KHUSHI STUDY MATERIALS

TET/DSC - TELANGANA

Ph: 9505087848

TET/DSC Text Books . TET/DSC

, Text Books Text

Books ఈ

3 10 ,

Text Book Page Numbers Text Book

KHUSHI STUDY MATERIALS 1

 Pdf 3 to 10
Study Material
whatsApp Msg or Call Ph 9505087848

8
 = / = =

1. ( )( )( )( )

2. =( )( )( )

3. =( )( )( )

4. =( )( )( )

5. =( )( )( )

6. =( )( )( )

7. =( )( )( )

8. =( )( )( )

9. =( )( )( )

10. =( )( )( )

11. =( ) ( ) ( )

12. =( : . | )( )( )

 :
1) ( )

2) ( )

3) ( )

4) ( )

5) ( )

6) . . (

1. త్యాగనిరతి
- నననయ
( Text Book Page No 2 - 9)

 పాఠం నేపథ్ాం:

2
 పూరవకాలంలో శిబి భృగుత ంగ పరవతంపై యజ్ఞ ం చేశాడు. అపపుడు ఇంద్రుడు, అగ్ననదేవపడు శిబిచక్రవర్ని గుణగణయలనర
పర్ీక్షంచయలనరక్ునయనరు. అగ్నన పావపరంగ్ా మార్ాడు. ఇంద్రుడు డేగరూపం ధర్నంచయడు. డేగంటే భయంత్ో పావపరం శిబిచక్రవర్ని
వద్ద క్ు వచ్చి శరణు కోర్నంది.

 పాఠాభాగ వివర్ాలు:
ఈ పాఠం ఇతిహాస పుకరయక్ు చందినది. ఇతిహాసం అంటే 'ఇది ఇటాా జ్ర్నగ్నంది' అని అరథ ం. ఇతిహాసంలో క్థ్క్ు ఎక్ుువ
పాుధానయనాం టంటదంది. ఈ క్థ్లు గరంథ్సథ ం కాక్ముంద్ర వాగర
ర పంలో టండేవి. భారత ర్ామాయణయలనర ఇతిహాసాలు అంటారు.
ఈ పాఠానిన శ్రరమదయంధు మహాభారతంలోని
అరణాపరవంలోని తృతీయ ఆశావసం నరండష గరహంచయరు.

 క్వి పర్నచయం:
(11వ శత్యబ్ద ం)
ర్ాజ్మహంద్ువర్ానిన ర్ాజ్ధానయనిగ్ా పర్నపాలంచ్చన ర్ాజ్ర్ాజ్ నర్ంద్రుని ఆసాథనక్వి నననయ. ఇతనికర వాగనరశాసనరడనే బిరుద్ర
టననది.
వాాసరడు మహాభారత్యనిన సంసుృతంలో ర్ాశాడు. నననయ మహాభారతంలోని పదద నిమిది పర్ావలలో ఆది, సభా పర్ావలు,
అరణాపరవంలో 4వ ఆశావసంలో 'శారద్ర్ాతు లు' అనే పద్ాం వరక్ు త్లుగులోకర అనరవదించయడు. 'ఆంధుశబ్ద చ్చంత్యమణి' అనే
త్లుగు వాాక్రణ గరంథయనిన సంసుృతంలో ర్ాశాడ. తన క్వితవంలో 'పుసననక్థయ క్లత్యరథ యుకరి, అక్షరరమాత,
నయనయరుచ్చర్ారథసూకరి నిధానితవం' అనే లక్షణయలునయనయని చపపుక్ునయనడు.

 పువేశిక్:
మన పాుచీనసాహతాంలో నైతిక్విలువలక్ు ఎంత్ో పాుధానయనాం టననది. భారత, ర్ామాయణయలు టతి ముల ైన ర్ాజుల క్థ్లనర
వివర్నసి ాయి. వార్నలో శిబిచక్రవర్ని త్యాగగుణయనికర త్యర్ాుణంగ్ా నిలుసాిడు. తననర ఆశరయించ్చన ఒక్ పావపర్ానిన డేగ నరండష
రక్షంచడయనికర తన పాుణయలనర సైతం ల క్ుచేయడు. అది ఎటాానో త్లుసరక్ుందయం.

 నినరన సతా ధరమ నిరమలుుఁగ్ా వింద్ర

నన నటటి నీక్ు బ్ాడషయయా యిపపు
డతి బ్ుభుక్షత ండనై యునన నయక్ు నయ
హార విఘ్న మిటదిలాచర్నంప ?

భావం : ఓ శిబి చక్రవర్ీి ! నీవప సతా, ధర్ామలనర ఆచర్నంచటంచేత క్ళంక్ం లేనివాడషవని వినయననర. అటదవంటట నీవప ఈ
సమయంలో మికరుల ఆక్లత్ో టనన నయక్ు ఆహారం దొ రక్క్ుండయ చేయటం నయాయమేనయ ?

 వ॥ సరవ భరతంబ్ులు నయహారంబ్ున జీవించ్చ వర్నిలా ు,

నన నిదినయక్ు, భక్షాంబ్ు గ్ానినయుఁడు బ్ుభుక్ావేద్నంజ్సి
పాుణ వియోగంబ్గు, నటా యిన నయ పపతు లు
భారాయు జీవింపనేర, ర్ొక్ు క్పో తంబ్ు రక్షంచ్చ పక్ుు
జీవపలక్ు హంస సేయుట ధరమవిర్ోధంబ్ు
భావం : అనిన పాుణులు క్ూడయ ఆహారం మరలంగ్ానే బ్ుత క్ుతూ వృదిి ప ంద్రత్యయి. ఈ పావపరం నయక్ు ఆహారం కాక్పో త్ే
ఆక్ల బ్ాధత్ో నయ పాుణయలు పో త్యయి. అట్ా త్ే
ల నయ పిలాలు, భారా క్ూడయ బ్త క్జ్ాలరు. ఒక్ు పావపర్ానిన కాపాడష ఇనిన
పాుణులనర హంసించటం ధర్ామనికర వాతిర్క్మే క్దయ !

3
  క్॥ ధరమజుఞల న
ై పపరుష లు
ధరుమవపనక్ు బ్ాధసేయు ధరుమవపనన
ై న్
ధరమముగ్ా మదిుఁ ద్లుఁపరు
ధరుమవప సరవంబ్ునక్ు హతంబ్ుగ వలయున్
భావం : ధరమం త్లసినవారు ధర్ామనికర కీడు చేసే ఎటదవంటట ధర్ామననై నయ ధరమమని మనసరులో తలచరకోరు. ధరమం అనేది
అనినంటటకీ మేలునర క్లగ్నంచేదగ్
ి ానే టండయల.

 వ॥ ఇక్ుపో తంబ్ు నయక్ు వేద్విహతంబ్ైన యాహారంబ్ు.

"శయానయాః క్పో త్యన్ ఖాద్యనిి ' యనర వేద్వచనంబ్ు
గలద్ర గ్ావపన దీని నయక్ు నయహారంబ్ుగ్ా నిమమనిన
దయనికర శిబి యిటా నియిె
భావం : ఈ పావపరం నయక్ు వేద్ంచే నిర్దశింపబ్డషన ఆహారం. "డేగలు పావపర్ాలనర తింటాయి” అనే వేద్ వాక్ాం టననది.
కాబ్టటి దీనిని నయక్ు ఆహారంగ్ా ఇవపవమని అడషగ్న
న డేగత్ో శిబి ఈ విధంగ్ా బ్ద్రలు పలకాడు.

 త్ే॥ పాుణభయమున వచ్చి యిపుక్ష ననరన

నననయు నయశరయించ నయశిరత నటటి యధముుఁడయిన
విడువుఁడనిననర నేనటద
ా విడుత దీని ?
నయశిరత త్యాగమిది ధరుమవగున ? చపపమ

భావం : "పాుణభయంత్ో వచ్చి ఈ పావపరం ననరన ఆశరయించ్చంది. ఎంతటట నీచరడయినయ రక్షంచరమని వచ్చిన ఆశిరత డషని
విడషచ్చపటి డు. నేనటాా విడషచ్చపడత్యనర ? ఆశిరత లనర విడషచ్చపటి డం ధరమం ఎటాా అవపత ందో ” నీవే చపపు.
 వ॥ నీవప పక్షవయుానర ధరమమెఱంగ్ననటద
ా పలకరతి,
శరణయగత పర్నత్యాగంబ్ు క్ంట్ మికరుల యధరమం
బ్ ండదిద ? నీయాుఁక్ల దీననకాని యంట
నరపశమింపదే ? నీ యతనం బ్ాహార్ారథ ం బ్ేని యిపపు
డషవవనంబ్ున మృగ మహష వర్ాహ ఖగ మాంసంబ్ులు
దీనిక్ంట్ మికరులగ్ాుఁ బ్ట్ిద్, నిక్ుపో తంబ్ు వలని
యాగరహం బ్ుడుగుము, దీని నేనటద
ా నర విడువ’
ననిన శయానం బిటా నియిె...

భావం : నీవప పక్షవి ఐనపుటటకీ ధరమం త్లసిన దయనివల మాటాాడయవప. రక్షంచరమని కోర్న వచ్చిన వార్నని విడషచ్చపటి టం క్నన
అధరమం మర్ొక్టదంటదందయ ? నీ ఆక్ల ఈ పావపర్ానిన తింటే కానీ తీరదయ ? నీ పుయతనం ఆహారం కోసమే అయిత్ే ఇపపుడు
అడవిలో ఎనిన జ్ంత వపలు లేవప ? లేళళు, ద్రననలు, పంద్రలు, పక్షులు మొద్ల న
ై వాటట మాంసాలు దీని క్నయన ఎక్ుువగ్ా
పడత్యనర. ఈ పావపరం మీద్ కోపానిన విడషచ్చ పటది. దీనిన మాతుం నేనర విడువనర. అని శిబి చపుగ్ా డేగ ఇటాా బ్ద్రలు
పలకరంది.
 నయక్ు విహత భక్షణంబిది; యిపుక్షుఁ
బ్రని కావ నీక్ు బ్ుదిియిేని
యవని నయథ్! దీని యంత నీ మాంసంబ్ు
ద్ూచ్చ-నయక్ుుఁ బ్టది త్ొలగ కరపపడ

4
భావం : “ఓ ర్ాజ్ా ! ఈ పావపరం నయక్ు సహజ్సిద్ింగ్ా క్లుంచబ్డషన ఆహారం. ఒక్వేళ దీనిన నీవప కాపాడయలని అనరక్ుంటే,
దయని బ్రువపక్ు తూగ్ననంత మాంసానిన నీ శర్ీరం నరంచ్చ నయక్ు పటది”మని అడషగ్నంది.
 చ॥ అనిన 'ననరగరహంచ్చతి మహా విహగ్ోతి మ' యంచర సంతసం
బ్ున శిబి తత్క్క్షణంబ్ యసి పపతిుక్ నయతమశర్ీర క్రి నం
బ్నఘ్ుుఁడు సేసి చేసి తన యంగమునం గల మాంసమెలాుఁ బ్
టటిననర గపో తభాగమ క్డషందిగ డషంద్రచర నరండ నతి లన్
భావం : అనగ్ా సంత్ోషించ్చన శిబి పక్షులనినంటటలో - గ్ొపుదయనివన
ై నీవప నయపై ద్య చూపావప. అని చపిు వంటనే ఆ చ్చనన
క్తిి త్ో తన శర్ీరంలోని మాంసానిన కోసి తకకుడలో వేసి ూ పావపరం బ్రువపత్ో తూక్ం వేశాడు. తన దేహంలోని మొతి ం
మాంసం వేసన
ి పుటటకీ పావపరం టననవప
ై ే తకకుడ - మొగుుత ననది.

 దయనికర నచిరువడష ధర
ణీ నయథ్రుఁడు తనరవప నంద్ర నతి రు దొ రుుఁగం
దయన త ల యిెకకు నంతన్
వాని గుణోననతికర మెచ్చి వాసవ ద్హనరల్
భావం : తన శర్ీరం నరండష ఎంత మాంసం ఇచ్చినయ పావపరంత్ో సర్నతూగక్ పో వటంత్ో ఆశిరాపడడ శిబి చక్రవర్ని త్యనే తకకుడలో
క్ూరుినయనడు. ఇటదవంటట ఆత్యమరుణత్ో క్ూడషన అతని త్యాగ గుణయనిన చూసి ఇంద్రుడు, అగ్నన దేవపడు మెచరికొని.
 వ॥ శయానక్పో త రూపంబ్ులు విడషచ్చ నిజ్రూపంబ్ులుఁ
జూపి 'నీధానర
ై ా శౌర్ాాది గుణంబ్ు లననాసాధానయరణంబ్ులు
గ్ావపన నీకీర్ి న నితాంబ్ై శబ్ద బ్ుహమంబ్ు గలయంత
కాలంబ్ు వర్నిలా ుచరండు' మని శిబికర వరంబిచ్చి యిందయుగునలు చనిర్న.

భావం : డేగ, పావపరం రూపాలోా టనన ఇంద్రుడు, అగ్నన వార్న నిజ్రూపాలత్ో సాక్ాతుర్నంచ్చ "నీ ధానైరా, శౌరా గుణయలు చయలా
గ్ొపువి. ఇవి ఇతరులక్ు సాధాం కావప. కావపన నీ కీర్ి న శాశవతంగ్ా టంటదం”ద్ని వళ్ళుపో యారు.

 బ్ుతికర ననిననయళళు ఫలము లచరిట్గ్ాద్ర.

చచ్చిగరడ చీలియిచరి తనరవప
త్యాగభావమునక్ు తరువపలే గురువపలు
లలత సరగుణజ్ాల త్లుగుబ్ాల.
1) 'చటది' అనర పదయనికర సర్నపో యిేపద్ం.
జ్ తరువప
2) త్యాగ్ానికర గురువపలు ఎవరు?
జ్ చటద
ా
3) తనరవపనర చీలి యిచేివి
జ్ చటద
ా
4) చచరిట పదయనికర వాతిర్కారి ం
జ్: బ్ుత క్ుట
5) పై పదయానికర తగ్నన శ్రర్నిక్
జ్: త్యాగం

5
 గ్ీత గ్ీసిన( ) పదయలక్ు అర్ాథలనర ర్ాయండష.
టదయ : క్పో తములు శాంతికర చ్చహానలని భావిసాిరు.
జ్. క్పో తములు = పావపరములు
1) ఆశిరత లనర వద్ల వేయుట ధరుమవప కాద్ర.
జ్. ధరుమవప = ధరమము )
2) టతి ముడు పరుల హతమునే కోరత్యడు.
జ్. హతమునే = మేలునే
3) ఎంద్ర్ో మహానరభావపల పర్నత్యాగం వలా నే త్లంగ్ాణ ర్ాషి ంర సిది ంచ్చంది.
జ్. పర్నత్యా = సమర్నుంచడం
4) దేశంలో సరఖశాంత లు వర్నిలా ుగ్ాక్ !
జ్. వర్నిలా ు = వృదిిప ంద్ర
5) బ్ుభుక్షత డు రుచ్చని పటటించరకోక్ుండయ ఆరగ్నసి ాడు.
జ్. బ్ుభుక్షత డు = ఆక్లత్ో బ్ాధపడువాడు

 కరంది వాకాాలలోని నయనయర్ాథలనర గుర్నించ్చ ర్ాయండష.

టదయ : ఈ సంవతురం వానలు తక్ుువగ్ా టనయనయి.
జ్. వరి ం = సంవతురం, వాన
1) నయాయంగ్ా ఆలోచ్చసేి పాలలోా నీళళు క్లపడం ధరమం కాద్ర.
జ్. పాడష : నయాయము, ధరమము, తీరుు
2) అడవిలోని జ్ంత వపలక్ు నీరు క్రువవపత ననది.
జ్. వనం : అరణాం, జ్లము, సమరహము

 కరంది వాకాాలనర చద్రవండష. అవి ఎటదవంటట వాకాాలో గుర్నించ్చ జ్తపరచండష.

టదయ : లోపలకర ర్ావచరి = అనరమతారథ క్ వాక్ాం
1) ద్యచేసి వినండష = పాురథనయరథ క్ వాక్ాం
2) రమ చక్ుగ్ా ర్ాయగలద్ర = సామర్ాిారథక్ వాక్ాం
3) ఆహా ! ఎంత బ్ాగుందో = ఆశిర్ాారథ క్ వాక్ాం
4) అలా ర్న చేయవద్రద = నిషేధానయరథ క్ వాక్ాం
5) గ్నర్న ! ఎక్ుడునయనవప ? = పుశానరథక్ వాక్ా

 కరంది పదయలనర విడదీసి సంధాని పేరు ర్ాయండష.

1) ఇందయుగునలు = ఇంద్ు + అగునలు = సవరణ దర
ీ ఘ సంధాని
2) త్యాగమిది = త్యాగము + ఇది = టతవసంధాని
3) ఆహార్ారథ ం = ఆహార + అరథం సవరణదీరఘ సంధాని
4) నేనటద
ా = నేనర + ఎటద
ా = టతవసంధాని
5) శౌర్ాాది = శౌరా + ఆది = సవరణదీరఘ సంధాని
సూకరి: త్యాగం వలా సదయచయరం, సత్రవరి న వలా మానవజ్నమ సారిక్మవపత్యయి.

6
 2.సముద్ు పుయాణం
- ముద్రద ర్ామక్ృషణ యా
( Text Book Page No 10 - 21)

 పాఠాం నేపథ్ాం, టదేద శం:

ర్కండవ పుపంచ యుద్ి కాలంలో లండనరక్ు వళ్ళు చద్రవపకోవడం వాయపుయాసలత్ో క్ూడుకొననపని. అయినపుటటకీ టననత
విద్ాకోసం, పద్ద పలా జిలాా మంథ్ని గ్ారమ వాసియిన
ెై ముద్రద ర్ామక్ృషణ యా సరద్ూర దేశమెన
ై గ్రట్ బిుటన్ క్ు సముద్ు
పుయాణం చేశాడు. ఆయన సముద్ు పుయాణ అనరభవాలే ఈ పాఠం నేపథ్ాం.
కారాసాధక్ులు అనరక్ునన లక్ాానిన సాధానించడయనికర ఎనిన ఇబ్బంద్రలు ఎద్రర్కైనయ క్ృత నిశియంత్ో ద్ృఢసంక్లుంత్ో పూర్ని
చేసరక్ుని విజ్యానిన సాధానించ గలుగుత్యరని త్లయజ్యడమే ఈ పాఠాాంశ టదేదశం.

 పాఠాభాగ వివర్ాలు:
'యాత్యు చర్నత'ు పుకరయక్ు చందినదీ పాఠం. యాతువలా తమక్ు క్లగ్నన అనరభవాలనర వివర్నసి ూ ర్ాసేదే యాత్యుచర్నతు, దేశ,
విదేశాలలో నలకొనన నయటట ర్ాజ్కీయ, ఆర్నథక్, సామాజిక్ సిథతిగత లనర క్ూడయ ఇవి వివర్నసి ాయి.
ఈ పాఠం ముద్రద ర్ామక్ృషణ యా ర్ాసిన 'నయ పుథ్మ విదేశ్ర యాతు' పపసి క్ంలోనిది.

 రచయిత పర్నచయం: (18-10-1907 - 21-10-1985)

ముద్రద ర్ామక్ృషణ యా పద్ద పలా జిలాాలోని మంథ్ని గ్ారమంలో జ్నిమంచయడు. వీర్న తండషు ముద్రద ర్ాజ్నన, తలా ముద్రద అమామయి.
1946లో బిుటనోాని లీడ్సు విశవవిదయాలయం నరండష యం.ఇడష. పటాి ప ందయడు. 1951-58 మధా కాలంలో ఆసియా, ఆసేిల
ర యా,
యరరప్, అమెర్క
న ా ఖండయలలోని పలుదేశాలు పరాటటంచ్చ, అక్ుడష విదయావిధానయనయలనర అధాయనం చేశాడు. మన దేశపప
విదయారంగంలో ఎనోన సంసురణలు త్చయిడు. అవి నేటక
ట ీ ఆద్రశపాుయాల ైనయయి. సమయపాలనక్ు ఆయన పటటింది పేరు.
నిరక్షర్ాసాత నిరూమలన కోసం ఈచ్ వన్ టీచ్ వన్' టద్ామానిన జీవిత చరమాంక్ం వరక్ు కొనసాగ్నంచ్చన గ్ొపు విదయావేతి.

 పువేశిక్:
పుయాణం మొద్లయిాంది. ఎక్ుడషకర పో వాలో త్లవద్ర. ఎవర్నని క్లవాలో త్లవద్ర. కాని, ఏదైనయ ఎద్రర్ొునే ధానర
ై ాం టననది.
జీవితమంటే అనీన టంటాయి. క్ండా ముంద్ర ఒక్టే లక్షాం. లక్షాసాధనే నయ సిది యంతం. ఏదో ఒక్ దయర్న దొ రుక్క్పో ద్ర.
అనరక్ునన విధంగ్ా టననత విద్ా పూర్ని చయాాల. దేశం కోసం ఏదో ఒక్టట చయాాల. ఏం చయాాల? ఎటాా చయాాల? పర్న పర్న
విధానయలుగ్ా ఆలోచ్చసరిననది మనసర.
పుయాణం కొనసాగుత ననది!
అనంత్యకాశంలాగ్ా పరుచరక్ునన సాగరంలో ఆ పుయాణం ఏ తీరం చేరుక్ుననది? ఎటాా చేరుక్ుననది..... త్లుసరక్ుందయం.

 పాఠాభాగ సార్ాంశం:
 పద్ద పలా జిలాా మంథ్ని గ్ారమసరథడైన ముద్రద ర్ామక్ృషణ యాగ్ారు పటదిద్లక్ు మారుపేరుగ్ా నిలచయడు. 'టననత లక్షాసాధన
కోసం ఎనోన అడడ ంక్ులనర, ఇబ్బంద్రలనర ఎద్రర్ొునయనడు. వాటటని తన ఆతమసథ ర
ల ాంత్ో ఎద్రర్ొుని లక్ాానిన చేరుక్ునయనడు.
అంద్ర్నకర మారు ద్రశక్ుడషగ్ా నిలచయడు.
ర్కండవ పుపంచ యుద్ి కాలంలో ర్ామక్ృషణ యా లండనరక్ు వళ్ళు టననతవిద్ానర చద్రవపకోవాలనరక్ునయనడు. క్ష్ాిలు,
ఎద్రర్ౌత్యయని ముంద్రగ్ానే గరహంచయడు. త్యనర పేద్ర్నక్ంత్ో టనయన దయనిని ల క్ుపటి లేద్ర. బ్ ంబ్ాయిలో పడవ ఎకాుడు.
పడవలోని వాత్యవరణం మొద్టోా ఇబ్బందిగ్ా టంది.
అయినయ దయనిన ధానర
ై ాంగ్ా అధానిగమించయడు. సాధానయరణమెన
ై పంచ, పైజ్ామా, షేర్ావణీత్ోనే పుయాణం చేశాడు. పుయాణీక్ులోా చయలా
మంది ఆంగ్ా యులు టనయనరు. వార్న భాష ర్ాద్ర, తన భావాలనర వాక్ి ం చేయలేడు.

7
 లండనోా ఎక్ుువ డబ్ుబ టననవాళుక్ు మాతుమే చద్రవపక్ునే అవకాశం టంటదంద్ని, లేక్పో త్ే తిర్నగ్న పంపిసి ారని
త్లుసరక్ునయనడు. దైవానిన పాుర్నించయడు. త్యనర అనరక్ునన విధంగ్ా లండనరలో టననతవిద్ా పూర్ని చేయాల. దేశం కోసం ఏదో
ఒక్టట చేయాల. ఇదే ర్ామక్ృషణ యాగ్ార్న లక్షాం. నౌక్లో పుయాణిసి రనన సరర్శాబ్ాబ్ు సహకారం లభంచ్చంది. ధానైరాంగ్ా
ముంద్రక్ు వళ్ళుడు. నౌక్ దిగగ్ానే భగవంత ని ద్యవలా ర్ామక్ృషణ యాక్ు అధానికారులు అనరమతి ఇచయిరు. దీంత్ో
ర్ామక్ృషణ యా, ఆనందయనికర అవధరలు లేక్ుండయ పో యాయి. తన లక్ాానిన చేరుకొని అనరక్ుననదయనిన సాధానించయడు. త్ోటట
వారంద్ర్నకర సూూర్నిగ్ా నిలచయడు.

 కరంది పేర్ానర చదివి. పుశనలక్ు జ్వాబ్ులు ర్ాయండష.

హైద్ర్ాబ్ాద్ నరండష నేనర ర్కైలులో బ్ాసర ర్కైలేవసేిషనరు చేరుక్ునయననర. అక్ుడష నరండష బ్ాసరలోని శ్రరజ్ఞ ాన సరసవతీ దేవి
ఆలయానికర చేరుక్ునయననర. ఆధానయాతిమక్త విలసిలేా పుశాంత సరంద్ర పుదేశంలో, గ్ోదయవర్ననది తీర్ాన ఈ సరంద్ర పుసిద్ి
పపణాక్తుం టననది.
ఇక్ుడష సరసవతీదేవి సైక్తమరర్నిని వాాసమహర్ని మలచయడని పుసద
ి ి . ఈ వాగ్దవత్య సమక్షంలో వసంతపంచమిర్ోజు పిలాలక్ు
విదయాభాాసం చేయిసేి మంచ్చ విదయావంత లు అవపత్యరని పుతీతి. ద్సర్ా పండుగ “ర్ోజులోా అమమవార్నకర నవర్ాతిు టతువాలు
జ్రుపపత్యరు. ఒకొుక్ుర్ోజు ఒకొుక్ు అవత్యర మరర్నిగ్ా అమమవార్నని అలంక్ర్నసి ారు. ఈ ర్ోజులోా భక్ుిలు తండో పతండయలుగ్ా
వచ్చి అమమవార్నని ద్ర్నశంచరక్ుంటారు. ఈ పపణాక్తుం ఆదిలాబ్ాద్ జిలాాలో టననది.
1) సరసవతీదేవి ఆలయం గ్ోదయవర్న నది తీర్ాన టననది.
2) సరసవతీదేవి సక్
ై తమరర్నిని మలచ్చనవారు వేద్వాాస మహర్ని
3) నవర్ాతిు టతువాలు(ద్సర్ా) పండుగ ర్ోజులోా జ్రుగుత్యయి. *
4) పై పేర్ాక్ు 'బ్ాసర పపణాక్తుం' అనే శ్రర్నిక్ తగ్ననది.
5) బ్ాసర పపణాక్తుంలో వలసిన దేవత శ్రర జ్ాఞన సరసవతీదేవి.

 కరంది జ్ాతీయాలనర స ంతవాకాాలలో ర్ాయండష.

టదయ: అందవేసన
ి చేయి
జ్. సీసపదయాలు ర్ాయడంలో శ్రరనయథ్రడషది అందవేసిన చేయి.
1) పటి ర్ాని సంత్ోషం
జ్. త్లంగ్ాణ పుత్ాే క్ ర్ాషి ంర ర్ాక్త్ో పుజ్లు పటి ర్ాని సంత్ోషం ప ందయరు.
2) దేవపనిపై భారం వేయు
జ్. అంత్య దేవపనిపై భారం వేయుట ధానీరుల లక్షణం కాద్ర.
3) గుండ జ్లుామనర
జ్. భరక్ంప ద్ృశాాలు గుండ జ్లుామనరనటద
ా టనయనయి.
4) చమటలు పటది
జ్. అరణాంలో పపలని చూడగ్ానే నయ శర్ీరం చమటలు పటటినటద
ా అయింది

 కరంది వాకాాలలో గ్ీత గ్ీసిన పదయలు ఏ సమాసాలో గుర్నించ్చ, వాటట పేరా ు ర్ాయండష.
1) ఆదిశష
య నికర వేయితలలు: వేయి సంఖా గల తలలు దివగు సమాసం
2) క్ృష్ాణరుునరలు సిద్ిమన
ెై యరు : క్ృషణ డునర, అరుునరడునర ద్వంద్వ సమాసం
3) రవి, ర్ాము అననద్ముమలు : అననయునర, తముమడునర ద్వంద్వ సమాసం
4) వార్ానికర ఏడుర్ోజులు (ఏడు సంఖా గల ర్ోజులు దివగు సమాసం
5) నూర్ండుా జీవించర : నూరు సంఖా గల ఏండుా దివగు సమాసం

8
  కరంది పదయలనర విడదీసి సంధాని పేరు ర్ాయండష.
1) విదయాభాాసం = విద్ా + ఆ అభాాసం సవరణదర
ీ ఘసంధాని
2) మొద్లయింది. = మొద్లు + అయింది టతవసంధాని
3) విదయారుథలు = విద్ా 25 + అరుథలు సవరణదీరఘ సంధాని
4) ఏదైనయ = ఏది + ఐన ఇతవసంధాని
5) వారంద్రు = వారు - + es అంద్రు – టతవసంధాని

 కరంది పదయలనర పర్నశ్రలంచండష.

1) ర్ామయా ర్ామ + అయా
2) మేనతి / మేనయతి = మేన + అతి
3) సలయిేరు సల + ఏరు
4) ఒకానొక్ ఒక్ + ఒక్ు
సంధానిని విడదీసినపపుడు ఏరుడే ర్కండు పదయలలో మొద్టట పదయనిన "పూరవపడం" అని, ర్కండవ పదయనిన "పరపద్ం" అని
అంటారు.
పూరవపద్ం చ్చవర టనన అచరి ఏది ?
పరపద్ం మొద్ట టనన అచరి ఏది ?
పూరవపద్ం చ్చవర్న అచరిక్ు పరపద్ం మొద్టట అచరి క్లసేి ఏం ఏరుడషంది ?
పై టదయహరణలు చూసినపపుడు మొద్టట పద్ం చ్చవరన 'అ' అచరి టంటదంది. ర్కండవ పద్ం మొద్ట అ, ఏ. ఒ మొద్ల ైన
అచరిలు టనయనయి. సంధాని జ్ర్నగ్ననపపుడు మొద్టట పద్ం చ్చవర్న అచరి 'అ' లోపించ్చ ర్కండో పద్ం మొద్టట అచరి వచ్చి చేర్త్
న ే
కరంది విధంగ్ా టంటాయి.
I) ర్ామయా లాంటట పదయలోా సంధాని ఎపపుడూ
అవపత ంది.
ii) మేనతి , మేనయతి లాంటట పదయలోా సంధాని జ్రగవచరి, జ్రుగక్పో వచరి.
(నితాం)
(వైక్లుక్ం)
iii) సలయిేరు లాంటట పదయలు 'సలేరు' లాగ్ా మారక్ుండయ 'సలయిేరు' లాగ్ానే టంటాయి.
iv) ఒకానొక్ లాంటట పదయలు 'ఒకొక్'లాగ్ా మారక్ుండయ మర్ోరూపంలోకర అంటే 'ఒకానొక్'లాగ్ా మారుత్యయి.
(మొద్టట పద్ం చ్చవర్న అచరి పూరవసవరం. ర్కండో పద్ం మొద్టట అచరి పరసవరం.)
(అనాకారాం)
'అ' క్ు అచరిలు (అ, ఆ, ఇ, ఈ, ట, ఊ, ఎ, ఏ, ఐ, ఒ, ఓ ఔ) పరమెైత్ే ఏరుడే సంధాని 'అతి వసంధాని'.
( అతి (అతి అంటే హర సవమెన
ై 'అ') నక్ు అచరి పరమెన
ై పపుడు సంధాని బ్హుళముగ్ానగు.

 కరంది పదయలనర క్లపి ర్ాయండష. ఏం జ్ర్నగ్నందో చపుండష.

టదయ : తీగ్నన + అంత = తగ్ననంత
1) చయలన + అంత = చయలనంత
2) సీత + అమమ = సీతమమ
3) అక్ుడ + ఇక్ుడ = అక్ుడషక్ుడ
4) అంద్క్ + టండనర = అంద్క్ుండనర

9
 5) చపపుట + ఎటద
ా = చపపుట్టా ద
6) ర్ాక్ + ఏమి = ర్ాకమి

 బ్హుళం :
సంధాని నితాంగ్ా, వైక్లుక్ంగ్ా, నిషేధంగ్ా, అనాకారాంగ్ా జ్రుగడయనిన “బ్హుళం” అంటారు.
సూకరి: అఖండమెైన ఓరుు, ధానైరాం, పుయత్యనలత్ోనే టతి మోతి మ ఫలత్యలు సంపాుపి మౌత్యయి. - సావమి
వివేకానంద్

3) బ్ండయర్న బ్సవనన
- పాలుుర్నకర సో మనయథ్రడు
( Text Book Page No 22 - 29)
 గ్ోల్ుండ పాలక్ుడు అబ్ుల్ హసన్ త్యనయష్ా. ఇతని పాలనయ కాలంలో భదయుచలం తహశ్రలాదరుగ్ా క్ంచరా గ్ోపనన టండేవాడు.
ఆయన శ్రరర్ామభక్ుిడు. పుజ్లనరండష వసూలుచేసన
ి సరమారు ఆరులక్షల రూపాయలు పనరనత్ో భదయుచలంలో
ర్ామాలయానిన నిర్నమంచయడు. సీత్యర్ాములక్ు విలువైన నగలు చేయించయడు. పుభుతవ స ముమ ద్రర్నవనియోగం చేశాడనే
నపంత్ో గ్ోపనననర కార్ాగ్ారంలో బ్ంధానించయరు. గ్ోపనన తన కీరినలత్ో శ్రరర్ాముడషని వేడుకొనయనడు. శ్రరర్ాముడే త్యనయష్ాక్ు ఆ
స ముమ చలా ంచ్చ బ్ంధవిముకరిడని
ష చేశాడు.
 1. క్ంచరా గ్ోపనన ఎవరు ?
జ్. గ్ోల్ుండ పాలక్ుడన
ై అబ్ుల్ హసన్ త్యనయష్ా కాలంలో భదయుచలం తహశ్రలాదరుగ్ా టనన వాకి క్ంచరా గ్ోపనన, R
2. అతనిపై మోపిన అభయోగమేమిటట ?
జ్. పుజ్ల నరండష వసూలు చేసన
ి సరమారు ఆరు లక్షల రూపాయల పనరనత్ో భదయుచలంలో ర్ామాలయానిన నిర్నమంచయద్ని,
సీత్యర్ాములక్ు విలువైన నగలు చేయించయడని, పుభుతవ స ముమ ద్రర్నవనియోగం చేశాడనే అభయోగం టంది.
3. గ్ోపనన ఎటాా బ్ంధవిముక్ుిడయాాడు ?
జ్. శ్రరర్ాముడే సవయంగ్ా మారువేషంలో త్యనయష్ా వద్ద క్ు వచ్చి, గ్ోపనన చలా ంచయలున డబ్ుబనర చలా ంచయడు. దయంత్ో
గ్ోపననక్ు బ్ంధవిముకరి క్లగ్నంది.
4. గ్ోపనన వంటట భక్ుిలనర గుర్నంచ్చ మీక్ు త్లుసా ?
జ్. గ్ోపనన వంటట భక్ుిలు ఎంద్ర్ో టనయనరు. వార్నలో ముఖాంగ్ా అననమయా, త్యాగయా, క్తుయా, త కార్ాం వంటట వార్న
గుర్నంచ్చ త్లుసర. వారంత్య భగవంత ని సేవలో తర్నంచయరు.

 పాఠం నేపథ్ాం, టదేద శం:

బిజ్ు లుడష కొలువపలో బ్ండయర్న బ్సవనన ద్ండనయయక్ుడుగ్ా టనయనడు. ఇతడు గ్ొపు శివభక్ుిడు. ఒక్ర్ోజు ఒక్ జ్ంగమయా
బ్సవనన ద్గు రక్ు వచ్చి "నయక్ు ఈ క్షణంలో ఇంత ధనం కావాల. లేక్పో త్ే మీ సపరాలు సీవక్ర్నంచనర" అనయనడు. అపపుడు
బ్సవనన కోశాగ్ారంలోని పేటటక్లోా టనన మాడలనర (బ్ంగ్ారు నయణేలు) జ్ంగమయాక్ు సమర్నుంచయడు. అది చూసిన ఇతర
మంతు లు బిజ్ు లుడష ద్గు రక్ు పో యి బ్సవనన ర్ాజ్దోు హం చేశాడని చపాురు.
బ్సవనన ఔదయరా బ్ుదిి, భకరితతి వం త్లయజ్యటం ఈ పాఠం టదేదశం.

 పాఠాభాగ వివర్ాలు:

10
 ఈ పాఠం దివపద్. ఇది దేశిక్విత్య పుకరయ. ఇది ర్కండేసి పాదయల చొపపున మాత్యుగణయలత్ో సాగ్రచన. మొతి ం కావాానిన దివపద్
ఛంద్సరులో ర్ాసేి దయనిన 'దివపద్ కావాం' అంటారు. ఈ పాఠం పాలుుర్నకర సో మనయథ్రడు ర్ాసిన 'బ్సవపపర్ాణం'
తృతీయాశావసం లోనిది.

 క్వి పర్నచయం: (12వ శత్యబ్ద ం)

దేశ సంపుదయయంలో రచనలు చేసన
ి మొటి మొద్టట క్వి పాలుుర్నకర సో మనయథ్రడు. త్లుగులో సవతంతు కావాానిన ర్ాసిన
త్ొలక్వి. బ్సవేశవరుని చర్నతన
ు ర పపర్ాణంగ్ా నిర్నమంచ్చ దివపద్క్ు కావా గ్ౌరవం క్లగ్నంచ్చన శైవక్వి. జ్నగ్ామ జిలాా పాలక్ుర్ని
(పాలక్ుర్నకర / పాలుుర్నక)ర సో మన జ్నమసథ లం.బ్సవపపర్ాణము, అనరభవసారము, బ్సవోదయహరణము, వృష్ాధానిపశతక్ము,
చత ర్వద్సారము, చననమలుా సీసములు, పండషత్యర్ాధా చర్నతమ
ు ు మొద్లయినవి సో మన క్ృత లు. రగడ, గద్ా, పంచక్ం,
అషి క్ం, దివపద్, శతక్ం, టదయహరణం మొద్లయిన సాహతీ పుకరయలక్ు ఈయన ఆద్రాడు. సంసుృత, తమిళ, క్ననడ,
మర్ాఠీభాష్ా పదయలనర యథేచఛగ్ా తన రచనలో టపయోగ్నంచ్చన బ్హుభాష్ా కోవిద్రడు. త్లుగులో 'మణి పువాళ శల
ై 'ని
వాడషన త్ొలక్వి,

 పువేశిక్:
సద్రదేదశంత్ో చేసే పనరలు ఎపపుడూ మనిషిని సచీిలుడుగనే నిలబ్డుత్యయి. భగవంత డు క్ూడయ ఇటదవంటట పనరలనర చేసే
వార్నని
మెచరిక్ుంటాడు. దీనికర టదయహరణలు పపర్ాణేతిహాసాలలో అనేక్ం క్నిపిసి ాయి. ఆ కోవలోని వాడే బ్ండయర్న బ్సవనన. అతని
జీవితంలో జ్ర్నగ్న
న ఒక్ మహతి ర ఘ్టి ం గుర్నంచ్చ ఇపపుడు త్లుసరక్ుందయం.
 బ్ండయర్న బ్సవన ద్ండనయయక్ుని
రపిుంచ్చ “మాయ మొపిుంచ్చ ప ముమ
ద్పేుమి? సాలుుఁ బ్ుధానయని తనంబ్ు
'ద్ండషంప ర్ాద్నర తలుఁపపన నిటద
ా
బ్ండయర మంతయుుఁ బ్ాడు సేసితివి
పరధనం బ్వహర్నంపని బ్ాస యండుు
పరధనం బ్టలాకో బ్సవ! కకైకొంటట
వేయు మాటలు వేల వఱత ము నీక్ు
మాయరథ మొపిుంచ్చ నీయంత నరండు"
మనపపడుుఁ గ్నంచ్చ త్రహసిత్యసరాుఁడగుచర
జ్ననయథ్రనక్ు బ్సవన మంతిు యనియిె
"బ్రమేశు భకరియన్ సరరతరువపండ
హరుభకరియన్ క్నకాచలంబ్ుండ
గ్ామార్న భకరి చ్చంత్యమణి యుండ
సో మారథ ధరు భకరి సరరధానేనరవపండ
బ్గుత ుఁడయసించరనే పరధనంబ్ునక్ు మృగపతి
యిెదద స మేయునే పపలుా?

భావం : బిజ్ు లుడు ద్ండనయయక్ుడన

ై బ్ండయర్న బ్సవనననర పిలపించయడు. “మా ధనయనిన అపుగ్నంచ్చ పో వటంలో తపేుమీ

లేద్ర. ఇక్ చయలు మీ పుధానయని పద్వి. నననవరు ద్ండషంచలేరనే ధానీమాత్ో ఖజ్ానయ అంత్య ఖాళీ చేశావప. ఇతరుల ధనయనిన
ఆశించనని పుతిజ్ఞ చేశావప క్దయ! మర్న ఎటాా దొ ంగ్నలంచయవప ? ఎక్ుువ మాటలు ఎంద్రక్ు గ్ానీ నినరన ఏమయిన అనడయనికర

11
నయక్ు భయం క్లుగు త ననది. మా స ముమ మాకరచ్చి మీర్నక్ ద్యచేయవచరి” అనయనడు. అపపుడు మంతిు బ్సవనన
చ్చరునవపవత్ో ‘పరమశివపని పటా భకరి అనే క్లువృక్షం మాక్ు అండగ్ా టండగ్ా, శంక్రునిపై భకరి అనే బ్ంగ్ారు పరవతం (మేరు
పరవతం) నయ అధానీనంలో టండగ్ా, పరమేశవరుని భకరి అనే చ్చంత్యమణి నయ చంత టండగ్ా, శంభుని భకరి అనే కామధానేనరవప
ననరన క్నిపటటి టండగ్ా నయ వంటట భక్ుిడు ఇతరుల ధనయనిన ఆశిసాిడయ ? - సింహం ఎక్ుడన
ై గడషడ మేసి రందయ ?
 క్ీర్ాబిి లోపలుఁ గ్ీరడషంచర హంస
గ్ోరునే పడషయల నీరు దయువంగుఁ?
జూత ఫలంబ్ులు సరంబించర చ్చలుక్
బ్ాుతి బ్రరుగు మాాని పండుా గల్ునరన?
ర్ాకామల జ్యాతునుఁ దయువప చకోర
మాకాంక్ష సేయునే చీక్టటుఁ దయువ
విర్నద్మిమ వాసన విహర్నంచరత్ేుఁటట
పర్నగ్ొని సరడషయునే బ్బిబల విరుల?
నఱరుఁగునే యల దిగుజ్ంద్ుంబ్ు కొద్మ
యిెఱపంది చనర సీక్? నఱరుఁగవప గ్ాక్
యరుద్గు లంగ సద్రుథల యిండా
పరవపడ నయ కొక్ సరకకయరథ ంబ్ు
పపడమీశ! మీధనంబ్ునక్ుుఁ జ్సాుఁప
నొడయల కరచ్చితి నొడయలధనము
పాదిగద్ఱుఁగ్నన భక్ుిండుఁగ్ానర
గ్ాదేని ముడుపప ల క్ులు సూడు" మనరచర
ద్టదిుఁడు బ్సవన ద్ండనయయుఁక్ుుఁడు
పట్ిలు ముంద్టుఁ బ్టటి త్యళములు
పపచరిడు మాడ లుప ుంగుచరుఁ జూడ
నచిరువై ల క్ు క్గు లంబ్ునన

భావం : పాల సముద్ుంలో కీరడషంచే హంస మడుగులలో నీరు త్యగుత ందయ ? మామిడష పండా నర తినే చ్చలుక్ బ్రరుగు చటది

పండా నర
క్ననతిి ఐనయ చూసరిందయ ? నిండు పపననమి నయటట వననలనర త్యగ్ చకోరపక్ష చీక్టటని ఆసావదిసి రందయ ? త్యమరపూల
సరగంధంలో విహర్నంచే త మెమద్ పుబ్బల పూలకోసం పరుగులు తీసరిందయ ? ఏనరగు పిలా పంది పాలు త్యగడయనికర
తహతహలాడుత ందయ ? నీక్ు విచక్షణ లేక్పో త్ే నేనేం చేయాల ? శివభక్ుిల ఇండా సంపుదయయం నీకం త్లుసర ? సావమి
స ముమ సావమిక ఇచయినర. ఇతరుల ధనంత్ో నయకం పని ? మీ ధనం కోసం నేనర చేయి చయపనర. నేనర నయాయం తపునర.
నీక్ు నయ మీద్ నమమక్ం లేక్పో త్ే నీ స ముమ ల క్ు చూసరకో” అని పలకాడు. ధనయగ్ారంలోని పట్ిలనీన త్పిుంచ్చ త్యళ్ళలు తీసి
బిజ్ు లుడష ముంగటే వాటట మరతలు తీయించయరు. అపపుడు బిజ్ు లుడు చూసరక్ుంటే పట్ిల నిండ మాడలు (బ్ంగ్ారు నయణేలు)
తళతళలాడు త నయనయి. ల క్ుపటటి చూడగ్ా టండవలసిన వాటటక్నన ఎక్ుువనే టనయనయి.
 కరంది పద్ాం చద్రవండష. ఖాళీలనర పూర్నంచండష.
గంగ్నగ్ోవప పాలు గర్నటడ
్ ైననర చయలు
క్డషవడైన నేమి ఖరము పాలు
భకరిగలుగు క్ూడు పట్ిడన
ై నర చయలు

12
 విశవదయభర్ామ వినరరవేమ !
 1) ఖరము అంటే గ్ాడషద్
2) క్ూడు అంటే తిండష
3) గంగ్నగ్ోవప పాలనర భకరి త్ో పో లాిడు.
4) ఈ పదయానిన వేమన ర్ాశాడు.
5) ఈ పద్ాం వేమన శతక్ంలోనిది.

 గ్ీత గ్ీసిన ( ) పదయనికర అర్ాథనిన ర్ాయండష.

1) (క్ీర్ాబిి ని) మథించ్చనపపుడు అమృతం పపటటింది.
జ్. పాలసముద్ుం
2) కొండ గుహలలో నివసించే (మృగపతి) అడవికర ర్ాజు.
జ్. సింహం
3) (పపడమీశులు) పుజ్లనర చక్ుగ్ా పర్నపాలంచయరు.
జ్. ర్ాజులు

 పుక్ృతి - విక్ృతి పదయలు

 ఆశిరాం = అచిరువప
 భకరి = బ్తిి
 దిశ = దస
 పృధానివ = పపడమి

సూకరి : “పవితు లు, మంచ్చవార్కైన వాక్ుిల ద్గు రక్ు .... ద్రాఃఖం ఎననటటకీ చేరద్ర" సావమి వివేకానంద్

4. అసామానరాలు
( Text Book Page No 30 - 43)

 పాఠం టదేదశం:
అనిన వృతి ల సమషిి సహకారంత్ో సమాజ్ం
కొనసాగుత ంది. వృతి లు సమాజ్ సేవలో తమవంత పాతునర పో షిసి ాయి. దేశాభవృదిికర మరలసి ంభాలుగ్ా నిలచ్చనవి
వృతి లే! అయినయ వాటటకర ఆద్రణ క్రువైంది. వివిధ వృతి లవార్నపటా గ్ౌరవానిన, శరమ విలువనర పంప ందించడమే ఈ పాఠం
టదేదశం.

 పాఠాభాగ వివర్ాలు:
ఈ పాఠం వాాసపుకరయక్ు చందినది. వృతి లు వాకరి గ్ౌరవానికర, సమాజ్ాభవృదిికర ఎటాా త్ోడుడుత్యయో వివర్నసి ూ, శరమ
స ంద్ర్ాానిన త్లయజ్సే వాాసమిది.

 పువేశిక్:
శరమజీవన స ంద్ర్ాానిన వర్నణంచడం ఎవర్నతరం? ఒకొుక్ు వృతిి ఒకొుక్ు పుత్ేాక్తనర సంతర్నంచరక్ుంది. అయినయ అనిన వృతి ల
సమషిి జీవనమే సమాజ్ం. ఎవర్న వృతిి ధర్ామనిన వారు నిబ్ద్ి తత్ో నిరవహసేి సమాజ్ం సరసంపననం
అవపత ంది. పుతి వృతిి గ్ౌరవపుద్మెన
ై దే! అనిన వృతి ల మేలుక్లయిక్త్ోనే వసరధానక్
ై క్ుటదంబ్ భావన పరుగుత ంది. కొనిన
వృతి ల విశయష్ాలనర త్లుసరక్ుందయం!

 కరంది పేర్ానర చద్రవండష. దయని ఆధానయరంగ కరంద్ ఇచ్చిన పటటిక్లో వివర్ాలు ర్ాయండష.

13
 లక్ుత్ో తయారయిేా గ్ాజులక్ు హైద్ర్ాబ్ాద్ర పుసద
ి ి . వాటటకర అద్ద ంముక్ులు, పూసలు, విలువైన రంగుర్ాళుత్ో అలంక్ర్నసి ారు.
హైద్ర్ాబ్ాద్ సంద్ర్నశంచేవారు వీటటని తపుక్ కొనరక్ుుంటారు. క్ళ్ళతమక్ క్ుటదిపనరలలో, వివిధ ఆకార్ాలలో టనన చ్చననచ్చనన
అద్ద ంముక్ులు, పూసలు అంద్ంగ్ా తీర్నిదిద్ద రత్యరు. ద్రపుటద
ా , దిండుా, క్ుషనువరుా, లంగ్ాలు, జ్ాకకటా ద వంటట ద్రసరిలక్ు
అతాంత గ్నర్ాకీ టననది. ఇక్ నిరమల్ వరణ చ్చత్యులు పుపంచంలో తమక్ంటూ పుత్ేాక్ సాథనం ఏరురుచరక్ుననవి. గృహో పక్రణయల న
ై
కొయాసామగ్నర, త్ేలక్పాటట చక్ుబ్ మమలు ఎంత్ో సృజ్నయతమక్ంగ్ా తయారు చేయబ్డత్యయి.
వండష నగ్నషీ క్ళనర 'ఫలగ్ీర' అంటారు. క్ర్ీంనగర్ ఈ క్ళక్ు పటటింది పేరు. ఇక్ుడ సననని వండష దయర్ాలత్ో, ఆక్రిణీయమెన
ై
వసరివపలు తయారుచేసి ారు. గంధపపగ్నననలు, పళ్ళాలు, పట్ిలు, గ్ొలుసరలు, పక్షుల, జ్ంత వపల బ్ మమలు వంటటవి
క్ళ్ళకారులు క్ళ్ళతమక్ంగ్ా తయారుచేసి ారు. జ్నగ్ాం జిలాాలోని 'పంబ్ర్ని' గ్ారమం లోహపప పనివారలక్ు పుసద
ి ి . అపపరూపమెైన
జ్ాఞపిక్లు, గ్ోడక్ు తగ్నలంచే చ్చత్యులు, పూలక్ుండీలు, విగరహాలు, సేిషనర్ీ సామానరలు, లోహపప ర్క్ులత్ో వివిధ అంశాల
తయార్ీ, ఇంకా అనేక్ రకాల అలంక్రణ వసరివపలు వీర్న చేతిలో తయారవపత్యయి.
 1) లక్ుత్ో తయారయిేా గ్ాజులుదొ ర్నక పాుంతం హద్
ై ర్ాబ్ాద్ర.

వాటట పుత్ేాక్తలు:గ్ాజులపై అద్ద ంముక్ులు, పూసలు, విలువైన రంగుర్ాళళు అలంక్ర్నసి ారు. వసాిరలపై క్ూడయ అద్ద ంముక్ులు,
పూసలు అంద్ంగ్ా తీర్నిదిద్ద రత్యరు.

 2) నిరమల్ వరణచ్చత్యులు - నిరమల్- గృహో పక్రణయల ైన కొయా సామగ్నర, త్ేలక్ పాటట చక్ుబ్ మమల తయార్ీ సృజ్నయతమక్ంగ్ా
తయారు చేయబ్డుత ంది.

3) ఫలగ్ీర = క్ర్ీంనగర్
ఇక్ుడ సననని వండష దయర్ాలత్ో ఆక్రిణయ
ీ మెన
ై వసరివపలు తయారుచేసి ారు. గంధపప గ్నననలు, పళ్ళాలు, పట్ిలు, గ్ొలుసరలు
మొద్ల ైన వాటటని క్ళ్ళతమక్ంగ్ా తయారు చేసి ారు.

4) లోహపప పర్నక్ర్ాలు = వరంగలుా జిలాా పంబ్ర్ని

అపపరూపమెన
ై జ్ాఞపిక్లు, గ్ోడక్ు తగ్నలంచే చ్చత్యులు, పూలక్ుండీలు, విగరహాలు, సేిషనర్ీ సామానరలు, లోహపప ర్క్ులత్ో
ఆక్రి ణయ
ీ ంగ్ా తయారుచేసి ారు.
 కరంది పదయలక్ు స ంతవాకాాలు ర్ాయండష.
1) చేదో డు వాదో డు' : వృద్రిల న
ై తలా ద్ండుులక్ు
పిలాలు చేదో డు వాదో డుగ్ా టంటారు.
2) చయక్చక్ాం పనరలోా చయక్చక్ాం పుద్ర్నశసేి విజ్యం తథ్ాం.

 పుక్ృతి - విక్ృతి
 విద్ా – విదద
 గ్ౌరవం – గ్ారవం
 భకరి - బ్తిి
 ఆహారం – ఓగ్నరం
 ర్ాతిు - ర్ాతిర్న

 పర్ాాయపదయలు:
1) చటదిటమ: తరువప, చటది, మహీరుహం
2) పాద్ము :- చరణము, అడుగు, అంఫిు
3) శర్ీరంకాయం : దేహం, తనరవప, కాయం

14
 కరంది పటటిక్లోని వాకాాలలో కరరయాభేదయలనర గుర్నించ్చ ర్ాయండష.
వాక్ాం:
టదయ : సీత బ్జ్ారుక్ు వళ్ళు, బ్ మమ కొననది.
1.ర్ాజు పద్ాం చదివి, భావం చపాుడు.
2.వాణి బ్ మమ గ్ీసి, రంగులు వేసింది.
3.కావా మెటా ద ఎకరు, పైకర వళ్ళుంది.
4.రంగయా వచ్చి, వళ్ళుడు.
5.వాళళు అననం తిని, నీళళు త్యగ్ారు.

 అసమాపక్ కరయ
ర : వళ్ళు, చదివి, గ్ీస,ి ఎకరు, వచ్చి, తిని
 సమాపక్ కరయ
ర : కొననది, చపాుడు, వేసింది, వళ్ళుంది, వళ్ళుడు, త్యగ్ారు

 కరంది వాకాాలు చద్రవండష. క్లపి ర్ాసిన విధానయనం చూడండష.

టదయ : గ్ీత బ్జ్ారుక్ు వళ్ళుంది. గ్ీత క్ూరగ్ాయలు కొననది. గ్ీత బ్జ్ారుక్ు వళ్ళు, క్ూరగ్ాయలు కొననది.

 కరంది వాకాాలనర క్లపి ర్ాయండష.

1) విమల వంట చేసి రంది. విమల పాటలు వింటదంది.
జ్. విమల వంట చేస,ి పాటలు వింటదంది.
2) అమమ నిద్ు లేచ్చంది. అమమ ముఖం క్డుక్ుుంది.
జ్. అమమ నిద్ులేచ్చ, ముఖం క్డుక్ుుననది.
3) రవి ఊర్నకర వళ్ళుడు. రవి మామిడష పండుా త్చయిడు. జ్. రవి ఊర్నకర వళ్ళు, మామిడష పండుా త్చయిడు.
పై వాకాాలనర క్లపి ర్ాసినపపుడు ఏం జ్ర్నగ్నందో చపుండష. మొద్టట వాక్ాంలోని సమాపక్ కరరయ అసమాపక్ కరరయగ్ా మార్నంది.
క్రి పపనరుక్ి ం కాలేద్ర.
ఇటాా ర్కండు లేక్ మరడు వాకాాలు క్లపి ర్ాసేటపపుడు చ్చవర్న వాక్ాంలోని సమాపక్ కరరయ అలాగ్ టంటదంది. ముంద్ర
వాకాాలోాని సమాపక్ కరరయలు, అసమాపక్ కరరయలుగ్ా మారుత్యయి. క్రి పపనరుక్ి ం కాద్ర. దీనికర
'సంకరాషి వాక్ాం' అంటారు. .

 కరంది వాకాాలనర సంకరాషి వాకాాలుగ్ా ర్ాయండష.

1) రజిత అననం తిననది. రజిత బ్డషకర వళ్ళుంది.
జ్. రజిత అననం తిని, బ్డషకర వళ్ళుంది.
2) వాళళు ర్కల
ై ు దిగ్ారు. వాళళు ఆటో ఎకాురు.
జ్ వాళళు ర్కైలు దిగ్,న ఆటో ఎకాురు.
3) ర్ాజ్నన లడూ
డ లు త్చయిడు. ర్ాజ్నన అంద్ర్నకీ పంచయడు.
జ్. ర్ాజ్నన లడూ
డ లు త్చ్చి, అంద్ర్నకీ పంచయడు.

 సంయుక్ి వాక్ాం :
 కరంది వాకాాలు చద్రవండష. క్లపి ర్ాసిన విధానయనం పర్నశ్రలంచండష.
టదయ : ర్కైలు వచ్చింది. చరటాిలు ర్ాలేద్ర. ర్కైలు వచ్చింది కానీ చరటాిలు ర్ాలేద్ర.

15
 కరంది వాకాాలనర క్లపి ర్ాయండష.
1) వర్ాిలు క్ుర్నసాయి. పంటలు బ్ాగ్ా పండయయి.
జ్. వర్ాిలు క్ురవడంత్ో పంటలు బ్ాగ్ా పండయయి.
2) అతనికర క్నిపించద్ర. అతడు చద్రవలేద్ర.
జ్. అతనికర క్నిపించద్ర అంద్రవలా చద్రవలేడు.
పై వాకాాలనర క్లపి ర్ాసినపపుడు ఏం జ్ర్నగ్నందో చపుండష.
పై వాకాాలనర క్లపి ర్ాసేటపపుడు కరరయలలో మారుుర్ాలేద్ర. వాకాాలమధా కొనిన అనరసంధానయన పదయలు వచయియి. ఇటాా
ర్కండు వాకాాలనర క్లపి ర్ాసేటపపుడు కరరయలలో మారుు లేక్ుండయ మధాలో అనరసంధానయన పదయలు ర్ాసేి అవి 'సంయుక్ి
వాకాాలు' అవపత్యయి. అనరసంధానయన పదయలు అంటే కావపన, కానీ, మర్నయు, అంద్రవలా మొద్ల ైనవి.
సంయుక్ి వాక్ాంగ్ా మార్టపపుడు వాకాాలోా వచేి మర్నకొనిన మారుులు ఎటాా టంటాయో గమనించండష.
1) వనజ్ చరరుకకైనది. వనజ్ అంద్మెన
ై ది.
వనజ్ చరరుకకన
ై ది. అంద్మెన
ై ది. ర్కండు నయమ పదయలోా ఒక్టట లోపించడం.
2) దివా అక్ు, శైలజ్ చలా లు.
దివా, శైలజ్ అకాుచలా ళళు ర్కండు నయమ పదయలు ఒకచోట చేర్న చ్చవర బ్హువచనం చేరడం.
3) ర్ామయా వావసాయదయరుడయ ? ర్ామయా టదో ాగసరిడయ ? ర్ామయా వావసాయదయరుడయ ? టదో ాగసరిడయ ?- ర్కండు
నయమవాచకాలలో ఒక్టట లోపించడం.
4) ఆయన డయక్ిర్ా ? ఆయన ప ు ఫసర్ా ? ఆయన డయక్ిర్ా, ప ు ఫసర్ా ?- ర్కండు సరవనయమాలలో ఒక్టట లోపించటం.

 . కరంది సామానా నయకాాలనర సంయుక్ి వాకాాలుగ్ా మార్ని ర్ాయండష.

1) వారు గ్ొపువారు. వారు త్లవైనవారు.
జ్. వారు గ్ొపువారు, త్లవన
ై వారు.
2) సరధ మాటాాడద్ర. సరధ చేసి చూపిసి రంది.
జ్. సరధ మాటాాడద్ర. చేసి చూపిసి రంది.

సూకరి: “నైపపణయానికర సహాయపడేవి నిరంతర శరమ మర్నయు సాధనే“ ఋగ్వద్ం

మహామంతిు మాద్నన
( Text Book Page No - 43)
 అధానికార్ానిన సావరి పుయోజ్నయలక్ు కాక్ుండయ సక్ల పుజ్ల సరఖసంత్ోష్ాలకకై వినియోగ్నంచగలగ్ననవాడే చర్నత్యరుథడు,
ధనరాడు. ఆ కోవలోనివాడే మహామంతిు మాద్నన, ర్ాజుశయయ
ర సరుకక,ై ర్ాజ్ాశయయ
ర సరుకకై తన జీవిత్యనేన సమరుణ చేసరక్ునన
ఆద్రశమరర్ని. ద్క్షణ భారతదేశంలో
పేరుపుఖాాత లునన ర్ాజ్ాం గ్ోలకొండర్ాజ్ాం. దీనిని ఖరత బ్ాిహ వంశసరథలు పాలంచయరు. ఈ ర్ాజ్ాానికర వశ
ై ాలామేకాద్ర
వనరులు క్ూడయ ఎక్ుువే. వీటటని సమరథ ంగ్ా వినియోగ్నంచరకొని సామాాజ్ావైభవానిన నలుదిక్ుుల చయటాడు మాద్నన.
ఇతనిత్ోపాటద అక్ునన గరడయ ఈ ర్ాజ్ాంలోనే టదో ాగ్న. వీళునర 'అక్ునన మాద్ననలు' అని మనం ఆతీమయంగ్ా
పిలుచరకొంటాం.

గ్ోలకొండ పుభువపగ్ా అబ్ులాసన్ త్యనయష్ా సింహాసనం అధానిషి ంచడయనికర మాద్నన పర్ోక్షకారక్ుడు. త్యనయష్ా మాద్నన
మంచ్చతనయనిన, క్రి వానిషి నర చూసి పుధానయనమంతిుగ్ా నియమించయడు. పర్నపాలన భార్ాననంత తన భుజ్సుంధానయలపై
వేసరక్ునయనడు మాద్నన. ఎంత్ో

16
 ముంద్రచూపపత్ో సంసురణలక్ు శ్రరకారం చరటాిడు.
గ్ారమాలక్ు బ్ాటలు వేయించయడు. బ్ాటక్ు ర్కండువప
ై పల చటా నర పంచే ఏర్ాుటద చేశాడు. బ్ాటసారులక్ు సత్యులు క్టటించయడు.
విదయాలయాలక్ు, వైదయాలయాలక్ు ఎంత్ో పో ు త్యుహాననందించయడు. వజ్ాులక్ు గనియిెన
ై గ్ోలకొండనర పుపంచంలో గ్ొపు వాణిజ్ా
కంద్ుంగ్ా మార్ాిడు. అధానికారులలో లంచగ్ొండషతనయనిన నియంతిుంచయడు. ఇంగ్ీాష వారు బ్హుమత ల రూపంలో మాద్ననక్ు
లంచమివవజూపగ్ా నిరద వంద్వంగ్ా తిరసుర్నంచయడు. ఎగుమత లక్ు పాుధానయనామిచయిడు. ఎగుమత లు చేసట
ే టద
ా చూశాడు.

వజ్ాుల గనరలలో పనిచేసవ

ే ార్నకర జీతభత్యాలు ఏరురచయడు. తమకకై కొనిన గనరల నరంచరకొనే సంపుదయయమునన ఆకాలంలో
మాద్నన ఏ గనిని తనకకై తీసరకోలేద్ర. ఇది అతని నిసాువరిపరతక్ు నిలువతి సాక్షాం.
ర్ాజ్ాానికర రక్షణ సైనిక్వావసథ , దీనిన బ్లోపేతం చేశాడు. క్రమశిక్షణ, అంకరతభావంత్ో తీర్నిదిదద యడు. అంద్రక మొఘ్లు ర్ాజులు
క్ూడయ గ్ోల్ుండ సైనయానిన ఎదిర్నంచలేక్పో యారు.
గ్ోల్ుండనర ఎటాాగ్కైనయ ఆక్రమించరకొని ద్క్షణ భారతదేశంలో తన పర్నపాలననర సరసిథరం చేసరకోవాలనరకొనయనడు ఔరంగజ్బ్ు,
కాని దీనికర పుధానయన అడడ ంకర పుధానయనమంతిు మాద్నన. ఈ అడుడనర త్ొలగ్నంచయలనరక్ునయనడు.
1686 మార్ని 16న అధానికార్నక్ బ్ాధాతలనర నిరవర్నించ్చ ఇంటటకర వళళత నయనరు అక్ునన మాద్ననలు. ఇంతలో జ్ంషీద్ హబీ
అనే నౌక్ర్ నయయక్తవంలో కొంద్రు ద్రండగులు అమాంతంగ్ా వార్నపైబ్డష తలలనర నర్నకవ
ర ేశారు. ఈ ఘోరం ర్ాణివాసానికర
ఎద్రరుగ్ానే జ్ర్నగ్నంది. అక్ునన మాద్ననల మొండములనర కోటగుమామనికర వేలాడదీశారు. వార్న తలలనర ఔరంగజ్బ్ుక్ు
పంపారు. వాటటని చూడగ్ానే 'ఇక్ గ్ోల్ుండ ఆక్రమణక్ు అవర్ోధములు లేవప' అని నవావడు చక్రవర్ని. ఈ సంఘ్టన గ్ోలకొండ
ర్ాజ్ాంలో మాద్నన శకరి ఎంతటటదో త్లుపపత ననది.
తన జీవితమంత్య పుజ్ల సంక్మానికర వచ్చించ్చన మహామంతిుమాద్నన జీవితం పరమకరర్ాతక్ుల చేతిలో పర్నసమాపిి కావడం
పద్ద విష్ాద్ం. పుభుభకరి పర్ాయణుడై, పుజ్ా సేవాపర్ాయణుడైన మాద్నన 'నిరంతర సూూర్ని'. త్లుగుజ్ాతికర గరవకారణం.
(కొమరగ్నర్న వేంక్ట భరపాలర్ావపగ్ార్న 'మాద్నన మహామంతిు' పపసి క్ం ఆధానయరంగ్ా)

5. శతక్ సరధ
- శతక్ క్వపలు
( Text Book Page No 44 - 55)

 యాద్గ్నర్ీశుని వేడుకొంటూ తిరువాయిపాటట వేంక్టక్వి రచ్చంచ్చన కరంది పదయానిన చద్రవండష.

 వాద్ము చేయుఁగ్ా నరులు వాక్ా పరుండని యిెగు ు చేత రున్
మోద్ముత్ో భుజించరనడ ముంద్రగుఁ బిలుిరు తిండషపో త గ్ా,
ఏదియుుఁ బ్ల¿క్ుననయిెడ నీతుఁడు మరగని యిెంచరచరంద్రుగ్ా,
నీ ద్యగలు ుఁగ్ా సరఖము నేరుునర యాద్గ్నర్ీంద్ు మొాకకుద్న్.
-శ్రర యాద్గ్నర్ంీ ద్ు శతక్ం
 1) ఈ పద్ాం ఏ శతక్ంలోనిది ? క్వి ఎవరు?
జ్. పై పద్ాం శ్రర యాద్గ్నర్ీంద్ు శతక్ంలోనిది. తిరువాయిపాటట వేంక్ట క్వి.
2. ఈ పదయానిన చదివినపపుడు మీర్ం గరహంచయరు?
జ్. యాదయదిు దేవపని సమర్నసేి సరఖమర, నేరూు క్లుగుత్యయని క్వి భావనగ్ా నేనర గరహంచయనర.
3. క్వపలు శతక్పదయాలు ఎంద్రక్ు ర్ాసాిరు ?
జ్. క్వపలు తమక్ు క్లగ్నన భకరినో, త్లసిన నీతినో, వైర్ాగా భావానోన పుపంచయనికర త్లుడయనికీ, మానవపలక్ు తగ్నన జీవన
విధానయనం త్లయచేయడయనికర శతక్ పదయాలు ర్ాసాిరు.

17
 4. పై పద్ాంలోని మక్ుటం ఏమిటట ?
జ్. పై పద్ాంలోని మక్ుటం “యాద్గ్నర్ీంద్ు మొాకకుద్న్".
5. మీక్ు త్లసిన కొనిన శతకాల మక్ుటాలనర చపుండష.
జ్. విశవదయభర్ామ వినరరవేమ ! = వేమన శతక్ం
సరమతీ! = సరమతి శతక్ం
దయశరథీ! క్రుణయ పయోనిధానీ! = దయశరథీ శతక్ం
క్ుమార్ా ! = క్ుమార శతక్ం
క్ుమార్ీ ! = క్ుమార్న శతక్ం
భాసుర్ా! = భాసుర శతక్ం

 పాఠం టదేదశం:
శతక్పదయాలు సమాజ్ంలోని పో క్డలనర త్లుపపత్యయి. వాటట ఆధానయరంగ్ా విదయారుథలోా నతి
ై క్ విలువలనర పంప ందింపజ్సి
టతి మ ప రులుగ్ా తయారుజ్యడమే ఈ పాఠాాంశ టదేదశం

 పాఠాభాగ వివర్ాలు:
ఈ పాఠం శతక్ పుకరయక్ు చందినది. శతక్ం అంటే నూరు పదయాలు క్లది. కాని నూట్నిమిది పదయాలు టండడం శతకానికర
పర్నపాటట. ఈ పదయాలక్ు సాధానయరణంగ్ా మక్ుటం టంటదంది. పద్ాం చ్చవర్న పద్ంగ్ాని పాద్ంగ్ాని లేక్ ర్కండు పాదయలుగ్ాని అనిన
పదయాలోా ఒక విధంగ్ా టంటే దయనిన మక్ుటం అంటారు. మక్ుటమంటే కరర్ట
ీ ం అని క్ూడయ అరథ ం. శతక్ంలోని పుతి పద్ాం
దేనిక్దే సవతంతుభావానిన క్లు టంటదంది. ఈ పాఠంలోని పదయాలనర నయర్ాయణ, చ్చతి , భాసుర, దయశరథి, నరసింహ, విశవక్రమ,
శ్రర వేంక్టేశవర, శ్రర బ్ాక్వర్ాంజ్నేయ శతకాల నరండష తీసరక్ునయనరు.

 1. నయర్ాయణ శతక్ం : 'నయర్ాయణయ!' అననమక్ుటంత్ో మనసరుక్ు ఆహాాదయనిన క్లగ్నంచే అద్రుతమెైన పదయాలు

ఇంద్రలో టననవి. దీనిని పో తన ర్ాశాడు. ఇతడు వరంగలుా జిలాా బ్మెమరవాసి, ఆంధు మహాభాగవతం, భోగ్ననీద్ండక్ం, వీరభద్ు
విజ్యం ర్ాశాడు. (15వ శత్యబ్ద ం)

2. చ్చతి శతక్ం: శ్రరపతిభాసుర క్వి 'చ్చతి మా!' అనే మక్ుటంత్ో పదయాలనర ర్ాశాడు. ఈయన శైవ పండషత తుయంలో ఒక్ర్కన
ై

శ్రరపతి పండషత ని వంశం వాడని పర్నశకధక్ుల(17వ శత్యబ్ద ం)

3. భాసుర శతక్ం: మారద్ వంక్యా 'భాసుర్ా!' అనే మక్ుటంత్ో పదయాలనర ర్ాశాడు. భాసుర శతక్ంలోని పుతి
పద్ాంలోనర మొద్టట, ర్కండు పాదయలలో ఒక్ నీతిని చపిు, తరువాతి పాదయలలో దయనిని సమర్నథసి ూ ఒక్ ద్ృష్ాింత్యనిన చపుడం
ఈ శతక్ంలోని పుత్ేాక్త.
(17వ శత్యబ్ద ం)

4. దయశరథి శతక్ం : క్ంచరా గ్ోపనన (భక్ి ర్ామదయసర) ఖమమం జిలాా నేలకొండపలా వాసి వపాడు. 'దయశరథీ

క్రుణయపయోనిధానీ!" అనే మక్ుటంత్ో పదయాలనర ర్ాశాడు. భదయుచల ర్ామునిపై అనేక్ కీరినలు ర్ాశాడు. (17వ శత్యబ్ద ం)

 5. నరసింహ శతక్ం: ఈ శతక్ క్రి కాక్ుతనం శయషపుక్వి. జ్గ్నత్యాల జిలాా

ధరమపపర్నకర చందినవాడు. 'ద్రషి సంహార నరసింహ ద్రర్నతద్ూర!' అనే మక్ుటంత్ో పదయాలనర ర్ాశాడు. ఈయన మృద్ంగం
వాయించడంలో నేరుర్న. తన జీవిత్యనిన శ్రరధరమపపర్న నరసింహ సావమికర అంకరతం చేశాడు. ఈయన నరహర్న, నృకసర్ీ శతకాలు,
ధరమపపర్ీర్ామాయణం మొద్లగు రచనలు చేశాడు. (18వ శత్యబ్ద ం)

18
 6. విశవక్రమ శతక్ం : 'విశవపాలన ధరమ! శ్రర విశవక్రమ!' అనే మక్ుటంత్ో పండషత ర్ామసింహక్వి 'విశవక్రమ' శతకానిన
ర్ాశాడు. ఈయన జ్గ్నత్యాల జిలాాలోని జ్గ్నత్యాల మండలం ర్ాఘ్వపటనం వాసి. ఈయన ఆశుక్వి. ద్రషి పుపంచ వరణన,
క్లయుగ వర్ాణశరమ ధర్ామలు, భజ్న కీరినలు మొద్లగునవి ఇతని రచనలు.
(1855-1963)

7. శ్రరవేంక్టేశవర శతక్ం: నలా గ్ొండ జిలాా మునగ్ాల మండలం నరసింహాపపరం (11-04-1936 - 09-01-2011)

గ్ారమంలో జ్నిమంచ్చన ఆసూర్న మర్నంగంటట పపరుష్ో తి మాచయరుాలు 'వేంక్టేశవర్ా!" అనే మక్ుటంత్ో పదయాలనర ర్ాశాడు.
ఈయన గ్ోదయదేవి, యాద్గ్నర్న లక్ీమనరసింహ శతక్ం, గ్ోదయవర్న, సతావతీ సాంతవనం, మారుతి మొద్లగు రచనలు చేశాడు.
ఈయన 'విద్వత్క్
క్వి'గ్ా పుసద
ి ి ప ందయడు.

8. శ్రర బ్ాక్వర్ాంజ్నేయ శతక్ం: రంగ్ార్కడషడ జిలాా శంక్రులా నివాసియిన

ెై వేంక్టర్ావప పంత లు, త్యండూర్ ద్గు రలోని

బ్ాక్వరం గ్ారమంలో వలసిన ఆంజ్నేయసావమిపై 'బ్ాక్వర్ాంజ్నేయ! ఖలభంజ్న! సాధరజ్నయనరరంజ్నయ!' అనే మక్ుటంత్ో

పదయాలనర ర్ాశాడు. యక్షగ్ానయలు, కీరినలు, గ్యాలు ర్ాశాడు.(03-02-1937 - 26-08-1994)

 పువేశిక్:
విశిషి మన
ెై సాహతా పుకరయలోా శతక్ం ఒక్టట. మేలముత్యాలాాంటట శతక్ పదయాలనరండష కొనినంటటని ఈ పాఠం దయవర్ా
చద్రవపక్ుందయం. నైతిక్ విలువలనర పంప ందించరక్ుందయం.
 మ. సతత్యచయరము సూనృతంబ్ు క్ృపయున్ సతాంబ్ునరన్ శ్రలమున్
నతి శాంతతవము చ్చతి శుదిి క్రముననధానయాతమయున్ ధానయానమున్
ధృతియున్ ధరమము సరవజీవ హతముం ద్ూరంబ్ు గ్ాక్ుండ
స మమతికరం జ్రువ మీ నివాస సరఖమున్ మానయథ్ నయర్ాయణయ!
నయర్ాయణ శతక్ం - బ్మెమరపో తన

భావం : లక్ీమపతియిెన
ై శ్రరమనయనర్ాయణయ ! నీ సనినధాని మోక్షపుద్ం. నీ సనినధానిలో నరననవానికర

సక్ల సద్ర
ు ణయలూ ద్ూరం కావప.

 ట, బీద్ల క్ననవసి మ
ర ులు పేర్శన నొసంగుము, త చఛ స ఖాసం
పాద్నకకై యబ్ద్ి ములుఁ బ్ల¿క్ు, వాద్ము లాడబ్ో క్ు, మ
ర్ాాద్ నతిక్రమింపక్ు, పరసురమెైతిు మెలంగు, మిటటి వౌ
వేద్ములంచరుంగుము, వివేక్ధనంబిది నముమ, చ్చతి మా!
చ్చతి శతక్ం – శ్రరపతి భాసురక్వి

భావం : ఓ మనసా! పేద్వార్నకర అననదయనం, వసి ద

ర యనం అధానిక్ంగ్ా చేయి. నీచమెన
ై సరఖాలకోసం అబ్దయిలాడక్ు.

అనవసరంగ్ా ఎవర్నత్ోనర వాద్నక్ు దిగక్ు. హద్రదమీర్న పువర్నించక్ు, అంద్ర్నత్ో సఖాంగ్ా టండు. ఈ సూత్యులనే వేదయలుగ్ా
భావించర. వివేక్ులక్ు ఈ లక్షణయలే సంపద్గ్ా భాసిలా ుత్యయి
 'చ, చద్రవది యిెంతగలు న రసజ్ఞ త యించరక్ చయలక్ునన నయ
చద్రవప నిరరథక్ంబ్ు గుణ సంయుత ల వవరు మెచిర్కచిటం
ఐద్రనరగ మంచ్చ క్ూర నలపాక్ము చేసన
ి నన
ై నంద్ర నిం
ప ద్వడు నరపపులేక్ రుచ్చ పపటి గ నేరుినటయా భాసుర్ా!

19
 భాసుర శతక్ం - మారద్ వంక్యా

భావం : భాసుర్ా ! ఎంత గ్ొపు చద్రవపలు చదివినయ కొదిదగ్ా విచక్షణ లేక్పో త్ే ఆ చద్రవప వారథం. సద్రుణులు ఎవవరూ
మెచరికోరు. నలుడే సవయంగ్ా వండషనయ క్ూరలో టపపు వేయక్పో త్ే రుచ్చ పపడుత ందయ ?
ఇక్ుడ క్వి విచక్షణనర టపపుత్ోనూ, గ్ొపు చద్రవపనర నలుని వంటట వాని క్ూరత్ోనూ సామాం చూపాడు. విశయష విషయానిన
సామానా విషయంత్ో సమర్నథంచయడు క్నరక్ ఇది అర్ాథంతరనయాసాలంకారం.

 ట. పంపపనద్లా వ,ై క్లుషబ్ృంద్ సమాగమ మొంద్క్ుండ ర

క్షంపనర ద్ండషవ
ు ,ై మెయి వసించర ద్శయందియ
ు ర్ోగముల్ నివా
ర్నంపనర వజుువ,ై క్ృపగుణించ్చ పరంబ్ు దిరంబ్ుగ్ాగ స
తుంపద్ లీయ నీవగతి దయశరథీ! క్రుణయ పయోనిధానీ!
దయశరథి శతక్ం - క్ంచరా గ్ోపనన

భావం : ద్శరథ్ క్ుమారుడన

ై ఓ ర్ామా ! ద్యా

సముదయు! ననరన పంచడంలో నీవే తలా వి. పాపములు అంటక్ుండయ రక్షంచడంలో నీవే తండషవి
ు . ఇందియ
ు ాలనే ర్ోగ్ాలు
నివార్నంచడంలో నయ పాలటట వద్
ై రాడషవి. క్ృపత్ో నయక్ు మోక్షం శాశవతం చేసే గ్ొపు సంపద్లీయవయాా !
 సీ. తలా గరుము నరండష ధనము త్ేడవవడు
వళ్ళుపో యిెడషనయడు వంటర్ాద్ర
లక్ాధానికార్కైన లవణమననమె కాని
మెఱరగు బ్ంగ్ారంబ్ు మిాంగుఁబ్ో డు
వితి మారున చేసి విఱఱ వీగుట్ కాని,
క్ూడుఁ బ్టటిన స ముముఁ గుడువుఁ బ్ో డు
ప ంద్రగ్ా మఱరగ్కైన భరమిలోపలపటటి
దయనధరమము లేక్ దయచ్చ దయచ్చ
త్ే.త ద్క్ు దొ ంగల కరతి ర్ో? దొ రలక్వపనొ?
త్ేన జుంటీగలయావా త్రువరులక్ు
భరషణ వికాస! శ్రర ధరమపపర నివాస
ద్రషి సంహార! నరసింహ! ద్రర్నతద్ూర!
నరసింహ శతక్ం - కాక్ుతథ సం శయషపుక్వి

భావం : ధరమపపర్న నివాసరడన

ై ఓ నృసింహా ! మనిషి పపటేిటపపుడు ఏమీ పటదిక్ ర్ాడు. పో యిేటపపుడు ఏమీ పటదిక్ుపో డు.

ఎంత సంపాదించ్చనయ టపపు, అననమర తినయలుందే. లక్షలార్నుంచ్చ అహంకారంత్ో వర్నించ్చ, ఎవర్నకీ దయనమీయక్ దయచ్చ దయచ్చ
త ద్క్ు దొ ంగలపాలో, దొ రలపాలో చేసి ూ టంటారు. త్ేనటీగలు ఎంత్ో శరమించ్చ క్ూడబ్టటిన త్ేన త ద్క్ు బ్ాటసారుల
పాలవపత ంది క్దయ !
ఇక్ుడ ఒక్ విశయష విషయానిన సామానా విషయంత్ో సమర్నథంచ్చ చపునన
ై ది క్నరక్ అర్ాథంతరనయాసాలంకారం.
 పశువపల దో షముల్ పాలకమి?
అరయ వైద్రాని క్ులం బ్ౌషధంబ్ునకమి?
క్పుదో షము మౌకరిక్ములకమి?
వృషభంబ్ు ల టద
ా నన క్ృషిక్రమమునకమి?

20
 వలయిెన
ై వాని సదివద్ాకమి?
అపవితు దో షంబ్ు లగ్ననహో తు నకమి?
గుణదో షములవలా క్ులముకమి?
మలనమెై చంద్నము పర్నమళము జ్కడున
ర్ాతిక్ంటద గుడము మధరరంబ్ు జ్కడున
వినయములు జ్కడ మావృతిి ఘ్నత జ్కడున
విశవ పాలన ధరమ! శ్రర విశవ క్రమ!
విశవక్రమ శతక్ం - పండషత ర్ామసింహక్వి

భావం : ఓ విశవక్ర్ామ ! మొగ్నలపపవపవ మొద్లులో బ్ురద్ టంటే మొగ్నలపపవపవ సరవాసన తగుుత ందయ ? పశువప నలా గ్ా

టంటే ఆ నలుపప పాలక్ంటదత ందయ ? వైద్రాడు ఏ క్ులమెన

ై య అది మంద్రలక్ంటద్ర. క్పు పక్ున టంటే ముతాం కాంతి
తగు ద్ర. ఎద్రద ఎలా టనయన వావసాయానికర ఆటంక్ం కాద్ర. అధమ క్ులసరథడైనవాడు నేర్నిన గ్ొపు విద్ాలకమి లోటద?
పాపపపణయాలు అగ్ననక్ంటవప. ఒక్ర్నద్దరు చడడ వాళళునయన ఆ క్ులానికర క్లేు నషి ం లేద్ర. మంచ్చ గంధానయనికర కొంత మలనం అంటటత్ే
దయని
పర్నమళం తగుుత ందయ ? బ్లా ం ర్ాతికర అంటటత్ే దయని తీపి చడుత ందయ ? గ్ౌరవాద్ర్ాలు తక్ుువ చూపిత్ే మా వృతిి క్ునన
గ్ొపుద్నం మాసిపో త ందయ ?

 ట. ల క్ుక్ుర్ాని కోర్నక్ల ర్ీత లలో బ్డష మానవపండషటదల్

మక్ుువలన్ సృజించరచర నమాయక్ుడై సరడులన్ పదేపదే
యుకరుర్న బికరుర్కై తిరుగుచరండునరగ్ాని, విశిషి మారు ముల్
దొు క్ుు తలంపపలేశము క్ుద్రర్ొుననీయడ? వేంక్టేశవర్ా!
శ్రర వేంక్టేశవర శతక్ం - అసూర్న మర్నంగంటట పపరుష్ో తి మాచయరుాలు

భావం : ఓ వేంక్టేశవర్ా ! మానవపడు నిరంతరం నీచకోర్నక్లనే సరిడషగుండయలలో మునిగ్న టకరుర్నబికరుర్నయిెై పో తూంటాడు కానీ
మంచ్చ మారు ంలో నడుదయదమనే ఆలోచన కొదిదగ్ా అయినయ చేయడు క్దయ !
 ట. ఆక్లద్పపులన్ వనట నందిన వార్నకర పట్ిడననమో
శాక్మొ, నీరమో యిడష, పుశాంత ల జ్సిన సరవపపణాముల్
చేక్ురు, నీవపమెచిద్వప, శయరయము, పేుయమటంచర నంతయున్
బ్ాక్వర్ాంజ్నేయ! ఖలభంజ్న! సాధరజ్నయనరరంజ్నయ!
శ్రర బ్ాక్వర్ాంజ్నేయ శతక్ం వేంక్టర్ావప పంత లు

 భావం : బ్ాక్వరంలో వలసిన ఓ ఆంజ్నేయా ! ఆక్ల ద్పిుక్లత్ో అలమటటంచేవార్నకర ఒకరంత అననం, క్ూర్ా,' మంచ్చనీర్నచ్చి
ఆద్ర్నంచ్చనవార్నని నీవప ఎలా వేళలా వార్న మేలు కోరుతూ ఎంత్ో మెచరిక్ుంటావప క్దయ !

 క్ర్ీంనగర్ జిలాా వేములవాడ క్వి మామిడషపలా సాంబ్శివశరమ ర్ాసిన కరంది పదయానిన చద్రవండష.
ఇచ్చినయ పుశనలక్ు సర్కైన జ్వాబ్ునర గుర్నించండష.
 పరువప లేక్ునన జ్గతి సంబ్రము లేద్ర
సంబ్రము లేక్ అననమే సప
ై బ్ో ద్ర
అననమే లేక్ యునన సో యగము సరనన

21
 సో యగము లేక్ యునన మెచరిద్రర్క జ్నరలు.
1) అంద్ంగ్ా టండయలంటే ఇది అవసరం
జ్. అననం
2) పరువప అంటే అరి ం
జ్. గ్ౌరవం
3) సంత్ోషంగ్ా లేక్పో వడం వలా సహంచనిది ఏది ?
జ్. అననం
4) జ్నరలు మెచరికొనటానికర ఒక్ కారణం
జ్. సో యగం
5) పుపంచంలో పుతి మనిషికర టండవలసినది
జ్. పరువప

 కరంది వాకాాలలోని సమానయరథక్ పదయలనర గుర్నించ్చ, గ్ీత గ్ీయండష.

1) ఇతరుల దో ష్ాలు ఎంచేవాళళు తమ తపపులు త్యము త్లుసరకోరు.
2) త్ేనత్టది నరండష త్ేననర సేక్ర్నసి ారు. ఆ మధరవప తీయగ్ా టంటదంది.
1) దో ష్ాలు = తపపులు
2) త్ేన = మధరవప

 కరంది వాకాాలలోని గ్ీత గ్ీసిన పదయలక్ు అర్ాథలు ర్ాయండష.

టదయ : సహృద్యత గల వార్నకర సమాజ్ంలో గ్ౌరవం లభసరింది.
సహృద్యత = మంచ్చ మనసర
1) పూలత్ో పాటద ద్ండలోని దయరం క్ూడయ పర్నమళ్ళనినసరింది.
పర్నమళం = సరవాసన
2) సజ్ు నరల మెతి
ై ు ఎపుటటకీ సంత్ోష్ానినసరింది.
మెైతిు = సేనహం

 పుక్ృతి - విక్ృతి
 గుణం- గ్ొనం
 సరఖం - సరక్ం
 అగ్నన - అగ్ను
 ధరమం - ద్మమం
 దో షం - "దో సం
 పపణాం - పపననం
 వైద్రాడు - వజుు

 కరంది పదయలనర విడదీసి సంధాని పేరు ర్ాయండష.

1) ద్శయందియ
ు = ద్శ + ఇందియ
ు = గుణసంధాని
2) లక్ాధానికార్న = లక్ష + అధానికార్న = సవరణదీరఘ సంధాని
3) పట్ిడననము పట్ిడు + అననము = టతవ సంధాని
4) ర్ాతిక్ంటద = ర్ాతికర + అంటద = ఇతవ సంధాని

22
 5) చయలక్ునన = చయలక్ + టనన = అతవసంధానీ

 కరంది విగరహవాకాాలక్ు సమాసపదయలు ర్ాసి, సమాసం పేరు ర్ాయండష.

 విగరహవాక్ాం సమాసం పేరు
1) ఆక్లద్పపులు = ఆక్లయు, ద్పిుయు. = ద్వంద్వ సమాసం
2) అననవసాిరలు = అననము, వసి మ
ర ు ద్వంద్వ సమాసం
3) ద్శయందియ
ు ాలు = ద్శ సంఖా గల ఇందియ
ు ములు దివగు సమాసం
4) నయలుగు వేదయలు = నయలుగ్కన
ై వేదయలు = దివగు సమాసం
సూకరి : మెడలో బ్ంగ్ారు హార్ాలు వేసరకోవడం... ఒంటటపై ఖర్ీదైన బ్టి లు ధర్నంచడం... డయబ్ు, ద్ర్ాులనర
పుద్ర్నశంచడం అలంకార్ాలు కావప... సంసాురవంతమెైన 'మాటే' నిజ్మెైన అలంకారం.

23
 టపవాచక్ం
1. చ్చతుగ్వ
ీర ం
-మరలం : ధనగ్ోపాల్ ముఖర్ీు:
( Text Book Page No 132 - 137)
 పక్ష పుపంచంలో ర్కండు ద్ృశాాలు మనోహరమెైనవి. గుడుడ బ్ద్ద లు కొటటి తలా పక్ష, పిలాపక్షని ఈ పుపంచపప వలుగులోకర
తీసరకొనిర్ావడం మొద్టటద.ి అటాా వచ్చిన పిలాపక్ష నోటటకర ఆహారం అందిసి ూ తలా పక్ష పంపక్ం కొనసాగ్నంచడం ర్కండవది.
ఇంతక్ూ చ్చతుగ్రవ
ీ ం ఎవరు ? దయని పంపక్ం ఎటాా సాగ్నంది ? అది ఎటాా ఎగరడం నేరుిక్ుననది ? అనే విషయాలనర పాఠం
చదివి త్లుసరక్ుందయం.
 పక్ష పుపంచంలో ర్కండు ద్ృశాాలు అతి మనోహరమెన
ై వి. గుడుడ బ్ద్ద లుగ్ొటటి తలా పక్ష పిలాపక్షని ఈ పుపంచపప వలుగులోకర
తీసరక్ుర్ావడం అంద్రలో మొద్టటది. అలా వచ్చిన పిలాపక్ష నోటటకర ఆహారం అందిసి ూ తలా పక్ష పంపక్ం కొనసాగ్నంచడం ర్కండో ది.
చ్చతుగ్రవ
ీ ం పంపక్ం ఎంత్ో అనరర్ాగంత్ో సాగ్నంది. మనం చ్చనన పిలాలన ఎతి కొని లాలసేి ఆ పిలాలక్ు ఎలాంటట హాయిళ స ఖామర
లభసాియో చ్చతుగ్రవ
ీ ానికర తన తండషప
ు క్ష, తలా పక్షుల నరంచ్చ అలాంటట వచిద్నం లభంచ్చంది.
 పది లక్షల జ్నయభా టంద్ని మనం చపపుక్ునే కోలుత్య మహా నగరంలో క్నీసం ఇరవై లక్షల పావపర్ాలు టంటాయి. నయకో
పంపపడు పావపరం టంది. దయని పేరు "చ్చతుగ్రవ
ీ ం". 'చ్చతు' అంటే 'టలాాసభర్నతమెన
ై రంగులత్ో నిండషన'- అని అరథ ం. 'గ్ీరవం' అంటే
క్ంఠం. నయ పావపరం మెడ చ్చతు విచ్చతు వరణభర్నతం అననమాట. అపపుడపపుడు మా పావపర్ానిన 'హర్నవిలుా మొనగ్ాడు' అని
ముద్రదగ్ా పిలుసరింటానర. దయని తండషప
ు క్ష ఓ గ్నర్నకల
ీ మొనగ్ాడు. తలా పక్ష ఓ వారి ల పావపరం. ఆ ర్ోజులోా అది అతి
సరంద్రమెన
ై క్ులీన వంశానికర చందిన పావపరం.

2. ష్ో యబ్ులాా ఖాన్

- మరలం: చర్నవర్ాల బ్ాగయా
( Text Book Page No 138 - 143)
 పతిుక్లపై పుభుతవం టక్ుుపాద్ం మోపపత ననకాలం. పుభుత్యవనికర వాతిర్క్ంగ్ా వార్ాి పుచరరణ చేయడయనికర సాహసించని
పర్నసథ త
ి లు. అయినపుటటకీ తన 'ఇమోాజు' పతిుక్దయవర్ా నిజ్ాం పుభుతవ విధానయనయలనర, రజ్ాకారా ద్రశిరాలనర ఎండగటటిన క్లం
యోధరడు. సతాపుక్టన తన జీవిత్యనికర చరమగ్ీతం పాడుత ంద్ని త్లసినయ వనరక్ంజ్వేయని ధానీశాల. నిజ్ానిన నిరుయంగ్ా
ర్ాసి రజ్ాకారా చేతిలో బ్ల ైన అనరరుడు ష్ో యబ్ులాాఖాన్ జీవిత్యధానయాయానిన చద్రవపదయం.
 హైద్ర్ాబ్ాద్ పుభుతవం పతిుక్లపై టక్ుుపాద్ం మోపపత నన కాలంలో పుభుత్యవనికర వాతిర్క్ంగ్ా వార్ాి పుచరరణ చేసి ూ
"ఇమోాజ్" పతిుక్నర నడషపన
ి ధానీశాల ష్ో యబ్ులాా ఖాన్, నిజ్ాం పుభుతవ విధానయనయలు, రజ్ాకారుల ద్రశిరాలనర గుర్నంచ్చ
సరనిశితంగ్ా వాాసాలు ర్ాసిన క్లం యోధరడు ఆయన. సతా పుక్టన తన
జీవిత్యనికర చరమ గ్ీతం పాడుత ంద్ని త్లసినయ నిజ్ాలనర ర్ాయడంలో వనరక్ంజ్ వేయని ధానీశాల. హైద్ర్ాబ్ాద్ర ర్ాషి ంర లో
మానరకోట త్యలూకాలో జ్నిమంచయడు. ష్ో యబ్ులాా ఖాన్ తండషు హబీబ్ులాాఖాన్ పో లీస్ ఇనుెక్ిర్ు ా పనిచేసవ
ే ాడు. అతనర
మహాత్యమగ్ాంధానీ అభమాని. హద్
ై ర్ాబ్ాద్ర పుభుతవం మతక్లహాలు సృషిిసి ూ ర్ాషి మ
ర ంతటా లూటీలు, గృహ ద్హనయలు,
హతాలు రజ్ాకారుల దయవర్ా చేయించ్చంది.
జ్ాతీయవాది, గ్ాంధానీ అభమాని అయిన ష్ో యబ్ులాాఖాన్ "త్యజివ” అనే టరూ
ద పతిుక్లో ఖాసీంరజీవ క్ూ
ర రమెన
ై పనరలనర
ధానైరాంగ్ా విమర్నశంచేవాడు. ఆ కారణంగ్ా 1948 ఆగసరి 22వ త్ేదన
ీ మధా ర్ాతిు 12.30 గంటలక్ు "నేటట భావాలు" అనే
వాాసానిన పూర్ని చేసరకొని ఇంటటముఖం పటటిన ష్ో యబ్ులాాఖానిన రజ్ాకారులు భయంక్రంగ్ా కాలి చంపారు.

24
 జ్ాతీయవాది అయిన ష్ో యబ్ులాాఖాన్ మత్యలక్ు అతీతంగ్ా పని చేసేవాడు. హైద్ర్ాబ్ాద్ర పుభుతవపప మత్ోనయమద్పప పనరలు
రజ్ాకారులు ఖాసీంరజీవ నయయక్తవంలో పుజ్లపై చేసి రనన దయషిికానిన భర్నంచలేక్పో యిేవాడు. వాటటని ఖండషసి ూ త్యజివ అనే
టరూ
ద పతిుక్ దయవర్ా వాాసాలు ర్ాసేవాడు. హైద్ర్ాబ్ాద్ర పుభుతవ ద్రషి బ్ుదిిని, నిజ్ాం విధానయనయలనర, పుజ్ా వాతిర్క్ పనరలనర
ఇమోాజ్ అనే పతిుక్ దయవర్ా పుజ్లనర చైతనాపర్నచవ
ే ాడు. నిజ్ాం పుభుత్యవనికర వాతిర్క్ంగ్ా పుజ్లనర పో ు తుహసరినయనడని, గ్ాంధానీ
మారు ంలో నడుసూ
ి జ్ాతీయోద్ామానికర సహక్ర్నసి రనయనడని, తమ మతంవాడై టండష తమనర విమర్నశసరినన సంపాద్కీయ
వాాసాలనర చూసి నిజ్ాం పుభుతవం వణికరపో యింది. ఖాసీంరజీవ ష్ో యబ్ులాాఖానరన బ్దిర్స
న ి ూ లేఖలు ర్ాసేవారు. చ్చవర్నకర అదే
కారణంగ్ా 22-8-1948 అరి ర్ాతిు రజీవ అనరచరులు ష్ో యబ్ులాాఖాన్ నర చంపారు.
 వీరపతిన భరి పై ఐడష నీవంద్రక్ు అరచలేద్ర. ఆ ద్రషి శక్ుిలనర వననంటట త పాకరత్ో కాలి అయోా ఎంతటట పుమాద్ం
సంభవించ్చనది. అవపజ్ా నేనర బిగు రగ్ా అరచ్చన యిెడల పిర్క
న త
ర నమవపత ంది. వీరుడై చచ్చినవాడషక సవరు ం. ఇదే నిజ్మెైన
అహంసా సిది యంతం, తలా ని జూచ్చ అమామ! నేనేలాగ్కైన యిళ లోకానిన విడషచ్చపో త్యనర. నీవప వీరమాత వనిపించరకొముమ.
అవపజ్ా నీవప నిండు చూలాలవి. నీవప నయ ధరమపతినవని కీర్ి ని
న లుపవా? నీవప వీరమాత వౌత్యవప. మీరు యిటాా ఏడషసేి నయ
ధానైరాం సననగ్నలా ుత్ోంది. ఆనయడు మన బ్ాపప మననర విడషచ్చపో యిన నయడు ననరన ఏమని ఓదయర్నినయవమామ! అబ్ాబ!!

1. పై పేర్ాలోని వీరపతిన ఎవరు?

జ్. అవపజ్ా, ష్ో యబ్ులాాఖాన్ భారా వీరపతిన.
2. ఎలా చచ్చిన వాడషది సవరు ం?
జ్. వీరుడష వల చచ్చిన వాడషది సవరు ం.
3. పై పేర్ాలోని బ్ాపప ఎవరు ?
జ్. మహాత్యమగ్ాంధానీ.
4. నీవప వీరమాతవప అవపత్యవని ఎవరు, ఎవర్నత్ో అనయనరు ?
జ్. ష్ో యబ్ులాాఖాన్ తన తలా త్ో అనయనరు.
5. ఏది నిజ్మెన
ై అహంసా సిది యంతం ?
జ్. పిర్క
న రవాని వల అరవక్ుండయ, వీరుని వల మరణించడమే అహంసా సిది యంతం.
 పతిుక్లపై పుభుతవం టక్ుుపాద్ం మోపపత నన కాలం. పుభుత్యవనికర వాతిర్క్ంగ్ా వార్ాి పుచరరణ చేయడయనికర సాహసించని
పర్నసథ త
ి లు. అయినపుటటకీ తన 'ఇమోాజు' పతిుక్ దయవర్ా నిజ్ాం పుభుతవ విధానయనయలనర, రజ్ాకారా ద్రశిరాలనర ఎండగటటిన
క్లం యోధరడు, సతా
పుక్టన తన జీవిత్యనికర చరమగ్ీతం పాడుత ంద్ని త్లసినయ వనరక్ంజ్వేయని ధానీశాల, నిజ్ానిన నిరుయంగ్ా ర్ాసి రజ్ాకారా
చేతిలో బ్ల ైన అమరుడు ష్ో యబ్ులాాఖాన్.

1. పుభుతవం ఎవర్నపై టక్ుుపాద్ం మోపపత ననది ?

జ్. పతిుక్లపై
2. ఎవర్నకర వాతిర్క్ంగ్ా వారి లు పుచరర్నంచడయనికర పర్నసథ త
ి లు అనరక్ూలంగ్ా లేవప ?
జ్. పుభుత్యవనికర
3. ఏ పతిుక్ దయవర్ా పుభుతవ విధానయనయలనర రజ్ాకారా ద్రశిరాలనర ఎండగటాిరు ?
జ్. 'ఇమోాజు' పతిుక్
4. రజ్ాకారా చేతిలో బ్ల ైన అమరుడు ఎవరు ?
జ్. ష్ో యబ్ులాాఖాన్

25
 5. ఈ పేర్ాక్ు 'శ్రర్నిక్'నర ర్ాయండష.
జ్. క్లం యోధరడు/రజ్ాకారా నర ఎదిర్నంచ్చన ధానీశాల

3. చ్చంద్ర ఎలా మమ
-మరలం: డయ॥ ముతాం
( Text Book Page No 144 - 147)
 చ్చంద్ర భాగ్ోతం అనయన, యక్షగ్ానం అనయన ఒక్ుటే. ఇది ఒక్ జ్ానపద్ క్ళ. యక్షగ్ానం పపసి కాలోా నరండష కొనిన ప ర్ాణిక్
అంశాలనర తీసరకొని పుద్రశనలసాిరు. ప ద్రదన మొద్లుపటటిన ఈ పుద్రశన సాయంతుం దీపాలు వలగ్ వరక్ు సాగుతూ
టంటదంది. భాగ్ోత్యనిన అంబ్ కీరినత్ో మొద్లుపడత్యరు. అంబ్ కీరినంటే పాురిన గ్ీతమే. త్ర వనరక్ వేష్ాలు, మేక్పపలు
పూరి యిేావరక్ు పిలాలత్ో వేయిసాిరు. ఇటద పిలాలక్ు నేర్నునటద
ా త్ర వనరక్ వేష్ాలు పూరి యిాే వరక్ు ఇది కొనసాగుత ంది.
అసలు భాగవతం గణపతి పాురిన, సరసవతీ పాురి న తర్ావత అసలు పుద్రశన మొద్లవపత ంది. త్యళం వేయడయనికర రక్రకాల
ర్ాగ్ాలనర టపయోగ్నంచేవారు. ఆదిత్యళం, భరపాలం, కాంభోజ్, మోహన ర్ాగ్ాలక్ు పాటలు, పదయాలు పాడుత్యరు. జుళళవ
త్యళం ర్ాజు పాతులక్ు టపయోగ్నసి ారు. దీనికర సరతిి గంత , క్త్ి ర అడుగు, క్ుంగ్న ఒపునము, చక్రములు అనే అడుగులు
టంటాయి.
వాయిదయాలుగ్ా, మదద ల, త్యళ్ళలు, గజ్కులు, పపంగ్న అనబ్డే సనయనయి టండేవి. హార్ోమనియం అనేవి తర్ావత వచ్చినవి. ఎండషన
స రకాయత్ో చేసన
ి వాయిదయానిన పపంగ్న అంటారు. అంద్ర్నకర అనిన వాయిదయాలు వచ్చి టండయల. ఈ చ్చంద్ర భాగ్ోత ల వాళుక్ు
వేర్ వృతిి టండద్ర. పుద్రశనల దయవర్ా వచ్చిన దయనిన లేద్ంటే బ్ాకీ త్చరిక్ుని క్ూల పనరలక్ు పో యి జీవనం గడుపపత్యరు.
 చ్చంద్ర భాగ్ోత క్ళ్ళకార్నణి చ్చంద్ర ఎలా మమృ సీి ,ర పపరుష పాతులనర సమరథ వంతంగ్ా పో షించగలగ్నన క్ళ్ళకార్నణి చ్చంద్ర ఎలా మమ.
నిజ్ామాబ్ాద్ జిలాా చ్చనయనపపరం అనే గ్ారమం చ్చంద్ర ఎలా మమది. వార్న క్ుటదంబ్ం అంత్య త్యతలకాలం నరండష చ్చంద్ర
భాగ్ోత్యలత్ోనే జీవనం గడషపవ
ే ారు. ఎలా మమక్ు నయలుగవ ఏట మొఖానికర రంగుపూసి బ్ాలక్ృషణ ని వేషం వేశారు.
అపుటటనరండష బ్ాలక్ృషణ డు, రంభ, బ్బ్ువాహనల చ్చత్యుంగద్, సరంద్రకాండలో సీత, సతీ సావితిులో సావితిు వంటట వేష్ాలు
వేసద
ే .ి ర్ాజు, వాల, ధర్ామంగుడు, క్ుశలుడు, హనరమంత డు వంటట పపరుష వేష్ాలనర క్ూడయ పుద్ర్నశంచేది. అంత్ేకాక్
సారంగధర, చంచరలక్షమ, సతీసావితిు, పుహాాద్, మెైర్ావణ, మాంధానయత చర్నత,ు ర్ామాంజ్నేయ, సతీ అనసూయ, సతీత లసి,
బ్ాలనయగమమ వంటట ఇరవై ఐద్ర భాగవత్యలోా పపరుష వేషం ధర్నంచేది. చ్చంద్రగ్ానంత్ో, నటనత్ో, త్లంగ్ాణత్ో పాటద అనేక్
పాుంత్యలనర మెపిుంచ్చన క్ళ్ళతపసివ, 2005 నవంబ్ర్ 9న నిజ్ామాబ్ాద్ జిలాా అరదపూర్ోా మరణించ్చంది.

4. ఇలుా-ఆనందయల హర్నవిలుా
( Text Book Page No 148 - 153)
 భారతీయ క్ుటదంబ్ వావసథ అనరసరణ యోగామెైనద్ని అంతర్ాుతీయ సమాజ్ం అనేక్ పుశంసలు క్ుర్నపించ్చంది. తీయని
అనరబ్ంధానయల సమాహారం, ఆతీమయతల మందిరం అయిన ఇలుా, క్ుటదంబ్ం యక్ు గ్ొపుద్నం త్లుసరక్ుందయం. క్ుటదంబ్
విలువలు కాపాడుక్ుందయం.
 టమమడష క్ుటదంబ్ంలో టనన ఆనంద్ం చ్చనన క్ుటదంబ్ాలోా టండద్ర. చ్చనన క్ుటదంబ్ంలో సభుాలు సరఖసంత్ోష్ాలనర
పంచరకోవడయనికర మనరష లనర వత కోువలసి వసరింది. అమమ, నయనయన, పిలాలత్ోపాటద త్యతయా, నయనమమ, అమమమమలత్ో
క్లసి టండడం వలా అనరబ్ంధానయలు పరుగుత్యయి. క్ుటదంబ్ పద్ద ల దయవర్ా పిలాలక్ు సమాజ్ సిథతిగత లు, ఆచయర వావహార్ాలు
అలవడుత్యయి. క్లసిమల
ె సి టననపపుడే క్ుటదంబ్ం అయినయ, సమాజ్ం అయినయ పరసుర సహకార్ాలనర అందించరకోగలద్ర.
అభవృదిిని సాధానించగలద్ర.
మన తరం పర్నగ్న క్ుటదంబ్ సభుాల సంఘీభావంత్ో వసరధానైక్ క్ుటదంబ్ భావననర తర్ావతి తర్ానికర అందించవచరి

26
 వాషిి క్ుటదంబ్ం' అంటే భార్ాాభరి లూ, పిలాలూ మాతుమే టనన చ్చనన క్ుటదంబ్ం. ఆర్నథక్ సేవచఛ, సమానతవం, వాకరి
సావతంతుాం అనే మరడషంటట పన
ై ే 'వాషిి క్ుటదంబ్ం' ఆధానయరపడషయుంటదంది. వాషిి క్ుటదంబ్ంలో వాకరిగత గ్ౌరవం, సమాజ్ంలో
పుత్ాే క్ గుర్నింపప, నిరణ యించరకొనే అధానికారం లభసాియి.టమమడష క్ుటదంబ్ంలో వాకరి సేవచఛక్ూ, ఆర్నథక్ సావతంత్యుానికీ,
సమానత్యవనికీ పాుధానయనాం లేక్పో వడం వలాా, సావరి ం పర్నగ్నపో వడం వలాా టమమడష క్ుటదంబ్ వావసథ లో మారుులు వచయియి.
చ్చనన క్ుటదంబ్ం అనే భావం బ్లపడషంది. అంద్రవలా నే వాషిి క్ుటదంబ్ాలు ఏరుడుత నయనయి.
 సమాజ్ానికర క్ుటదంబ్ం వననముక్. మంచ్చ క్ుటదంబ్ం, మంచ్చ సమాజ్ం వలా , మంచ్చ దేశం ఏరుడుత ంది. మంచ్చ
క్ుటదంబ్ాలత్ో దేశం నిండషత్,ే ఆ దేశం సిర్న సంపద్లత్ో నిండుత ంది. చక్ుని క్ుటదంబ్వావసథ , మన భారతదేశానిన
పుపంచంలోనే టననత సాథనంలో నిలబ్టటింది.
మన దేశం అంటే చక్ుని క్ుటదంబ్ాల సమాహారమే. క్ుటదంబ్ాలు అనీన చక్ుగ్ా సిర్స
న ంపద్లత్ో టంటే, దేశం బ్ాగ్ా టననటేా ,
క్ుటదంబ్ వావసథ వలేా , దేశ్రయ జీవన సంసుృత లు నిలుసరినయనయి. కాబ్టటి దేశానికర క్ుటదంబ్వావసథ వననముక్.
 భారతీయ క్ుటదంబ్ వావసథ , విశవసనీయత, సమగరత, ఏక్త అనే 3 మరలసి ంభాల మీద్ ఆధానయరపడష టంది.
అంద్ర్న సరఖంలో నయ సరఖం టననది అనే త్యాగభావన భారతీయ క్ుటదంబ్ానికర పాుతిపదిక్. అంతర్ాుతీయ సమాజ్ం నరండష
పుశంసలు అంద్రక్ుననది భారతీయ వావసథ . తీయని అనరబ్ంధానయల సమాహారం, ఆతీమయతల మందిరం క్ుటదంబ్ం. వాకరి
సమాజ్ంలో ఒంటర్నగ్ా బ్ుతక్లేడు. పో షణ, భద్ుత, క్ుటదంబ్ వావసథ క్ు ముఖాాంశాలు.
పిలాలక్ు సమాజ్ంలో ఒక్ సాథనయనిన క్లుంచడం. విచక్షణ జ్ాఞనయనిన ఇవవడం, సంసుృతిని వారసతవంగ్ా అందించడం క్ుటదంబ్
వావసథ పుధానయన టదేదశం. తలా ద్ండుులనర గ్ౌరవిసూ
ి పద్ద లక్ు విధానేయంగ్ా టంటూ, పిలాలక్ు మారు ద్రశక్ంగ్ా, పేుమగ్ా టండటం
క్ుటదంబ్ ప రుల బ్ాధాత. అమమమమ, నయనమమ, త్యతయాలత్ో సరదయగ్ా జీవిత్యనిన ఎవర్న బ్ాధాతలనర వారు నిరవర్నిసి ూ ర్పటట
తర్ానికర క్ుటదంబ్ విలువలన చయటడమే భారతీయ క్ుటదంబ్ వావసథ యక్ు గ్ొపుద్నం.

5. జ్ానపద్ క్ళలు
( Text Book Page No 154 - 158)
 త్లంగ్ాణ పలా లోా ఆటలక్ు, పాటలక్ు విడదీయలేని బ్ంధం టననది. ఇక్ుడష సాహతాం పుజ్ా సాహతాం. ఇక్ుడష క్ళలు
పుజ్ాక్ళలు. పాటలు, గ్యాలు, క్థ్లు మొద్ల న
ై అపారమెైన సారసవతము అనేక్ క్ళ్ళరూపాలోా వభ
ై వానిన పలా పుజ్ల
నయలుక్ల మీద్ నయటామాడుత్యయి. అవే జ్ానపద్క్ళలు. ఇవి త్లంగ్ాణ పుజ్ల క్ళ్ళభరుచ్చకర చక్ుని నిద్రశనయలుగ్ా
నిలుసరినయనయి. ఆ జ్ానపద్ క్ళ్ళ
వైభవానిన గుర్నంచ్చ త్లుసరక్ుందయం.
 జ్ానపద్రలు అనగ్ా పలా పుజ్లు, పలా లోా అలర్ారు క్ళలనర జ్ానపద్ క్ళలు అంటారు. ఒగుుక్థ్, బ్ురరక్థ్, యక్షగ్ానం,
చ్చంద్రబ్ాగ్ోత్యలు, చ్చడుతలర్ామాయణం, కోలాటం, భజ్న, త పాకరర్ాముడు, పిటిలదొ ర మొద్లగునవి జ్ానపద్ క్ళలక్ు
టదయహరణలు. భాగవతం, ర్ామాయణం, భారతం, గ్ారమదేవత క్థ్లు, గ్ొలా సరద్రదలు, త పాకరర్ాముడు, వీరుల క్థ్లు
లాంటటవి ఏండా కండుాగ్ా ఈ జ్ానపద్ క్ళల దయవర్ానే పుచయరంలోకర వచ్చినయయి. పలా పుజ్లు నిరక్షర్ాసరాలు. అటాాంటట కాలంలో
వాళా క్ు వినోద్ంత్ో పాటద నీతిసూత్యుల ఆలోచననర క్లగ్నంచేంద్రక్ు జ్ానపద్ క్ళలు టపయోగపడేవి. వీటటలో యక్షగ్ానయలు,
గ్ొలా సరద్రదలు, త పాకరర్ాముడు గుర్నంచ్చ త్లుసరక్ుందయం.

 యక్షగ్ానయలు :
కొనినచోటా వీటటని బ్ాగ్ోత్యలని, నయటకాలని క్ూడయ అంటారు. పాటలు, పదయాలు, ద్రువప, ఆదిత్యళం మొద్లగు పుకరయలత్ో ఇది
సాగుత ంది. ఎక్ుువగ్ా వీటటని ర్ాతిుపూట పుద్ర్నశంచేవారు. గ్ారమంలోని కొంద్రు యువక్ులు 'మాాలా ం' గటటి యక్షగ్ానయనిన
నేరుిక్ుని పుద్ర్నశంచేవారు. పుజ్ాక్ళలు ఎపపుడూ పుజ్ల వినోదయనికర మాతుమే టపయోగ్నంచేవారు కాని సంపాద్న కోసం కాద్ర.
నృతా, నయటక్, సంగ్ీత గ్ాత్యుల క్లబ్ో త ఇది. ఆయాపాతులా ో నటదలు నటటంచ్చ నవరసాలు ఒలక్బ్ో సరింటే పుజ్లు పరవశంగ్ా

27
 సుందించేవారు. యక్షగ్ానయలు క్ర్ాణటక్ ర్ాషి ంర నరంచ్చ త్లంగ్ాణక్ు వచ్చిన ఒక్ నయటకాలు అయినయ యక్షగ్ానయలు అయినయ దైవ
పాురి నత్ో మొద్లుపటేివారు.
పర్ాబ్ుహమ పరమేశవర పపరుష్ో తి మ సదయనంద్ పరంజ్యాతి పర్ాతుర పతితపావన సరపుకాశ వరదయయక్ సక్లలోక్ వాంఛిత
గుణదయపుమయ
ే నీక్ు వంద్నములు ర్ామ స గత్ో మమేమలుకోవా పాక్శాసనయభవినరత పంక్జ్మన బ్ోు వపమిక్ పరమేశవర
మొకకుదయ .

 గ్ొలా సరద్రదలు:
గ్ొలా సరద్రదలంటే గ్ొలా లు చపేు సరద్రదలు.. సరద్రదలు అంటే ఇంద్రలో పుధానయన క్థ్క్ుడు ఆటపాటలత్ో పేుక్షక్ులనర పాడేపాటనర
అటద ఇటద పక్ునరనన ఇద్ద రు చవికర చయిక్పప పుద్రశనలో వీరణయలు (పద్ద దో ళళు), కొంతమంది వనరక్ నరండష
వంతపాడుత్యరు.సంగత లు లేదయ మంచ్చ మాటలు. అలర్నసి ాడు. పుధానయన క్థ్క్ుడు సాగదీసి వంతపాడుత్యరు. ఈ
కొముమలనరవయోగ్నసి ారు.
గ్ొలా సరద్రదల పుద్రశనలో క్థ్క్ుడు సర్ాసర్న రంగసథ లం మీదికర ర్ాడు. జ్నం మధా నరండష వసాిడు. మిగ్నలన ఇద్ద రు క్ూడ
ఆటనర రకరిక్టటించడయనికర ఈ మరలనరందొ క్రు, ఆ
మరలనరండొ క్రు టదర్, టదర్ మని గ్ొర్కరలనర అదిలంచ్చనటద
ా , తపిుపో యిన గ్ొర్కరలనర వత క్ుత ననటద
ా , త్ోడేళునర
తరుముత ననటద
ా శబ్ాదలు చేసి ూ వసాిరు.

 త పాకర ర్ాముడు (పిటిలదొ ర): వేషం చూసేి నే నవపవవసరింది. మాటలు వింటే పగలబ్డష నవావలనిపిసి రంది. ఈ
మాటలు సర్నగ్ు ా 'త పాకర ర్ాముడష'కర సర్నపో త్యయి. గమమతి గ్ా టండే వేషం, చ్చతువిచ్చతుమన
ెై మాటలు మాటాాడుతూ... పైకర
ఎనోన డయంబికాలు చపపత ననపుటటకర తన వనరక్నరనన లేమిని గుర్నించండని అంద్ర్నని నవివసూ
ి , ఇంటటంటటకర తిర్నగ్న
యాచ్చసరింటాడు. ఇది పగటటవష్
ే ాలోా ఒక్ రక్మని చపువచరి. ఎవర్కైనయ వద్లుగ్ా అడడ దిడడంగ్ా డస
ు రు వేసరక్ుంటే 'ఏమిర్ా!
త పాకర ర్ాముడష 'వేషమేందిర్ా' అనేవాళళు.ఒక్ పక్ు పైకర మడచ్చన ఖాకీ పాాంటద, చ్చనిగ్నన అంగ్న, త్లా ఈక్త్ో క్ూడషన
ఇంగ్ీాష దొ రల టోపి, మెడలో రుమాలు (సాుర్ూ), సననటట చ్చరుక్తిి మీసం, కాళా క్ు బ్రటద
ా , భుజ్ానికర క్ట్ిత పాకర, ముఖానికర
త్లా రంగుత్ో చూపరులక్ు నవపవపపటటించేదిగ్ా టంటదంది. త పాకర ర్ాముని వేషం.

6. పి.వి. నరసింహార్ావప
( Text Book Page No 159 - 161)
 భారత ర్ాజ్కీయాలలో అపరచయణక్ుాడనే పేరు, గ్ాంధానీ, నహర
ర క్ుటదంబ్ాలక్ు చంద్ని త్ొల కాంగ్కరస్ నేతగ్ా పుధానయని
పద్వీకాలానీన పూర్నిచస
ే ిన అరుదన
ై పుతిషఠ , మెైనయర్నటీ పుభుత్యవనిన నిలక్డగ్ా నిబ్బరంగ్ా అయిదేళళు నడషపించ్చన 'త్లుగు
నేతృతవం' ఇవనీన తలచరకోగ్ానే గురుిక్ువచేి పేరు పాములపర్ని వంక్ట నరసింహార్ావప.
3. సిథత పుజుఞడు ...
సంసురణశ్రల
అపర చయణక్ుాడు నయాయశాసి జు
ర ఞ డు ...
బ్హుభాష్ా కోవిద్రడు. అంద్ర్నకీ అయిన వాడు. మన త్లంగ్ాణ మహనీయుడు సాహతా సరగంధానయలనర వద్జ్లా నవాడు.....
'లోపల మనిషి'ని అంద్ంగ్ా ఆవిషుర్నంచ్చనవాడు . ఎదిగ్న
న కొదీద ఒదిగ్న టండట మెటా ాగ్ో త్లసినవాడు
ద్క్షణ భారతం నరండష మొటి మొద్టగ్ా పుధానయని పీఠం అధానిషంచ్చన
ిఠ వాడు ...
 పై మాటలు వింటదంటే గురుిక్ు వచేి వార్కవర్ో త్లుసా? భారతదేశ ఆర్నథక్ వావసథ గ్ాడష తపపుతూ పతనోనరమఖంగ్ా పరుగులు
తీసరినన ద్శలో 'పుధానయని' పగ్ాులు చేపటటి చక్ుదిదద న
ి ధానీశాల, మన త్లంగ్ాణ ముద్రదబిడడ పాములపర్ని వేంక్ట నరసింహార్ావప.

28
 పి.వి. నరసింహార్ావప త్లంగ్ాణ ఖాాతిని ఖండయంతర్ాలక్ు చయటటన మహా మేధానయవి. బ్హుభాష్ా కోవిద్రడు. నిజ్ాం వాతిర్క్
పో ర్ాటంలో ర్ాటద దేలన తర్ానికర చందిన నయయక్ుడయయన. బ్హుముఖమెన
ై వీర్న పుతిభ అననా సామానాం. ర్ాజ్కీయ
రంగంలో శాసన
సభుాడషగ్ా, ర్ాషి ర విదయామంతిుగ్ా, ముఖామంతిుగ్ా, పుణయళ్ళకా సంఘ్ టపాధాక్షుడుగ్ా, కంద్ు విదేశాంగ శాఖ మంతిుగ్ా, మానవ
వనరుల అభవృదిి శాఖ మంతిుగ్ా, పుధానయన మంతిుగ్ా దేశానిన పుగతి పథ్ం వైపప నడషపించ్చన మేరునగధానీరుడు పి.వి.
క్విగ్ా, అనరవాద్క్ుడుగ్ా, పాతిుకయుడుగ్ా, క్థ్క్ుడషగ్ా, నవలా రచయితగ్ానే కాక్ుండయ పదయనలుగు భాషలు మాటాాడగలు న
బ్హుభాష్ావేతిగ్ా సరపర్నచ్చత లు. 1983లో నూాఢషలీాలో జ్ర్నగ్న
న అలీన దేశాల శిఖర్ాగర సమావేశంలో సాునిష్ భాషలో మాటాాడష
క్ూాబ్ా అధాక్షుడు ఫడల్ కాసోి ర నర అబ్ుబరపర్నచ్చన ధానీశాల. పి.వి. పపటటింది భరసావమా క్ుంటదంబ్ంలోనే. ఐనయ భరసావమా
పో క్డలక్ు ద్ూరంగ్ా తనక్ు వారసతవంగ్ా సంక్రమించ్చన భరమిలో యాభై ఎక్ర్ాల భరమిని భరదయనోద్ామానికర దయనమిచ్చి
తన ఔదయర్ాానిన చయటదక్ునయనడు. త్యనర ముఖామంతిుగ్ా టనన కాలంలోనే భరసంసురణలక్ు శ్రరకారం చరటటి చర్నత్యరుథడయిన
పి.వి. నరసింహార్ావప
జీవిత విశయష్ాలనర త్లుసరకొందయం.

బ్ాలాం - విదయాభాాసం:
క్ర్ీంనగర్ జిలాా భందేవరపలా మండలం 'వంగర' పి.వి. నరసింహార్ావప సవగ్ారమం. ఆయన పపటటిన గ్ారమం మాతుం వరంగల్
జిలాా నరుంపేట మండలం లకనపలా . సీత్యర్ామార్ావప, రుకామబ్ాయమమ పపణాద్ంపత లక్ు 28 జూన్ 1921న పి.వి.
నరసింహార్ావప జ్నిమంచయడు. వంగర గ్ారమానికర చందిన పాములపర్ని రంగ్ార్ావప, రత్యనబ్ాయిలు పి.వి.ని ద్తి త
తీసరక్ునయనరు.
1924లో బ్ాసరలో కొలువైన జ్ాఞన సరసవతి సనినధానిలో అతని తలా ద్ండుులు అక్షర్ాభాాసం చేయించయరు వంగర పుభుతవ
పాఠశాలలో ఓనమాలు దిదద యడు. 1928 నరండష 1930 వరక్ు హుజూర్ాబ్ాద్ పాఠశాలలో మరడు, నయలుగు తరగత లు
చదివాడు, వంగర నరండష హుజూర్ాబ్ాద్రు దయదయపప ఇరవై కరలోమీటరా ద్ూరం ర్ోజూ సవార్ీ క్చిడం (ఎడా బ్ండష) లో వళ్ళు
వచేివాడు. చద్రవపక్ునే ర్ోజులోా పి.వి. ఎపపుడూ కాాస్ ఫసేి. త్యనపపుడూ కాాసోా సకకండ్స ర్ావడం ఎరుగనని 'ఐ విట్నస్' అనే
పతిుక్క్ు ఇచ్చిన ఇంటరూవాలో ఒక్సార్న పి.వి.చపాుడు. చ్చననపపుడు గణితం సబ్ు క్ిు అంటే అమితంగ్ా ఇషి పడేవాడు.
చద్రవపలోనే కాద్ర ఆటలోానూ ఆర్నత్ేర్న
న వాడే. ట్నినస్ కీరడనర బ్ాగ్ా ఆడేవాడు. పి.వి.కర చ్చననపుటట నరండష సంగ్ీతంలోనూ
పువశ
ే ం టంది. లలత సంగ్ీతం, భజ్నలు, శాసీి య
ర సంగ్ీతంత్ో క్ూడషన కీరినలు శారవాంగ్ా పాడేవాడు.
1936లో హనరమకొండలో డషసి ంక్షన్ మారుులత్ో మెటక్
టు ుాలేషన్ టతీి రుణడయాాడు. 1938లో నిజ్ాం ర్ాషి ర వాతిర్క్ టద్ామంలో
పాల్ునడంత్ో ఆయన ర్ాషి ంర లో ఎక్ుడయ చద్రవక్ుండయ నిరబంధం విధానించయరు. దీనిత్ో ఆయన మహార్ాషి ల
ర ోని పూనలో
బి.యసిు., నయగపూర్ విశవవిదయాలయంలో ఎల్.ఎల్.బి. పటాి ప ందయడు. హైద్ర్ాబ్ాద్ ర్ాషి ర ముఖామంతిుగ్ా పనిచేసిన బ్రరుుల
ర్ామక్ృష్ాణర్ావప వద్ద జూనియర్ పీా డర్ాు పనిచేశాడు.

ర్ాజ్కీయ పుసథ ానం:

పి.వి. ర్ాజ్కీయ పుసథ ానం ఓటమిత్ో పాురంభమయింది. 1952లో సవతంతు భారత త్ొల సాధానయరణ ఎనినక్లలో పుముఖ త్లంగ్ాణ
సాయుధ పో ర్ాట యోధరడు బ్ద్ద ం ఎలాార్కడషడ చేతిలో ఓటమి పాలయాాడు. పడషలేచ్చన క్డల తరంగం వల తిర్నగ్న 1957 నరండష
1972 వరక్ు నయలుగు సారుా మంథ్ని శాసనసభా నియోజ్క్వరు ం నరండష జ్యకతనం ఎగురవేశాడు. 1962లో ర్కండో సార్న
శాసన సభక్ు ఎనినక్యిన పి.వి. ర్ాషి ర జ్కళ
ై ళు. పుజ్ా సంబ్ంధానయలు, విదయాశాఖ, ఆర్ోగా శాఖల మంతిుగ్ా బ్ాధాతలు
నిరవర్నించయడు. ఆయా శాఖలోా పలు సంసురణలు చేపటటి అంద్ర్న పుశంసలు ప ందయడు. మరడో సార్న శాసన సభక్ు గ్కలచ్చన
సమయంలోనే పి.వి.ని ముఖామంతిు పద్వి వర్నంచ్చంది. త్యనర ముఖామంతిుగ్ా టననపపుడే భరసంసురణలు
అమలుపర్నచేంద్రక్ు చరాలు చేపటాిడు. పటి ణ భర గర్నషి పర్నమితి చటి ం క్ూడయ పి.వి. పుభుతవమే త్చ్చింది. నిజ్ానికర

29
 పి.వి. ముఖామంతిు పద్వి పో వడయనికర భరసంసురణ చటి మే కారణమని ర్ాజ్కీయ విశయాషక్ుల అభపాుయం. పేద్లక్ు మేలు
జ్ర్నగ్ చటి ం కోసం పద్విని తృణపాుయంగ్ా వదిల వేయడం మహనీయులక్ు క్షి ం కాద్ర క్దయ!
దేశ ర్ాజ్కీయాలలో ..1977లో పి.వి. కంద్ు ర్ాజ్కీయాలలో పువేశించయడు. హనరమకొండ నరండష లోక్ుభ సభుాలుగ్ా
ఎనినక్యాాడు. శ్రరమతి ఇందిర్ాగ్ాంధానికర ఆతాంత విశవసనీయుడుగ్ా టంటూ కీలక్మెైన హో ం, విదేశాంగ శాఖ మంతిుగ్ా
బ్ాధాతలు నిరవహంచయడు. 1984లో హనరమకొండ నరండష ఓటమి పాలయినయ, మహార్ాషి ల
ర ోని ర్ాంట్క్ నియోజ్క్ వరు ం నరండష
విజ్యం సాధానించయడు. ర్ాజీవ్ గ్ాంధానీ మంతిువరు ంలో మానవ వనరుల శాఖ, హో ం శాఖక్ు మంతిుగ్ా బ్ాధాతలు. చేపటాిడు.
ర్ాజీవ్ గ్ాంధానీ హత్యానంతరం చోటద చేసరక్ునన పర్నణయమాల వలన అపుటటక ర్ాజ్నీతిజుఞడుగ్ా దేశ, విదేశాలలో గణుతికకకరున
పి.వి.నరసింహార్ావప
కీలక్మయిన బ్ాధాతలు సీవక్ర్నంచయడు.
 1991లో జ్ర్నగ్న
న ఎనినక్ల తర్ావత దేశర్ాజ్కీయ రంగంలో ఒక్ అనిశిితి ఏరుడషంది. ఏ ర్ాజ్కీయ పార్ీికర సుషి మెైన ఆధానిక్ాం
ర్ాలేద్ర. అపపుడు తన ర్ాజ్కీయ చత రతత్ో మితుపక్ాల మద్ద త క్ూడగటటి త్యనర పుధానయనమంతిుగ్ా మెన
ై యర్నటట పుభుతవం
ఏరురచయడు. అనేక్ మంది ర్ాజ్కీయ విశయాషక్ులు ఈ పుభుతవం ఒక్ సంవతురం క్ంటే ఎక్ుువ కాలం మనజ్ాలద్ని పద్వి
విర్నచయరు. కాని తన అననామెన
ై చయత రాంత్ో ఐద్ర సంవతుర్ాలు చక్ుని పాలన అందించ్చ ర్ాజ్కీయ పండషత లనే
ఆశిరాపర్నచయడు.
పాతిుకయునిగ్ా... సృజ్నశ్రలగ్ా... :
భారతదేశంలో సాహతీ పర్నమళ్ళలు వద్జ్లా న అతి కొదిద మంది ర్ాజ్కీయ వేతిలలో పి.వి. అగరత్యంబ్రలానికర అరుుడు. 1948లో
'కాక్తీయ పతిుక్నర సాథపించ్చ త్ొలతరం పతిుకా రచయితలలో ఒక్డయాాడు. 'కాక్తీయ' పతిుక్లో 'జ్య' అనే
మారుపేరుత్ో అనేక్ రచనలు చేశాడు. త్లంగ్ాణ సాయుధ పో ర్ాట నేపథ్ాంలో "గ్ొలా ర్ామవవ" క్థ్నర 'విజ్య' అనే క్లం
పేరుత్ో కాక్తీయ పతిుక్లో ర్ాశాడు. విశవనయథ్ సతానయర్ాయణ ర్ాసిన వేయిపడగలు నవలనర హందీలోకర 'సహసుఫణ్' పేరుత్ో
అనరవదించయడు. ఈ రచనక్ు పి.వి. కంద్ు సాహతీ అకాడమీ అవారుడ ప ందయడు. 'పన్అక్షత్క్ కోసత్ో' అనే మర్ాఠీ పపసి కానిన
'అబ్ల జీవితం' అనే పేరుత్ో అనరవదించయడు.
పి.వి. ర్ాజ్కీయ, సాహతా అనరభవాలనర రంగర్నంచ్చ ఆంగా ంలో ర్ాసిన 'ది ఇనైుడర్' అనే నవలక్ు విశయష పాుచరరాం లభంచ్చంది.
త్యతిి వక్ుడు, పుజ్ాహత్ష
ై ి చేసన
ి నిర్నవర్ామ విఫలయత్యనల విష్ాద్ గ్ాథే 'ది ఇనైుడర్'. ఈ గరంథ్ం 1998లో వలువడషంది. ఈ
గరంథ్ం 'లోపల మనిషి' పేరుత్ో త్లుగులోనికర క్ూడయ అనరవదించబ్డషంది. తన చ్చనననయటట ఆతీమయ మితు లు కాళ్ోజీ
నయర్ాయణ ర్ావప, ర్ామేశవర ర్ావపలత్ో పి.వి. చేసన
ి సాహతీ చరిలు వార్న సాహతీ తృషణ క్ు నిద్రశనయలు.
ఈ విధంగ్ా దేశహత్యనిన కోర్నన మహామనీషి, సిథతపుజుఞడు, సంక్ోభ సమయంలో దేశ ఆర్నథక్ వావసథ నర ఒడుడక్ు చేర్నిన
అసామానరాడు! తనవార్ననే కాద్ర. ర్ాష్ాిరనిన, దేశానిన ద్రాఃఖ సాగరంలో ముంచ్చ 23, డషసంబ్రు 2004న గుండపో టదత్ో క్నరన
మరశాడు. 'మనవాడు' అని యావత్క్ త్లంగ్ాణ జ్ాతి గరవంగ్ా చపపుకొనే పాములపర్ని వేంక్ట నరసింహార్ావప. భౌతిక్ంగ్ా
మన మధా లేక్పో యినయ ఆయన సేవలు సదయ సమరణీయాలు.
 హైద్ర్ాబ్ాదోా హుసేున్ సాగర్ తీర్ాన పి.వి. సమాధాని త్లంగ్ాణ ఆత్యమభమానయనిన చయటదత ననటద
ా గ్ా టననది. "ఆచ్చతూచ్చ
మాటాాడడమే కాద్ర, రచనలోనూ పి.వి.ది అదే గ్ాంభరాం, పర్నణతి, దేశభకరి క్నిపిసి రంది. దేనికర చలంచని ఆయన
వాకరితవమంటే నయకకంత్ో ఇషి ం” అనే దయశరథి రంగ్ాచయరా మాటలు పి.వి. సముననత వాకరిత్యవనిన పుతిబింబిసాియి.

పర్ాాయపదయలు
 అంధకారం = చీక్టట, తమసరు, తిమిరం
అసరవపలు = పాుణములు, టసరరు, జీవములు
ఆక్ల = అంగద్, క్షుతి , బ్ుభుక్ష
ఆలంబ్నం = ఆధానయరం, ఆశరయం, ఊత

30
 ఇడుములు = ఇబ్బంద్రలు, క్డగండుా, క్ష్ాిలు
టడుపపలు = గుడడ లు, పపటి ములు, బ్టి లు, వసాిరలు
క్రద మం = బ్ురద్, అడుసర, పంక్ం
క్షి ం = ఇక్ుటది, శరమ, ఇడుము
కాంక్ష = ఇచఛ, కోర్నక్, వాంఛ
కాపప = ర్కైత , క్రి క్ుడు, క్ృషీవలుడు, హాలక్ుడు, సర్
ై నక్ుడు
క్ుపులు = ర్ాసరలు, పో ు గు, పో ు వప,
కతనం = పత్యక్ం, జ్కండయ, ధవజ్ం
క్వణము = శబ్ద ము, సవవడష, చపపుడు
ఛిచరి = అగ్నన, జ్వలనం, అనలం, అంగ్ారం
జ్ననయథ్రడు = ర్ాజు, నృపపడు, పుభువప, భరమీశుడు
తనరవప = శర్ీరం, దేహం, మేనర, ఒడలు, పయిా
త్యపసి = తపసివ, తబిసి, ఋషి, యోగ్న, మౌని
ధృతి =ధానైరాం, బింక్ం, గటటితనం
నినయద్ము = ధవని, మోత, శబ్ద ం
నిశ్రథిని = ర్ాతిు, యామిని, నిశ
నీరం = నీళళు, టద్క్ం, జ్లం, త్ోయం
పశువప = గ్ొడుడ, జ్ంత వప, పసరం
పర్నమళం = త్యవి, సరవాసన, స రభం
పాద్ము = అడుగు, అంఘ, చరణము
పపడమి = భరమి, నేల, అవని, వసరధ, ధర్నతి,ు ఇల
భారా = పతిన, క్ళతుం, ఆలు, పండా ము
మంచర = త హనం, నీహారం, హమం
మెైతిు = సేనహం, చలమి, సో పతి
మోక్షం = కకైవలాం, ముకరి, నిర్ావణం
వాన వరిము, వృషిి, చ్చతి డష
విలువ = వల, ఖర్ీద్ర, మరల-
వండష = రజ్తము, ధానౌతము, రూపాము
వేసవి = వేసంగ్న, గ్ీరషమము, ఎండయకాలం
సఖరలు = సేనహత లు, మితు లు, సో పతిగ్ాళళు
సమరహం "గుంపప, బ్ృంద్ం, సముదయయం =
సైర్క్
న ుడు = కాపప, హాలక్ుడు, ర్కైత
హంస = మర్ాళము, చకారంగము, మానస క్ము
హలము = సీరము, నయగల, క్ుంతలము
హృద్యం = ఎద్, మది, మనసరు, గుండ

నయనయర్ాథలు
 అర్నషిం = కీడు, మజిు గ, కాకర, క్ుంక్ుడు చటది

31
 అరథ ం = శబ్ాదరి ం, కారణం, ధనం, నయాయం, పుయోజ్నం, వసరివప
కాలం = నలా ని, సమయం, మరణం, ఇనరము
చీక్టట = అంద్కారం, ద్రాఃఖం, ర్ాతిు
చేవ = సారము, ధానైరాము, ప గరు
తలపప = అభపాుయం, ఆలోచన, జ్ఞ పిి
దిక్ుు = దిశ, శరణము, వైపప
పాడష = నయాయము, ధరమము, తీరుు సవభావం, ఆచయరం
పావని = ఆవప, గంగ, భముడు, హనరమంత డు, పవితు ర్ాలు
మిసిమి = కాంతి, నవనీతం, సంపద్
మరలం = వేరు, మొద్లు, ఊడ, కారణం, పపనయది
మౌకరిక్ం = ముతాం, ఏనరగు క్ుంభసథ లం, మేఘ్ం, శంఖం
వనము = అడవి, జ్లము, సమరహము,
వఱచర. = భయపడు, సంకోచ్చంచర
శకరి = బ్లం, సామరథ ాం, పారవతి
శయరయం = సరక్ృతం, శుభం, మేలు, ధరమం
సరధ పాలు, సరననం, అమృతం
హంస = అంచ, పరమాతమ, త్లా గుఱఱ ం, మాతురాం
హతం = లాభం, క్మం, ఇషి ం, టపకారం
క్ీరము = పాలు, తీపప, నీళళు, పాలపిటి, మఱచటది

పుక్ృతి - విక్ృతి
 ಅಗ್ನಿ – అగ్ను
అద్రుతము - అబ్ుబరము, అబ్ుము
ఆశిరాం – అచిరువప
ఆహారము - ఓగ్నరము
క్ులా - కాలువ
క్ులం - కొలం
ఖని - గ్ొనం
గుణం - దీపం
దివవ, - దివివయ
దో సం - దో షం
ధరమం - ద్మమం
పశువప - పసరవప, పసరం
పపణాం - పపననం
పేుమ - పేుముడష
భృంగ్ారము - బ్ంగ్ారము
ముఖము - మొగము, మోము
ర్ాశులు - ర్ాసరలు

32
 ర్ాతిు - ర్ాతిర్న
విద్ా - విదద
వైద్రాడు - వజుు
సంత్ోషము - సంతసం
సహాయం - సాయము
హృద్యం - ఎద్, ఎడద్, డంద్ం

వపాతుతి ార్ాథలు
అంధకారము = లోక్ులనర అంధరలుగ్ా చేయునది - చీక్టట
కామార్న = మనమథ్రని శతు వప - శివపడు
కకైమోడుు చేత లు జ్యడషంచ్చ చేయునది - నమసాురము =
పక్ష = పక్షములు క్లది (పక్ష)
పయోనిధాని = పయసరుక్ు (నీటటక)ర నిధాని - (సముద్ుం)
పపతు డు = పపనయనమ నరక్మునరండష రక్షంచరవాడు (కొడుక్ు)
ప రులు = పపరంలో నివసించరవారు - పుజ్లు
శయానము = తీవుంగ్ా పో వపనది - డేగ
సంయమి = సంయమము (ఇందియ
ు నిగరహం) క్లవాడు - ఋషి
సైర్క్
న ుడు = సీరముత్ో (నయగల) నేలనర ద్రనరనవాడు ర్కైత
సో మారి ధరుడు = చంద్ువంక్నర శిరసరున ధర్నంచ్చనవాడు శివపడు
హాలక్ుడు = హలముత్ో (నయగల) నేలనర ద్రనరనవాడు ర్కత
ై

అర్ాథలు
 అంధకారం = చీక్టట
 అంపి = పంపి
 అగు లం అధానిక్ం
 అజ్ాఞతం = ఎవర్నకర త్లయని
 అడలు = భయపడు
 అధానయాతమము = దైవసంబ్ంధమెన
ై జ్ాఞనం
 అనివారాం = తపునిసర్న
 అపారమెైన = అధానిక్మెన
ై
 అమల =నిరమలమెైన, సవచఛమెైన
 అర్నషిం = కీడు
 అరిన = పూజ్
 అరథ ం = ధనం, స ముమ
 అర్నథ = వేడుకొనరవాడు
 అలుపప = అలసట
 అవాాజ్ము = క్పటంలేనిది, సహజ్మెన
ై ది
 అసరవపలు = పాుణయలు

33
 ఆకాంక్ష= తీవుమెైనకోర్నక్
 ఆతంక్ం= ఆర్ాటం
 ఆదేశం = ಅಜ್ಞ
 ఆలాపన = ర్ాగం తీయుట, పాడుట
 ఆశిరత డు = ఆశరయం కోర్ననవాడు.
 అంధకారం = చీక్టట
 అంపి = పంపి
 అగు లం = అధానిక్ం
 అజ్ాఞతం = ఎవర్నకర త్లయని
 అడలు = భయపడు
 అధానయాతమము = దైవసంబ్ంధమెన
ై జ్ాఞనం
 అనివారాం = తపునిసర్న
 అపారమెైన = అధానిక్మెన
ై
 అమల = నిరమలమెన
ై , సవచఛమెైన
 అర్నషిం = కీడు
 అరిన = పూజ్
 అరథ ం = ధనం, స ముమ
 అర్నథ = వేడుకొనరవాడు
 అలుపప = అలసట
 అవాాజ్ము = క్పటంలేనిది, సహజ్మెన
ై ది
 అసరవపలు = పాుణయలు
 ఆకాంక్ష = తీవుమన
ెై కోర్నక్
 ఆతంక్ం = ఆర్ాటం
 ఆదేశం = ఆజ్ఞ
 ఆలాపన = ర్ాగం తీయుట, పాడుట
 ఆశిరత డు = ఆశరయం కోర్ననవాడు.
 ఇబ్బడష = ఎక్ుువ
 ఇడుములు = క్ష్ాిలు, తిపులు
 ఈగ్న = త్యాగం
 టతుృషి ం = శయరషఠం, గ్ొపుది
 టత్యుద్క్ం = పపటటించరనది
 టదయరంగ్ా = గ్ొపుగ్ా
 టదో బధ = సందేశం
 టభయత్యరక్ం = ఇద్ద ర్నని తర్నంపచేసద
ే ి (మేలుక్లు ంచేద)ి
 ఊతం = ఆధానయరం
 ఎడద్ = హృద్యం, ఎద్
 ఎరుక్ = త్లుసర

34
 ఒపిుంచర = అపుగ్నంచర, అంగ్ీక్ర్నంపజ్యు
 ఒరులు = ఇతరుల
 ఔషధం = మంద్ర
 క్ంటక్ం = ములుా
 క్ంబ్ళ్ళ = గ్ొంగడష
 క్కావిక్లం = చలాాచద్రరు
 క్రమం = బ్ురద్, అడుసర.
 క్డషందిగ = ఎక్ుువగ్ా
 క్పో తం = పావపరం
 క్రిక్ుడు = ర్కైత
 క్లుతరువప = కోర్కులు తీర్ి దేవత్య వృక్షం
 క్వణం = శబ్ద ం, సవవడష, చపపుడు
 కామార్న = శివపడు
 కార్నిచరి (కారుచ్చచరి) = అడవిలో ద్టి మన
ెై మంటలు
 క్ూర్నమ = సేనహం, సో పతి
 క్ృప = ద్య, క్రుణ
 కదయరం = ప లం
 కోరధం = కోపం
 క్ీర్ాబిద = పాలసముద్ుం
 ఖగం = పక్ష
 ఖలం = పాపము
 గటక్ / గటు = మక్ు, జ్ొనన రవవత్ో చేసే వంటక్ం
 గ్నడస = = ఎండషపో వపట, శుషిుంచరట
 గపాులు = గ్ొపులు, బ్ాత్యలు
 గుడము = బ్లా ం
 ఘ్ాతం = దబ్బ
 చంద్నం = గంధం
 చలువ = చలా ద్నం
 చయక్చక్ాం = నేరుు
 చ్చందిలపాటద = త్ొంద్రపాటద
 చూతఫలం = మామిడష పండు
 చటి = కీడు
 చేవ = సారం, శాగ
 జ్గతి = పుపంచం, ద్రనియ
 జ్మీందయరు = భరసావమి
 జిహవ = నయలుక్
 జ్కైకొటదిట = మద్ద త త్లుపపట

35
 జ్యాతున = వననల
 ఠీకాన = నివాసం
 ఠీవి = వైభవం
 తనరవప = శర్ీరం, పయిా
 తపసి / త్యపసి = ఋషి
 తమిమ = పద్మం, త్యమరపపవపవ
 తరువప = చటది
 తలంపప = కోర్నక్
 త ల = తర్ాజు, తకకుడ
 ద్ంద్డష = తీవుం
 ద్క్ుు= లభంచర, దొ రుక్ు
 ద్పిుక్ = దయహం, ద్ూప
 దయసాం = సేవ, శాత, ఊడషగం
 ద్ృఢంగ్ా = గటటిగ్ా
 దో షం = తపపు
 దో యిల = దో సల
ి
 ధరుమవప = ధరమం
 ధానయమం = నిలయం
 ధృతి = ధానైరాం
 నిక్ృషి ం = నీచం
 నిక్పం = నిధాని, లబిబ
 నిమగనం = లీనం
 నిమజ్ు నం అనరపపట, మునగడం
 నీరము = నీరు
 నరడువపట = చపపుట
 పడషయ = మడుగు
 పర్నజ్నం సేవక్ులు, నౌక్రుా
 పర్నమళం = మంచ్చ వాసన
 పాడష = నయాయం
 పాద్రష్ా = ర్ాజు
 పారశవం = వప
ై ప, పక్ున
 పాశం = త్యడు
 పపలుా = గడషడ
 పేర్నమ = పేుమ
 పుగతి = అభవృదిి
 పుతిన = పుతిజ్ఞ , ఒటది
 పుతిషఠ = కీర్ి ,న సాథపన

36
 పుసథ ానం = పుయాణం
 పుహసితం = పద్ద నవపవ
 పేుయం = పిుయం, ఇషి ం
 బ్ండయరం = ధనయగ్ారం, కోశాగ్ారం, ఖజ్ానయ
 బ్ాస = పుతిజ్ఞ , ఒటది
 బ్ాుహమముహరరి ం = సూర్ోాద్యానికర మరడు గడషయల ముంద్ర కాలం
 బ్ుగులు = భయం
 బ్ుభుక్షత డు = ఆక్లగ్ొననవాడు
 బ్ేర్జు
ీ = అంచనయ (ల క్ువివరం)
 భంగ్న = విధము, తీరు
 భంజ్న = విఱరచర / విరుచర
 భరతము = పాుణి (పంచభరత్యలోా ఒక్టట)
 భరషణం = ఆభరణం, నగ
 మంద్రడు = త్లవితక్ుువవాడు
 మక్ుువ = ఇషి ం
 మహతి = గ్ొపుతనం, మహమ
 మహషం = ద్రననపో త
 మాతురాం = పగ, ఓరవలేనితనం
 మానరాలు = గ్ౌరవించద్గ్ననవారు
 మిరం = కారం
 మిసిమి = కాంతి
 మేచక్ = నలా ని
 మోర = ముఖం
 మెైతిు = సేనహం, సో పతి
 మౌకరిక్ం = ముతాం
 యతి = సనయనాసి, ముని
 రక్ం = పనరన
 ర్ాకామల జ్యాతున = పపననమినయటట త్లా ని వననల
 ర్ీతి = విధం
 రుద్రుడు = శివపడు
 రుధానిరం = రక్ి ం, నతి రు
 లేశం = కొంచం, కొదిదగ
 లోభ = పిసన
ి యర్న, పిసినిగ్ొటది
 వడుక్ుడుపపలు = చేనత
ే వసి మ
ర ులు
 వనట = శకక్ం, ఏడుపప
 వర్ాహం = పంది
 వలపల = క్ుడషవప
ై ప

37
 వశం = సావధానీనం
 వసియించర = నివసించర
 వాాఘ్ాం = పద్ద పపల
 విఘ్నం = ఆటంక్ం, అడడ ంకర
 విమల = సవచఛమెన
ై
 విర్నవిగ = అధానిక్ంగ్ా, బ్ాగ్ా
 విరులు = పూలు
 విలసిలా ు = పుకాశించర, ఒపపు
 విహంగం = పక్ష
 విహారం = వేడుక్గ్ా తిరుగుట
 వృశిిక్ం = త్ేలు
 వఱచర = భయపడు
 వేతి = బ్ాగ్ాత్లసినవాడు
 శ్రలం = నడవడష
 శంభుడు శివపడు (మంగళక్రుడు)
 శాక్ం = క్ూర
 శ్రతం = చలా ని
 శయానం = డేగ
 శయరయం = మేలు
 సంయమి = ఋషి
 సంహారం = చంపపట
 సఖరడు = సేనహత డు, దో స్ి, సో పతిగ్ాడు
 సతతం = ఎలా పపుడు
 సమత = సమానతవం
 సమాహతం = అంగ్ీక్ర్నంచబ్డషనది, సమక్ూరిబ్డషనది
 సరవతు = అంతట
 సారవభౌముడు = చక్రవర్ని
 సాలు = సంవతురం
 సింగ్ార్నంచ్చన = అలంక్ర్నంచ్చన
 సరక్ుమారం = మృద్రవన
ై
 సరధ = అమృతం
 సరరతరువప = క్లువృక్షం
 సూనృతం = మంచ్చమాట, సతాం, నరవవదద
 సృజ్న = సృషిి
 సైచర = సహంచర
 స గసర = అంద్ం, సక్ుద్నం
 స హారథ ం = సేనహం, సో పతి

38
 సురశ = త్యక్ుట
 హలం = నయగల
 హసిత్యసరాడు = నవపవ ముఖం క్లవాడు
 హతం = మేలు, మంచ్చ

పర్ాాయపదయలు
 అంధకారం = చీక్టట, తమసరు, తిమిరం
 అసరవపలు = పాుణములు, టసరరు, జీవములు
 ఆక్ల = అంగద్, క్షుతి , బ్ుభుక్ష
 ఆలంబ్నం = ఆధానయరం, ఆశరయం, ఊత
 ఇడుములు= ఇబ్బంద్రలు, క్డగండుా, క్ష్ాిలు
 టడుపపలు = గుడడ లు, పపటి ములు, బ్టి లు, వసాిరలు
 క్రి మం = బ్ురద్, అడుసర, పంక్ం
 క్షి ం = ఇక్ుటది, శరమ, ఇడుము.
 కాంక్ష = ఇచఛ, కోర్నక్, వాంఛ
 కాపప = ర్కైత , క్రి క్ుడు, క్ృషీవలుడు, హాలక్ుడు, సర్
ై నక్ుడు
 క్ుపులు = ర్ాసరలు, పో ు గు, పో ు వప
 కతనం = పత్యక్ం, జ్కండయ, ధవజ్ం
 క్వణము = శబ్ద ము, సవవడష, చపపుడు
 ఛిచరి అగ్నన, జ్వలనం, అనలం, అంగ్ారం
 జ్ననయథ్రడు = ర్ాజు, నృపపడు, పుభువప, భరమీశుడు
 తనరవప. = శర్ీరం, దేహం, మేనర, ఒడలు, పయిా
 త్యపసి = తపసివ, తబిసి, ఋషి, యోగ్న, మౌని
 ధృతి = ధానైరాం, బింక్ం, గటటితనం
 నినయద్ము = ధవని, మోత, శబ్ద ం
 నిశ్రథిని = ర్ాతిు, యామిని, నిశ
 నీరం = నీళళు, టద్క్ం, జ్లం, త్ోయం
 పశువప = గ్ొడుడ, జ్ంత వప, పసరం
 పర్నమళం = త్యవి, సరవాసన, స రభం
 పాద్ము = అడుగు, అంఫి,ు చరణము
 పపడమి = భరమి, నేల, అవని, వసరధ, ధర్నతి,ు ఇల
 భారా = పతిన, క్ళతుం, ఆలు, పండా ము
 మంచర = త హనం, నీహారం, హమం
 మెైతిు = సేనహం, చలమి, సో పతి
 మోక్షం = కకైవలాం, ముకరి, నిర్ావణం
 వాన = వరిము, వృషిి, చ్చతి డష
 విలువ = వల, ఖర్ీద్ర, మరలాం.

39
 వండష = రజ్తము, ధానౌతము, రూపాము
 వేసవి = వేసంగ్న, గ్ీరషమము, ఎండయకాలం
 సఖరలు = సేనహత లు, మితు లు, సో పతిగ్ాళళు
 సమరహం = గుంపప, బ్ృంద్ం, సముదయయం
 సైర్క్
న ుడు = కాపప, హాలక్ుడు, ర్కైత
 హంస = మర్ాళము, చకారంగము, మానస క్ము
 హలము = సీరము, నయగల, క్ుంతలము
 హృద్యం = ఎద్, మది, మనసరు, గుండ

నయనయర్ాథలు
 అర్నషిం = కీడు, మజిు గ, కాకర, క్ుంక్ుడు చటది
 అరథ ం = శబ్ాదరి ం, కారణం, ధనం, నయాయం, పుయోజ్నం, వసరివప
 కాలం = నలా ని, సమయం, మరణం, ఇనరము
 చీక్టట = అంద్కారం, ద్రాఃఖం, ర్ాతిు
 చేవ = సారము, ధానైరాము, ప గరు
 తలపప = అభపాుయం, ఆలోచన, జ్ఞ పిి
 దిక్ుు = దిశ, శరణము, వైపప
 పాడష = నయాయము, ధరమము, తీరుు సవభావం, ఆచయరం
 పావని = ఆవప, గంగ, భముడు, హనరమంత డు, పవితు ర్ాలు
 మిసిమి = కాంతి, నవనీతం, సంపద్
 మరలం = వేరు, మొద్లు, ఊడ, కారణం, పపనయది
 మౌకరిక్ం = ముతాం, ఏనరగు క్ుంభసథ లం, మేఘ్ం,
 వనము = అడవి, జ్లము, సమరహము
 వఱచర = భయపడు, సంకోచ్చంచర
 శకరి = బ్లం, సామరథ ాం, పారవతి
 శయరయం = సరక్ృతం, శుభం, మేలు, ధరమం
 సరధ = పాలు, సరననం, అమృతం
 హంస = అంచ, పరమాతమ, త్లా గుఱఱ ం, మాతురాం
 హతం = లాభం, క్మం, ఇషి ం, టపకారం
 క్ీరము = పాలు, తీపప, నీళళు, పాలపిటి, మఱచటది

పుక్ృతి - విక్ృతి
 అగ్నన - అగ్ను
 అద్రుతము - అబ్ుబరము, అబ్ుము
 ఆశిరాం - అచిరువప
 ఆహారము - ఓగ్నరము
 క్ులా - కాలువ
 క్ులం - కొలం

40
 ఖని - గని
 గుణం - గ్ొనం
 దీపం - దివవ, దివివయ
 దో షం - దో సం
 ధరమం - ద్మమం
 పశువప - పసరవప, పసరం
 పపణాం - పపననం
 పేుమ - పేుముడష
 భృంగ్ారము - బ్ంగ్ారము
 భకరి = బ్గ్నతి బ్తిి
 ముఖము - మొగము, మోము
 ర్ాశులు - ర్ాసరలు
 ర్ాతిు - ర్ాతిర్న
 విద్ా - విదద
 వైద్రాడు - వజుు
 సంత్ోషము - సంతసం
 సహాయం - సాయము
 హృద్యం - ఎద్, ఎడద్, డంద్ం

వపాతుతి ార్ాథలు

 అంధకారము = లోక్ులనర అంధరలుగ్ా చేయునది - చీక్టట

 కామార్న = మనమథ్రని శతు వప - శివపడు
 కకైమోడుు = చేత లు జ్యడషంచ్చ చేయునది - నమసాురము
 పక్ష = పక్షములు క్లది (పక్ష)
 పయోనిధాని = పయసరుక్ు (నీటటక)ర నిధాని - (సముద్ుం)
 పపతు డు = పపనయనమ నరక్మునరండష రక్షంచరవాడు (కొడుక్ు)
 ప రులు = పపరంలో నివసించరవారు - పుజ్లు
 శయానము = తీవుంగ్ా పో వపనది - డేగ
 సంయమి = సంయమము (ఇందియ
ు నిగరహం) క్లవాడు - ఋషి
 సైర్క్
న ుడు సీరముత్ో (నయగల) నేలనర ద్రనరనవాడు ర్కత
ై
 సో మారి ధరుడు = చంద్ువంక్నర శిరసరున ధర్నంచ్చనవాడు శివపడు
 హాలక్ుడు = హలముత్ో (నయగల) నేలనర ద్రనరనవాడు – ర్కైత

41
 త్లుగు వాచక్ం - త్ొమిమదో తరగతి
 పాఠాాంశాలు:
క్ర.సం. పాఠం పేరు - క్వి/రచయిత - ఇతివృతి ం - పుకరయ

1. ధర్ామరుునరలు - చేమక్ూర వేంక్టక్వి - నైతిక్ విలువలు - పుబ్ంధం

2. నేనర్నగ్నన బ్రరుుల - పి.వి.నరసింహార్ావప – సూూర్ని - అభనంద్న వాాసం
3. వలసక్ూలీ - డయ॥ ముక్ుర్ాల ర్ామార్కడడ ష - సామాజిక్ సుృహ - గ్యం
4. రంగ్ాచయరాత్ో ముఖాముఖి - సాహతా సేవ - ఇంటరూవా
5. శతక్ మధరర్నమ - శతక్ క్వపలు - నైతిక్ విలువలు - శతక్ం
6. దీక్షక్ు సిద్ింక్ండష - దేశభకరి - క్రపతుం - మానవ సంబ్ంధానయలు
7. చలమి - ప నినక్ంటట త్లగన - అచిత్లుగు కావాం
8. - టద్ామ సూూర్ని - సంగ్కం లక్ీమబ్ాయి - పేురణ, దేశభకరి - ఆతమక్థ్
9. సలంద్ు లక్ీమనయర్ాయణ - సామాజిక్ సుృహ - వచనక్విత
10. వాగరుషణం - డయ॥ ఇర్నవంటట క్ృషణ మరర్ని - భాష్ాభరుచ్చ - వాాసం
11. వాయసం - మామిండా ర్ామగ్ౌడు - జీవకారుణాం - ఆధరనిక్ పద్ాం - మానవ సంబ్ంధానయలు
12. తీయని పలక్ర్నంపప - ఇలా ంద్ల సరసవతీ దేవి – క్థయనిక్

 టపవాచక్ం
1) క్ుంరం భం
2) సరరవరం పుత్యపర్కడషడ
3) కాళ్ోజి
4) ఆచయరా కొతి పలా జ్యశంక్ర్
5) సావమి వివేకానంద్
6) నేనర... సావితిుబ్ాయిని

1. ధర్ామరుునరలు
-చేమక్ూర వేంక్టక్వి
( Text Book Page No 2 - 13)
 క్ుజ్నరల్ గ్ొంద్రు ర్గ్న యిళ వసరమతిన్ క్ూ
ర రసవభావంబ్ుత్ో
సరజ్నయళ్ళను డు గుంద్జ్యునడ ర్ాజుల్ వార్న వార్నంపక
నిజ్ దౌరబలాము జూపిర్ని చడదయ నిక్ుంబ్ుగ్ా ర్ాజ్ామో
తిుజ్గత్యురణ! భక్ి పాలన! హర్ా శ్రరగుంటదమలేా శవర్ా!
- యరరం విశవనయథ్ం గుపి
 సజ్ు నరల బ్ాధలనర నివార్నంచే వారు ర్ాజులు.
 ద్రర్ామరుులు విజ్ృంభంచ్చ క్ూ
ర ర సవభావముత్ో సత ురుష లనర బ్ాధానించేటపపుడు, ర్ాజులు ద్రర్ామరుులనర ద్ండషంచయల

42
 చడడ వారు క్ూ
ర ర సవభావముత్ో విజ్ృంభంచ్చ మంచ్చవార్నని బ్ాధానిసి రననపపుడు, ర్ాజులు చడడ వార్నని ద్ండషంచయల. అంత్ేకాని తమ
బ్లహీనతనర వలా డషంచర్ాద్ర. అలా చేసేి ఆ ర్ాజుల ర్ాజ్ాం చడషపో త ంది.

 పాఠం నేపథ్ాం, టదేద శం :

పాండవపల నియమావళ్ళననరసర్నంచ్చ, అరుునరడు తీరథయాతులు చేసి ాడు. ఈ క్రమంలో సక్రమ ర్ాజ్ాపాలనక్ు కావలసిన
అంగబ్లానిన సాధానిసి ాడు. ర్ాజ్ావిసి రణక్ు అవసరమెైన పర్ాక్రమ పుద్రశన చేసి ాడు, టలూచ్చ, చ్చత్యుంగద్, సరభద్ులనర పండషా
చేసరక్ుంటాడు. ఈ క్థ్నర ఆధానయరంగ్ా చేసరకొని వరణనలత్ో పంచ్చ, 'విజ్యవిలాసం' అనే పుబ్ంధానయనిన చేమక్ూర వేంక్టక్వి
రచ్చంచయడు. కావాారంభంలో ఇంద్ుపస
ు థ పపర వరణనలో భాగంగ్ా దయనికర ర్ాజ్కైన ధరమర్ాజు, అతని సో ద్రుల గుణగణయల గుర్నంచ్చ
త్లపాడు.
కోర్నన కోర్కులు తీరిడంలోనూ శతు వపలనర జ్యించడంలోనూ పాండవపలు పేరు గ్ాంచయరు. అననద్ముమల అనరబ్ంధం,
పేుమ, సేనహభావం, సహనశ్రలత వంటట మంచ్చలక్షణయలనర ముఖాంగ్ా ధరమర్ాజు ఆజ్ాఞపర్నపాలనయవుత్యనిన, అరుునరని ప రుష,
సతి వసవభావాలనూ పుతిమానవపడు అలవరచరకోవలసిన మంచ్చలక్షణయలనర పుబ్ో ధానించడం ఈ పాఠం టదేదశం.

 పాఠాభాగ వివర్ాలు:
ఈ పాఠం 'పుబ్ంధ' పుకరయక్ు చందినది. ఇతిహాస, పపర్ాణయలలోని ఓ చ్చనన క్థ్నర వరణనలత్ో చపుడమే పుబ్ంధం. 'పుబ్ంధం'
వరణన పుధానయనమెన
ై ది. దీనిలో పదద నిమిది రకాల వరణనలు టంటాయి.
ఈ పాఠాభాగం 'పుతి పద్ా చమత్యురచణుడు' చేమక్ూర వేంక్టక్వి రచ్చంచ్చన 'విజ్యవిలాసం' పుబ్ంధంలోని పుథ్మాశావసం
లోనిది.

 క్వి పర్నచయం : ( 17వ శత్యబ్ద ం)

చేమక్ూర వేంక్టక్వి లక్షమణయమాతా పపతు డు. ఈయన తంజ్ావూరు ర్ాజ్ాానిన పాలంచ్చ, 'విజ్యభవన' క్విపండషత సభనర
నిరవహంచ్చన, 'అభనవ భోజ్ర్ాజు' బిరుదయంకరత డన
ై రఘ్ునయథ్ నయయక్ుని ఆసాథనక్వి. ఈయన 'సారంగధర చర్నత'ు కావాంలో
ర్ాజుక్ు అంకరతమియాద్గ్నన గుణవిశయష్ాలు లేవని తలచ్చ, సరవ కావాగుణ సంపననంగ్ా 'విజ్యవిలాసం' కావాానిన
రచ్చంచయడు.
చేమక్ూర వేంక్టక్వి భారత క్థ్లో అవసరమెన
ై కొనిన చక్ుని మారుులుచేసి, 'పుతిపద్ా చమత్యురం'త్ో సవతంతు కావాంగ్ా
విజ్యవిలాసానిన ర్ాసి, ర్ాజుక్ు అంకరతమిచ్చి తన జ్నమసారథ క్మెైంద్ని ఆనందించయడు.

 పువేశిక్:
 పాుచీన కాలం నరంచీ ర్ాముడు, హర్నశింద్రుడు, శిబిచక్రవర్ని, నలుడు వంటట ధరమపాలనయ తతురులు విలసిలాన పపణాభరమి
మనదేశం. వారు పాటటంచ్చన పుజ్ారంజ్క్ విధానయనయలే అనంతర కాలానికర ఆద్ర్ాశలయినయయి. మహాభారత కాలంలోనూ
భష మడు, విద్రరుడు, ధరమర్ాజుక్ు సూూర్నినిచయిరు. "యథయ ర్ాజ్ా తథయ పుజ్ాాః” ర్ాజు ఎటాా టంటే పుజ్లు అటాా
టంటారు. కాబ్టటి, ధరమర్ాజు మహాపపరుష ల మారు ంలో నడుసూ
ి తన సో ద్రులపటా , పుజ్లపటా పుద్ర్నశంచ్చన ధరమనిరతి
ఎటదవంటటదో త్లుసరకొనేటంద్రక్ు ఈ పాఠం చద్రవండష.
 1) ట. ఆ పపరమేలు 'మేలు బ్ళ్ళ!', యంచరుఁ బ్ుజ్ల్ జ్యవటదిచరండ నయ
జ్ాఞ పర్నపాలన వుత ుఁడు, శాంతి ద్యాభరణుండు; సతా భా
ష్ా పరతతి వకోవిద్రుఁడు, సాధర జ్నయద్రణుండు, దయన వి
దయా పరతంతు మానసరుఁడు ధరమతనరజుుఁ డుద్గరత్ేజుుఁడ.ై

 త్యతురాం : యమధరమర్ాజు వరపపతు డైన ధరమర్ాజు, త్యనర ఇచ్చిన ఆజ్ఞ ల పుకారము త్యనర క్ూడయ పువర్నించయలనన

దీక్ావుతం గలవాడు. శాంతము, ద్య అనే మహాగుణయలనే ఆభరణములుగ్ా ధర్నంచ్చనవాడు. సతాభాషణములోని రహసాానిన
బ్ాగ్ా త్లుసరక్ుననవాడు. మంచ్చవారలనర ఆద్ర్నంచ్చ పో షించేవాడు. దయనం

43
 చేయడం అనే విద్ాయంద్ర ఆసకరి క్ల మనసరు క్లవాడు. అతడు మికరుల తీక్షణమెన
ై పర్ాక్రమం క్లవాడై, పుజ్ా రంజ్క్ుడుగ్ా
ర్ాజ్ాపాలన చేసి రండేవాడు. అటదవంటట ధరమర్ాజు, పుజ్లు 'మేలు, బ్ళ్ళ' అని జ్జ్లు పలుక్ుత నయనరు.

 2) సీ. అవలుఁ బ్ో యిన వనునయడు ట్ననుఁడు లేద్ర,

మొగము ముంద్ఱ నంట మొద్ల లేద్ర,
మనవి చపిునుఁ జ్యక్ునికర యిెననుఁడు లేద్ర,
కొద్వగ్ా నడుపపట మొద్ల లేద్ర, చనవిచ్చి చౌక్ చేసినది యిెననుఁడులేద్ర,
పద్ర్నహచ్చించరట మొద్ల లేద్ర,
మెచ్చినచోుఁ గ్ొంచ మిచరిట్ననడుుఁ లేద్ర,
మొక్మిచిక్పప మెచరి మొద్ల లేద్ర.
త్ే. మఱయుుఁ దొ లాటట ర్ాజుల మహమల నన
నితడుఁపో సారవభౌముుఁడ పుతిముుఁ డనుఁగుఁ
బ్ుజ్లుఁ బ్ాలంచే సక్ల దిగ్ాుసమాన
కీర్ి న విసరుండు పాండవాగ్రసరుండు.

 త్యతురాం: పుజ్లు ఎంత గ్ొపుగ్ా టంటే, అంతగ్ా సంత్ోషపడే వాడే కానీ, పుజ్ల
సంపద్లనర చూసి అసూయపడేవాడు కాద్ర. అంద్ర్నత్ో క్లసిమెలసి టండడం ఇషి మే కాని, ఎవర్నపన
ై య అసూయత్ో
టండేవాడు కాద్ర. తనరన వేడన
ష యాచక్ులక్ు, దయనం చేసవ
ే ాడే కాని, పూరవం ఇంత ఇచయినని చపిు వార్నని సాగనంపేవాడు
కాడు. ర్ాతిుంబ్గళళు ధరమకార్ాాలు చేసి ూ, పపణాం సంపాదించయలనే ద్ృషీికాని, అనయాయంగ్ా పువర్నించేవాడు కాద్ర. ఇటదవంటట
ర్ాజు లోక్ంలో ఎక్ుడన
ై య టనయనడయ ? (లేడు). సముద్ుంచే చరటదికొనబ్డషన ఈ భరమండలానిన అంతటటనీ, ఈ గ్ొపు గుణయల
ధరమర్ాజ్, శాశవతంగ్ా పాలంచయల. ఇతర ర్ాజులు ఎంద్రక్ు ? అని పుజ్లు అనరకొనేటటద
ా , ఆ ధరమర్ాజు పుకాశించయడు.

 4) ట. కోపమొకరంతలేద్ర; బ్ుధకోటటకరుఁ గ్ొంగుుఁబ్సిండష; సతామా

రూపము; త్యరతమాముల ఱరంగు; సవతంతు ుఁడు; నూతన పియ
ు ా
టోపములేని నిశిలుుఁ డషటదల్ క్ృతలక్షణుుఁడై చలంగుఁ గ్ా
దయవపర లక్షణుం డనగవచరినొకో యల ధరమనంద్నరన్?

 త్యతురాం: కోపము కొంచము క్ూడయ లేద్ర. పండషత లక్ు, కొంగున మరట క్టటిన బ్ంగ్ారం వంటటవాడు. సతా సవరూపపడు.

మనరష ాలలో వాత్యాసం త్లసినవాడు. మంచ్చచడడ లనర త్యనర ఆలోచ్చంచ్చ నిరణ యాలు తీసికోగల సవతంతు డు. కొతి విషయాల
పటా ఆడంబ్ర్ాలు లేని సిథర సవభావం గలవాడు. ఈ విధంగ్ా పుసద్
ి ి మెైన మంచ్చ లక్షణయలు క్లవాడన
ై ఈ ధరమర్ాజునర,
దయవపరలక్షణుడు అంటే సందిగిమెైన లక్షణయలు గలవాడని (దయవపరయుగ లక్షణయలు క్లవాడు) అనవచరినయ ? (అనక్ూడద్ర)
క్ృతలక్షణుడు అనగ్ా క్ృతయుగ లక్షణయలు క్లవాడనయల.
 5) క్. ద్రరు య విమత్యహంక్ృతి
మారు న యాచనక్దైనామరదనచణ దో ాః
ఖరుులు గలరతనికర భ
మారుున నక్ుల సహదేవపలనర ననరజ్నరమల్.

 త్యతురాం: ఆ ధరమర్ాజుక్ు, భమారుున నక్ుల సహదేవపలు అనే తముమళళు టనయనరు. వారు,

44
 ఓటమిని ఎరుగని వార్నగ్ా పేరు ప ందిన శతు వపలనర అయినయ ఓడషంచడయనికీ, యాచక్ుల దీనత్యవనిన పో గ్ొటి డయనికీ,
ఎలా పపుడూ టత్యుహం క్లగ్న యుండేవారు. వీరు నలుగురు సో ద్రులూ పుసద్
ి ి మన
ెై భుజ్బ్లం క్లవారు.
 6) క్. పంచయమర తరులో ! హర్న
పంచయయుధముల్ ! గ్నర్ీశు పంచయసాములో
యంచరన్ సక్ల జ్నంబ్ులు
నంచన్ బ్ాండవపలు వలసిర్వపరు ఘ్నరల ై.

 త్యతురాం: పాండవపల దయనబ్ుదిిని చూచ్చ దేవత్య వృక్షములా అని, వార్న యుద్ి విజ్యాలు చూచ్చ, విషణ మరర్ని

ఆయుధానయలా అని, వార్న పవితు పువరి న చూసి ఈశవరుడష ముఖాలా ? అని పుజ్లంద్రూ సందేహంచేవారు. కోర్నన కోర్కులు
ఇవవడంలోనూ, శతు వపలనర జ్యించడంలోనూ, పవితు పువరి నలోనూ పాండవపలంద్రూ గ్ొపువారని భావం.
 7) చ॥ ఒర్నమయు, భకరియున్, ననరు నోరుుుఁ, గనంబ్డుఁ, బ్ద్ద పిననయం
తరువపల ఱంగ్న, మాటజ్వదయ(టకక, చయుాల వేఱరలేక్, యం
డొ రుల మనముమలో మెలుఁగుచరండషర్,న "పాండు క్ుమారుల ంత నే
రురు ? లల నననద్ముమల సర్ాగము వారలదే సరమీ !" యనన్.

 త్యతురాం: సేనహము, భకరి, సహనము క్లగ్న, చ్చనయన పదయద అనే త్ేడయలు చూసరక్ుంటూ, ఒక్ర్న మాట ఒక్ురు పాటటసి ూ
అంద్రూ ఒక మనసరుత్ో పనరలు చేసి ూ, అనోానా పేుమత్ో పాండు క్ుమారులు పువర్నించేవారు. వార్నని చూసి పుజ్లు
అననద్ముమల ఒదిదక్ (పరసుర పేుమ అంటే, వార్నదే అనికర ప గ్నడేవారు.
 8) ట. అననలపటా ుఁ ద్ముమల యిెడయటమునన్ సముుఁడంచర నననుఁగ్ా
ననినక్ గననమేట,ట యిెద్రర్కక్ుడలేక్ నృపాల కోటటలో
వననయు వాసియున్ గలగ్న వర్నిలు ప రుషశాల, సాతిి ాక్ుల్
ద్నరనుఁనరతింపుఁగ్ాుఁ ద్నరు ధానయర్నమక్ుుఁడరుునరుఁ డొ పపుుఁనంతయున్

 త్యతురాం: అననలపటా , తముమలపటా సమబ్ుదిిత్ో మెలుగుతూ టంటాడని పేరు

ప ందిన ఘ్నరడు. ర్ాజులంద్ర్నలోనూ ఎద్రరులేని వాడషగ్ా పుసిది నీ, గ్ొపుతనమునూ క్లగ్న పువర్నించే పర్ాక్రమవంత డు.
సాతిి వక్ులు క్ూడయ పుశంసించే విధంగ్ా అరుునరడు ధరమపువరి న క్లగ్న యుండేవాడు.
 9) చ. అతని నరతింప శక్ామె ? జ్యంత ని తముముఁడు సో యగముమనన్
బ్తగ క్ులాధానిపధవజుని పాుణసఖరండు క్ృపారసముమనన్
క్షతిధర క్నాకాధానిపతికరన్ బ్ుతిజ్యద్ర సమిజ్ు యముమ నం,
ద్తని క్తండ సాటట చత రబిద పర్ీత మహీతలముమనన్.

 త్యతురాం: అరుునరడు అంద్ంలో జ్యంత ని వంటటవాడు. ద్యా సవభావములో గరుడధవజుడన

ై విషణ మరర్నికర (క్ృషణ నక్ు)

పాుణమితు డు. పరవతర్ాజ్పపతిుక్ పారవతికర భరి యిెైన శివపడషకర యుద్ి విజ్యాలలో పో టీపడే వీరుడు. నయలుగు సముదయులచే
ఆవర్నంపబ్డషన ఈ భరమండలంలో అతనికర అతనే సాటట.
(మర్నంకకవవరూ సాటటకాద్ర). అటదవంటట అరుునరడషని, ప గడటం సాధామా ? (సాధాం కాద్ర).
 10) త్ే. పాఱుఁ జూచ్చనుఁ బ్రసేన పాఱుఁజూచర
వింటట కొర్నగ్నన ర్నపపర్ాజి వింటటకొరగు,
వేయు నేటటకర ? నలపాండవేయు సాటట
వీరుుఁడషలలేడు; పుతి రఘ్ు వీరుుఁడొ క్ుఁడు.

45
 త్యతురాం: అరుునరడు త్ేర్నపారజూసేి చయలు, శతు సన
ై ాం పార్నపో వడయనికర సిద్ిమవపత ంది. అతడు విలుాఎతిి పటదికోడయనికర

వంగ్నత్ే చయలు, శతు సమరహం వీరసవరు ం దయర్నపడుత ంది. ఇంక్ వేయి మాటలు ఎంద్రక్ు ? ఆ అరుునరడషత్ో సాటట అని
చపుద్గు వాడు, పో లిడయనికర రఘ్ుర్ాముడేకాని, ఈ లోక్ంలో మర్ొక్డు లేడు.

 కరంద్ నయలుగ్ో పదయానికర పుతిపదయరథం టననది. ఇదేవిధంగ్ా 1, 9 సంఖాగల పదయాలక్ు పుతి పదయరథం
ర్ాయండష.
 కోపము = కోపం
 ఒక్ + ఇంత = కొంచంక్ూడయ
 లేద్ర = లేద్ర
 బ్ుధకోటటకన్
ర = పండషత ల సమరహానికర
 కొంగుపసిండష = కొంగున మరటగటటిన బ్ంగ్ారం (అవసర్ానికర టపయోగపడుత ంది)
 సతాము = సతాం (చపుడం సంగతంటార్ా!)
 ఆరూపము = దయని సవరూపమే అతడు
 త్యరతమాములు = వాత్యాసాలు (మనరష ాలలో)
 ఎఱరంగు = త్లయునర
 సవతంతు డు = సేవచఛగలవాడు (నిరణ యాధానికారంలో)
 నూతన పిుయ + ఆటోపము = కొతి విషయాలపటా ఆడంబ్రం
 లేని = లేనటదవంటట
 నిశిలుడు = సిథర సవభావం గలవాడు.
 ఇటదల్ = ఈ విధంగ్ా
 క్ృతలక్షణుండు + ఐ = క్ృతయుగ (మంచ్చ) లక్షణయలు క్లగ్న
 చలంగగన్ = పువర్నిసి రండగ్ా / పుకాశిసరిండగ్ా
 అల ధరమనంద్నరన్ = ఆ యమధరమర్ాజు వరపపతు డైన ధరమర్ాజునర
 దయవపర లక్షణుండు = (సందిగిమెైన) దయవపరయుగ లక్షణయలు క్లవాడనీ
 అనగ వచరినొకో = అనవచరినయ? (అనక్ూడద్ర) క్ృతలక్షణుడనయల.(అనగవచరినర + ఒకొ)

 కరంది పదయానిన చదివి, పుశనలక్ు జ్వాబ్ులు ర్ాయండష.

 క్ుసరమ కోమల భావముల్ క్ూరుివేళ
సరసక్వపలక్ు క్లములన్ నరసర లేక్
జ్ాఱర మక్రంద్ ధానయరల తీరు రసము
త్ేలక్న జిలుు మా ముద్రద త్లుగుపలుక్ు

 పై పదయానిన 'శిరశినహళ్ క్ృషణ మాచయరా' రచ్చంచయరు.

 క్వపలు క్ుసరమములవల కోమలములయిన భావాలనర క్ూరిగలరు.
 త్లుగు పలుక్ులనర, క్వి మక్రంద్ ధానయరలత్ో పో లాిడు
 ఈ పదయానికర శ్రర్నిక్ "త్లుగు పలుక్ు” అననది సర్నపడుత ంది.

 కరంది పదయలక్ు అర్ాథలు ర్ాసూ

ి స ంతవాకాాలోా పుయోగ్నంచండష.
1) సో యగం = చక్ుద్నము

46
 బ్ాలక్ృషణ ని సో యగం అపూరవమెైనది.
2) ఏవపరు = ఐద్ర మంది
మా అననద్ముమలు ఏవపరూ క్లసి, ప రుగరరు వళ్ళుము.
3) వగటద = వర
ై సాము
ఈ మంద్ర త్యుగడం నయక్ు వగటదగ్ా టంటదంది.
4) బ్ుధరడు = పండషత డు.
బ్ుధరడు దేశవిదేశాలోా గ్ౌరవానిన ప ంద్రత్యడు.

 కరంది పదయలక్ు వపాతుతిి అర్ాథలు ర్ాయండష.

1) తనూజుడు : తన దేహము నరండష పపటటినవాడు (క్ుమారుడు)
2) నృపాలుడు : నరులనర పాలంచరవాడు (ర్ాజు)
3) నంద్నరడు : సంత్ోషపటదివాడు (కొడుక్ు)

 కరంది పదయలక్ు పర్ాాయపదయలు ర్ాయండష.

1) క్షతి = భరమి, ధరణి, వసరధ
2) క్ుమారుడు = తనూజుడు, పపతు డు, కొడుక్ు.
3) మొగము = ముఖము, వద్నము, ఆననము, వక్ి రము
4) పపరము = నగరం, పో ు లు, పటి ణం

 వాకాాలలోని పుక్ృతి విక్ృత లన గుర్నించ్చ పటటిక్గ్ా క్ూరిండష.

1) బ్ుద్రిని యక్ు ద్మమం ఎంద్ర్ననో ధరమమారు ంలో నడషపింది.
2) టపాధానయాయుని గ్ౌరవించయల. ఒజ్ు చూపిన మారు ంలో నడవాల.
3) పుక్ృతి ఆజ్ఞ నర ధానిక్ుర్నంచనర. ఇదే నయ యక్ు ఆన.
4) త్లుగు భాషనర కాపాడుత్యనని బ్ాస చేసి రనయనడు.

 పుక్ృతి = విక్ృతి
1) ధరమము = ద్మమము
2) టపాధానయాయుడు = ఒజ్ు
3) భాష = బ్ాస
4) ఆజ్ఞ = ఆన

 నయనయర్ాథలు
ర్ాజు = పుభువప, ఇంద్రుడు
పియ
ు ం = హచరి, ఇషి ం
దిక్ుు = దిశా, ఆశరయం
చ్చతి ము = మనసర, ఇషి ం

 కరంది సమాసపదయలనర, విగరహవాకాాలనర పర్నశ్రలంచండష.

1) టద్గరత్ేజ్ం - టద్గరమెైనత్ేజ్ం
2) త్ొలా టర్
ట ాజులు - త్ొలవారల న
ై ర్ాజులు
పై వాటటని పర్నశ్రలసేి

47
 సమానపదయలోాని పూరవపదయలు వరుసగ్ా 'టద్గర, త్ొలా ట'ట అని టనయనయి. ఇవి విశయషణయలు. అనగ్ా గుణయలనర త్లపేవి.
టతి రపదయలు పర్నశ్రలసేి వరుసగ్ా 'త్ేజ్ం, ర్ాజులు' అని టనయనయి, ఇవి నయమవాచకాలు. అనగ్ా విశయష్ాాలు.
అంటే విశయషణ విశయష్ాాల (నయమవాచకాల)త్ో ఏరుడషన పదయలు. ఇటాాంటట వాటటని క్రమధానయరయాలని అంటారు. ఆ సమాసం
క్రమధానయరయసమాసం. కాగ్ా అంద్రలో విశయషణం పూరవపద్ంగ్ా టండష టతి రపద్ం నయమవాచక్ంగ్ా టంటే అది విశయషణ
పూరవపద్క్రమధానయరయ సమాసం అని గుర్నించయల.

 కరంది సమాస పదయలక్ు విగరహవాక్ాములు ర్ాసి, పై వివరణ సూతుంత్ో సర్నచూసరకోండష.

1) సక్లజ్నములు = సక్లమెన
ై జ్నములు = విశయషణ పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం
2) ధానయర్నమక్ుడరుునరడు = ధానయర్నమక్ుడన
ై అరుునరడు = విశయషణ పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం
3) పరసేన = పరమెన
ై సేన = విశయషణ పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం

 సమాసపదయలనర, విగరహవాకాాలనర పర్నశ్రలంచండష.

1) తముమక్ురరలు - క్ురరల ైన తముమలు
2) కార్నమక్వృద్రిలు - వృద్రిల న
ై కార్నమక్ులు
 విశయషణం టతి రపద్ంగ్ా టండే క్రమధానయరయ సమాసం విశయషణ టతి రపద్ క్రమధానయరయ సమాసం.
 పై సమాస పదయలనర పర్నశ్రలసేి
విశయషణ పదయల ైన 'క్ురరలు, వృద్రిలు' అనేవి టతి రపదయలుగ్ా టనయనయి. తముమలు, కార్నమక్ులు సో ద్రులు అనే
నయమవాచకాలు పూరవపదయలుగ్ా టనయనయి.
అంటే... విశయషణం టతి రపద్ంగ్ా టండష
నయమవాచక్ం పూరవపద్ంగ్ా టంటే అది విశయషణ టతి రపద్ క్రమధానయరయ సమాసం అని గుర్నించయల.

 కరంది పదయలక్ు విగరహవాకాాలు ర్ాసి ఏ సమాసాలో గుర్నించ్చ ర్ాయండష.

1) పాద్పద్మం = పద్మము వంటట పాద్ం = టపమాన టతి రపద్ క్రమధానయరయ సమాసం
2) చయరుసంసారం = చయరువప అయిన సంసారం = విశయషణ పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం

 సూకరి : ఇతరులు మనపటా ఏ కార్ాాలు చేసేి, ఇబ్బందిగ్ా టంటదందో అవి ఇతరులపటా మనం చేయక్ూడద్ర. ఇదే

ధర్ామలనినంటటలోనూ ఆచర్నంచద్గ్నన శయరషఠమెన

ై మారు ం. = మహాభారతం

మన సామెతలు
1) అతి రహసాం బ్టి బ్యలు
2) నక్ు నదిల కొటదిక్ుపో తూ పుపంచమంత మునరగుత ంద్ననద్ట
3) మావోనికర ముపూై ర్కండు గుణయలు మంచ్చయిే ర్కండే ర్కండు పాడు తనక్ు దలది ఒక్డు చపిత్ే వినడు
4) చరువపల పడయడనిన తీసి బ్ావిలేసినటద
ా
5) చ్చలా కర చ్చంతపండొ తిినటద
ా
6) గుమిమనిండ గ్నంజ్లుండయల గరటాలోల బిడడ లుండయల
7) గుటి క్ు క్ట్ిలు మోసినటద
ా
8) గ్ాలకర గడడ పారలు కొటదిక్పో యినయట
9) క్టి క్ు పపటి చట
ే ద చటదిక్ు త్ొరరచేటద
10) ఏనరగు క్ూసరనయన గురరమంత్తి
11) ఊరుద్ూరమెైంది కాడు ద్గు ర్కైంది

48
 12) టర్నక్ుర్నకర కొటటినయ మోటపారలేద్ర
(13) ఈతక్ు లోత లేద్ర.
14) టడుకసరక్ుని తిని తడకసరక్ుని పననటద
ా
15) అక్ుచరటి మత్
ెై ే ల క్ుచరటి మా
16) కొననది బింకకడు కొసిర్ది ల్ట్ిడు
17) ఎనరగరర (వనరనక్రర) బ్లముంటే ఎనినవాసాల న
ై య ఎకరుయాచరి
18) అననంలేక్ కోతిరూపప బ్టి లేా క్ బ్ాంచ రూపప
19) దొ పుడంబ్ల కోసం దో సట
ి ా ంబ్ల ఒలుక్పో స
20) త్ోచని పనికర తక్ుులాట్క్ుువ
21) ర్ొట్ిలోనిక్ంట్ త నరక్లోడే నయం
22) క్నరనపద్ద క్డుపపచ్చనన
23) ఎనేనష్ాలేసన
ి య క్ూటటక ఎనేనండుా బ్తికరనయ కాటటక
24) అయినోళుక్ు ఆక్ులా కానోళుక్ు క్ంచయలా
25) అంతట నయనినయ అర్నకాలుకరంద్ నయనది
26) అంగణంపటటి గ్ొడుడ వంగడం పటటి బిడడ

మన జ్ాతీయాలు
 జ్ాతీయం - సంద్రుం
1) అగ్నుబ్ుక్ుుట = కోపంత్ో టడషకరపో వపట
2) టడుంపటది = గటటిపటదిద్ల
3) ఒంటటకోతి = ఏకాకర/ ఒంటర్నవాడు
4) క్డుపప క్ుటక్ుట = ఓరవలేనితనం
5) కాకరగ్ోల = భర్నంచలేని/శబ్ాదలు
6) క్ుడషతిలోపడడ ఎలుక్ = అటద/ఇటద/కాక్' ఇబ్బందిపడటం /
7) క్ూసమిడషచ్చనపాము = టలాాసం, /చలాకీతనం
8) కోడషమెద్డు = మతిలేక్పో వడం
9) గ్ాడషద్మోత = వటటిచయకరర్న
10) గ్ోడకసిన సరననం = తిర్నగ్నర్ానిది
11) చచ్చినపాము = ఏమీ చేయలేనిసిథతి
12) చంక్లోపిలా = చడుశక్ునం, కారాహాని సంకతం
13) చరక్ుత్గ్నపడడ టా ద = అక్సామతి గవచరిడు
14) చూపపలగురరం = కవలం రూపం మాతుమే అంద్ంగ్ా టండటం
15) డూ డూ బ్సవనన = ఆలోచ్చంచక్ుండయ
పుతిదయనికీ తలూపడం
17) నిండుచరువప = సమృదిి
18) నీళళునములు = సందేహంచడం
19) నూర్నపో యు = విషయానిన బ్లంగ్ా అంద్జ్యడం

49
 20) పీనరగ సింగ్ారం = వారథ ం

2) నేనర్నగ్నన బ్రరుుల
- పి.వి.నరసింహార్ావప
( Text Book Page No 14 - 24)
 సహనముమ, సతాముమ, శాంతగంభరముమ,
ఆతమవిశావసముమ, సహరహముమ
సాధన, ద్క్షత, సాధరభాషణమునర,
సదివవేచనమునర, సద్ు మనము,
దయనముమ, ధానైరాముమ, త్యాగముమ, సరనిశిత
బ్ుదిి, మేలు ాంచరట, పపణాగుణము,
క్రుణ, క్షమ, పర్ోపకారబ్ుదిియనడష
యాలోచనయర్ీత లమర్నయుండు
మనరజుల పపడునర మానరాలు, మంగళసవ
రూపపలు, మహో ననత లు, విర్ాడూ
ు పశకభ
త లు, సరకీర్ి క
న ాంతపరపత లు, సరమత లు,
జ్గతిగతి విరచ్చత లు, సజ్ు నరలువారు.
 ఈ పద్ాం మానరాలూ, మంగళ సవరూపపలూ, మహో ననత లూ, కీర్ి మ
న ంత లూ అయిన సజ్ు నరలనర గుర్నంచ్చ చబ్ుత ననది.
 ఈ పద్ాం దయవర్ా గుర్నించ్చన లక్షణయలు ఇవి.
1) సహనం, ర్ాతిుంబ్గళళు సాధన, ద్క్షత, సద్ు మనం, దయన ధానైర్ాాలు, పపణాగుణం, శాంతగంభరం, సాధరభాషణం,
త్యాగం,సదివవేచనం, సరనిశిత బ్ుదిి, పర్ోపకారబ్ుదిి.
 మంచ్చ లక్షణయలు క్లగ్నన వార్నని
1) మానరాలు, మంగళ సవరూపపలు, ఆతమవిశావసం, మహో ననత లు, విర్ాడూ
ు పశకభత లు, సరమత లు, సజ్ు నరలు అని
అంటారు.

 పాఠం టదేదశం:
సమాజ్ంలో కొదిదమందే పుభావశకరి సంపనరనలు టంటారు. వీర్న సాంగతాం ప ందినయ, వీర్న గుర్నంచ్చ త్లుసరక్ునయన, సూూర్ని
క్లుగుత ంది. మంచ్చమారు ంలో నడవడయనికర అవకాశం క్లుగుత ంది. ఇలా సూూర్నిదయయక్ుల న
ై వార్నలో బ్రరుుల
ర్ామక్ృష్ాణర్ావప ఒక్రు. ఈయన హద్
ై ర్ాబ్ాద్ర ర్ాష్ాిరనికర త్ొల ముఖామంతిుగ్ా పనిచేసి, ర్ాజ్నీతిజుఞడషగ్ా బ్హుభాష్ావేతిగ్ా
పర్నపాలనయద్క్షుడషగ్ా పేర్కనినక్గనయనడు. ఈయన మహో ననత వాకరిత్యవనిన ఆవిషుర్నంచేలా పి.వి. నరసింహార్ావప వాాసం
ర్ాశాడు. మహో ననత వాకరిత్యవల నరండష సూూర్ని ప ంద్డమే ఈ పాఠం టదేదశం.

 పాఠాభాగ వివర్ాలు:
ఈ పాఠం వాాస పుకరయక్ు చందినది. గ్ొపువార్న జీవిత్యనిన, వార్న వాకరితవంలోని టదయతి మెన
ై , సూూర్నివంతమెన
ై జీవన
కోణయలనర విశయాషస
ి ి ూ, పుశంసిసి ూ ర్ాసిన అభనంద్న వాాసం ఇది.
ఈ పాఠాభాగం ఆంధుపద
ు ేశ్ మాసపతిుక్ 1972 సం||పప డషసంబ్ర్ సంచ్చక్ నరండష తీసరకొనబ్డషంది.

 రచయిత పర్నచయం:

50
 భారత పుధానయనిగ్ా బ్హుభాష్ావేతిగ్ా భారతదేశ ఆర్నిక్ సంసురణల పిత్యమహులుగ్ా పేర్ొందిన పి.వి. పూర్ని పేరు పాములపర్ని
వేంక్ట నరసింహార్ావప. వరంగల్ రూరల్ జిలాా నరుంపేట మండలంలోని లకనపలా గ్ారమంలో జ్నిమంచయడు. వరంగల్ ద్గు ర
భమదేవరపలా మండలంలోని వంగర గ్ారమసరథలు రుకరమణమమ, రంగ్ార్ావపగ్ారలక్ు ద్తి పపతు డు. సావమి (1921 - 2004)
ర్ామానంద్ తీరథ పి.వి.కర ర్ాజ్కీయ గురువప. బ్రరుులవారు గురుత లుాలు.
విదయార్నథద్శలోనే హద
ై యుబ్ాద్ సంసాథన విముకరి పో ర్ాటంలో పాల్ుని టసామనియా విశవవిదయాలయం నరంచ్చ బ్హషురణక్ు
గుర్కన
ై యడు. 1938లో హద
ై యుబ్ాద్ ర్ాషి క
ర ాంగ్కరసా ో చేర్న ర్ాజ్కీయ జీవిత్యనిన ఆరంభంచయడు. ర్ాషి ,ర కంద్ు పుభుత్యవలలో బ్హుకాలం
మంతిుగ్ానర, ఆంధుపద
ు శ్
ే ముఖామంతిుగ్ానర, భారతపుధానయనిగ్ానర విశిషి మన
ెై
సేవలందించయడు. చత రతత్ో భారత ర్ాజ్కీయయవనిక్పై ఒక్ వలుగు వలగ్నన ర్ాజ్నీతిజుఞడు.
త్లుగుభాషత్ో సహా హందీ, టరూ
ద , ఆంగా ం, మర్ాఠీ మొద్లగు 17 భాషలోా అనరు ళంగ్ా మాటాాడగలగ్నన బ్హుభాష్ావేతి.
త్లుగులో 'కాక్తీయ' అనే పతిుక్నర నడషపించయడు. విశవనయథ్ 'వేయిపడగలు' నవలనర హందీలోకర "సహసుఫణ్" అనే పేరుత్ో
అనరవదించయడు. దీనికర కంద్ుసాహతా అకాడమీ బ్హుమతి లభంచ్చంది. ఈయన ఆతమక్థ్గ్ా పుసద
ి ి కకకరున 'ది ఇనైుడర్' అనేక్
భాషలోాకర అనరవదించబ్డషంది. పనా క్షత్క్్క్నూత్ో' అనే మర్ాఠీ పపసి కానిన త్లుగులో 'అబ్లా జీవితం'గ్ా ఈయన
అనరవదించయడు.
నిర్ాడంబ్రజీవితం, నిజ్ాయతీ దేశభకరి క్లగ్నన పి.వి. నరసింహార్ావప జీవిత పరాంతం నిండుక్ుండలా సిథతపుజుఞడషగ్ా వలగ్ాడు.

 పువేశిక్:
పుతి మానవపనిలోనూ సాధానయరణంగ్ా టనన టననదయనిక్ంటే తననర గుర్నంచ్చ ఘ్నంగ్ా
చ్చతిుంచరకొనే సవభావం టంటూ టంటదంది. ఇంద్రక్ు భననంగ్ా పువర్నించేవార వారు బ్హు అరుద్రగ్ా టంటారు. రక్రకాల
ఒడషద్రడుక్ులనర ఎద్రర్ొునయన విపతుర పర్నసథ త
ి లు సేనయవా సేనయవాహనిలా చరటదిముటటినయ చలంచక్పో వడం, మనాః
సథ ర్
ల ాానిన, సమచ్చత్యినిన విడనయడక్ పో వడం గ్ొపువార్నక సాధామౌత ంది. జ్యాపజ్యాలనర సమానంగ్ా సీవక్ర్నంచడం,
మితు లు సత
ై ం దోు హం తలపటటినయ పుతారుథలు ద్ూషించ్చనయ "సర్! ఇవనీన ఆటలో భాగమేగ్ా!" అని సిథతపుజ్ఞతనర పుద్ర్నశంచడం
అంద్ర్నకీ సాధామౌత ందయ? మర్న ఇటదవంటట వాకరితవం లగ్నన వారు ఎవరు? ఈ పాఠం దయవర్ా త్లుసరకొండష.

 కీ.శయ. డయ. ర్ామక్ృష్ాణర్ావప : పూనయలోని ఫరూ

ు సన్ కాలేజి నరండష పర్నియనయుష ఐచ్చఛక్ విషయంగ్ా తీసరకొని

పటి భద్రులయాారు. పర్నియన్ టూాటరుగ కొంతకాలం పనిచేశారు. తరువాత నయాయవాద్ పటాి ప ంది ఫలానయ సంవతురంలో
నయాయవాదిగ్ా నమోద్ర అయాారు. ఇనిన సంవతుర్ాలు నయాయవాదిగ్ా పనిచేసారు. ఇనిన పుజ్ా టద్ామాలలో ఇనినసారుా
సత్యాగరహం జ్ర్నపి జ్కైలుక్ు వళ్ళురు. హైద్ర్ాబ్ాద్ర సేిటద కాంగ్కరసరలో వార్ొక్ పుముఖ నయయక్ులు, మంతిుగ్ానర,
ముఖామంతిుగ్ానర, ర్కండు ర్ాష్ాిరలక్ు గవరనరుగ్ానర పని చేశారు. కొంతకాలం ర్ాజ్న్ క్మీషనా క్ు సభుాలుగ్ా టనయనరు. అనేక్
క్మిటీలక్ు, అధాక్షులుగ్ా టనయనరు. గుండపో టద వలన 1967 సపి ంబ్రు 14వ త్ేదన
ీ క్నరనమరశారు"
 నయాయవాదిగ్ా వార్నకర కొనిన పుత్ేాక్ లక్షణయలుండేవి. వార్న పాుకీినర roaring practice (క్షణం తీర్నక్లేనిది) అని చపుడయనికర
వీలులేద్ర. అలా అని వార్నకర కసరల కొరత ఎపపుడూ టండేదక
ి ాద్ర. కాని వాటటలో ఎక్ుువ కసరలు ర్ాజ్కీయాలక్ు
సంబ్ంధానించ్చనటటివి. ఫీజు లేనటటివీనర. పుజ్ాహత జీవితం కొంద్రు నయాయవాద్రలక్ు ఫైలు పరగడయనికర, ధనసంపాద్నక్ు
టపక్ర్నస,ేి డయ. ర్ామక్ృష్ాణర్ావపగ్ార్న విషయంలో మాతుం అది త్యరుమార్కైంది. వార్న వద్ద క్ు వచేి క్ా యింటా లో చయలామందికర ఒక్
రక్మెన
ై
మిశిరత భావం టంటూ టండేద.ి డయ. ర్ామక్ృష్ాణర్ావపగ్ార్న శకరిసామర్ాిాలు, పుజ్ఞ ా పాుభవాలలో సంపూరణ విశావసానికర త్ోడు వారు
ర్ాజ్కీయ వాగరతవలన కసరలమీద్ ఎక్ుువ ధానయానముంచలేర్మో అనన అనరమానంక్ూడయ ఆ క్ా యింటా మనసరులలో టంటూ
టండేది నయాయవాద్ వృతిి లో నిష్ాణతమెన
ై సరనిశిత మేధానయసంపతిి ని వారు పుద్ర్నశసరినయనర్ా అననటద
ా గ్ా టండేది వార్న
అననామెైన వాద్నయ పటటమ.

51
 స జ్నయానికర మారుపేరు :
వార్న విశిషి వాకరిత్యవనికర సంబ్ంధానించ్చన మర్ో ముఖాాంశం టంది. గత తరంలోని అనిన సరగుణయల మరర్నిమతవమే
శ్రరర్ామక్ృష్ాణర్ావపగ్ారు. శర్ాఫత్క్ అంటే స జ్నయానికర మారుపేర్ వారు. మతద్రరభమానయనిన పంప ందిసి ూ ర్ాజ్ామేలుత నన
నయటట నిజ్ాంక్ు బ్ద్ి వాతిర్కర అయినపుటటకరనీ ర్ాషి ంర లోని ముసలామనరలంద్ర్నకీ వారు పరమమితు లు, ఆపపిలూనర! అతి
నిర్ాడంబ్రముగ్ా వారు మత్యతీతసిథతిని పాటటంచేవారు. వార్న డయుయింగు రూం ఒక్ సంసుృతీ
పుద్రశనశాలలా టండేద.ి నయటట హైద్ర్ాబ్ాద్ పుభుతవ పద్ద లు, క్ుచరిటోపీల మౌలీవలు, గడయడలములాాలు, తలపాగ్ాల
పండషత లు, మహామహో పాధానయాయులు, గ్ాంధానీట ోపీలవారు, ఖద్ద రుధానయరులు, అధరనయతన ట్ర్ల
న న్ యువక్ులు ఒక్ర్మిటట,
అనిన రకాలవారు, వార్నని ఆహావనించడయనికర అక్ుడ హాజ్రు అయిేవారు. ఒక్ుమాటలో చపాులంటే డయ. ర్ామక్ృష్ాణర్ావపగ్ారు
మరడు విభననతర్ాల చ్చవర్న వారధానిలా క్నిుంచేవారు. ఇంతటట విశాలవాకరితవంత్ో వారు ఆనయటట పుజ్ాజీవిత్యనిన తీర్నిదిదద యరు..
నయటట హద్
ై ర్ాబ్ాద్ ర్ాషి ర శాసనసభలో శాసనసభా నయయక్ులుగ్ా వారు సరనిశితమేధ, పర్నమార్నుతభాష, వావహార ద్క్షతలనర
మేళవించ్చ ఏరురచ్చన టననతపుమాణయలనర, నేటక
ట -ర ముఖాంగ్ా యిళ ర్ోజులలో ఎంత్ో గ్ౌరవంత్ో చయలామంది. సమర్నంచరకొంటూ
టంటారు. అవసరమెైనపపుడు వారు పుతారుథలనర చీలి చండయడేవారు. కాని అలా చేయడంలో పుతారుథల నరండష
రక్ి పపబ్ టదిమాట అలా టంచ్చ, ఒక్ు క్నీనరుబ్ టది పడడంగ్ాని, వార్న హృద్యాలక్ు రవవంత నొపిు తగలడంగ్ాని
జ్ర్నగ్దికాద్ర. పారా మెంటేర్య
న నయు డయ. ర్ామక్ృష్ాణర్ావపగ్ార్న అదివతీయ క్ళ్ళకౌశలమటటిది.

 బ్హుభాష్ావేతి :
వారు చయలా పుతిభావంత ల ైన భాష్ావేతిలనే విషయం అంద్ర్నకీ త్లసినదే. వారు చద్రవపక్ునన చయలా భాషలు వాటటయంద్ల
అభరుచరలచే
పుయివేటదగ్ా చద్రవపకొననవే. ముఖామంతిుగ్ా టంటదనన ర్ోజులలో డయ. ర్ామక్ృష్ాణర్ావపగ్ారు పుతిర్ోజూ అరి ర్ాతిువరక్ు
ఆఫీసరఫైళళు
చూచరకొని, ఆ తర్ావత నమమశక్ాంగ్ాని టత్యుహంత్ో సంసుృత పాుచీన కావాాలు చద్వడంలో ఎలా మునిగ్నపో యిేవార్ో
నయకరపుటటకీ సుషి ంగ్ా జ్ాఞపక్ం టంది. బ్హుముఖ పుతిభావంత ల న
ై పుటటక,ీ డయ. ర్ామక్ృష్ాణర్ావపగ్ారు పుధానయనంగ్ా
సాహతీజ్గతి క్ు చందినవారని నయ నమమక్ం. ఇది చయల వింతగ్ానే త్ోచవచరి. ఎంద్రక్ంటే వార్న సాహతా వాాసంగం
జ్రుగవలసినంత ఎక్ుువగ్ా జ్రుగలేద్ర.

 కరంద్ గ్ీత ( ) గ్ీసిన పదయలక్ు అర్ాథలనర ర్ాయండష.

 1) చ్చననపుటట జ్ాఞపకాలు నయక్ు ముపిుర్నగ్ొంటదనయనయి.
జ్. ముపిుర్న = చరటదిముటాియి (అతిశయించయయి.)
2) వీసం ఎతి అహంకారం లేక్ుండయ ముంద్రకకళ్ళుల.
జ్. వీసం ఎతి : 1/16 వ వంత
3) ద్శరథ్రని క్డగ్ొటది బిడడ డు శతు ఘ్ునడు.
జ్. క్డగ్ొటది = క్టి క్డపటట ; చ్చవర్న
4) భారతదేశ పాుభవానిన మనమంత్య పంచయల.
జ్. పాుభవానిన = శయరషఠత్యవనిన
5) మనదేశ పుజ్లక్ు వివేకానంద్రడు పాుతాః సమరణీయుడు.
జ్. పాుతాఃసమరణీయుడు = నిద్ు నరండష లేవగ్ానే సమర్నంచరకోవలసిన దవ
ై సవరూపపలు.
6) హత్ైషి చపిున మాటలనర పడచవిన పటి వద్రద.
జ్. హత్ష
ై ి = మేలునర కోర్వాడు.

52
 కరంది జ్ాతీయాలనర మీ స ంతవాకాాలలో పుయోగ్నంచండష.
 1) శ్రరర్ామరక్ష = పర్నరక్షంచగలగ్ననది. సరవరక్షక్ం
జ్. నహర
ర జీ మొద్టట పుధానయనమంతిు కావడం, మన
భారతదేశానికర శ్రరర్ామరక్ష అయిాంది.
2) గ్ీటదర్ాయి = కొలబ్ద్ద , పుమాణం
జ్. మంతిుగ్ారు మెచరికోడం, నయ తముమని పుతిభక్ు గ్ీటదర్ాయి అని చపాుల.
3) రూపపమాపడం = శాశవతంగ్ా త్ొలగ్నంచడం
జ్. వీర్శలంగంగ్ారు నయటట సంఘ్ంలోని ద్రర్ాచయర్ాలనర రూపపమాపడయనికర క్ృషిచేశారు.
4) కార్ాలు మిర్నయాలు నూరడం = మండషపడడం, మికరుల కోపగ్నంచడం
జ్. నయ తముమడు తపపుచేస,ేి మా నయననగ్ారు కార్ాలు మిర్నయాలు నూరుత్యరు.
5) సవసిి వాచక్ం = ముగ్నంపప, వద్లవేయు
జ్. విదయారుథలు చద్రవపకోసం పూర్నిగ్ా ఆటలక్ు సవసిి వాచక్ం చపుక్ూడద్ర.

 వాకాాలలోని పదయలక్ు పర్ాాయపదయలు గుర్నించండష.

1) ర్కైత లు పుతివరి ం పంటలనర పండషసి ూ సాలుకొక్సార్న వచ్చిన ధనంత్ో సంవతురమంత్య
నడుపపత్యరు.
జ్. పర్ాాయపదయలు : వరి ం, సాలు, సంవతురం
2) భరమిపై కాలుషాం పరుగుట వలా , ధర్నతిు మీద్ టండే జ్నం విలవిలలాడుతూ అవనిపై మేము జీవించలేమని
అంటదనయనరు.
జ్. పర్ాాయపదయలు : భరమి, ధర్నతి,ు అవని
3) ఒక్ వాకరి ద్క్షతత్ో పనిచేసేి, ఆ సామరథ ాం అంద్ర్నకీ త్లుసరింది.
జ్. పర్ాాయపదయలు : ద్క్షత, సామరథ ాం

 విక్ృతి - పుక్ృతి పదయలు

1) ద్వపవ (విక్ృతి) = ద్ూరము, ద్వీయము (పుక్ృతి)
2) గ్ారవం (విక్ృతి) = గ్ౌరవం (పుక్ృతి)
3) పగ్ు / పగ్నుయ (విక్ృతి) = పుజ్ఞ (పుక్ృతి)
4) దో సం (విక్ృతి) = దో షం (పుక్ృతి)
5) ర్ాతిర్న (విక్ృతి) = ర్ాతిు (పుక్ృతి)
6) బ్ాస (విక్ృతి) = భాష (పుక్ృతి)

 కరంది వాకాాలోా గ్ీత గ్ీసన

ి పదయలనర విడదీసి సంధరలనర గుర్నించండష.
1) హైద్ర్ాబ్ాదోా ని విమానయశరయం అంతర్ాుతీయ విమానయశరయాలోా ఒక్టట.
జ్. విమానయశరయం : విమాన + ఆశరయం = సవరణదీరఘ సంధాని
2) చ్చననపుటట విషయాలు జ్ాఞపక్ముండడం చయలా అరుద్ర.
జ్. జ్ాఞపక్ముండడం : జ్ాఞపక్ము + టండడం = టతవసంధాని
3) పుతి జీవికర ఒకోు శర్ీర్ాక్ృతి టంటదంది.
జ్. శర్ీర్ాక్ృతి : శర్ీర + ఆక్ృతి = సవరణదీరఘ సంధాని
4) అబ్ుదల్ క్లాం మహో ననత వాకరితవం క్లవాడు.

53
 జ్. మహో ననత : మహా + టననత = గుణసంధాని
5) నయ జీవిత్యననంత్య దేశసేవక వినియోగ్నంచయలనరక్ుంటదనయననర.
జ్. జీవిత్యననంత్య : జీవిత్యనిన + అంత్య = టతవసంధాని
6) చద్రంగంలో ఆనంద్ పుతార్నథపై విజ్యం సాధానించయడు.
జ్. పుతార్నథ : పుతి + అర్నథ = యణయదేశ సంధాని
7) మాధవి చపిునపుటటకీ రమ వినలేద్ర.
జ్. చపిునపుటటకీ : చపిున + అపుటటకీ = అతవసంధాని
8) ఒకొుక్ుపపుడు ముఖామెన
ై విషయాలు జ్ఞ పకర ిి ర్ావప.
జ్. ఒకొుక్ు : ఒక్ + ఒక్ = ఆమేాడత
ష సంధాని

 కరంది సమాస పదయలోాని తత ురుష భేదయలనర గుర్నించ్చ, విగరహవాకాాలు ర్ాయండష. సమాస

నిరణయం చేయండష.
టదయ :- సతాద్ూరము - సతామునక్ు ద్ూరము (విగరహవాక్ాం) షషీఠ తత ురుష సమాసం
1) అమెర్క
న ా ర్ాయబ్ార్న - అమెర్నకా యక్ు ర్ాయబ్ార్న - షషీఠ తత ురుష సమాసం
2) వాద్నయపటటమ - వాద్నయంద్ర పటటమ - సపి మీ తత ురుష సమాసం
3) అసాధాం - సాధాము కానిది - నఞ తత ురుష సమాసం
4) నలత్యలుు - నలనర ధర్నంచ్చనవాడు - దివతీయా తత ురుష సమాసం
5) గురుద్క్షణ - గురువప కొఱక్ు ద్క్షణ - చత ర్ీథ తత ురుష సమాసం
6) వయోవృద్రిడు - వయసరు చేత వృద్రిడు - తృతీయా తత ురుష సమాసం
7) దొ ంగభయము - దొ ంగవలన భయము - పంచమీ తత ురుష సమాసం
8) ర్కండు ర్ాష్ాిరలు - ర్కండన
ై ర్ాష్ాిరలు - దివగు సమాసం
9) శకరిసామర్ాథాలు - శకరియు, సామరి ామునర - ద్వంద్వ సమాసం
10) అమరలాసమయం - అమరలామెైన సమయం - విశయషణ పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం
11) పూరణపపరుష లు - పూరుణల ైన పపరుష లు - విశయషణ పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం
12) పాుచీనకావాాలు - పాుచీనముల న
ై కావాాలు - విశయషణ పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం
13) పద్ద క్ుటదంబ్ం - పద్ద దన
ై క్ుటదంబ్ం - విశయషణ పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం

 కరంది సామానా వాకాాలనర సంకరాషి వాకాాలుగ్ా మారిండష.

1) పూనయలోని ఫరూ
ు సన్ కాలేజీలో చేర్ాడు.
పర్నియన్ భాషనర చదివాడు.
ఆ క్ళ్ళశాల నరంచ్చ పటి భద్రుడయాాడు.
జ్. పూనయలోని ఫరూ
ు సన్ కాలేజీలో చేర్న, పర్నియన్ భాషనర చదివి, ఆ క్ళ్ళశాల నరంచ్చ పటి భద్రుడయాాడు. (సంకరాషి వాక్ాం)
2) బ్రరుుల హైద్ర్ాబ్ాద్ ర్ాషి ంర లో ద్రనేనవానికర భరమి హక్ుు నిచేి కౌలుదయర్న చటాినిన తయారుచేశాడు.
బ్రరుుల సామావాద్ వావసథ క్ు పపనయది వేశాడు.
బ్రరుుల అజ్ర్ామర కీర్ి ని
న ప ందయడు.
జ్. బ్రరుుల హద్
ై ర్ాబ్ాద్ర ర్ాషి ంర లో ద్రనేనవానికర భరమి హక్ుునిచేి కౌలుదయర్న చటాినిన తయారుచేసి, సామావాద్ వావసథ క్ు
పపనయదివస
ే ,ి అజ్ర్ామరకీర్ి ని
న ప ందయడు. (సంకరాషి వాక్ాం)

54
 సూకరి: పుజ్ాకారాం త తత్యురాం, పుజ్ాస ఖాం త తత ుఖం, పుజ్ాపియ
ు ాః పియ
ు సి సా, సవహతం త పుజ్ాహతమ్. =

మహాభారతం
పుజ్ాకారామే పాలక్ుని కారాం. పుజ్ల సరఖమే పాలక్ుని సరఖం. పుజ్ల పిుయమే పాలక్ుని పియ
ు ం. పుజ్ల హతమే పాలక్ుని
హతం.

3 వలసక్ూలీ!
- డయ॥ ముక్ుర్ాల ర్ామార్కడషడ
( Text Book Page No 25 - 33)
 ఊర్నలో నీకరలా ు లేద్ర - ఊర్న వలుపల ప లము లేద్ర
క్ూల నిరణయ మింతని లేద్ర క్ూల పని సిథరమెైనది కాద్ర
ఆలుపిలాల నేలేదటాా - అనే చ్చంత నినినడదో యి వావసాయక్ూల.
బ్త క్ు దరువప లేక్ నీవప - భారాపిలాల నొదల
ి పటటి
బ్సిి చేర్న ర్నక్షలాగ్న - బ్లముగ జ్వరమొచ్చి పంటే
కాసి నీక్ు గంజినీళళు - కాసి పో సే దికకువర్ోయి వావసాయ క్ూల.
- సరదయదల హనరమంత

 పాఠం నేపథ్ాం:
త్లంగ్ాణ ర్ాషి ంర లో నీటటవసతికర నోచరకోక్, పంటలు పండక్, నిరంతరం క్రువపరక్ుసి కోరలోా చ్చక్ుుక్ునన పాుంతం పాలమరరు.
నయటట పాలమరరు జిలాానే నేటట మహబ్రబ్ నగర్ జిలాా. బ్త క్ుభార్ానిన మోసూ
ి కాలానిన వళుదీయలేక్ బ్త క్టానికర
వలసపో వడం
అక్ుడష క్ూలీలక్ు పర్నపాటట. 1977లో తూరుుతీరపాుంత్యనికర వలస వళ్ళున కొంద్రు పాలమరరు క్ూలీలు అక్ుడ వచ్చిన
త పానరక్ు గుర్కై తిర్నగ్ర్
న ాలేద్ని, వాళ్ళుక్ుడుననర్ో జ్ాడత్లయనపపుడు క్వి హృద్యంలో క్లగ్నన ఆవేద్న ఇది.

 పాఠాభాగ వివర్ాలు:
ఈ పాఠం 'గ్యం' పుకరయక్ు చందినది. లయాతమక్ంగ్ా టండష ఆలపించేటంద్రక్ు వీలుగ్ా టండేది గ్యం. ఇది పలా వి,
చరణయలత్ో క్ూడష టంటదంది, పలా వి మాతుం పపనర్ావృతమవపత ంది. సంగ్ీత సాహత్యాల మేళవింపే గ్యం. పుసి రత పాఠాాంశం
డయు॥ ముక్ుర్ాల ర్ామార్కడషడ 'హృద్యశల
ై ' గ్య సంక్లనం లోనిది.

 క్వి పర్నచయం:
(01-01-1929 - 24-02-2003)
డయ॥ ముక్ుర్ాల ర్ామార్కడషడ నయగర్ క్రూనల్ జిలాా క్లవక్ుర్ని మండలం ముక్ుర్ాల గ్ారమంలో జ్నిమంచయడు. ఈయన సమకాలీన
అంశాలనర
పుతిబింబించే క్వితలు, పదయాలు, పాటలు, క్థ్లు, వాాసాలు ర్ాశాడు.
ఈయన మేఘ్ద్ూత(అనరవాద్ క్వితవం), దేవరకొండద్రరు ం, నవేవక్తి లు(దీరఘక్విత), హృద్యశైల(గ్య సంపపటట),
ర్ాక్షసజ్ాతర (దీరఘక్విత), టపర్నశకధన (పర్నశకధనయ పత్యుల సంక్లనం), త్లుగు సాహతానిఘ్ంటదవప మొద్లగు రచనలు
చేశాడు. పాుచీన త్లుగుక్వితవంలో క్విత్యతమక్ భావపర్నణయమం' అనే అంశంపై పర్నశకధనయ గరంథ్ం సమర్నుంచ్చ డయక్ిర్ట్
ప ందయడు.
సామాజిక్సుృహ, సమసాలపటా సుందించేగుణం క్లు , సాహతా, సాంసుృతిక్ రంగ్ాలత్ోపాటద ఎనోన టద్ామాలోా పుతాక్షంగ్ా
పాలుపంచరక్ునన క్వి డయ|| ముక్ుర్ాల ర్ామార్కడ,షడ

55
 ఇతని 'విడషజ్యడు' క్థ్క్ు క్ృష్ాణపతిుక్ వాళళు దివతీయబ్హుమతిని ఇవవగ్ా, ఆకాశవాణి ఢషలీా వారు ఆంధుపద
ు ేశ్ నరండష 1976లో
జ్ాతీయక్విగ్ా గుర్నింపపనిచ్చి సనయమనం చేశారు.

 పువేశిక్:
మానవ జ్నమ ఎంత్ో టదయతి మెన
ై ది. ఇది లభంచడం ఒక్ వరం. లభంచ్చన జీవితం సారిక్ం చేసరకోవాలననది పుతి ఒక్ుర్న తపన.
ఆశ. కానీ...
కాలం క్లసి ర్ాని అభాగాజీవపలు, తమజీవిత్యనిన నటదిక్ుర్ావడమే ఒక్ 'క్ల'గ్ా భావించవలసి వసేి .....
అంద్ంగ్ా టండవలసిన 'క్ల' క్ూడయ 'పీడక్ల'గ్ా పర్నణమిసేి ..
బ్త క్ు బ్ండష నడషపట
ే ంద్రక్ు తన క్లలనీన, క్లా లు కాగ్ా ప టి చత
ే పటదికొని ఒంటర్నగ్ా పర్ాయి దేశం పో యి..
మనసరనర పంచరకొనేటంద్రక్ు మనరష లు లేక్, బ్ాధనర పంచరకొనేటంద్రక్ు బ్ంధరవపలు లేక్, సమాజ్ం నరండష
ద్ూరమౌత నన వాథయరథజీవిత్యలనర గుర్నంచ్చ, ముక్ుర్ాలవారు ర్ాసిన గ్యం చద్రవపదయం.

 క్ూల మసరిగ దొ రుక్ుత్యద్ని !

కోసి దేశం పో తివా !
ఎననడొ సివప లేబ్ర్ీ,
పాలమరర్న జ్ాలర్ీ !
 గ్ోక్ులాషి మి దయటటపో యినయ, గ్ొడా డొ క్ులు గుంజినయ,
వాగులలోా, వంక్లలోా వానపాములు ఎండషనయ,
చ్చనరక్ుర్ాలే ఆశలేద్ని, చరుాక్ుంటలు పర్కరవడనని
క్ూల మసరిగ దొ రుక్ుత్యద్ని కోసి దేశం పో తివా!
ఎననడొ సివప లేబ్ర్ీ,
పాలమరర్న జ్ాలర్ీ !

చయలు వానే పడద్ర సరళ్ళసాగరం నిండేది కాద్ని,

చౌట మడుగుల యిెండ, కోయిలసాగరం నిండేది కాద్ని,
పైరు లనీన పరుగులయిేా పలా లో బ్తికది ఎటా ని,
క్ూల మసరిగ దొ రుక్ుత్యద్ని కోసి దేశం పో తివా
ఎననడొ సివప లేబ్ర్ీ,
పాలమరర్న జ్ాలర్ీ !
 కొడషమల
ె ూ, గ్ాలాల గడలూ గుడషసక్ు విసిర్నపో తివా!
నజ్ాక్త నల
ై ానర వలనే నడుం చరటదిక్ పో తివా,
తిర్నగ్న మననంకొండ దేవపని దిక్ుు మొక్ుుడు పో తివా,
క్ూల మసరిగ దొ రుక్ుత్యద్ని కోసి దేశం పో తివా
ఎననడొ సివప లేబ్ర్ీ,
పాలమరర్న జ్ాలర్ీ !

మెర్నగ్క చయపక్ు బ్ చి చయపక్ు మర్నగ్న ర్ాక్న పో తివా,

చంద్మామల, పరక్ పిలాల చయరు మర్నచే పో తివా,

56
 ఎననడొ సివప లేబ్ర్ీ,
పాలమరర్న జ్ాలర్ీ !
కోసి బ్సి ల పడవలలోా క్ూలవయిాన క్రమమెంద్రక్ు?
ఎగువ క్ృష్ాణ ఆనక్టి నర ఇంత వరక్ూ వేయనంద్రక్ు
ఏడ టంటటవొ లేబ్ర్ీ,
ఎననడొ సివప జ్ాలర్ీ !
ఇంటటకొసాిననన గడువపక్ు ఇపుటటకర వార్ాలు దయటట,
చీక్ు మబ్ుబల ముసరరులో కార్ీిక్పపననం వళ్ళుపాయిె,
ఇటే పో యిన జ్నం - అంత్య అటే చచేి కాలమంటద,
జ్లపిడుగు ప ర్ాాడష భదయుచలం మెటాక్ు త్యకకనంటా
ఎక్ుడుంటటవి లేబ్ర్ీ,
ఎననడొ సివప జ్ాలర్ీ !

 సార్ాంశం:
'వలసక్ూలీ'కర పర్ాాయపద్ంగ్ా మార్నన పాలమరరు క్షి జీవపల శరమజీవనయనికర అద్ద ంపటేి ఈ గ్యంలో
డయ॥ ముక్ుర్ాల ర్ామార్కడషడ ఒక్ జ్ాలర్న జీవిత్యనిన క్నరనలక్ు గటటినటద
ా చ్చతిుంచయడు.
పని ఎక్ుువ దొ రుక్ుత ంద్ని, పైసలు ఎక్ుువ వసాియని ఇక్ుడష అనరభరత లనర, ఊర్నత్ో అనరబ్ంధానయనిన, క్ుటదంబ్ం నరంచ్చ
లభంచే మమత్యనరర్ాగ్ాలనర వద్రలుకొని కోసాిపాుంతంలో చేపలు పటేి పనికోసం పో యిన ఆ జ్ాలర్నని గుర్నంచ్చ భార్ాాపిలాలు
యాదిజ్సరకోవడం ఎంత అరి ంగ్ా టంటదందో త్లుసరిననది.
వానలు లేక్ పంటల ండషప యాాయి. పశువపలక్ు మేతలు క్రువయాాయి. నేల నర్కరలు వార్నంది. చరువపలలా క్ు సర్నపడే నీళళు
ర్ాలేద్ర. కొడషమల
ె ు, గ్ాలాలు విడషచ్చపటటి, ఎక్ుువక్ూలకర ఆశపడష నల
ై ానరవల మాతుం దీసరకొని కోసి దేశం పో యిన . ఆ జ్ాలర్న
కోసం అంత్య ఎద్రరుచూసరినయనరు.
వసాిననన ముద్ద త ఎపపుడో దయటటపో యింది. అక్ుడష చేపల రుచ్చ మర్నగ్న ర్ాక్ుండయ టండషపో యాడయ? గ్ోదయవర్న వరద్లోా
చయలామంది చనిపో యారనన వారి
అపశక్ునయనిన క్లుగజ్సరింటే, బ్ుగులు బ్ుగులుగ్ా, దిగులు దిగులుగ్ా అతనికోసం ఎద్రరుచూసరినయనరు అంద్రూ.

 కరంది వాకాాలోాని గ్ీతగ్ీసన

ి పదయలనరపయోగ్నంచ్చ స ంత వాకాాలు ర్ాయండష.
1) పపసి కాల నిండ మసరిగ బ్ మమలు టననవి.
మసరిగ = అధానిక్ంగ్ా
పుభుతవం ద్గు ర మసరిగ డబ్ుబ టంది
2) పర్ీక్ష రుసరం చలా ంచడయనికర నేటటత్ో గడువప ముగ్నసింది.
జ్. గడువప = కాలవావధాని
ఈ నల పద్వ త్యర్ీక్ు వరక్ూ టదో ాగ్ానికర ద్రఖాసరి చేసరకొనే గడువప టంది.
3) పలా దయర్న పంట పైరులత్ో అంద్ంగ్ా టననది.
జ్. పైరు = ససాము
ఈ సంవతురము మా చేలలో పైరులనీన పపరుగుపటటి పాడయాాయి.

 కరంది పదయలు వాకాాలు వివర్నంచ్చ ర్ాయండష.

57
 1) గ్ొడా డొ క్ులు గుంజినయ =
'గ్ొడుా' అంటే పశువపలు. 'డొ క్ులు' అంటే వాటట ప టి లు, గుంజ్డం అంటే 'లాగడం'. పశువపలక్ు క్డుపపనిండయ తిండష లేక్పో త్ే,
వాటట డొ క్ులు ఎండష లోపలక్ు దిగ్నపో త్యయి. మొతి ం పై పశువపల శర్ీర్ాలు ఎండష లోపలక్ు దిగ్నపో డయనిన 'గ్ొడా డొ క్ులు
గుంజ్డం' అంటారు.
2) చరుాక్ుంటలు పర్కరవడనని =
చరుా అంటే చరువపలు, క్ుంటలు అంటే నీటట గుంటలు. వర్ాిలు లేనంద్రన చరువపలు, గుంటలు ఎండషపో యాయి. చరువపలు,
గుంటలలోని నేల 'పర్కరలు పడషంది' అంటే నరలు తీసింది అనగ్ా బీటలు పడషంద్ని భావం.
3) పైరులనీన వరుగులయిెా = పైరులు పచిగ్ా టంటాయి. 'వరుగులు' అంటే పచ్చి క్ూరగ్ాయలు ఎండబ్టటిన ముక్ులు,
పచ్చి కాయగరరలు ఎండబ్డషత్,ే బ్ాగ్ా ఎండష అవి వరుగులు అవపత్యయి. పైరులు నీరులేక్ పచిద్నం పో యి అవి
వరుగులుగ్ా మార్నపో యాయని భావము.
4) జ్లపిడుగు : త పానర వసేి సముద్ుం ప ంగ్న పిడుగులా సముద్ుం నీరు మీద్ పడుత ంది. కాబ్టటి
త పానర, నద్రల వరద్ వంటటవి "జ్ల పిడుగులు" అని భావం.

 కరంది వాాకాాలలోని పుక్ృతి, విక్ృత లనర గుర్నించండష.

1) మానవపడు ఆశాజీవి, అతని పుయత్యననిన బ్టటి ఆసలు నరవేరుత్యయి.
జ్. ఆశ (పుక్ృతి) - ఆస (విక్ృతి)
2) సింహాలు కొండ గుహలోా టనయనయి. జ్డషవానక్ు క్ుహర్ాలలోని సింగ్ాల గుండలు పగ్నలాయి.
జ్. సింహాలు (పుక్ృతి) సింగ్ాలు (విక్ృతి)

 కరంది పదయలనర పర్నశ్రలంచండష. వాటటని విడదీసి సంధానిని గుర్నించ్చ, సూతుం ర్ాయండష.

1) ఎటా ని : = ఎటద
ా + అని = టతవసంధాని
టతి నక్ు అచరి పరమగునపపుడు సంధానియగు.
2) కాలమంటూ = కాలము + అంటూ = టతవసంధాని
టతి నక్ు అచరి పరమగునపపుడు సంధానియగు.
3) వరుగులయిేా = వరుగులు + అయిేా = టతవసంధాని
టతి నక్ు అచరి పరమగునపపుడు సంధానియగు.
 శబ్ాదలంకార్ాలు :
అంత్యానరపాుస:

 కరంది వాకాాలు పర్నశ్రలంచండష. పుత్ేాక్తనర గుర్నించండష.

గ్ొడా డొ క్ులు గుంజినయ
వానపాములు ఎండషనయ
.గుడషసక్ు విసిర్న పో తివా
నడుం చరటదిక్ పో తివా
ఎననడొ సివప లేబ్ర్ీ ;
పాలమరర్న జ్ాలర్ీ!
 పై పాదయల చ్చవర అక్షర్ాలు పపనరుక్ి మెైనయయని గమనించయరు గదయ! అక్షర్ాలు పపనరుక్ి మవడయనిన ‘అంత్యానర పాుస'
అంటారు.
 పదయల, పాదయల, వాకాాల చరణయల చ్చవరలో అక్షర్ాలు పపనరుక్ి మెైత్ే అది అంత్యానరపాుసాలంకారం.

58
 సంభావన పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం

 ఈ కరంది వాకాాలలో గ్ీతగ్ీసిన ( ) సమాస పదయలనర పర్నశ్రలంచండష.

(భదయుచలం) ఒక్ పపణాక్తుం.
[పై సమాసపద్ంలో భద్ు, అచలం అనే ర్కండు పదయలునయనయి క్దయ!
అచలం అంటే కొండ (నయమవాచక్ం)
భద్ు అనేది పేరు (సంజ్ఞ )]
సంజ్ఞ నే సంభావన అని అంటారు..
ఈ విధంగ్ా పూరవపద్ం(మొద్టట పద్ం)లో సంభావన టననటా యిత్ే ఆ సమాసపదయనిన 'సంభావన పూరవపద్

 రూపక్ సమాసం:
కరంద్ గ్ీతగ్ీసన
ి సమాన పదయనిన పర్నశ్రలంచండష.
ధనయలనినంటటలో శయరషిమెైనది విదయాధనం.
పై గ్ీతగ్ీసన
ి పద్ములో విద్ాక్ు ధనయనికర భేద్ం చపులేద్ర.
విద్ా అనడు ధనం అని దీని అరి ం.
ధనం (టపమానం)
విద్ా (టపమేయం)
కరంద్ గ్ీతగ్ీసన
ి సమాసపదయలోాని టపమాన, టపమేయాలనర గుర్నించండష.
ద్యాభరణము నర ధర్నంచ్చనవాడు భగవంత డు.
పేద్లపై క్ృపారసము క్లు యుండయల.
ఈ విధంగ్ా టపమానం యక్ు ధర్ామనిన టపమేయంపై ఆర్ోపించడయనిన రూపక్ సమాసం అని లేదయ అవధానయరణ పూరవపద్
క్రమధానయరయ సమాసమని అంటారు

 కరంది పదయలక్ు విగరహవాకాాలు ర్ాసి ఏ సమాసాలో గుర్నించండష.

సమాస పద్ం - విగరహవాక్ాం - సమాస నయమం
1. పాలమరరు జిలాా - పాలమరరు' అనర పేరు గల జిలాా - సంభావన పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం
2. సరళ్ళసాగరం - సరళ్ళ' అనే పేరు గల సాగరం - సంభావన పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం
3. మననంకొండ - మననం' అనే పేరు గల కొండ - సంభావన పూరవపద్ క్రమధానయరయ సమాసం
4. కీర్ి క్
న నాక్ - కీర్ి న అనే క్నా - రూపక్ సమాసం
5. జ్ాఞనజ్యాతి - జ్ాఞనము అనే జ్యాతి - రూపక్ సమాసం

 1 కోయిల సాగరం : మహబ్రబ్నగర్ జిలాా

దేవరక్ద్ు మండలంలో టనన డయాం. కొండల మధా అతాంత రమణీయంగ్ా నిర్నమంచబ్డడ ఈ డయాం వేల ఎక్ర్ాల సాగుక్ు నీటటని
అందిసి రంది.

2) సరళ్ళ సాగరం : వనపర్ని జిలాా కొతి కోట మండలంలో 'సైఫన్ సిసిమ్'లో నిర్నమంచబ్డడ డయాం. ఈ డయాం నిండషనపపుడు

డయాంగ్టద
ా వాటంతట అవే త్రుచరకోవడం దీని పుత్ేాక్త. వనపర్ని ర్ాణి సరళ్ళదేవి పేరు మీద్రగ్ా నిర్నమంచబ్డషంది.

3) మననంకొండ దేవపడు : మహబ్రబ్నగర్ జిలాాలోని సరపుసిద్ి క్తుం. మననంకొండలో వలసిన వేంక్టేశవరసావమి.

59
 4) ఎగువక్ృష్ాణ ఆనక్టి క్ృష్ాణనది త్లంగ్ాణలోకర పువేశించేది మహబ్రబ్నగర్ జిలాా నరండే. ఈ పాుంత్యనేన 'ఎగువక్ృషణ 'గ్ా క్వి
భావించయడు. పుసి రతం గదయవల సమీపంలో క్ృష్ాణనదిపై జూర్ాల పాుజ్కక్ిు నిర్నమంచబ్డషంది. పుసి రత గ్యం రచ్చంపబ్డషననయటటకర ఈ
ఆనక్టి నిర్నమంచబ్డలేద్ర.

సూకరి: "ఈ లోక్ంలో శరమలేక్ుండయ ఏ సంపద్ వృదిి చంద్ద్ర. శరమదయవర్ా లభంచ్చన సంపద్క్ంటే మధరరమెన
ై సంతృపిి ఏదీ

లేద్ర. శరమించక్ుండయ దేనీన సాధానించలేము.”

4) రంగ్ాచయరాత్ో ముఖాముఖి
( Text Book Page No 34 - 44)
 త్లంగ్ాణక్ు చందిన పుముఖ భాష్ాశాసి వ
ర త
ే ి డయ|| చేక్ూర్న ర్ామార్ావపత్ో పతిుకా విలేఖర్న ముఖాముఖి.
పతిుకా విలేఖర్న : మీ వాకరిగత వివర్ాలు చపుండష.
చేక్ూర్న ర్ామార్ావప : మాది ఇలా ంద్లపాడు గ్ారమం, ఖమమం జిలాా, తలా భారతమమ, తండషు లంగయా. భాష్ాశాసి ంర లో
టపనయాసక్ుడషగ్ా టదో ాగం పాురంభంచ్చ, హైద్ర్ాబ్ాద్ర కందీయ
ు విశవవిదయాలయంలో డీస్ గ్ా పద్వీ విరమణ చేశానర.
పతిుకా విలేఖర్న : మీక్ు కంద్ు సాహతాఅకాడమీ అవారుడ ఎపపుడు, ఏ రచనక్ు వచ్చింది?
చేక్ూర్న ర్ామార్ావప: నేనర ర్ాసిన 'సమృతి కరణయంక్ం' అనే వాాస సంక్లనయనికర 2002 సం॥లో టతి మమెన
ై విమరశ గరంథ్ంగ్ా
కంద్ు సాహతాఅకాడమీ అవారుడ వచ్చింది.
పతిుకా విలేఖర్న : వాడుక్భాష గుర్నంచ్చ చపుండష.
చేక్ూర్న ర్ామార్ావప : వాావహార్నక్ భాష్ావాద్మంటే మాటాాడషనటద
ా ర్ాయడం కాద్ర. మాటాాడే భాషక్ు, ర్ాసే భాషక్ు
పర్నమిత లు వేరు. పుయోజ్నం వేరు. రచనయ వావసథ క్ు కొనిన నియమాలు అవసరం.
పతిుకా విలేఖర్న : త్లుగు క్నరమరుగు అవపత ందేమోననన ఆందో ళన గుర్నంచ్చ మీ అభపాుయం.
చేక్ూర్న ర్ామార్ావప : ఇనిన కోటా మంది మాటాాడే భాష క్నరమరుగుకాద్ర. కాక్పో త్ే మన త్లుగులో ఇతర భాషల మిశరమం
ఎక్ుువగ్ా క్నిపిసి రననది.

 పాఠం టదేదశం:
త్లంగ్ాణక్ు ఒక్ విశిషి మన
ెై చర్నతు టననది. నయటటనరండష నేటట వరక్ు ఈ గడడ పై పో ర్ాడషన వీరులు, క్వపలు, రచయితలు,
క్ళ్ళకారులు ఎంత్ో మంది టనయనరు. నయటట త్లంగ్ాణ పో ర్ాటానిన క్ళ్ళుర చూసిన సాహతీయోధరడు డయ॥ దయశరథి రంగ్ాచయరా.
త్లంగ్ాణ పుజ్ల జీవనయనిన, అసిి త్యవనిన, పో ర్ాటాలనర తన రచనల దయవర్ా పుతిఫలంప చేశాడు. అలాంటట పుముఖ రచయిత
వాకరితవసూూర్నిని, రచనల గ్ొపుద్నయనిన ఇంటరూవా పుకరయ దయవర్ా విదయారుథలక్ు త్లయజ్యటమే
పాఠాాంశ ముఖా టదేదశం.

 పాఠాభాగ వివర్ాలు:
ఈ పాఠాభాగం ఇంటరూవా (పర్నపృచఛ) పుకరయక్ు చందినది. ఇంటరూవానే 'ముఖాముఖి' అని క్ూడయ అంటారు. ఇది
పుధానయనంగ్ా ర్కండు రకాలు. టదో ాగ్ాల ఎంపిక్లో అభార్నథ పుతిభనర పర్ీక్షంచడంకోసం చేసేది మొద్టటదత్
ై ే, నిర్నదషి రంగంలో
విశయషసేవలందించ్చన వార్న అనరభవాలనర త్లుసరకోవటానికర చేసద
ే ి ర్కండో ది.
డయ॥ దయశరథి రంగ్ాచయరా వేరు వేరు సంద్ర్ాులోా వివిధ పతిుక్లక్ు ఇచ్చిన ఇంటరూవాలలోని పుధానయనయంశాలే ఈ పాఠాాంశం.

 డయ॥ దయశరథి రంగ్ాచయరా పర్నచయం:

(24-08-1928 07-06-2015)

60
 డయ॥ దయశరథి రంగ్ాచయరా మహబ్రబ్ాబ్ాద్ జిలాా చ్చనన గరడూరులో జ్నిమంచయడు. పుముఖ క్వి డయ|| దయశరథి క్ృషణ మాచయరా
ఈయన సో ద్రుడు.
రంగ్ాచయరా త్లంగ్ాణ సాయుధపో ర్ాటంలో పాల్ునయనడు. టపాధానయాయునిగ్ా, గరంథయలయ నిర్ావహక్ునిగ్ా, సికరందయుబ్ాద్
పపరపాలక్శాఖలో పనిచేశాడు. ఈయన విశిషి మన
ెై నవలలు రచ్చంచ్చ త్లుగు సాహత్యానిన సరసంపననం చేశాడు. నయలుగు
వేదయలనర, పది టపనిషతి లనర త్లుగులోకర అనరవదించయడు. ర్ామాయణ, భారత, భాగవత్యలనర సరళ వచనంలో ర్ాశాడు.
త్లంగ్ాణ జ్నజీవనం, ర్కైత్యంగపో ర్ాటం వంటట అంశాల నేపథ్ాంగ్ా ఈయన రచనలు టనయనయి. త్లుగు నవలలో
'పాత్ోుచ్చతయాసనర మొద్టగ్ా పువశ
ే పటాిడు. వీర్న రచనలు ఇతర భారతీయ భాషలలోకర అనరవదింపబ్డయడయి. చలన
చ్చత్యులుగ్ా వచయియి. ఈయన ర్ాసిన 'చ్చలా ర దేవపళళు' నవలక్ు ర్ాషి ర సాహతా అకాడమీ పపరసాురం లభంచ్చంది. ఈయన
రచనయశల
ై పాఠక్ుడషని ఆక్టదికొంటదంది.

 పువేశిక్:
త్లుగు సాహతాంలో దయశరథి రంగ్ాచయరుాలది విశిషి సథ ానం. త్లంగ్ాణ పో ర్ాట నేపథయానిన తన జీవశకరిగ్ా మలచరకొని,
త్లుగువార్న సాంసుృతిక్
జీవనయనిన అద్రుతంగ్ా చ్చతిుంచ్చన రచయిత రంగ్ాచయరా. అటదవంటట మహారచయిత అంతరంగ్ానిన మర్నంత ద్గు రగ్ా
త్లుసరకోవాలనే ఆసకరి, టత్యుహం పాఠక్ులక్ు టండడం సహజ్ం. అంద్రక్ు దో హద్పడే పుకరయ ముఖాముఖి (ఇంటరూవా).
రచయితత్ో ముఖాముఖి దయవర్ా ఆయన రచనలోా, జీవితంలో త్లయని కొతి కోణయలు సాహతాలోకానికర పర్నచయం
అవపత్యయి. అంద్రకోసం డయ॥ దయశరథి రంగ్ాచయరాత్ో ముఖాముఖిని అవలోకరదద యం.
 మీ సాహతీరంగ పువేశం ఎటాా ?
నేనర త్లంగ్ాణలో జ్ర్నగ్న
న ఆంధుమహాసభ మహో ద్ామంత్ో పుభావిత ణణ యి రచనక్ు పూనరక్ునయననర. నిజ్ాం ర్ాజ్ాంలోని
పర్నసథ త
ి లనర గుర్నంచ్చ పతిుక్లక్ు లేఖలు, వాాసాలూ వాుశానర. ఆ ర్ోజులోా వాటటని రచనలు అనరకోలేద్ర. టద్ామంలో భాగం
అనరక్ునయననర.

 మహాక్వి దయశరథిగ్ారు మీ అగరజుల ైనయ మీరు

నవలారచయితగ్ా సిథరపడడయనికర కారణం?
నేనర త్ొలుత క్వితవమే వాుశానర. టభయులూ ఒక పుకరయలో టండడం మంచ్చది కాద్ని నేనర వచన రచనక్ు
పూనరక్ునయననర. వరద్నన మా అననయానర 'పద్ాదయశరథి' అని, ననరన 'గద్ాదయశరథి' అనేవారని మీక్ు త్లుసరననరక్ుంటా.
మీ సవలల గుర్నంచ్చ వివర్నసి ార్ా?
నేనర ముంద్రగ్ా 'చ్చలా రదేవపళళు' ర్ాయటం మొద్లుపటాినర. 'చ్చలా రదేవపళళు' చయలా పుభావాతమక్మయిన నవల, ఒక్ కొతి
ద్ృక్ుథయనిన ఏర్ాుటదచేసింది. అది విజ్యవంతమయింది. ఇక్ 'జ్నపద్ం' చయలా విశాలమయిన విసి ృతమయిన నవల.
మొతి ం సమాజ్ానిన ఒక్ మెైకరోసో ుపి చూపిన సవల, ఒక్ వప
ై ప పో లీసర యాక్షన్ అయిపో యి ఏక్ం చేసిన భరములనినంటటని
దొ రలు కాజ్యడంత్ో మొద్లవపత ంది నవల. ఎనిన టద్ామాల్చ్చినయి,
టద్ామాల పేర ఎంత మోసం జ్ర్నగ్నంది. ర్ాజ్కీయాలు ఎంత భుషి పడుత నయనయి. అనే విషయాలనర చయలా వివరంగ్ా చపేు
నవల. ఒక్ు త్లంగ్ాణ కాద్ర, మొతి ం భారతదేశానికర చందిన సవల అది. చర్నతల
ు ోని నిజ్ం చపుడమే నయ నవల టదేదశం.
సత్యానిన చపుడం జ్ర్నగ్నంది. జ్ర్నగ్నంది చపుడం తపు వాాఖా చయాడం కాద్ర.
'మోద్రగుపూలు', 'మాయజ్లత్యరు', 'జ్నపద్ం' వంటట పుసిద్ి నవలలు ర్ాసినయ 'చ్చలా రదేవపళళా' రంగ్ాచయరుాలుగ్ానే
పాఠక్ులు మిముమలన గురుిపటదికోవడయనికర కారణం?
కాళ్ళదయసర అనగ్ానే శక్ుంతల, టాగరర్ అనగ్ానే గ్ీత్యంజ్ల, పేుమచంద్ అనగ్ానే గ్ోదయన్

61
 గురుిక్ువసాియి. సాహతాం ల క్ులు కాద్ర కాబ్టటి కారణం చపుడం క్షి ం. అయిత్ే, ఒక్ రచనత్ో రచయితనర గుర్నించడం
రచయితక్ు గరవకారణం.
 మీ రచనలోా పిుయమయిన పపసి క్ం.
'మోద్రగుపూలు' సరమారు నయ ఆతమక్థ్ లాంటటద.ి నేనర జీవనయానం ర్ాదయదమని అనరకోలేద్ర. ఆతమక్థ్ ర్ాసరక్ునేంత
గ్ొపువాడషనని ఇవాలికీ అనరకోవటం లేద్ర. కాబ్టటి ఒక్ నవలారూపంలో ర్ాశానర. ఇంకోటేమిటంటే మీరు ఏ నవలలో అయినయ
లోపాలు చూపించగలరు. కానీ 'మోద్రగుపూలు'లో చూపించలేరు. ఒక్ పర్కూక్షనోి సాగుత ంది.. ఆ నవలలో ఒక్ మాట
అనయననర. "సిది యంతంక్నయన క్రి వాం గ్ొపుది. విశావసం క్ంటే క్రి వాం గ్ొపుది' అని చపాునర - ఈ మాట గ్ాంధానీజీ చేసి
చూపించయరు. 1942లో 'డూ ఆర్ డ'ై అనయనడు ఆయన. అది ఆయన సిది యంతం కాద్ర. క్రి వాం.
 మిమమలన పుభావితం చేసిన రచయిత ఎవరు?
ననరన వాక్ుిలుగ్ా పుభావితం చేసన
ి దయనిక్ంటే టద్ామాలు ఎక్ుువగ్ా పుభావితం చేశాయి. నేనర టద్ామ జీవిని, ముఖాంగ్ా
క్మరానిసరి టద్ామం జీవిత్యనిన నేర్ున ంది. మనిషిని చేసింది. సమాజ్ం ఒక్టదననది. నీ బ్త క్ు సమాజ్ంత్ో టననది అని
చూపింది. కాబ్టటి సమాజ్ం కోసం ఏద్నయన చేయాల అని నేర్ున ంది.
 ఈ సమాజ్ానికర మీరు ఇచేి సందేశం ఏమిటట?
ఒక్ బ్ాధాతగల మనిషిగ్ా, విలువలు త్లసిన మానవపనిగ్ా, మాసపత్యవనిన పేుమించ్చన వాకరిగ్ా నేనర నయ విధానిని నిరవర్నించయనర.
నయ జీవితం దయవర్ా సందేశం "ఆద్రశం, ఆవేశం, అక్షరం" ఈ మరడూ టననపపుడే వాకరికన
కై య, సమాజ్ానికకన
ై య కావలునవి
సిది సి ాయి.
 సమసేి త్లంగ్ాణ (బ్త క్మమ); పుజ్ాశకరి (సో పతి) పతిుక్ల నరండష, ఆంధుభరమి ('జీవన ర్ఖలు') నరండష ఈ ముఖాముఖి
సీవక్ర్నంచబ్డషనది

 కరంది వాకాాలోా గ్ీత( ) గ్ీసిన పదయలక్ు అర్ాిలు ర్ాయండష.

టదయ : విలువలత్ో క్ూడషన విద్ా మానవ జీవన (వికాసానికర) దో హద్ం చేసి రంది.
జ్. వికాసం = విక్సించడం, విపాురడం
1) ర్ామపుగుడష శిలుక్ళ (స గసర)నర వర్నణంచ శక్ామా !
జ్. స గసర = అంద్ము, స ంద్రాము
2) వటటికోట ఆళ్ళవరుసావమి రచనలోా పుజ్ల మనిషి (టతుృషి మెైన) రచన.
జ్. టతుృషి ం = శయష
ర ఠ ము, గ్ొపుది
3) భాగవతంలో క్ృషణ లీలలు సమగరంగ్ా ర్ాశారు.
జ్. సమగరం = సంపూరణ ం, సమసి ము
4) నయనయటటకర మానవ సంబ్ంధానయలు (క్ీణించ్చ)పో త నయనయి.
జ్. క్ీణించర = తరుగు, నశించర

2. కరంది వాకాాలోా గల పుక్ృతి విక్ృత లనర గుర్నించ్చ ర్ాయండష.

1) క్థ్లంటే నయకరషిమని మా నయయినమమ నయక్ు ర్ోజూ క్తలు చపిుంది.
జ్. క్థ్ (పుక్ృతి) - క్త (విక్ృతి)
2) సవచఛభారతం కోసం పుతిజ్ఞ చేదద యం. పుతిన చేయడమే కాద్ర పనిచేసి చూపపదయం.
జ్. పుతిజ్ఞ (పుక్ృతి) - పుతిన (విక్ృతి)
3) పుమాద్ంలో గ్ాయపడడ ర్ాజు జీతము గడవడం క్షి మెైంది. సరర్ష్ ర్ాజు జీవిత్యనిన ఆద్రక్ునయనడు.

62
 జ్. జీవితం (పుక్ృతి) - జీతం (విక్ృతి)
4) ఆశ టండవచరి. మితిమీర్నన ఆస టండర్ాద్ర.
జ్. ఆశ (పుక్ృతి) - ఆస (విక్ృతి)

 కరంది పదయలనర విడదీయండష. సంధానిపేరు ర్ాయండష.

జ్. సంధాని పద్ం - విడదీసిన రూపం - సంధాని పేరు
టదయ : పో యినయడంటే = పో యినయడు + అంటే - టతవసంధాని
1) ఏమని = ఏమి + అని - ఇతవసంధాని
2) కాద్నరక్ునయనడు = కాద్ర + అనరక్ునయనడు - టతవసంధాని
3) పిలాలంద్రూ = పిలాలు + అంద్రూ - టతవసంధాని

 కరంది విగరహవాకాాలనర సమాసపదయలుగ్ా మారిండష. సమాసం పేరు ర్ాయండష.

టదయ : మరడయిన ర్ోజులు మరడుర్ోజులు
1) ర్కండయిన ర్ోజులు = ర్కండుర్ోజులు దివగు సమాసము
2) వజ్ుమర, వైడూరామర = వజ్ువడ
ై ూరాములు ద్వంద్వ సమాసము
3) తలా యర, బిడడ యర = తలీా బిడడ లు- ద్వంద్వ సమాసము

 క్రి ర్న, క్రమణి వాకాాలు

కరంది వాకాాలు పర్నశ్రలంచండష.
1) ఆళ్ళవరుసావమి 'చ్చననపపుడే' అనే క్థ్ ర్ాశాడు.
2) 'చ్చననపపుడే' అనే క్థ్ ఆళ్ళవరుసావమిచే రచ్చంపబ్డషంది. (క్రమణి)
పైర్కండషంటటలో మొద్టటవాక్ాం క్రి ర్న వాక్ాం. భావం సూటటగ్ా టంది క్దయ! అది క్రి పుధానయనంగ్ా క్లగ్నన వాక్ాం. అంటే కరరయ
(ర్ాశాడు) క్రి (ఆళ్ళవరుసావమి)నర సూచ్చసరిననది. ఇటదవంటట వాకాాలనర క్రి ర్న వాకాాలంటారు.
ర్కండవ వాక్ాం క్రమణి వాక్ాం. ఇది క్రమనర పుధానయనంగ్ా క్లగ్నన వాక్ాం. అంటే కరరయ (ర్ాయబ్డషంది) క్రమ (చ్చననపపుడే అనే
క్థ్)నర
సూచ్చసరిననది. ఈ వాక్ాంలో ర్కండు మారుులు సుషి ంగ్ా క్నిపిసి రనయనయి. (1) 'బ్డు' అనే ధానయత వప చేరడం; (2) 'చే' అనే
విభకరి చేరడం.
క్రి ర్న వాక్ాం : క్రి పుధానయనంగ్ా రూప ంద్రత ంది.
క్రమణి వాక్ాం : క్రమ పుధానయనంగ్ా రూప ంద్రత ంది. కరరయమీద్ 'బ్డు' ధానయత వప, క్రి మీద్ 'చే/చేత' విభకరి చేరుత ంది.

 కరంది వాకాాలనర క్రమణి వాకాాలుగ్ా మార్ని ర్ాయండష.

1) లంగయా మా నయయక్ునికర టసిర్నకాయ
ఇచయిడు. (క్రి ర్న వాకాాలు)
జ్. లంగయా చేత మా నయయక్ునికర టసిర్నకాయ ఇవవబ్డషంది. (క్రమణి వాక్ాం)
2) బ్ాలు ఇసరక్త్ో ఇలుా క్టాిడు. (క్రి ర్న వాక్ాం)
బ్ాలుచే ఇసరక్త్ో ఇలుా క్టి బ్డషంది. (క్రమణి వాక్ాం)
3) అక్ు ఇంటట ముంద్ర ముగుు వేసింది. (క్రి ర్న వాక్ాం)
జ్. అక్ుచే ఇంటట ముంద్ర ముగుు వేయబ్డషంది. (క్రమణి వాక్ాం)

 కరంది వాకాాలనర క్రి ర్న వాకాాలుగ్ా ర్ాయండష.

1) గ్ారమీయులచే నయయక్ులు ఎద్రర్ొుని పో బ్డయడరు. (క్రమణి వాక్ాం)

63
 జ్. గ్ారమీయులు నయయక్ులనర ఎద్రర్ొుని పో యారు. (క్రి ర్న వాక్ాం)
2) కాయలనీన అతని చేత ముంద్ర పో యబ్డయడయి. (క్రమణి వాక్ాం)
జ్. కాయలనీన అతని ముంద్ర పో శారు. (క్రి ర్న వాక్ాం)
3) బ్ాలురచే సలవప తీసరకోబ్డషంది. (క్రమణి వాక్ాం)
జ్. బ్ాలురు సలవప తీసరక్ునయనరు. (క్రి ర్న వాక్ాం)

 మీరు తత ురుష సమాసం గుర్నంచ్చ త్లుసరక్ునయనరు క్దయ ! కరంది విగరహవాకాాలోా గ్ీత గ్ీసన
ి
విభక్ుిల ఆధానయరంగ్ా ఆయా తత ురుష సమాసాల పేరా ు ర్ాయండష.
1) విద్ా(నర) అర్నథంచరవారు - (దివతీయా తత ురుష సమాసం)
2) గుణయల (చేత) హీనరడు - (తృతీయా తత ురుష సమాసం)
3) సభ (కొరక్ు) భవనం - (చత ర్ీథ తత ురుష సమాసం)
4) దొ ంగల (వలా ) భయం - (పంచమీ తత ురుష సమాసం)
5) ర్ాముని (యక్ు) బ్ాణం - (షషీఠ తత ురుష సమాసం)
6) గురువపల(లోా) శయరషఠ డు - (షషీఠ తత ురుష సమాసం)
 1. త్లంగ్ాణ సాయుధ పో ర్ాటం: త్లంగ్ాణ పాుంతంలో భరసావములు, దొ రలు, నిజ్ాం
పుభుతవం నరంచ్చ, వటటిచయకరర్న నరంచ్చ విముకరి కోసం ర్కత
ై లు, ర్కత
ై క్ూలీలు క్మరానిషి పార్ీి ఆధవరాంలో జ్ర్నపన
ి పో ర్ాటం.
ఇది 1946 నరండష 1951 వరక్ు కొనసాగ్నంది.
2. గ్ోర్ను పూర్ని పేరు మాకరుం గ్ోర్ను రష్ాాదేశ రచయిత. ఈయన ర్ాసిన 'అమమ' నవల పుసద
ి ి ప ందింది.
3. చకోవ్ రష్ాాదేశ క్థయ రచయిత. అనేక్ పుసద్
ి ి క్థ్లు ర్ాశాడు.
4. ఛయర్కాస్ డషకన్
క ు : ఫ్ాునరు దేశరచయిత. 'ఎ టేల్ ఆఫ్ టూ సిటీస్' (ర్కండు మహానగర్ాల క్థ్) అనే పుసద్
ి ి నవల ర్ాశాడు.

 సూకరి : సాహతాంలో క్లుత సంఘ్టనల క్ంటే వాసి వ సంఘ్టనల వరణనలు పాఠక్ులనర మెైమర్నపిసి ాయి. రచయిత
వాకరిత్ి యవనిన గుర్నంచ్చ క్ూడ ఆలోచ్చంపజ్సాియి. - చయర్కాస్ డషకకన్ు

అర్ాథలు
 అంచ = హంస
 అక్ుంఠనత = మొక్ువోనిది, అడుడలేనిది
 అచరాత డు = నయశనం లేనివాడు
 అతివ = సీి ర
 అధానో గతి = నరక్ం, కరంద్పడటం
 అనగ్న పనగ్న = క్లసిమెలసి
 అనయథ్ = దిక్ుులేనివాడు
 అని = యుద్ి ం
 అనరగు = పిుయమెన
ై
 అనరజ్నరమలు = తముమండుా

64
 అపారథము = తపపుగ్ా అరథ ంచేసరకొనరట
 అపుతిముడు = సాటటలేనివాడు
 అపుతిహతము అడుడలేనిది =
 అబ్ుబరము = ఆశిరాం, వింత
 అమేయము = మితిలేని
 అరమర = భేద్ం
 అర్ీమల = పేమ
ు
 అలరుుఁబ్ో డష = పపషుమువంటట సీి ర
 అవల = ఆవల, అవతల
 అవాాజ్ం = క్పటము లేనిది, సహజ్మెన
ై ది
 అహర్ననశలు = పగలు ర్ాతిు
 ఆగమనము = వచరిడు, ర్ావడం
 ఆచరణ = ఆచర్నంచేద,ి చేసద
ే ి
 ఆటోపము = ఆడంబ్రం
 ఆర్ామము = త్ోట
 ఆలకరంచర = వినర
 ఆసాము = ముఖం, మొగం
 ఆహుతం = ఆహుతి చేయబ్డషనది
 ఇచఛ = కోర్నక్
 ఇరులు = చీక్టద
ా
 ఇల = లోక్ం
 టకరుర్నబికరుర్న = ఊపిర్ాడని
 టత్యుతము = టపద్ువం
 టద్ువించర = పపటది
 టద్ామం = పుయతనం, పుయాస
 టదయతి త = గ్ొపుతనము, దయనము, వేద్మంద్ల ఊరి వసవరము
 టదయసీనం = దేనియంద్ర ఆసకరిలేక్ుండుట
 టదీదపిం = పుకాశింపజ్యబ్డషంది
 టనూమలంచర = పలా గ్నంచర
 టపున = సముద్ుం యక్ు ప ంగు
 టసరరు = పాుణం
 ఊసరపో క్ = త్ోచక్, ప ద్రదపో క్
 ఎడయటము = విషయం
 ఎలనయగ = యువతి
 ఎసగ్నన్ = అధానిక్మెన
ై
 ಒಜ್ಜ= గురువప
 ఒర్నమ = ఒదిదక్

65
 ఓరవక్ = భర్నంచలేక్
 ఓల = క్రమము, క్నయాశులుము
 క్డలేని = అనంతమెన
ై
 క్డల = సముద్ుం
 క్రటము = కాకర
 క్లత = బ్ాధ
 క్లకర = సీి ర
 కాలుడు = యముడు
 కావరము = గరవము
 కావపము = రక్షంచరము
 కాసర = ధనము
 కరనరక్ = అలుక్, కోపం
 కరణయంక్ం = చ్చహనం, గురుి
 కీర్ి వి
న సరుండు = కీర్ి న వాాపించ్చనవాడు
 క్ులుక్ు = వద్జ్లుా
 క్ూత = క్ూత రు, బిడడ
 క్ూర్నమి = పేుమ
 క్ృపాణము = క్తిి
 కరడం = వాంగాం, కార్కడాం
 కొటనం చయకరర్న
 కొడషమల
ె ు = చేపలు పటేి సాధనయలు
 కొద్రవ = కొరత
 కొమమ = సీి ర
 కొరతవేయుట = శూలార్ోహణ శిక్ష
 కోక్ = వసి ంర , బ్టి , చీర
 కోరస్ = గ్ొంత క్లుపటం
 కోసాిదేశం = సముద్ు తీరపాుంతం
 క్రముమ = వాాపించర, చరటదికొనర, పైబ్డు
 క్ుాపి ం = సంక్షపిం
 ఖలుడు = నీచరడు, క్ూ
ర రుడు
 గడ = చేపలుపటేి సాధనం
 గణక్ుడు = ల క్ులు చేసవ
ే ాడు
 గయాళ్ళ = గయాాళ్ళ
 గరము = క్ృతిుమవిషం
 గ్ీము = ఇలుా, గృహము
 గ్కలీ = వకరుర్నంపప
 గ్ోపాం = రహసాం

66
 గ్ారమీయులు = గ్ారమసరథలు
 ఘ్నరడు = గ్ొపువాడు
 ఘోరము = భయం క్లు ంచేది
 ఘోషించరట = చయటటంచరట, పుక్టటంచరట
 చలుప = చేయ (సలుప)
 చయక్చక్ాం = నేరుు, ఇగురం
 చయరు = అంద్మెన
ై
 చరక్ులదొ ర = చంద్మామ, చంద్రరుడు
 చయువప = పని, చేషి
 చలమి = సేనహం, సో పతి
 చలువ = సీి ర
 చేబ్లువప = భుజ్బ్లం
 చౌటమడుగు = నీళళు ఇంక్ని గుంట
 జ్నత = జ్న సమరహం
 జ్యవటది = జ్జ్లు పలుక్ు
 జ్లధాని = సముద్ుం
 నీటట టద్ి ృతి, వరద్ త్లుసరకోవాలనే కోర్నక్
 జిజ్ాఞస = జ్లపిడుగు
 తటాక్ము = చరువప
 తనరు ఒపపు, ఒపుడష
 తనూజుడు = క్ుమారుడు, కొడుక్ు
 తర్న = సమయం
 తరువప = చటది
 తసురుడు = దొ ంగ
 త్యలుపప ధర్నంచడష
 తృషణ = ద్పిుక్, పేర్ాశ, ఇచఛ
 త్గువ సాహసం, త్గ్నంపప
 త్ేజి = గురరం
 తాజించర = విడుచర
 ద్రశనము = చూపప, అద్ద ము, క్నరన, బ్ుదిి
 దయసాము = సేవ, ఊడషగం
 దిక్ుము = ఏనరగు గునన
 దీపిి = కాంతి, వలుగు
 ద్ూరద్ృషిి = ముంద్రచూపప
 ద్ృక్ుథ్ము = చూసేతీరు, ఆలోచనయ విధానయనం, ద్ృషిి
 దొ ంత లు = పేర్ిన న క్ుండలు, వరుసలు
 దో ాఃఖరుులు = బ్ాహువపల ద్రరద్గలవారు (యుద్ి పిపాసక్లవాడు)

67
 ద్ువాం = ధనము, స ముమ
 ధర్ామభరతి = ధరమము నంద్ర ఆసకరి
 ధానేనరవప = ఆవప
 ధానయవంక్షము = కాకర
 నజ్ాక్త = సరనినతమెన
ై
 నయన్ = అనగ్ా
 నిక్ృషి ం = అధమం, నీచం
 నిక్షపిం = దయచబ్డషంది
 నిబ్ద్ి ం = క్టదిబ్డష టండడం
 నిరశన = భోజ్నం చేయక్ుండుట
 నిర్నదషి = నిర్ద శించ్చన
 నిరుదషి = సుషి మన
ెై , క్చ్చితమెన
ై
 నిశిలం = చలంచనిది, క్ద్లనిది
 నీర్ాట = జ్లకీరడ
 నరడుగు = చపపు, పలుక్ు
 నగులు = బ్ాధ
 నటి న = తపుక్
 నేలవేలుపప= బ్ాుహమణుడు
 పటి ము = పీఠం, సింహాసనం
 పటటి = సంత్యనం, బిడడ
 పతగము = పక్ష, పిటి
 పద్ర్న = త్ొంద్రపడష
 పరభాగ్ోాపజీవి = ఇతరుల సంపద్పై ఆధానయరపడషనవాడు
 పర్నజ్నం = సేవించరవారు, సేవక్ులు, నౌక్రుా
 పర్నమితం = కొదిదగ్ా నరననది, మితిగలది
 పర్నహాసం = వకరుర్నంత
 పర్కరవడు = బీటలు వారడం, పగుళళు వచరిడు
 పాశాితాం = పడమటట పాుంతం / పడమటట దేశాల సంబ్ంధమెన
ై
 పాషండుడు = వేద్బ్ాహుాడు, సంసార సంబ్ంధమెన
ై విషయాలత్ో శాసాిరనిన సమర్నథంచరక్ునేవాడు
 పీడ = బ్ాధ, క్షి ం
 పపటి ం = వసి ంర
 పపషిి = పరుగుద్ల, బ్లం, నిండుద్నం
 పూనర = ధర్నంచర, సిద్ిపడు
 పనగు = పో ర్ాడు
 పర్నమ = పేుమ
 పుతిబింబ్ం = ఎద్రరుగ్ా క్నిపించేది
 పుళయం = క్లాుంతం, నయశనం

68
 పాుకారం = పుహర్న / చరటదిగ్ోడ
 పాుచాం తూరుుపాుంతం / తూరుుదేశాల సంబ్ంధమెన
ై
 పో ు లు = పటి ణం
 బ్ందలదొ డషడ = దొ ంగతనంగ్ా చేనరమేసే పశువపలనర బ్ంధానించే పుదేశం
 బ్రబరతవము = నీచతవము
 బ్లపపషి ము = కాకర
 బ్హుధానయ = పలురకాలుగ్ా
 బిడయరం = విడషద,ి వాససాథనం
 బ్ుధరలు = పండషత లు
 బ్ ంది = శర్ీరము
 బ్ బ్బ = కక్, ల్లా
 బ్ో కర = బ్ో కక, చ్చపు
 భయాక్ులత చ్చతి లు = భయంచేత చదిర్నన మనసరక్లవారు
 భవాం = శుభం, యోగామెన
ై ది
 భాుంతి = భుమ
 భరపతి = ర్ాజు
 మందిరము = ఇలుా, పటి ణం
 మక్ుువ = పేుమ, క్ూర్నమి
 మగ్నడష = తిర్నగ్న
 మరదన = నూఱరట, చూరణ నము
 మరా బ్డడ = తిరుగబ్డడ , ఎద్రరు తిర్నగ్నన
 మసరి = చయలా
 మహషవాహనరడు = యముడు
 మానాము = సనయమనంగ్ా ఇవవబ్డషన భరమి
 మాయి = మాయగలవాడు, మాయదయర్న
 మారుిడు = శతు వప
 మరరఖతవం = ఎవర్న మాట వినని తీరు, అవివేక్ం
 మేధ = త్లవి
 మోత్యడు = ముక్ుుత్యడు (పశువపలక్ు వేసేద)ి
 మౌక్ల = కాకర
 ముాచ్చిల = దొ ంగ్నలంచ్చ
 యోధరడు = యుద్ి ం చేయువాడు
 రక్ుసి ఒజ్ు = ర్ాక్షసరల గురువప
 ర్ాజ్భృత ాలు = ర్ాజునర సేవించరవారు
 ర్యి = ర్ాతిు, ర్ాతిర్న
 ర్ోయుట = అసహాంచరకొనరట, చీద్ర్నంచరకొనరట
 లల = క్రమం

69
 లక్ాారిము = టదేదశించబ్డషన అరథ ము
 లబ్ుబలు = సంపద్, ధనం (లబిబ = ర్ాశి
 లేబ్ర్ీ = క్ూలీ
 లేశం = కొంచం
 వంగడం జ్ాతి, వంశం
 వక్ి ృతవం = టపనయాసం
 వగ = బ్ాధ
 వడష = వేగం
 వద్రుబ్ో త = ఎక్ుువగ్ా మాటాాడేవాడు, వసపిటి
 వలువలు = వసాిరలు, బ్టి లు
 వసరమతి = భరమి
 వాంఛ = కోర్నక్
 వాగరి ం మాట యక్ు అరథ ం
 వాగ్నమ వక్ి , యుకరి యుక్ి ముగ్ా మాటాడువాడు
 వాచయారథ ం = శబ్ాదనికర సూటటగ్ా టండే అరథ ం
 వాయసము = కాకర
 వాయి = నోరు
 వాలుగంటట = పద్ద క్నరనలు గల సీి ర
 విద్వతి = పాండషతాం
 విమత లు = శతు వపలు
 విష్ాద్ం = బ్ాధ
 విసపప మేతర్న = శివపడు
 వీడవడు = వేరగు
 వటటి = జీతం లేని పని
 వనరనడు = విషణ వప
 వేవపరు = వయిామంది
 వేసర్న = విసరగుచంది
 వుతము = నియమం (టపవాసాది పపణాకారాం), నోము
 వుతనిషఠ = నియమబ్ద్ి మన
ెై కారాంలో నిమగనమగుట
 శక్ాం = సాధాం
 శమియించర = శాంతించర, తగుు
 శకచనీయం = శకకరంపద్గ్ననది
 శురతం = వినబ్డషనది
 శకరత వినేవాడు
 శా థ్నం శిథిలం కావడం
 సకర = చల
 సఖరడు = సేనహత డు, సో పతిగ్ాడు, దో సి ర

70
 సనయనహము = సిద్ిం
 సమరం = యుద్ి ం
 సర్ాగము = ఒదిదక్
 ససేమిర్ా = ఎటటిపర్నసథ త
ి లోానర
 సహో ద్రులు = సో ద్రులు
 సాతిి వక్ుడు = సాధరసవభావి
 సిర్న = ధనం
 సిది సిది ంచరట
 సరభక్షం = క్రువప కాటక్ములు లేనిది
 సరబ్ేదయరులు = ఒక్ సభక్ు అధానికార్న, సేనలో ఒక్ అధానికార్న
 సరరభ = ఆవప
 సరరక్రువల = సరరగ్ాల, సరరగ్ాడుు
 సృజించర = సృషిిచయ
ే ు, క్లుగజ్యు
 సక్ సిందీ = సరంక్ర్న, మసూుర్న, ఎలోాడు, కావలకార్, వి.ఆర్.ఎ.
 సమృతి = జ్ాఞపక్ం, యాది
 క్షయము = నశించేది
 క్ామపతి = భరమికర భరి , ర్ాజు
 క్షతిధరం = పరవతం, గుటి

పర్ాాయపదయలు
 అంధకారం = తమసరు, చీక్టట, తిమిరం
 అతివ = సీి ,ర ఇంతి
 అని = యుద్ి ం, పో రు, సమరం, రణం
 ఆకాశం = గగనం, అంబ్రం
 ఆభరణం = భరషణం, అలంకారం, స ముమ, నగ
 ఆశ = కోర్నక్, వాంఛ, ఇచఛ
 టర్నవ = భరమి, అవని, ధరణి, పపడమి, నేల
 టసరరు = పాుణం, ఊపిర్,న పానం, ఆయువప
 ఓల = క్రమం, వరుస
 క్ష్ాిలు = బ్ాధలు, తిపులు, పపలా ంద్లు, గ్ోసలు, యాతనలు
 కావపము = కాపాడుము, రక్షంచరము
 కరనరక్ = అలుక్, కోపం
 క్షతి = భరమి, ధర, ధానయతిు, ధరణి
 క్ృప = ద్య, క్రుణ, జ్ాల, ననరు, క్నిక్రం
 క్ృపాణం = క్తిి , ఖడు ం, అసి
 కొండ = పరవతం, అచలం, అది,ు గుటి
 కోపం = ఆగరహం, కోరధం, అలుగుట
 గ్కలీ = వకరుర్నంచర, హళనచేయు, కార్కడడం ఆడు

71
 చరక్ు = నక్షతుం, త్యర
 చటది = వృక్షం, తరువప, మహీజ్ం
 చౌక్ = అగుువ, తక్ుువ, చరలక్న, హీనం
 జ్లధాని = సముద్ుం, అంబ్ుధాని, వార్ని, సాగరం
 జీవితం = బ్త క్ు, మనరగడ, జీవనం, మనికర
 తండషు = అయా, అపు, అబ్బ, నయయన, నయనన
 తల = నతిి , శ్రరి ం, శిరసరు, మసి క్ం, టతి మాంగం
 తసురుడు = దొ ంగ, చోరుడు, ముచరి
 తృషణ = కోర్నక్, వాంఛ, ఈపు
 త్ేజి = గురరం, అశవం, త రంగం
 దిక్ుము = ఏనరగు గునన, క్రభం
 ధవని = శబ్ద ం, చపపుడు, సవవడష, సద్రద
 ద్రాఃఖం = ఏడుు, శకక్ం, ర్ోద్నం
 నిలయం = ఆవాసం, నలవప, త్యనం, త్యవప
 నతి రు = రక్ి ం, రుధానిరం
 పర్నహాసం = వకరుర్నంత, హళన, గ్ల, కార్కడడం, దపపుడు
 పలా = గ్ారమం, ఊరు, జ్నపద్ం
 పసిడష = బ్ంగ్ారం, సవరణ ం, పపతి డష, పైడష
 పపషుం = పపవపవ, క్ుసరమం, పుసూనం, విర్న
 పూనర = ధర్నంచర, సిద్ిపడు, పటదిద్లవహంచర
 ప లం = క్తుం, పంటభరమి, కదయరం
 బ్ంధరవప = చరటి ం, అతిథి
 బ్ాధ = విచయరం, చ్చంత, రంది
 బ్ువవ = అననం, క్ూడు
 మడుగు = కొలనర, గుంట
 మనసరు = చ్చతి ం, సావంతం, హృద్యం, ఎద్, మది
 మనిషి = మానవపడు, నరుడు, మరుిాడు, మనరజుడు
 మరుగు = అద్ృశాం, రహసాం, చయటద
 మసరి = సమృదిి, ఎక్ుువ, అధానిక్ం
 మారు ం = త్ొవవ, పథ్ం, దయర్న, బ్ాట
 యోధరడు వీరుడు, బ్ంటద, జ్యద్ర
 ర్ాతిు = నిశ, నిశ్రథి, ర్యి, రజ్ని, యామిని
 లక్షణం = గుణం, సవభావం
 వాక్ుు = మాట, పలుక్ు, నరడుగు
 వాన = వరి ం, వృషిి
 వాయసం = కాకర, మౌక్ల, ధానయవంక్షం
 వివాహం = లగు ం, పండషా , పర్నణయం

72
 విశావసం = నమమక్ం, నమిమక్
 వనరనడు = విషణ వప, నయర్ాయణుడు, శ్రరహర్న
 సంత్ోషం = ఆనంద్ం, మోద్ం, సంబ్ురం, హరి ం
 సక్లం = సమసి ం, సరవం
 సఖరడు సేనహత డు, మితు డు, సంగడషకాడు, దో సి ర, నేసిం
 సతాం = సమం నిజ్ం, యదయరథం, వాసి వం, నివదిి
 సమం = సమానం, సర్న, సాటట, త లాం
 సర్ాగం = ఒదిదక్, ఒపపు, ర్ాగంత్ో క్ూడషనది
 సహ = త్ోడు, క్ూడ
 సర్ాగం = ఒదిదక్, ఒపపు, ర్ాగంత్ో క్ూడషనది
 సహ = త్ోడు, క్ూడ
 సాగరం = సముద్ుం, అంబ్ుధాని, జ్లధాని
 సాటట = పో లక్, సవరూపం
 సాధనం = పనిముటది, టపక్రణం, ఇసిర్క
 సేన = సైనాం, ద్ండు, ద్ళం
 సేనహం = చలమి, మెైతి,ు నయాం
 సో యగం = అంద్ం, స గసర, వనన
 అపునం = పనరన, కానరక్, అరుణం
 అరథ ం = కారణం, ధనం, శబ్ాదరథ ం
 ఆడు = ఆడుట, మాట, సీి ర
 టద్ామం = యతనం, సిద్ిమగుట, పో ర్ాటం
 టసరరు = పాుణం, పాుణక్ోభం వలని ద్రషూలం
 ఎడయటం = విషయం, ఆట
 ఓల = వరుస, క్నయాశులుం, శులుం
 క్ళ = చంద్ుక్ళ, ర్ాగం, శిలుుల నప
ై పణాం
 కాక్ = వేడమి
ష , చ్చనయననన, కాక్ుండ
 కాలము = సమయం, నలుపప, చయవప, త్యడష
 కాలు = పాద్ము, పాతిక్, అంటదకొనర
(నయలుగ్ోవంత )
 కాలుడు = యముడు, శివపడు, శని
 కావప = రక్షంచర, కాక్ధవని అనరక్రణ
 క్ృషి = వావసాయం, పని, పుయతనం
 కరడం = టపేక్ష, తిరసాురం, వంక్రమాట
 కసర్న = సింహం, గురరం, శయరషఠ డు
 గరము = ర్ోగము, తడుపపట, మిాంగుట, నీరు, క్ృతిుమవిషం
 చక్రం = గ్నరక్, వృతి ం, గ్ీర, ఒక్ ఆయుధం
 చయరు = అంద్ం, చ్చంతపండుత్ో చేసన
ి రసం

73
 చీర = నయరచీర, గ్ోచ్చ, జుటది, ర్ఖ
 చరక్ు = నక్షతుం, బింద్రవప, బ్ టది
 చలువప = అంద్ం, మనోహరం, విధం
 తతి వము = నిజ్సిథతి, మనసర, సవభావం
 తృషణ = అత్యాశ, ద్ూప
 ద్ండం = క్రర, నమసాురం
 ద్ువాం = ధనం, ఇతి డష, లక్ు, ఔషధం
 ధర = నేల, వల, మెద్డు
 ధరమం = పపణాం, నయాయం, యాగం
 ధానయర = పువాహము, పరంపర
 ధానయవంక్షము = కాకర, కొంగ, జ్లచర పక్ష
 నంద్న = క్ుమార్కి, ఒక్ సంవతురం
 పంచ = ఐద్ర, గృహ పారశవపుదశ
ే ం, ఆశరయం
 పాండువప = త్లుపప, ఒక్ర్ోగం
 బ్త క్ు = జీవితం, ఆధానయరం
 బ్లం = శకరి, సన
ై ాం
 భుకరి = ఆహారం, అనరభవం, మేర
 మతం = అభపాుయం, శాసి ంర , సమమతి
 మతి = మనసరు, వాంఛ, వాక్ుు, బ్ుదిి, తలపప
 మరుగు = అద్ృశాం, చోటద, దయగు
 మాట = నింద్, పలుక్ు
 మొక్ుు = నమసాురం, మొక్ుుబ్డష
 యోగం = ధానయనాం, అద్ృషి ం, ఒక్ శాసి ంర , క్ూడషక్
 సము = నీరు, చరుక్ురసము, నవరసాలోా ఒక్టట, చయరు
 ర్ాజు = పుభువప, ఇంద్రుడు, చంద్రుడు
 రూపం = ఆకారం, అంద్ం
 లక్షణం = గుణం, గురుత
 వంక్లు = సాక్ులు, నీటటకాలువలు
 వంశం = క్ులం, పిలానగ్ోరవి
 వాగ్నమ = టపనయాసక్ుడు, చ్చలుక్
 వాయి = కొన, నోరు, వాద్ర
 వాహని = నది, సైనాం
 విధాని = ధానయత, కాలం, పని, భాగాం
 విషము = గరళం, జ్లం
 వేలుపప = దవ
ై ం జ్యాసాం
 శకరి = బ్లమి, చ్చలా కోల, పారవతి
 సంత్యనం = బిడడ , ఒక్ క్లువృక్షం, క్ులం

74
 సంసారం = పుపంచం, క్ుటదంబ్ం, పపటదిక్
 సభ = పర్నషతి , ఇలుా, జూద్ం
 సమాజ్ం = మనరష ల గుంపప, సభ
 సమితి = యుద్ి ం, సమరహం, సభ, సంగమం
 సాధనం = సాధానించరట, టపక్రణము, టపాయము
 సృషిి = సృజించరట, పుక్ృతి, సవభావం

వపాతుతి ార్ాథలు
 అచరాత డు = తన పద్వి నరండష జ్ారనివాడు
 అద్ృషి ము చూడబ్డనిది - భాగాం
 అసూయ = గుణములయంద్ర దో ష్ార్ోపణము చేయుట - ఓరవలేనితనం
 అక్షతలు = క్షతం లేనివి, నయశనం లేనివి
 అక్షరం = నయశనం ప ంద్నిది
 ఇతిహాసం = ఇటద
ా జ్ర్నగ్న
న ద్ని చపుడు పూరవర్ాజుల చర్నతంు క్లది భారతం ఇతిహాసాలు ర్ామాయణం,
ఇతి + హ + ఆసీత్క్ - ఇతిహాసాః
 కాకోద్రం = కాకర ప టి వంటట ప టి గలది - పాము
 ఖలుడు గురువప = ధరమం నరండష తపిునవాడు - ద్రషి డు
 గురువప = అజ్ాఞనమనే అంధకారమునర భేదించరవాడు
 జ్లధాని = జ్లములు దీనిచే ధర్నంచబ్డునర సముద్ుం
 జ్ావల = జ్వలంచరనది, మండునది
 తనూజుడు = శర్ీరం నరండష పపటటినవాడు కొడుక్ు
 ద్ువాము = ప ంద్ద్గ్ననది ధనం
 ధరమతనూజుడు = యమధరమర్ాజు వరం వలన జ్నిమంచ్చనవాడు - ధరమర్ాజు
 ధానయవంక్షము = మాంసమునర కాంక్షంచరనది - కాకర
 ధానేనరవప = ద్ూడక్ు పాలుగుడుపపనది - ఆవప
 నృపాలుడు = నరులనర పాలంచరవాడు ర్ాజు
 పాషండుడు = సంసార బ్ంధానయలక్ు అనరగుణంగ్ా శాసి మ
ర ునర వాడుకొనే వాడు
 బ్లపపషి ము = బ్లగ్ా ఇవవబ్డషన ఆహారంత్ో పో షించబ్డునది - కాకర
 భాసురుడు = పుకాశమునర క్లగ్నంచరవాడు - సూరుాడు
 మానవపలు = మనరవప సంతతివారు - నరులు
 మునీనరు = సృషిి ఆది నరండష టనన నీరు - సముద్ుం
 రూపాయి = ర్ౌపాం (వండష) నరండష వచ్చిన నయణం
 వసరమతి = బ్ంగ్ారమునర గరుమునంద్ర గలది భరమి
 విసపప మేతర్న = హాలాహలమునర (విషమునర) మింగ్ననవాడు శివపడు
 సింహాసనము = సింహాక్ృతిగ్ా చేయబ్డషన టననత పీఠం
 సహో ద్రులు = త్ోడబ్ుటటిన వారు అననద్ముమలు
 సాగరం = సగరులచే తువవబ్డషనది - సముద్ుం
 హృద్యం = హర్నంపబ్డునది గుండకాయ, మనసర

75
 పుక్ృతి - విక్ృతి
 అగ్నన - అగ్ను
 అద్రుతం - అబ్ుబరం
 అనయాయం - అననము
 ఆరా - అయా
 ఆవేశం - ఆవేసం
 ఆశ - ఆస
 ఆశిరాం - అచిరువప
 ఆహారం - ఓగ్నరం
 ఆళ్ళ - ఓల
 టపాధానయాయుడు - ಒಜ್ಜ
 ఏక్ - ఎక్ుము
 క్నా క్నన
 క్రుశం - క్ఱక్ు
 క్లహం - క్యాం
 క్షి ం - క్సిి
 కారాం - క్రు ం
 కీర్ి న - కీర్తి
న
 క్ుమారుడు - కొమరుడు
 కోకరల - కోయిల
 క్మము - సేమము
 గరవము - గరువము
 గృహము - గ్ీము
 గ్ౌరవం - గ్ారవం
 చంద్రుడు - చంద్రరుడు
 ద్ృషిి - దిషి
 ధవయి - దో యి
 దేవ - దేవర
 నయాయం - నయయం
 నిజ్ం - నిక్ుం
 నితాం - నిచిలు
 పర - పర్ాయి
 పర్నహాసం - పర్నయాచక్ం
 పశువప - పస (లం)రం
 పుభువప - పబ్ువప
 పాుకారం - పుహర్న
 పీఠం - పీట

76
  బ్ంధం - బ్ంద్ం
 భకరి - భతిి
 భాగాం - బ్ాగ్కుం
 భాష - బ్ాస
 భుకరి - బ్ుతిి
 భోజ్నము - బ్ో నము
 భేర్న - బ్ేర్న
 మానరషా - మనిసి
 ముఖము మొగము
 జ్తనం - యతనం
 ర్ాజు - ర్ాయడు
 ర్ాక్షసి - రక్ుసి
 ర్ాతిు - ర్ాతిర్న
 విద్ా - విదద
 విషము - విసం
 వేషం - వేసం
 శకరి - సతిి
 శిఖ - సిగ
 శూల - సూల
 సంత్ోషం - సంతసం
 సఖి - సకర
 సతాం - సత్ి ం
 సనయనాసి - సనయనసి
 సహాయం -సాయం
 సింహం - సింగం
 సూకరి - సరదిద
 సీి ర - ఇంతి
 హంస - అంచ
 హృద్యం - ఎద్

 జ్ాతీయాలు:
 వాయసం:
1) మసిబ్రసి మార్డుకాయ జ్యడం మోసంజ్యడం.
2) కాకరబ్లగం ఎక్ుువ బ్ంధరవరు ం క్లు టండటం.

 చ్చననపపుడే:
(1) మాటామంతి - మన ర్ాషి ంర లో దీనిని మాటాముచిట అనే అరథ ంలో వాడుత్యరు.

 దీక్షక్ు సిద్ింక్ండష:

77
 (1) తిలోద్కాలు: ఆశవద్రలుకోవడం అనే అరథ ంలో వాడుత్యరు.
2) ఏ ఎండక్ు ఆ గ్ొడుగు: సంద్ర్ాునరసారంగ్ా ఆచర్నంచ్చ కాలం గడుపపట (అవకాశవాద్ం).

 టద్ామసూూర్ని:
(i) టడుక్ునతి రు : యువతలో టండే సహజ్మెైన ఆవేశం.

 కోరస్:
1) ర్ాళళు విసరరుత్యరు విమర్నశసాిరు.
 వాగరుషణం:
(1) బ్ంగ్ారుబ్ాట : మంచ్చత్ోవ, అభవృదిిపథ్ం, టననతమారు ం.
2) క్టి లు త్ంచరకొని పారుత ంది హద్రదలు దయటటపో త ంది.

 ధరమపాలన: 1) కొంగుపసిడ:ష సరలభసాధామెన

ై వసరివప, ఎక్ుువ అంద్రబ్ాటదలో టండేద.ి

78