व्यवस्थापनको अवधारणा तथा सार्वजनिक व्यवस्थापनमा निर्देशन, नियन्त्रण, समन्वय, निर्णय प्रक्रिया,

उत्प्रेरणा र नेतृत्वसम्बन्धी जानकारी

 ‘Management in the art of getting things done through people.’- Mary Parker Follet
 ‘To manage is the forecast and plan, to organize, to command, to co-ordinate and to
control.’ - Henry Fayol
 ‘Management means to make efficient use of resources and to get
people and other resources to work harmoniously together in order to achieve objectives.’- Kant
and Rosenzweig 
Management is the process of planning, organizing, leading and controlling an organization’s
human, financial, physical and information resources to achieve organizational goals in an efficient
and effective manner.’ - Ricky W. Griffin

 व्यवस्थापनका विशेषताहरु
i. विशिष्ट प्रक्रिया (Management is a Distinct Process) ii. सिर्जनात्मक (Creative)
iii. कला र विज्ञान दुवै (Both Act & Science) iv. सामूहिक प्रयास (Group Effect)
v. व्यवसाय एक पेशा (Management is a Profession) vi. पृथक अस्तित्व (Separate identity)
vii. गतिशील प्रक्रिया (Dynamic Process) viii. अदृश्य/अमूर्त (Intangible)
ix. संगठनको आवश्यकता (Need of Organization) x. उद्देश्यमुखी (Objective Oriented)
xi. बहु-आयामिक विषय (Multi-dimensional subject)
xii. व्यवस्थापनको विश्वव्यापी प्रयोग (Universal Application)
 व्यवस्थापनको महत्त्व
i. समूहगत लक्ष्यहरू हासिल गर्नु (Achivement of Group Goals)
ii. स्रोतहरूको अधिकतम सदुपयोग (Optimum Utilization of Resources)
iii. लागतलाई न्यून गर्नु (Minimization of Cost)
iv. नियन्त्रण (Controlling)
v. समन्वय (Coordination)
vi. समस्या समाधान तथा प्रवर्तन (Problem solving and innovation)
vii. परिवर्तन तथा वृद्धि (Change and Growth)
ix. व्यवसायको दक्षतापूर्वक सञ्चालन (Efficient Operation of Business)
ix. व्यक्तित्व विकास (Personality Development)
x. सुदृढ संगठन संरचना (Sound Organization Structure)
xii. गतिशील प्रक्रिया (Dynamic Process)
xiii. सामाजिक फाइदाहरू (Social Benefits)
xiv. राष्ट्रको विकास (Development of the Nation)
 निर्देशनका विशेषताहरू (Characteristics of Direction)
i. निर्देशन एक मानवीय कार्य (Human Function) हो।
ii. निर्देशन व्यवस्थापकीय कार्य (Managerial Function) हो ।
iii. निर्देशन एक सर्वव्यापी कार्य (Pervasive Function) हो।
iv. निर्देशन निरन्तर कार्य (Continuous Function) हो ।
v. निर्देशन व्यवस्थापन शृंङ् खलाले सृजना गरेको आदेश तथा अधिकारसँग सम्बद्ध हुन्छ ।
vi. निर्देशन एक उत्प्रेरणात्मक कार्य (Motivative Function) हो ।
vii. निर्देशन एक सिर्जनात्मक कार्य (Creative Function) हो ।
viii. निर्देशक एक लक्ष्यउन्मुख कार्य (Goal Oriented Function) हो ।
 निर्देशनका सिद्धान्तहरू (Principles of Direction)
i. उद्देश्यमा सामान्जस्यताको सिद्धान्त (Principle of Harmonizing Objectives)
ii. आदेशमा एकताको सिद्धान्त (Principle of unity of command)
iii. अधिकतम योगदानको सिद्धान्त (Principle of Maximum Contribution)
iv. प्रभावकारी नेतृत्वको सिद्धान्त (Principle of Effective Leadership)
v. प्रभावकारी सञ्चारको सिद्धान्त (Principle of Effective Communication)
vi. आदेशबोधको सिद्धान्त (Principle of Comprehension)
vii. सूचना प्रवाहको सिद्धान्त (Flow of information)
viii. प्रभावकारी उत्प्रेणाको सिद्धान्त (Principle of effective motivation)
ix. सहभागिताको सिद्धान्त (Principle Participation)
x. अनुगमनको सिद्धान्त (Principle Follow-UP)
 निर्देशनका तत्त्वहरू
i. नेतृत्व (Leadership) ii. सुपरीवेक्षण (Supervision)
iii. उत्प्रेरणा (Motivation) iv. संचार (Communication)
v. समन्वय (Co-ordination)
 निर्देशनको महत्त्व - भूमिका (Importance/Role of Direction)
i. काममा पहल ii. समन्वयको सुनिश्चितता
iii. साधनम्रोतको अधिकतम प्रयोग iv. कार्यकु शलतामा अभिवृद्धि
v. कर्मचारी स्थिरता र विकासमा सहयोग vi. निपुर्णतामा वृद्धि गर्न
vii. परिवर्तन व्यवस्थापन गर्न सहज viii. उत्पादकत्वमा वृद्धि
ix. मैत्रीपूर्ण मानवीय सम्बन्धको विकास x. संगठनभित्रका विभिन्न पक्षहरूबीच सन्तुलन कायम
xi. संगठनको सफलताको ग्यारेन्टी ।
 नियन्त्रण प्रक्रिया (Controlling Process)
i. कार्यसम्पादन स्तर निर्धारण ii. वास्तविक कार्यसम्पादन मापन
iii. सम्पादित कार्यको कार्यमानसँग तुलना iv. भिन्नताका कारणहरूको विश्लेषण
v. सुधारात्मक कदम
 नियन्त्रणको महत्त्व (Importance of Controlling)
i. कार्यसम्पादन स्तर निर्धारण गर्न ii. योजनाको सही कार्यान्वयनबाट लक्ष्य प्राप्ति गर्न
iii. समन्वय गर्न iv. प्रभावकारी सुपरीवेक्षण गर्न
v. कर्मचारीहरूमा नैतिकता तथा इमान्दारिता वृद्धि गर्न vi. उत्कृ ष्ट योजना तर्जुमा गर्न
vii. कर्मचारीलाई उत्तरदायी बनाउन viii. जटिलताहरूको व्यवस्थापन गर्न
ix. उत्पादकत्वमा बृद्धि गर्न x. पुरस्कार तथा दण्ड सजायको व्यवस्थापन गर्न ।
 नियन्त्रणका कार्यहरू (Functions of Controlling)
i. सेवाको गुणस्तरमा वृद्धि गर्दछ ।
ii. कार्यसम्पादनको स्तर निर्धारण गरी कार्य प्रभावकारीता बढाउँछ ।
iii. संगठनका मानवीय, वित्तीय तथा अन्य स्रोतसाधनहरूको अधिकतम उपयोग गर्दछ ।
iv. कर्मचारीको कार्यप्रतिको जवाफदेहितामा वृद्धि गर्नुका साथै कार्यसम्पादन मापनको आधार निर्माण गर्दछ ।
v. कार्य सरलीकरण गराउनुका साथै निश्चित कार्यविधिले सूचना प्रवाहलाई व्यवस्थित गर्दछ ।
 नियन्त्रणका विशेषताहरू (Characteristics of Controlling)
i. व्यवस्थापकीय कार्य (Managerial Function) ii. नियमित प्रक्रिया (Continuous Process)
iii. गतिशील प्रक्रिया (Dynamic Process) iv. भविष्योन्मुख (Forward Looking)
v. योजनासँग सम्बन्धित (Related to Planning) vi. सुधारात्मक कार्य (Corrective Action)
vii. मापन तथा तुलना (Measurement & Comparison)
 समन्वयका विशेषताहरू (Characteristics of Co-ordination)
i. समन्वय लक्ष्य तथा उद्देश्य प्राप्त गर्ने प्रयासबीचको एकता, सामञ्जस्यता, तालमेल स्थापना गर्न एक विशिष्ट
प्रक्रिया हो ।
ii. समन्वय एक गतिशील प्रक्रिया हो जसले आन्तरिक तथा बाह्य वातावरणीय प्रभावसँगै सांगठनिक कार्यहरूलाई
सोहिअनुकु ल समायोजन गर्दै लक्ष्य के न्द्रित क्रियाकलापहरू सम्पादन गर्दछ ।
iii. समन्वय एक कार्यकारी कार्य (Executive Function) हो जसले संगठनको नेतृत्व तहको उत्तरदायित्व, कार्य
व्यक्ती वा विभागहरूको कार्यमा आवश्यक सामञ्जस्यता कायम गर्दै क्रियाकलापहरूलाई लक्ष्य प्राप्तितर्फ मुखरित
गर्दछ ।
iv. समन्वय सामूहिक कार्यको प्रतिफल हो । यसले साझा उद्देश्य बोके का व्यक्ति तथा समूहहरूको सामूहिक
प्रयत्नलाई आपसमा मिलाउन महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्‍याउँछ ।
v. समन्वय प्रयासहरूबीचको एकता हो ।
vi. समन्वय उद्देश्य प्राप्तिको मानवीय एवं संरचनात्मक संयन्त्र भएकाले यो सधैँ रचनात्मक, उद्देश्यमूलक र
लक्ष्यमुखि हुन्छ ।
 समन्वयको महत्व (Importance of Co-ordination)
i. लक्ष्य प्राप्ति (Achievement of Goal)
ii. लक्ष्यहरूबीच मिलान (Goals Harmony)
iii. व्यवस्थापनको अभिन्न अंग (Essence of Management)
iv. असल मानवीय सम्बन्ध (Good Human Relation)
v. कार्यदक्षता र मितव्ययीता (Efficiency & Economy)
vi. व्यवस्थापकीय कार्यको आधार (Basis of Managerial Function)
vii. संगठनको अस्तित्व (Survival of Organization)
 समन्वयका प्रकारहरू (Types of Co-ordination)
१. कार्यविधिगत एवं स्वतन्त्र समन्वय
२. व्यवस्थापकीय स्तरको आधारमा समन्वय : ठाडो समन्वय र समतल/तेर्सो समन्वय
३. क्षेत्रको आधारमा समन्वय: आन्तरिक समन्वय र बाह्य समन्वय
 समन्वयको भूमिका (Role of Co-ordination)
i. कार्यमा दोहोरोपन हटाउन
ii. स्रोत तथा साधनको उच्चतम प्रयोग
iii. कार्य प्रभावकारीतामा वृद्धि
iv. द्वन्द्वलाई न्यूनीकरण
v. समग्र सँगठनको उद्देश्य प्राप्ती ।
 समन्वयका सिद्धान्तहरू (Principles of Coordination)
i. प्रत्यक्ष सम्पर्क (Direct Contact)
ii. शीघ्र सुरुवात (Early Initiation)
iii. निरन्तर समन्वय (Continuous Co-ordination)
iv. प्रभावकारी सञ्चार प्रणाली (Effective Communication System)
v. पारस्परिक सम्बन्ध (Reciprocal Relation)
vi. अख्तियार र उत्तरदायित्व (Authority and Responsibility)
vii. स्पष्ट लक्ष्य (Clear Goal)
viii. नेतृत्वर सुपरीवेक्षण (Leadership and Supervision)
 निर्णयको उद्देश्यहरु (Importance of Decision Making)
i. संगठनलाई लक्ष्यमुखी तथा कार्यमुखी बनाउन
ii. निर्दिष्ट जिम्मेवारी तथा उत्तरदायित्व पुरा गर्न
iii. व्यवस्थापकीय कार्य तथा संगठनात्मक गतिविधिहरु सञ्चालन गर्न
iv. समस्याको सही समाधान गर्न
v. आवश्यकताहरु प्रभावकारी रुपमा पुरा गर्न
vi. मामिला तथा मुद्दाहरुको सही सम्बोधन गर्न
vii. परिवर्तनलाई आत्मसाथ गर्ने गराउन
viii. स्रोत साधनको अधिकतम परिचालन गर्न
ix. घोषित कार्यक्रमहरु संचालन गर्न
x. वर्तमान कार्य प्रकृ यामा सुधार ल्याउन
xi. न्याय सम्पादन गर्न

 निर्णय प्रक्रियाको सिद्धान्तहरु (Principles of Decision Making)

i. विवेकशीलताको सिद्धान्त
iii. मिश्रित लेखाजोखाको सिद्धान्त
v. व्यवहारवादी सिद्धान्त
vii. सहभागिताको सिद्धान्त
ix. औपचारिकताको सिद्धान्त
ii. सीमित विवेकशीलताको सिद्धान्त
iv. जनमतको सिद्धान्त
vi. परिस्थितिजन्य सिद्धान्त
viii. अवरोधको सिद्धान्त

 उत्प्रेरणाको महत्त्व (Importance of Motivation)

i. उत्पादकत्व वृद्धि गर्न ii. स्रोत-साधनको अधिकतम प्रयोग गर्न
iii. परिवर्तनका लागि तयार रहन iv. काम गर्ने इच्छालाई जागृत गराउन
v. काम छोड्ने र गयलमा कमी ल्याउन vi. मनमुटाव तथा आन्दोलन रोक्न
vii. राम्रो औद्योगिक सम्बन्ध स्थापित गर्न viii. सङ् गठनात्मक लक्ष्य हासिल गर्न
ix. सुपरीवेक्षणमा सहजता ल्याउन ।
 उत्प्रेरणाका विशेषता (Characteristics of Motivation)
i. उप्रेरणा मनोवैज्ञानीक प्रक्रिया (Psychological process) हो।
ii. उत्प्रेरणा जटिल सामाजिक प्रक्रिया (Complex social process) हो ।
iii. उत्प्रेरणा निरन्तर चलिरहने प्रक्रिया (Continuous process) हो ।
iv. उत्प्रेरणाको प्रभावकारिता परिस्थिति (Situation) मा निर्भर रहन्छ ।
v. उत्प्रेरणा लक्ष्यमुखी (Goal oriented) हुन्छ ।
vi. उत्प्रेरणा सकारात्मक (Positive) र नकारात्मक (Negative) गरी दुई प्रकारको हुन्छ ।
vii. सङ् गठनको तल्लो तहदेखी माथिल्लो तहसम्म उत्प्रेरणाको आवश्यकता पर्दछ ।
 मास्लोद्वारा प्रतिपादित उत्प्रेरणा सम्वन्धी आवश्यकता शृङ् खला सिद्धान्त
1. शारीरिक आवश्यकता: यस आवश्यकताभित्र गाँस, बाँस, कपासका अतिरिक्त आराम तथा पुनर्ताजगी,
कार्यसम्पादनमा भौतिक सुबिधा तथा उचित कार्य घण्टा पर्दछन्।
2. सुरक्षा आवश्यकता: यस भित्र सुरक्षित कार्य अवस्था, जागिरको सुरक्षा, तथा उचित पारिश्रमिक तथा
सुबिधाहरु पर्दछन्।
3. सामाजिक आवश्यकता: सामाजिक आवश्यकताभित्र सहकर्मीको मित्रवत् व्यवहार, ग्राहकसँग अन्तर्कृ या,
उपयुक्त सुपरिवेक्षक, समाजमा स्वीकार्य, प्रेमपूर्वक रहने, सामाजिक संगठनमा संलग्न रहने, समितिहरूमा रहने
आदि पर्दछन्।
4. अहम् आवश्यकता: यस अन्तर्गत आत्मसम्मान, उच्च तथा मर्यादित ओहदा, इज्जत तथा प्रतिष्ठा, स्वतन्त्रता,
प्रशंसा, हाकिमद्वारा मान्यता तथा पहिचान आदि पर्दछन्।
5. आत्म सन्तुष्टि आवश्यकता: सिर्जनशील तथा चुनौतीपूर्ण कामको अपेक्षा, निर्णयमा सहभागी हुन पाउने
अपेक्षा तथा कार्यमा स्वायत्तताको अपेक्षा यस आवश्यकताभित्र पर्दछन्।
 नेतृत्व र नेतृत्व शैली
 मुख्यतया तानाशाही नेतृत्व शैली, प्रजातान्त्रिक नेतृत्व शैली र स्वतन्त्र नेतृत्व शैली गरी 3 प्रकारका नेतृत्व
शैली हुन्छन्‌।
 निर्णय गर्ने अधिकार, नेतृत्व गर्ने र नियन्त्रण गर्ने सम्पूर्ण अधिकार एकजना नेतामा मात्र के न्द्रित छु ने नेतृत्व
शैलीलाई निरंकु श वा तानाशाही नेतृत्व शैली भनिन्छ ।
 निरंकु श वा तानाशाही नेतृत्व शैलैमा डर, धम्की, घटुवा, दण्डसजाय जस्ता नकारात्मक उत्प्रेरणाका विधिहरू
अवलम्बन गरिएको हुन्छ ।
 मातहतका कर्मचारीहरुसँग छलफल तथा परामर्श गरी निर्णय गरिने नेतृत्व शैलीलाई प्रजातान्त्रिक नेतृत्व शैली
भनिन्छ ।
 प्रजातान्त्रिक नेतृत्व शैलीमा सम्पूर्ण अधिकारलाई विके न्द्रीकरण गरिएको हुन्छ ।
 स्वतन्त्र प्रकारको नेतृत्व शैलीमा मातहतका कर्मचारीहरू स्वनिर्देशित, स्वनियन्त्रित र स्वउत्प्ररित हुन्छन्‌।
 स्वतन्त्र नेतृत्व शैलीमा नेताले आफ्ना सम्पूर्ण अधिकार मातहतका कर्मचारीहरूलाई प्रत्यायोजन गरेको पनि
हुन्छ ।
A. वैज्ञानिक व्यवस्थापनका सिद्धान्त
i. यस सिद्धान्त F.W. Taylor द्वारा प्रतिपादित रहेको छ ।
ii. यस सिद्धान्तले काम गर्ने उपयुक्त तरिका र कामदारको वैज्ञानिक छनोटमा जोड दिएको छ ।
iii. यस सिद्धान्त अनुसार दक्षता र उत्पादन बढाउन पारिश्रीमक र सुविधा बढाउनुपर्छ ।
iv. यस सिद्धान्त अनुसार ज्यावल र उपकरणहरू standard भएमा उत्पादन र उत्पादकत्व बढाउँछ/ बढ्छ ।
v. यस सिद्धान्त अनुसार श्रमको विभाजन गर्नुपर्छ ।
vi. यस सिद्धान्त अनुसार Time and Motion Study नै one best way of doing हो ।
B. प्रशासककिय व्यवस्थापनको सिद्धान्त (Administrative Management theories/Principles)
i. यस सिद्धान्त Henry Fayol द्वारा प्रतिपादित रहेको छ ।
ii. यस सिद्धान्तले मानवीय पक्षलाई मात्र नभएर सम्पूर्ण संगठनलाई समेटेको छ ।
iii. यस सिद्धान्त अन्तर्गत विभिन्न १४ वटा principles पर्दछन्‌।
Henry Fayol द्वारा प्रतिपादित 14 वटा व्यवस्थापनका सिद्धान्तहरु:
i. कार्यीवभाजन (Division of Work)
ii. अधिकार र उत्तरदायित्व (Authority and Responsibility)
iii. आज्ञापालन (Discipline)
iv. निर्देशनमा एकता (Unity of Direction)
v. के न्द्रीकरण र विके न्द्रीकरण (Centralization and Decentralization)
vi. आदेशमा एकता (Unity of Command)
vii. सेवाको स्थायित्व (Stability and Tenure of Personnel)
viii. सामुहिक हितको लागि व्याक्तगत हितको (Subordination of Individual Interest to general
interest)
ix. तलब सुविधा (Remuneration)
x. आदेश (Order)
xi. प्रयास / तदारुकता (Initiative)
xii. कार्यश्रृ्खला (Scalar chain)
xiii. समता (Equity)
xiv. सहयोग भावना (Esprit-de corps)
1. व्यवस्थापन भनेको व्यवस्थापकले के गर्दछ त्यही हो । यो भनाइ कसको हो ?
(A) Louis Allen (B) Mary Parker Follet
(C) Donald Claugh (D) Henry Fayoal
2. मानिसहरूबाट काम पूरा गराउने कला नै व्यवस्थापन हो । यो भनाइ कसको हो ?
(A) Louis Allen (B) Mary Parker Follet
(C) Donald Claugh (D) Henry Fayoal
3. Professional Management: Theory and Practice नामक पुस्तक कसले लेखेका थिए ?
(A) Henry Fayoal (B) Harold Koontz
(C) Theo Haimann (D) Ricky W. Griffin
4. थ्यौ हैमनले Professional Management: Theory and Practice पुस्तकमा व्यवस्थापनलाई कति
अर्थमा प्रयोग गरेका छन्‌?
(A) 2 (B) 3
(C) 4 (D) 5
5. थ्यौ हैमेनका अनुसार व्यवस्थापनमा तलकामध्ये कु न धारणा पर्दैन?
(A) प्रक्रिया (B) विषय
(C) संजा (D) योजना तथा नीति
6. व्यवस्थापनको महत्त्वको सन्दर्भमा निम्नमध्ये कु न सही हो ?
(A) संगठनको लक्ष्य प्राप्त गर्न (B) स्रोत साधनको उचित प्रयोग गर्न
(C) वातावरण जोगाउन (D) सामाजिक सद्भाव बढाउन
7. प्रशासन र व्यवस्थापनलाई फरक देखाउने सन्दर्भमा तलकामध्ये कु न कथन ठीक छ?
(A) प्रशासनले निर्देशन दिन्छ भने व्यवस्थापनले समन्वय गर्दछ ।
(B) प्रशासनले कार्यसञ्चालन गर्दछ, व्यवस्थापनले नीतिनिर्माण गर्दछ ।
(C) प्रशासनसँग तल्लो तहको अधिकार हुन्छ, व्यवस्थापनसँग माथिल्लो तहको अधिकार हुन्छ ।
(D) प्रशासन र व्यवस्थापक दुबै लगानीकर्ता हुन्‌।
8. सहभागितामूलक व्यवस्थापनको अवधारणा ल्याउने व्यवस्थापनविद्‌को हुन्‌?
(A) Louis Allen (B) Rensis Linkert
(C) David Osborne (D) Adam Smith
9. तलकामध्ये व्यवस्थापनको तह कु न हो?
(A) उच्च तह व्यवस्थापन (B) मध्यम तह व्यवस्थापन
(C) तल्लो तह व्यवस्थापन (D) माथिका सबै
1 A 2 B 3 C 4 B 5 D 6 D 7 A 8 B 9 D
10. योजना तर्जुमा प्रक्रियामा तलकामध्ये कु न पर्दैन ?
(A) उद्देश्य निर्धारण (B) भर्ना, छनौट र पदस्थापना
(C) पूर्वानुमान गर्ने (D) नीति, नियम, प्रक्रिया निर्धारण
11. संगठनका कार्यअन्तर्गत तलको कु न पर्दैन ?
(A) उद्देश्य हासिल गर्ने गरी महत्त्वपूर्ण क्रियाकलापहरू पहिचान गर्ने
(B) क्रियाकलापलाई तार्कि करूपमा समूहीकरण गर्ने
(C) जनशक्तिको आवश्यकता निर्धारण गर्ने
(D) कार्यतालिका र बजेट तर्जुमा गर्ने
12. संगठनको उच्च व्यवस्थापनअन्तर्गत तलको कु न पर्दैन ?
(A) सञ्चालक समिति (B) प्रमुख कार्यकारी अधिकारी
(C) वित्त व्यवस्थापक (D) मुख्य व्यवस्थापक
13. सर्वप्रथम व्यवस्थापन विषयमा पठनपाठन कहिले सुरु गरियो ?
(A) सन्‌1918 (B) सन्‌1920
(C) सन्‌1921 (D) सन्‌1925
14. संगठनको मध्यम व्यवस्थापनमा तलकामध्ये कु न पर्दछ ?
(A) वित्त व्यवस्थापन (B) मानव संशाधन व्यवस्थापन
(C) उत्यादन तथा बजार व्यवस्थापन (D) (D) माथिका सबै
15. संगठनको निम्न/तल्लो तहको व्यवस्थापकमा तलकामध्ये कु न पर्दैन ?
(A) शाखा व्यवस्थापक (B) सहायक व्यवस्थापक
(C) सुपरीवेक्षक (D) कार्यकारी निर्देशक
16. व्यवस्थापनका सिद्धान्त भनेको व्यवस्थापनका आधारभूत तथ्यहरू हुन्‌जसले व्यवस्थापकलाई दैनिक
कार्यसम्पादनमा मार्गदर्शन प्रदान गर्दछ र व्यवस्थापकीय कार्यमा ........... बीच रहेको सम्बन्धलाई स्पष्ट पार्दछ ।
(A) कारण र प्रभाव (B) निपुर्णता र प्रभाव
(C) कार्यविभाजन र मार्गदर्शन (D) योजना र विश्लेषण
17. Management is the process of planning, organizing, leading and controlling an
organization’s human, financial, physical & information resources to achieve
organizational goals in an efficient and effective manner. यो भनाइ कसको हो ?
(A) F.W. Taylor (B) H. Fayol
(C) Max Weber (D) Ricky W. Griffin
10 B 11 D 12 C 13 C 14 D 15 D 16 A 17 D
18. वैज्ञानिक व्यवस्थापनका पिता भनेर कसलाई भनिन्छ ?
(A) Theo Hillman (B) F.W. Taylor
(C) Henri Fayol (D) Max Weber
19. F.W. Taylor को जन्म कहिले र कहाँ भएको थियो ?
(A) सन्‌1856, न्यूयोर्क (B) सन्‌1866, टेक्सास
(C) सन्‌1854, पेन्सिलवेनिया (D) सन्‌1956, क्यालिफोर्निया
20. F.W. Taylor ले प्रारम्भिक शिक्षा कु न देशमा प्राप्त गरेका थिए ?
(A) जर्मनी र फ्रान्स (B) बेलायत
(C) इयली (D) रुस
21. F.W. Taylor द्वारा प्रतिपादित वैज्ञानिक व्यवस्थापनका आधारभूत सिद्धान्तहरूमा तलकामध्ये कु न पर्दैन ?
(A) वैज्ञानिक प्रणालीमा आधारित (B) सहयोग र समूहकार्यमा जोड
(C) सोपान शृंखला (D) व्यवस्थापक तथा कामदारहरूमा मानसिक क्रान्ति ल्याउनु
22. प्रशासनिक व्यवस्थापनका पिता भनेर कसलाई चिनिन्छ ?
(A) Henri Fayol (B) F.W. Taylor
(C) Max Weber (D) Peter Drucker
23. फ्रान्सेली भाषामा फे यलको Administration Industrielle Generale नामक पुस्तक कहिले प्रकाशन
भएको थियो ?
(A) सन्‌1912 (B) सन्‌1916
(C) सन्‌1924 (D) सन्‌1930
24. फे यलले निरन्तर अभ्यास, लगन, अनुशासन तथा चाहनाको कार्यसम्पादनमा निखारता आउँछ भन्दै
व्यवस्थापनका कतिवट सिद्धान्तहरूको प्रतिपादन गरेका छन्‌?
(A) 10 (B) 12
(C) 14 (D) 16
25. वैज्ञानिक व्यवस्थापन सिद्धान्तको विकासमा तलकामध्ये कु न व्यवस्थापनविदले F.W. Taylor लाई सहयोग
गरेका थिए ?
(A) Gilberth (B) Henry Grant
(C) H. Faylor (D) क र ख
26. फे यलले आफू नो अनुसन्धानमा व्यवस्थापन शब्दको सट्टा कु न शब्द प्रयोग गरेका छन्‌?
(A) प्रशासन (B) शासन
(B) संयोजन (D) मुख्य व्यवस्थापक
18 B 19 A 20 A 21 C 22 A 23 B 24 C 25 D 26 A
27. हेनरी फे यलको जन्म कहाँ भएको हो ?
(A) फ्रान्स (B) इटाली
(C) जर्मनी (D) बेलायत
28. फे यल कहिले वरिष्ठ व्यवस्थापक बनेका थिए ?
(A) सन्‌1872 (B) सन्‌1867
(C) सन्‌1888 (D) सन्‌1892
29. फे यलले प्रतिपादन गरेका व्यवस्थापनका सिद्धान्तमा तलकामध्ये कु न पर्दछ ?
(A) कार्य विभाजन (B) सोपान शृंखला
(C) समानता (D) माथिका सबै
30. निर्देशनअन्तर्गत कार्य निर्धारण गर्नु, आदेश तथा निर्देशन दिनु र गतिशील नेतृत्व प्रदान गर्नु समावेश छन्‌भनी
परिभाषित गर्ने विद्वान को हुन्‌?
(A) Marshall E. Dimock (B) Earnest Dale
(C) Theo Haimann (D) Koontz & O’Donnell
31. निर्देशनका विशेषता तलकामध्ये कु न हो?
(A) मानवीय कार्य (B) लक्ष्यउन्मुख कार्य
(C) सिर्जनात्मक कार्य (D) माथिका सबै
32. निर्देशनको सिद्धान्त तलकामध्ये कु न होइन ?
(A) उद्देश्यमा सामञ्जस्यताको सिद्धान्त (B) आदेशमा एकताको सिद्धान्त
(C) प्रभावकारी नेतृत्वको सिद्धान्त (D) निर्देशन एक मानवीय कार्य
33. निर्देशनका तत्त्वहरू कति प्रकारका छन्‌?
(A) 3 (B) 4
(C) 5 (D) 6
34. निर्देशनका तत्त्वहरू तलकामध्ये कु न हो ?
(A) नेतृत्व (B) सुपरीवेक्षण
(C) उत्प्रेरणा (D) माथिका सबै
35. निम्नमध्ये नियन्त्रण प्रक्रियाको पहिलो चरण कु न हो?
(A) वास्तविक कार्यसम्पादन मापन
(B) कार्यसम्पादनस्तर निर्धारण
(C) सम्पादित कार्यको कार्यसम्पादनसँग तुलना
(D) सुधारात्मक कदम
27 A 28 D 29 D 30 A 31 D 32 D 33 C 34 D 35 A
36. नियन्त्रणको महत्त्वमा तलकामध्ये कु न पर्दछ ?
(A) वस्तुनिष्ठता (B) मितव्ययिता
(C) भविष्यमुखी (D) माथिका सबै
37. कार्यसम्पादनस्तरलाई भौतिक वा मौद्रिक रूपमा स्थापना गर्दा कार्यमान कस्तो हुन्छ ?
(A) परिमाणात्मक (B) गुणात्मक
(C) संख्यात्मक (D) माथिका सबै
38. कर्मचारीको गुणात्मक कार्यमानमा तलकामध्ये कु न पर्दछन्‌?
(A) कर्मचारीको मनोबल (B) व्यवस्थापक-कर्मचारीको सम्बन्ध
(C) उत्प्रेरणा (D) माथिका सबै
39. वास्तविक कार्यसम्पादन मापन नियन्त्रण प्रक्रियाको कु न चरणमा गरिन्छ ?
(A) पहिलो (B) दोस्रो
(C) तेस्रो (D) चौँथो
40. कार्यसम्पादनस्तर निर्धारणसँग बराबर वा सोभन्दा घटी वा बढी छ भनी पत्ता लगाउन के गर्नुपर्दछ ?
(A) कार्यसम्पादन मापन (B) सुधारात्मक कदम
(C) सम्पादित कार्यको कार्यमानसँग तुलना (D) भिन्नताको कारणहरू विश्लेषण
41. नियन्त्रण प्रक्रियामा सुधारात्मक कदम कु न चरणमा गरिन्छ ?
(A) पहिलो (B) दोस्रो
(C) तेस्रो (D) पाचौँ
42. प्रभावकारी नियन्त्रणका आवश्यकताहरू (आधारहरू) मा तलकामध्ये कु न पर्दछ ?
(A) उपयुक्तता (B) सरलता
(C) मितव्ययीता (D) माथिका सबै
43. प्रभावकारी नियन्त्रणका आवश्यकताहरू (आधारहरू) मा तलकामध्ये कु न पर्दैन ?
(A) लचकता (B) वस्तुनिष्ठता
(C) प्रविधि (D) पुनरावलोकन
44. समन्वय भनेको विभिन्न व्यक्ति तथा एकाइहरूका क्रियाकलापहरूको एकीकरण हो जसले साझा उद्देश्य
हासिल गर्ने कार्य गर्दछ भन्ने भनाइका प्रतिपादक को हुन?
(A) Tim Hannagax (B) Koontz & Wainrich
(C) George Terry (D) Hanry Fayol
36 D 37 A 38 D 39 B 40 C 41 D 42 D 43 C 44 A
45. समन्वय भन्नाले संगठनका विभिन्न क्रियाकलापहरू बीचमा तालमेल गरी सुमधुर सम्बन्ध स्थापित गर्नु हो
जसले संगठनका कार्य सफलतापूर्वक सम्पन्न गर्न सहयोग गर्दछ साथै संगठनको सफलतामा टेवा पुर्‍याउँछ भन्ने
भनाइका प्रतिपादक को हुन ?
(A) Tim Hannagax (B) Koontz & Wainrich
(C) George Terry (D) Hanry Fayol
46. तलकामध्ये समन्वयको महत्त्व कु न हो ?
(A) लक्ष्यहरूबीच मिलान (B) व्यवस्थापनको अभिन्न अंग
(C) असल मानवीय सम्बन्ध (D) माथिका सबै
47. साझा उद्देश्य प्राप्तिका लागि कार्यमा एकता ल्याउन सामूहिक प्रयत्नको व्यवस्था गर्नुलाई समन्वय भनिन्छ भन्ने
भनाइका प्रतिपादक को हुन?
(A) George Terry (B) Hanry Fayol
(C) Jems Muni (D) E.F.L. Brech
48. तलकामध्ये समन्वयको सिद्धान्त कु न हो ?
(A) प्रत्यक्ष सम्पर्क को सिद्धान्त (B) शीघ्र सुरुवातको सिद्धान्त
(B) प्रभावकारी सञ्चार प्रणालीको सिद्धान्त (D) माथिका सबै
49. तलकामध्ये समन्वयको सिद्धान्त कु न होइन ?
(A) प्रत्यक्ष सम्पर्क (B) शिघ्र सुरुवात
(C) निरन्तर समन्वय (D) कार्य प्रकृ ति
50. संगठनमा लक्ष्य प्राप्तिका लागि समूहलाई प्रभावित पार्ने क्षमता नै नेतृत्व हो भन्ने भनाइ कस्को हो ?
(A) स्टेफे न रोविन्स (B) स्टोन, फ्रिम्यान र गिलवर्ट
(C) अनर्ड तथा फिल्डमन (D) कु ञ्जर वाइरिच
51. ग्रिफिनका अनुसार विवेकपूर्ण निर्णय प्रक्रियाका कति चरणहरू हुन्छन्‌?
(A) 4 (B) 5 (C) 6 (D) 7
52. संगठनको लक्ष्य र उद्देश्यजस्ता मूलभूत विषयहरूमा गरिने निर्णयलाई के भनिन्छ ?
(A) सञ्चालन निर्णय (B) रणनीतिक निर्णय
(C) प्रशासनिक निर्णय (D) सामूहिक निर्णय
53. दैनिक कार्यसम्पादनको सिलसिलामा आउने समस्याहरू समाधान गर्नका लागि व्यवस्थापनले गर्ने निर्णयलाई
के भनिन्छ ?
(A) सञ्चालन निर्णय (B) प्रशासनिक निर्णय
(C) रणनीतिक निर्णय (D) सामूहिक निर्णय
45 D 46 D 47 C 48 D 49 D 50 A 51 D 52 B 53 A
54. रणनीतिक निर्णय तथा सञ्चालन निर्णयबीच सन्तुलन तथा समन्वय स्थापित गर्नका लागि गरिने निर्णय कु न
प्रकारको निर्णय हो?
(A) रणनीतिक निर्णय (B) सञ्चालन निर्णय
(C) प्रशासनिक निर्णय (D) सामूहिक निर्णय
55. सङ् गठनमा व्यवस्थापकहरूले आपसी छलफल तथा अन्तरक्रिया गरी लिइने निर्णयलाई के भनिन्छ ?
(A) प्रशासनिक निर्णय (B) रणनीतिक निर्णय
(C) सञ्चालन निर्णय (D) सामूहिक निर्णय
56. व्यवस्थापक (अख्तियारप्राप्त व्यक्ति) ले आफ्नै स्वविवेकमा गर्ने निर्णयलाई कु न प्रकारको निर्णय भनिन्छ ?
(A) नियोजित निर्णय (B) प्रशासनिक निर्णय
(C) एकल निर्णय (D) गेरनियोजित निर्णय
57. समस्याहरू समाधान गर्न लिइने निर्णयलाई के भनिन्छ ?
(A) नियोजित निर्णय (B) प्रशासनिक निर्णय
(C) एकल निर्णय (D) गैरनियोजित निर्णय
58. संगठनमा अनपेक्षित र आकस्मिकरूपमा देखापर्ने नवीन समस्याहरू तथा विषयवस्तुका बारे लिइने निर्णयलाई
के भनिन्छ ?
(A) नियोजित निर्णय (B) एकल निर्णय
(C) प्रशासनिक निर्णय (D) गैरनियोजित निर्णय
59. सबै प्रकारका निर्णयहरूलाई दुई समूहमा वर्गीकरण गर्ने विद्वान को हुन्‌?
(A) ग्रिफिन (B) सिमोन (C) पिटर ड्युकर (D) डिमक
60. निर्णय गर्नु भनेको विकल्पहरूमध्येबाट एक कार्यदिशा छनौट गर्नु हो भनी निर्णय निर्माणलाई परिभाषित गर्ने
विद्वान को हुन्‌?
(A) कु ञ्ज तथा वाइरिच (B) जेम्स स्टनर
(C) जर्ज आर. टेरी (D) एस. पी. रोबिन्स
61. निर्णयकर्तालाई निर्णय गर्नु पूर्वदेखि निर्णयको कार्यान्वयनसम्म पुग्न विभिन्न 9 चरण पार गर्नुपर्दछ भन्ने विद्वान
को हुन्‌?
(A) Earnest Archer (B) Mary Coulter
(C) Herbert Simon (D) S.P. Robbins
62. निर्णय लिनुको महत्त्वको सन्दर्भमा निम्नमध्ये कु न सही हो ?
(A) निर्णय प्रक्रियाको सर्वव्यापकता (B) लोचदार कार्यसमय
(C) व्यवसायको सफल सञ्चालन (D) समन्वयको समस्या
54 C 55 D 56 C 57 A 58 D 59 C 60 A 61 A 62 C
63. तलकामध्ये राम्रो निर्णयको विशेषता कु न होइन ?
(A) कार्यमुखी (B) लक्ष्यके न्द्रित
(C) कार्यान्वयनमा क्षमता (D) सेवाग्राहीमुखी
64. Robbins र Coulter ले निर्णय निर्माण प्रक्रियालाई कति चरणमा समेटेका छन्‌?
(A) 7 (B) 8 (C) 9 (D) 10
65. ग्रिफिन्सले विवेकपूर्ण निर्णय प्रक्रिया कति चरणको हुन्छ भनेका छन्‌?
(A) 6 (B) 7 (C) 8 (D) 9
66. निर्णय प्रक्रियामा तलकामध्ये कु न अवस्थाको विश्लेषणलाई महत्त्व दिइँदैन ?
(A) जोखिम व्यवस्थापन (B) अनिश्चितता
(C) रचनात्मक (D) सुनिश्चितता
67. तलकामध्ये कु न निर्णय लिनुको महत्त्व होइन ?
(A) व्यवस्थापकीय कार्यहरूको कार्यान्वयन (B) व्यवस्थापकीय कार्य सम्पादनको मूल्याँकन
(C) उत्प्रेरणा तथा मनोबलमा वृद्धि (D) व्यवसायको सफल सञ्चालन
68. ल्याटिन भाषाको कु न शब्दबाट Motivation शब्द बनेको हो ?
(A) To move (B) Motive
(C) Movere (D) Morale
69. उत्प्रेरणा एक निश्चित दिशामा अग्रसर हुने लक्ष्य प्राप्त गर्न तीव्र इच्छा वा तनाव हो भन्ने भनाइका प्रतिपादक को
हुन?
(A) कु ञ्ज र वाइरिच (B) क्लालोर साटेल
(C) एस.पी. रोबिन्स (D) एम. कोल्टर
70. उत्प्रेरणाको विशेषता तलकामध्ये कु न हो?
(A) मनोवैज्ञानिक प्रक्रिया (B) लक्ष्यमुखी
(C) जटिल सामाजिक प्रक्रिया (D) माथिका सबै
71. मास्लोले मानिसका आवश्यकतालाई कति तहमा विभाजन गरेका थिए ?
(A) 3 तह (B) 4 तह (C) 5 तह (D) 6 तह
72. मानिसले बाँच्नका लागि गास, वास, कपासको आवश्यकता पर्दछ । यो मास्लोको कन आवश्यकताअन्तर्त
पर्दछ ?
(A) शारीरिक आवश्यकता (B) अहम्‌आवश्यकता
(C) सामाजिक आवश्यकता (D) सुरक्षा
63 D 64 B 65 A 66 C 67 C 68 C 69 D 70 D 7 C 72 A
 1
73. कर्मचारी तथा कामदारहरू जागिरमा हुँदा या जागिर छाडिसबेपछि हुन सक्ने विभिन्न दुर्घटनाहरू बिरामी,
अंगभंग, मृत्यु, आर्थिक तहसनहसबाट बच्न बीमाको आवश्यकता मंहसुस गर्दछन्‌। यो मास्लोको कु न
आवश्यकताअन्तर्गत पर्दछ ।
(A) शारीरिक आवश्यकता (B) सुरक्षा आवश्यकता
(C) सामाजिक आवश्यकता (D) अहम आवश्यकवा
74. मास्लोले आवश्यकता शृंखला सिद्धान्तको अन्तिम आवश्यकता भनी तलकामध्ये कु न आवश्यकतालाई
भनेका छन्‌?
(A) शारीरिक आवश्यकता (B) सुरक्षा आवश्यकता
(C) सामाजिक आवश्यकता (D) आत्मसन्तुष्टि आवश्यक्ता
75. मास्लोले आत्मविश्वास, आत्मसम्मान तथा पद, स्वतन्त्रता, कदर, मर्यादा, शक्ति, इज्जत तथा प्रतिष्ठा, प्रशंसा,
पहिचान, निर्णयमा अधिकार आदि आवश्यकतालाई के भनेका छन्‌।
(A) शारीरिक आवश्यकता (B) अहम्‌आवश्यकता
(C) सामाजिक आवश्यकता (D) आत्मसन्तुष्टि
76. उत्प्रेरणा आरोग्य सिद्धान्तका प्रतिपादक को हुन्‌?
(A) प्रो. फ्रे डरिक हर्जवर्ग (B) अब्राहम मास्लो
(C) क्यालोर साटेल (D) रोविन्स
77. हर्जवर्गले आफ्नो अनुसन्धानबाट मानवीय तत्त्वलाई कति भागमा विभाजन गरेका छन्‌?
(A) 2 (B) 3 (C) 4 (D) 5
78. आरोग्य तत्त्वअन्तर्गत तलको कु न पर्दछ ?
(A) सामाजिक मर्यादा (B) सुपरीवेक्षकको गुण
(C) कामको सुरक्षा (D) माथिका सबै
79. आरोग्य तत्त्वअन्तर्गत तलको कु न पर्दैन ?
(A) संस्थाको नीति तथा प्रशासन (B) व्यक्तिगत जीवन
(C) चुनौतीपूर्ण कार्य (D) तलब/भत्ता
80. हर्जवर्ग तथा उनका सहयोगीहरूले पहिचान गरेका उत्प्रेरक तत्त्वहरू तलकामध्ये कु नकु न हुन्‌?
(A) चुनौतीपूर्ण कार्य, उपलब्धि (B) उन्नति, विकास
(C) उत्तरदायित्व, पहिचान, मान्यता (D) माथिका सबै
81. उत्प्रेरणाका सम्बन्धमा X र Y सिद्धान्तका प्रतिपादक को हुन्‌?
(A) म्याक ग्रेगर (B) हर्जवर्ग
(B) अब्राहम मास्लो (D) कु ञ्जर वाइरिच
 73 D 74 D 75 B 76 A 77 C 78 D 79 C 80 D 81 A
82. X सिद्धान्तले व्यक्तिको कस्तो पक्षको विश्लेषण गरेको छ ?
(A) आर्थिक पक्ष (B) नकारात्मक पक्ष
(C) सकारात्क पक्ष (D) माथिका सबै
83. Y सिद्धान्तले व्यक्तिको कस्तो पक्षको विश्लेषण गरेको छ ?
(A) आर्थिक पक्ष (B) नकारात्मक पक्ष
(C) सकारात्क पक्ष (D) माथिका सबै
84. म्याक ग्रेगरको X सिद्धान्तको मान्यताहरूमा तलको कु न पर्दछ ?
(A) व्यक्ति स्वतः स्फु र्त भएर कामप्रति अभिप्रेरित हुँदैन ।
(B) व्यक्तिलाई नियन्त्रण तथा आदेश आवश्यक हुन्छ ।
(C) डर, त्रास र आफू लाई हुन सक्ने सम्भावित नोक्सानीका कारण मात्र कामप्रति अभिप्रेरित हुन्छ ।
(D) माथिका सबै
85. व्यवस्थापकीय नेतृत्व भनेको समूहका सदस्यहरूको कार्यसँग सम्बन्धित क्रियाकलापहरूलाई निर्देशित र
प्रभावित पार्ने प्रक्रिया हो भनी परिभाषित गर्ने विद्वान को हुन्‌?
(A) स्टेफे न रोविन्स (B) स्टोन, फ्रिम्यान र गिलवर्ट
(C) अनर्ड तथा फिल्डमन (D) कु ञ्जर वाइरिच
86. मुख्यतया नेतृत्व शैली कति प्रकारका हुन्छन्‌?
(A) 2 (B) 3
(C) 4 (D) 5
87. तलकामध्ये कु न नेतृत्व शैली हो ?
(A) तानाशाही नेतृत्व शैली (B) प्रजातान्त्रिक नेतृत्व शैली
(C) स्वतन्त्र नेतृत्व शैली (D) माथिका सबै
88. नेतृत्व विशेषता तलकामध्ये कु न होइन ?
(A) प्रभाव पार्ने क्षमता (B) अधिकारको समान वितरण
(C) मनीवैज्ञानिक प्रक्रिया (D) नेतृत्वले परिस्थितिसँग घनिष्ट सम्बन्ध राख्दछ
89. निर्णय गर्ने अधिकार, नेतृत्व गर्ने र नियन्त्रण गर्ने सम्पूर्ण अधिकार एकजना नेतामा मात्र के न्द्रित छु ने नेतृत्व
शैलीलाई के भनिन्छ ?
(A) निरंकु श वा तानाशाही नेतृत्व शैली (B) प्रजातान्त्रिक नेतृत्व शैली
(C) स्वतन्त्र नेतृत्व शैली (D) क्रियाशील नेतृत्व शैली
82 B 83 C 84 D 85 B 86 B 87 D 88 C 89 A
90. कु न नेतृत्व शैलैमा डर, धम्की, घटुवा, दण्डसजाय जस्ता नकारात्मक उत्प्रेरणाका विधिहरू अवलम्बन
गरिएको हुन्छ ?
(A) स्वतन्त्र नेतृत्व शैली (B) प्रजातान्त्रिक नेतृत्व शैली
(C) निरंकु श वा तानाशाही नेतृत्व शैली (D) क्रियाशील नेतृत्व शैली
91. कस्तो नेतृत्व शैलीमा सम्पूर्ण अधिकारलाई विके न्द्रीकरण गरिएको हुन्छ ?
(A) प्रजातान्त्रिक (B) निरंकु श
(C) स्वतत्र (D) माथिका सबै
92. मातहतका कर्मचारीहरुसँग छलफल तथा परामर्श गरी निर्णय गरिने नेतृत्व शैलीलाई कु न नेतृत्व शैली भनिन्छ?
(A) निरंकु श तानाशाही (B) निरंकु श
(C) स्वतन्त्र (D) प्रजातान्त्रिक
93. कस्तो प्रकारको नेतृत्व शैलीमा मातहतका कर्मचारीहरू स्वनिर्देशित, स्वनियन्त्रित र स्वउत्प्ररित हुन्छन्‌?
(A) प्रजातान्त्रिक (B) स्वतन्त्र
(C) क्रियाशील नेतृत्व (D) माथिको कु नै पनि होइन
94. कु न नेतृत्व शैलीमा नेताले आफ्ना सम्पूर्ण अधिकार मातहतका कर्मचारीहरूलाई प्रत्यायोजन गरेको हुन्छ ?
(A) प्रजातान्त्रिक (B) निरंकु श
(C) स्वतन्त्र (D) माथिका सबै
95. POSDCoRD लाई व्यवस्थापनका कार्यहरुको रुपमा अघि सार्ने व्याक्ति को हुन ?
(A) इल्टन मायो (B) लुथर गुलिक
(C) एफ डब्लु टेलर (D) टेरी
96. लुथर गलिकको व्यवस्थापनका कार्यहरु POSDCoRD मा B भन्नाले के भुझिन्छ ?
(A) Budgeting (B) Briefing (C) Broadcasting (D) Buffering
Note: POSDCoRD सिद्धान्त अन्तर्गत Planning, Organizing, Staffing, Directing, Co-ordinating,
Reporting र Budgeting पर्दछन ।
97. मानव सम्बन्ध सम्बन्धी सिद्धान्तका प्रतिपादक को हुन?
(A) इल्टन मायो (B) लुथर गुलिक
(C) एफ डब्लु टेलर (D) टेरी
98. पदधति सिद्धान्त (System Theory) का प्रतिपादक को हुन?
(A) Henry Fayol (B) Talcot Parson
(C) Elton mayo (D) Max webwer
 90 C 91 A 92 D 93 B 94 C 95 B 96 A 97 A 98 B
99. कर्मचारीतन्त्रीय सिद्धान्त (Bureaucratic Theory) का प्रतिपादक को हुन?
(A) Henry Fayol
(B) Talcot Parson
(C) Elton mayo
(D) Max webwer
100. Espirit de crops भन्नाले के बुझिन्छ?
(A) Service is motto
(B) Be aware of organization
(C) Team spirit
(D) Product is strength