθανοί κίνδυνοι είναι πολύ μεγάλοι τότε
η πλήρης αποφυγή είναι συχνά η καλύτερη λύση.
Συχνά ο εντοπισμός του κινδύνου και η πιστή εφαρ-
μογή της σχεδιασμένης αποστολής είναι αρκετά
ενώ μερικές φορές πρέπει να κάνεις μικρές αλ-
λαγές στη σχεδίαση.
Θυμήσου, σκοπός του ORM είναι να εντοπίσει
τις αιτίες των κινδύνων και να μας οδηγήσει στην
θέσπιση μέτρων ελέγχου αυτών προκειμένου να
μειωθεί η επικυνδυνότητα σε αποδεκτά επίπεδα.
Θα πρέπει να είναι τόσο απλό όπως το αν απογει-
ώνεσαι νωρίς το πρωί και με χαμηλή θερμοκρασία
όταν ένα αεροδρόμιο έχει μεγάλο υψόμετρο.
 Ο ΕΦΗΣΥΧΑΣΜΟΣ
ΤΣΑΚΙΖΕΙ ΔΑΧΤΥΛΑ
Γ
ια αρκετά χρόνια κατάφερνα να περνώ την ζωή
μου γύρω από ένα F-16 και ήμουν τυχερός ώστε
ποτέ να μην έχω κανένα σοβαρό τραυματισμό.
Είχα ένα τυχαίο χτύπημα στο κεφάλι αλλά τίποτα που
να απαιτεί ιατρική παρακολούθηση. Αυτό μαζί με την
συνολική μου απόδοση με βοήθησε να
πάρω μια θέση στην Μοίρα Αεροπο-
ρικών Επιδείξεων “THUNDER-
BIRDS” της USAF.
Αλλά όπως διαπίστωσα
συμμετέχοντας σε μια τέτοια
υψηλού επιπέδου Μοίρα
μπορεί να σε κάνει να νοι-
ώσεις στην κορυφή του κό-
σμου, αλλά αυτό δεν σε κάνει
άτρωτο.
Πάντα σεβόμουν τους
κινδύνους που σχετίζονται με την
46 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016
Απο το αρχείο του ΚΕΑΠΕ
εργασία γύρω από ένα εν λειτουργία αεροσκάφος.
Οτιδήποτε αεροσκάφος και αν είναι αυτό, μεταφορικό
ή μαχητικό καθένα έχει ορισμένους κινδύνους που
ο τεχνικός πρέπει να αντιλαμβάνεται αλλιώς θα συμ-
βούν σοβαροί τραυματισμοί.
Η πρόκληση σε όλο το προσωπικό της Γραμμής
Πτήσεων είναι να μην είναι ποτέ ικανοποιημένοι με
τον εαυτό τους και με τις εργασίες που γίνονται ρου-
τίνα, όπως είναι η μετακίνηση του άφους. Συχνά οι
κίνδυνοι ξεχνιούνται σε τέτοιες καθημερινές εργα-
σίες.
Πήρα μια βίαιη υπενθύμιση αυτής της σκληρής,
ψυχρής αλήθειας.
Είχα εργαστεί ως τεχνικός στα συστήματα ηλε-
κτρονικών του F-16 για πέντε (5) χρόνια πριν τοπο-
θετηθώ στα “THUNTERBIRDS”.Η νέα θέση δημιουργεί
πάντοτε νέες προκλήσεις, αλλά οι περισσότερες
εργασίες ήταν πράγματα που είχα κάνει για χρόνια.
 Γρήγορα έμαθα τις διαφορές του αεροσκάφους
και σύντομα ήμουν έτοιμος να ακολουθήσω την έν-
τονη καλοκαιρινή περίοδο επιδείξεων. Από πόλη σε
πόλη στην Αμερική και στην Ευρώπη έκανα το επάγ-
γελμα που αγαπούσα. Με δέκα (10) μήνες στην Μοίρα
και πολλές αεροπορικές επιδείξεις πίσω μου νό-
μισα ότι είχα μάθει σχεδόν τα πάντα. Αλλά σύντομα
ανακάλυψα ότι δεν είχα λογαριάσει όλους τους κιν-
δύνους που σχετίζονται με την νέα μου θέση.
Κατά την παραμονή μας στο Cleveland, τα αερο-
σκάφη μόλις είχαν προσγειωθεί από μια πτήση εξά-
σκησης για την επερχόμενη επίδειξη του
Σαββατοκύριακου. Κανένα από αυτά δεν είχε βλάβη.
Έτσι μετά από την εκτέλεση των μετά πτήσεως επι-
θεωρήσεων θα ήμασταν στον δρόμο για επιστροφή
στο ξενοδοχείο.
Η τελευταία εργασία για αυτό το απόγευμα ήταν
να τοποθετήσουμε τα οκτώ (8) αεροσκάφη στις θέ-
σεις στάθμευσης για την επίδειξη της επόμενης
μέρας. Αυτή η εργασία στα “THUNDERBIRDS” είναι
γνωστή ως “PUSH BACK”. Αυτό διότι 25-30 άτομα
του προσωπικού σπρώχνουν τα αεροσκάφη με τα
χέρια τους προς τα πίσω στις προκαθορισμένες θέ-
σεις τους, με έναν να κατευθύνει το αεροσκάφος χρη-
σιμοποιώντας μια μπάρα ρυμούλκησης.
Καθώς αυτό κινείται προς τα πίσω τελικά στα-
ματάει σε ένα προσημειωμένο σημείο ώστε όλα να
είναι παρατεταγμένα σε μια τέλεια ευθεία. Μόλις
δοθεί η εντολή για να ακινητοποιηθεί την κατάλληλη
στιγμή κάποιος τοποθετεί ένα σετ τροχοεμποδιστή-
ρες στους κύριους τροχούς. Αυτή την συγκεκριμένη
μέρα εκείνος ο κάποιος ήμουν εγώ.
Τα επτά (7) πρώτα αεροσκάφη ευθυγραμμίστη-
καν τέλεια, ένα μόνο ακόμη έμενε να πάει στην θέση
του. Καθώς το τελευταίο κυλούσε στην τελική του
θέση, έσπρωξα τους τροχοεμποδιστήρες στον τροχό
για να σταματήσει. Ο τροχός ακούμπησε τον τροχο-
εμποδιστήρα και …
Τότε αισθάνθηκα έναν έντονο και οξύ πόνο στο
ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ
αριστερό μου χέρι. Προσπάθησα να απομακρύνω το
χέρι μου ενστικτωδώς και αντιλήφθηκα ότι το δάκτυλο
μου ήταν πιασμένο μεταξύ του τροχοεμποδιστήρα και
του τσιμέντου. Ξαφνικά το χέρι μου ελευθερώθηκε
αλλά δεν ήταν όλα καλά. Το δάκτυλο μου ήταν σο-
βαρά τραυματισμένο και πανικός άρχισε να με κυρι-
εύει.
Σύντομα εμφανίστηκε ένα ασθενοφόρο και μόλις
με έβαλαν μέσα χιλιάδες σκέψεις “έτρεχαν” στο
μυαλό μου με ένα κύριο θέμα: Τι έκανα λάθος; πί-
στευα ότι είχα τραβήξει τα χέρια μου μακριά αρκετά
γρήγορα.
Πόνος και σύγχυση σύντομα μετατράπηκαν σε
φόβο όταν αντιλήφθηκα ότι ίσως “χάσω” μέρος από
το δάκτυλο μου. Οι επόμενες ώρες εξελίχθηκαν στο
τμήμα επειγόντων περιστατικών όπου οι γιατροί αρι-
στοτεχνικά αποκατέστησαν τον τραυματισμό μου. Η
ανάρρωση πήγε πολύ καλά με το δάκτυλο μου στα-
διακά να αποκτά πλήρη αίσθηση και κίνηση.
Ξαναφέρνοντας στο νου μου την σκηνή του ατυ-
χήματος βρήκα ότι είχα υποκείψει στον εφησυχασμό
και είχα ξεχάσει τους κινδύνους που υπάρχουν σε
τέτοιες καθημερινές εργασίες. Τοποθετήθηκα στην
λάθος θέση την λάθος χρονική στιγμή και σε ένα δέ-
κατο του δευτερολέπτου ήμουν τραυματισμένος.
Ατυχήματα όπως αυτό όχι μόνο έχουν σοβαρή επί-
δραση στα άτομα και στις οικογένειες τους αλλά
“τραυματίζουν” και ολόκληρη την αποστολή. Είτε αυτό
είναι σωματική βλάβη που βγάζει εκτός υπηρεσίας
ένα μέλος της Μοίρας είτε εκτεταμένη βλάβη σε
ένα αεροσκάφος, με αποτέλεσμα να επηρεάζει αρ-
νητικά την αποστολή.
Ως επιβλέποντες έχουμε την τεράστια ευθύνη
να δώσουμε το παράδειγμα και να πάρουμε όλα τα
δυνατά μέτρα για να εξασφαλίσουμε ένα ασφαλές πε-
ριβάλλον εργασίας για τους άλλους. Άφησα το προ-
στατευτικό ασφαλείας κάτω και πλήρωσα το τίμημα.
Ο εφησυχασμός δεν έχει θέση στην Γραμμή
Πτήσεων.
| 47
 Ο Εσμίας (ΤΜΑ) Θεοχάρης Νικόλαος γεννήθηκε στις Σέρρες και υπηρετεί
στην 115ΠΜ.
Στις 20-10-15 κατά την εκτέλεση Προ Πτήσεως Επιθεώρησης, ο εν λόγω
Τεχνικός αντιλήφθη ανεπαίσθητο θόρυβο, προερχόμενο από σημείο εντός της ατρά-
κτου, κάτω από την δεξιά πτέρυγα.
Ο Τεχνικός προέβη στην άμεση ενημέρωση του αρμόδιου επιθεωρητή και
ακολούθως του ΓΕΛΣ της Μοίρας, προκειμένου να διεξαχθούν περαιτέρω έλεγ-
χοι, λόγω υπόνοιας ύπαρξης τρωκτικού.
Το Α/Φ μεταφέρθηκε στο υπόστεγο της Μοίρας, όπου ανοίχτηκαν οι αντί-
στοιχες θυρίδες προσιτότητας και διαπιστώθηκε η ύπαρξη ζωντανού τρωκτικού,
το οποίο στη συνέχεια απομακρύνθηκε. Σε γενόμενους κατοπινούς έλεγχους δεν
διαπιστώθηκαν ζημιές.
Ο εν λόγω Τεχνικός, με την πράξη του επέδειξε υψηλό αίσθημα ευθύνης,
αποτρέποντας την εξέλιξη επισφαλούς κατάστασης σε Α/Φ της ΠΑ, συμβάλλον-
τας αποτελεσματικά στην Ασφάλεια Πτήσεων.

Ο Σμίας (ΕΤΑΦ) Χριστόπουλος Χρήστος γεννήθηκε στην Πάτρα και υπηρε-

τεί στην 117ΠΜ.
Στις 19-01-2015, ο εν λόγω Υπαξιωματικός, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης ΠΠΕ,
σαν Εκτελεστής APG Επιπέδου 3, εντόπισε ρωγμή μεγάλου μήκους στο RH CANOPY
SΕΑL στην Α΄ Θέση Χειριστή.
Η εν λόγω ρωγμή ήταν εξαιρετικά δυσδιάκριτη, λόγω κάλυψης της περιοχής
με χρώμα. Η ύπαρξη της ρωγμής πιστοποιήθηκε με τη μέθοδο NDI/EDDY CUR-
RENT.
Ενδεχόμενος μη εντοπισμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε θραύση του εμ-
πρός τμήματος της ατράκτου.
Ο εν λόγω Τεχνικός, με την άριστη επαγγελματική του κατάρτιση, το ζήλο
και το υψηλό αίσθημα ευθύνης συνέβαλε αποφασιστικά στην ΑΠΕ, αποτρέποντας
την εξέλιξη επισφαλούς κατάστασης σε Α/Φ της ΠΑ.

48 | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | Η ΠΤΗΣΗ | ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016

 Ο Ανθσγος (ΤΟΠ) Δέμιτσας Κωνσταντίνος γεννήθηκε στα Ιωάννινα και υπη-
ρετεί στην Μοίρα Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών.
Στις 21-01-16 ο εν λόγω Αξιωματικός, προγραμματίστηκε για πτήση συντήρη-
σης του ΜΕΣΑ «ΠΗΓΑΣΟΣ ΙΙ», ως εκπαιδευτής Εξωτερικός Χειριστής.
Κατά τη διάρκεια της απογείωσης αντιλήφθηκε ηχητικά πτώση στροφών στον
κινητήρα του ΜΕΑ και χωρίς κάποια άλλη ένδειξη ανέλαβε τον έλεγχο του ΜΕΑ
από τον εκπαιδευόμενο και εκτέλεσε ματαίωση της απογείωσης.
Στην Μετά Πτήσης Επιθεώρηση βρέθηκε οπή στο δεξιό shroud cooling του
Κ/Τ η οποία προκλήθηκε από θραύση του RH CYLINDER HEAD GASKET.
Ο εν λόγω Αξιωματικός, με την αυξημένη παρατηρητικότητα και την βαθειά γνώση
του αντικειμένου, επέδειξε υψηλό αίσθημα ευθύνης αποτρέποντας την εξέλιξη
επισφαλούς κατάστασης σε Α/Φ της ΠΑ, συμβάλλοντας αποτελεσματικά στην Ασφά-
λεια Πτήσεων.

ΤΕΥΧΟΣ A’ 2016 | Η ΠΤΗΣΗ | ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ | 49