– కృత ప  

10వ తరగ (పథమ ష)

వ -2 

2) సంవత రం 2020-21
ఠం - 1 : న లం
ఠం - 2 : ఎవ ష ళ న ం

ాష ప ధన ణ సంస,
ెలం ాణ, ద ాబ .
 కృతజత

తెలంగాణ రాషట్రంలో లాకడౌన కొనసాగుతునన్ సమయంలో విదాయ్రుథ్లకు లబిధ్

చేకూరచ్డానికి రాషట్ర విదాయ్పరిశోధన శిక్షణాసంసథ్ 2 నుండి 10వ తరగతి వరకు అనిన్

సబజ్కుట్లలో కృతయ్పతార్లను రూపొందించింది. వీటి రూపకలప్న కోసం పోర్తస్హించిన

రాషట్ర విదాయ్శాఖామాతుయ్లు శీర్మతి పి. సబితా ఇందార్రెడిడ్ గారికి; దిశానిరేద్శం చేసిన పర్తేయ్క

పర్ధాన కారయ్దరిశ్, విదాయ్శాఖ శీర్మతి చితార్రామచందర్న ఐ.ఏ.ఎస. గారికి; పాఠశాల

విదాయ్శాఖ సంచాలకులు, శీర్మతి ఏ. శీర్దేవసేన గారికి పర్తేయ్క ధనయ్వాదాలు.

అలాగే వీటి రూపకలప్న కోసం సామాజిక మాధయ్మాలు, ఆనలైన విధానాల దావ్రా

ఎపప్టికపుప్డు చరిచ్ంచి కృతయ్పతార్లను రూపొందించిన విషయనిపుణులకు, ఎడిటింగ

చేసిన సభుయ్లకు మరియు వీటిని అందంగా డి.టి.పి., లే అవుట & డిజైన చేసిన డి.టి.పి.

ఆపరేటరల్కు రాషట్ర విదాయ్పరిశోధన శిక్షణాసంసథ్ పకాష్న హృదయపూరవ్క ధనయ్వాదాలు.

ఆగసు, 2020 సం లక ల ,
ద ాబ దు. ఎ . ి.ఇ.ఆ .ట, ెలం ాణ
 అ వృ క

పర
మ . , క , ఎ . .ఇ.ఆ . ., లం ణ, ద .

స ఇ -
శీర్ సువరణ్ వినాయక, ఎస.సి.ఇ.ఆర.టి., తెలంగాణ, హైదరాబాదు.
స
శీర్ ఎల.ఎం.పర్సాద, భాషోపాధాయ్యుడు, పర్.ఉ.పా సి.పి.ఎల. అంబరపేట, హైదరాబాదు జిలాల్.
శీర్ డా. వి. శరతబాబు, సూక్.అ., పర్.ఉ.పా. రాజభవన, హైదరాబాదు, హైదరాబాదు జిలాల్.
శీర్ కె. రంగరాజు, ఎస.ఎ. తెలుగు, జి.ప.ఉ.పా. రంగాపురం, రంగారెడిడ్ జిలాల్.
శీర్ కె. మనోహరాచారి, ఎస.ఎ., జి.ప.ఉ.పా. (బాలికలు) కోరుటల్, జగితాయ్ల జిలాల్.
శీర్ సాగరల్ సతత్యయ్, ఎస.ఎ. తెలుగు, నలొగ్ండ, నలొగ్ండ జిలాల్.
శీర్ అవుసుల భానుపర్కాశ, ఎస.ఎ., లోనికలాన, సంగారెడిడ్ జిలాల్.

సం ద
శీర్ సువరణ్ వినాయక, ఎస.సి.ఇ.ఆర.టి. తెలంగాణ, హైదరాబాదు.

సమన యకర
పొర్ఫెసర తహసీన సులాత్న, హెడ, డా. పి. రేవతిరెడిడ్, డిపూయ్టి డైరెకట్ర,
సి & టి డిపారెట్మ్ంట, ఎస.సి.ఇ.ఆర.టి., టి.ఇ.టి. & హెచ.ఓ.డి., పాల్నింగ డిపారెట్మ్ంట,
తెలంగాణ, హైదరాబాదు. ఎస.సి.ఇ.ఆర.టి., తెలంగాణ, హైదరాబాదు.

స య సమన యకర
శీర్ సువరణ్ వినాయక, ఎస.సి.ఇ.ఆర.టి. తెలంగాణ, హైదరాబాదు.

క స
శీర్ వసీమ అకర్మ, శీర్మతి పి. పర్తిమ,
ఎస.సి.ఇ.ఆర.టి., తెలంగాణ, హైదరాబాదు. ఎస.సి.ఇ.ఆర.టి., తెలంగాణ, హైదరాబాదు.
 10వ తరగ (పథమ ష) -
సంవత రం 2020-21 ( వ – 2)
షయ క

క.
ాఠం ర కృత పతం ‐ వరణ
సం. సంఖ

ా ం న ామ ా ల – అభ సన ఫ ల 1

1. ఉను కరణ – 2‐3

• సం షణ చ త ప ల గ ంచడం.
• ప లను గ ఒక ాక ంల ాయడం.
• పశ లక జ ాబ ల ంతం ా, ఆల ం
ాయడం.
2. అరసంగహణం / పథ ం – 4
• ప లను గ ం ాయడం.
• ాచ త ప లను గ ంచడం.
3. ా ా ంశ షయమ – 5‐6
• ప చ పశ లక జ ాబ ల గ ం
I న లం ాయడం.
• ఇ న పశ ను సమ సూ ాయం .
4. ా ా ంశ షయమ – 7‐8
• పద ం చ ప ప రం ాయడం.
• పశ లను చ ఆంతర ం ాయడం.
5. ాళం ా చదువడం – 9‐10
• పద ం చ పశ లక జ ాబ ల గ ంచడం.
• పశ ల చ జ ాబ ల ంతం ా ాయడం.
6. ాళం ా చదువడం – 11‐12
• అప త క త చ పశ లక జ ాబ ల
ాయడం.
• అప త గద ం చ పటక ప ంచడం.
క.
ాఠం ర కృత పతం ‐ వరణ
సం. సంఖ
7. ీ య రచన – 13‐14
• ఇ న పశ లక ంతం ా జ ాబ ల ాయడం

8. సృజ త కత – 15‐16
• ా ాం ా సం షణల ాయడం

9. పదజ లం – 17‐18
• ప లను ఒక ాక ంల వ ంచడం.

• అర , వ త త ాలను ాయడం.

10. ా కరణ ం ాల – 19‐20

• సం , సమ ాల ర ాయం .

• కసం గ ం ాయడం.

ా ం న ామ ా ల – అభ సన ఫ ల 21

11. ఉను కరణ – 22

• ాచ పశ లక జ ాబ ల గ ంచడం.

• పశ లక ంతం ా జ ాబ ల ాయడం.

12. అరసంగహణం / పథ ం – 23
• ప లను వ ంచడం, ప లను ాయడం.

• ాచ ఖ లను ప ంచండం.
ఎవ ష 13. ా ా ంశ షయమ – 24‐25
II ాళ క • ాచ పశ లక జ ాబ ల గ ం ాయడం.
న ంప • ాచ త ప లను గ ంచడం.

14. ా ా ంశ షయమ – 26‐27

• ాచ పశ ల తయ ర ేయడం.

• పశ లక ంతం ా జ ాబ ల ాయడం.

15. ాళం ా చదువడం – 28‐29

• ా చ ప ల ఆ రం ా ఖ లను

ప ంచడం.

• పశ లక జ ాబ ల ంతం ా ాయడం.
క.
ాఠం ర కృత పతం ‐ వరణ
సం. సంఖ
16. ాళం ా చదువడం –
• ాచ పశ లక జ ాబ ల గ ంచడం. 30‐32
• ా చ సూచనల ఆ రం ా జ ాబ ల
ాయడం.
17. ీ య రచన – 33‐34
• పళ ల చ ంతం ా అ ాయం ాయడం.
18. సృజ త కత – 35‐36
• సం షణ ాయడం.
19. పదజ లం– 37‐39
• అ ాల , ప ా యప ల , ాల ,
ంత ా ా ల ాయడం.
20. ా కరణ ం ాల – 40‐43
• ర ాగమ సం , ామ న , సంయ క, సం ష
ా ాల ాయడం.
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡eTT: 1. <ëqo\+
uÀ<ÛäHê |”]j·Tfi¯fl dü+K´ : 12 ø£è‘·´|üÁ‘ê\ dü+K´ : 10
á bÕsƒ¡+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´\T ` nuÛÑ´düq |òü*‘ê\T
I. ne>±Vü≤q Á|ü‹düŒ+<äq
• nuÛ≤´dü ø£è‘·´|üÁ‘ê\˝À ˇø£{Ï qT+&ç Äs¡T ø£è‘·´|üÁ‘ê˝À¢ Ç∫Ãq |ü]∫‘·, n|ü]∫‘· |ü<ä´, >∑<ä´eTT\qT
#·~$ yê{ÏqqTdü]+∫ Ç∫Ãq $$<Ûä s¡ø±\ Á|üX¯ï\qT kÕ~Û+#·>∑\>±*.
II. d”«j·Ts¡#·q
• ø£$ b˛‘·q >∑÷]à $e]dü÷Ô sêj·T>∑˝>±*.
• #·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+#·+&ç˝À Ç∫Ãq dü+uÛ≤wüD≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|üX¯ï≈£î »yêãT sêj·T>∑˝>±*.
• nuÛ≤´düø£è‘·´+ ¬s+&ÉT qT+&ç ◊<äT es¡≈£î Ç∫Ãq |üÁ‘ê\˝Àì ã* #·Áø£e]Ôe÷≥\ düeTs¡úq, Vü‰*≈£îìøÏ
‘·è|æÔ >∑÷]à X¯óÁø±#ês¡T´ì yê≈£îÿ\T, uÛÑ÷‘·|ü+#·ø£+ bı>∑&É&É+, Ä&çq e÷≥ ‘·|üŒø£b˛e&É+ yÓTT<ä\>∑T
Á|üX¯ï\ düe÷<ÛëHê\T sêj·T>∑˝>±*.
• ª<ëq>∑TD+>∑\ e´≈£îÔ\ nedüs¡+ >∑÷]Ã, ªe÷≥ ‹s¡T>∑˝Òì e÷q<ÛäqT&ÉTμ nH˚ n+XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫q
Á|üX¯ï\≈£î yê´düs¡÷|ü düe÷<ÛëHê\T sêj·T>∑˝>±*.
III. düè»Hê‘·àø£‘· / Á|üX¯+dü
• Ä&çqe÷≥ ‘·|üŒø£b˛e&É+, <ëq>∑TD+ >∑*Zñ+&É&É+ nH˚ n+XÊ\ Ä<Ûës¡+>± dü÷≈£îÔ\T ` ìHê<ë\T
◊<˚dæ #=|üq sêj·T>∑\>±*.
• bÕsƒê´+X¯ kÕsê+XÊìï dü+uÛ≤wüD≤s¡÷|ü+˝À sêj·T>∑\>±*.
IV. uÛ≤cÕ+XÊ\T
• |ü<äC≤\+ : ª#˚‘·T˝§>∑TZμ ˝≤+{Ï |ü<ë\≈£î kı+‘·yêø±´\T, ªÁ‹$Áø£eTT&ÉTμ ˝≤+{Ï |ü<ë\≈£î e⁄´‘·Œ‘·Ô´sêú\T,
ªj·TX¯+μ ˝≤+{Ï |ü<ë\ |üsê´j·T|ü<ë\T, ªdæ], ÁãVü≤àμ ˝≤+{Ï |ü<ë\ Á|üø£è‹ ` $ø£è‘·T\T, ªVü≤]μ ˝≤+{Ï
|ü<ë\≈£î HêHêsêú\T, ª>∑èVü≤düú <Ûäs¡àeTTμ ˝≤+{Ï |ü<ë\qT $e]+#·&É+, e]í, n]ú ˝≤+{Ï |ü<ë\ø£s¡ú+
Vü≤\eTTqT q&ç|æ+#·Tyê&ÉTμ ˝≤+{Ï yê{Ï e⁄´‘·Œ‹Ô |ü<ä+ ˝≤+{Ï$ sêj·T>∑\>±*.
• Á‹ø£dü+~Û >∑÷]à |üP]Ô>± ne>±Vü≤q #˚düTø√>∑˝≤Z*. Ç∫Ãq |ü<ä´ bÕ<ë\≈£î >∑D$uÛÑ»q#˚dæ yê{Ïì
>∑T]Ô+#·>∑\>±*. Ç∫Ãq |ü<ë\˝Àì ~«>∑T, s¡÷|üø£, <ä«+<ä« düe÷düeTT\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T>∑\>±*.
Ç∫Ãq yêø±´˝À¢ ñqï >∑TD, j·TD≤<˚X¯ dü+<ÛäT\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T>∑\>±*.

1
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 1. <ëqo\+ 1e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
#·<äTe+&ç ` Ä˝À∫+#·+&ç sêj·T+&ç.
ø£s¡Tíì |üPC≤eT+~s¡+˝À dü÷s¡T´&ÉT Á|ü‘·´ø£åyÓTÆ ø£s¡Tíì‘√ Ç˝≤ nHêï&ÉT.
dü÷s¡T´&ÉT : |ü⁄Á‘ê! ø£sêí! Áu≤Vü≤àD y˚w+ü ˝À e∫à Ç+Á<äT&ÉT ˙ ø£e#·≈î£ +&É˝≤\qT <ëq+>± n&ÉT>∑T‘ê&ÉT.
yê{Ïì <ëq+ #˚ùdÔ ˙ ÁbÕD≤ìπø eTT|üedüTÔ+~ Hêj·THê! C≤Á>∑‘·Ô!
ø£s¡Tí&ÉT : ‘·+Á&û! Ç+Á<äT&É+‘·{Ïyê&ÉT s¡÷|ü+ e÷s¡TÃø=ì ª<˚Væ≤μ nì Hê <ä>∑Zs¡≈£î eùdÔ m{≤¢
ø±<ä+{≤qT. á X¯Øs¡+ XÊX¯«‘·+ø±<äT. m≥Te+{Ï Ä|ü<äe∫ÃHê düπs H˚qT ø±<äqqT.
Hêô|’ MT≈£îqï yê‘·‡˝≤´ìøÏ dü+‘√wækÕÔ. ø±ì qqTï yê]+#·ø£+&ç.
á dü+uÛ≤wüD #·~$q ‘·s¡Tyê‘· 1, 2 dü÷#·q\≈£î »yêãT\qT sêj·T+&ç.
1) øÏ+~ yêø±´\˝À dü¬s’q yêø±´\qT >∑T]Ô+∫ ª3μ qT ñ+#·+&ç.
n) i) Ç~ Ç+Á<äø£s¡Tí\ dü+uÛ≤wüD. ( )
ii) á dü+uÛ≤wüD ø£s¡ídü÷s¡T´\~. ( )
Ä) i) <ëq+ #˚kÕÔqì #Ó|æŒ+~ ø£s¡Tí&ÉT. ( )
ii) Ç+Á<äT&ÉT <ëq+ #˚kÕÔ&Éì nqï~ ø£s¡Tí&ÉT. ( )
Ç) i) Ä|ü<äqT ˝…ø£ÿCÒj·Tqì nqï~ ø£s¡Tí&ÉT. ( )
ii) Ä|ü<ä $wüj·T+˝À C≤Á>∑‘·Ô nqï~ Ç+Á<äT&ÉT. ( )
2) øÏ+~ |ü<ë\ >∑T]+∫ ˇø£ÿ yêø£´+˝À sêj·T+&ç.
n) <˚Væ≤ :
Ä) ø£e#·≈£î+&É˝≤\T :
Ç) yê‘·‡\´+ :

2
II. d”«j·Ts¡#·q
1) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\qT sêj·T+&ç.
n) ô|’ dü+uÛ≤wüD˝À >=|üŒyês¡T mes¡T? m+<äTø√ sêj·T+&ç.

n) MT |ü⁄düÔø£+˝Àì |ü⁄≥ 3˝À ñqï ø£$|ü]#·j·÷ìï #·~$ ø£$ >∑÷]à sêj·T+&ç.

3
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 1. <ëqo\+ 2e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
I. |ü<äC≤\+
MT |ü⁄düÔø£+˝Àì |ü⁄≥ 4 ˝Àì Ie uÛ≤>±ìï, 5 ˝Àì IIe uÛ≤>±ìï, 6 ˝Àì IIIe uÛ≤>±ìï #·<äTe+&ç. øÏ+~ yê{ÏøÏ
»yêãT\qT sêj·T+&ç.
1) Ie uÛ≤>∑+˝À øÏ+~ nsêú\T e#˚à |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) y˚T\T R á) j·TT<äΔ+ R
Ä) uÛÑ÷$T R ñ) ¬s’‘·T R
Ç) $qTeTT R
2) IIe uÛ≤>∑+˝À øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\qT (nedüs¡yÓTÆ‘˚ ì|òüT+≥Te⁄, $TÁ‘·T\T, |ü<ä$C≤„q+, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,
Ç‘·s¡T\ düVü‰j·T+‘√) sêj·T+&ç.
n) dæ] R Ç) ñ&ÉT>∑ì R
Ä) BÛes¡´ R á) õVü≤« R
3) IIIe uÛ≤>∑+˝À øÏ+~ düe÷Hês¡úø£ |ü<ë\≈£î |ü<ë\qT yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
n) R ã+>±s¡+, ø£qø£+
Ä) R uÛÑ÷$T, <ÛëÁ‹
II. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1) øÏ+~ >∑<ëìï #·<äTe+&ç.
Ç∫Ãq e÷≥ ‘·|Œü ø£ b˛e≥+, ‘êqT dü+bÕ~+∫q <ëì˝À X¯øyÔÏ T˚ s¡≈î£ <ëq+ #˚jT· &É+, ‘·q sTT+{ÏøÏ
e∫Ãq n‹~∏, nuÛ≤´>∑‘·T\qT Ä<ä]+#·&É+ nH˚$ e÷qe⁄\≈£î ñ+&Ée\dæq eTVæ≤‘· >∑TD≤\T.
eTq |ü⁄sêD≤\˝À, #·]Á‘·˝À Ç≥Te+{Ï eTVü≤˙j·TT\ ø£<∏ä\T mHÓïH√ï ñHêïsTT. yê{Ïì #·~$
eTq+ dü÷Œ¤]Ô bı+<äe\dæq nedüs¡+ ñqï~.
Á|üdüTÔ‘· bÕsƒ¡+˝À ã* #·Áø£e]Ô ‘êqT Ç∫Ãq e÷≥≈£î ø£≥Tº|ü&ç ‘·q >∑Ts¡Te⁄ yê]+∫Hê ôV≤#·Ã]düTÔHêï
ªyêeTqTìμ ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î <ëq+ #˚kÕÔ&ÉT.
á n<äT“¤‘· düìïy˚XÊìï b˛‘·q s¡eTD°j·T XË’*˝À ÄkÕ«~<ë›+!
• øÏ+~ yêø±´\˝À ‘·bıŒ|ü\qT ª2μ, ª3μ \‘√ >∑T]Ô+#·+&ç.
n) ô|’ >∑<ë´ìøÏ dü+ã+<Ûä+∫q n+X¯+ n+‘ê b˛‘·q Á>∑+<∏ä+˝À ñqï~. ( )
Ä) ã* #·Áø£e]Ô eTVæ≤‘· >∑TD+ ø£\yê&ÉT. ( )
Ç) eTq+ dü÷Œ¤]Ô bı+<ë*‡+~ n‹<∏äT\T nuÛ≤´>∑‘·T\ qT+&ç e÷Á‘·y˚T. ( )
á) ã* #·Áø£e]Ôì Äj·Tq >∑Ts¡Te⁄ Áb˛‘·‡Væ≤+#ê&ÉT. ( )
ñ) ã* #·Áø£e]Ô ø£<∏ä eTq |ü⁄sêD≤˝À¢ì<˚. ( )

4
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 1. <ëqo\+ 3e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1) øÏ+~ |ü<ë´ìï #·<äTe+&ç. Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q »yêãT\qT sêj·T+&ç.
≈£î\eTTHé sê»´eTT" <˚»eTTHé ì\T|ü⁄ MT ≈£îãT®+&ÉT $X¯«+uÛÑs¡T+
&É\"‹+ uÀ"&ÉT Á‹$Áø£eTdüTŒ¤s¡Dyê"&Ó’ ì+&ÉT ÁãVü‰à+&ÉeTT+
>∑\"&˚ e÷qŒ H=ø£+&ÉT? Hê |ü\T≈£î ˝≤ø£]í+|ü⁄ ø£s¡í+ãT\Hé
e\B <ëqeTT ^qeTT+— ãqT|ü⁄e÷ e]íHé e<ëH√´‘·Ôe÷ !
n) ÁãVü‰à+&ÉeT+‘ê ì+&˚yês¡T mes¡T?
».
Ä) me]ì |ü+|æ+∫y˚j·TeTì n+≥THêïs¡T?
».
Ç) y˚{Ïì ì\T|ü⁄eTì #ÓãT‘·THêïs¡T?
».
á) ª$X¯«+uÛÑs¡T+&ÉTμ n+fÒ mes¡T?
».
ñ) e\B <ëqeTT .... nì mes¡T me]øÏ #Ó|æŒ ñ+{≤s¡T.
».
II. d”«j·Ts¡#·q
1) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\qT sêj·T+&ç.
n) ø°]Ô $wüj·T+˝À ã* #·Áø£e]Ô e÷≥\qT MTs¡T düeT]ú+#·+&ç.

5
n) Vü‰*≈£îìøÏ ø±e\dæq edü‹ kÂø£sê´\T @$<Ûä+>± ñ+fÒ n‘·&ÉT ‘·è|æÔ #Ó+<äT‘ê&ÉT?

Ç) ªªe\B <ëqeTT ^qTeTT ........μμ nH˚ e÷≥\T X¯óÁø±#ês¡T´&ÉT m+<äT≈£î #Ó|æŒñ+{≤&ÉT?

6
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 1. <ëqo\+ 4e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1) øÏ+~ |ü<ë´ìøÏ Á|ü‹|ü<ës¡ú+ sêj·T+&ç.
ø±πs sêE\T? sê»´eTT˝Ÿ >∑\T>∑y˚? >∑s√«qï‹+ u§+<äπs?
yêπsØ dæ] eT÷≥ >∑≥Tºø=ì b˛e+C≤*πs? uÛÑ÷$Tô|’"
uÒ¬s’q+ >∑\<˚? •_Á|üeTTKT\T+ Á;‹Hé j·TX¯'ø±eTT˝…’
sT÷πs ø√s¡Tÿ\T? yês¡\Hé eTi∫πs sTTø±ÿ\eTTHé uÛ≤s¡Zyê!
|ü<ä+ R ns¡ú+ |ü<ä+ R ns¡ú+

2) øÏ+~ |ü<ë´ìï ø£+sƒ¡düú+ #˚dæ Ç+<äT˝À |üP]+#·+&ç.

ìs¡j·T+u…’q, ìã+<ÛäyÓTÆq,

BÛes¡´! y˚j˚T{ÏøÏHé?

7
II. d”«j·Ts¡#·q
1) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\qT sêj·T+&ç.
n) ªdæ] eT÷≥ >∑≥Tºø=ì b˛e+ C≤*πs?μ nq&É+˝À ã*#·Áø£e]Ô Ä+‘·s¡´y˚TyÓTÆ ñ+≥T+~?

n) ìs¡j·T+u…’q ..... nH˚ |ü<ä´+ <ë«sê ã* #Ó|æŒq n+XÊ\T @$?

8
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 1. <ëqo\+ 5e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1) øÏ+~ |ü<ë´ìï #·<äTe+&ç. Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q »yêãT\qT Áu≤¬ø≥¢˝À sêj·T+&ç.
Áã<äTø£e#·TÃ">±ø£ ãVüQã+<ÛäqeTT˝…’q
e#·TÃ">±ø£ ˝Ò$T e#·TÃ">±ø£
Je<ÛäqeTT˝…’q" C…&ÉT">±ø£ |ü&ÉT">±ø£
e÷≥ ~s¡T>∑˝Òs¡T e÷q<ÛäqT\T.
n) ª˝Ò$Tμ nq>±... ( )
A) ñqï‘·yÓTÆq B) ˝Òì‘·q+ C) ñqï‘·q+
Ä) ª#ê˝≤ ø£cÕº\T e∫ÃHêμ nH˚ ns¡ú+˝À ñqï |ü<ë\T ( )
A) C…&ÉT>±ø£|ü&ÉT>±ø£ B) ˝Ò$Te#·TÃ>±ø£ C) ãVüQã+<ÛäqeTT˝…’q
Ç) #Ó&çb˛j˚T{Ï$, |ü&çb˛j˚T{Ï$ @$? ( )
A)
Je<ÛäqeTT\T B) ãVüQã+<ÛäqeTT\T C) e÷q<ÛäqT\T
á) e÷≥ ‹s¡T>∑˝Òì yês¡T mes¡T? ( )
A) ‹]π>yês¡T B) e÷q<ÛäqT\T C) Je<ÛäqT\T
II. d”«j·Ts¡#·q
1) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\qT sêj·T+&ç.
n) ªã[ ã[ j·Tì bı>∑&Ó uÛÑ÷‘·|ü+#·ø£eTTμ ` me]ì? m+<äTø√ ‘Ó\Œ+&ç.

9
n) ªÄ&çq e÷≥ ‘·|üŒ>∑÷&É<äTμ m+<äT≈£î?

10
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 1. <ëqo\+ 6e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
nuÛ≤´dü Á|üX¯ï\T
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1) øÏ+~ n|ü]∫‘· ø£$‘·qT #·<äTe+&ç. Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q »yêãT\qT sêj·T+&ç.
‘√≥e÷* ã*<ëq+ #˚ùdÔH˚
|ü⁄e⁄«\T |ü]eTfi≤\ ˙q>∑\e⁄
e÷qe⁄&ÉT ø£\yê* e÷qe⁄DÏí
‹&ç‘˚ @+ ˝≤uÛÑ+ ø£ì|æ+#·ì <˚e⁄DÏí
Äø±XÊìøÏ XÀuÛÑ #·+<äe÷eT
$TDT>∑Ts¡T‘√ $<äT´‘Y ø±+‘·T\T Á|üdü]+#·e⁄
e÷sê* H˚{Ï Hê≥T e´øÏÔ
ø±≈£î+fÒ ˝Ò<Óqï{ÏøÏ $eTTøÏÔ
e÷qe⁄&çøÏ e÷qe⁄&˚ <Û˚´j·T+
e÷qe‘·«y˚T e÷qe C≤‹øÏ ÁX‚j·T+
#·]Á‘·\T eTq ñìøÏøÏ ø±e⁄ Á|üe÷D+
<Ûä]Á‹ì yÓqøÏÿHÓ{Ϻ #˚j·÷* Á|üj·÷D+
` ø£$ sê» eT÷]Ô
n) |üP\T ‘·eT |ü]eTfi≤\qT m|ü&ÉT yÓ<ä»\¢>∑\TZ‘êsTT?
».
Ä) ‹≥º>∑÷&ÉìyÓe]ì?
».
Ç) e÷sê*‡+~ mes¡T? m+<äT≈£î e÷sê*?
».
á) e÷qe⁄&ÉT @$<Ûä+>± Á|üj·÷D+ #˚j·÷*?
».
ñ) ô|’ ø£$‘·≈£î o]¸ø£qT ìs¡ísTT+#·+&ç.
».
}) ô|’ ø£$‘·qT sêdæ+~ mes¡T?
».

11
II. |ü]∫‘· >∑<ä´+ (sêe÷j·TD+ qT+&ç)
1) øÏ+~ >∑<ë´ìï #·<äTe+&ç. Ç∫Ãq |ü{Ϻø£qT |üP]+#·+&ç.
á e÷≥\T $+≥T+fÒ <äX¯s¡<∏äTì >∑T+&Ó˝À sêsTT|ü&ɶ~. #˚‘·T\T CÀ&ç+∫ ªªeTVü≤ظ! Hê sêeTT&ÉT
|ü<äVü‰πs+&ÉT¢ ≈£L&Ü ì+&Éìyê&ÉT. <ÛäqT]«<ä´ Ç+ø± |üP]Ôø±˝Ò<äT. j·TT<äΔ$wüj·÷\‘√ ‘·–q |ü]#·j·T+
˝Òìyê&ÉT. ø£qTø£ <äj·T#˚dæ Hê sêeTTDÏí ø√s¡ø£+&ç. n+‘·>± ø±yê\+fÒ <ÛäqTsê“D bÕDÏHÓ’ H˚qT MT yÓ+≥
ekÕÔqT. MT j·÷>±ìï dü+s¡øÏå+#˚ u≤<Ûä´‘· Hê~. Çe˙ï m{≤¢ ñHêï sêeTTDÏí e~* H˚qT ˇø£ÿ ø£åDyÓTÆHê
Áã‘·Tø£˝qÒ T. e÷ H√eTT\ |ü+≥ sêeTT&ÉT. Ç+‘·≈L£ Ä sêø£då Tü \T me] n+&É‘√ á <äT+&É>±ìøÏ ˇ&ç>{∑ ≤ºμμs¡ì
n&ç>±&ÉT.
<äX¯s¡<∏ä dü+ã+~Û‘· n+XÊ\T sêeT dü+ã+~Û‘· n+XÊ\T
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.

eT÷˝≤´+ø£q Á|üX¯ï\T
1) øÏ+~ n|ü]∫‘· |ü<ë´ìï #·<äTe+&ç. Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q »yêãT\qT Áu≤¬ø≥¢˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
Ä‘·àX¯ó~Δ ˝Òì j·÷#ês¡eT~j˚T\?
uÛ≤+&É X¯ó~Δ ˝Òì bÕø£y˚T\?
∫‘·Ô X¯ó~Δ ˝Òì •e|üP»˝Ò\j·÷?
$X¯«<ë_ÛsêeT $qTs¡y˚eT!
n) Ä#êsêìøÏ nedüs¡yÓTÆq X¯ó~Δ <˚ì≈£î+&Ü*? ( )
A) Ä#ês¡+ B) Ä‘·à C) |üP»
Ä) •e|üP»\≈£î ñ+&Ü*‡q<˚$T{Ï? ( )
A) Ä‘·àX¯ó~Δ B) uÛ≤+&ÉX¯ó~Δ C) ∫‘·ÔX¯ó~Δ
Ç) bÕÁ‘·X¯ó~Δ ˝Òø£b˛‘˚ @~ #Ó&çb˛‘·T+~? ( )
A)
bÕø£+ B) uÛ≤+&É+ C) X¯ó~Δ
á) ªe+≥μ nH˚ ns¡ú+ Ç#˚Ã |ü<äy˚T~? ( )
A) ∫‘·Ô+ B) Ä‘·à C) bÕø£+

12
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 1. <ëqo\+ 7e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
nuÛ≤´dü Á|üX¯ï\T
I. d”«j·Ts¡#·q
1) øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î »yêãTqT sêj·T+&ç.
n) H˚{Ï düe÷C≤ìøÏ <ëq>∑TD+ >∑\ e´≈£îÔ\ nedüs¡y˚T$T{À $e]+#·+&ç.

13
 eT÷˝≤´+ø£q Á|üX¯ï\T
1) øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î »yêãTqT sêj·T+&ç.
n) ã* #·Áø£e]Ô e÷≥ ªe÷≥ ~s¡T>∑˝Òì e÷q<ÛäqT&ÉTμ nH˚ $wüj·÷ìï MT bÕsƒê´+X¯+ Ä<Ûës¡+>±
ìs¡÷|æ+#·+&ç.

14
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 1. <ëqo\+ 8e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
nuÛ≤´dü Á|üX¯ï\T
I. düè»Hê‘·àø£‘·
1) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\qT sêj·T+&ç.
n) Ä&çqe÷≥ ‘·|üŒø£b˛e&É+, <ëq>∑TD+ ø£*– ñ+&É&É+ nH˚ $wüj·÷\qT Ä<Ûës¡+ #˚düTø=ì ◊<äT
dü÷≈£îÔ\T, ◊<äT ìHê<ë\T sêj·T+&ç.
dü÷≈£îÔ\T :
i)

ii)

iii)

iv)

v)

ìHê<ë\T :
i)

ii)

iii)

iv)

v)

15
 eT÷˝≤´+ø£q Á|üX¯ï\T
1) øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î »yêãTqT sêj·T+&ç.
n) <ëqo\+ bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ kÕsê+XÊìï dü+uÛ≤wüD s¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç.

16
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 1. <ëqo\+ 9e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
nuÛ≤´dü Á|üX¯ï\T
I. |ü<äC≤\+
1) øÏ+~ |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+∫ kı+‘·yêø±´\qT sêj·T+&ç.
n) |ü*øÏ˝Ò<äqT≥ :
Ä) ≈£îiT#·>∑T≥ :
Ç) #˚‘·T˝§>∑TZ :
2) øÏ+~ |ü<ë\≈£î e⁄´‘·Œ‘·Ô´sêú\qT sêj·T+&ç.
n) ˙s¡»uÛÑe⁄&ÉT :
Ä) Á‹$Áø£eTT&ÉT :
3) øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘·\T ^dæq |ü<ëìøÏ dü]b˛j˚T nsêúìï#˚à eT]ìï |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) »\eTT\‘√ ì+&çq #ÓiTe⁄\T $TøÏÿ* Vü‰sTT˙, Äq+<ë˙ï ø£*–kÕÔsTT.
R
Ä) Je#·Ã¤e+ ø±e≥+ø£Hêï j·TX¯'ø±j·TT&ÉT ø±e&É+ $Tqï.
R
4) øÏ+~yê{Ï˝À Á|üø£è‹ |ü<ë\≈£î $ø£è‹ |ü<ë\T, $ø£è‹ |ü<ë\≈£î Á|üø£è‹ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) dæ] R Ç) <Ûäs¡àeTT R
Ä) $wüßíe⁄ R á) ÁãVü≤à R
5) øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T sêj·T+&ç.
n) ≈£î\eTT R
Ä) πøåÁ‘·eTT R
Ç) Vü≤] R
á) ∫Á‘·eTT R

17
 eT÷˝≤´+ø£q Á|üX¯ï\T
1) øÏ+~ |ü<ë\qT ˇø£ yêø£´+˝À $e]+#·+&ç.
n) >∑èVü≤düú<Ûäs¡àeTT :
Ä) <ëqy˚+Á<äT&ÉT :
Ç) ì>∑e÷\T :
á) e&ÉT>∑T :
ñ) <Ûës¡y√j·T&É+ :
}) uÛÑ÷‘·|ü+#·ø£eTT\T :
2) øÏ+~ |ü<ä´bÕ<ë˝À¢ì |ü<ë\ (^‘·^dæq) nsêú\T ‘Ó\Œ+&ç.
n) ãqT|ü⁄e÷ e]íHé e<ëH√´‘·Ôe÷!
Ä) ns¡ú ˝À|ü+ãTq q]ú u§eTàqT f…≥T¢?
Ç) eTi∫πs sTTø±ÿ\eTTHé uÛ≤s¡Zyê!
á) $qTe÷! BÛes¡´! y˚j˚T{ÏøÏHé?
ñ) Vü≤]#·s¡DeTT uÛÑedü+Vü≤s¡DeTT
3) øÏ+~ nsêú\≈£î e⁄´‘·Œ‹Ô |ü<ëìï sêj·T+&ç.
n) $X¯«+ n+‘·{≤ yê´|æ+∫ ñqïyê&ÉT.
Ä) |ü<äàeTT\e+{Ï ø£qTï\T>∑\yê&ÉT
Ç) Vü≤\eTTqT q&ç|æ+#·Tyê&ÉT
á) Á|üfi¯j·Tø±\eTTq düs¡«+ Vü≤]+#·Tyê&ÉT
ñ) uÛÑ÷$Tô|’ ñ+&˚ <˚e⁄&ç˝≤+{Ïyê&ÉT

18
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 1. <ëqo\+ 10e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
nuÛ≤´dü Á|üX¯ï\T
I. yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
1) øÏ+~ yêø±´\˝À dü+~Û |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ yê{Ïì $&ÉBdæ dü+~Ûù|s¡T sêj·T+&ç.
n) >∑s√«qï‹ e\¢ Äràj·TT\T <ä÷s¡+ ne⁄‘ês¡T.
G R R
Ä) nuÛ≤´>∑‘·T\≈£î <ëq+ #˚j·T&É+ eT+∫~.
G R R
Ç) s¡+‹<˚e⁄&ÉT e<ëH√´‘·ÔeTT&ÉT.
G R R
á) nD≤«j·TT<Ûë\T e÷qe⁄\≈£î Vü‰ì ø£*–kÕÔsTT.
G R R
2) øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\qT sêdæ düe÷kÕ\ ù|s¡¢qT sêj·T+&ç.
n) Je<ÛäqeTT\T R
Ä) eT÷&É&ÉT>∑T\T R
Ç) <äX¯~≈£îÿ\T R
á) uÛÑ÷‘·Áù|‘·eTT\T R
3) øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë\qT >∑D$uÛ»Ñ q #˚dæ @ |ü<ë´\≈£î dü+ã+~Û+∫qy√ ìs¡sí TT+#·+&ç. \ø£Då ≤\qT sêj·T+&ç.
n) ‘Ó\>±DeTTàq >∑&ç¶b˛#·j·TTqT dü+~Û+#ÓHé ø£èbÕDeTTà! sê
|ü<ä´+ ù|s¡T :
\ø£åD+ :
Ä) nqj·TeTT <√wüy˚T |üs¡T\j·T+<äT ø£qT+>=ì |ü\Tÿq{Ϻ j·÷
|ü<ä´+ ù|s¡T :
\ø£åD+ :

19
 eT÷˝≤´+ø£q Á|üX¯ï\T
1) MT bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝À |ü⁄≥ 11, 12 \˝À ñqï ªÁ‹ø£dü+~Ûμ n+XÊìï #·<äTe+&ç. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\qT
Áu≤¬ø≥¢˝À sêj·T+&ç.
n) Ä, á, @ \T nH˚$ ..... ( )
A) nø£åsê\T, Á‹ø±\T B) Á‹ø£eTT\T, düs¡«Hêe÷\T C) düs¡«Hêe÷\T, esêí\T
Ä) Á‹ø£eTT\q>± ..... ( )
A) ndü+j·TTø£Ô Vü≤\T¢\T B) ãVüQfi≤\T C) Ä, á, @ \T
Ç) @ ndü+j·TTø£Ô Vü≤\T¢ ~«‘·«+>± e÷s¡T‘·T+~? ( )
A) Á‹ø£eTTMT~ B) n#·TÃMT~ C) Vü≤\T¢MT~
á) ~«‘·«+ ãVüQfi¯+>± <˚ìøö‘·T+~? ( )
A) dü+j·TTø£Ô Vü≤\T¢q≈£î B) dü+j·TTø±ÔìøÏ C) eTTø£Ôø±ìøÏ
ñ) Ä∫äø£+ nq>± ..... ( )
A) n#·Ã+ n˝≤π> B) n#·TÃy√dæq≥T¢ C) n#·Ã‘Ó\T>∑T|ü<ä+
}) ãVüQfi¯eTq>± ..... ( )
A) ì‘·´+>± sêe&É+, sêø£b˛e&É+ B) $ø£\Œ+>± sêe&É+
C) nq´ø±s¡´+>± sêe&É+ D) m, _, dæ \T yÓTT‘·Ô+ ø£*|æ‘˚
ãTT) ~«s¡Tø£ÔyÓTÆq Vü≤\T¢ |üs¡yÓTÆ‘˚ @~ ÁVü≤dü«eTÚ‘·T+~? ( )
A) Ä∫äø£yÓTÆq Bs¡È+ B) ÁVü≤dü«+ C) Ä∫äø£ ‘Ó\T>∑T|ü<ä+
m) á G ø±\eTT R ( )
A) Çø±ÿ\eTT B) Çø˘ ø±\eTT C) áø±\eTT
@) mu“¤+– R ( )
A) @GuÛÑ+– B) @uÛÑ+G– C) muŸGuÛÑ+–
◊) n$«<ÛäeTT ` @ dü+~Û? ( )
A) dües¡íBs¡Èdü+~Û B) Á‹ø£dü+~Û C) >∑TDdü+~Û
ˇ) <ÛäqT»˝Àø£Hê<∏äT&ÉT ` @ düe÷dü+? ( )
A) wüw”˜ ‘·‘·TŒs¡Twü+ B) <ä«+<ä«+ C) ø£s¡à<Ûës¡j·T+

20
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡eTT: 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄
uÀ<ÛäHê |”]j·Tfi¯fl dü+K´ : 12 ø£è‘·´|üÁ‘ê\ dü+K´ : 10
á bÕsƒ¡+ <ë«sê kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´\T ` nuÛÑ´düq |òü*‘ê\T
I. ne>±Vü≤q Á|ü‹düŒ+<äq
• n|ü]∫‘· >∑<ä´+ #·~$, Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\qT sêj·T>∑\>±*.
• ù|sê Ä<Ûës¡+>± dü¬s’q düe÷<ÛëHêìï >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
• Ç∫Ãq >∑<ë´+XÊìï #·~$, dü÷#·q\ Ä<Ûës¡+>± |ü{Ϻø£qT |üP]+|ü>∑\>±*.
• ù|sê Ä<Ûës¡+>± |üs¡düŒs¡dü+ã+<Ûä+>∑\ n+XÊ\qT CÀ&ç+#·>∑\>±*.
II. d”«j·Ts¡#·q
• kÕeT\ dü<ë•e >∑T]+∫ ‘êeTT ‘Ó\TdüT≈£îqï~ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T>∑\>±*.
III. düè»Hê‘·àø£‘· / Á|üX¯+dü
• ‘·eT |ü]düsê˝À¢ »]–q @<Ó’Hê dü+|òüT≥qqT dü+uÛ≤wüD s¡÷|ü+˝À sêj·T>∑\>±*.
IV. e<äC≤\+
• Ç∫Ãq |ü<ë\‘√ kı+‘·yêø±´\T— nsêú\T, |üsê´j·T|ü<ë\T, Á|üø£è‹ $ø£è‘·T\T, HêHêsêú\T yÓTT<ä˝…’q$
sêj·T>∑\>±*.
V. yê´ø£s¡D+
• s¡T>±>∑eT dü+~Û >∑T]+∫ ne>±Vü≤q #˚düTø=ì dü+~Û |ü<ë\qT $&ÉBj·T&É+, ø£\T|ü&É+ #˚j·T>∑\>±*.
• kÕe÷q´, dü+j·TTø£Ô, dü+•¢wüºyêø±´\qT, dü÷#·q\ Ä<Ûës¡+>± eTs√s¡÷|ü+˝ÀøÏ nq>± kÕe÷q´/dü+j·TTø£Ô/
dü+•¢wüºyêø±´\T>± e÷s¡Ã>∑\>±*.

21
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄ 11e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1) øÏ+~ ù|sêqT #·<äTe+&ç. Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q »yêãT\qT sêj·T+&ç.
‘Ó\+>±D uÛ≤wü+‘ê ª‘Ís¡ø±´+Á<Ûäμ eTì me&√ nqï&ÉT. n+‘· n>∑«≈£îqï<ë ‘Ó\+>±D uÛ≤wü? Çø£
düVæ≤+#·e<äT›. n+<äTø£H˚ H˚qT –≥¢H˚ e÷{≤¢&ÉÔ. –≥¢H˚sêdüÔ nì õ<äT›≈£î sêj·÷˝…. õ<˚›+~ eTq j·÷dü˝Òï
eTq ã‘·T≈£îqï~. ˙ uÛ≤wü˝Òï ˙ ã‘·T≈£îqï~. ˙ j·÷dü˝Òï ˙ dü+düÿ è‘·Tqï~. Ä j·÷dü\Tqï |ü\T≈£îãfi¯fl\¢H˚
‘Ó\+>±D J$‘·+ ñqï~. ø£eTdüÿ+ ˙ uÛ≤wü\ïqï qTe⁄«sêùd <ÛÓ’s¡ï+ CÒsTT. eTq+ bı>=≥Tº≈£î+≥Tqï eTq
ã‘·T≈£îqT ã‹øÏ+#·Tø√yê˝…. <ëìøÏ, u≤dü #êq eTTK´eTsTT+~. meì j·÷dü\, meì uÛ≤wü\ yê&ÉT
sêj·÷˝…. ‘Ó\TdüÔ<ë nqï~ ˝ÒH˚ ˝Ò<äT. eTq ø£e⁄\qT, s¡#·sTT‘·\qT eTq+ >∑T]Ô+∫ >ös¡$+#·Tø√yê˝….
Ç{≤¢ sêùdÔ ne‘·˝ÀìøÏ ‘Ó\TdüÔ<ë nì eTT+<äπsï eTqeTqT≈£îqT&ÉT, eTqqT eTq+ ‘·≈£îÿe #˚düT≈£îqïfÒ¢.
á u≤ìdü uÛ≤eq b˛yê˝…. H˚HÓH√ï kÕs¡T¢ #Ó|æŒq. uÛ≤wü ¬s+&ÉT rs¡T¢ ` ˇø£{Ï ã&ç|ü\T≈£î\ uÛ≤wü, ¬s+&√~
|ü\T≈£îã&ÉT\ uÛ≤wü. |ü\T≈£îã&ÉT\ uÛ≤wü>±yê˝…. ` ø±fiÀõ Hêsêj·TDsêe⁄
n) m{≤¢+{Ï uÛ≤wüø±yê\ì s¡#·sTT‘· ø√s¡T≈£î+≥THêï&ÉT?
».
Ä) ô|’ ù|sê˝À ªH˚HÓH√ï kÕs¡T¢ #Ó|æŒqμ nH˚ <ë+{À¢ ªH˚qTμ nì #Ó|üŒã&çq e´øÏÔ ...
».
Ç) @ $wüj·T+˝À õ<äT›qT Á|ü<ä]Ù+#ê*?
».
á) Á|ü»\ ã‘·T≈£î, dü+düÿ è‹ <˚ìe\¢ ì\ã&ÉT‘êsTT?
».
ñ) @ $wüj·T+˝À eTq*ï eTq+ ‘·≈£îÿe #˚düT≈£î+≥THêï+?
».
II. d”«j·Ts¡#·q
1) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\qT sêj·T+&ç.
n) ªme] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄μ bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ s¡#·sTT‘· >∑T]+∫ sêj·T+&ç.

22
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄ 12e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
I. |ü<äC≤\+
1) bÕsƒ¡+ #·<äTe+&ç. øÏ+~ uÛ≤yê\qT ‘Ó*ù| |ü<ë\qT yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
n) ÄX¯Ãs¡´|ü&É&É+ :
Ä) ñ‘·Ôsê\T :
Ç) dü«#·Ã¤yÓTÆq ‘Ó\T>∑T :
á) m\¢\T <ë≥&É+ :
ñ) e÷{≤¢&É&É+ :
}) |ü+&ç‘·T\T :
2) øÏ+~ e÷≥\qT ˇø£{Ï ˝Ò<ë ¬s+&ÉT yêø±´˝À¢ $e]+#·+&ç.
n) >∑Ts¡TkÕú˙j·TT\T :

Ä) yê´eVü‰]ø£uÛ≤wü :

II. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq

1) øÏ+~ ù|sêqT #·<äTe+&ç. <ëì Ä<Ûës¡+>± U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.
dü+düÿ è‘ê+Á<Ûä uÛ≤wü˝À¢, ø±e´yê´ø£s¡D XÊÁkÕÔ˝À¢ ñ<ä›+&É |ü+&ç‘·T&ÉT— Ä+Á<Ûä_\ΩD _s¡T<ë+∫‘·T&É÷
nsTTq ø£|üŒ>∑+‘·T\ \ø£ÎDXÊÅdæÔ ` ªªyêØ! sêeT#·+Á<ë! Ç>∑|ü≥Tμμ nHêï&ÉT.
>∑T&ç |üPC≤] ªªyÓTT<ä\T MT ø£+&É¢≈£î ˙fi¯ófl ô|≥Tºø√+&çμμ nì ÄX¯Ãs¡´|ü]#ê&ÉT.
eTd”<äT yÓT≥¢MT<ä ≈£Ls=Ãì |òüø°s¡T¢, _#·Ã>±fi¯ófl, _#ÓÃ>∑‘ÓÔ\T e÷{≤¢&ÉT≈£îH˚ e÷≥\T ÁX¯<äΔ>± $ì
Á|ü»\|ü\T≈£îã&çì, C≤rj·÷\qT H˚s¡TÃ≈£îHêïqTμμ nHêï&ÉT uÛÒwü»+ ˝Ò≈£î+&Ü Á|üeTTKø£$ MTsY‘·FMTsY. á
nqTuÛÑyê\˙ï Á|üeTTK kÕVæ≤ry˚‘·Ô kÕeT\ dü<ë•e ªj·÷~μ ˝Àì$.
n) Ä+Á<Ûä_\ΩD _s¡T<ë+∫‘·T&ÉT
Ä) ñ<äΔ+&É|ü+&ç‘·T&ÉT n+fÒ
Ç) kÕeT\dü<ë•e ‘·q nqTuÛyÑ ê\‘√ dü+ø£\q+ #˚dqæ |ü⁄düøÔ +£
á) >∑T&ç |üPC≤] nqï e÷≥
ñ) MTsY ‘·FMTsY Á|ü»\ uÛ≤wü˝À ø£$‘·«+ sêj·T>∑\>∑&ÜìøÏ ø±s¡D+

23
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄ 13e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1) øÏ+~ ù|sêqT #·<äTe+&ç. Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q »yêãT\qT Áu≤¬ø≥¢˝À sêj·T+&ç.
ªª‘ê‘ê! Ç>∑|ü≥T ˙ bÕqT »sê› &É;“μμ nì Hê Hê\Tπ>fi¯fl eTqTeTsê\T ˝≤eD´ Hê #˚‹øÏ∫Ã+~.
ÄyÓTø£+fÒ ¬s+&˚fi¯ófl ô|<ä› eTqTeTsê\T ø±e´ ôd\e⁄˝À¢ neTàeTà >±]+≥ e⁄qï~. ôV’≤<äsêu≤<äT˝À ñ+&˚
Hê Ç<ä›s¡T eTqTeTsêfi¯ófl Væ≤+B e÷{≤¢&É‘ês¡T. yêfi¯fl≈£î ‘Ó\T>∑T sê<äT. n+fÒ ø=ìï ‘Ó\T>∑T e÷≥\T
Væ≤+B˝À+∫ nqTe~+#·Tø=ì e÷{≤¢&TÉ ‘ês¡T >±ì ‘Ó\T>∑Tyêfi¯fl |ü\T≈£îã&ç, qT&çø±s¡eTT yêfi¯fl≈£î ‘Ó*j·T<äT.
Hêø£edüs¡yÓTÆq edüTÔe⁄\˙ï ‘Ó∫à Ç#˚à ˝≤eDÒ´ HêøÏ|ü⁄&ÉT ‘√&ÉT. Hê\Tπ>fi¯ófl |üP]Ô>± ì+&Éì ˝≤eD´
ªªÇ>∑e≥Tμμ nq>±H˚ ÄyÓT≈£î á ÁbÕ+‘·|ü⁄ rj·Tì ‘Ó\T>∑T |ü≥Tºe&ɶ+<äT≈£î nãT“s¡|ü&ܶqT. Äq+~+#êqT.
ªª‘ê‘·>±s¡+&û! Ç~>√q+&ç MT bÕqTμμ nHêï eT+∫ ‘Ó\Tπ>. nsTT‘˚ @ ÁbÕ+‘·|ü⁄yêfi¯fl ‘Ó\T>∑T Ä ÁbÕ+‘·|ü⁄
yêfi¯fl≈£î Ç+ø± eT+∫>± ñ+≥T+~.
n) ô|’ ù|sê s¡#·sTT‘· jÓTTø£ÿ ∫qï eTqTeTsê\T ( )
A) ˝≤dü´ B) ˝≤eD´ C) ø±e´
Ä) ˝≤eD´ $wüj·T+˝À dü¬s’q yêø£´+ ( )
A) ˝≤eD´ Væ≤+B˝À+∫ nqTe~+#·Tø=ì ‘Ó\T>∑T e÷≥\qTe÷{≤¢&ÉT‘·T+~
B) ˝≤eD´≈£î Væ≤+B e÷{≤¢&É&É+ sê<äT
C) ˝≤eD´≈£î ‘Ó\T>∑T u≤>± e÷{≤¢&É&É+e#·TÃ
Ç) ˝≤eD´ $wüj·T+˝À s¡#·sTT‘· ÄX¯Ãs¡´|ü|ü&ÜìøÏ ø±s¡D+ ( )
A) ˝≤eD´ ∫qï eTqTeTsê\T ø±ã{Ϻ
B) ˝≤eD´ Væ≤+B˝À+∫ nqTe~+#·Tø=ì ‘Ó\T>∑T e÷≥\qT e÷{≤¢&ÉT‘·T+~ ø±ã{Ϻ
C) ˝≤eD´≈£î ÁbÕ+rj·T ‘Ó\T>∑T|ü≥Tºã&ɶ~ ø±ã{Ϻ

24
 á) øÏ+~ yê{Ï˝À s¡#·sTT‘· ÁbÕ+rj·T|ü⁄ ‘Ó\T>∑T e÷≥ ( )
A) ª‘ê‘·>±s¡+&û! Ç<äT>√q+&ç MT bÕqTμ
B) ª‘ê‘ê! Ç>∑|ü≥T ˙ bÕqT, »sê› &É;“μ
C) ª‘ê‘·>±s¡+&û! Ç>∑e≥T MT bÕqTμ
ñ) ô|’ ù|sê Ä<Ûës¡+>± ø±e´ ej·TdüT‡ m+‘· nsTT ñ+&Ée#·TÃ? ( )
A) <ë<ë|ü⁄ mì$T<˚fi¯ófl B) <ë<ë|ü⁄ Hê\Tπ>fi¯ófl C) <ë<ë|ü⁄ Äπsfi¯ófl

2) øÏ+~ ù|sêqT #·<äTe+&ç. ù|sê Ä<Ûës¡+>± ‘·bıŒ|ü\qT ª2μ, ª3μ \‘√ >∑T]Ô+#·+&ç.
‘Ó\T>∑T˝ÀqT, ñs¡÷›˝ÀqT m+<ä¬s+<ä] <ä>∑Zs¡ @y˚T$T H˚s¡TÃ≈£îHêïH√ n<ä+‘ê sêj·÷\+fÒ ˇø£
|ü⁄düÔø£eTe⁄‘·T+~. Çø£ÿ&É H˚qT sêdüTÔqï~ ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü |ü\T≈£îã&ç >∑T]+∫. |ü\T≈£îã&ç, qT&çø±s¡+,
C≤rj·÷\T nH˚ yê{ÏøÏ ñs¡÷›˝À #ê˝≤ ÁbÕeTTK´+ e⁄qï~. yê{Ïì s√CŸeTÁsê, yÓTTVü‰$sê n+{≤s¡T.
ñs¡÷› yÓTTVü‰$sê\ >∑T]+∫ ‘·sê«‘· sêkÕÔqT. n~ sêj·T+<˚ á eTT#·Ã≥T¢ eTT–j·Te⁄. es¡+>∑\T¢ ‘Ó\T>∑TqT
≥ø±‡© ‘Ó\T>∑T nqe#·TÃ. ~©¢ ñs¡÷›qT ≥ø±‡© ñs¡÷› n+{≤s¡T. ≥ø±‡˝≤ n+fÒ ≥+ø£kÕ\. ≥+ø£kÕ\˝À
‘·j·÷s¡j˚T HêDÒ\πø $\Te. Ç‘·s¡T˝…e¬s’Hê ‘·j·÷s¡T#˚ùdÔ n$ qøÏ© HêDÒ\T. n$ #Ó˝≤eTDÏ˝À ˝Òe⁄.
ô|’>± Á|üuÛÑT‘·«+ »|ü⁄Ô #˚düTÔ+~.
n) |ü\T≈£îã&ç, qT&çø±s¡+, C≤rj·÷\qT ñs¡÷›˝À s√CŸeTÁsê yÓTTVü‰$sê n+{≤s¡T. ( )
Ä) es¡+>∑\T¢ ‘Ó\T>∑T qøÏ© ‘Ó\T>∑T ø±<äT. ( )
Ç) ~©¢ ñs¡÷›qT dü«#·Ã¤yÓTÆq ñs¡÷› nì nqe#·TÃ. ( )
á) n<ä+‘ê sêj·÷\+fÒ ˇø£ |ü⁄düÔø£eTe⁄‘·T+~ ` n+fÒ @MT H˚s¡TÃø√˝Ò<äì ns¡ú+. ( )
ñ) ô|’ ù|sê≈£î ªVæ≤+BuÛ≤wü jÓTTø£ÿ |ü⁄≥Tºø£μ nì o]¸ø£ ô|≥ºe#·TÃ. ( )

25
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄ 14e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1) øÏ+~ ù|sêqT #·<äTe+&ç. ù|sê Ä<Ûës¡+>± 5 Á|üX¯ï\T ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.
@ ÁbÕ+‘·+˝ÀHÓ’Hê ndü˝…’q uÛ≤wü Ä&Éyêfi¯¢ H√≥H˚ $q>∑\+. ñs¡÷› e÷{≤¢&˚ eTTdæ¢yéT Åd”Ô\T, Ç\T¢
<ë{Ï yÓfi¯¢ìyêfi¯ó¢ ` sê»eTVü≤\¢˝À e⁄+&˚ uÒ>∑eTT\ uÛ≤wü X¯ó<äΔyÓTÆ+<äì n|üŒ{Ï $<ë«+düT\ n_ÛÁbÕj·T+.
n+<äTπø bı\÷´{Ÿ ø±ì ñs¡÷›qT ªuÒ>∑e÷rEu≤Héμ ªeTôV≤˝≤¢r Eu≤Héμ nH˚yêfi¯ó¢. e÷ ∫qï‘·q+˝À Ä>±
kÕôV≤uŸ nH˚ ñs¡÷› Ábıô|dò sü Y ìC≤yéT ø±˝Òõ˝À |üì#˚ùdyês¡T. n‘·ì ù|s¡T Ä>± ôV≤’ <äsVY Qü ùdHé nqT≈£î+{≤qT.
nqT≈£î+{≤H˚ ø±ì >∑{Ϻ>± nq˝ÒqT. n‘·&ÉT >∑+≥\T >∑+≥\T ~©¢ uÒ>∑e÷r Eu≤Hé˝À Á|üdü+–+#˚yê&ÉT.
n)
Ä)
Ç)
á)
ñ)
II. d”«j·Ts¡#·q
1) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\qT sêj·T+&ç.
n) ªn+<äs¡T j·T÷ìe]‡{° Ä#ês¡T´\T+&É>± ˇø£ ]f…ÆsYº ¬s$q÷´ Ä|ò”düsY n<Ûä´ø£å‘· eVæ≤+#·&Éy˚T$T{Ï?μ
nì s¡#·sTT‘· nqTø√e&É+˝À ñ<˚›X¯y˚TyÓTÆ ñ+≥T+~?

26
n) ªyÓTT<ä\T MT ø£fi¯fl≈£î ˙fi¯ófl ô|≥Tºø√+&çμ nì eTsê؃ |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT nHêï&ÉT ø£<ë! MT ì‘·´J$‘·+˝Àì
Ç{≤¢+{Ï dü+|òüT≥q\qT $e]+#·+&ç.

Ç) ª@ ÁbÕ+‘·+˝ÀHÓ’Hê ndü˝…’q uÛ≤wü Ä&Éyêfi¯¢ H√≥H˚ $q>∑\+μ Bìï düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.

27
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄ 15e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1) øÏ+~ ù|sêqT #·<äTe+&ç. >∑&ç˝À Ç∫Ãq |ü<ë\ Ä<Ûës¡>± øÏ+~ yêø±´\qT |üP]Ô#˚j·T+&ç.
ñs¡÷›, eTsê؃ |æ\¢\T ‘·eT sTT+{À¢ e÷{≤¢&˚ uÛ≤wüH˚ ãfiÀ¢ #·<äTe⁄‘·T+fÒ, ‘Ó\T>∑T |æ\¢\T Ç+{À¢
e÷{≤¢&˚ uÛ≤wü y˚s¡T. ãfiÀ¢ #·~y˚ uÛ≤wü y˚s¡T. |òüTÀs¡eTì|æ+#˚~. á yê´eVü‰]ø£+ e∫Ãq ‘·sê«‘· ‘Ó\T>∑T
|æ\¢\T ≈£L&Ü eTsê؃, ñs¡÷› |æ\¢˝≤¢>± Çfi¯¢˝À e÷{≤¢&˚ uÛ≤wüH˚ ãfi¯¢˝À #·<äTe⁄‘·THêïs¡T. nsTT‘˚, e÷+&É*ø£
uÛÒ<ë\≥T+∫, ÁbÕ+rj·T uÛÒ<ë\qT dü]#˚düTø√˝Òø£b˛‘·THêï+, dü]#˚düTø√yê\+fÒ ‘=\–+#·≥eT÷ ø±<äT.
~<äT›ø√e≥eT÷ ø±<äT. nìï ÁbÕ+‘ê\ |ü\T≈£îãfi¯¢qT Ç|ü&ÉT ‘Ó\T>∑qT≈£î+≥Tqï uÛ≤wü˝À ø£\T|ü⁄ø√e≥+.
ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü Á|ü»\ e´eVü‰s¡+˝À e⁄qï~. Ç+<äT˝À |ü+&ç‘·T\, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò<äT.
Á|ü»\T ì‘·´ e´eVü‰s¡+˝À ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T, ÁbÕ+rj·T uÛÒ<ë\qT dü]#˚düTø√e&É+,
ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü, Ç+{À¢ e÷{≤¢&˚~ ã&ç˝À #·~y˚~ y˚πs«s¡T uÛ≤wü\T, ˇø£fÒ

n) eTsê؃ |æ\¢\T Ç+{À¢qT, ã&ç˝ÀqT #·~y˚uÛ≤wü `

Ä) sê»ø°j·THêj·T≈£î\ Á|üy˚Tj·T+ ˝Òì~ `

Ç) yê´eVü‰]ø£ ‘Ó\T>∑T sêø£eTT+<äT, ‘Ó\T>∑T |æ\¢\T `

á) ÁbÕ+rj·T uÛ≤wüqT `

ñ) nìï ÁbÕ+‘ê\ |ü\T≈£îãfi¯flqT Ç|ü&ÉT ‘Ó\T>∑qT≈£î+≥Tqï uÛ≤wü˝À ø£\T|ü⁄ø√e&É+ `

28
II. d”«j·Ts¡#·q
1) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\qT sêj·T+&ç.

n) ªHê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£ e´≈£îÔ\T |üdü+<äT #˚düTÔHêïs¡T. ø±ì H˚qT e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï~ kÕe÷q´ Á|ü»\‘√H˚μ
nì s¡#·sTT‘· nq&É+˝À Ä+‘·s¡´y˚T$T{Ï?

n) |æ\¢\T Ç+{À¢ e÷{≤¢&˚ uÛ≤wüy˚s¡T, ãfiÀfl #·~y˚ uÛ≤wüy˚s¡Tμ nq&É+ ì»e÷? ø±<ë? ø±s¡D≤\qT
$e]+#·+&ç.

29
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄ 16e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
nuÛ≤´dü Á|üX¯ï\T
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1) øÏ+~ >∑<ë´ìï #·<äTe+&ç. Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q »yêãT\qT Áu≤¬ø≥¢˝À sêj·T+&ç.
>√ yÓTπs ùwsY ôV’≤" Kyêdt |üdü+<é
|üsY yÓTØ >∑T|òüÔ>∑÷ nyêyéT ùdôV’≤
U≤dt ` ÄyéT nH˚ ¬s+&ÉT e÷≥\THêïsTT. U≤dt n+fÒ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq~. (ôdŒwü˝Ÿ) <ëì ãVüQe#·q+
Kyêdt. n+fÒ $<ä«‘·TÔ˝ÀH√, dü+|ü<ä˝ÀH√, ¨<ë˝ÀH√ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆqyêfi¯ó¢. ÄyéT n+fÒ kÕe÷q´+. ÄyêyéT
n+fÒ ãVüQe#·q+˝À kÕe÷q´ Á|ü»\T (ø±eTHé |”|ü⁄˝Ÿ). ø£$ @eT+≥THêï&É+fÒ, ªªHê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£
e´≈£îÔ\T |üdü+<é #˚düTÔHêïs¡T ø±ì H˚qT e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï~ e÷Á‘·+ kÕe÷q´ Á|ü»\‘√H˚μμ nì.
n) ªU≤dtμ nH˚ ñs¡÷› |ü<ëìøÏ ns¡ú+. ( )
A) ø£$‘· B) Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq C) kÕ<Ûës¡DyÓTÆq D) kÕe÷q´+
Ä) kÕe÷q´ Á|ü»\qT ñs¡÷›˝À @eT+{≤s¡T? ( )
A) nyêyéT B) ÄyéT C) U≤dt D) Kyêdt
Ç) Hê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£ e´≈£îÔ\T |üdü+<é CÒdüTÔHêïs¡T. øÏ+<ä ^‘· ^dæq |ü<ëìøÏ ( )
düe÷Hês¡úø£ ñs¡÷›|ü<ä+.
A) dü+ã+<é B) nyêyéT C) Kyêdt D) |üdü+<é
á) ô|’ ø£$‘·˝À ø£$ me] uÛ≤wüqT ñ|üjÓ÷–+#ê&ÉT? ( )
A) Á>±+~∏ø£uÛ≤wü B) ñs¡÷›uÛ≤wü C) Á|ü»\uÛ≤wü D) @Mø±<äT.
2) øÏ+~ >∑<ë´ìï #·<äTe+&ç. Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q »yêãT\qT sêj·T+&ç.
ñs¡÷› eTq<˚oj·TT\ ñeTà&ç uÛ≤wü. ø±ì @<√ ˇø£ ≈£î˝≤ìø√, eT‘êìø√ #Ó+~q uÛ≤wü ø±<äHêïs¡T
Ábıô|òdüsY s¡|òæj·÷ düT˝≤ÔHê. Ä ‘·s¡+ yêfi¯¢+<äs¡÷ n{≤¢π> nqT≈£îHêïs¡T. Ç|üŒ{Ïø° ñqï Ä ‘·s¡+ yêfi¯ó¢
n{≤¢>π nqT≈£î+≥THêïs¡T. n+<äTøπ Hê eTT#·Ã≥¢˝À ñs¡÷‘› √ e÷≈£î >∑\ dü+ã+<Ûëìï j·÷~ #˚dTü ≈£î+≥THêïqT.
e÷ #·<äTe⁄ ñs¡÷› MT&çj·T+˝À »]–+~. ôV≤&ÜàdüºsY nq«s¡TB›Hé kÕôV≤ãT. ñs¡÷› #Óù|Œ eTÚ©«
kÕôV≤ãT\T Ç<ä›s√, eTT>∑TZs√ ñ+&˚yêfi¯ó¢. nsTT‘˚, ô|’ ‘·s¡>∑‹˝À #·~y˚ e÷≈£î sêeTHê<∏äsêe⁄kÕsY ñs¡÷›

30
 #Óù|Œyês¡T. yês¡T eT+<∏Óq Áu≤Vü≤àDT\T. m|òt.m.(Ç+≥Øà&çj·T{Ÿ) #·~$q Ä kÕs¡T≈£î ‘Ó\T>∑T, dü+düÿ è‘·+,
eTsê؃, Ç+^¢wüß uÛ≤wü˝À¢ eT+∫ bÕ+&ç‘·´+ e⁄+&˚<äH˚yêfi¯ó¢. ñs¡÷›˝À @<√ ô|<ä› |üØø£å bÕdüsTTHês¡T. yês¡T
ô|<ä› ‘·s¡>∑‹øÏ ñs¡÷› #Ó|ü⁄Ô+fÒ ñs¡÷› &çÁ^\T >∑\ yÓ÷©« ` kÕôV≤ãT˝…es¡÷ nuÛÑ´+‘·s¡+ ˝ÒeBj·T˝Ò<äT.
ô|’>± ‘·eT≈£î dü]>± ns¡ú+ ≈£î<äs¡ì ñs¡÷› ùws¡¢ ‘ê‘·Œs¡´+ e÷ eTT+<äπs sêeTHê<∏äsêe⁄kÕsY‘√
#Ó|æŒ+#·T≈£îH˚yêfi¯ó¢.
n) s¡|òæj·÷ düT˝≤ÔHê ‘·s¡+yêfi¯ófl @eTì nqT≈£îHêïs¡T?
».
Ä) s¡#·sTT‘· ‘·q eTT#·Ã≥¢˝À @ uÛ≤cÕ dü+ã+<Ûëìï j·÷~ #˚düT≈£îHêï&ÉT?
».
Ç) sêeTHê<∏äsêe⁄kÕsY mø£ÿ&çyês¡T? @ $wüj·÷ìï uÀ~Û+#˚yês¡T?
».
á) eTÚ©«\T sêeTHê<∏äsêe⁄kÕsYqT @ $wüj·TyÓTÆ dü+Á|ü~+#˚yêfi¯ó¢?
».

eT÷˝≤´+ø£q Á|üX¯ï\T
1) øÏ+~ |ü]∫‘· >∑<ë´ìï #·<äTe+&ç. dü÷#·q\ Ä<Ûës¡+>± düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
mìï ñHêï dü+‘êq+ ˝Ò<äqï ∫+‘· <äX¯s¡<∏äTDÏí ≈£î+>∑Bdæ+~. dü+‘êqÁbÕ|æÔø√dü+ nX¯«y˚T<Ûäj·÷>∑+
#˚j·÷\qï Ä˝À#·q ø£*–+~. yÓ+≥H˚ |ü⁄s√Væ≤‘·T\T, >∑Ts¡Te⁄\‘√ düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT. eTqdüT˝Àì e÷≥
#ÓbÕŒ&ÉT. yês¡T ‘·<∏ëdüTÔ nHêïs¡T. düs¡j·T÷q~øÏ ñ‘·Ôs¡rs¡+˝À j·T»„y˚~ø£ dæ<äΔyÓTÆ+~. eT+Ár kÕs¡B∏
nsTTq düTeT+Á‘·T&ÉT á j·÷>±ìøÏ ãTTwü´X¯è+>∑eTVü≤]¸ì ÄVü‰«ìùdÔ |òü\e+‘·eTÚ‘·T+<äì dü÷∫+#ê&ÉT.
ãTTwü´X¯è+>∑T&ÉT $uÛ≤+&Éø£ eTVü≤]¸ ≈£îe÷s¡T&ÉT. ìcÕ˜>∑]wüߺ&ÉT. n‘·&ÉT mø£ÿ&É ñ+fÒ nø£ÿ&É yêq\T u≤>±
≈£îs¡TkÕÔsTT. <äX¯s¡<∏äTì Ä»„y˚Ts¡≈£î ãTTwü´X¯è+>∑TDÏí dü>ös¡e+>± ‘√&=ÿì e#êÃs¡T. eT÷&ÉT s√E\bÕ≥T
nX¯«y˚T<∏äj·÷>∑+ XÊÁk˛Ôø£Ô+>± ìs¡«Væ≤+#ês¡T.
$uÛ≤>∑+ ` I $uÛ≤>∑+ ` II
n) ‘·<∏ëdüTÔ nqïyês¡T eT+Á‹, kÕs¡~∏
Ä) dü+‘êq+ ˝Òø£b˛e&É+ j·T»„y˚~ø£≈£î kÕúq+
Ç) düs¡j·T÷q~ rs¡+ eT+∫yêq\≈£î ø±s¡≈£î&ÉT
á) düTeT+Á‘·T&ÉT >∑Ts¡Te⁄\T
ñ) ãTTwü´X¯è+>∑T&ÉT ∫+‘·≈£î eT÷\+

31
 $uÛ≤>∑+`I ˝Àì $wüj·÷\≈£î $uÛ≤>∑+`II ˝Àì dü¬s’q $wüj·÷\qT CÀ&ç+∫ sêj·T+&ç.
n)
Ä)
Ç)
á)
ñ)
2) øÏ+~ n|ü]∫‘· >∑<ë´ìï #·<äTe+&ç. ìπs›XÊqTkÕs¡+>± |ü{Ϻø£qT |üP]+#·+&ç.
1912˝À ‘Ó\+>±D˝À ‘=* ‘Ó\T>∑T |üÁ‹ø£ ªVæ≤‘·uÀ~Ûìμì lìyêdüX¯s¡à ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Ç~ yês¡
|üÁ‹ø£. á |üÁ‹ø£ eTVü≤ã÷uŸ q>∑sY õ˝≤¢˝À Á|ü#·T]‘·y˚Tj·T´~. á |üÁ‹ø£ kÕe÷õø£, Ä]úø£, e´ekÕj·T
düeTdü´\ô|’ bÕsƒ¡≈£î\≈£î ne>±Vü≤q ø£*Œdü÷Ô n+‘·Ø¢q+>± C≤rj·Tyê<ëìï Á|ü#ês¡+#˚ùd~. 1917˝À
dæø+Ï <äsêu≤<äT qT+∫ ~e´C≤„q düe÷»+ ‘·s|¡ ⁄ü q kÕ«$T yÓ+ø£≥sêe⁄ ªÄ+Á<Ûeä ÷‘·μ |üÁ‹ø£qT Á|ü#T· ]+#˚yês¡T.
Ç+<äT˝À ~e´C≤„q düe÷» uÛ≤yê\T, yês¡Ô\≈£î n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´+ \_Û+#˚~. 1918 qT+∫ eTq´
dü+|òüTø±s¡´<ä]Ù C….mdt.eTT‘·Ôj·T´ Ä+>∑¢uÛ≤wü˝À ª~ |ü+#·eTμ nH˚ e÷qdüÁ‹ø£qT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Ç~
<ä[‘·#‘’Ó q· ´+ ø√dü+ |üì#˚ùd~. 1921 ˝À eTVü≤ã÷uŸ q>∑sY qT+∫ Åø¬ d’ eÔü eT‘· Á|ü#ês¡+ ø√dü+ ªdüTyêsêÔeTDÏμ
nH˚ |üÁ‹ø£ yÓ\Te&ç+~. Ç<˚ dü+e‘·‡s¡+˝À ‘Ó\+>±D *≥s¡Ø nk˛dæjT˚ wüHé Á|ü#T· ]+∫q ª<˚Xy¯ êvàj·T|üÁ‹ø£μ
|üP]Ô>± kÕVæ≤‘ê´+XÊ\‘√ yÓ\Te&˚~. ‘Ó\T>∑T, Ä+>∑¢, ñs¡÷› uÛ≤wü˝À¢ yÓ\Te&˚~.

Áø£.dü+. |üÁ‹ø£ ù|s¡T Á|ü#·T]+∫qyês¡T dü+e‘·‡s¡+ |üÁ‹ø£ ñ<˚›X¯+

1. ~ |ü+#·eT
2. kÕ«$T yÓ+ø£≥sêe⁄
3. 1912
4. |üP]Ô kÕVæ≤‘ê´+XÊ\‘√ yÓ\Te&˚~
5. düTyês¡ÔeTDÏ

32
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄ 17e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
nuÛ≤´dü Á|üX¯ï\T
I. d”«j·Ts¡#·q
1) øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î »yêãTqT sêj·T+&ç.
n) á bÕsƒ¡+ <ë«sê kÕeT\ dü<ë•e >∑T]+∫ MTπøeTs¡úeTsTT+<√ sêj·T+&ç.

33
 eT÷˝≤´+ø£q Á|üX¯ï\T
1) øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î »yêãTqT sêj·T+&ç.
n) ã&ç˝À |æ\¢\T e÷{≤¢&ÉT≈£îH˚ uÛ≤wüø±ì, ñbÕ<Ûë´j·TT\T uÀ~Û+#·&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷–+#˚ uÛ≤wüø±ì m{≤¢
ñ+fÒ u≤>∑T+≥T+<√ MT n_ÛÁbÕj·÷\T sêj·T+&ç.

34
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄ 18e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
nuÛ≤´dü Á|üX¯ï\T
I. düè»Hê‘·àø£‘·
1) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\qT sêj·T+&ç.
n) MT |ü]düsê˝À¢ »]–q @<Ó’Hê dü+|òüT≥qqT yê&ÉTø£uÛ≤wü˝À dü+uÛ≤wüD>± sêj·T+&ç.

35
 eT÷˝≤´+ø£q Á|üX¯ï\T

1) øÏ+~ Á|üX¯ï≈£î »yêãTqT sêj·T+&ç.

n) ªme] uÛ≤e yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄. Á|ü‹ e´øÏÔ ‘·q uÛ≤wü >=|üŒ<äH˚ uÛ≤$kÕÔ&ÉT. ø±ã{Ϻ Á|ü‹ˇø£ÿ&ÉT ‘·q
uÛ≤wüqT m{≤¢ >ös¡$+#·T≈£î+{≤&√ Ç‘·sT¡ \ uÛ≤wüqT≈£L&Ü n{≤¢>π >ös¡$+#ê*.μ á uÛ≤eeTT ‘Ó*j·T|ü]#˚
$<Û+ä >± ` á $wüj÷· ìï ˇø£ ñbÕ<Ûë´j·TTìøÏ $<ë´]úøÏ eT<Û´ä »]π> dü+uÛ≤wüD s¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç.

36
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄ 19e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
nuÛ≤´dü Á|üX¯ï\T
I. |ü<äC≤\+
1) øÏ+~ |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+∫ kı+‘·yêø±´\qT sêj·T+&ç.
n) |üdü+<äT :

Ä) s¡eT´+ :

Ç) πøåÁ‘·+ :

2) øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T sêj·T+&ç.

n) ø£$ : , ,
Ä) πøåÁ‘·+ : , ,
3) øÏ+~ |üsê´j·T|ü<ë\≈£î bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± dü]jÓÆTq |ü<ëìï sêj·T+&ç.
n) Ç\T¢, >∑èVü≤+
Ä) bı>∑&ÉÔ, k˛ÔÁ‘·+
4) øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î Á|üø£è‹, $ø£è‘·T\qT sêj·T+&ç.
n) MT yê´kÕ˝À¢ ‘Ó\+>±D ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü ø£ì|ædü÷Ô ñqï~.
Ä) Hê~ Á|üC≤ ø£$‘· ø£<ä !
Ç) e÷ neTàeTà s√p ø£‘· #Ó|ü‘·T+~.
á) ≈£Ls¡>±j·T\T ny˚Tà Ç+‹ e÷≥˝À¢ ‘Ó\T>∑T qT&ç ø£ì|ædüTÔ+~.
5) øÏ+~ e⁄´‘·Œ‘·TÔ\≈£î |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
n) nC≤„qeTHÓ&ÉT n+<Ûäø±sêìï ‘=\–+#·Tyê&ÉT :
Ä) uÛ≤wæ+|üã&ÉTq~ :

37
 eT÷˝≤´+ø£q Á|üX¯ï\T
1) øÏ+~ |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+∫ kı+‘·yêø±´\qT sêj·T+&ç.
n) ø£fi¯fl˙fi¯ófl ô|≥Tºø√e&É+ :

Ä) >=+‘·Tø£\|ü&É+ :

2) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î dü÷#·q\ Ä<Ûës¡+>± dü¬s’q »yêãT\qT Áu≤¬ø≥¢˝À sêj·T+&ç.

n) eTTdü*‘·q+ e#êÃø£ |æ\¢\ ‘√&ÉT nedüs¡+. Ç+<äT˝À ‘√&ÉT nH˚ |ü<ëìøÏ ns¡ú+ ( )
A) ø£Ás¡ B) Ädüsê C) Ç\T¢ D) ‹+&ç
Ä) ‘Ó\+>±D d”yÓ÷\¢+|òüTq+ #˚dæ ‹s¡T|ü‹ yÓ+ø£qïqT #·÷&Éø£b˛‹ì. Ç+<äT˝À ^‘·^dæq |ü<ëìøÏ
ns¡+ú ( )
A) m\¢\T <ë≥&É+ B) eTsê´<ä‘·|üŒ&É+ C) {Ïø¬ ÿ≥Tº ø=qTø√ÿe&É+ D)ñ‘ê‡Vü≤+ #·÷|ü&+
É
Ç) Ä|ü<ä˝À¢ ñqï|ü&ÉT Ä|ü⁄Ô\e÷≥ $Hê*. Ä|ü⁄Ô\T nq>±... ( )
A) ùde≈£î\T B) k˛eTs¡T\T C) y˚T\T ø√s¡Tyês¡T D) <Ûäqe+‘·T\T
á) ø±fiÀJ es¡Δ+‹ düuÛÑ˝À¢ ø£$düy˚Tàfi¯Hê\T »s¡T>∑T‘·÷ ñ+&˚$. Ç+<äT˝À düy˚Tàfi¯q+ nH˚ |ü<ëìøÏ ns¡+ú
( )
A) Ä≥ B) b˛{° C) Á|ü<äs¡Ùq D) ø£\sTTø£
ñ) >∑Ts¡Te⁄ nH˚ |ü<ëìøÏ HêHêsêú\T ( )
A) ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ‘·+Á&ç, ãèVü≤düŒ‹ B) ∫qïyê&ÉT, >∑T\ø£sêsTT, |üs¡e÷DTe⁄
C) qø£åÁ‘·+, ‘ês¡ø£, #·Tø£ÿ D) dü÷s¡T´&ÉT, ùdïVæ≤‘·T&ÉT, #Ó*ø±&ÉT
}) ø£\sTTø£, yêvàj·T+ nH˚ HêHêsêú\qT ‘Ó*ù| |ü<ä+ ( )
A) dü+ã+<Ûä+ B) ≈£L&çø£ C) dü+ø£\q+ D) kÕVæ≤‘·´+
ãTT) bÕ\Tÿ]øÏ yÓTT<ä{Ï X¯‘·ø£ø£s¡Ô>± Á|üdæ<äTΔ&ÉT. Äj·Tq sêdæq ‘=* X¯‘·ø£+ eècÕ~Û|ü X¯‘·ø£+. Ç+<äT˝À
^‘·^dæq$ ( )
A) |üsê´j·T|ü<ë\T B) HêHêsêú\T C) C≤rj·÷\T D) Á|üø£è‹ $ø£è‘·T\T

38
m) k˛j·T>∑+, n+<ä+ nH˚ |ü<ë\≈£î dü¬s’q |üsê´j·T|ü<ë\T ( )
A) kÂ+<äs¡´+, kı+|ü⁄ B) kı+|ü⁄, e÷<ÛäTs¡´+
C) kÂ+<äs¡´+, e÷<ÛäTs¡´+ D) kı+|ü⁄, Ç+|ü⁄
@) $<ë´~Û≈£î\T, |ü+&ç‘·T\T nH˚ nsêú\qT ‘Ó*j·TC…ù|Œ |ü<ä+ ( )
A) $<ë«+düT\T B) <Ûäqe+‘·T\T C) >ös¡e˙j·TT\T D) düeTs¡Tú\T
◊) ‘·+Á&ç Ä»„qT ‘·\<ë*à sêeTT&ÉT Ä<äs¡Ù|ü⁄Á‘·T&Éì|æ+#·T≈£îHêï&ÉT. Ç+<äT˝À ^‘·^dæq |ü<ëìøÏ $ø£è‹
|ü<ä+ ( )
A) e÷≥ B) Äq C) •s¡düT‡ D) Ädüsê
ˇ) eT+∫ ø£u≤“\T sêdæq ø£e⁄\T XÊX¯«‘·yÓTÆq ø°]Ôì bı+<ës¡T. Ç+<äT˝À ^‘·^dæq |ü<ëìøÏ Á|üø£è‹
|ü<ä+ ( )
A) s¡#·q\T B) ø±yê´\T C) |ü⁄düÔø±\T D) ø£$‘·\T
z) ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü düVü≤»+>± düT+<äs¡yÓTÆq uÛ≤wü. Ç+<äT˝À düVü≤»+ nH˚ |ü<ëìøÏ $ø£è‹ |ü<ä+
( )
A) dü»+ B) Ádü»+ C) kÕ»+ D) dü+ãs¡+

39
 sêh $<ë´|ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT
10e ‘·s¡>∑‹ ` ‘Ó\T>∑T (Á|ü<∏äeT uÛ≤wü)
bÕsƒê´+XÊ\ yêØ>± ø£è‘·´|üÁ‘ê\T (˝…e˝Ÿ`2) ` 2020`21
bÕsƒ¡+ ù|s¡T : 2. me] uÛ≤wü yêfi¯fl≈£î $qkı+|ü⁄ 20e ø£è‘·´|üÁ‘·eTT
nuÛ≤´dü Á|üX¯ï\T
I. yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
1) s¡T>±>∑eT dü+~Û ` |ü]#·j·T+
dü÷Á‘·+ : ø£s¡à<Ûës¡j·TeT+<äT ù|<ë~ X¯u≤›\≈£î ªÄ\Tμ X¯ã›+ |üs¡yÓTÆ‘˚ s¡T>±>∑eTeTe⁄‘·T+~.
n) ù|<ä, ;<ä, u≤*+‘· yÓTT<ä˝…’q X¯u≤›\qT ù|<ë~ X¯u≤›\T n+{≤s¡T.
Ä) n<˚ ‘·‘·‡eT X¯u≤›\≈£î ªÄ\Tμ X¯ã›eTT |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT |üPs¡«|ü<ä+ ∫es¡ ñqï ªnμø±s¡eTT ñø±s¡eTT>±
e÷s¡T‘·T+~.
ñ<ë: n) ù|<ä G Ä\T R ù|<äsê\T ` s¡T>±>∑eT dü+~Û
;<ä G Ä\T R ;<äsê\T ` s¡T>±>∑eT dü+~Û
Ä) >∑TDe+‘· G Ä\T R >∑TDe+‘·Tsê\T ` s¡T>±>∑eTdü+~Û
ãT~ΔeT+‘· G Ä\T R ãT~ΔeT+‘·Tsê\T ` s¡T>±>∑eTdü+~Û
2) øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ dü+~Û ù|s¡T¢ sêj·T+&ç.
n) eTT<ä›sê\T : G R
Ä) »esê\T : G R
Ç) eTqTeTsê\T : G R
á) ø=eTsê\T : G R
ñ) leT+‘·Tsê\T : G R
3) øÏ+~ yêø±´\qT kÕe÷q´ yêø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
n) ‹s¡TeT\ sêeT#·+Á<ä>±s¡T dü+düÿ è‘·, Ä+Á<ÛäuÛ≤wü\˝À |ü+&ç‘·T&ÉT.

Ä) H˚H=ø£|ü&ÉT |ü⁄düÔø±\T, yê´kÕ\T Á>±+~∏ø£ uÛ≤wü˝À sêùdyê&çì.

Ç) Ç+{À¢ e÷{≤¢&˚ uÛ≤wü, ã&ç˝À #·~y˚ uÛ≤wü y˚s¡Ty˚s¡T.

40
4) øÏ+~ yêø±´\qT dü+j·TTø£Ô yêø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
n) ‘Ó\T>∑Tyêfi¯fl |ü\T≈£îã&ç, qT&çø±sê\T |ü˝…¢ Á|ü»\ uÛ≤wü˝À <=s¡T≈£î‘êsTT. yê{Ïì eTq+
uÛÑÁ<ä|üs¡T#·Tø√e&É+ ˝Ò<äT.

Ä) q˝§Z+&É õ˝≤¢˝À m+<äs√ ø£e⁄\T ñHêïs¡T. q˝§Z+&É õ˝≤¢˝À ø£<∏ä≈£î\÷ ñHêïs¡T. q˝§Z+&É õ˝≤¢˝À
|üÁ‹ø± $˝ÒKs¡T\T ñHêïs¡T.

Ç) qe÷E #·<äe&ÜìøÏ m+<äs√ edüTÔ+{≤s¡T. qe÷E #·~$ m+<äs√ b˛‘·T+{≤s¡T.

5) øÏ+~ yêø±´\qT dü+•¢wüº yêø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.

n) n+ã{Ï|üP&ç yÓ+ø£≥s¡‘·ï+ ø±e´+ sêXÊ&ÉT. n+ã{Ï|üP&ç yÓ+ø£≥s¡‘·ï+ n#·TÃy˚sTT+#ê&ÉT.

Ä) >∑&j
ç ÷· s¡+ sêeTø£èwüXí s¯ à¡ eT+∫ bÕ+&ç‘´· + dü+bÕ~+#ê&ÉT. >∑&j
ç ÷· s¡+ sêeTø£èwüXí s¯ à¡ nH˚ø£ düHêàHê\T
bı+<ë&ÉT.

Ç) ø£|Œü >∑+‘·T\ \ø£ÎDXÊÅdÔæ ø£sdí¡ Tü +<ä] Hê≥ø±ìï nqTe~+#ê&ÉT. ø£sdí¡ Tü +<ä] Hê≥ø±ìï Á|ü#T· ]+#ê&ÉT.

41
 eT÷˝≤´+ø£q Á|üX¯ï\T
1) øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î dü÷#·q\ Ä<Ûës¡+>± dü¬s’q düe÷<ÛëHê\qT Áu≤¬ø≥¢˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
n) Ms¡Tsê\T nH˚ |ü<ä+˝À ñqï dü+~Û ( )
A) n‘·Ô«dü+~Û B) ñ‘·Ô«dü+~Û C) s¡T>±>∑eTdü+~Û D) @Bø±<äT
Ä) eè<äTΔsê\T nH˚ |ü<ëìï $&ÉBùdÔ ( )
A) eè<äTΔ G sê\T B) eè<äΔ G Ä\T C) eè<ë› G Ä\T D) eè<äΔ G sê\T
Ç) <Ûäqe+‘· G Ä\T nH˚ |ü<ë*ï ø£*|æsêùdÔ ( )
A) <Ûäqe+‘ê\T B) <Ûäqe+‘·Tsê\T C) <Ûäqe+‘·T\T D) ø£\T|ü˝ÒeTT
á) s¡T>±>∑eTdü+~Û˝À Ä>∑eT+>± e#˚Ã~ ( )
A) sY nH˚~ B) s¡T>¥ nH˚~ C) s¡Tø˘ nH˚~ D) ñ nH˚~
ñ) Hê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£ e´≈£îÔ\T |üdü+<é #˚düTÔHêïs¡T. H˚qT e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï~ e÷Á‘·+ kÕe÷q´Á|ü»\‘√H˚.
M{Ïì dü+j·TTø£Ô yêø£´+>± e÷]ùdÔ ( )
A) H˚qT e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï~ e÷Á‘·+ kÕe÷q´Á|ü»\‘√H˚ m+<äTø£+fÒ Hê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£ e´≈£îÔ\T
|üdü+<é #˚j·T&É+ e\¢
B) Hê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£ e´≈£îÔ\T |üdü+<é #˚düTÔHêïs¡T ø±ã{Ϻ H˚qT e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï~ kÕe÷q´Á|ü»\‘√

C) Hê ø£$‘·qT Á|ü‘´˚ ø£ e´≈£î\

Ô T |üd+ü <é #˚dTü HÔ êïs¡T n+<äT#˚‘· H˚qT e÷{≤¢&TÉ ‘·Tqï~ kÕe÷q´Á|ü»\‘√
D) Hê ø£$‘·qT Á|ü‘˚´ø£ e´≈£îÔ\T |üdü+<é #˚düTÔHêïs¡T ø±ì H˚qT e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï~ e÷Á‘·+
kÕe÷q´Á|ü»\‘√H˚
}) s¡$ ÁX¯<äΔ>± #·~$, |üØø£å˝À ñrÔs¡Tí&Éj·÷´&ÉT. Ç~ ( )
A) kÕe÷q´ yêø£´+ B) dü+•¢wüº yêø£´+ C) dü+j·TTø£Ô yêø£´+ D) Á|ü‘·´ø£å yêø£´+
ãTT) s¡eT´ |ü<ë´\qT H˚s¡TÃ≈£îqï~. s¡eT´ |ü<ä´uÛ≤yê\qT H˚s¡TÃ≈£îqï~. á yêø±´*ï ø£*|æ dü+j·TTø£Ô
yêø£´+>± sêùdÔ ( )
A) s¡eT´ |ü<ë´\qT |ü<ä´uÛ≤yê\q÷ H˚s¡TÃ≈£îqï~
B) s¡eT´ |ü<ë´\qT H˚s¡TÃ≈£îqï~ ø±ã{Ϻ |ü<ä´uÛ≤yê\qT H˚s¡TÃ≈£îqï~
C) s¡eT´ |ü<ë´\qT H˚s¡TÃ≈£îqï~ ø±ì |ü<ä´uÛ≤yê\qT H˚s¡TÃ≈£îqï~
D) s¡eT´ |ü<ë´\qT H˚s¡TÃ≈£î+≥÷ |ü<ä´uÛ≤yê\qT H˚s¡TÃ≈£î+≥Tqï~

42
m) nsTT‘˚, n+<äT#˚‘·, ø±ì, ø±ã{Ϻ, eT]j·TT .... ˝≤+{Ï |ü<ë\T e#˚à yêø±´\T ( )
A) kÕe÷q´ yêø±´\T B) dü+•¢wüº yêø±´\T C) dü+j·TTø£Ô yêø±´\T D) Á|ü‘·´ø£å yêø±´\T
@) ª\ø£ÎDXÊÅdæÔ>±s¡T $Áø£e÷+ø£<˚e #·]Á‘êìï nqTe~+#ês¡T ø±ì <ëìï n#·TÃy˚dæq≥T¢ ˝Ò<äTμ Bìï
kÕe÷q´ yêø±´\T>± e÷]ùdÔ ( )
A) \ø£ÎDXÊÅdæÔ>±s¡T $Áø£e÷+ø£<˚e #·]Á‘êìï nqTe~+#ês¡T. n#·TÃy˚dæq≥T¢ ˝Ò<äT
B) \ø£ÎDXÊÅdæÔ>±s¡T $Áø£e÷+ø£<˚e #·]Á‘êìï nqTe~+#·˝Ò<äT. \ø£ÎDXÊÅdæÔ>±s¡T $Áø£e÷+ø£<˚e
#·]Á‘êìï n#·TÃy˚dæq≥T¢ ˝Ò<äT
C) \ø£ÎDXÊÅd>
Ôæ ±s¡T $Áø£e÷+ø£<e˚ #·]Á‘êìï nqTe~+#ês¡T. $Áø£e÷+ø£<e˚ #·]Á‘êìï n#·TÃy˚dqæ ≥T¢
˝Ò<äT
D) \ø£ÎDXÊÅdæÔ>±s¡T $Áø£e÷+ø£<˚e #·]Á‘êìï nqTe~+#ês¡T. \ø£ÎDXÊÅdæÔ>±s¡T $Áø£e÷+ø£<˚e
#·]Á‘êìï n#·TÃy˚dæq≥T¢ ˝Ò<äT
◊) yê] <ä>∑Zs¡ •wü´]ø£+ #Ój·T´˝Ò<äT. yê] <ë«sê nH˚ø£ $wüj·÷\T ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. á yêø±´*ï ø£*|æ
dü+j·TTø£Ô yêø£´+>± sêùdÔ ( )
A) yê] <ä>∑Zs¡ •wü´]ø£+ #Ój·T´qT ø±ì yê] <ë«sê nH˚ø£ $wüj·÷\T ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT
B) yê] <ä>∑Zs¡ •wü´]ø£+ #Ój·T´˝Ò<äT ø±ì yê] <ë«sê nH˚ø£ $wüj·÷\T ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT
C) yê] <ä>∑Zs¡ •wü´]ø£+ #Ój·T´˝Ò<äT n+<äTe\¢ nH˚ø£ $wüj·÷\T ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
D) yê] <ä>∑Zs¡ •wü´]ø£+ #Ój·T´˝Ò<äT yê] <ë«sê nH˚ø£ $wüj·÷\T ‘Ó\TdüTø√˝Ò<äT.
ˇ) ªn<Ûä´≈£åî\yês¡T ì\ã&ܶs¡T. #·ø£ÿì ‘Ó\T>∑T˝À e÷{≤¢&çHês¡T.μ á yêø±´*ï ø£*|æ dü+•¢wüºyêø£´+>±
sêùdÔ ( )
A) n<Ûä´≈£åî\yês¡T ì\ã&ܶs¡T eT]j·TT #·ø£ÿì ‘Ó\T>∑T˝À e÷{≤¢&çHês¡T
B) n<Ûä´≈£åî\yês¡T ì\ã&ܶs¡T ø±ì #·ø£ÿì ‘Ó\T>∑T˝À e÷{≤¢&çHês¡T
C) n<Ûä´≈£åî\yês¡T ì\ã&É≈£î+&ÜH˚ #·ø£ÿì ‘Ó\T>∑T˝À e÷{≤¢&çHês¡T
D) n<Ûä´≈£åî\yês¡T ì\ã&ç #·ø£ÿì ‘Ó\T>∑T˝À e÷{≤¢&çHês¡T.

43