Wyktad 10 Przestrzen przeksztatcen liniowych 1 Okreglenie przestrzeni przeksztatceri liniowych Niech V i W beta pracstrzeniami liniowymi. Oznacamy praca L(V; W) zbdr wsaystkich przcksztaleeti liniowych f:V — W. Dla f.g € L(V;W) i a € R okreslamy pracksatalconia f+ g: VW ia f: VW proyjumjge, de dla kazdego a € V UF + ah(a) = F(a) + gla) i (a AY(a) = a0 fa), tO} Wykademy, Ze woweas f+ 4,a-f € L(V;W). W tym celu DER. Z definieji pracksztalcenia liniowego i ze waorn (1) mamy Wy dowolne a, 8 € V i dowolne (f+ g(a +8) = Mat) + 9(a +B) = fla) + (8) + la) +98) = = [Ala) + 9(a)] + (608) + 9(8)] = (F + 9a) + + 9) (8) (f+ 9)(ea) = f(boa) +.9(boa) =bo fla) +bog(a! bo [f(a) + gfa)] = be [(F + 9)(a)), wige f +9 € L(V;W). Podobnie (a: Na+ A) = 00 flo-+ 8) = a0[s(a) + £8) = a0 Ma) +20 (8) = (0 Nila) + (a NB) (a: f)(boa) = aof(boa) = afb f{a)] = (ab)of(a) = (ba) f(a) = bola f(a)] = bo{(e- F(a], zatem takie a- f € L(V;W). Oznacamy przez © przeksztatcenie trywialne przestrzeni V w przestrzeii W. Zatem Ola) = 6 dla kaidego a € V. 0) Jest jasne, #e © € L(V; W). ‘TDwierdzenie 10.1. Dla dowolnych przestrzeni liniowyck V iW’ zbidr L(VsW) = daiadaniams + 4 okreslonymi wzoramé (1) tworay praestraer liniown, Dowéd. Sprawdzamy po kolei wszystkie aksjomaty praestrzeni liniowe}, Weémy dowolne fig € L(V:W) i dowolne a € V, a,b R. Wtedy: AL. [(f +9) + Alla) = (fF + g)(a) + h(a) = [Fla) + 9(a)] + h(a) = F(a) + [o(a) + A(a)] = S(a) + (9 + W)(a) = [f + (a + W)](a), wigs (f+ 9) +h= f+ (9 +h) A2. (f +9)(a) = f(a) + (a) = 9(a) + F(a) = (9 + F)(a), wiee ft g=9+ fi A3. (f + O)(a) = fla) + Ola) = fla) +8 = Fa), wige f +O = Fi 1Ad. (FH 1)- fa) = fla) F—1)-fla) = Ha) +(-No f(a) = 0 = Ola), wige (of = —F oraz (f(a) = fla): AB. [a(f +9) lla) = oof f+9)(a)} = ae[{(a) +9(a)] = ae f(a) +aeg(a) = (a-J}(a)+(a-g)(a) = (a: f +a-gla), wige a-(f+9) = a-f Fey AG. [(a+8)- fla) = (at B)of(a) = ao fla) +bo f(a) = (a- fla) +(b-J)la) = (a: J +b-Alo). wige (a+ 8) f=a-f4b-fi AT. |(ab)-f1(a) = (ab) f(a) = aolbof(a)] = ao{(t-f)la)) AB. (L- fila) = 10 fla) = f(a). wige 1-f =f. 0 [a-(b- F(a), wige (ab)-f = a-(b-f): 2 Baza przestrzeni przeksztalceri liniowych ‘Twierdzenie 10.2, Niech V iW beda preestreeniami lintowymi 0 bazack uporzadkowansyeh (s.-- 5444) § (Bis. 18m) odpowiednio, Niech dia i=1,....m, j= lest Yu: VW bedzie praeksztatceniem lintowym wyznaczonym jednoznacznie przez warunki _) % ady kA) 3 wvton)={ jay bes ) Wouc2as uklad ((ij)im,..m Jest baza preestrzeni L(V; W). Dowéd. Wykademy najpierw, ie uktad (yi;)ia1,..ym jest Tiniowo niezaleiny. W tym cel weémy dovoluy tktad (0;)ina,.ym Head taki, 2 Sraij-py = ©. Weedy dla dowolnego wee a k =1,...,n mamy 0 = (E~ is ) (ax) = aio vislon) = Yano Bi. Ale wektory 19 iF fi B1,--- Bm 88 liniowo niezalezne, wige ai, = 0 dla wszystkich i = 1,...,m i dla wsaystkich k= 1... ym. Zatem uklad (gi))ia1,...m Jest liniowo niczaleiiny. Porostaje jeszcze wykazaé, Ze uklad (ys;),-1,,..m Benernje preestrzei L(V; WV). W tym cel weémy dowolue f € L(V:W). Wiedy dla kaédego & 1 istnieja skalary args. ++ smu takie, #e fag) = air © 1+... + Omk © Bm. Stad dla k= 1... mamy (Es es) (en) = Day ovulan) = Daweh ~ flea) Zatem 2 jednomaczosci okveslenia pracksztalcenia liniowego na baie f= Yai y- 9 wage 10,8. Baze (p)ica,m Przestreni L(V; W) podang w twiesdzenin 10.2 bedaemy nazywali baza wymnaczona przez bazy (61)... 5@n) 5 (y+. 5m) przestraeni V iW oxlpo- wiedui.Whiosck 10.4. Niech Vi W beda skorlezenie wymiarowymi praestreeniami liniowym. Wowezas zachodsi réwnosé dim L(V; 18) = dim V dina 1 “) 3 Macierz praeksztalcenia liniowego Niech (a4,--- 4m) i (Sirs. 8m) boda uporzadkowanyini bazauni przestrzeni liniowych V iW odpowiednio. Niech f:V —» W bedzie przeksztalceniem liniowym, Wowezas dla k = = Less yr jest flax) € W, wige istmivja aig, -.+ dyer EIR talc, 2 F(OK) = ay 0 By + + Oink © Bm (5) Otrzymany w ten spos6b m xn maciers an ae atm om an F 6) Gm da mmm pasywamy macierza pracksatalcenia liniowego fw bazach (0,.-- 0) 1 (Sts Am) przestrzeni V i W odpowiednio. Zatem kolejne koluimy wacierzy (6) sa wektoraini wspétrzeduych wektora f(c) w bazie ((h,... » iy) prvestrzeni W dla k= 1... Przyklad 10.5. Niech m,n € N i niech A = fay] € Mmxn(R). Wéwezas A jest macierza przeksztalcenia liniowego f: IR" + R™ danego wzorem analityeanym Please + yal) = larnay Heb ernitng Met ty A oF mand w bazach kanoniemych tyeh przestrzeni, Cl ‘Twierdzenie 10.6. Niech A bedzie macierza preeksztalcenia liniowego f: V — Ww bazach (0,65 On) i (Pisses Bm)» Sede Jest wektorem wspdtraednych wektora a € Vw bazie a (ayy... ,an), t0.4-| | jest wektorem wspétreednych wektora f(a) € W' w bazie (Bi,... Brn) am Dowéd. Poniewat a = ajo a;, wige % wkasnosci przeksataleet liniowych i ze weoru (5) 7 fo)= Yoaeso9 & (soars) Ee anesLV aes =D Zaten Sy; ay jest j-ta wapStzgdng wektora fla) w bazie (Sts... .n)- Ponadto 2 defi a nieji muozenia macierzy j-tym wyrazem macieray A © Murai (B) jest Yaa 9 -12 -24 w bazach (c1,62), (Phy). Obliczymy’ f(a) dla a = ay ~ 9.0.2. Weletorem wspétrzednyeh Przyklad 10.7. Niech A = bedzie macierza precksatalcenia liniowego f: V —> W woken ow bse nen) at |] at # eee 06, worn ptt woktora f(a) w bazie (i, 62) jest lbs ‘| [2] = [33] Otraymalismy wie, #e fa) =-T0f - ofa. 0 ‘Pwierdzenie 10.8. Niech A bedzie macierza precksctatoenia linioweno J: V — Ww bazach (eay-++ 54m) (Bt. Bm). Woweras dim Im f = (A) Dowéd. Zauwaimy, 2e Im f = lin(flai),.-- +f(an)) = Hin an 6 dan 0 ;)- 1 twientzenia B.S wlomy, 40 istninge iomerfizm Hnlony e W—+ RM tale, 2e 2)) = 6 dla j = 1,...5m. Stad Imf = y(Imf), wige w sacaogélnosei dim Im f = dimy(Im J). ‘Ale p(T f) = lias a215-++ jdina)s + [ins any ++ + @ran})» wiee dim y(Im f) = r(A), cayli dim Im f = r(A). 0 Lemat 10.9. Nieck A,B € Mmxn(B). Jeselt dla dowolnyeh skatardw a1,... 4@n zachodzi réwnosé a a A =Bl: |, am On toA=B. Dowdd. Wiech A= {ay} oraz niech B = [by]. Weamy dowolne ustalone j = be... sn i niech aj = 1 oraz ay = 0 dla wsaystkich & € {1,... sn} \ {J} Weedy 2 definieji mnozenin a yin. Podobuie macieray i-tynt olementem macierzy A € Maver (R) jest aig laia a ictym clementem macierry B © Myyxi(R) jest biz dla = 1... 4m, Ale A os oo a B dla, dowolnych a1,... 4a, € R, wige aij = by dla dowolnych i = 1)... ,m oraz jest: Ponadto A,B € Mmxn(R), wige A= B. 0 Twierdzenie 10.10. Wiech V, W, U beda przestrzeniari liniowymi 0 bazach uporzadkowa- nnych (01y.++ sn), (Biss sB)s (iss 1%) odpowiednio. Niech A besie maciersq. pree- ksatalcenia f € L(V;W) w bazack (a1,-.. s49) 1 (Bi,.++ Bm) oraz niech B bedzie macierza przeksztatcenia g € L(W;U) w bazach (1,... ,8m) ¢ (91. 17s). Wéwezas B- A jest macierza pracksctalcenia go f € L(V;U) w bazach (o1,.-. 50m) i (415-++ 57%) a Dowéd. Niech bedzie wektorem wspdlrzednych weltora a € Vw bazie (aq,.-. 0) Whedy 2 twierdzenia 10.6 mamy, Ze A jest wektorem wspdhrzednych wektora f(a) a ww bazie (61,... Bn): Ponownie x twierdzenia 10.6 otrzymujemy, 2 B- | A- jest an wektorem wspélrzednych wektora g(f(a)) w bazie (71-.-. 47). Ale a ay B-{a-] : || =(#-4) : wige jesli C © Myxn(R) jest macierza precksztaicenia g of € I(V;U) w bazach (a1,... 54m) i (1-174), to na mocy twierdzenia 10.6 C a = (BA) dla dowonych 3,... ay ER. Poniowai BE Mym(R)i A € Mmxn(R), wige B-A€ Myxn(R). Z lematu 10.9 otrzymujemy réwnogé C= Bs A.Macierat amiany bazy Definicja macierzy przeksatalcenia Przedstawiamn tu krotkie wprown dvenie do macierzy ziniany baxy, tndziez macierzy precksataleed liniowych w zadanych bazach. Wszystko bedg robit zakladajac, Ze cialo nad ktérym pracujemy to i = R. Maciers pracksztatcenia f : TR" > IR" w bazach U = {uy...-.,} omar V= (yes tn} to aa ae a 2a tag (an MED) = Lana ma gdzie dla kaddlego i € {1,...,n} zachodai PU) = ang V1 A ag V2 FF mt + Us Tnnymi slowy dla kazdego é bierzemy f(u,), ezyli funkeje od é-tego wektora bazy U. Jako, #e f(u,) € R”, to da sig on zapisaé jako kombinaeja wektoréw x bazy V. Wspélezynniki przy tej kombinacji liniowej zapisujemy w i-tej kolumnic macierzy Miy(/) Definicja macierzy zmiany bazy Macierz zimiany bazy definiujemy tylko wtedy, gdy dwie bazy, powiedamy Lf = (uy...-,tm} iW = (wy... Wn} 8a bazami tej same} praestrzeni, w tym wypadku IR", Jest ona zdefiniowana do- kkladnie tak samo jak macierz przeksztalcenia w bazach Ui W, tyle, de w kolumnach macierzy przestawiamy nie f(u;) jako kombinacje liniowg wekto- row 2 W, asame wektory 1 jako kombinacje liniowa wektordw 2 W. Dlatego tea wygodnie jest mysleé o macierzy ziniany bazy jako o macieray pracksztal- conia identycmosciowego. Bedziemy zatem odtad maciera zmiany bazy 2 Uf na W pisaé jako Mj¥(d) Proste zastosowanie Wyobraémy sobie nastepujqce zadanie. Mamy dwie bazy U = {uis-..;tq} 1 W = fun...) preestezeni R" oraz wektor v € RR". Znamy praedstawienie v w bazie U, konkretnie wiemy, Ze ayuy + agua +... + dat Cheemy natomiast obliezyé preedstawienie vw bazie W, to zmacay interesuja nas liczby by,... 5b takie, 4e v= bywy + byw, +... + battyJak sama nazwa wskazuje postwdy nam do tego macierz zaniany bazy z bazy U na baze W. Konkretnie pokazemy, te (Dis das es by)” = MAP Td) (as9,-- 4)" Tmymi stowy chege otzymaé wektor wspéleaynmikow w bazie W bierzemy wektor wspétezymnikow w bazie U i mnozymy w lewej przez macier bazy 2 U do W. Przeliezmy zatem, e owszem jest to prawda, Wiemy, ze niany v= au agit, ++ dat orar, ae dla kuisdego i € {1,....n} ty = ayy HF Ane Wns gdzie a; to licaba w i-tym wierszu i j-tej kolummie macierzy M2P(Id). Ko- raystajac 1 tego pisvemy Sit Widzimy zatem, 2e wspéiczynniki by powinny spelniaé rownanie by = Yo aia a To jest jednak dokladnie to, co otrzymamyy stosujae rswnosé (bya, + Dn)" = My (Ud) + (a1, a2, @n)", €0 kotieay dowéd. Obraz wektora W analogiczny sposéb moina korzystaé z macierzy prac~ kksetalcenia. Niech Mj(f) to macierz praeksztalcenia f : R* +R” w bazach U= (uy... sta} oraz V = {01,..., Vm}. Wéweras jeteli Ayu, + catia + F ytty to Fv) = byw, + bawe b+ Pty gelzie (by, bo,..., Bm)” = MiP (f) (ars a2, «++ 54n)”. Uzasadnienie jest doktad- nie analogiczne jak powyzej, dobrym éwiczeniem jest przeliezyé to sobie sa- memMacierz odwrotna Naturaluym pytaniem jest: jak sig ma macierz Mj}"(Id) ry MH,(Id) amiany bazy %W na U. Okazuje ¢ 84 swoimi odwrotnosciami, co nietrudno pokazaé. Niech bowient zmiany bazy ZU na W do maci sie, yt F agtea +o + tly Jak pokazalismy wezesnie} MY (Id) -(a1,..-.@n)" to wektor wspdtezynnikow vw bazic W. Mogemy teraz jednak z powrotem zamieni¢ baze na U mnozae 2 lewe| praez MY,(Td), Otrzymamy woweras, ze ME(1d)- Myr (Td)-(ay, 5 an)” to wspéleaymuiki wektora v w bazie U, cayli (a,.--+@n)". Zaten MYL) MAP (Ed) (1,2 2¢4n)” = (t+ n) dla dowolnego wektora (a1,..., an)" co daje MY(Id) - My (Td) a tym samym MY, (Id) = MY (Id)-*. Macierz: praeksztalcenia w innych bazach Ostatnim problemem, Ktérym sig zmierzymy jest nastepujacy. Funkeja f : R" > R" jest opisana przez macierz MY(f), gdaieU = {tn,.-.,tm} oraz V = {0i,... Ym}. Cheemy: natomiast policzyé Myi(f), edzie U’ = {uj,...,w} iV! = {et,...,0f,} to inne bazy odpowieduio R” i R” Pokatemy, 2e zachodai Mi (f) = My Ud) - Mac f)- Mie Id). Niech wektor w € IR" praedstawia sig w bazie U' nastepujaco: w= ay + any +. att Pokatemy, ze dla dowolnych liczb ay,...,@q przemnodenie wektora (a1... dn a lewej przez macierz M,r(f) da ten sam wynik co przemnogenie go z lewej przez macierz My’ (Id) - M?(f) - Mf. Id). Naturalnie pokaze to réwnosé obu macierzy. Gey przemnotymy (a1,... dn)? prez MY (f) to otrzymamy wekttor (bj, bm)” taki, de Sw) = dv + bav + + Dens cayli przedstawienie f(w) w bazie V'. Praesledéany teraz co otrzyimamty muo- fae (ax,...4@n)" % lewe} przex MY (Id) - My(f) - Mjp(Id). Wykonamy to po kolei mnozge kolejno praez Mf(Id), MY(f) i MY (Id). Po wynmoieniuprawn Mi ww bazie U. Po wymnofeniu przez Mjy(f) uzyskamy wspélezynniki wektora F(w) w bazie W, jako, Ze poprzednio miclismy wspétezymiki wektora ww (Jd) anienimy baze na U, cayli otrzymamy wspdlezynniki welktora bazie U. Na samym koriew, wymnazajac 2 lewe} przez My zamienimy bi na V’, cayli otxymamy wspélczynniki f(w) w bazie V’, @ zatem to, oczekiwalismy, Tym samy dowod zostal zakoticzony. a ego Prayktad _Joéli ktog nie przerabial jeszcze zagadnienia wlasnego, to nicch nie przejmuje sig tym praykadem. Rozwaiany nastepnjace zadanie: dana macierz [i J: male# podobna do nie} macierz Cw postaci Jordana oraz macierz B taka, ze A=BCB" Eatwo moina policayé wielomian charakterystyemy, ktory wynosi (x — A(e-3)-+1 = («—2)%, zatem jedyna wartosé wlasna przeksatalcenia zclefinio- wanego przez, A to 2. Mamy dim|(in(A—2-I)) = 1, wiee dian(ker(A~2-1)) 1, wige maciers C’ bedzie posiadata doktadnie jedng klatke Jordana, co zna- cay, fe el 0 2! Mofemy interpretowaé macierz A jako macierz pewnego przeksztakcenia f R? — R? w bavie standardowej U = {e1,¢2}. Wowezas C jest macierza tego samego pracksztalcenia 2 pewne} bazie V = {v,, v2} bedgee} baz, Jordana, Zanwaimy, te A= Mi(f), C= MY(f), wiee A A= M¥(Id)-C- My(Id). Moina 2atem wziaé B= Mif(Id), aby je oblicayé wystarczy znaé baze V. Liczymy wige v1 i v2, otrzymujemy praykladowo vy = (1,1), v2 = (0,1). Dostajemy ostatecznie 10 te B