K1 El-Umde

EL-UMDE
Fi dadil-Udde
Abdulkadir Bin Abdulaziz
www.davetvecihad.com
Aratrma Serisi 1. Kitap
rtibat Adreslerimiz
davetvecihad@gawab.com davetvecihad@maktoob.com elhadid@gawab.com
Kitabn Orjinal smi
3 EL-UMDE F DADL-UDDE
ggggggggggggya ya a gggggggggggg2
MUKADDME
phesiz ki hamd Allaha aittir. Ondan yardm diler ve Ona istifar ederiz. Nefislerimizin erlerinden ve amellerimizin ktlklerinden Allaha snrz. Allahu Teala kime hidayet ederse onu saptracak ve kimi de saptrrsa ona hidayet edecek yoktur. Allahtan baka ilah olmadna, tek olup ortann bulunmadna, Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem Onun kulu ve Rasul olduuna ehadet ederim. Ey iman edenler! Allah'tan, Ona yarar ekilde korkun ve ancak Mslmanlar olarak can verin. 1 Ey nsanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan, ondan eini var eden ve ikisinden pek ok erkek ve kadnlar meydana getiren Rabbinizden saknn. Kendisi adna birbirinizden dilekte bulunduunuz Allah'n ve akrabann haklarna riayetsizlikten de saknn. Allah phesiz hepinizi grp gzetmektedir. 2 Ey iman edenler! Allah'tan saknn, drst sz syleyin de Allah ilerinizi kendinize yararl klsn ve gnahlarnz size balasn. Kim Allah'a ve Rasulne itaat ederse, phesiz byk bir kurtulua ermi olur. 3 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Ameller ancak niyetlerledir. Herkes niyetinin karln alr. Kim Allaha ve Rasulne hicret
1 2
3 Ali mran/102 4 Nisa/1 3 33 Ahzab/70-71
EL-UMDE F DADL-UDDE
ediyorsa, hicreti onlara olur. Ama kim bir dnyalk elde etmek veya bir kadnla evlenmek iin hicret ediyorsa, onun hicreti onadr. 1 Bundan sonra: Tevhid ars isimli risalemizde Rububiyet Tevhidinin, kullar iin kurallar koyma hakk dahil olmak zere, yaratma iinde Allahu Tealay birlemeyi gerektirdii gibi, emretme iinde de birlemeyi gerektirdiini belirttim. Allahu Teala Yaratmak ve emretmek Onun hakkdr 2 buyurmaktadr. Uluhiyet Tevhidi ise Allahu Tealann rasulleriyle gnderdii emir ve kurallarna uymay gerektirir. Ki bu rasullerin sonuncusu Muhammeddir Sallallahu Aleyhi ve Sellem. Onu Sallallahu Aleyhi ve Sellem kyamet gnne kadar insanlarn dnya ve ahirette yararn salayacak detayl ve yeterli din ile gnderdi. Allahu Teala yle buyurur: Bugn size dininizi tamamladm 3 Her eyi aklamak zere Kitap sana indirdik. 4 Ayrla dtnz her konunun hkm Allahadr 5 Allahu Teala her konuda hkm belirtmi ve insanlarn baka bir hkme ihtiyalar kalmamtr. Allahu Tealann verdii hkmden bakasna sapanlar, Ondan baka ilah edinmi olurlar. nk bu durumda emretme ve hkm vermede Allahu Teala birlenmemi olur. Allahu Teala yle buyurur: Hkm sadece Allaha aittir. O size kendisinden bakasna ibadet etmemenizi emretmitir 6 Allahu Tealann bu hakkn kim Ondan bakasna verirse, Allaha denk ve benzer kabul etmi olur. Bu ise ak kfrdr. Allahu Teala yle buyurur: yle iken, kfredenler Rablerine bakalarn denk tutuyorlar. 7 Yani, Allahu Tealann hkm koyma ynndeki fiil ve sfatlar konusunda Allaha benzerler ve denkler kabul ederler. Bundan da anlalyor ki komnizm, sosyalizm, demokrasi benzeri, kiilerin uydurduu ve Allahu Tealann indirmedii btn beeri sistemler ak bir kfrdr. Birok Mslman lkede egemen olan azgn ynetimler, yeryznde Allahu Tealann kullar zerindeki ilahlk hakkna ak bir saldr
1 2
Buhari ve Mslim 7 Araf/54 3 5 Maide/3 4 16 Nahl/89 5 42 ra/10 6 12 Yusuf/40, 67 7 6 Enam/1
konumundadrlar. Allahu Teala, Gkte de, yerde de ilah Odur 1 buyurmaktadr. Yani gkte ve yerde kendisine ibadet edilmesi gereken sadece Odur. Allahn bu hakkna yaplan saldrya Mslmanlarn kar koymalar gerekir. nk bu, Ey iman edenler! Eer siz Allaha yardm ederseniz, O da size yardm eder ve ayaklarnz sabit klar. 2 buyruunun anlam ve gereidir. Bu kar koymann ad; Allah Yolunda Cihadtr. phesiz Allahu Tealann kullara ihtiyac yoktur. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Ey Kullarm, bana zarar veremezsiniz ki bana zararnz dokunsun ve yarar veremezsiniz ki bana yararnz dokunsun 3 Allahu Teala, bu dnyada bizi kafirlerle imtihan etmektedir. mannda doru olup cihad emrine sarlacak kiilerle, imannda yalanc olup bu emre katlmaktan kanacak olanlar ortaya karmak istemektedir. Allahu Teala yle buyurur: Ey insanlar! Sabreder misiniz diye sizi birbirinizle snarz. Rabbin her eyi grr. 4 And olsun ki sizi, iinizden cihada kanlar ve sabredenleri meydana karana ve haberlerinizi aklayana kadar deneyeceiz. 5 Allahu Teala kafirleri bir anda yok etmeye kadirdir. nk O Subhanehu ve Teala Ol deyince her ey annda oluverir. Cihad emretmekten amac, bizim imanmzda samimiyetimizi lmektir. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Savata inkar edenlerle karlatnzda boyunlarn vurun. Nihayet onlara iyice vurup sindirince ba skca balayn (esir aln). Sava sona erince onlar ya karlksz, ya da fidye ile salverin. Allah dilemi olsayd, onlardan baka trl intikam alabilirdi. Bunun byle olmas, kiminizi kiminizle denemek iindir. Allah yolunda ldrlenlere gelince; Allah kendi yolunda ldrlenlerin ilerini boa karmaz. 6 Hak urunda cihad eden, ancak kendisi iin cihad etmi olur. phesiz Allah, alemlerden mstanidir. 7 Bu gerek hepimizi u soru ile yzyze getirmektedir: Bizler bu ekilde zayf, blnm ve aresiz bir durumda iken cihad grevini nasl yerine getirebiliriz? Allahu Teala bu soruya yle cevap vermektedir:
1 2
43 Zuhruf/84 47 Muhammed/7 3 Mslim merfu olarak Ebu Zerden Radyallahu Anhu rivayet etmitir. 4 25 Furkan/20 5 47 Muhammed/31 6 47 Muhammed/4 7 29 Ankebut/6
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allah'a ve Rasulne itaat edin; ekimeyin, yoksa korkar baarszla dersiniz ve kuvvetiniz gider. Sabredin, dorusu Allah sabredenlerle beraberdir. 1 Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn, onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir, siz asla hakszla uratlmazsnz. 2 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Cihada g yetirilemedii zaman onun iin kuvvet ve sava atlar hazrlamak gerekir. nk vacibin ancak kendisi ile yaplabildii ey de vaciptir. 3 Bu durumda, yukardaki sorunun cevab; cihad grevini yerine getirmek iin ona hazrlk yapmak gerektiidir. Bu hazrln mminleri mnafklardan ayran bir l olduunu Allahu Teala yle belirtmektedir: Eer onlar savaa kmak isteselerdi elbette bunun iin bir hazrlk yaparlard. Fakat Allah onlarn davranlarn irkin grd ve onlar geri koydu. Oturanlarla (kadn ve ocuklarla) beraber oturun denildi. 4 Vacip olan bu hazrlk, el-Umde fi dadil-dde isimli bu kitabmzn konusudur. Cihada hazrlk, Mslman cemaat oluturmakla balar. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahn bana emrettii be eyi ben de size emrediyorum; Cemaat, dinlemek, itaat etmek, hicret ve cihad. 5 Cihadn yolu, cihada iman eden, bakalarn ona tevik eden ve onun iin en gzel ekilde hazrlk yapan mminlerden bir cemaat oluturmakla balar. Allahu Teala yle buyurur: Mminleri savaa tevik et. 6 Cihada hazrlk iki eittir: Maddi hazrlk ve imani hazrlk. Maddi Hazrlk: Nicelik, yani say boyutunda hazrlktr. ki blm halinde ele alnr. Bunlardan ilki, cemaati oluturmak, onun ynetimi ve bireylerinin ilikilerini dzenlemekle ilgili izlenecek eri yolu belirtir. Dieri ise askeri teknikle alakal blmdr.
1 2
8 Enfal/46 8 Enfal/60 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/259 4 9 Tevbe/46 5 Ahmed ve Tirmizi rivayet etmi, Tirmizi sahih olduunu belirtmitir. 6 8 Enfal/65
mani Hazrlk: Nitelik boyutuyla ilgili temel hazrlk olup, mcahid bireyin imani ynden hazrlanmas ve cemaatin eri esaslar zerinde yetitirilmesini belirtir. Bu kitap, maddi hazrln eri boyutu ile imani hazrln byk bir blmn iermektedir. Bu kitab yazarken, bizzat askeri ve cihad eitimi ierisinde olan deerli baz kardeler, eitim ve cihad meydanlarnda mcahid fertlerin birbirleriyle ilikileri konusunda izlenecek yolla ilgili baz konular yazmam istediler. Bunun zerine Allahtan hayr dileyerek bu kitab her iki ihtiyac karlayacak ekilde yazmaya karar verdim. Dolaysyla bu kitap hem hazrlk yapma konusunu hem de askeri eitim veren kamplar ile alakal iler ve bu kamplardaki kardelerin birbirleri ile alakalar konusunu iermektedir. Zaten eitim, hazrln temel bir parasdr. kinci konu ile birlikte birinci konuyu da ele aldm ve askeri eitim kamplarnda rehber bir kitap olabilecek ekilde hazrladm. slami cemaat almasnn kltlm bir rnei olan bu kamplar zerinde sylenecek olan eyler ayn zamanda btn slami oluumlar da kapsamaktadr. nszden sonra kitap u be blm halinde ele alnmaktadr: 1- hlas ve Kiinin Ecrini Allahtan Beklemesi Hakknda Ksa Bir Hatrlatma 2- Mslmanlar in Askeri Eitimin Hkm 3- Ynetim 4- Emirin Grevleri 5- yelerin Grevleri Kitap, bu konular ile ilgili olarak aadaki hususlar kapsamaktadr: a) eri Yntem le lgili Konular: Kitabn belkemii budur. Yneten ve ynetilen olarak slami almada Mslman bireyin dier kardeleriyle ilikisini ele alr. b) Cihad le lgili Konular: Bundan ama, cihadn fkhi hkmlerini sergilemek deil, sadece slamda cihadn yerini belirtmektir. Bu blmn baln Cihad le lgili Esaslar olarak belirledim ve cihad hakknda fkhi baz konular da bu blmde ele aldm. c) slam Anlama le lgili Temel ller: Bu blmn ismini ise, Kuran ve Snnete Sarlmann Vaciplii yahut Ehl-i Snnet velCemaatin Menheci olarak belirledim. d) Mslman Bireyin Kardeleriyle likilerini Kapsayan slami ller. Bu konular birbiriyle ilikisiz gibi alglanabilir. Ancak gerekte, bir tek hedef olan Allah yolunda cihad, bu cihadn sebepleri, ona hazrlk, onun
EL-UMDE F DADL-UDDE
amac ve bu cihadn, mnafklarn ve Allaha giden yol zerinde engel olanlarn istismar etmesinden korunmas konularn aydnlatmaya yneliktir. Kimi yerlerde konumuzla ilgili yaplan baz itirazlara cevap vermek durumunda kaldk. Msterik ve benzerlerinin ortaya attklar phelerden daha zararl olmas sebebiyle, Mslman evrelerden ykselen kimi itarazlara cevap vermeye altm. Zaten msteriklerin ve onlarn yandalarnn itirazlarna, deerli baz Mslman yazarlar cevaplar vermilerdir. Baz konular zerinde uzunca durdum. nk bu kitabn Mslman kardelerimize retici bir rehberlik yapmasn istedim. Verdiim her hkm veya naklettiim her sz mutlaka Kuran ve Snnete dayandrmaya altm. Bylece Allahn dinine yardm etmek iin alanlarn ve btn Mslmanlarn zihnine, eri bir delil olmadka, kimsenin szn kr krne kabul etmemeleri ynteminin yerlemesini istedim. nk biz sadece Allahu Tealann ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sylediklerini din olarak kabul ederiz. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Bunlar Allah'n yasalardr. Allah'a ve Rasulne kim itaat ederse onu ilerinden rmaklar akan cennetlere koyacaktr, orada temellidirler, byk kurtulu budur. Kim Allah'a ve Rasulne ba kaldrr ve yasalarn aarsa, onu temelli kalaca cehenneme sokar. Alaltc azap onadr. 1 Sadece Allah ve Rasul yanlmaktan uzaktr. Allahu Teala bizlere, anlamazlk durumunda zm iin Allaha ve Rasulne bavurmay farz klmtr. nk bu ikisi dnda masum olan yoktur. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin. Eer bir hususta anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibaryla en gzeldir. 2 Kurana, snnete, muteber bir icmaya veya sahih bir kyasa dayanmadka hibir kimsenin sz Allahn dininde kabul edilmez. Bunu bilmek, Allaha davet adna Allaha giden yolu kesenlerin tuzaklarna Mslmann dmemesi iin zorunludur. Tevhide ar Serisi ad ile bir seri oluturma gayretindeydim ve bu kitab o serinin bir halkas olarak ele aldm. Bu kitabn, bu seriye katlmas son derece uygundur. nk cihad; tevhid arsn yaymak, onu desteklemek ve korumak iin farz klnmtr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem Onun kulu ve
1 2
4 Nisa/13-14 4 Nisa/59
Rasul olduuna emrolundum 1 ehadet edinceye kadar insanlarla savamak ile
Yine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kyametin kopmasna yakn bir zamanda klla gnderildim. Ta ki sadece Allaha ibadet edilsin ve Ona ortak koulmasn. 2 Tevhid amatr. Cihad ise o amac gerekletirmenin yoludur. unu da belirtmek isterim ki, Buhari Rahimehullah gibi alimlerden caiz grenlerin yolunu takip ederek, delil gsterirken hadislerden bazlarnn bir ksmn almakla yetindiim yerler oldu. Bu kitab, karln Allahtan umarak ve kabul grmesini dileyerek yazdm. Yaynlanmasnda katks olan herkesten Allah raz olsun ve ecrini versin. Allahumme amin! Abdulkadir Bin Abdulaziz
1 2
Mttefekun Aleyhi Ahmed
10
EL-UMDE F DADL-UDDE
BRNC BLM
HLAS VE KNN, ECRN ALLAHTAN BEKLEMES HAKKINDA KISA BR HATIRLATMA
hlas; Allahtan baka her eyden uzaklaarak, dnyevi hibir kar ve ama gtmemek zere yalnz Allaha kulluk yapmak ve Ona hibir eyi ortak komamaktr. hlas; niyeti ve ameli, irk bulaklarndan arndrmaktr. mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Ameller ancak niyetlerledir. Herkes niyetinin karln alr. Kim Allaha ve Rasulne hicret ediyorsa, hicreti onlara olur. Ama kim bir dnyalk elde etmek veya bir kadnla evlenmek iin hicret ediyorsa, onun hicreti onadr. 1 Ebu Musa el-Eari Radyallahu Anhu, bir bedevinin Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem gelerek yle dediini rivayet eder: Ey Allahn
Rasul! Biri ganimet elde etmek iin savar, biri mehur olmak iin savar, biri de yerini grmek iin savar (bir rivayette cesaretini gstermek iin savar) biri de kavmiyetilik uruna savar. Bunlardan hangisi Allah yolundadr? dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Kim Allahn sznn en stn olmas iin savarsa, onun sava Allah yolundadr dedi. 2 Askeri eitim, cihadn mukaddimelerindendir ve ayn amalar tar. Eitim srasnda Mslman kii yaralanmaya veya ehit olmaya maruz kala1 2
Buhari ve Mslim Mttefekun Aleyhi
bilir. Bu nedenle niyetinin Allah iin olmas ve eitimi de Allahn szn stn klmak niyetiyle yapmas gerekir. Ecrini ancak bu ekilde alabilir. Mcahidler iin vaadedilen sevap, yaplan iin tamamen Allah Subhanehu ve Teala yolunda olmasna baldr. Bu nedenle mehur olmak, Falan kii kahramandr denilmesi veya memleketine dndnde arkadalarndan daha stn bir konum elde etmek iin Mslman bireyin eitim grmesi caiz deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kyamet gn hakknda ilk karar verilenler ehitlerdir. ehit rabbine gelir, ona nimetini tantr. O da tanr ve O nimet ile ne yaptn? denir. O da ehit oluncaya kadar senin yolunda savatm der. Bunun zerine bu kiiye; Hayr, yalan syledin, cesurdur desinler diye savatn ve istediin sylendi denir. Sonra yz st srlerek cehenneme atlmas emredilir ve cehenneme atlr 1 Mslman kiinin eitimi mali bir yarar, liderlik veya bakasnn nne gemek amacna ynelik olmamaldr. Nitekim bu eyleri elde etmeden nce de ldrlebilir ve hem dnya hem de ahiret sevabn kaybedebilir. Bu ise ak hsrandr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Dnya mal ve erefi iin abalayan kiinin dinine verdii zarar, a iki kurdun daldklar srye verdikleri zarardan daha byktr. 2 Bu hadis; mal ve eref, yani makam ve liderlik iin agzlln, kiinin dinine verdii zararn, a kurtlarn koyun srsne dalarak verdikleri zarardan ok daha byk olduunu aklamaktadr. Mslman kiinin eitimi, belirli bir grubu veya cemaati destekleme amacna ynelik de olmamaldr. Grubundan bakasyla beraber olmazsa eitimi brakacak ekilde olmamaldr. nk bu durumda kii, Allahn sznn stn olmas iin deil, grup, hizip veya cemaatin stn olmas iin savayor demektir. Bu ise, cahiliyye banazldr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunun iin yle buyurmaktadr: Hala cahiliyye davas m!? Braknz, nk bu dava kokumutur. 3 Kim de krkrne ekilmi bir bayrak altnda savar, kavmiyet iin fkelenir veya kavmiyetilie arr ya da ona yardm eder, bu esnada da ldrlrse bu lm cahiliye lmdr. 4
1 2
Mslimin Ebu Hureyreden rivayet ettii uzun hadisin bir blmdr. Ahmed ve Tirmizi, sahih bir senedle Kab bin Malikten rivayet etmitir. 3 Buhari 4 Mslim
12
EL-UMDE F DADL-UDDE
Kim de krkrne ekilmi bir bayrak altnda savar, kavmiyet iin fkelenir veya kavmiyetilik iin savarsa ve bu esnada da ldrlrse, mmetimden deildir. 1 Bylelerinin ahirette hibir nasipleri olmamakla beraber savata ve dine yardmda byk fedakarlklar olabilir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: phesiz Allah bu dini nasipleri olmayan kiilerle destekleyecektir. 2 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem safnda bu tr kiilerden savaanlar olmutur. Amanszca arpan, ama yaralandnda acsna sabredemeyip kendini ldren adam gibi. Bunu gren Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, phesiz Allah, bu dini facir kii ile de destekler 3 buyurmutur. Mslim, mer bnul-Hattabdan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Hayber gn Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabesinden bir grup geldi ve Falan kiiler ehid oldular dediler. Daha sonra bir adamn yanna gelerek Falan kii de ehittir dediler. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hayr, onu ganimetten ald bir abann iinde cehennemde grdm buyurdu. Buhari, Abdullah bin Amrdan yle rivayet eder: Rasulullaha szettiler. Rasulullah O atetedir dedi. Gidip baktlar ve ganimetten bir abay aldn grdler. Vakdi, bu adamn savata Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem binitini eken siyah biri olduunu ve ganimetten almas sebebi ile cehennemde olduunu belirtmitir.
Sallallahu Aleyhi ve Sellem hizmet eden ve len Kirkira adnda bir adamdan
Mnafklar, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda savaa katlr ve infak ederlerdi. Beni Mustalik Gazvesinde yer alp, Medineye dndmzde en aziz olan en aalk olan oradan karacaktr 4 diyen kii ve Tebk Savanda sahabeye dil uzatanlar da o mnafklardand. Ve yine Eer onlara (niin alay ettiklerini) sorarsan, elbette, biz sadece lafa dalm akalayorduk, derler. De ki: Allah ile, Onun ayetleriyle ve Onun Peygamberi ile mi alay ediyordunuz? 5 ayetinin haklarnda indii kiiler gibi. Onlarn harcamas konusunda da Allahu Teala yle buyurur: De ki: ster gnll verin ister gnlsz, sizden asla kabul olunmayacaktr. nk siz phesiz fask bir topluluk oldunuz. 6
1 2
Mslim Ahmed ve Tabarani, ravileri gvenilirdir. Bkz.Mecmauz-Zevaid 5/305 3 Buhari 4 63 Munafikun/8 5 9 Tevbe/65 6 9 Tevbe/53
Cihada katlmalarna ve harcama yapmalarna ramen mnafklar cehennemin dibinde olacaklardr. Allahu Teala yle buyurmaktadr: phesiz mnafklar cehennemin en alt tabakasndadrlar. Onlara yardmc bulamazsn. 1 Btn bunlarda bir ok ibretler bulunmaktadr. Cihad meydannda mnafk, facir, kt niyetli ve sevaptan nasipsiz kesimler bulunabilir. Btn bu kesimler Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda da olmutur. Saflarn arasnda kt kiiler vardr gerekesiyle cihada katlmamak caiz deildir. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda ordunun saflarnda bu kesimler bulunduu halde cihad yaplmtr. leride bu konunun detaylar ve konu ile alakal olarak bn-i Teymiyenin Rahimehullah fetvas aktarlacaktr. zellikle, kiinin iyi olmadna dair kimi deliller bulunmakta ise, iyi olarak saylabilmas iin mcahidlerden olmas ve harcama yapmas yeterli deildir. Yukarda, eletirildii halde savaa katlan kesimlerde grdmz gibi. Btn bunlar Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda meydana gelmise, gnmzde meydana gelmesinin ne derece mmkn olduu zerinde dnmek gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: yle bir zaman gelecek ki, sizler Rabbinize kavuuncaya kadar her gelen bir ncekinden daha erli olacak 2 Bundan maksat, Mslmann kt niyetten ve hevadan kendini korumaya almas gerektiidir. inde kim kt bir niyet grr veya kt heva hissederse, derhal onu dzeltmeli ve eytana iini ve cihadn boa kmasna sebep olacak frsatlar vermemelidir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: eytan akan kan gibi insanolunun iine sirayet eder. 3 Yine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Sonra niyetlerine gre dirilirler. 4 Enesin u hadisi niyeti tashih etmenin ne demek olduunu aklamaktadr: Kii sadece dnyalk iin Mslman olsa bile, ok gemeden onun iin slam dnya ve iindekilerin hepsinden daha sevimli olur. 5 Kiinin amel ve cihadndan yararlanabilmesi iin halis niyet zerinde olduuna dikkat etmesi gerekir. nk slam, cihadn ecrini niyetin doruluuna balamtr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Allah, kendisine iman ederek, Rasullerini tasdik ederek kendi yolunda cihada kan kii iin,
1 2
4 Nisa/145 Buhari 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mttefekun Aleyhi 5 Mslim
14
EL-UMDE F DADL-UDDE
onu ya cennetine koyacana veya ecir yahut ganimet kazanm olarak kt yuvasna geri dndreceine dair garanti vermitir. 1 Allahu Teala yle buyurmaktadr: De ki: inizdekileri gizleseniz de aa vursanz da Allah onu bilir. Gklerde ve yerde olanlar da bilir. Allah her eye kadirdir. Herkesin, iyilik olarak yaptklarn da ktlk olarak yaptklarn da karsnda hazr bulduu gnde (insan) isteyecek ki ktlkleri ile kendisi arasnda uzun bir mesafe bulunsun. Allah kendisine kar (gelmekten) sizi sakndryor. Allah kullarna ok evkatlidir. 2 Dmana kar savarken direnmede ve zaferin gelmesinde samimi niyetin ne byk rol oynadn anlamak iin u ayeti iyice dnmemiz gerekir: Andolsun ki o aacn altnda sana beyat ederlerken Allah, o mminlerden raz olmutur. Kalplerinde olan bilmi, onlara gven duygusu vermi ve onlar pek yakn bir fetih ile dllendirmitir. Yine onlar elde edecekleri bir ok ganimetler ile de mkafatlandrd. Allah stndr, hikmet sahibidir. 3 Allah onlarn kalplerinde olan bildi sznden maksat, Hudeybiyede yaptklar Rdvan Beyatna ballkta niyetlerinin doruluunu bilmesidir. Bu beyatta ldrlnceye kadar sabr ve sebat gstereceklerine dair sz vermilerdi. Bu iyi niyetin karl olarak Allahu Teala, onlara gvenlik vermitir. Bu gvenlikten maksat da sava alannda gvenlik ve istikrardr. Kalplerinde savatan kamamaya karar verdikleri iin Allah onlara yardm etmitir. 4 Gvenlikle beraber onlara yakn bir zafer ve ele geirecekleri bol ganimetler bahetmitir. Bu ayet, doru niyetinden dolay Allahn kiiye dnyadaki itaati konusunda ve dier ilerinde yardm ettiini, bununla birlikte ahiret sevab ile de mkafatlandrdn bildirmektedir. Doru niyetin belirtilerinden biri de, insanlarn vmesi veya yermesi ile itaat zerinde sebatn deimemesidir. Kiinin, kendisine verilen ve verilmeyenler, cihad yolunda beraber olduu kiilerin deimesi veya kendisini yar yolda brakmas sebebi ile sebatnn deimemesi ve bu yola bakoyanlarn azlndan rkmemesi iyi niyetin gstergesidir. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan nce de nice peygamberler gelip gemitir. imdi lr veya ldrlrse, keleriniz zerinde
1 2
Mslim 3 Ali mran/29-30 3 48 Fetih/18-19 4 Fethul-Bari, 6/118
(geriye) mi dneceksiniz? Kim keleri zerinde (geriye) dnerse, Allaha hibir zarar veremez. Allah kredenlerin mkafatn verecektir. 1 Bu ve benzeri sebeplerden dolay azim ve sebatn deimesi, yaplan amelin Allah Subhanehu ve Teala iin yaplmamas nedeniyledir. Doru niyetin yannda Mslmann bilmesi gereken eylerden biri de bu yolda gsterecei byk kk her trl abann salih bir amel olduu ve Allahn izniyle karln alaca gereidir. Yapm olduu amel neticesinde zafer ve stnlk elde etmesi ile etmemesi arasnda fark yoktur. Allahu Teala yle buyurur: Medinelilere ve evrelerinde bulunan bedevilere, savata Allah'n Peygamberinden geri kalmak, kendilerini ona tercih etmek yaramaz. nk Allah yolunda susuzlua, yorgunlua, ala uramak, kafirleri kzdracak bir yeri igal etmek ve dmana baar kazanmak karlnda, onlarn yararl bir i yaptklar mutlaka yazlr. Dorusu Allah iyilik yapanlarn ecrini zayi etmez. Allah, yaptklarnn karln en gzel ekilde kendilerine vermek zere, az veya ok sarf ettikleri her ey, yrdkleri her yol, onlar iin yazlr. 2 Askeri eitim bu ayetin kapsamna girer. nk Allah yolunda almaktr, infaktr, vadiler tepmektir, kafirleri fkelendirmektir. Onun iin biz Mslmanlar askeri eitim yaparak hazrlanrken, tpk sava, namaz ve orula Allaha Azze ve Celle ibadet ettiimiz gibi ibadet etmi oluruz. Bu manann, Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn.. 3 ayetinin emrine uyarak eitime katlan her Mslman kardein zihninde olmas gerekir. Eitim ve cihad, farz ve nafile olarak kulu Rabbine yaklatran en stn amellerdendir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: (Allah yolunda) Bir gn ve gece nbet tutmak bir ay oru tutmak ve namaz klmaktan hayrldr. Kii nbette lrse, hem yapm olduu ameli kaybolmaz, hem rzk verilir, hem de fitneden korunur 4 Yine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, insanlardan ayrlp ibadete ekilmek isteyen bir kiiye yle sylemitir: Yapma, birinizin Allah yolunda nbet tutmas, evinde yetmi yl namaz klmasndan daha stndr. Allahn sizi balamasn ve cennete koymasn istemez misiniz? Allah yolunda savanz. Kim bir devenin sam kadar Allah yolunda savarsa, ona cennet vacip olur 5 Yine aktarlmtr ki Allah Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle soruldu; Ey
1 2
3 Ali mran/144 9 Tevbe/120-121 3 8 Enfal/60 4 Mslim 5 Tirmizi rivayet etmi ve hasen olduunu bildirmitir
16
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allahn Rasul, cihada denk ne olabilir? Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Buna gcnz yetmez dedi ve kez bunu tekrarlad. Daha sonra ise yle dedi: Allah yolunda cihad eden kiinin misali, bu mcahid evine dnnceye kadar gndzleri oru tutan ve geceleri aralksz Kuran okuyup namaz klan kii gibidir. 1 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Cihad; hacdan, umreden ve iinde klnan bir namazn baka mescidlerde klnan namazdan yzbin kez daha faziletli olduu Mescid-i Haramda ibadete ekilmekten daha stndr. Allahu Teala yle buyurur: Hacca gelenlere su vermeyi, Mescid-i Haram onarmay, Allah'a ve ahiret gnne iman edip, Allah yolunda cihad eden ile bir mi tuttunuz? Allah katnda bunlar bir deildirler. Allah zulmeden bir milleti doru yola eritirmez. man eden, hicret eden ve Allah yolunda mallaryla, canlaryla cihad eden kimselere Allah katnda en byk dereceler vardr. te kurtulanlar onlardr. Rableri onlara katndan bir rahmet, honutluk ve iinde tkenmez nimetler bulunan cennetleri mjdeler. phesiz byk ecir Allah katndadr. 2 3 Mslimde Numan bin Beir Radyallahu Anhu kanal ile rivayet edilen hadiste getii zere, sahabenin Radyallahu Anhum hangi amelin daha stn olduu konusunda ihtilaf etmeleri zerine bu ayet inmi ve aralarnda hkmetmitir. bn-i Teymiye Rahimehullah baka bir yerde yle der: Bildiim kadaryla alimler, Allah Subhanehu ve Teala iin yaplan ibadetler arasnda, cihadn en stn olduu konusunda ittifak etmilerdir. Cihad; hac, nafile oru ve nafile namazdan daha faziletlidir. Allah yolunda nbet tutmak, Mekke, Medine ve Mescid-i Aksa yannda bulunmaktan daha faziletlidir. Hatta Ebu Hureyre Radyallahu Anhu yle der: Allah yolunda bir gece nbet tutmak, Hacerul-Esvedin yannda kadir gecesini geirmekten benim yanmda daha sevimlidir. Ebu Hureyre Radyallahu Anhu bir gece nbet tutmay, en kutsal geceyi, en kutsal yerde ibadet ederek geirmeye tercih etmitir. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabe Radyallahu Anhum Mekkede deil, Medinede otururlard. Medinede Allah yolunda nbet bekleme konumundaydlar. nk nbet, dmann korktuu ve dmandan korkulan bir yerde bulunmaktr. Kim dman defetmek niyeti ile bir yerde ikamet etmi olsa, nbet tutmu olur. Ameller de niyetlere gredir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allah yolunda birgn nbet tutmak, baka zamanlar1 2
Mttefekun Aleyhi 9 Tevbe/19-22 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/5, 35/160
da evlerde geirilen bin geceden daha hayrldr. 1 Mslim, Selmandan Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: Allah yolunda bir gn ve bir gece nbet tutmak, bir ay oru tutmak ve namaz klmaktan daha hayrldr. Kim nbette lrse ameli kendisine verilir, cennette rzklandrlr ve fitnelerden korunur. Yani Mnker ve Nekir sorgusundan kurtulur. Nbet tutmann karl bu ise, acaba cihadn karl nasl olur? 2 bn-u Kademe el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Ahmed bin Hanbel Rahimehullah yle demitir: Farzlardan sonra cihaddan daha faziletli bir amel bilmiyorum. Ayrca bu szn ayns, Ahmed bin Hanbelin Rahimehullah ashabndan bir gruptan da rivayet edilmitir. Esrem der ki: Ahmed Rahimehullah yle demitir: Allah yolunda cihaddan daha faziletli bir iyilik bilmiyoruz. Fadl bin Ziyad da yle der: Ebu Abdullaha (Ahmed) Allah yolunda cihad zikredildiinde aladn ve yle dediini duydum: Hibir iyilik ondan stn deildir. Yine bir bakas da ondan yle dediini rivayet eder: Dmanla karlamaya denk baka bir amel yoktur, kiinin bizzat savamas amellerin en stndr. Dmanla savaanlar, slam ve namuslarn savunanlardr. Hangi amel bundan stn olabilir ki? nsanlar gvenlik iinde iken onlar korku iindedirler. Canlarn Allah yoluna adamlardr. Cihad, mal ve can Allah yolunda sarfetmektir. Cihadn yarar, byk kk, zayf ve gl, kadn erkek btn Mslmanlar kapsar. Yararnda ve byklnde baka bir amel ona denk olmad gibi, stnlnde ve sevabnda da denk deildir. 3 mam Muhammed bin Hasan e-eybaninin Rahimehullah esSiyerul-Kebir isimli kitabn erheden mam Serahsi, Muaviye bin Kurradan Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: Her mmetin ruhbanl vardr, bu mmetin ruhbanl ise cihadtr. Serahsi Rahimehullah der ki: Ruhbanln anlam, kendini ibadete vermek ve dnya ileriyle uramay terketmektir. nceki milletlerde bu, insanlardan ayr yaama ve manastrlarda mr srme eklinde olurdu. nsanlardan ayr yaamak onlar iin daha faziletli saylrd. Rasullulah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu slamda ruhbanlk yoktur sz ile yasaklad ve bu mmetin ruhbanlk yolunun cihad olduunu belirtti. Cihad hem insanlarla beraber yaamak, hem dnya ilerinden syrlmak, hem de dinin zirvesi olan ilerle uramaktr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem cihad iin dinin zirvesidir demitir. Cihad ayn zamanda emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker grevini yerine getirmektir. Bu ise slam mmetinin niteliidir. Cihad amelinde dere-
1 2
Snen sahipleri rivayet etmi ve sahih olduunu aktarlmtr. bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/418 3 El-Muni ve e-erhul-Kebir, 10/368-369
18
EL-UMDE F DADL-UDDE
celerin en ycesi olan ehitlik derecesine ulamak vardr. Bu nedenle cihad, ruhbanln en gl halidir. Bu sebeplerden dolay baka ibadet ve itaatlarla megul olmay gereke gstererek hibir Mslman cihaddan ve askeri eitimden geri kalma hakkna sahip deildir. nk byle bir ey, blisin saptrmas ve yanltmas olur. bnul-Kayyimin belirttii gibi; eytann, kulun yoluna karaca engellerden altncs budur. Birinci engel, eytann kiiyi kfre drme abasdr. kincisi, bidatlara drme abasdr. cns, byk gnahlar iletme abasdr. Drdncs, kk gnahlar iletme abasdr. Beincisi, itaatlar yerine mbah eylerle megul etmesidir. bn-u Kayyim Rahimehullah yle devam eder: Altnc engel, kiinin itaat cinsinden olan ameller ierisinden ikinci dereceden neme sahip bir ameli birinci dereceden neme sahip baka bir amele tercih etmesidir. eytan en stn ve en yararl iler yerine bunlarla megul etmek iin onlar kul iin ssler, ierdii stnlk ve yararlar ne kararak sevdirir. nk sevabn asln kaybettirmeyi baaramaynca, en stn ve en mkemmel olan kaybettirmeye, en stn derecelerden yoksun brakmaya alr. En stn ve en iyi yerine, Allahn Subhanehu ve Teala en ok sevdii ve raz olduu eyler yerine, stn ve iyi olanla megul eder.. Baka bir hadiste Cihad amellerin zirvesidir denir. Bu engeli ancak basiret sahipleri, baar yolunda ilerleyen doru alimler aabilirler. Bunlar amellere gerek deerlerini veren ve her hak sahibine hakkn veren kiilerdir. 1 Amellerin birbirinden stnl konusunda bnul-Kayyimin
Rahimehullah syledikleri isabetli bir aklama olup Ehl-i Snnet vel-Cemaat akidesinde kabul edilen bir ilkedir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u
buyruu da buna delalet eder: man yetmi ksur veya altm ksur ubedir. En stn La lahe llallah szdr. En basiti, eziyet veren eyleri yoldan kaldrmaktr. Haya da imandan bir ubedir. 2 Eitim ve cihad srasnda, daha nce yapageldii Kuran- Kerim tilaveti, namaz, zikir, oru gibi nafilelerden olan baz eyleri yerine getirememesi sebebi ile Mslmann zlmemesi gerekir. nk btn bunlarn ecri Allahn izni ile kendisine verilir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kul hastalanr veya yolculuk yaparsa, salam ve mukim iken yaptklarnn benzeri kendisine yazlr 3 Allah yolunda eitim ve cihad amellerini yerine getirmeye muvaffak olanlar, bir ok kiinin mahrum kald bu nimetlerden dolay Allaha
1 2
Medaricus-Salikin, 1/222-226 Mslim 3 Buhari
yle buyurur: Allah yolunda ayaklar tozlanan kimseye ate dokunmaz. 1 Yine Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim bir devenin sam kadar Allah yolunda savarsa, ona cennet vacip olur. 2 Ancak bu hadislerde sz edilen sevabn kazanlmas iin, bu sevab kazanmaya engel bir takm sebeplerin olmamas gerekir. nk yukarda, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda savat halde kendilerinin cehennemlik olduklarn haber ettii kiiler olduunu grdk. Cesurdur denilmesi iin savaan kiinin hadisinden de bunu anlamaktayz. Kiinin sevap almasna mani olacak sebepler; gsteri, kahramanlk ve hret arzusu, hyanet, ganimet hrszl gibi bizzat sava esnasnda Mslman iin szkonusu olabilecei gibi, cihaddan sonra hayatnn geri kalan ksmnda da meydana gelebilir. bn-i Mesuddan merfu olarak rivayet edilen hadiste Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kendisinden baka ilah olmayan Allaha yemin ederim ki, biriniz cennet ile arasnda bir arn kalacak kadar cennet ehlinin ameli ile amel eder. Ama kitap nne geer ve cehennemliklerin ameli ile amel ederek atee girer. Yine biriniz cehennemliklerin ameli ile amel eder ve ceheneme bir arn kadar yaklar. Ama kitap nne geer ve cennetliklerin ameli ile amel ederek cennete girer 3 Yine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kul, cehennemliklerin amelini iler, halbuki cennet ehlindendir. Cennet ehlinin amelini iler, halbuki kendisi cehennem ehlindendir. Ameller ancak sonularna gredir. 4 Hadisin aklamasnda bn-i Hacer Rahimehullah yle der: bn-i Battal der ki; Kulun amelinin sonucunu bilmemesinde byk bir hikmet ve gzel bir tedbir vardr. nk amelinin sonucunu ve kurtulanlardan olduunu bilirse kendini beenir ve tembellik yapar. Helak olacan bilse daha ok itaatsizlik yapar. Korku ile mit arasnda olmas iin amelinin sonucu kendisine bildirilmemitir. 5 Bu nedenle kiinin yapaca cihadnn sevabn boa gtrecek sebepler konusunda daima dikkatli olmas gerekir. Nitekim Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda cihad ettikleri halde cehennemlik olduklar bildirilen kiiler olduunu, ona arkadalk yaptklar halde lmnden sonra dinden dndklerini gryoruz. Bunlarn tm salih ameller iledikten sonra kiinin sonunun kt olabileceine dair rneklerdir.
Subhanehu ve Teala hamd etmelidirler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
1 2
Buhari Ebu Davud ve Tirmizi rivayet etmilerdir.Tirmizi hadisin hasen olduunu sylemitir. 3 Mttefekun Aleyhi 4 Buhari 5 Fethul-Bari, 11/330
20
EL-UMDE F DADL-UDDE
Yine yz kiiyi ldrdkten sonra tevbe eden kiinin, yapm olduu bu tevbesini Allahn Subhanehu ve Teala kabul ettiini ve Firavunun sihirbazlarnn mmin ve ehid olarak ldklerini gryoruz. bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Gnn banda sihirbaz idiler, ama gnn sonunda tertemiz ehidler oldular. 1 Bu, Allahn Subhanehu ve Teala bir ltfudur ve onu diledii kiilere verir. Onun ltfu ok genitir. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Rablerinden korkarak titreyenler, Rablerinin ayetlerine iman edenler, Rablerine e komayanlar, Rablerine dnecekleri iin kalpleri rpererek vermeleri gerekeni verenler; ite onlar iyi ilerde yar ederler, o uurda ileri geerler. 2 Bu ayetin tefsirinde bn-i Kesir Rahimehullah yle der: mam Ahmed Rahimehullah, Aienin Radyallahu Anha yle dediini rivayet eder: Ey Allahn Rasul, Rablerine dnecekleri iin kalpleri rpererek vermeleri gerekeni verenler sznden maksat, Allahtan korktuu halde hrszlk yapan, zina eden ve iki ienler midir? Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur; Hayr, ey Sddkn kz! Aksine Allahtan korkarak namaz klan, oru tutan ve sadaka veren kiilerdir. Tirmizi ve bn-u Ebi Hatim, Malik bin Mivel yolu ile benzer lafzlarla yle rivayet ederler: Hayr, ey Sddkn kz, bilakis onlar namaz klan, oru tutan ve sadaka verenler olup kabul edilmemesinden korkanlardr. Belirtilen bu kiiler, yaptklar amellerinin u iki sebepten dolay kabul edilmemesinden korkanlardr: A- Amellerin sonu nemlidir. Sonlarn nasl olaca ise bilinmemektedir. B- Sonlar iyi olsa bile, amellerin Allah Subhanehu ve Teala tarafndan kabul edilip edilmeyecei de bilinmemektedir. Grnrde amel hayrl ve tam olabilir. Ama gsteri, kendini beenme, eziyet verme, haram yeme, baa kakma gibi Allah Subhanehu ve Teala tarafndan kabul edilmesine mani olacak gizli bir takm sebepler bulunabilir. Kabul edilmesine engel ak veya gizli hi bir sebep olmasa dahi; i, Allahn kula merhamet etmesine baldr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Hi biriniz ameli ile kurtulamaz. Bunun zerine Ey Allahn Rasul sizde mi? dediler. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Evet, Allah bana rahmet ve mafiret etmedike ben de kurtulamam dedi. 3 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Cennete herkes ameli ile deil, ancak Allahn rahmeti ile girer. bnul-Cevzi Rahimehullah yle der: Bundan drt sonu kar:
1 2
2/238 23 Mminun/57-61 3 Buhari
Birincisi: Amel etmeye muvaffak olmak Allahn Subhanehu ve Teala bir rahmetidir. Allahn rahmeti olmasa, kurtulua sebep olan iman ve itaat da meydana gelmez. kincisi: Klenin faydaland eyler, efendisine ait olan eylerdir. Efendisi ltfettii iin kle amel eder. Kendisine ne cret verilirse, efendisinin ltfundandr. ncs: Baz hadislerde cennete girmenin ve derecelerin verilmesinin Allahn rahmeti ile olduu belirtilir. Drdncs: taat amelleri ksa bir zaman iermesine ramen verilecek mkafat tkenmez. Tkenen eyin karlnda tkenmeyen mkafatn verilmesi, amellerin karl ile deil, Allahn ltfu ile olur. 1 Bundan maksat, Allahu Teala yolunda cihad etmek isteyen Mslmann, cihad meydannda olsun, hayatnn baka alanlarnda olsun, ak veya gizli amellerinden birini bozacak her trl sebepten uzak durmaya almasnn gerekliliidir. Hepimizin akibetinin iyi olmasn ve salih amellerimizin kabul edilmesini Allahtan Subhanehu ve Teala dileriz. Kardelerden biri bana yle bir soru sordu: Mcahid, sadece Allahn aile fertlerine harcamak zere bir maa ya da savata ganimet almas, Allahn yannda, o mcahidin sevabn azaltr m veya onu Allah Subhanehu ve Teala katnda alaca sevaptan mahrum eder mi? Cevap: Evet, Allah yolunda cihad eden kiinin asl maksat olmamasna ramen, dolayl olarak elde edecei dnyevi her yarar, Allahu Teala katnda onun ecrini azaltr. nk cihada kan kiinin niyetinde u drt eyden biri mutlaka bulunur: Birincisi: Kii, Allahn szn yceltmek iin deil de mal, bakanlk, hret ve buna benzer dnyevi yarar yahut Mslmanlar aleyhine ajanlk yapmak veya sava srasnda Mslmanlardan birini ldrmek iin savaa kmsa, atee girer. Yukarda belirttiimiz Ebu Hureyre Radyallahu Anhu hadisinde bu aka belirtilmitir. Orada kii Allaha Subhanehu ve Teala Senin iin savatm ve ehid oldum der. Allahu Teala ona; Yalan syledin. Cesurdur denilmesi iin savatn ve yle de denildi der ve gtrlmesini emreder, o da yzst srlerek atee atlr. 2 Bu kiinin niyeti kt olmasna ramen savaarak, dolayl olarak Allahn szn yceltmi olabilir. phesiz Allah, bu dini facir bir adam ile de destekler 3 hadisinden maksat
Subhanehu ve Teala szn yceltmek iin cihada kt halde, kendine veya
1 2
Fethul-Bari, 11/295-296 Mslim 3 Buhari
22
EL-UMDE F DADL-UDDE
da budur. Baka bir rivayette ise yle gemektedir: Ahirette nasipleri olmayan kavimlerle destekler 1 kincisi: Kii, Allahn Subhanehu ve Teala szn yceltmek amacyla savaa kar. Ancak bununla birlikte mal, hret veya liderlik de elde etmek ister. te bunun elde edebilecei hi bir ecri yoktur. Ebu Davud ve Nesai, salam bir sened ile Ebu mameden Radyallahu Anhu yle rivayet ederler: Bir adam gelerek, Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kii cret ve hret iin savaa kar. Bunun Allah katnda ecri var mdr? dedi. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Hibir ecri yoktur dedi ve bu szn kez tekrarlad. Her nde de Hibir ecri yoktur dedi ve unu ekledi: Allah, yalnz kendi rzas iin halis olarak yaplan ameli kabul eder. ncs: Kii baka bir ama tamakszn sadece Allahn Subhanehu ve Teala szn yceltmek iin savaa kar ve drdnc kta belirtilecek olan kiinin aksine biraz da ganimet elde eder. Elde ettii bu mal, Allah yolunda cihada kmas sebebi ile kendisine dnyada verilen bir karlktr ve ahirette alaca karln azaltr. Yukardaki soru ite bu nc durumla ilgilidir. Dnyalk her yarar, kiinin alaca ecrini azaltr. Drdncs: Baka bir ama gtmeden sadece Allahn szn yceltmek iin kii savaa kar ve dnyalk hibir ey elde etmez. te bu kii iin, tam ecir vardr. Alaca bu ecrin de mertebeleri bulunmaktadr. Bu mertebelerden en d, hibir ganimet almadan savatan salim olarak dnmektir. En yksek mertebe ise, kan dklen, at vurulan ve Allah Subhanehu ve Teala yolunda mal gidendir. Yaralanan ve ehid den de bunlar arasndadr. nc ve drdnc durumlarn delili, Abdullah bin Amr bin Astan rivayet edilen u hadistir: Allah yolunda cihada kp gazve yapan, selamete erip ganimetle dnen her ordu ve her seriyye ahirette elde edecei mkfatn te ikisine dnyada kavumu olur. Hibir ganimet elde edemeyen, korku geiren ve musibetlere mruz kalan her ordu ve her seriyye ise (ahirette) tam crete kavuur. 2 Baka bir rivayetinde ise yle geer: Savata sa kalarak ganimet alanlar, alacaklar ecrin te ikisini hemen alm olurlar. Ama savata yaralanan veya ganimet alamayanlara ecirleri ahirette tam olarak verilir. 3 Bu deliller, sadece Allahn Subhanehu ve Teala dinini yceltmek niyetiyle savaan kiinin ganimet almas durumunda ahirette alaca ecrin te
1 2
Ahmed ve Taberani, Ebu Bekradan rivayet etmilerdir. Mslim 3 Mslim
ikisini imdi alm olacan, ama hibir ganimet almadan dnerse ahirette tam olarak ecir alacan gsteren ak nasslardr. Buhari bu mesele iin, kitabnn Humus blmnde, Ganimet in Savaan Kiinin Ecri Eksilir Mi? bal altnda hkm belirtmeden hadisi zikretmitir. Orada Ebu Musa el-Earinin, Allahn sznn stn olmas iin savaan.. hadisini de vermitir. bn-i Hacer de Rahimehullah hadis ile alakal deiik durumlar aklayarak hadisi belli bir hkm ile kaytlamamtr. 1 Ancak Nevevi Rahimehullah, bu meselede kesin hkm belirterek yukarda verdiimiz Abdullah bin Amr hadisinin aklamasnda yle der: Doru olan; savaa katlp salim kalan veya ganimet alanlarn ecrinin len veya ganimet almayanlarn ecrinden az olduu, ganimetin, alacaklar ecrin bir blmnn karl olduudur. Ganimet alrlarsa, alacaklar ecrin te ikisini o anda alm olurlar ve bu ganimet onlar iin, aldklar ecrin bir paras olur. Sahabeden Radyallahu Anhum rivayet edilen mehur szler de buna uygundur. Bu szlerden birisi udur: Bizden ecrinden bir ey yemeden lenler olduu gibi, bu ecrinden tadanlar da vard. Hadisin lafzndan anlalan da budur. Buna aykr baka sahih bir hadis de yoktur. Bu nedenle meselenin belirttiimiz ekilde anlalmas gerekir. Kad Iyad da sylediimiz ekilde anlamay tercih ederek bu konuda kendi grlerini belirtmitir. Bazlar bu hadisin sahih olmadn ve aynen Bedir ehlinde olduu gibi, ganimet ald iin mcahidin sevabnn azalmasnn caiz olmadn sylerler. Bedir savalar mcahidlerin en faziletlileri olduu gibi, aldklar ganimet de en faziletli ganimettir derler. Bunlara gre hadisi rivayet eden Ebu Hani Humeyd bin Hani mehul bir ravidir. Bu nedenle hem kendisi ve hem ravileri mehur olan ve mcahidin hem ganimetten alacan hem de ecir kazandn belirten dier hadisi tercih ederler. Ebu Hani Humeyd bin Haniden Radyallahu Anhu gelen hadisi, sadece Mslim rivayet ederken, hem ecir hem ganimet kazandn belirten hadisi Buhari ve Mslim rivayet etmitir, derler. Halbuki bu gr birka ynden geersizdir. nk szkonusu iki hadis arasnda bir eliki yoktur. Delil gsterdikleri dier hadiste, kiinin ecir ve ganimet kazandn belirtirken, ganimet almasnn ecri azaltp azaltmadn belirtilmemektedir. Ecrinin ganimet almayann ecri gibi olduunu da sylemez. Hadis bu durumu ile mutlaktr. Ancak bizim ele aldmz hadis ise mukayyettir. Bu nedenle de mutlak olan hadisin mukayyet olanna gre anlalmas gerekir. Ebu Haninin mehul olduunu sylemeleri ise ak bir yanltr. Aksine o sika ve mehur bir ravidir. Leys bin Sad, Hayve, bnu Vehb ve baka imamlar rahimehumullah ondan rivayet etmilerdir. Ayrca rivayetin Ms1
Fethul-Bari, 6/226, 228, 229
24
EL-UMDE F DADL-UDDE
limin sahihinde yer almas, Ebu Haninin sikal meselesinde yeterli bir kanttr. Bedir ganimeti ile ilgili sylediklerinde de delil olacak bir ey yoktur. nk onlar ganimet almam olsalard, ecirlerinin yine ayn olup olmayaca belirtilmemitir. Sadece ganimet aldklar belirtilmitir. Onlarn gnahlarnn baland, Allahn Subhanehu ve Teala onlardan raz olduu ve cennet ehlinden olmalar, byk bir derece ve stnlk olmakla beraber, bundan daha stn bir derecenin olmamasn gerektirmez. Kad Iyadn aktard gibi geersiz grlerinden biri de onlarn u szdr: Ecrin te ikisinin hemen verilmi saylmas, usulsz alnm olan ganimetle ilgili olabilir. Bu byk bir hatadr. nk usulsz alnm bir ganimet olsayd, ecrin te ikisine tekabl etmezdi. Bazlar da, bundan maksadn, ganimet alamayanlarn ganimet alamad iin zlmekten dolay ecir alacan sylemektedir. Mal ve ehli zarar gren kiinin sevab katland gibi bunlarn da sevab katlanr demilerdir. Oysa bu da hadisin ak anlamna aykr bozuk bir grtr. Bazlar ise hadisin, hem sava ve hem de ganimet almak niyetiyle km olan kiilerin bundan dolay sevabnn eksik olduunu belirttiini syler. Bu da zayf bir grtr. Dorusu ise, sylediimiz gibidir. Allahu Teala en dorusunu bilir. 1 evkani Rahimehullah Neylul-Evtar 2 isimli kitabnda bu konu iin ayr bir blm ayrm ve Cihadda niyetin halis olmas, cihad iin cret ve yardm almak eklinde balklandrmtr. evkani Rahimehullah bu blmde hem yukarda belirttiimiz delilleri ve hem de bn-i Hacerin Rahimehullah sylediklerini nakleder ve Nevevinin aksine hadisleri belli bir hkm ile kaytlamaz. Bunlar, ihlas ve kiinin, ecrini Allahtan beklemesi hakknda ksa bir hatrlatma olarak aktarmak istediklerimizdir. Allahu Tealadan bizlere ve okuyucu kardelerimize faydal klmasn dileriz. Allahumme amin.
1 2
Sahih-u Mslim bierhin-Nevevi, 13/52-53 8/32
KNC BLM
MSLMANLAR N ASKER ETMN HKM
Bu blmde aadaki konular ilenmektedir: 1- Mslmanlar in Askeri Eitimin nemi 2- Mslmanlar in Askeri Eitimin Hkm 3- Askeri Eitim Kimler zerine Vaciptir? 4- Meru Mazeretleri Olanlar 5- Allah Yolunda Mali mkana Sahip Olmak
26
EL-UMDE F DADL-UDDE
1- MSLMANLAR N ASKER ETMN NEM

Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Size ullanmak zere, yabanc kavimlerin, tpk sofraya aran yiyiciler gibi birbirlerini aracaklar zaman yakndr. Orada bulunanlardan biri: O gn sayca az olmamzdan dolay m? diye sordu. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Hayr, bilakis o gn oksunuz. Lakin sizler bir selin getirip yd, hibir arl olmayan erpler durumunda olacaksnz. Allah, dmanlarnzn kalbinden size kar korku duygusunu karacak ve sizin kalplerinize zaaf atacak buyurdu. Orada bulunanlardan biri: Zaaf nedir ey Allahn Rasul? dedi. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Dnya sevgisi ve lm korkusu. 1 Yine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: yne 2 ile alveri yaptnz, kzlerin peine taklp iftilikle yetindiiniz ve cihad terkettiiniz zaman Allah size bir zillet verir ve yeniden dininize dnmedike sizden onu kaldrmaz. 3 Her iki hadis, ayn anlamda olup phesiz Mslmanlarn bugn iinde bulunduklar durumu anlatmaktadr. Bugn Mslmanlar dnyay sevmi, lmden nefret edip cihad terketmilerdir. Bu nedenle de Allahu Teala balarna kafir milletleri musallat etmi, zillet ve aalk bir hayat ile onlar, cihad terketmelerine kar cezalandrmtr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Size ne oldu ki, "Allah yolunda savaa kn!" denildii zaman yere aklp kalyorsunuz? Dnya hayatn ahirete tercih mi ediyorsunuz? Fakat dnya hayatnn geimi ahirete gre pek az bir eydir. Eer (gerektiinde savaa) kmazsanz, (Allah) sizi pek elem verici bir azap ile cezalandrr ve yerinize sizden baka bir kavim getirir. Siz (savaa kmamakla) Ona hibir zarar veremezsiniz. Allah her eye kadirdir. 4 bn-i merin Radyallahu Anhu hadisinde belirtilen zillet ve aalk ile Sevbann Radyallahu Anhu hadisinde belirtilen yabanc kavimlerin zerimize mesi, ayetin belirttii ackl azabn bir parasdr. Bundan kurtulu ise, Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Dininize dnmedike onu
Ebu Davud Sevbandan Radyallahu Anhu rivayet etmitir. El-Bani sahih oduunu aktarmtr. 2 yne: Faizle yaplan alverilerden bir eittir. zellii: Bir kiinin, vakti tayin edilmi bir bedel ile (veresiye) bir eyi birisine satmas, daha sonra ayn mal, satt kiiden pein olarak daha dk bir cret ile satn almasdr. Bu ekilde, pein bedel ile veresiye bedeli ayrarak faizli bir kar elde edilmi olmaktadr. 3 Ebu Davud hasen bir isnadla bn-i merden rivayet etmitir. El-Bani Sahih olduunu aktarmtr. 4 9 Tevbe/38-39
sizden gidermez sznde belirttii dntr. Bu dn ise, yukarda aktarlan ilk hadiste belirtildii gibi cihada dnle olur ve bu ...Topyekn sizinle savaanlarla siz de topyekn savan. Allahn saknanlarla beraber olduunu bilin 1 , Fitne ortadan kalkncaya ve din tamamen Allahn oluncaya kadar onlarla savan. (Kfre) son verirlerse phesiz ki Allah onlarn yaptklarn ok iyi grr 2 ayetlerinin de manasdr. phe yok ki Allahn Subhanehu ve Teala bu emri u soruyu akla getirecektir: Kalbinde merhamet olan kiiyi akna evirecek kadar acizlik, blnme ve fitne iinde olduumuz halde bu emri nasl yerine getirebiliriz? bn-i Teymiyenin Rahimehullah u szleriyle bu soruya cevap verebiliriz: Cihada g yetirilemedii zaman onun iin kuvvet ve sava atlar hazrlamak gerekir. nk vacibin ancak kendisi ile yaplabildii ey de vaciptir. 3 Cihada hazrlk iki ekilde olur. Birincisi; eri ilim ve nefislerin eitimi ile yaplacak olan imani hazrlktr. Allahu Teala yle buyurur: ..kendilerine (Allahn) ayetlerini okuyan, onlar tezkiye eden, Kitap ve hikmeti reten.. 4 kincisi ise; kuvvet hazrlayarak, bunun eitimini yaparak, Allah yolunda mal hazrlayarak ve harcamada bulunarak yaplan maddi hazrlktr. mani hazrlk konusu zerinde daha sonra duracaz inaallah. nce bu kitabn yazlmasnn sebebi olan maddi hazrln lleri zerinde durmak istiyoruz. Allahu Teala cihad iin maddi hazrl u ayet ile emretmitir: Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn, onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir. Siz asla hakszla uratlmazsnz. 5 Bu ayetin tefsiri ile ilgili olarak Ukbe bin Amirden Radyallahu Anhu u hadis rivayet edilir: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem minber zerinde yle dediini iittim: Onlar iin gcnz yettii kadar kuvvet hazrlayn. Haberiniz olsun, kuvvet atmaktr, haberiniz olsun, kuvvet atmaktr, haberiniz olsun, kuvvet atmaktr. 6 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ayeti bu ekilde aklamas, cihada hazrln silah eitimi ile olduunu syleyenler ile terbiye ve tezkiye ile
1 2
9 Tevbe/36 8 Enfal/39 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/259 4 62 Cuma/2 5 8 Enfal/60 6 Mslim
28
EL-UMDE F DADL-UDDE
olacan syleyenlerin ihtilafn ortadan kaldrmaktadr. nk hadis, Allahn hazrlanmasn emrettii kuvvetin, trl at silahlarn elde etmek ve eitimini almak olduunu gstermektedir. Eitimin hkm ksmnda belirteceimiz gibi, Mslmann bunu terketmesi asla doru deildir. Terbiye ve tezkiye, imani hazrln kapsamnda olan bir eitim olup, o da vaciptir. Bunun delillerini daha sonra vereceiz inaallah. Eitim alanlar ve cihad sahalar gzelce ameli hayata aktarlrsa, zaten adamlar eitmek, cevherlerini ortaya karmak ve davranlarn dzenlemek iin en iyi yerler hazrlanm olur. nk Mslman fertler uzun sre birlikte bulunmay, skntlara ve yolculuklara katlanmay bu sahalarda somut olarak gerekletirirler. Allahn Subhanehu ve Teala izniyle bu kitapta imani hazrlk zerinde sk sk duracaz. Maddi hazrlkla beraber imani hazrln vaciplii konusunda bir anlamazlk yoktur. Ama ayetin szn ettii hazrln sadece imani hazrlk eklinde anlalmas ve imani hazrln da maddi hazrl ve eitimini terketmek iin vesile yaplmas hem ayete ve hem de hadise aykrdr. Byle bir eyi bizim de kabul etmemiz mmkn deildir. Sonu olarak, askeri eitimin nemi, cihada hazrlk ekillerinden biri olmasndan ileri gelmektedir. Cihad ise, Mslmanlarn Allahn Subhanehu ve Teala gazabndan ve bugn yaadklar aalk ve zillet hayatndan kurtuluun tek yoludur.
2- MSLMANLAR N ASKER ETMN HKM

Askeri eitim, meru mazeretleri olanlar dnda, mkellef olan her Mslmann zerine vaciptir. nk cihadn temel stunlarndan biridir. Askeri eitimin vacipliini gsteren delilleri yle sralayabiliriz: A) Bilindii gibi fkh kitaplarnda cihadn, Mslmanlar zerine farz- ayn olduu durumlar belirtilmitir. Bunlar bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah, el-Muni isimli kitabnda yle belirtir: Cihad yerde farz ayn olur: 1- Mslman ve kafir iki saf kar karya geldii ve arpma balad zaman orada bulunan kiilerin savaa katlmamas haram olup savamalar farz- ayndr. nk Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler, bir toplulukla karlarsanz dayann. Baarya eriebilmeniz iin Allah ok ann. Allaha ve Rasulne itaat edin. ekimeyin, yoksa korkar baarszla dersiniz ve kuvvetiniz gider. Sabredin, dorusu Allah sabredenlerle beraberdir. 1 , Ey man edenler, sava iin ilerlerken, kfredenlerle toplu halde karlatnzda onlara arkanz dnmeyin. Tekrar savamak iin bir tarafa ekilmek veya bir baka toplulua katlmak maksad dnda, o gn arkasn dmana dnen kimse Allah'tan bir gazaba uram olur. Onun varaca yer cehennemdir. Ne kt bir dntr. 2 2- Dman, bir yeri igal ettii zaman, orada bulunan halkn savamas ve bu dman karmaya almas farz- ayndr. 3- Mslmanlarn imam seferberlik ilan ettii zaman Mslmanlarn onunla beraber savaa kmalar farz- ayndr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Size ne oldu ki, Allah yolunda savaa kn dendii zaman yere kp kaldnz? Oysa dnya hayatnn geimi ahirete gre pek az bir eydir. kmazsanz Allah size can yakc azapla azap eder ve yerinize baka bir millet getirir. O'na bir ey de yapamazsnz. Allah her eye kadirdir. 3 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Seferberlik ars olursa, savaa knz. 4 5 Bundan da anlalmaktadr ki gnmzde cihad, zellikle ikinci duruma binaen, neredeyse her Mslmann zerine farz- ayn hkmndedir. nk bugn Mslman lkelerin neredeyse tamamnda kafirler hakim ve
1 2
8 Enfal/45-46 8 Enfal/15-16 3 9 Tevbe/38-39 4 Mttefekun Aleyhi 5 Kitabul-Muni ve-erhul-Kebir, 10/365-366
30
EL-UMDE F DADL-UDDE
egemen durumdadrlar. Bunlar ya kafir yabanc emperyalistlerdir veya yerel kafirlerdir. Cihad farz- ayn olunca, onu terketmek byk gnahlardan olur. nk hakknda byk cezalar tehdidi yaplmtr. Bilakis Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem belirttii, helaka gtren yedi gnahtan birisidir. Buradan her Mslman zerine, herhangi bir vakitte farz- ayn olmas mmkn olan cihad iin hazrlk saylmasndan dolay, askeri eitimin vaciplii ortaya kmaktadr. Zira vacibin ancak kendisi ile gerekletii ey de yine vacip hkmndedir. B) Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn.. 1 ayeti ile, Ukbe bin Amirden merfu olarak rivayet edilen Haberiniz olsun, kuvvet atmaktr 2 hadisi. Bu ayetteki emir, vaciplik ifade etmektedir ve mendup olduunu gsterecek hi bir karine de yoktur. Hazrlk yapmak vacip ise, eitim de vacip olur. nk eitim hazrln nemli bir parasdr. Ukbe bin Amirin bu hadisini aklarken Sanani yle der: Hadis, ayette geen kuvvetten maksadn ok atmak olduunu belirtmitir. nk Rasullulah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda bilinen at onunla olurdu. Bu, mriklere ve isyanclara kar silah kullanmay da ierir. Dolaysyla bu grevi yerine getirmek iin eitim yapmak da eriatn bir gereidir. Hazrlk yapmak ise, ancak alkanlk kazanmakla olur. Atcl beceremeyen kii kuvvet hazrl yapm saylmaz. 3 C) Allahu Teala yle buyurur: Eer onlar (savaa) kmak isteselerdi elbette bunun iin bir hazrlk yaparlard. Fakat Allah onlarn davranlarn irkin grd ve onlara Oturanlarla (kadn ve ocuklarla) beraber oturun denildi. 4 Allah Subhanehu ve Teala, cihada hazrlk yapmamay (ki eitim onun bir parasdr) mnafklarn sfatlarndan biri olarak kabul etmitir. Bu da Onlar iin gcnz yettii kadar kuvvet hazrlayn ayetindeki emrin vaciplik ifade ettiini desteklemektedir. nk bu ayette hazrln yaplmamas ktlenmitir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u sznden de bu aka anlalmaktadr: Savamadan veya savamay iinden geirmeden len kii nifak ubelerinden biri zere lmtr. 5 D) Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Atcl rendikten sonra terkeden bizden deildir veya itaatsizlik etmi olur. 6 Nevevi
1 2
8 Enfal/60 Mslim 3 Sbls-Selam, 4/1384, Hadis no: 1236 4 9 Tevbe/46 5 Mslim 6 Mslim
hakknda bu byk bir tehdittir. zrsz olarak terketmek, iddetli bir mekruhtur. Bu tehdit ve ktleme, atcl rendikten sonra unutmamak iin bunu devam ettirmeyenler hakknda ise, hi renmeyenler iin acaba nasl bir tehdit ve ktleme sz konusudur? Bu meselede baka deliller de vardr. Uzatmamak iin bu kadar ile yetiniyoruz. Sonu olarak, zr olmayan her Mslman mkellef zerine askeri eitim vaciptir. slamda Askeri Alan konusunda bir kitap hazrlayan Mahmud it Hattab Silah Eitimi blmnde yle der: Kullanmay renmeden hibir silahn deeri olmaz. Srekli ve ileri derecede silah eitimi, o silah baar ile kullanmay salar. Silah eitimini gerei gibi alm olan sava, o silah baar ile kullanabilir. Ama silah eitimi almam olan sava onu baar ile kullanamaz. Eitimli olan sava ise, eitimsiz savay kolaylkla yenebilir, Allahu Tealann izni ile. slamdan nce Araplar silah eitimi yaparlard. Ancak eitimleri zorunlu deildi. Bazlar arzu ve hevalarna gre silah zerinde eitim almazd. slam gelince silah eitimini tevik etti ve emretti. nk eli silah tutan her Mslman zerine cihad farz kld. Mslmanlarn tm slam ordusunda asker saylrlar ve Allah Tealann sznn en stn olmas iin cihad ederler. Atcl tevik eden bir takm hadisler vardr... Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Atcl rendikten sonra unutan bizden deildir. 1 leri yalarnda birok alim ve imamn atclk rendii grlmtr. Bunlardan biri de mam Ahmed bin Hanbeldir Rahimehullah. Bunu neden yaptklar sorulduunda veya halkn bunu yadrgadklarn sezdiklerinde, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yukardaki hadisi ile cevap verirlerdi. 2 leri yana ramen atcl srdrenlerden biri de yukardaki hadisi rivayet eden sahabe Ukbe bin Amirin Radyallahu Anhu bizzat kendisidir. Atclk yaptnn yadrgandn grnce, buna cevap olarak yukarda aktardmz Mslimdeki hadisi rivayet etmitir.
Rahimehullah yle der: Atcl rendikten sonra unutmann ktl
Ahmed Mahmud it Hattab, el-Askeriyyatul-Arabiyyetul-slamiyye, 146-149, Messesetur-Risale, 1405 hicri

2
32
EL-UMDE F DADL-UDDE
3- ASKER ETM KMLERE VACPTR?

bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Cihadn, kii zerine vacip olmas iin u yedi artn bulunmas gerekir: slam, akl, ergenlik, hrriyet, erkeklik, bedensel salk, mali imkan. 1 Bunlara u iki art da eklenmelidir: Anne babann izin vermesi, alacaklnn izin vermesi. 2 Bylece artlarn toplam dokuz olmaktadr. Cihad, farz- kifaye olduu taktirde bu byledir. Ancak cihad farz- ayn olursa, bu artlardan drd der. Bunlar; erkeklik, hrriyet, anne babann izni ve alacaklnn izni artlardr. Bylece farz- ayn olan cihadn artlar be olur. Bu artlar; islam, ergenlik, akl, bedeni salamlk ve mali imkandr. Dman slam lkesine saldrd ve ona kar koyan olmad takdirde, mali imkan art da der ve artlarn says drde iner. Dmann slam lkesine girmesi ise, cihadn farz- ayn olduu durumlardan biridir. Mehur mezhep alimleri bunlar belirlemilerdir. Hanefilerden Alaaddin el-Kasani Rahimehullah yle der: Dmann bir memlekete saldrmas durumunda seferberlik olursa, cihad farz- ayn olur ve savamaya gc yeten her Mslman iin bu farziyet geerlidir. nk Allahu Teala, Gerek hafif, gerek arlkl olarak sefere kn 3 buyurmaktadr. Kle, sahibinden izin almadan, kadn kocasndan izin almadan bu savaa kar. Anne babasndan izin almadan ocuun da bu savaa kmas mbahtr. 4 afii imamlardan er-Remli Rahimehullah yle der: lkemizin bir kentine dman girer ve bizimle onun arasnda yolculukta namaz ksaltma mesafesinden daha az bir mesafe kalrsa, cihad ile ykml olmayan fakir, ocuk, kle, borlu, kadn dahil her Mslmann zerine savunma yapmak farz olur. 5 Mezhep alimlerinin bu tr grleri ok ve mehurdur. bn-i Hazm Rahimehullah, farz- ayn olan cihad iin anne babann izni meselesinde ounluun grne muhalefet ederek, evladn cihada kmas durumunda onlara bakacak kimsenin olmamas gibi, anne babann helak olmasnn szkonusu olmad durumlarda, bu artn geersiz olabileceini sylemektedir. Ancak helak olacaklarsa cihada kmamas gerektiini syler. yle der: Anne babann izni olmadan cihad etmek caiz olmaz. Ama dman, Mslman bir halka saldrr ve eli silah tutan herkesin Mslmanlara yardm etmesi farz olursa, cihada kmak iin anne babann izni art deildir. Ancak ocuun cihada gitmesi halinde anne babann ikisi veya biri ilgisizlik1 2
El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/366 bn-i Kudame, Age. 381 3 9 Tevbe/41 4 Bedaius-Sanai, 9/4301 5 Er-Remli, Nihayetul-Muhtac, 8/58
ten helak olacaksa, bu durumda Allahu alem, kiinin onlar brakarak cihada kmas helal olmaz. 1 Bu meselede derim ki, farz- ayn olan cihad meselesinde alimlerin, kadnn cihad ile ilgili syledikleri zerinde durulmas gerekir. Bazlar bu konuda alimlerin ittifak ettiini veya cumhurun grnn byle olduunu sanabilir. Halbuki durum byle deildir. Cihadn farz- ayn olduu her yerde kadnn cihada katlmasnn vacip olduunu syleyenler bunu, kadn erkek ayrm yapmakszn Farz- ayn olan cihad, akll ve ergin olan her Mslman zerine farzdr kuralndan almlardr. Yukarda Hanefilerden Kasaninin ve afiilerden er-Remlinin Rahimehumullah grlerini aktarmtk. Ancak bu kural, kadnlarn cihad ile ilgili eri nasslara aykrdr. Vacip olan eri nasslar ile amel etmektir. yle ki: Buhari, Kadnlarn Cihad blmnde Aieden Radyallahu Anha yle rivayet eder: Cihada katlmak iin Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem izin istedim. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Sizin cihadnz haccetmektir dedi. bn-i Hacer der ki: bn-i Battal yle der: Aie Radyallahu Anha hadisi, kadnlara cihadn vacip olmadn gsterir. Ancak Sizin cihadnz haccetmektir sz, kadnlarn nafile olarak cihada katlma haklarnn olmad anlamna gelmez. 2 Ahmed bin Hanbelin Rahimehullah Aieden Radyallahu Anha rivayetinde ise yle gemektedir: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kadnlarn cihad etmesi farz mdr? dedim. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Onlarn cihadnda arpma ve sava yoktur. Onlarn cihad hac ve umre yapmaktr dedi. 3 Bu hadis, farz- ayn veya farz kifaye ayrm yapmakszn kadnn cihad ile ykml olmadn belirtmektedir. Bu hadisi erheden bn-i Hacer ve bn-i Battal da Rahimehumullah kadnlarla ilgili olarak cihadn iki tr arasnda ayrm yapmamtr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda cihad oka farz- ayn konumunda oluyordu. Ancak Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem zayf dahi olsa, kadnlarn cihada kmalarn emrettiini gsteren ve Aieden Radyallahu Anha hadisini tahsis eden bir nass bize ulam deildir. Cihadn farz- ayn olduu yerlerden biri de, Mslmanlarnn imamnn (Emirul-Mminin) halka genel seferberlik ilan etmesidir. Bunun rneklerinden biri Tebuk Savadr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu sava iin bir kesimi deil, herkesi savaa armtr. Nitekim ayet bunu gstermekte-
1 2
El-Muhalla, 7/292, Mesele:922 Fethul-Bari, 6/75-76 3 El-Bani sahih olduunu sylemitir. rvaul-alil, 5/ Hadis no: 1185
34
EL-UMDE F DADL-UDDE
dir. Ey iman edenler! Size ne oldu ki, Allah yolunda, savaa kn dendii zaman yere kp kaldnz? Oysa dnya hayatnn geimi ahirete gre pek az bir eydir. 1 Ey iman edenler sz, kadn erkek btn Mslmanlar kapsar. Halbuki kadnlar bu savaa katlmadlar. Bu savata Medinede emir olarak braklan Alinin Radyallahu Anhu, Beni ocuklar ve kadnlarn iinde mi brakyorsunuz? 2 demesi de bunun delilidir. Bu da gsteriyor ki genel seferberlik kadnlar kapsamaz. Bylece yukarda verilen Aie Radyallahu Anha hadisi genel hkm ile geerli olur. Cihadn farz- ayn olduu yerlerden biri de, dmann bir memleketi igal etmesi durumudur. Dman bir yere girerse, oray savunmak btn Mslmanlar zerine farzdr. Hendek Savanda bu durum meydana gelmiti. Allahu Teala, Onlar hem yukarnzdan hem aa tarafnzdan (vadinin stnden ve alt yanndan) zerinize yrdkleri zaman.. 3 ayetiyle bunu belirtmektedir. Bu savaa kadnlar katlmayp yksek ve tenha yerlere yerletirildiler. 4 bn-i Kudame el-Hanbelinin Rahimehullah sz de bunu gsterir: Dman saldrd zaman mal olan ve olmayan herkesin kar koymas vaciptir. Emirin izni olmadan dmanla yzlemeye klmamaldr. Ancak anszn saldran ve halk ldrmesinden endie edilen bir dman saldrsnda, emirden izin alma imkan da yoksa bu durumda emirin izni beklenmez. Bu demektir ki ihtiya halinde savaabilecek durumda olan btn halkn dmana kar savaa kmas gerekir. Aileleri, mal ve yeri koruma amac ile geriye braklanlar dnda, kimsenin savaa katlmamas helal olmaz. 5 bn-i Kudamenin Rahimehullah aileleri ve mal korumak iin demesi, dmann memlekete saldrmas halinde kadnlarn savaa katlmalarnn art olmadn gsterir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bunun bir benzeri de, dmann Mslman memlekete saldrmas ve kar koyan Mslman savalarn saysnn, dmann saysnn yarsndan daha az olmasdr. Bunlar ekilecek olurlarsa, dman kadn ve ocuklar ele geirir. Bu ve benzerleri haller taarruz deil, savunma savadr. Bu savata dmann nnden ekilmek hibir ekilde caiz deildir. Uhud Sava bu trdendi. 6 Yardan az sz, Mslman askerlerin dman askerin yarsndan daha az olmasn belirtir.
1 2
9 Tevbe/38 Buhari 3 33 Ahzab/10 4 Siretu bn-i Hiam, 705,711, Subayh basks, 1391 hicri 5 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/389 6 El-htiyaratul-Fkhiyye, 311, Darul-Marife basks
eyhul-slamn ekilirlerse, kadn ve ocuklar ele geirirler sz ise, bahsi geen halde kadnlarn cihada katlmalarn farz- ayn olarak grmediini gstermektedir. Bu nedenle cihadn farz- ayn olduu btn durumlarda kadnlarn da bu cihada katlmalarnn farz- ayn olmadn sylemekteyiz. Sadece bir durumda kadnlarn cihada katlmalar vacip olur. Bu durum ise dmann bir memlekette evlere kadar saldrp, kadn ve ocuklar ele geirme halidir. Bu durumda kadnn hem kendini hem yanndakileri savunarak savamas vacip olur. Mslim, Enesin Radyallahu Anhu yle dediini rivayet eder: mm Sleym, Huneyn gn hanerini ekti. Ebu Talha onu grnce, Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, mm Sleymin elinde haner var dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Elindeki haner nedir? dedi. Bunun zerine mm Sleym Radyallahu Anha, Mriklerden biri bana yaklarsa onunla karnn demek iin ektim dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun bu sz zerine gld. Rivayet doru ise, siyer kitaplarnda anlatld gibi, Hendek Savanda Safiyye bintu Abdulmuttalib de ayn eyi yapmtr. 1 Kadna ancak belli bir durumda cihad farz olmakla beraber, emirin izni ile gnll olarak kadn cihada kabilir. Mslim, Enesten Radyallahu Anhu yle rivayet eder: mm Sleym ve ensardan baz kadnlar Rasullulah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber savaa katlrlard. Bunlar askerlere su verir ve yarallar tedavi ederlerdi. Mslim, bnu Abbastan da Radyallahu Anhu bunun bir benzerini rivayet eder. Fakihler, bunun ancak ya ilerlemi kadnlar iin geerli olabileceini ve gen kadnlar iin bunun yasak olduunu sylerler. bnu Kudame Rahimehullah yle der: el-Hrki der ki: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda olduu gibi, askerlere su vermek ve yarallar tedavi etmek iin yal kadnlar dnda, dman yurduna Mslmanlarla beraber gen kadnlar giremezler. 2 Sonu olarak, belli bir durumda kadnn cihad etmesi vacip ise, silah kullanmas konusunda bunun iin eitim almas da vacip olur demektir. Bu eitim konusunda kendini savunma yapabilecek kadar silahn kullanmn renmesi yeterlidir. Kadna kocas, mahremleri veya eitilmi baka kadnlar eitim verir. Bu konuda bize bir nassn ulamad dorudur. Ancak bunu Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, mm Sleymin haner kullanmasna gz yummasndan karmaktayz. Kadnn silah kullanmas szkonusu ise, o silah kullanma eitimi almas da szkonusu olur. nk vacibin ancak kendisiyle gerekletii ey de vaciptir. En dorusunu Allahu Teala bilir.
1 2
Siretu bni Hiam 3/711,Subayh basks, 1391 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/391
36
EL-UMDE F DADL-UDDE
Askeri eitim almas gereken Mslmann yana gelince bu, eri teklifin balad ergenlik yadr. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: kiiden kalem kalkmtr: Ergin oluncaya kadar ocuk, uyanncaya kadar uykuda olan ve kendine gelinceye kadar deli. Bu hadisi Aieden Radyallahu Anha Ebu Davud, Nesai, Darimi, bn-i Hibban ve Hakim rivayet etmitir. Hakim, hadisin Mslimin artna gre sahih olduunu belirtmi ve Zehebi buna muvafakat etmitir. El-Bani de, rvaul-Galil Tahricu Ehadisi Menaris-Sebil isimli kitabnda birka yerde bu hadisin sahih olduunu belirtmitir. 1 Buhari bu hadisi Kitabul-Hudud blmnde Ali bin Ebi Talibden Radyallahu Anhu muallak olarak rivayet etmitir. Ergenlik ya; ihtilam, kask kllarnn kmas ve ya ile belli olur. htilam durumunu gen kendisi bildirir. nk tespit etmek zordur. Kask kllarnn kmas da ayn ekildedir. Bununla ilgili olarak Atiyye el-Kurazi hadisinde yle geer: Beni Kureyza gn Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem karsna karldk. lgililere, kask kllar bitenlerin ldrlmesini, bitmeyenlerin ise serbest braklmasn emretti. Benim kask kllarm henz bitmedii iin o gn serbest braklanlardandm. 2 Yatan maksat ise, gencin onbe yanda olmasdr. Nafinin bn-i merden Radyallahu Anhu rivayet ettii hadiste yle geer: Uhud gn Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem savaa katlma konusunda beni ne kard ve henz ondrt yanda olduum iin bana izin vermedi. Ama Hendek gn onbe yanda olmam sebebi ile bana izin verdi. Nafi der ki: Halife olan mer bin Abdulazize geldim ve bu hadisi naklettim. Bu, kk ile byk arasndaki ldr dedi. Bunun zerine onbe yana gelmi kiilere pay ayrmalarn, onbe yandan kk olanlara ise ocuk muamelesi yaplmasn yazd. 3 Buhari de bunu deiik lafzlarla rivayet etmitir. Ergenlik Yann Belirlenmesi blmnde Nevevi Rahimehullah yle der: Sahibinin sava olmasn salayan yatr. Sava ve baka konularda byklere uygulanan hkmler ona da uygulanr. (bn-i merden Radyallahu Anhu nakledilen hadisi aktardktan sonra) ergenlik yann onbe olduuna dair bu hadis delildir. afii, Evzai, bn-i Vehb, Ahmed ve bakalarnn gr de budur. yle derler: htilam olmasa da onbe yan tamamlayan kii mkellef olur. badet ve dier konularla ilgili hkmler ona uygulanr. Ganimetten yetikin gibi pay alr ve eer dman tarafnda ise ldrlr. Yukarda aktarlan hadiste geen bana nce izin vermedi, sonra izin
1 2
Bkz: Hadis no: 297 Be hadis kitabnda da rivayet edilmitir. Tirmizi sahih hasen olduunu sylemitir. 3 Mslim
verdi sznden maksat, sava yetikin erkekler hkmnde kabul edilmesidir. 1 Onbe ya ergenliin belirtisi, ihtilam ise eri teklifin balama yadr. Bu yata farz- ayn olan eyler kii zerine vacip hale gelir. Bunlardan biri de gerektiinde farz- ayn olan cihad amelidir. Dolaysyla Mslman bir birey olarak, bu yaa ulatnda askeri eitim de kii zerine vacip hale gelir. Ebu Bekr el-Cezairi Minhacul-Mslim isimli kitabnda Mslman kii onsekiz yana girince zorunlu askerlik eitimi ona vacip olur der, ancak neden bu ya l olarak aldna ilikin bir delil gstermez. En dorusunu Allahu Teala bilir. 2 Belirttiimiz yan l olduunu destekleyen eylerden biri de, bn-i Abdilberin Muhtasarus-Sra isimli kitabnda syledikleridir. yle der: Uhud Savanda Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Semura bin Cundeb el-Fezari ve Rafi bin Hadiyce Radyallahu Anhuma savaa katlmak iin izin verdi. Her ikisi de onbe yanda idi. Rafi Radyallahu Anhu atc idi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hendek gn Abdullah bin mer, Zeyd bin Sabit, same bin Zeyd, Bera bin Azib, seyyid bin Zuhayr, Urabe bin Evs, Zeyd bin Erkam ve Ebu Said el-Hudriyi Radyallahu Anhum geri evirdi. Onbe yana girmi olanlara izin verirken, bu yaa girmeyenlere izin vermedi 3 bn-i Abdilberin aktard isimler arasnda olan sahabi Rafi bin Hadiycin Radyallahu Anhu savaa katlmasna izin verildiinde atc olduunu gryoruz. Atclk eitimi alm ve bunu onbe yandan nce iyice renmiti. Onbe yana girdiklerinde savaabilecek duruma gelmek iin sahabenin nceden atclk eitimi aldklarn gryoruz. Sonu olarak askeri eitim, eitime engel olabilecek sakatlklardan uzak, mali durumu elverili, akl banda ve onbe yanda olan her Mslman zerine vaciptir. Buna gre askeri eitim Mslmanlar zerine farz- ayn olup bunun iin hrriyet, erkeklik, anne baba izni ve alacaklnn izni szkonusu deildir. Kadnn eitimi iin gereken bilgileri yukarda verdik. slam mmeti mcahid bir mmettir. Nebilerin mmetleri arasndan, dinini btn insanlar arasnda yaymakla ykml tek mmettir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: nceki peygamberlerden her biri sadece kendi kavmine gnderilirken, ben btn insanlara gnderildim. 4 Bu nedenle Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin Allahn Rasul olduuna ehadet
1 2
erhun-Nevevi ala Mslim, 13/12 Bkz. Minhacul-Mslim, 303, Darul-Fikr,1396 3 bn-i Abdilber, Kitabud-Durer fi htisaril-Meazi ves-Siyer, 147, Darul-Maarif, ikinci bask 4 Buhari, Cabirden Radyallahu Anhu rivayet etmitir.
38
EL-UMDE F DADL-UDDE
edinceye kadar insanlarla savamakla emrolundum. 1 Bu ise Allahu Tealann O (Allah) mrikler holanmasalar da (kendi) dinini btn dinlere stn klmak iin, Rasuln hidayet ve Hak Din ile gnderendir 2 ayetlerinin gereidir. Bu nasslar, her devirde Mslmanlarn omuzlarna yklenen sorumluluun bykln gsterir. Bu mesele hafife alnacak bir mesele deildir. Gemite askeri eitim her Mslman iin mmknd. nk silahlar basit ve bulunabilir trdendi. Ama barutun ateli silahlarda kullanlmas ve ate gc olan ar silahlarn yaplmasyla zalim ynetimler halklarn kendilerinden hesap sormasndan korkarak silah eitimini her mkellef iin deil, sadece snrl bir miktar insanla snrlandrdlar. Onlara bugn ordu denilmektedir. Halkn geri kalan ksm askeri eitimden yoksun kald ve ou zaman aznlk olan silahl glere boyun emeye mecbur oldu. inde bulunduu bask ve yenilgiyi halkn farketmemesi iin, yneticiler onlar bunu unutturacak her ey ile megul ettiler. Ekmek kavgas, elenceler, tiyatro ve sinemalar, parlamentolar ve aldatc birok eytanca yollarla oyaladlar. Bu sebepten dolay Mslmanlarn askeri eitim iin gayret etmeleri gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Kim de ahireti diler ve bir mmin olarak ona yarar bir aba ile alrsa, ite bunlarn almalar makbuldr. 3 Cihad iin hazrlk yapmay terketmek, mnafklarn niteliklerindendir. Allahu Teala yle buyurur: Eer onlar (savaa) kmak isteselerdi elbette bunun iin bir hazrlk yaparlard. Fakat Allah onlarn davranlarn irkin grd ve onlar geri koydu. Onlara Oturanlar ile (kadn ve ocuklarla) beraber oturun denildi. 4 artlar uygun olan her Mslmann azami derecede askeri eitim almas gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn.. 5 Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Size neyi emredersem, ondan gcnzn yettii kadarn yapnz 6 Bu eri grevi yerine getirmek iin Mslmanlarn ibirlii yapmalar ve yardmlamalar vaciptir. Allahu Teala yle buyurur: yilik ve takva zerinde yardmlanz 7 Bu da Mslmanlarn askeri eitim ve cihad alanlarna ulamalarn salamakla, gerekli mali destei yapmakla, yokluklarnda ailelerini ve bakmakla ykml olduklar kiileri gzetip kollamakla ve dier
1 2
Mttefekun Aleyhi 9 Tevbe/33, 61 Saff/9 3 17 sra/19 4 9 Tevbe/46 5 8 Enfal/60 6 Mttefekun Aleyhi 7 8 Maide/2
ekillerde yardm etmekle olur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim bir savay donatrsa, kendisi de savam olur. Kim bir savann ailesine yokluunda bakarsa, kendisi de savam saylr. 1 Yine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim savamazsa veya bir savay donatmazsa veya bir savann ailesine yokluunda gzelce bakmazsa, kyamet gnnden nce Allah ona byk bir bela verir 2 Bu yardmlama ve destek olma ii zellikle, bizzat eitime ve cihada katlamayanlar zerine gerekli ve kesin bir emirdir. Allah, hi kimseye, gc yetmeyecei bir eyi yklemez. 3 Eitimin en alt snr, silah yoksa bile sk bir beden eitimidir. Salih niyet bulunduu taktirde bu da yararl olur. Zaten bu, her askeri eitimin temelidir. Kk bir odann iinde de olsa basit spor aletleriyle her Mslmann yapmas mmkn bir eitimdir. Bunun ihmal edilmesi doru deildir ve bu ihmalin geerli bir sebebi de yoktur.
1 2
Mttefekun Aleyhi Ebu Davud 3 2 Bakara/286
40
EL-UMDE F DADL-UDDE
4- MERU MAZERETLER OLANLAR

Burada kasdettiimiz, mkelleflerden meru mazeretleri olanlardr. Mslman olmayanlar, akll ve ergin olmayanlar, yani kafirler, ocuklar ve deliler konumuzun dndadr. Yukarda askeri eitimin akll, ergin, zrsz, bu tedrip iin mali durumu yeterli olan kadn ve erkek her Mslmann zerine farz olduunu, kadnlarn ayr bir durumu bulunduunu belirtmitik. Acaba kiiyi askeri eitimden muaf klan meru mazeretler hangileridir? Bunlar ya krlk, sakatlk, hastalk gibi bedeni kuvvet ynnden zrlerdir ya da maln olmamas gibi mali ynden kiiyi aciz brakan zrlerdir. Aadaki ayetlerde bu mazeretler belirtilmitir: 1- Mminlerden (zr sahibi olanlar dnda) oturanlarla, mallar ve canlaryla Allah yolunda cihad edenler bir olmaz. 1 Ayette geen zr sahipleri; mazeretleri olanlardr. 2- Allah ve Rasulne kar samimi olduklar takdirde, zayflara, hastalara ve (savata) harcayacak bir ey bulamayanlara gnah yoktur. Zira iyilik edenlerin aleyhine bir yol (sorumluluk) yoktur. Allah ok balayan ve ok esirgeyendir. Kendilerine binek salaman iin sana geldiklerinde: Sizi bindirecek bir binek bulamyorum deyince, harcayacak bir ey bulamadklarndan dolay zntden gzleri ya dkerek dnen kimselere de (sorumluluk yoktur). 2 3- Kr iin bir sorumluluk yoktur. Topal iin bir sorumluluk yoktur. Hastaya da bir sorumluluk yoktur 3 4- Kre glk yoktur, topala glk yoktur, hastaya da glk yoktur. 4 Ancak bu ayetin cihad veya yiyecekler ile ilgili olduu konusunda ihtilaf vardr. bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah, cihadn vacip olmasnn artlarndan sz ederken zr sahiplerini de belirterek yle der: Salam olmann anlam; krlk, sakatlk, hastalk gibi eylerden salim olmak demektir. Bunlardan salim olmak arttr. nk Allahu Teala; Kr iin bir sorumluluk yoktur. Topal iin bir sorumluluk yoktur. Hastaya da bir sorumluluk yoktur 5 buyurmaktadr. Bu zrler kiiyi cihad amelini yerini getirmekten alkoyar. Bu saylanlardan krlk bellidir. Sakatlk ise, imanlk ve benzeri durum gibi
1 2
4 Nisa/95 9 Tevbe/91-92 3 48 Fetih/17 4 24 Nur/61 5 48 Fetih/17
binee binmeye ve yrmeye engel durumlardr. Kiinin yryebildii ve binebildii halde koamamas, cihadn ona vacip olmasna engel deildir. nk savamas mmkn olup gz a olan kiiye benzer. Engel olan hastalk da iddetli hastalktr. Ama di ars, hafif ba ars gibi cihada engel olmayan hafif bir hastalk ise, cihada kmaya engel deildir. Bu da gzn a olmas gibi cihad yapmaya engel saylmaz. Yeterli mali imkann bulunmas ise arttr. nk Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne kar samimi olduklar takdirde, zayflara, hastalara ve (savata) harcayacak bir ey bulamayanlara gnah yoktur. Zira iyilik edenlerin aleyhine bir yol (sorumluluk) yoktur. Allah ok balayan ve ok esirgeyendir. 1 nk cihad, ancak bir takm ara ve gerelerle mmkn olur. Dolaysyla da bu ara ve gerecin temin edilebilme kudretinin varlna itibar edilir. Cihad yeri namaz ksaltma mesafesinden daha ksa ise, kiinin azk bulundurmas, yokluunda aile masrafnn karlanmas, savaacak silahnn olmas arttr. Ama binitinin olmas art deildir. nk mesafe yakndr. Ama mesafe, namazn ksaltlaca kadar uzak ise binitinin olmas da arttr. Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine binek salaman iin sana geldiklerinde: Sizi bindirecek bir binek bulamyorum deyince, harcayacak bir ey bulamadklarndan dolay zntden gzleri ya dkerek dnen kimselere de (sorumluluk yoktur). 2 3 bn-i Kudamenin sayd bu kiilere gc kalmam yal kiiler de dahil edilir. nk Allahu Teala, Zayflara da sorumluluk yoktur 4 buyurmaktadr. Gc kalmam olan yal kii de zayf kii konumundadr.
1 2
9 Tevbe/91 9 Tevbe/92 3 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/367 4 9 Tevbe/91
42
EL-UMDE F DADL-UDDE
MERU OLMAYAN MAZERETLER Cihada katlmayanlarn yukarda saylan meru mazeretleri ileri srmeleri ok nadirdir. Aksine ileri srlen mazeretlerin ou, Allahn kabul etmedii gayri meru mazeretlerdir. yle ki: 1- De ki: Babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, eleriniz, akrabanz, elde ettiiniz mallar, durgun gitmesinden korktuunuz ticaret, hounuza giden evler sizce Allah'tan, Peygamberinden ve Allah yolunda cihad etmekten daha sevgili ise, Allahn buyruu gelene kadar bekleyin. Allah fask kimseleri doru yola eritirmez. 1 Baz alimler bu ayete sekiz mazeret ayeti adn verirken, ben sekiz zr iptal eden ayet adn veriyorum. Allahu Teala, cihada katlmamak iin ileri srlen bu sekiz mazereti kabul etmemi ve bunlar ileri srenlerin fasklar olduunu belirtmitir. Allah Subhanehu ve Teala, Allah fask kimseleri doru yola eritirmez diyerek bunlara ceza tehdidinde bulunmutur. Nitekim Onlar sapnca, Allah kalplerini saptrd buyurduu gibi, Allahn emri gelinceye kadar bekleyin diyerek kendilerine ceza ve azap vereceini belirtmitir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: yne 2 ile alveri yaptnz, kzlerin peine taklp iftilikle yetindiiniz ve cihad terkettiiniz zaman Allah size bir zillet verir ve yeniden dininize dnmedike sizden onu kaldrmaz. 3 Bunlar, mkellef olup cihaddan geri kalan ve Allahu Tealaya itaat konusunda baka eyleri cihada tercih eden herkesin bana gelmesi kanlmaz olan ilahi cezalardr. Allahu Teala yle buyurur: Artk onlarn mallar ve ocuklar seni imrendirmesin. Allah bunlarla dnya hayatnda onlarn azaplarn oaltmay ve onlarn kafir olarak canlarnn kmasn ister. 4 Aile fertleriyle beraber kalma sevgisi mazeret olamaz. Yine mal ve ticaret hakknda korkmak, grev ve okul da mazeret deildir. Allahu Teala bu mazeretleri geersiz saymtr. Mslmanlarn aralarnda yardmlamas gerekir. Onlardan eitim ve cihad iin gidenlerin aile fertlerine bakmak ve masraflarn karlamak dier Mslmanlarn zerine vacip olur. Aralarnda bunu sra ile yapmalar gerekir. Ebu Said el-Hudri Radyallahu Anhu yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Beni Lihyan zerine bir grup
9 Tevbe/24 yne: Faizle yaplan alverilerden bir eittir. zellii: Bir kiinin, vakti tayin edilmi bir bedel ile (veresiye) bir eyi birisine satmas, daha sonra ayn mal, satt kiiden pein olarak daha dk bir cret ile satn almasdr. Bu ekilde, pein bedel ile veresiye bedeli ayrarak faizli bir kar elde edilmi olmaktadr. 3 Ebu Davud hasen bir isnadla bn-i merden rivayet etmitir. El-Bani Sahih olduunu aktarmtr. 4 9 Tevbe/55
2 1
gnderdi ve ki kiiden biri gitsin. Alnacak ecir ise ortaktr dedi. 1 Yine Ebu Said el-Hudriden Radyallahu Anhu yaplan baka bir rivayette ise yle geer: Her iki kiiden biri gitsin dedi. Sonra gitmeyen kiiye yle dedi; Gidenin ailesine ve malna kim iyi bir ekilde bakarsa, gidenin ecrinin yars kadar ecir alr. 2- Allahn Rasulne muhalefet etmek iin geri kalanlar (sefere kmayp) oturmalar ile sevindiler. Mallaryla, canlaryla Allah yolunda cihad etmeyi irkin grdler de Bu scakta sefere kmayn dediler. De ki: Cehennem atei daha scaktr! Keke anlasalard. 2 Bu ayette saylan mazeretler de geersizdir. nk ne iddetli scak, ne de iddetli souk Allah yolunda cihada kmama konusunda geerli bir mazeret deildir. 3- Geersiz mazeretlerden biri de, cihad ilerini yrtenlerin gerekli slami ahlak ve terbiye dzeyinde olmamalarn, dolaysyla onlarla beraber almann caiz olmadn ileri srmektir. Bu ortaya atlan bir phedir. Bu pheye cevap olarak yle denir: Cihad emirinin bizzat kendisi ve beraberindekilerin ou facir de olsa, bunlar kafirlere kar savamak iin almaktadrlar. Onlarla beraber almak ve onlar desteklemek eran vaciptir. Bu, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin kabul ettii prensiplerden birisidir. nc blmde bunun ayrntlarn ele alacaz inaallah. Bu konuda imdilik bn-i Teymiyenin Rahimehullah sylediklerini burada aktarmak ile yetineceim: Ehl-i Snnet vel-Cemaatin ilkelerinden biri, iyi ve kt her komutan ve emir ile beraber savamaktr. phesiz Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirdii gibi, Allahu Teala bu dini facir bir adamla ve nasipleri olmayan topluluklarla da destekler. nk facir komutanlar veya facir askerlerle beraber savamak uygun grlmezse, mutlaka u iki durumdan biri meydana gelir: Ya onlarla beraber sava yaplmaz ki bu durumda din ve dnya konusunda onlardan daha zararl olan dman lkeyi istila eder. Ya da facir olan komutan ile beraber savalr ve en ktleri olan dman defedilerek slam ahkamnn tamam uygulanamazsa bile, uygulanabilenler yerine getirilir. Bu ve benzeri btn durumlarda vacip olan budur. Hatta Raid Halifeler devrinden sonra meydana gelen savalarn ou bu ekilde yaplmtr. 3 Mnafklar, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda savarlar ve mnafklarn savaa katlmalarn bahane ederek, savaa katlmay reddeden de olmazd. Nitekim Beni Mustalik Gazvesi srasnda, Medineye dnersek, en aziz olan en aalk olan oradan mutlaka karacaktr 4 diyen mnafklarn ba da o gazvede yer almt. Hendek Savanda, Evlerimiz
1 2
Mslim 9 Tevbe/81 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/506-507 4 33 Ahzab/13
44
EL-UMDE F DADL-UDDE
bu savaa kmamza elverili deildir diyen mnafklar da yer almt. Yine Tebk Sava srasnda sahabenin Radyallahu Anhum ilim ehli olanlar ile alay edenler de Mslmanlar ile ayn saf iirisinde yer almlard. Ki onlar hakknda Allahu Teala yle buyurmaktadr: Onlara soracak olursan, "Biz and olsun ki, elenip oynuyorduk" diyecekler. De ki: Allah ile, ayetleriyle, Peygamberiyle mi alay ediyordunuz? 1 Emevi sultanlar, namazlar ge klyorlard. Buna ramen onlarn yannda savamann caiz olmadn syleyen olmamtr. Bu konuda rnekler oktur. Btn bunlar, askeri eitim ve cihada katlmamak iin geerli olan mazeretlerden deildir.
9 Tevbe/65
MERU MAZERET SAHPLERNN SEVABI Eitim ve cihad konusunda gerek bir arzu ve niyet tamakla beraber, belirttiimiz meru mazeretlerden biri yahut hapis ya da tehdit sebebiyle eitim ve cihad sahasna ulamaktan aciz olanlar iin, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirdii vaadin gerei olarak Allahn Subhanehu ve Teala onlara cihad ve eitim sevab vermesi umulur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Medinede yle kiiler vardr ki sizler bir vadiyi geerken veya yol yrrken onlar da sizinle beraberdirler. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Onlar Medinede olduklar halde mi? dediler. Bunun zerine yle buyurdu: Evet, onlar gszlk alkoydu. 1 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Tebk Savandan dnerken bu sz sylemitir. Ahmed ve Mslim, Cabirden Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet eder: Medinede yle adamlar braktnz ki getiiniz her vadi ve katettiiniz yol iin aldnz sevapta size ortaktrlar. Hastalklar onlar hapsetti. Ebu Davud Enesten Radyallahu Anhu rivayet ederek Yaptnz her harcama ibaresini de ilave etmitir. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Mazeretten kast, hastalktan ve sefere kmak iin imkan bulamamaktan daha genel bir eydir. Mslim yukardaki hadisi, Cabirden Radyallahu Anhu hastalklar onlar hapsetti lafz ile rivayet etmitir. Dolaysyla sanki en yaygn olan eye hamledilmesi gerekir. Kii, meru bir zrden dolay amel edemedii zaman, niyeti sebebi ile amelin ecrini alaca belirtilmektedir. 2 Bu hadis, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u szne benzer: Samimi olarak Allahtan ehadeti isteyen kiiyi, yatanda da lse Allah ehitler derecesine karr. 3 Her iki hadiste de geen kiiler, istedikleri ey hakknda samimi olduklar halde amel etmekten aciz kalmlar ve Allahn Subhanehu ve Teala bir ltfu olarak ecir kazanmlardr. Kurtubi Rahimehullah, Mazeret onlar alkoydu hadisini aklarken yle der: Bu, mazeret sahibinin gazinin ecri gibi ecir almasn gerektirir. kisinin ecrinin eit olabilecei sylenir. Allahn Subhanehu ve Teala ltfu genitir. zr sahibinin alaca sevap, bu sevab hak etmesi ile deil, Allahu Tealadan bir ltuftur. Fiil iin vermedii sevab, samimi niyet iin verebilir. Ancak gazinin bizzat savaa katlmas sebebi ile meru zr sahibinden daha stn ecir ald da sylenir. 4
1 2
Mttefekun Aleyhi Fethul-Bari, 6/48 3 Mslim 4 Tefsirul-Kurtubi, Nisa/95 ayetinin tefsiri, 5/342
46
EL-UMDE F DADL-UDDE
Gazinin ecrinin katlanarak verildii halde dierine katlanmadan verilmesine dair delil olarak da bn-i Abbasn Radyallahu Anhu u merfu hadisi gsterilebilir: Kim bir iyilik yapmak isteyip yapamazsa, Allah ona tam bir iyilik yazar. Ama yapmak ister ve yaparsa, Allah ona on katndan yediyz katna ve daha fazlasna kadar artrarak yazar. 1 Mazeret sahibinin ecrinin gazinin ecri kadar olduunu syleyenler, Enes Radyallahu Anhu hadisindeki Ecirde size ortak olurlar ifadesini delil gsterirler. Geri ortak olmak, eit olmay gerektirmez. Ebu Kebe elEnmarinin Radyallahu Anhu u hadisi ise ecirde eitlie delil olarak gsterilir: Dnya drt kii iindir: Allahn mal ve ilim verdii kul: Onunla Allahtan korkar, yaknlarna iyilik yapar ve hakkn verir. Bu kiinin derecesi en stndr. kincisi, Allahn ilim verip mal vermedii kul: Onun niyeti samimidir ve Malm olsayd falan kiinin yaptn (infak ettii gibi) yapardm der. Bu kii niyeti zeredir ve birincisi ile ecirleri eittir. 2 Kurtubi, ecirde eit olunacan tercih etmektedir. Allahu Teala en dorusunu bilir.
1 2
Mttefekun Aleyhi Tirmizi, hasen sahih olduunu syler.
SORUMLULUUN KALKMASININ VE MAZERET SAHPLERNN SEVABI HAK ETMELERNN ARTLARI Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne kar samimi olduklar takdirde, zayflara, hastalara ve (savata) harcayacak bir ey bulamayanlara gnah yoktur. Zira iyilik edenlerin aleyhine bir yol (sorumluluk) yoktur. Allah ok balayan ve ok esirgeyendir. Kendilerine binek salaman iin sana geldiklerinde: Sizi bindirecek bir binek bulamyorum deyince, harcayacak bir ey bulamadklarndan dolay zntden gzleri ya dkerek dnen kimselere de (sorumluluk yoktur). 1 Allah Subhanehu ve Teala, zr sahiplerinden sorumluluun kalkmasn bu ayette iki arta balamtr: 1) Allah ve Rasulne kar samimi olduklar takdirde, dolaysyla ilk art; samimiyettir. 2) Zira iyilik edenlerin aleyhine bir yol (sorumluluk) yoktur. Bu ise ktln zdd olan iyiliktir ve ikinci arttr. bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Savaa katlmayp oturmalar sebebi ile, halk arasnda kt sylentiler karmayp morallerini bozmadklar ve iyilik yapmaya altklar srece bu kiiler zerine bir sorumluluk yoktur. Kurtubi Rahimehullah yle der: Allah ve Rasulne kar samimi olduklar takdirde, yani hakk bilip onun ehlini sevdikleri ve dmanlarna buzettikleri srece bunlara sorumluluk yoktur. Alimler, Allahu Tealaya kar samimi olmann, Tevhid akidesinde ihlasl olmak, Allahu Tealay uluhiyyet nitelikleriyle nitelemek, eksikliklerden tenzih etmek, sevdii eyleri sevmek ve nefret ettii eylerden de nefret etmek olduunu sylerler. Rasule Sallallahu Aleyhi ve Sellem kar samimi olmann ise, Rasuln Sallallahu Aleyhi ve Sellem peygamberliini tasdik etmek, emir ve yasaklarna itaat etmek, dostlarna dost ve dmanlarna dman olmak, ona sayg duymak, onu ve ehli beytini sevmek, snnetine sayg duymak, lmnden sonra snnetine sarlarak ve renerek onu yaatmak, snnetini savunmak, yaymak, ona armak ve gzel ahlak ile ahlaklanmak olduunu sylerler. 2 Cihad amelinde ise bu sylenenleri pratie dkerek yle anlatmak mmkndr. Cihad konusunda zr sahiplerinin unlar yerine getirmeleri zerlerine vaciptir: 1- Niyette hlasl Olmak ve Doruluk: Kii Allahu Tealann, Gzlerinden yalar dkerek geri dnenler diye niteledii insanlar gibi, cihad iten ve samimi olarak arzu etmelidir. Gerek u ki, mazeretten dolay cihada katlmayp, iinden de bunu geirmeyen kiinin mnafk olmasndan endie edilir. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi
1 2
9 Tevbe/91-92 Tefsiru Kurtubi, 8/226-227
48
EL-UMDE F DADL-UDDE
meden lrse nifaktan bir ube zere lr. 1
ve Sellem yle buyurur: Kim savamadan veya savamay iinden geir-
Niyet, kalp amellerindendir. Doru bir amelden nce mutlaka doru ilmin olmas gerekir. Burada kastedilen ilim, zrlnn (ayrca gazinin) mcahidlerin neden cihad ettiini, davalarnn haklln ve dmanlarnn batl yolda olduklarn bilmesidir. Bu kanlmaz bir gerekliliktir. Buhari, Sahihinin lim Blmnde Sz ve Amelden nce lmin Olmas babnda bu konudaki delilleri almtr. 2- Dua: Mazeret sahiplerinin mcahid kardelerine yapaca en byk yardmlardan biri, zafer kazanmalar ve dmanlarnn yenilmesi iin dua etmektir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Zayflarnzdan bakasyla m yardm gryorsunuz ve rzklanyorsunuz (sanyorsunuz)? 2 Nesai, sahih bir sened ile Musab bin Sad bin Ebi Vakkastan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Bir defasnda babasnn dier sahabelere nazaran daha faziletli olduunu sylemiti. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle demitir: phesiz Allah, bu mmete zayflar sebebiyle yardm eder. Bu onlarn dua etmesi, namaz klmas ve ihlaslar sebebiyledir. bnul-Kayyim Rahimehullah, El-Kafiyetu e-afiyetul fil-ntisari lilFirkatin-Naciye isimli kasidesinde yle der: Dine yardm etmek gerekli bir farzdr, kifaye olarak deil, farz- ayndr. Elle, g yetmezse dille, bu da olmazsa, gnlden yneli ve dua ile. Bu da yoksa, vallahi, hardal tanesi kadar iman olmaz, ey imann destekleyicisi! En gzel sorumlu olarak hayatnla ey an byk, yznn nuru ile destekle! 3- Allah Yolunda Harcamak: Fakir olmayan mazeret sahiplerinin mal ile cihad etmeleri vaciptir. Savalar donatarak, mal, silah ve yiyeceklerle destekleyerek, mcahidlerin, ehitlerin ve esir denlerin ailelerini koruyup kollayarak bu grevlerini yerine getirmeleri gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim savamazsa veya bir savay donatmazsa ya da savann ailesine iyi bir ekilde bakmazsa, kyamet gnnden nce Allah ona byk bir bela verir. 3
1 2
Mslim Buhari 3 Ebu Davud
Hadis, byk bir tehdit iermektedir. Mal olduu halde can ile savamasna engel bir zr olan kii, savalar donatarak ve aileleri gzetip kollayarak onun bedelini yerine getirmesi gerekir. Bu onun iin gzel bir ecir olur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allah yolunda kim bir savay donatrsa, kendisi savam olur. Kim bir savann ailesine iyi bakarsa, kendisi savam olur. 1 Cihadn farz oluu konusunda bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Gerek u ki el ile, dil ile, mal ile veya kalp ile her Mslmann kafirlere kar cihad etmesi farzdr. En dorusunu Allahu Teala bilir 2 4- Cihad in ar ve Propaganda Yapmak: Mcahidlerin davalarnn hak olduu ve desteklenmesinin gerektii, mriklerin yollarnn batl olduu ve Mslmanlara kar iledikleri cinayetlerin, slam aleminin hemen her yerinde Mslmanlar slamdan uzaklatrmak iin dzenlenen eytanca planlarn insanlara duyurulmas ve onlara nasl kar konulacann anlatlmas da cihadn bir eklidir. Bu davet ve propaganda faaliyeti her Mslmann, zellikle fakirlik, hastalk gibi mazeretleri olan Mslmanlarn bile yapabilecei bir itir. Bu da Mriklere kar mallarnzla, canlarnzla ve dillerinizle cihad edeniz 3 emri kapsamna girer. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem airlerinden Hassan bin Sabit Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emri ile mrikleri ktler ve karalard. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona yle derdi; Ey Hassan, Allahn Rasul adna cevap ver. Allahm onu Ruhul-Kuds ile destekle. 4 Baka bir rivayette ise Hassana Radyallahu Anhu; Onlara hakaret et ve onlar kmse, Cebrail seninle beraberdir 5 buyurmutur. 5- Mminleri Cihada Tevik Etmek: Cihada katlamayan kiiler, bakalarn cihada katlmaya tevik etmelidirler. Allahu Teala yle buyurur: Artk Allah yolunda sava. Sen kendinden bakas (sebebiyle) sorumlu tutulmazsn. Mminleri de tevik et. 6 Ey peygamber, mminleri savaa tevik et. 7 Savaa katlabilen ve katlamayan her Mslmann, mmin kardelerini mriklere kar savaa tevik etmesi vaciptir. Bugn bu ayetler ile amel etmeye en fazla bizim ihtiyacmz bulunmaktadr. Bu davette ve tevikte Allahn izni ile byk ecir vardr. Rasulullah
1 2
Mttefekun Aleyhi Fethul-Bari, 6/38 3 Ebu Davud 4 Buhari 5 Buhari 6 4 Nisa/84 7 8 Enfal/65
50
EL-UMDE F DADL-UDDE
ileyenin ecri gibi ecir alr. 1
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim bir iyilie tevik ederse, onu
6- Mslmanlara ve Mcahidlere Kar Samimi Olmak ve Onlar in Nasihatte Bulunmak: Bunun saylamayacak kadar ekilleri ve eitleri vardr. Zararlarndan korunmalar iin mriklerin haberlerini ve planlarn Mslmanlara iletmek gibi. Bunun bir rnei Kuran- Kerimde yle geer: ehrin br ucundan koarak bir adam geldi: Ey Musa! leri gelenler seni ldrmek iin aralarnda gryorlar. Hemen uzakla. phesiz ben sana t veriyorum dedi. 2 Bu ayet, kafirlerin Mslmanlara kurduu tuzaklar ve hazrlad komplolar konusunda bir uyardr. Mcahide kar samimi olmann ekillerinden biri de, dmanndan korunma yolunu ona gstermek, ihtiyac varsa mmkn olduu kadar ona yardm etmektir. Ayrca yine dmanla savalarnda kendilerine yardmc olacak her trl bilgi ve beceriyi mcahidlere sunmak ve srlarn gizlemek de bu samimiyetin rneklerindendir. Mrtedlere kar cihaddan szederken bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bu konuda her Mslmann gc yettii kadar Mslmanlara yardmc olmas gerekir. Onlarn haberlerini bilen bir Mslmann, bunu gizlemesi caiz olmaz. Onlarn i yzlerini ve durumlarn Mslmanlarn bilmesi iin onlarla ilgili bildii eyleri Mslmanlara aklamas ve bildirmesi vaciptir. Allahu Tealann ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emrettii ekilde onlara kar ayaklanlmas konusunda susmak ve onlara yardmda bulunmak hibir Mslman iin helal olmaz. Allah ve Rasulnn emrettii eyleri yerine getirmeyi yasaklamak da caiz olmaz. nk bu, Allah yolunda cihad, emri bil-maruf ve nehyi anil-mnkerin en nemli blmlerindendir. Allahu Teala yle buyurur: Ey Peygamber! Kafirlere ve mnafklara kar cihad et. Onlara kar sert davran. Varacaklar yer cehennemdir, ne kt dntr. 3 Mrtedler ise ya kafirlerdir veya mnafklardr. 4 7- Mriklere Yardm Etmemek ve Onlardan Uzaklamak: Bir mazeret sebebiyle mriklerle yaayan kiinin elinden geldii kadar onlardan uzak durmaya almas ve onlarla mcadele etmesi gerekir. Nuaym bin Mesudun Radyallahu Anhu Ahzab gn mrikler ve Hendek gn de Beni Kureyzaya kar yapt gibi. Ve yine Firavun ailesinden mmin olan adamn yapt da bu meseleye bir rnektir. Allahu Teala yle buyurur: Firavun ailesinden olup da, iman ettiini gizleyen bir adam dedi
1 2
Mslim 28 Kasas/20 3 9 Tevbe/73 4 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/159
ki: Rabbim Allah'tr diyen bir adam m ldreceksiniz? Oysa o, size Rabbinizden belgelerle gelmitir. Eer yalancysa, yalan kendisinedir. Eer doru szl ise, sizi tehdit ettiklerinin bir ksm banza gelebilir. phesiz Allah, haddi aan, yalanc kimseyi doru yola eritirmez. 1 Mriklere yardm etmemek, hibir ekilde onlar Mslmanlara kar desteklememeyi gerektirir. nk byle bir ey, sahibini kfre gtrebilir. Allahu Teala yle buyurur: Kim onlar dost edinirse, onlardan olur. 2 Bu ekilde mazeret sahipleri ve bakalar iin cihad alanlarnn ok olduu grlmektedir. Cihad davasna hizmet etmek iin bunlarn yararlar da byktr. Dua, mali infak, propaganda, mminleri savaa tevik etmek, Mslmanlara kar samimi olmak ve onlara nasihat etmek, mriklerin moralini bozmak ve onlardan uzaklamak bu alanlardan bazlardr. Mazeret sahiplerinden olan herkesin, gc orannda bu ileri yerine getirmeleri zerlerine vaciptir. Bunun dnda Allahu Teala onlardan sorumluluu kaldrmtr. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne kar samimi olduklar takdirde, zayflara, hastalara ve (savata) harcayacak bir ey bulamayanlara gnah yoktur. Zira iyilik edenlerin aleyhine bir yol (sorumluluk) yoktur. Allah ok balayan ve ok esirgeyendir. 3
1 2
40 Mmin/28 5 Maide/51 3 9 Tevbe/91
52
EL-UMDE F DADL-UDDE
5- ALLAH YOLUNDA MAL MKANA SAHP OLMAK

Yeterli mali imkan olmayanlarn, bu meru mazeretleri sebebiyle cihad etme sorumluluundan muaf olduklar yukarda belirtilmiti. Bu da mali imkann nemini vurgulama konusunda yeterli bir aklamadr. Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne kar samimi olduklar takdirde, zayflara, hastalara ve (savata) harcayacak bir ey bulamayanlara gnah yoktur. Zira iyilik edenlerin aleyhine bir yol (sorumluluk) yoktur. Allah ok balayan ve ok esirgeyendir. Kendilerine binek salaman iin sana geldiklerinde: Sizi bindirecek bir binek bulamyorum deyince, harcayacak bir ey bulamadklarndan dolay zntden gzleri ya dkerek dnen kimselere de (sorumluluk yoktur). 1 Bu demektir ki mal yoksa, cihad da yoktur. Ayn ekilde zenginlerin, mallarn mcahidlerden esirgemeleri, Allahu Tealann yolundan alkoymak ve kafirlerin egemenliini salamaktr. Mminlerden ve mcahidlerden mal esirgemek mnafklarn niteliklerindendir. Allahu Teala yle buyurur: Bunlar: Allah'n Peygamberinin yannda bulunanlara bir ey vermeyin de dalp gitsinler diyen kimselerdir. Oysa gklerin ve yerin hazineleri Allahndr, ama mnafklar bu gerei anlamazlar. 2 Bu nedenle Tevbe Suresinde cihad iin yaplan beyat belirten ayet dnda, Kuran- Kerimde cihad ile ilgili btn ayetlerde, can ile cihaddan nce mal ile cihadn belirtilmi olmas nemli bir ibrettir. Bu ayetler yaklak olarak on kadar olup sra ile unlardr: Mminlerden (zr sahibi olanlar dnda) oturanlarla, mallar ve canlaryla Allah yolunda cihad edenler bir olmaz. Allah, mallar ve canlar ile cihad edenleri, derece bakmndan oturanlardan stn kld. 3 man edip de hicret edenler, Allah yolunda mallaryla, canlaryla cihad edenler ve (muhacirleri) barndrp yardm edenler var ya, ite onlarn bir ksm dier bir ksmnn dostlardr. 4 man eden, hicret eden ve Allah yolunda mallaryla, canlaryla cihad eden kimselere Allah katnda en byk dereceler vardr. te kurtulanlar onlardr. 5
1 2
9 Tevbe/90-91 63 Munafikun/7 3 4 Nisa/95 4 8 Enfal/72 5 9 Tevbe, 20, 41, 44, 81, 88. ayetler
Mminler ancak Allaha ve Rasulne iman eden, sonra asla pheye dmeyen, Allah yolunda mallaryla ve canlaryla cihad edenlerdir. te onlar doru olanlardr. 1 ..inizden Mekke'nin fethinden nce harcayan ve savaan kimseler, daha sonra harcayp savaan kimselerle bir deildirler. ncekiler daha stn derecededirler. Allah, hepsine cenneti vadetmitir. Allah, ilediklerinizden haberdardr. 2 Allaha ve Rasulne iman eder, mallarnzla ve canlarnzla Allah yolunda cihad edersiniz. Eer bilirseniz, bu sizin iin daha hayrldr. 3 nce can ile, sonra mal ile cihadn belirtildii tek ayet ise udur: Allah mminlerden canlarn ve mallarn, kendilerine (verilecek) cennet karlnda satn almtr. nk onlar Allah yolunda savarlar, ldrrler, lrler. 4 Ayetlerin biri dnda hepsinde mal ile cihadn can ile cihaddan nce belirtilmesi, maln candan daha stn olduundan dolay deildir. Aksine can ile cihad daha byktr. Ne var ki can ile cihad ancak mal ile olabilir. nk ordularn hazrlanmas ancak Allahu Teala yolunda harcama ile olabilmektedir. Bu nedenle mal ile cihad olmadan can ile cihad gerekleememektedir. Yukardaki ayet, Allahu Teala ile alveri yapmak ile ilgilidir. Allahu Teala, bu alverite ok pahal bir mal sata karmtr. Kulun bunu alabilmesi iin en deerli varl olan cann vermesi gerekmektedir. Bu nedenle Allahu Tealann ikramn aklayan bu ayette nce can ve sonra mal belirtilmitir. Allahu Teala btn insanlarn canlarna malik olmasna ramen insanlardan, canlarn cennet karlnda satn almaktadr. Ayetlerin ounda mal ile cihadn can ile cihaddan nce belirtilmesi, sra ynndendir. nk can ile cihad, ancak mal ile cihaddan sonra gereklemektedir. Allahu Teala ile alveri hususunu belirten ayette ise, nce cann sonra maln belirtilmesi, stnlk ynndendir. air yle der: Mal cmertlii, mertlik cmertliidir, Can cmertlii ise, cmertliin zirvesidir Yine u da bilinmektedir ki eri olarak savunulmas gerekli olan be ey ierisinde (din, rz, can, mal ve akl) can, maldan nce gelir. enkti Rahimehullah, Saff 5 Suresindeki cihad ile ilgili ayeti aklarken mal ve can
1 2
49 Hucurat/15 57 Hadid/10 3 61 Saf/11 4 9 Tevbe/111 5 11. Ayet
54
EL-UMDE F DADL-UDDE
meselesindeki sralamaya deinerek yle der: Allah yolunda mallarnzla ve canlarnzla cihad edersiniz.. ayetinde mal ile cihad, can ile cihaddan nce gelmiken, Allah mminlerden mallarn ve canlarn, kendilerine (verilecek) cennet karlnda satn almtr. nk onlar Allah yolunda savarlar, ldrrler, lrler.. ayetinde ise, nce can ile, sonra mal ile cihad gelmitir. Bunda gzel bir fayda vardr. Saff Suresindeki ayet, Allah yolunda yaplan cihaddaki karl ticaretin anlamn aklamaktadr. Cihad, g ve gayret sarfetmektir. Mal, savan belkemiidir ve ordunun desteidir. Mal ile cihad, silah ile cihaddan daha nemlidir. nk silah mal ile alnr, gnmz ordularnda olduu gibi baz kiiler mal ile altrlr, ordu mal ile donatlr. Bu sebeblerden dolay cihada izin verilince Allahu Teala zayf ve hastalar mazur grd gibi, kendilerini cihad iin donatma imkanna sahip olmayan fakirleri de mazur grmtr. Ayn zamanda bu fakir Mslmanlar donatacak mali imkana sahip olmadndan Rasulullah da Sallallahu Aleyhi ve Sellem mazur grmtr. Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne kar samimi olduklar takdirde, zayflara, hastalara ve (savata) harcayacak bir ey bulamayanlara gnah yoktur. Zira iyilik edenlerin aleyhine bir yol (sorumluluk) yoktur. Allah ok balayan ve ok esirgeyendir. Kendilerine binek salaman iin sana geldiklerinde: Sizi bindirecek bir binek bulamyorum deyince, harcayacak bir ey bulamadklarndan dolay zntden gzleri ya dkerek dnen kimselere de (sorumluluk yoktur). 1 Dier taraftan, kadnlar ve gszler gibi silahla cihad edemeyenler mal ile cihad yapabilirler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim bir savay donatrsa, kendisi de savam gibi olur. kinci ayet ise deime, sata sunma ve pazarlk yapma alan ile ilgilidir. Canlnn sahip olduu en deerli ey olmas sebebi ile de can, maldan nce belirtilmi ve karlnda da balanabilecek en deerli ey olarak cennet teklif edilmitir. 2 Onlar iin gcnzn yettii kadar kuvvet hazrlayn ayeti zerinde dndmz zaman, mali harcama ile son bulduunu grrz: Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp beslenen atlar hazrlayn. Onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir, siz asla hakszla uratlmazsnz. 3 Bu da cihada hazrlkta maln nemini vurgulamaktadr.
1 2
9 Tevbe/90-91 Edvaul-Beyan, 8/184-185 3 8 Enfal/60
Bu nedenle sadece Allah Subhanehu ve Teala yolunda infak etmenin karlnn yediyz ve daha fazlas ile verilecei belirtilmitir. Mallarn Allah yolunda sarf edenlerin durumu, her baanda yz tane olmak zere yedi baak veren tanenin durumu gibidir. Allah dilediine kat kat verir. Allah'n ltfu genitir. O her eyi bilendir. 1 mamul-Harmeyn el-Cuveyni Rahimehullah bu meseleye deinerek yle der: Cihad iin mal hazrlamak, sava iin asker hazrlamak derecesindedir. Beytl-mal bu ie yeterli olmazsa, zenginlerin bunu yerine getirmeleri vaciptir. mam, bu ihtiyac giderecek kadar halktan vergi alabilir. 2 Askeri eitim ve cihad alanlarnda grev almak isteyen herkesi mal ve silah ile donatmak, Mslmanlar zerine vacip olduu gibi, ehitlerin, esirlerin, sakatlarn, yarallarn ve Allah yolunda savata eziyet grp ailelerinin geimini salamaktan aciz kalanlarn maddi ihtiyalarn gidermek ve geimlerini salamak da zenginler zerine farzdr. Gc yeten Mslmanlarn bunlarn ihtiyalarn karlamamas, Allah yolundan alkoymann en byk sebeplerindendir. nk kii bandan kaybolduu veya bakamad zaman ailesinin kesin olarak perian olacana inanrsa, Allah yolunda cihaddan geri kalr. Daha nce de belirtildii gibi, mcahidlere yardm etmemek mnafklarn niteliklerindendir. Allahu Teala yle buyurur: Bunlar: Allah'n Peygamberinin yannda bulunanlara bir ey vermeyin de dalp gitsinler diyen kimselerdir. Oysa gklerin ve yerin hazineleri Allahndr, ama mnafklar bu gerei anlamazlar. 3 te sizler, Allah yolunda harcamaya arlyorsunuz. inizden kiminiz cimrilik ediyor. Ama kim cimrilik ederse, ancak kendisine cimrilik etmi olur. Allah zengindir, siz ise fakirsiniz. Eer Ondan yz evirirseniz, yerinize sizden baka bir toplum getirir, artk onlar sizin gibi de olmazlar. 4 Kardelerden birisi, haram mal elde eden veya kazand mallarn ou haram olan birinin bu durumu mcahidler tarafndan da bilinse, bu durumda bu kiinin yapaca ban kabul edilip edilmeyeceini sordu. Bu soruya cevap olarak bn-i Teymiyenin u sylediklerini aktarabiliriz: Adamn elinde haram mal bulunup sahiplerini artk tanmadndan onlara geri vermesi mkn deilse veya sahiplerini unuttuu ve kendilerine geri vermesi imkansz olmu emanetler, rehinler gibi eyler varsa, bunlar Allah yolunda harcasn. nk bunlarn harcama yeri burasdr. Gnahlar ok olan kiilerin en byk ilac cihaddr. nk Allahu Teala onlarn gnahlarn balar. Bunu Kuran- Kerimde Gnahlarnz balar diyerek
1 2
2 Bakara/261 El-iyas, 256-273, Tahkik, Dr. Abdulazim ed-Db, 2. bask 3 63 Munafikun/7 4 47 Muhammed/38
56
EL-UMDE F DADL-UDDE
belirtmitir. Haram maldan kurtulmak ve tevbe etmek isteyip de sahiplerine mal geri veremeyenler, sahipleri adna o mallar infak etsinler. Kazanlacak cihad ecrinin yannda bu, kiinin kurtuluu iin en iyi yoldur. 1 Gnahlarnz balar ayetinin tamam yledir: Ey iman edenler! Sizi ac bir azaptan kurtaracak ticareti size gstereyim mi? Allaha ve Rasulne iman eder, mallarnzla ve canlarnzla Allah yolunda cihad edersiniz. Eer bilirseniz, bu sizin iin daha hayrldr. te bu takdirde O, sizin gnahlarnz balar, sizi zemininden rmaklar akan cennetlere, Adn cennetlerindeki gzel meskenlere koyar. te en byk kurtulu budur. Seveceiniz baka bir ey daha var: Allahtan yardm ve yakn bir fetih. Mminleri (bunlarla) mjdele. 2 Allahu Teala, mal ve can ile cihad etmenin gnahlarn balanmasnn ve cennete girmenin sebebi olduunu belirtmitir. bn-i Teymiyenin Rahimehullah yukarda aktardmz sz, kardeimizin sorusuna cevap niteliindedir. Dier kardelerin de faydalanmas gayesi ile bu soru ve soruya verdiim cevab burada da belirttim. Allahu Teala yolunda infak edilmek zere balanan haram maln kabul edilmesi caizdir. Ancak bu haram maln Allah yolunda infak edilmesi, bu maln hkmn deitirir mi veya sahibi bu infak ile ecir kazanr m sorusuna gelince. Buna iki ynden bakmak gerekir: 1- Bu mal, insanlarn hakk mdr, yoksa kul ile Rabbi arasnda olan haram bir mal mdr? 2- Bu haram maln infak edilmesi, yaplan tevbe neticesinde olup haramdan ve gnahtan kurtulma niyeti tamakta mdr, yoksa deil midir? Bu iki mesele nda yukardaki sorunun cevab ekillenir. Ayrntlarn belirtmenin yeri ise, ilemi olduumuz konunun farkl olmas nedeni ile buras deildir. bn-i Teymiye Rahimehullah, Mecmuul-Fetavasnda haram olan veya sahibi bilinmeyen maln sadaka verileceini ve Mslmanlarn yararna sarfedileceini belirtmitir. Kitabnn 29/262. sayfasnda ganimetten alnan, 263. sayfasnda hakszlkla alnan, 250. sayfasnda buluntu mal, 276. sayfasnda gaspedilen mal, 291. sayfasnda haram sattan elde edilen kr, 307. sayfasnda faiz ile elde edilen mal, 308. sayfasnda arkc kadnn kazand mal, 309. sayfasnda fahie kadnn ve meyhanecinin kazand mallardan sz eder. Ayrca eyhul-slam bu sylediklerinin cumhurun da gr olduunu belirterek yine kitabnn 9/260, 263, 310, 321, 360 ve 363. sayfalarnda da bu konuya deinir. bn-i Recep el-Hanbeli Rahimehullah Camiul-Ulum vel-Hikem isimli kitabnda, phesiz Allah temizdir ve ancak temiz olan kabul eder hadisini
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/421-422 61 Saf/10-13
aklarken ayn meseleye deinerek yle der: Gasbeden kiinin gaspettii mal nasl kullanacana ilikin ikinci durum, sahibine veya miraslarna geri vermekten aciz olduu taktirde onu sadaka olarak vermesidir. Ebu Hanife, Malik, Ahmed ve baka birok alime gre bu caizdir. bn-i Abdilber Rahimehullah yle der: Zuhri, Malik, Sevri, Evzai ve Leys, ganimetten alan ve askerler daldktan sonra onlara ulaamayan kii ald ganimetin bete birini devlet bakanna geri verir ve geri kalan tasadduk eder, demilerdir. Bu gr Ubade bin Samit, Muaviye ve Hasan Basriden Rahimehumullah rivayet edilmitir. bn-i Mesud ve bn-i Abbas da Radyallahu Anhuma; Sahibi bilinmeyen mal tasadduk edilir derler. Haram mallar konusunda mam afiinin Rahimehullah en mehur gr; sahibi ortaya kncaya kadar korunmas ve saklanmasdr. Fudayl bin Iyad ise, yannda sahibi bilinmeyen haram mal bulunan kiinin o mal tasadduk etmeyip telef etmesi ve denize atmas gerektiini, nk ancak helal mal ile Allahu Tealaya yaknlk kazanlabileceini syler. Doru olan ise, bu mal tasadduk etmektir. nk telef edilmesi ve yok edilmesi yasaklanmtr. Sresiz olarak saklamak da maln telef olmasna ve haksz kiilerin eline gemesine sebep olur. O mal tasadduk etmek, haram yoldan kazanan kii adna yaplan bir sadaka deildir ki onunla Allahu Tealaya yaklalm olsun. Aksine o mal, asl sahibi adna yaplan bir sadaka olup, dnyada ondan yararlanma imkan olmasa bile ahirette ondan yararlanr. 1 Mal kii iin, cihad yolunda byk bir hayr olabilecei gibi, onun iin byk bir ktlk sebebi de olabilir. Bu ise mal ile kiilerin vicdanlarn satn almak, slami davalar satmak, cihadn ynn saptrmak veya kimi ilkelerden vazgeirmek eklinde meydana gelebilir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yl Ebu Talib ismi verilen mntkada ekonomik ambargoya maruz kald. Mrikler, davasndan vazgemesi karlnda Mekkenin en zengini olacak ekilde kendisine mallar toplamay teklif ettiler. Bask, pazarlk ve haklardan vazgeirme gibi tehdide ve aldatmaya maruz kalmayan hibir slami dava yoktur. Bu, Allahn Subhanehu ve Teala snnetlerindendir. Allahu Teala yle buyurur: nsanlar imtihandan geirilmeden, sadece iman ettik demeleriyle braklverileceklerini mi sandlar? Andolsun ki, biz onlardan ncekileri de imtihandan geirmiizdir. Elbette Allah, sadk olanlar ortaya karacak, yalanclar da mutlaka ortaya koyacaktr. 2 Allah mminleri (u) bulunduunuz durumda brakacak deildir.. 3 slam bayrann ekildii ve Mslmanlarn o bayrak altnda arpt nice davalar vardr ki, yolunda binlerce kii can verdikten sonra laiklik bayrann ekilmesiyle sonulanmtr.
1 2
bn-i Receb, Camiul-Ulum vel-Hikem, 89-90 29 Ankebut/2-3 3 3 Al-i mran/179
58
EL-UMDE F DADL-UDDE
Mal, Mslmanlar blmek iin de kullanlabilir. Mslmanlar mala ynelerek silahlarndan gafil kalabilirler. Nitekim Uhud Savanda buna benzer bir olay meydana gelmi ve olan olmutu. Mala yneli olunca, dnya sevgisi ve lmden nefret kalplere girer ve i hezimetle sonulanr. Mala ynelme ile beraber Mslmanlarn arasna haset girer. Bylece birbirlerine buzeder ve blnrler. Hatta aralarnda arpmalar bile yaanabilir. Btn bunlar cihad davasn kt bir baarszla gtrr. Sad bin Ebi Vakkas Radyallahu Anhu, Celula Savanda alnan ganimetlerden bete birini, dnemin halifesi olan mere Radyallahu Anhu gnderdi. bn-i Kesir der ki: mer Radyallahu Anhu ganimetin iinde bulunan sar altn, beyaz gm, inci ve zebercedleri grnce alad. Abdurrahman bin Avf Radyallahu Anhu kendisine; Ey Mminlerin emiri niin alyorsun? Allaha yemin ederim ki bu kredilecek bir durumdur dedi. Bunun zerine mer Radyallahu Anhu yle cevap verdi: Allaha yemin ederim ki, bunun iin alamyorum, yine Allaha yemin ederim ki Allah bunlar kimlere verirse birbirlerini ekemezler ve birbirlerine buzederler. Ne zaman birbirlerini ekemez olurlarsa, birbirlerine derler. Sonra mer Radyallahu Anhu Kadisiyyede alnan mallar datt gibi bu mallar da datt. 1 merin Radyallahu Anhu yukarda syledikleri, u hadisin manasdr: Mjdeli olunuz ve sevindirecek eyleri amalaynz. Allaha yemin ederim ki fakir dmenizden korkmuyorum. Ancak sizden ncekilere dnya bolluklarnn nlerine serildii gibi size de serilmesinden, onlarn bu bolluklar uruna birbirleriyle boutuu gibi sizin de birbirinizle boumanzdan ve bylece de onlarn helak olduu gibi sizin de bu sebepten dolay helak olmanzdan korkuyorum. 2 Allah Subhanehu ve Teala bu tehlikeden hepimizi korusun, Allahumme amin. Cihad hareketlerini satn almak ve saptrmak iin eytanca yollardan biri de ekonomik bollua boma politikasdr. Hareketi satn almak istiyen devlet veya baka bir grup, hareketin mensuplarn hesapsz ve artsz mallara boarlar ve cihad hareketi geliip bydnde ve bu cihad hareketinin fertlerinin says artp mali destee daha fazla ihtiya duyulduunda, ekonomik destein srmesi karlnda szkonusu grup kendi artlarn uygulatmaya balar. Cihad hareketi bu artlar kabul edince de artk otomatik olarak uakla ve onun karlarna hizmet eden bir grup haline gelmeye teslim olur. Mcahidler de ancak mali destek veren tarafn izin verdii kadar ve yine bu destei veren tarafn siyasetlerine uygun olacak ekilde hareket ederler. Bylece hareketin askeri faaliyetleri fel hale gelir. Bununla beraber sahtekarlklarn kapatabilmek iin sloganlar sylenmeye devam edilir. Allahu Teala bu oyunlar belirtmek zere yle buyurur: Hilelerinin cezas Allah
1 2
El-Bidaye ven-Nihaye, 7/70 Mttefekun Aleyhi
katnda (malum) iken, onlar, tuzaklarn kurmulard. Halbuki onlarn hileleriyle dalar yerinden gidecek deildi. 1 Gerekten Allahu Tealann dinine yardm etmek iin canlarn adam olan mcahidlerin bu tuzaa dmemesi ve infak konusunda kendi z kaynaklarndan bakasna gvenmemesi gerekir. Mcahidlerin en nemli gelir kayna, dmandan alnan ganimetler olmaldr. Bylece de her kesim, temel maddi ihtiyalarn dmandan alacaklar ganimetler ile temin etmelidir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Benim rzkm, mzramn glgesi altnda klnmtr. 2 Yine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Benden nce kimseye helal olmad halde bana ganimetler helal klnd. 3 Kyamet gnne kadar atn alnna hayr balanmtr: Bu hayr sevap ve ganimettir. 4 Aieden Radyallahu Anha yle aktarlmtr: Hayber fethedildiinde bizler; imdi hurmaya doyarz dedik. 5 bn-i merin de Radyallahu Anhuma yle dedii rivayet edilir: Hayber fethedilinceye kadar karnmz doymad. Allahu Teala yle buyurur: Artk elde ettiiniz ganimetlerden helal ve temiz olarak yeyin. 6 Ganimet, Mslmann kafirden arparak ald maldr. Fey ise, Mslman savann, kafirin kap brakt yahut bir hile ile kafirden ald mallar gibi kafir dmandan savamadan ald maldr. Ganimetin ve fey mallarnn kimlere nasl datlaca fkh kitaplarnda ele alnmaktadr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bedir gn Ebu Sfyann banda bulunduu Kurey kervannn yklendii mallar almak iin kmlard. Kervanda bin deve ve ellibin dinarlk mal vard. 7 Mslmanlar bu ganimetle ihtiyalarn karlayacaklard. Ama Allahu Teala, kervann kamasn ve kurtarmak iin Kurey ordusunun gelmesini dilemiti. Bedir Sava oldu, sonra zafer gerekleti ve ganimet alnd. Buhari, Kab bin Malikin Radyallahu Anhu yle dediini rivayet eder: Tebk dnda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem katld btn savalara katldm. Bedir Savana katlmamtm. Ancak bu savaa katlmayanlardan kimse knanmamt. O savata Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Kurey kervann ele geirmek iin kmt. Allahu Teala onlar beklenmedik anda dmanlaryla kar karya getirdi. 8
1 2
14 brahim/46 Ahmed, sahih bir senedle bn-i merden Radyallahu Anhu rivayet etmitir. 3 Buhari 4 Mttefekun Aleyhi 5 Buhari 6 8 Enfal/69 7 Fethul-Bari, 7/286 8 Buhari, Hadis no: 3951
60
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bu nedenle z kaynalara dayanmak, finanse eden ve bask yapan taraflarn bamllk tuzaklarna dmekten korur. Bununla beraber, Allahu Tealann izni ile bamsz hareket etme ve karar verme hrriyetini garantiler.
NC BLM
YNETM
Bu blmde aadaki konular ilenmektedir: 1- Mslmanlarn Kendi Ynetimlerini Oluturmalar Vaciptir. 2- Emir Tayin Etmek, Varsa Sorumlu Ull-emrin Grevidir. 3- Ull-emr, Sra le Birden ok Emir Tayin Edebilir. 4- Emir Tayin Etme Yetkisi Ne Zaman Halkn Olur? 5- Bu Ynetimin artlar. 6- Facir Emirle Bareber Savaa kmak. 7- Ynetim Meselesi le lgili Bir phe ve Cevab.
62
EL-UMDE F DADL-UDDE
1- MSLMANLARIN KEND YNETMLERN OLUTURMALARI VACPTR

Allahu Teala yle buyurur: Ey man edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine de itaat edin. Eer bir hususta anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibaryla en gzeldir. 1 Yine Allah Subhanehu ve Teala yle buyurmaktadr: Onlara gven veya korkuya dair bir haber gelince hemen onu yayarlar. Halbuki onu, Rasule veya aralarnda yetki sahibi kimselere gtrselerdi, onlarn arasndan iin iyzn anlayanlar, onun ne olduunu bilirlerdi. Allahn size ltuf ve rahmeti olmasayd, pek aznz mstesna, eytana uyup giderdiniz. 2 Yukarda aktarlan her iki ayet, insanlarn, aralarnda ilerini idare eden ve maslahatlarn salayan bir yneticilerinin bulunmasnn kanlmaz olduuna dair delildir. Bu, nassn iaretinin delalet ettii eydir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Yolculukta olan kiinin kendilerinden birini emir tayin etmemeleri helal deildir. 3 kii yolculua karsa, kendilerinden birini emir tayin etsinler 4 Ebu Hureyreden de Radyallahu Anhu ayn manada hadis rivayet edilmitir. evkani Rahimehullah, Neylul-Evtar isimli kitabnda yukarda verilen hadisleri belirttikten sonra yle der: Abdulah bin Amr ve Ebu Said elHudrinin Radyallahu Anhuma rivayet ettikleri iki hadisin benzerini Bezzar, mer ibnul-Hattabtan Radyallahu Anhu sahih bir sened ile u lafzla rivayet etmitir: kii olarak bir yolculukta iseniz, birinizi emir tayin edin. Bu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem tayin ettii bir emirdir. Yine Bezzar, Abdullah bin merden Radyallahu Anhuma sahih bir isnad ile merfu olarak unu rivayet eder: kii yolcu ise, ilerinden birini kendilerine emir yapsnlar. Taberani de bunu, ayn lafz ve sahih bir sened ile bn-u Mesudtan Radyallahu Anhu rivayet etmitir. Bu hadisler birbirini desteklemektedir. Ebu Davud ve Munziri, Ebu Said ve Ebu Hureyre Radyallahu Anhuma hadisleri hakknda bir ey sylememitir. Ali bin Bahr hari, her iki hadisin ravileri de sahihlerin ravilerindendir. Ali bin Bahr sika bir ravidir. Ebu Hureyrenin, kii yolculua karsa, ilerinden birini kendilerine emir yapsnlar hadisi de bu hadisler arasndadr. Btn bunlar ve daha ok kiiden oluan her
1 2
4 Nisa/59 4 Nisa/83 3 Ahmed, Abdullah bin Amrdan Radyallahu Anhu rivayet etmitir. 4 Ebu Davud
yolcu kafilesinin balarna emir tayin etmelerinin gerekliliini belirtir. nk bylece ktlk ve bozukluklara yol aan anlamazlklar nlenmi olur. Emir olmad zaman herkes kendi grnde diretir ve arzusuna uyan eyleri yapar. Hatta birbirlerinin helakna sebep olabilirler. Ancak aralarnda bir emir varsa, ihtilaf azalr, birlik olmalar kuvvetlenir. Bir arazide veya yolculukta bulunan kii iin bu ekilde emir tayini gerekli ise, ky ve kasabalarda oturan ve hakszlklarn nlenmesine, anlamazlklarn zmne muhta olan daha byk topluluklar buna daha fazla muhtatrlar. Bu ise, Mslmanlarn banda imam, vali ve devlet bakannn bulunmas vaciptir grne delil konumundadr. 1 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Halkn bir yneticisinin olmas meselesinin dinin en nemli vaciplerinden olduunu bilmek gerekir. Hatta ynetici bulunmadan, din ve dnya ileri yrmez. nk insanlar bir araya gelmedike maslahatlar meydana gelmez. Bir araya geldiklerinde ise mutlaka ilerinden birinin kendilerine ynetici olmas gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: kii yola karsa, ilerinden birini kendilerine emir yapsnlar. 2 Bu hadis, Ebu Said el-Hudri ve Ebu Hureyreden Radyallahu Anhuma rivayet edilmitir. mam Ahmed Rahimehullah Msnedinde Abdullah bin Amrdan, Yolculukta olan kiinin, kendilerinden birini emir tayin etmemeleri helal deildir hadisini rivayet etmitir. Yolculuk srasnda kk bir topluluun bile banda emir bulunmas vacip klnmtr. Bu da dier topluluklarda yneticilerin bulunmas gereine iaret etmektedir. Allahu Teala iyi olan emretmeyi, kt olan yasaklamay emretmitir. Bu da ancak ynetim ve kuvvetle gerekleebilir. Allahn Subhanehu ve Teala vacip kld cihad, adaletin salanmas, hacc, umre, cuma ve bayram namazlar ve mazlumlara yardm ileri gibi vacip olan ameller de ancak yneticinin bulunmasyla gerekleir. Cezalarn uygulanmas da byledir. Ynetici edinmek, Allahu Tealaya yaklatran dini bir grevdir. Bu, Allaha ve Rasulne itaat konusunda kiiyi Allaha yaklatran en faziletli grevlerdendir. Ancak birok insann bu meseleye bakanlk veya mal elde etme hevas ile yaklamas, bu ii ifsad eder. Kab bin Malik Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: Mal ve makam iin agzllk yapan kiinin dinine verdii zarar, a iki kurdun koyun srsne dalarak verdii zarardan daha byktr. 3 Burada, mal ve liderlik konusundaki hrsn, kiinin dinine verdii zararnn, koyun srsne
1 2
evkani, Neylul-Evtar, 9/157 Ebu Davud 3 Tirmizi, hadisin sahih hasen olduunu belirtmitir.
64
EL-UMDE F DADL-UDDE
dalan a iki kurdun verdii zarar gibi ve hatta daha da byk olduu haber verilmektedir. 1 bn-i Abdilber, Camiu Beyanil-lm isimli kitabnda uzun bir sened zinciri ile yle rivayet eder: mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu zamannda, insanlar yksek bina yapmnda yartlar. Bunun zerine mer Radyallahu Anhu yle dedi: Ey Araplar, yere yakn olun, cemaat olmadan slam olmaz, ynetici olmadan cemaat olmaz, itaat olmadan da yneticilik olmaz. Halk, birini bilerek ynetici yaparsa, onun iin daha iyi olur. Ancak halk birini bilgisizce ynetici yaparsa, bu hem kendisi, hem onlar iin helak sebebi olur. 2 mer Radyallahu Anhu, slam ahkamnn yerine getirilebilmesi iin cemaatin, emirliin ve itaatin olmasnn vacip olduunu belirtmektedir.
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/390-392 Camiu Beyanil-lmi ve Fadlihi, 1/62. Darimi de zayf bir senedle rivayet etmitir.
2- EMR TAYN ETMEK, VARSA, SORUMLU ULL-EMRN GREVDR

Bureyde Radyallahu Anhu hadisinde yle gemektedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir seriyye veya orduya emir tayin ettii zaman ona, Allahtan saknmasn ve mahiyetindeki Mslmanlara iyi muamelede bulunmasn tavsiye ederdi. 1 bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Cihad, imamn itihadna ve idaresine braklmtr. Her blgeye sava ve cihad ilerini ynetecek bir emir tayin eder. Bu kii, sava ve dmann manevralarndan anlayan, gr ve feraseti olan, drst ve Mslmanlara efkatle muamele eden kiilerden olur. 2
1 2
Mslim, Kitabul-Cihad veSiyer El-Muni, Kitabul-Cihad
66
EL-UMDE F DADL-UDDE
3- ULL-EMR, SIRA LE BRDEN FAZLA EMR TAYN EDEBLR

Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Mute Savanda sra ile emir tayin etmitir. Enesten Radyallahu Anhu rivayet edilen hadiste bunlar belirtilmi ve biri lrse dieri onun yerine gemek zere grevlendirilmitir. Buhari, bn-i merden Radyallahu Anhuma yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Mute Savanda Zeyd bin Hariseyi emir tayin etti ve, Zeyd ldrlrse, Cafer emir olacak, Cafer ldrlrse Abdullah bin Revaha emir olacaktr dedi. bn-i mer Radyallahu Anhuma yle der: O savata ben de vardm. Cafer bin Ebi Talibi aradk, ldrlenler arasnda bulduk. Vcudunda doksan ksr ok ve kl yaras grdk. kinci kiinin emir olabilmesi iin birinci emirin grevlerini yapamayacak ekilde yaralanmas veya lmesi gerekir. Emir olma ihtimali olduu gerekesiyle ikinci sradaki kiinin bataki emirle ekimeye hakk yoktur. Aksine herkesin birinci emiri dinlemesi ve itaat etmesi gerekir. ranllara kar yaplan mehur el-Cisr savanda emir olan Ebu Ubeyd bin Mesud es-Sakafi Radyallahu Anhu, lmesi durumunda kendisinden sonra sra ile sekiz kiinin emir yaplmasn vasiyet etmiti. Kendisi ve ondan sonra Sakif kabilesinden yedi kii ldrld ve sekizinci kii olan Msenna bin Hariseye sra geldi. Ebu Ubeydin ei Devme, olanlar bire bir ayn ekilde ryada grmt. 1 Bu olay hicri 13. senede merin Radyallahu Anhu halifelii dneminde gerekleti. Bu, kiinin kendisinden sonra emir tayin etmesi ile ilgili olarak bilinen en byk saydr. 2 Ayrca bu olay bizzat mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu halifelii ve sahabeden hala hayatta olanlarn olduu bir dnemde olmu ve sahabeden Radyallahu Anhum bu olaya itiraz eden olmamtr.
1 2
bni Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 7/28 Bkz: Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 26
4- EMR TAYN ETME YETKS NE ZAMAN HALKIN OLUR?

Yukarda, Mslmanlarn balarna ynetici tayin etmelerinin vacip olduunu ve emir tayin etme iinin Mslmanlarn emirine veya o emirin tayin edecei vekile ait olduunu belirttik. Ancak baz durumlarda Mslman halkn bizzat kendilerinin emir tayin etmesi gerekir. Bu durumlar ise unlardr: 1- mam tarafndan tayin edilen emir ldrlr veya esir der yahut dinden dnme gibi bir sebepten dolay bu emirin, Mslmanlar zerindeki yneticilik hakk sona ererse ve byle bir durumun olmas halinde Mslmanlar, kendilerine yeni bir emir tayin etmesi iin imama bavurma imkan bulamazlarsa ve yine nceden sra ile belirlenmi baka bir emir de yoksa, Mslmanlar emiri kendileri seerler. 2- Mslmanlardan bir grup, zellikle askeri eitim ve cihad gibi toplu halde yaplan ilerden birine balar ve gnmzde olduu gibi, balarnda da Mslmanlarn imam konumunda olan bir sorumlu olmaz ise, bu durumda yine emirlerini kendileri tayin ederler. Byle durumlarda Mslmanlarn kendilerine emir tayin etmeden almalar doru olmaz. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kii bir yolculua karsa, ilerinden birini kendilerine emir tayin etsinler buyurarak, emir tayin etme yetkisini bu kiiye vermitir. Ortak bir i olan yolculukta kendilerine emir semelerinin gerekli olduunu belirtmitir. Bu hadisin aklamasn yukarda vermitik. Mute Savanda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem belirledii emirin ehid edilmesinden sonra sahabenin Radyallahu Anhum, bizzat kendilerinin drdnc emiri tayin etmeleri de bunun meruluunun bir delilidir. emirin ehid dmesinden sonra Halid bin Velidi Radyallahu Anhu emir tayin etme konusunda anlatlar. Allah Rasul de Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarn yaptklarndan honut olmutur. Buhari, kendi senediyle Enesten Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem konuma yapt ve yle dedi: Sanca Zeyd ald ve vuruldu, sonra Cafer ald ve o da vuruldu, sonra Abdullah bin Revaha ald ve vuruldu. Sonra emir tayin edilmedii halde Halid bin Velid sanca ald ve Allah onu baarl kld. Enes Radyallahu Anhu der ki: Bunlar anlatrken iki gznden de ya akyordu. 1 Buharinin yine Enesten Radyallahu Anhu baka bir rivayetinde ise yle geer: Nihayet Allahn kllarndan bir kl sanca ald ve Allah ona zafer verdi. 2
1 2
Buhari, Hadis no: 3063 Buhari, Hadis no: 4262
68
EL-UMDE F DADL-UDDE
bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Abdullah bin Revaha ldrlp sanca Sabit bin Akram el-Ensari alnca, Bir adam zerinde anlanz dediler. Sabit bin Akrama Radyallahu Anhu; Sanca sen al dediler. Bunun zerine o; Hayr dedi ve Halid bin Velid Radyallahu Anhu zerinde anlatlar. Taberani, Ebul-Ysr el-Ensariden yle rivayet eder: Abdullah bin Revaha vurulunca, Sabit bin Akrama sanca ben verdim. O da Halid bin Velide verdi ve; Sava sen benden daha iyi bilirsin dedi. 1 Yine bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Hadis, Mslmanlarn imamnn belirlemesi olmadan da savata emir tayin etmenin caiz olduunu gsterir. Tahavi Rahimehullah yle der: Hadis, imama ulalamamas durumunda Mslmanlarn kendi ilerinden birini, imama ulancaya kadar emir olarak tayin etmelerinin meruluunu belirtir. 2 bn-i Hacer Rahimehullah, bnul-Muneyyirin yle dediini aktarr: Bu konudaki hadis, imam mevcut olmayp biri imam tayin edilirse, onun imamlnn eran sabit olacan ve hkmen kendisine itaat etmenin gerekliliini bildirir. phesiz bu, orada bulunanlarn, kendi ilerinden biri zerinde ittifak etmeleri eklinde gerekleir. 3 bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah yle der: mam mevcut deilse, cihad ertelenmez. nk ertelenirse, salayaca yarar karlr. Bir ganimet alnrsa, sahipleri eriatn belirlemesine gre taksim ederler. Kad der ki: Kadn esirler alnmsa, ihtiyatl davranlmas asndan Mslmanlarn imam hazr oluncaya kadar askerler arasnda datmlar yaplmaz. mamn ordunun bana tayin ettii emir ldrlr veya lrse, Mslmanlarn, Mute Savanda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem tayin ettii emirler ldrldnde sahabenin Halid bin Velidi Radyallahu Anhu emir tayin ettikleri gibi, kendilerine bir emir tayin etmeleri gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu renince onaylam, beenmi ve Halide Radyallahu Anhu Allahn klc adn vermitir. 4
1 2
Fethul-Bari, 7/512 Fethul-Bari, 7/513 3 Fethul-Bari, 6/180 4 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/374
MAM OLMADAN CHAD OLMAZ PHESNE CEVAP Kimileri, Mslmanlarn banda halife olmadan nasl cihad ederiz? eklinde bir phe yaymaktadrlar. Halbuki bu, gnmzde cihaddan alkoyan ve ilerinde hezimeti yaayanlara eytann telkin ettii bir phedir. Allahu Teala yle buyurur: Aldatmak iin birbirlerine cazip szler fsldayan cin ve insan eytanlarn her Rasule dman yaptk. Bu eytanlar ahirete iman etmeyenlerin kalplerinin o szlere ynelmesi, ondan honut olmas ve kendilerinin iledikleri sular ilemeleri iin byle yaparlar. Rabbin dileseydi bunu yapamazlard, sen onlar iftiralar ile babaa brak. 1 Bununla beraber bakalar da iyi niyetle onlarn bu phesini yaymaktadrlar. Yukarda, Emir Tayin Etme Yetkisi Ne Zaman Halkn Olur? blmnde aktardklarmz bu pheye yeteri kadar cevap vermektedir. Mslmanlarn banda imamlarnn bulunmad durumlarda, ilerinden birini kendilerine emir tayin etmeleri vaciptir. Bu Buharinin szdr. 2 Ayrca bn-i Hacer, Tahavi, bnul-Muneyyer, bn-i Kudame ve bn-i Teymiye de bu grtedirler. Yukardaki drdnc blmde bunlarn grleri aktarlmt. Bu meselenin dayana, Mute Sava ile ilgili hadistir. Sahabe, tayin edilen emirleri ldrlnce, Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem uzakta olmalar nedeni ile balarna Halid bin Velidi Radyallahu Anhu emir olarak tayin etmilerdir. Rasulullah da Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarn yaptn kabul etmitir. Ancak bu hadisin delil olarak gsterilmesi konusunda da bir phe yaylmakta ve Mute Sava srasnda Mslmanlarn imamnn bulunduu, ancak Mslmanlardan uzakta olduu, gnmzde ise imamn bulunmad ne srlmektedir. Bu pheye de Allahn izni ile cevap vermeye alacaz. Mute Sava ile alakal olan hadisin dnda, Ubade bin Samit
Radyallahu Anhu hadisi de bunun delillerindendir. Rivayet yledir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bizi ard, biz de kendisine beyat
ettik. Bizden sz ald eyler arasnda, sevinte ve tasada, darlkta ve bollukta kendisini dinleyip itaat etmemiz, kendisini ahsmza tercih etmemiz ve iin ehline kar kmamamz vard. Ancak ak bir kfr grmeniz ve buna dair elinizde Allahtan bir delil bulunmas hali mstesna dedi. 3 Halife veya Mslmanlarn emirinin kfre girip, Mslmanlar zerindeki idarecilik hakknn sona ermesi durumunda, bu halife veya emire kar klmas, ona kar savalmas ve grevden alnp yerine adalet sahibi baka
1 2
6 Enam/112-113 Kitabul-Cihad, Mslmanlarn mam tarafndan grevlendirilmedii halde, savata emir tayin edilen kii bab, 6/180 3 Mttefekun Aleyhi
70
EL-UMDE F DADL-UDDE
birinin tayin edilmesi vaciptir. bn-i Hacer ve Nevevinin naklettii gibi, byle bir durumda alimlerin icmas ile yeni bir imamn tayin edilmesi vacip olur. 1 Mslmanlarn bir imam yoktur diye kafir yneticilere kar klmaz denebilir mi? Mslmanlarn bandaki imam kafir olduktan ve dolaysylada kar kp indirilmesi vacip olduktan sonra hangi imam bekleyeceiz ki? Yoksa yitirilen imam bekleyip Mslmanlar kfr ve fesat fitnesiyle babaa m brakacaz? Bir Mslman bunu syleyebilir mi? Yukarda aktarlan hadiste, kafir olmas halinde imama kar kmann ve onu grevinden indirmeye almann vacip olduu aka belirtilmektedir. Bu pheyi yayanlara unu sormak gerekir: mamn bulunmad byle bir durumda Mslmanlar nasl savaacaklar? Bu sorunun eri cevab ise, Mute Savanda sahabenin Radyallahu Anhum yapt gibi Mslmanlarn kendi ilerinden birini emir tayin etmelerinin gerektiidir. Bu phe, ia akidesinin zn oluturmaktadr. el-AkidetutTahaviyye kitabnda yle denir: Hac ve cihad, Mslmanlarn imam ile beraber yaplr.. el-Akidetut-Tahaviyye kitabn erheden der ki: Yazar, Rafzilere verilen cevaba iaret eder. Onlar, Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem ailesinden imam ortaya kncaya ve gkten biri Ona tabi olunuz diye sesleninceye kadar Allah yolunda cihad olmaz, derler. Bu szn batl olduunu delille izah etmeye bile gerek yoktur 2 Humeyni devrimiyle beraber iiler bu akidelerine muhalefet ettiler. Bu da hala kitaplarnda yazl olan bu grn ne kadar yanl olduunu aka gsterir. Tuhaf olan, bu phenin Ehl-i Snnete mensup kimi kiiler tarafndan da seslendirilmesidir. Oysa Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kyamet saatine kadar bu din ayakta olacak ve Mslmanlardan bir kesim onun iin savaacaktr. 3 Hadiste geen, len yebraha, La tezalu lafzlar, iin srdn gsteren fiiller deil midir? Bu lafzlar din iin savan sreceini belirtir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Mslmanlarn imamlarnn bulunmad bir zamann olacan belirtmesine ramen, din iin savan devam edeceini belirtmitir. Allah yolunda cihad, imamn mevcut olmamasyla bitmez. Aksine, Mute hadisinde belirtildii gibi Mslmanlar balarna birini emir tayin ederler. Hatta imamn bulunmamas, slam ahkamn uygulayacak ve dini koruyacak birinin tayin edilmesi iin cihad etmenin sebeplerindendir. Bu durumda her Mslmann, Cabir bin Semura hadisinde belirtilen o muzaffer cemaate sarlmas gerekir. Bazlar, Mslmanlarn sadece gnmzde halifesiz kaldklarn sanabilirler. Oysa bu doru deildir. nk Mslmanlarn halifesiz kaldklar
1 2
Sahih-u Mslim erhi erhul-Akidetit-Tahaviyye, 437, el-Mektebul-slami, 1403 3 Mslim
dnemler bundan nce de yaanmtr. Bu dnemlerin en mehuru, hicri 656-659 yllar arasdr. 656 senesinde Moollar Abbasi Halifesi Mutasm Badadta ldrmler ve 659da Msrda yeniden ilk Abbasi halifesine beyat edilmitir. 1 O dnemde imamn bulunmamasna ramen Mslmanlar bugne kadar tarihin altn sayfas saylan Ayn Calut savan hicri 658 ylnda Moollara kar yapmlardr. Bu olay, zzeddin bin Abdusselam ve benzeri byk alimlerin bulunduu bir dnemde olmutu. Bu alimlerden hibiri mam bulunmad halde nasl savarz? gibi bir ey sylememitir. Aksine bu savata Mslmanlarn komutan Seyfuddin Kutuz, ya kk olduu iin hocasnn olunu tahttan indirip Msrda kendi kendini emir ilan etmi, kadlar ve alimler buna raz olmular ve emir olarak Kutuza beyat etmilerdir. bn-i Kesir Rahimehullah, Kutuzun bu yaptklarn Mslmanlara Allahn bir ltfu olarak deerlendirmektedir. nk Allahu Teala, onunla Moollarn gcn krmtr. 2 bn-i Teymiye de Rahimehullah o dnemde Moollara kar savaan bu gruplar Taifetul-Mansuradan olarak niteler ve yle der: am, Msr ve etrafnda bulunan taife, bugn slam iin savaanlar ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mehur hadislerinde szn ettii Taifetul-Mansurann kapsamna girmeye en layk olanlardr. 3 Salih selefin hayatndan aktarlan bu rnek, mam yoksa cihad olmaz phesine bir cevap niteliindedir. Ayrca Mute Sava ve Ubade bin Samit hadisleri, imam dinden dnd takdirde deitirilmesi ve yerine yenisinin getirilmesi gerektiini belirtmektedir. Bu tr pheler, Allahn snnetinin gerei ortaya km ve hala da kan eylerdir. Ve bu phe, mcahid bir taifenin Allahn emri ile ortaya kmasna kadar (ki bu taife ise sann Aleyhisselam inmesi ile kacak olan taifedir) tkenmeyecektir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr. 4 Allahu Teala yle buyurur: Allah yolunda cihad ederler ve hibir knaycnn knamasndan korkmazlar. 5 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, mcahidlerin galip geleceklerini, muhalif olan ve cihaddan alkoymaya alanlarn ise onlara bir zarar veremeyeceklerini mjdelemi, bu gibi ilerin saflar netletiren imtihanlardan baka bir ey olmadn belirtmitir. Bu konu ile ilgili olarak buraya kadar sylediklerimizi yle zetleyebiliriz:
1 2
bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 13/231 El-Bidaye ven-Nihaye, 13/216 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/531 4 Mttefekun Aleyhi 5 5 Maide/54
72
EL-UMDE F DADL-UDDE
1- lerinden birini emir olarak tayin etmeden, Mslmanlardan veya daha fazla kiinin, bir ie girimeleri helal olmaz. nk byk veya kk, geici veya kalc cemaat iin emirin tayin edilmesi vaciptir. Cemaat iinde ilerin dzenlenmesi ve istenen sonucu vermesi iin bu ok nemlidir. lerde kargaann nlenmesi ve kardeler arasnda ihtilafn nne geilmesi iin de bu zorunludur. Bir hadiste yle gemektedir: mam, kalkandr. 2- Emirin tayin edilmesi, bu iten sorumlu olan birinci kiiye aittir. Bir topluluk herhangi bir ii yapmaya kalkr ve aralarnda nceden belirlenmi bir emirleri de yoksa veya emire ulalamyorsa, aralarndan birini emir olarak tayin etmeleri gerekir. Sahabe Mute Savanda bunu yapm ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarn bu yaptklarn onaylamtr. 3- Mslmanlarn oluturmalar gereken bu cemaat ve tayin etmeleri gereken emir hakknda, emirin ve emire itaat etmesi gereken yelerin grevleri ile alakal olarak ileride belirteceimiz Ynetim ile ilgili eri hkmler geerlidir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Hepiniz obansnz ve hepiniz idare ettiklerinizden sorumlusunuz. 1 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Ull-emr, ilerin idaresini elinde bulunduran yneticilerdir. Halk bunlar ynetirler. G ve iktidar sahipleri ile sz ve ilim sahipleri bu ite ortaktrlar. Bu nedenle Ull-emrler; alimler ve yneticiler olmak zere iki snftan oluur. Bunlar dzelirse, insanlar da dzelir. Bunlar bozulursa, insanlar da bozulurlar. Ebu Bekir Radyallahu Anhu, Ne zamana kadar bu ekilde kalacaz? diye soran el-Ahmusiyyeye yle cevap vermitir: Yneticileriniz sizin hakknzda doru olmaya devam ettikleri srece. Mal sahipleri ile ilim ve din ehli de bu yneticiler kapsamndadr. Kimin, kendisine tabi olanlar varsa, o kii ull-emr kesimindendir. Bunlardan her birinin Allahn Subhanehu ve Teala emrettiklerini emretmesi ve yasakladklarn da yasaklamas gerekir. taat etmesi gereken herkesin, Allaha itaat ettikleri srece bu yneticilere itaat etmesi gerekir. Allaha isyan olan ilerde bu yneticelere itaat edilmemelidir. 2
1 2
Muttefakun aleyhi bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/170
5- BU YNETMN ARTLARI
Askeri eitim kamp ynetimi, cihad ynetiminin bir parasdr. Dar bir erevede de olsa, ayn neme ve ayn artlara sahiptir. Kad Ebu Yala Rahimehullah yle der: Cihad ynetimi (mriklere kar yaplan sava ile ilgili olarak) iki trldr. Bunlardan birincisi; ordunun siyaseti ve savan gereken tedbirleri ile alakal olan blmdr ki bunun iin zel ynetim artlar vardr. Dieri ise; ganimetlerin taksimi ve anlamalarn yaplmas gibi btn yetkilerle donatlan ynetimdir ki bunun iin de genel ynetim artlar bulunmaktadr. 1 Baka bir yerde ise yle der: zel ynetimde emir tayini ve uygulama makamnn belirlenmesi konusunda bir takm artlara itibar edilir ve ayrca u iki art da bunlara ilave edilir. Bu artlar; slam ve hrriyettir. nk bu grevler kafir ve kle olan kiilerin stlenemeyecei din ilerini ynetme yetkilerini ierir. Bunun iin ilim ve fkh art olmamakla beraber, bulunmalar daha iyi olur. 2 Genel ynetim ile zel ynetim arasndaki fark konusunda da Ebu Yala yle der: zel ynetimin artlar, genel ynetimin artlarndan bir eksiktir. O da ilim artdr. nk genel ynetim hkm verme makamnda olmas nedeni ile zel ynetim gibi deildir. 3 Btn bu aktarlanlardan uraya geliyoruz: Eitim kamp ynetimi, zel bir i ile ilgili zel bir ynetim kurumudur. nk kamp ynetimi ganimetleri datmak veya dmanla anlama yapmak gibi genele ait sorumluluklar olan bir ynetim deildir. Kamp emirliinin artlar, uygulama makamnn artlar gibidir. Ebu Yala Rahimehullah, kitabnn 31. sayfasnda bunlar saym, slam ve hrriyet artlarn da bunlara eklemitir. Bylece bu emirlik iin aranan toplam artlar unlardr: 1- slam 2- Hrriyet 3- Ergenlik 4- Akl 5- Erkeklik 6- Duyu ve Organlarn Salaml (Buraya kadar saylanlar cihad iin de vacip olan artlardr.) 7- Adalet
1 2
Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 39 Ebu Yala, Age. 38 3 Ebu Yala, Age.37
74
EL-UMDE F DADL-UDDE
8- Alaca i ile ilgili bilgi ve deneyiminin olmas Bu ynetimde emirin, alim ve fakih olmas artlar yoktur. Ancak bu iki artn da olmas daha iyidir. Olmamas durumunda ise kendi haricindeki Mslmanlardan yararlanr. Bu artlardan bazlar zerinde bir takm aklamalar yapacaz inaallah.
SLAM Emirlik iin slam arttr. nk kafirin Mslman zerinde velayeti olamaz ve buna imkan vermek, eriata gre haramdr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine de itaat edin. Eer bir hususta anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibaryla en gzeldir. 1 Sizden sz, iman edenlerden demektir ki bunlar ayetin muhatab olanlardr. Allahu Teala yle buyurur: Sizi gzleyenler, Allah'tan size bir zafer gelirse, "Sizinle beraber deil miydik?" derler. Eer kafirlere bir pay karsa, onlara: "Size stnlk salayarak, sizi mminlerden korumadk m?" derler. Allah kyamet gn aranzda hkm verir. Allah kafirlere, iman edenler aleyhinde asla frsat vermeyecektir. 2 Kafire Mslman zerine ynetim ve liderlik verilmesi caiz deildir. Kurtubi Rahimehullah, bu ayeti aklarken drdnc kta bunu belirtmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Kafirlere itaat ederseniz, sizi geriye dndrrler de kaybedenlerden olursunuz. 3 Ynetim, emire itaat etmeyi gerektirir. Ayette belirtildii gibi kafire itaat ise caiz deildir. Dolaysyla kafirin Mslman zerine velayeti de caiz olmaz. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: slam her zaman stndr ve ona stn olan da olmaz. 4 Emirlik, stnlktr. Kafirin Mslmandan stn olmas ise caiz deildir. Bu anlam, ayn ekilde ...Allah da ona gven vermi, grmediiniz askerler ile onu desteklemi, kafirlerin szn alaltmt. Sadece Allah'n sz ycedir. Allah gldr, hakimdir 5 ayetinden de anlalmaktadr. nk bu ayeti kaderi ve eri olmak zere iki ekilde anlamak mmkndr. Bu, cihad ve askeri eitim kamp ynetimleri de dahil olmak zere, Mslmanlar zerindeki btn velayetlerde art olarak sabittir. Burada cihad iin mriklerden yardm almann caiz olup olmad ve caiz olmas durumunda bunun snrlarnn ne olduu meselesi karmza kmaktadr. Cihadda mriklerden yardm almann caiz olmadn belirten bir rivayet olduu gibi, caiz olduunu belirten bir rivayet de vardr. Caiz olmad
4 Nisa/59 4 Nisa/141 3 3 li mran/149 4 Darekutni ve bakalar rivayet etti. Elbani, rvaul-alil, 5/106da sahih olduunu syler. Hadis no: 1268 5 9 Tevbe/40
2 1
76
EL-UMDE F DADL-UDDE
konusunda Aieden Radyallahu Anha merfu olarak u aktarlr: O zaman dn git! Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam. 1 Caiz olduu konusunda ise Mekkeden Medineye hicret ederken Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mrik olan Abdullah bin Uraykttan yardm istemesi delil olarak gsterilir. 2 Yine Huneyn gn mrik olan Safvan bin meyyeden silah ve zrhlar dn almas da delil olarak aktarlr. Zeylai, bu hadis ile ilgili olarak yle der: Ebu Davud, Nesai, Hakim ve Ahmed rivayet ettiler. Hakim ve Ahmed, hadisin Mslimin artlarna uygun sahih olduunu sylediler. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem savata mriklerin yardmndan faydalandn belirten hadisler nakledilmitir. Ancak rivayet edilen bu hadisler delil olamayacak kadar zayf rivayetlerdir. Bunlardan biri, Ebu Davud ve Tirmizinin Zuhriden rivayet ettii mrsel hadistir. evkani yle der: Zuhriden nakledilen hadis, bu konuda delil olmaya elverili deildir. nk Zuhriden gelen mrsel rivayetler zayftr. Rivayet edilen hadisin senedinde zayf saylan Hasan bin Ammara bulunmaktadr. 3 Mriklerden savata yardm alma konusunda, delillerin birbirleri ile elimesi sebebi ile alimler farkl grler sylemilerdir. Alimlerden bir kesim, mutlak olarak mriklerden yardm almay yasaklamtr. Delil olarak da Aienin Radyallahu Anha O zaman dn git! Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam hadisini gsterirler. Bunun sabit bir hadis olup, muhalif rivayetlerin shhat ynnden bu deerde olmadn, bu hadis konusunda neshin de szkonusu olmadn sylerler. 4 bnul-Munzir, Czcani ve bakalar bu grtedir. 5 Alimlerden dier bir kesim ise, Safvandan yardm alndn belirten hadisin Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam hadisini neshettiini syler. nk Safvan olay Huneyn Savanda meydana gelmitir. Aie Radyallahu Anha hadisi ise, Bedir Savanda olmutur. Kimileri de hadisin nesh edilmediini ve yasaktan sonra bu iin serbest brakldn syler. Ebu Bekr el-Hazmi Rahimehullah yle der: Bir kesim, Mslmanlarn imamnn mriklere, Mslmanlarn saflarnda savamalarna izin verebileceini ve onlardan yardm alabileceini syler ve bunun iin iki art belirtir: Bunlardan ilki; Mslmanlarn saysnn az olmas ve mriklerin yardmna ihtiya bulunmas. Dier art ise; mriklerin gvenilen ve Mslmanlar
1 2
Mslim. Bu sz Bedir gn sylenmitir. Buhari, Hadis no: 3905 3 Neylul-Evtar, 8/45 4 Bkz: Ebu Bekr el-Hazmi el-Hemezani, el-tibar fin-Nasihi vel-Mensuh minel-sr, 218 5 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/456
arkadan vurmalarndan korkulmayan kiiler olmalardr. Bu iki art bulunmad zaman, imamn onlardan yardm almas caiz olmaz. Ancak her iki artn da bulunmas durumunda mriklerden yardm alnabileceini sylerler. Delil olarak ise bn-i Abbasn Radyallahu Anhuma u rivayetine dayanrlar: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Beni Kaynukallarn yardmn ve verdikleri eyleri kabul etmi ve yine Huneyn gn Safvan bin meyyenin yardmn da reddetmemitir. Bunu kabul etmek gerektiini, nk Aie Radyallahu Anha hadisinin Bedir Sava ile ilgili olup dolaysyla da dier delillerin varid olmasndan daha nceki bir zamanda meydana geldiini sylerler. 1 Derim ki; bn-i Abbasn Radyallahu Anhu Yahudilerden yardm alndn belirten hadisi, senedinde zayf ravilerden olan Hasan bin Ammarann olmasndan dolay sahih olan Aie Radyallahu Anha hadisini neshedemez. Safvan ile ilgili hadis ise sabittir. Ancak Safvann kendisi bizzat savamamtr. bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Ahmedin mriklerden yardm almay caiz grd nakledilir. El-Hrakinin syledii de ihtiya halinde bunun caiz olduuna delalet eder. Belirttiimiz Zuhri hadisine ve Safvannn haberine dayandrlan afiinin de gr budur. Kendisinden yardm alnan kiinin Mslmanlar tarafndan iyi kabul edilen biri olmas gerekir. Mslmanlar iin gvenilir olmayan biri ise, ondan yardm almak caiz deildir. nk yalan haber karan ve yaryolda brakanlardan yardm almamz yasaklanmsa, kafirlerden yardm almann yasakll daha nceliklidir. 2 Nevevi Rahimehullah, Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam hadisini erhederken, bn-i Kudamenin sylediklerine benzer gr bildirmektedir. htiya bulunmas veya Mslmanlar arasnda iyi bilinen kii olmas dnda, savata kafirden yardm almann mekruh oluu blmnde hadisi belirtmi ve bunun afiinin gr olduunu sylemitir. 3 evkani Rahimehullah yle der: Yardm almak yasakt, sonra serbest brakld. Hafz bn-i Hacer el-Telhisde yle der: Bu gr doruya en yakn olup afii de ayn gr bildirir. Alimlerden bir grup ise, mriklerden yardm almann caiz olmadn sylerler. El-Bahrda Ehl-i Beyt imamlar, Ebu Hanife ve ashabnn, emir ve yasaklara uyduklar srece kafirlerden ve fasklardan yardm almann caiz olduunu syledikleri nakledilir. Safvan bin meyyeden Huneyn gn Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yardm almasn delil gsterirler. El-Bahrda yle geer: Mnafktan yardm almak
1 2
Bkz: Ebu Bekr el-Hazmi el-Hemezani, el-tibar fin-Nasihi vel-Mensuh minel-sr, 219 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/456 3 Sahih-u Mslim erhi, Kitabul-Cihad, 12/198
78
EL-UMDE F DADL-UDDE
icma ile caizdir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Abdullah bin Ubey ve yandalarndan yardm almtr. Kafirlere kar fasklardan da yardm almak icma ile caizdir. Baz alimlerin, imamn yannda, yardm ald kafir ve fasklara kar gerektiinde slamn ngrd hkmleri onlara uygulayabilecek ve galip iken malup duruma dmeyecek kadar Mslmanlardan oluan bir gcn bulunmas gerektiini ve ancak Mslmanlardan byle bir grubun imamn yannda bulunmas halinde kafir ve fasklardan yardm alnabileceini syledikleri nakledilir. Nitekim Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda savaa kan Abdullah bin Ubey ve yandalarnn durumu bu ekilde idi. 1 Savata kafirlerden yardm almakla ilgili gelen rivayetler arasnda eliki yoktur. Onlardan her birini ayr bir olayla ilgili olarak anlamak gerekir. Aie Radyallahu Anha hadisi, bizzat savamada kafirden yardm almann yasaklln belirtir. Yani kafir kiinin bizzat kendisinin Mslmanlarn safnda savamasnn yasak olduu aklanr. Zaten hadis genellik belirtmektedir. Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam sznde mrik szc belirtisiz (nekre) olup, olumsuz cmlede geldii iin genellik ifade eder. Bizzat savamada dedim, nk hadisin metni buna delalet etmektedir. Hadisin metni u ekildedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Bedire doru yola kt. Harra denilen yere vardnda cesareti ve yardm ile tannan bir adam kendisine yetiti. Sahabe onu grnce sevindi. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanna gelince Sana tabi olmak ve ganimet almak iin geldim dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona; Allaha ve Rasulne iman ediyor musun? dedi. O; Hayr dedi ve bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: O zaman dn git! Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam. 2 Bu hadisi destekleyen baka misaller de vardr. Bunlardan biri, Buharinin Beradan Radyallahu Anhu yapt u rivayettir: Zrhl bir adam Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldi ve; Ey Allahn Rasul! Savaaym m, Mslman m olaym? dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mslman ol, sonra sava dedi. Bunun zerine kii Mslman oldu, savat ve ldrld. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem o kii hakknda yle buyurdu: Az alt, ama byk ecir ald. 3 Hubeyb bin Yessaftan yle rivayet edilir: Savaa kmak zere olan Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ben ve kabilemden bir adam Mslman olmadan geldik ve; Kavmimizin bulunduu bir yerde olmamaktan
1 2
Neylul-Evtar, 8/44 Mslim 3 Buhari, Hadis no: 2808
utanyoruz dedik. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Mslman oldunuz mu? Biz; Hayr dedik. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Mriklere kar mriklerden yardm almyoruz. Daha sonra biz Mslman olduk ve ikimiz de onun yannda savatk. Heysemi, bu hadisi Ahmed ve Taberaninin rivayet ettiini ve Ahmedin rivayetindeki ravilerin sika olduunu syledi. 1 Ebu Humeyd es-Saididen Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Uhud gn kt ve Seniyyetul-veday geince, gl bir birlik ile karlat. Kimsiniz? deyince, Abdullah bin Ubey ve Beni Kaynukadan altyz adam diye cevap verdiler. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Bunlar Mslman oldular m? dedi. Oradakiler; Hayr ya Rasulallah dediler. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Syleyin dnsnler, mriklere kar mriklerden yardm almyoruz dedi. Heysemi, Tabaraninin bu hadisi el-Kebir ve elEvsatta rivayet ettiini ve ravileri arasnda bn-i Hibbann sika olarak niteledii Sad bin Munzir bin Ebi Humeydin olduunu syler. 2 Bizzat savata kafirlerden yardm almann yasak olduunu bu rivayetler belirtmektedir. Bunlara muhalif baka bir rivayette yoktur. Safvan hadisi, bizzat savata Safvandan yardm alndn belirtmemektedir. Sadece kendisinden silah dn alnd iin yardm almann zel bir tr ile ilgilidir. Bazlar, Allah bu dini facir adamla da destekler hadisini delil gsterirler ve bu facirin Rasululahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda savatn sylerler. Halbuki bu hadiste mrikten yardm almakla ilgili bir delil yoktur. nk facirlik, sadece mriklik anlamna gelmez. Facir kiinin olaynda ise, aktarlan baz rivayetler onun mrik deil, Mslman grndn belirtmektedir. Dnyada ise hkmler ancak zahire gre verilir. Bu konuda sadece Buhari, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu yle bir rivayet aktarr: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, beraberinde olup Mslmanlk iddia eden bir adam hakknda; Bu cehennem ehlindendir dedi. 3 Bu adam hakkda bn-i Hacer yle der: Taberaninin Eksem bin Ebil-Cn elHuzaiden rivayet ettii hadiste yle geer: Ey Allahn Rasul, falan kii kahramanca savayor dedik. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, O Atetedir dedi. Biz; Ey Allahn Rasul, ibadeti, cihad ve iyi huyuna ramen cehennemlik ise, biz nerede olacaz? dedik. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: O, nifan en ktsdr. Bu szden sonra savata gzmz onun zerinde idi. 4
1 2
Mecmauz-Zevaid, 5/306 Mecmauz-Zevaid, 5/306 3 Buhari, Hadis no: 4203 4 Fethul-bari, 7/472-473
80
EL-UMDE F DADL-UDDE
Savata kafirden yardm almann yasak olduunu belirten nasslar arasndan sadece Zi Mihber Radyallahu Anhu hadisi mkile gibi grnmektedir. yle der: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini iittim: Rumlarla bar anlamas yapacaksnz ve onlarla beraber arkanzdaki dmanla savaacaksnz. 1 Bu hadis ile ilgili olarak evkani Rahimehullah yle der: Zi Mihber Radyallahu Anhu hadisini bn-i Mace de rivayet etmi, Ebu Davud ve Munziri bir ey sylememitir. Ebu Davudun rivayetindeki raviler sahihlerin ravileridir. 2 Bu hadisin Mriklerden Yardm Almak blmnde zikredilmesine ramen, dier nasslar inceledikten sonra evkani Rahimehullah yle der: Sonu olarak, mrik olan kiilerden yardm almak mutlak olarak caiz deildir. 3 evkaninin Rahimehullah sylediklerinin devam ileride gelecektir. Yani evkani Rahimehullah, mriklerden yardm almann yasakln belirten hadisler karsnda, Zi Mihber hadisini mkile olarak grmedii gibi, mbah olduuna dair de delil grmez. htimaldir ki bunun sebebi udur: Zi Mihber hadisi haber kipi ile gelmitir. Bu kip, sra ile vme veya yerme ile beraber olmadka, emir veya yasak belirtmez. Dorusu, Zi Mihber Radyallahu Anhu hadisinin hem vme ve hem de yermeyi birlikte ieren bir devam vardr. Hadisin devam yledir: Rumlarla gvenlik anlamas yapacaksnz, sonra onlarla beraber bir dmanla savaacaksnz ve zafer kazanacaksnz. Sonra bir ayrda konaklayacaksnz. Ha sahiplerinden bir adam han kaldracak ve Ha yenilgiye urad diyecek. Mslmanlardan bir adam da ayaa kalkacak ve o adam itekleyecek. Daha sonra ise Rumlar anlamaya hyanet edecek ve sava iin toplanacaklardr. Bu hadis, yardm almay aka yasaklayan hadislere aykrlk tekil etmez. Bu nedenle evkani Rahimehullah, savata mriklerden yardm alma meselesini yasaklayan ve cevaz veren deliller ile alimlerin bu konudaki szlerini aktardktan sonra yle der: Sonu olarak delillerden anlalan, mrik kiiden yardm almann mutlak olarak caiz olmamasdr. nk Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Biz mriklerden yardm almyoruz sz, geneli ifade eder. O zaman dn git! Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam sz de byledir. Zuhriden gelen rivayet bunlara kar delil olmaya uygun deildir. nk Zuhriden gelen mrsel rivayetler zayftr. Zuhrinin msned rivayetinde Hasan bin Ammara vardr ki o, zayf ravilerdendir. Allahu Tealann; Allah kafirlere, iman edenler aleyhinde asla
1 2
Ahmed ve Ebu Davud rivayet etmitir. Neylul-Evtar, 8/43 3 Neylul-Evtar, 8/45
frsat vermeyecektir 1 buyruu da bu sylediimizi desteklemektedir. Buhari ve Mslim, Beradan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Zrh giyinmi bir adam geldi ve; Ey Allahn Rasul! Savaaym m, Mslman m olaym? dedi. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona; Mslman ol, sonra sava dedi. Adam Mslman oldu, savat ve ldrld. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun hakknda; Az alt, ama byk ecir ald dedi. 2 Sonu olarak Aieden Radyallahu Anha aktarlan, Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam hadisi, hazrlk yapmak, savamak ve baka ekillerde kafirlerden yardm almay yasaklamaktadr. Ancak bu yasaktan baz yardm alma ekilleri darda tutulabilir ki bunlar hakknda nasslar sabittir. yle ki: 1) Hicret srasnda Abdullah bin Urayktn bilgisinden yararlanmaya benzer kafirin verecei bilgilerden yararlanmak: Bu rivayetin, Aienin Radyallahu Anha hadisinin umumunu tahsis ettiini syleyebiliriz. nk zaman olarak Aie Radyallahu Anha hadisinin zamanndan daha nce varid olmutur. Yine Bedir Savanda alnan esirlerin fidye olarak Mslmanlarn ocuklarna okuma yazma retmelerinin de bu snrlandrmay yaptn syleyebiliriz. Bu ise Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam hadisinin varid olduu tarihten daha sonradr. Bedir esirleri olay ile ilgili olarak Edvaul-Beyan isimli kitabn tamamlayan Atiyye bin Muhammed Salim yle der: Bu olay iki eye delalet etmektedir. Bunlardan biri, eitime ve renime verilen byk nem. Dieri ise, din ile ilgili olmayan eyleri kafirin Mslmana retmesinin caiz olmasdr. imdiki mhendislik, tp, ziraat, sava ve baka eylerin eitimi ve renimi gibi. 3 bnul-Kayyim Rahimehullah, kafirin yardmndan istifade etmenin bir baka eklini belirterek, dman hakknda casusluun bu meseleden olduunu belirtir. Hudeybiye olayndan karlan fkhi hkmlerden sz ederken yle der: Cihadda, kendilerine gvenilen mriklerden yardm almak ihtiya durumunda caizdir. nk Huzaa kabilesinden olan Uyeyne o zaman kafirdi ve mrikler hakknda casusluk yapmt. Bunlar dman arasna szma ve haberlerini toplama asndan Mslmanlardan daha avantajldrlar. Huzaa kabilesinin Mslman ve kafirleri Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem kar samimi idiler. 2) Satn alarak veya dn alarak kafirin silahndan yararlanmak: Safvan hadisinde buna iaret vardr. Bu hadisin, Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam hadisinden sonra olduu gznnde bulunduru1 2
4 Nisa/141 Neylul-Evtar, 8/45 3 Edvaul-Beyan, Alak Suresi tefsiri 9/357
82
EL-UMDE F DADL-UDDE
lursa, bu hadisi tahsis etmediini, ancak tam manada olmasa da ksmen onu neshettiini sylemek mmkndr. nk yardm almann yasakln belirli eyler iin snrlandrmaktadr. Hibir zaman bir mrikten yardm almayacam hadisini tmden neshettiini sylemek ise yanltr. Sonu olarak bizzat savamada, sava planlamasnda veya ynetiminde kafirlerden yardm almak caiz deildir. Ancak yol hakknda bilgi almak veya savata olmasa da, sadece askeri eitim kamplarnda olduu gibi Mslmanlarn kimi teknikleri onlardan renmeleri caizdir. Kafirlerden silah ve lojistik mallar satn almak veya dn almak da caizdir. nk bunlarn direk olarak savala ve sava planlamasyla ilgisi yoktur. Kendisinden yardm alnacak kafirlerde de alimlerin kotuu artlarn bulunmas gerekir. Ki bunlar, kendisinden yardm alnacak olan kafirin Mslmanlar hakknda iyi dnce beslemesi, Mslmanlarn buna ihtiyalarnn bulunmas ve o kafire Mslmanlar zerinde bir velayet hakknn verilmemesidir. Caiz olan ve caiz olmayan yardm alma ekilleri hakknda, bn-i Kudamenin, mam Ahmedden Rahimehumellah, onun mriklerden yardm almay caiz grd ile alakal olarak aktard 1 szlerine dikkat etmek gerekir. syanclara kar savata kafirlerden yardm alma konusunda kad Ebu Yala, bn-i Kudamenin aktardklarna muhalefet ederek yle der: syanclara kar savata zmmi veya anlamal kafirlerden yardm alnmaz. Ahmed, dmana kar savata bile bunu yasaklamaktadr. Dolaysyla isyanclara kar savata bunu yasaklamas daha da nceliklidir. 2 bn-i Kudamenin mriklerden yardm alma konusundaki mam Ahmedten rivayeti bu anlamda olmaldr. Yoksa mutlak yardm almak anlamnda kabul edilmemelidir. nk bizzat savata Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kafirden yardm ald bizce sahih nakille sabit deildir. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Kafirler, birbirinin dostudurlar. 3 Mrikler nasl sizinle topyekn savayorlarsa siz de onlara kar topyekn savan. 4 Eer sizi ele geirirlerse, size dman kesilecekler, size ellerini ve dillerini ktlkle uzatacaklardr. Zaten kafirler olmanz istemektedirler. 5 Bu nedenle fkh kitaplarnda savata kafirlerden yardm almann caiz olduuna ilikin nakledilen eylerin mutlak olarak anlalmamas gerekir. Sava, cihad ve dmana kar yola kmaktan daha zeldir. Onlardan yardm almak, mutlak olarak deil, ancak belirttiimiz gibi zel bir ekilde ve belli snrlar dahilinde caiz olabilir.
1 2
El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/456 El-Ahkamus-Sultaniyye, 55 3 8 Enfal/73 4 9 Tevbe/36 5 60 Mmtehine/2
Ebu Muhammed bn-i Hazm Rahimehullah, nakledilen rivayetlerin delil olamayacan belirttikten sonra, zorda kalan ile ilgili olan ruhsat ayetini delil gstererek savata kafirlerden yardm almann caiz olduunu syler. yle der: Cihad Blmnde, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Biz mrikten yardm almyoruz szn belirttik. Bu, sava, velayet ve baka her alanda onlardan yardm almann yasak olduunu belirtir. Ancak hayvana bakmak, bir ii cretle yaptrmak, ihtiyac grmek gibi kafirleri aalk olmaktan karmayan bir ite altrmann caiz olduunda icma vardr. Mrik ismi, hem zimmet ehlini, de hem harbi dman kapsar. Allahu Teala kendisine rahmet etsin Ebu Muhammed yle der: Bu, Mslmanlar kendilerini savunabildii srece geerlidir. Ama helak olmaya yz tutar ve elinden baka bir ey gelmeyecek ekilde mecbur kalrlarsa, o zaman kendilerine yardm edeceklerinden, Mslmann ve zmminin kan, mal ve namusuna zarar vermeyeceklerinden emin olduklar taktirde dmana bavurmalarnda ve zimmet ehlinden yardm istemelerinde bir saknca olmaz. Bunun delili ise udur: zerine Allahn ad anlp kesilenden yememenize sebep ne? Oysa Allah, aresiz yemek zorunda kaldnz dnda, haram kld eyleri size aklamtr.. 1 Bu ise nass veya icma ile yasaklananlar dnda, zaruret halinde mecbur kalan herkes iin geneldir. Mslmanlar (fert veya cemaat olarak) yardm isteyecekleri dmann Mslman veya zmmilerin mal, can ve namuslarna zarar vereceklerini bilirse, helak olsalar dahi, onlardan yardm istemeleri helal olmaz. Kendileri, aile fertleri ve mallar telef olsa bile, Allahn emrine kar sabreder veya onurlu olarak ehit dp lnceye kadar savar. lmden kurtulu yoktur ve hibir kimse ecelini amaz. 2 Yukarda sylenelere mam Maverdinin Rahimehullah el-AhkamusSultaniyye isimli kitabnda, zmminin uygulama makamnda bulunmasnn caiz olduuna ilikin 3 gr ile itiraz edilemez. Kad Ebu Yala bunu vurgulayarak ayn eyi belirtmi ve mam Ahmedin Rahimehullah sylediini delil gstererek eletirmitir. Ebu Yala Rahimehullah yle der: Deniliyor ki, velayet makam zimmet ehlinden olamazken, uygulama makamna zimmet ehlinden biri getirilebilir. Ama daha ileri gitmeye kalkrlarsa, bu nlenir.. mam Ahmedin Rahimehullah kitap ehlinden olanlar iin bunu da caiz grmedii rivayet edilmitir. nk ona, Hara gibi Mslmanlarn ilerinde Yahudi ve Hristiyan kiileri altrabilir miyiz? diye sorulduunda, Hibir ite onlarn yardm kabul edilmez diye cevap vermitir. Ebu Yala Rahimehullah yle der: Bunun sebebi Allahu Tealann; Ey iman edenler! Sizden olmayan srda edinmeyin. Onlar sizi artmaktan geri durmazlar, skntya dmenizi isterler. Onlarn fkesi azlarndan tamakta1 2
6 Enam/119 El-Muhalla, 11/113 3 El-Ahkamus-Sultaniyye, 27
84
EL-UMDE F DADL-UDDE
dr, kalplerinin gizledii ise daha byktr. Eer aklediyorsanz, phesiz size ayetleri akladk. 1 ve ..Benim de dmanm, sizin de dmannz olanlara sevgi gstererek, gizli muhabbet besleyerek onlar dost edinmeyin 2 ayetleri ile Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Onlara gvenmeyin, nk Allah hain olduklarn bildirmektedir hadisidir. 3 Maverdinin, yukarda aktardmz bu gr, onun bir tkezlemesi saylr. phesiz Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnda herkesin szlerinden alnan ve reddedilenler olur. El-Cuveyni, bu grnden dolay Maverdiye ar bir ekilde yklenerek yle der: el-Ahkamus-Sultaniyye diye bilinen kitabn yazar, uygulama makamnda zimmet ehlinden birinin olmasnn caiz olduunu sylemitir. Bu, dzeltilemez bir tkezlemedir. Kafirlere meyletmeyi, onlar dostlar ve srdalar edinmeyi yasaklayan ok sayda ayetler ve hadisler bulunmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Sizden olmayan srda edinmeyin. Onlar sizi artmaktan geri durmazlar, skntya dmenizi isterler. Onlarn fkesi azlarndan tamaktadr. Kalplerinin gizledii ise daha byktr. Eer aklediyorsanz, phesiz size ayetleri akladk. Ey iman edenler! Yahudi ve Hristiyanlar dostlar edinmeyin. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ise yle buyurmaktadr: Kimseler grmeyecek ekilde mrikle babaa kalan Mslmandan beriyim. Yine Hristiyan bir katip altran Ebu Musa el-Eariye kar merin Radyallahu Anhu son derece kzd aktarlmaktadr. afii Rahimehullah, davacnn sylediklerini hakime tercme eden kiinin, adaletli ve gvenilir bir Mslman olmasn art komutur. Tm alimler arasnda bu konuda bir ihtilaf olduunu bilmiyorum. mam ile Mslmanlar arasnda elilik yapan vezirin kafirlerden olmas nasl kabul edilebilir? 4
1 2
3 li mran/118 60 Mmtehine/1 3 Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 32 4 yasul-Umem, 157-557, tahkik eden: Abdulhalim ed-Db, 1401 hicri
ERKEK OLMAK Emirliin artlarndan biri de kiinin erkek olmasdr. Bunda icma vardr. Allahu Teala yle buyurur: Allah'n insanlardan bir ksmn dierlerine stn klmas sebebiyle ve mallarndan harcama yaptklar iin erkekler kadnlarn yneticisi ve koruyucudur.. 1 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: lerinin ynetimini bir kadna veren kavim felaha ermez. 2 Dolaysyla bu art konu itibari ile aktr. Benim zellikle bu konuda dikkati ekmek istediim ey, kadnlarn ak velayet makamlarnda bulunmas veya ynetim ilerinde grev almalar deildir. nk bu aktr. Benim dikkat ekmek istediim ise, kadnn ayn zamanda gizli emirlikten de alkonulmas zaruretidir. Bu ise emirin, yapt ileri kadnlarna anlatmas, bu konuda onlara danmas, onlarn verecekleri akla gre hareket etmesi, bylece kadnlarn Mslmanlar zerinde gizli bir velayetinin meydana gelmesidir. Bu durum yaygn ve oktur. Yneticilerin hayatlarna bakanlar gemite ve gnmzde bunun ok rneklerini grrler. Bundan saknmak gerekir. Emirin byle bir ey yapmas, ynettii mmete kar hainlik saylr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allaha ve Rasulne hyanet etmeyin, bilerek emanetlerinize hyanet etmeyin. 3 Hudeybiye gn mm Selemeye Radyallahu Anha, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem danm olmas bu konuda mkil tekil etmez. nk danmaya nce Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendisi balamad. mm Selemenin Radyallahu Anha syledikleri de nasihat trndendi. Bu da btn Mslmanlar iin caizdir. stelik Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanl Allahu Teala tarafndan dzeltiliyordu. Ama bakas iin byle bir ey yoktur. Bu nedenle Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem hastal esnasnda, merin Radyallahu Anhu halka namaz kldrmas konusunda Aie ve Hafsann Radyallahu Anhuma grlerine iltifat etmemitir. Sakncal ve zararl olan ey, kadnlarn Mslmanlarn genel ilerine mdahale etmeleridir. mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu yle der: Cahiliyye devrinde kadnlar adamdan saymazdk, ama slam gelip Allah onlar annca bizim zerimizde haklar olduunu grdk. Ne var ki ilerimizden bir ie onlar kartrmyoruz. 4
1 2
4 Nisa/34 Mttefekun Aleyhi 3 8 Enfal/27 4 Buhari, bn-i Abbastan rivayet etmitir, Hadis no: 5843
86
EL-UMDE F DADL-UDDE
Emirliin yukarda belirtilen slam, hrriyet, ergenlik, akl, erkeklik, duyu ve organ salaml (cihadn vacip olmas iin de bunlar arttr), adalet, yapaca i ile ilgili bilgi ve deneyim artlarn gzetmek kaydyla, askeri eitim kamp ve dier emirliklerin seiminde ve birliklere emir tayininde u artlarn gzetilmesi gerekir: Adaylarn en iyisini semek, emirlik iin can atan kiileri sememek, seim yaparken kiinin yan dikkate almak. Bir yarar salamak veya bir zarar nlemek iin en iyisi varken onun altndakini semek de caizdir. Bu artlar drdnc blmde detayl olarak aklanacaktr.
6- FACR EMRLE BERABER SAVAA IKMAK

Facir, adaletli olmayan demektir. Adalet ise, kiinin durumlarnn dine uygun olmasdr. phe uyandran tavrlarn olmamas olarak da aklanr. Adalet iin iki eyin olmas gerekir: 1- Dinde Doruluk: Bu, farzlar nafileleriyle beraber yerine getirmek, byk gnahlardan kanmak ve kk gnahlar zerinde srar etmemektir. 2- ahsiyetli Davranma: Bu ise, kiinin kendisini ssleyecek ve gzelletirecek ileri yaparak, yine kendisini kirletecek ve irkinletirecek eylerden kanmasdr. Mslman bir kardeimiz askeri eitim kampnda veya sava iin baka bir yerde bulunabilir ve bandaki emirin facir olduunu grebilir. Karde bu durumda bu emir ile olmaya devam edecek midir? Byle bir emire itaat etmesi vacip midir? Bunlarn cevabn ise u ekilde verebiliriz: 1) Genel ynetimden sorumlu olan emirin ancak ehliyet ve liyakat sahibi salih kiileri grevlendirmesi gerekir. nk Allahu Teala; (uaybn) iki kzndan biri: Babacm! Onu cretle tut. nk cretle istihdam edecein en iyi kimse, gl ve gvenilir olandr, dedi 1 buyurur. El-AkidetutTahaviyye kitabn erheden yle der: Bidat ehli veya facir olan kii, Mslmanlara imam tayin edilmez. Tevbe edinceye kadar kendisine tazir cezas uygulanr. Tevbe edinceye kadar kendisinden ilginin kesilmesi mmkn olursa, iyi olur. 2 Bu konuda dayanak, Allahu Tealann u ayetidir: Bir zamanlar Rabbi brahimi bir takm kelimeler ile denemi, onlar tam olarak yerine getirince: Ben seni insanlara nder yapacam demiti. Soyumdan da (nderler yap, ya Rabbi!) dedi. Allah: Ahdim zalimlere ermez (onlar iin sz vermem) buyurdu. 3 Bu nedenle zulm veya fcur ileyen kiinin emir veya Mslmanlara imam olarak grevlendirilmesi doru olmaz. Byle olanlar varsa, kardelerimizin yetkililere bunu uygun olanla deitirmesi iin t vermeleri gerekir. 2) Bu mmkn olmayp facir biri emir tayin edilmise, o taktirde yle derim: Cihada kalkan Mslman kardeimiz, bundan daha iyi ve daha salih bir emirin ynettii baka bir kamp veya cephe bulur ve bu facir emirle beraber almama frsat yakalarsa, bu facir emir ile beraber almamas gerekir. nk bununla iki yarar birden salam olur: Salih bir emirlik altnda eitimi veya cihad gerekletirmek.
1 2
28 Kasas/26 erhul-Akidetit-Tahaviyye, 423, el-Mektebul-slami, 1403 3 2 Bakara/124
88
EL-UMDE F DADL-UDDE
Terketmek ve uzaklamak suretiyle facir olan emiri tedip etmek. Hatta bylece facir olmas sebebiyle kendisinin terkedildiini grnce, fcurundan vazgeebilir. El-Akidetut-Tahaviyyenin erhini yapan yle der: Kim bir bidat veya fcur ilerse, mminlere imam olarak tayin edilmez. Tevbe edinceye kadar kendisine tazir cezas uygulanr. Tevbe edinceye kadar kendisinden ilikiyi kesmek mmkn olursa, iyi olur. Baz kiiler onun arkasnda namaz klmay brakp baka bir imamn arkasnda klarsa, tevbe etmesi, azledilmesi veya insanlarn onun gnah gibi gnah ilemekten saknmas iin iyi olur. Yani bu terkedi ile mnkere kar klm olunur. Bylelerinin arkasnda namaz klmamakta eri bir yarar vardr ve bunu yapan kii cuma veya cemaati karm saylmaz 1 3) Emir, facir ise ve bakas da yoksa yahut daha iyisinin varl bilinmiyorsa veya bilinmesine ramen ona ulalmas zor ise, bununla beraber facir emir ile beraber almamak eitim veya cihaddan istenen eri yararn kaybolmasna yol aacaksa, u iki durum gz nnde bulundurulur: Her eyden nce bu kiinin fcuru sadece kendisini mi ilgilendirmektedir, yoksa slamn ve Mslmanlarn genel karlarn m ilgilendirmektedir? Bunlar yle ele alabiliriz:
Age. 423
A- EMRN FCURUNUN SADECE KENDSN LGLENDRMES DURUMU Uyuturucu kullanan, iki ien, ganimetten alan, fasklk veya bidat ehli olan kiilerde, fcuru yalnz kendisini ilgilendirdii ve bu durumu dmana kar sava olumsuz etkilemedii yahut cihad davasna zarar vermedii srece, bu gibi kiilerle beraber sava yaplabilir. Ancak bu kiiye daima t vermek ve kendisinin olmas gereken hali ona izah etmek gerekir. Umulur ki Allahu Teala onun durumunu dzeltir. Sylediimiz bu ilke, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin prensiplerinden olup cihad fkhnda belirtilmitir. Bu prensip, Salih veya facir ynetici ile beraber savaa klr sz ile kastedilen durumdur. Ancak buradaki facir; fcurunun sadece kendisiyle snrl olduu ve slamn veya Mslmanlarn maslahatna engel olmad kiidir. Fcuru kendisiyle snrl kalan kii ile beraber savalabilineceinin delili ise udur: bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah yle der: yi ve facir olan her ynetici ile beraber sava yaplr. Ebu Abdullah, yani btn imamlar ile beraber dedi. Daha sonra Ben savamam ve yine Abbas oullarnn ganimetlerini artrmam, diyen kii hakknda gr sorulunca yle dedi: Subhanellah, bunlar kt insanlardr. Cihaddan alkoyan cahil kiilerdir. Onlara, Herkes sizin gibi savamayacak olursa, o zaman kim savaacak? Savamazsa, slam yok olmaz m? Bu durumda kafirler neler yapar? diye sormak gerekir. Ebu Davud, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu yle rivayet eder: yi veya kt olsun, her imam ile beraber cihad etmeniz vaciptir. Yine Enesten Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: ey iman ilkelerindendir: Allahtan baka ilah yoktur diyen kiiye saldrmamak, gnahlar sebebi ile tekfir etmemek, bir amel sebebiyle slamn dna karmamak, mmetin son ferdi Deccala kar savaaca zamana kadar cihada devam etmek ve kadere iman etmek. Ayrca, facir olan ynetici ile beraber cihad etmemek, cihadn kesilmesine, kafirlerin Mslmanlara hakim olup yok etmesine ve kfr sznn stn olmasna yol aar. Bunda ise byk bir fesat vardr. Allahu Teala yle buyurur: Allah, insanlarn bir ksmn dier bir ksm ile savmasayd, yeryz bozulurdu. 1 bn-i Teymiye Rahimehullah, zayf ama iyi emir ile facir ama gl emirin hangisinin tercih edilecei konusunda mam Ahmedten yukardaki szlerden daha arpc szler naklederek yle der: Kiilerde kuvvet ve emanetin birlikte bulunduu azdr. Bu nedenle mer Radyallahu Anhu yle derdi: Allahm, facir kiinin metanetinden ve gvenilir kiinin acizliinden
1
2 Bakara/251) (El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/371
90
EL-UMDE F DADL-UDDE
sana yaknyorum. Her velayet iin vacip olan, onu ehline vermektir. Biri daha kuvvetli, dieri daha gvenilir iki kii szkonusu olduunda, o velayet iin yarar en byk ve zarar en az olan tercih edilir. Sava emirliinde cesur ve kuvvetli olan, gvenilir de olsa aciz ve zayf olan kiiye tercih edilir. mam Ahmede Rahimehullah, Biri gl ama facir, dieri salih ama zayf iki kiiden hangisi savata emir olmaldr? diye soruldu. Bunun zerine yle cevap verdi: Kuvvetli ama facir olann kuvveti Mslmanlarn lehine, fcuru ise kendisinin aleyhinedir. Zayf ama salih olann salah kendi lehine ama zarar Mslmanlarn aleyhinedir. Bu nedenle facir ama kuvvetli olan tercih edilir ve onunla beraber savalr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: phesiz Allah bu dini facir adamla da destekler. Yine Nasipleri olmayan kavimlerle de destekler eklinde de rivayet edilmitir. Adam facir olmayp dini ynden iyi ama facir olann yerini dolduramayacaksa, facir kiinin tercih edilmesi gerekir. 1 mam Ahmedin Rahimehullah yukarda sylediklerini iyice dnmemiz gerekir. mam Ahmed Rahimehullah yukardaki sznde, emirin facir olmasnn kendi aleyhine olduunu sylemektedir. Facirlii sadece kendisine zarar veren ile slama ve Mslmanlara zarar veren arasnda ayrm yapmann doruluunu bylece anlam olmaktayz. mam Ahmedin Rahimehullah ikinci snf ile ilgili syledii, Yenilgisi ve Mslmanlar telef etmesiyle bilinen komutan veya imam ile savaa kmak, houma gitmez sz zerinde Allahn izni ile duracaz. bn-i Teymiye Rahimehullah, Moolllara kar savala ilgili verdii fetvasnda facir emir ile beraber savan hkmn belirterek yle der: Onlarla arzu edilen ekilde savaacak bir emir olmas, Allahn rzas, sznn ycelmesi, dininin yerine getirilmesi ve Rasulne itaat olur. Ama aralarnda liderlik iin savaan veya baz ilerde Mslmanlara hakszlk yapmak gibi ancak fcur ileyen ve niyeti bozuk olanlar olursa ve bu kiilerle birlikte Moollarla savamamann dine zarar, savamaktan daha byk ise, iki zarardan kk olan tercih edilerek bu kiilerin yannda dmana kar savalr. nk bu, slamn gzetilmesi gereken prensiplerindendir. Bu nedenle facir veya iyi olan bir emirin yannda savaa katlmak Ehl-i Snnet vel-Cemaatin ilkelerindendir. Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirdii gibi, phesiz Allahu Teala bu dini facir adamla ve nasipleri olmayan topluluklarla da destekler. nk ancak facir yneticilerle veya ou facir olan askerlerle beraber savamaktan baka alternatif olmazsa, ister istemez u iki durumdan biri meydana gelecektir: Ya onlarla beraber savaa klmayacak, ki bu din ve dnya zerinde zararlar onlardan daha byk olan dmann lkeyi igal etmesine sebep olur, ya da facir ynetici ile
1
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 29/254-255
beraber savaa gidilir ve iki ktden en kts nlenmi olur. Ayrca tm olmasa bile, slam ahkamndan uygulanabildii kadar bu ekilde yerine getirilmi olur. Bu durumda ve benzeri btn durumlarda vacip olan budur. Nitekim Raid halifelerden sonra yaplan savalarn byk ounluu ancak bu ekilde meydana gelmitir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu sabittir: Kyamet gnne kadar atn alnna hayr balanmtr: Bu hayr sevap ve ganimettir. 1 Bu sahih hadis, Ebu Davudun Sneninde rivayet ettii, Sava, Allahn beni gnderdii andan, mmetimden en son kiinin Deccale kar savaaca ana kadar devam edecektir. Facirin fcuru ve adaletlinin adaleti onu iptal edemez hadisinin anlamna delalet eder. Nitekim Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu mehurdur: mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr. 2 Bunun gibi Ehl-i Snnet vel-Cemaatin, kendileriyle amel edilmesi konusunda dier gruplarla ittifak ettii ve cihad edilmesi gereken yerlerde iyi ve facir olan emirler ile beraber savaa klmasn belirten nasslar oktur. Ancak Hariciler ve Rafziler bu gruplarn dndadr. Bunun yannda Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Hain ve facir yneticiler olacaktr, onlarn yalanlarn tasdik edip yardm edenlerin benimle ilgisi olmayaca gibi benim de onlarla ilgim olmaz ve onlar Havuzun bana gelemezler. Ama onlarn yalanlarn tasdik etmeyenler bendendir ve ben onlardanm, bunlar Havuzun bana geleceklerdir buyurmutur. Eer ki kii Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emrettii ve salih yada facir olan emirler ile kyamet gnne kadar ilemeye devam edilecek olan cihad ve yine zulmlerinde zalimlere destek olmay yasakladn bilirse zerine den udur: Katksz slam orta yolun kendisidir. Yukarda durumlar sorulanlar (Moollar) gibi, kendilerine kar cihad edilmesi gerekenlere kar, baka bir ekilde cihad etmenin mmkn olmad ve birlikte savat cemaatin ktlklerine katlmaktan saknabildii kadar saknmaktan baka yol bulunmad taktirde, her ynetici ve her trden cemaatla beraber cihad etmenin slam iin daha iyi olduunu anlar. Byle bir durumda Allahu Tealaya itaat olan eylerde, szkonusu emir ve cemaate itaat ederken, Allahu Tealaya isyan olan eylerde ise onlara itaat etmekten kanr. nk Allahu Tealaya isyan olan eylerde kullara itaat edilmez. Gemite ve gnmzde bu mmetin iyilerinin yolu budur. Her mkellefin zerine vacip olan da yine budur. Bu yol, bilgi yetersizliinden kaynaklanan ve sahte takva tayan Hariciler ile iyi olmasalar dahi mutlak ma1 2
Mttefekun Aleyhi Mttefekun Aleyhi
92
EL-UMDE F DADL-UDDE
nada yneticilere itaati vacip gren Mrcie ve benzerlerinin yolu arasnda orta bir yoldur. Allahu Tealann bizi ve Mslman kardelerimizi sevdii sz ve amellere muvaffak etmesini dileriz. Allahu Teala en dorusunu bilir. Salat ve selam Peygamberimiz Muhammedin, linin ve ashabnn zerine olsun. 1 El-Akidetut-Tahaviyyeyi erheden bnu Ebil-zz el-Hanefi, Hacc ve cihad kyamet saatine kadar Mslmanlardan olan iyi ve kt her ynetici ile beraber devam edecektir. Onlar hibir ey iptal edemez ve engelleyemez sznn erhinde yle der: Yazar, bu szler ile Rafzilere cevap vermektedir. Onlar, Muhammed soyundan imam Rza ortaya kncaya ve gkten biri, Ona tabi olunuz diye sesleninceye kadar Allah yolunda cihad yoktur derler. Bu szn batl olduu o kadar aktr ki anlatmak iin delile bile gerek yoktur. Bunlar imamn masum olmasn art koarlar. Halbuki bunun hibir delili yoktur. Aksine, Mslimde Avf bin Malik el-Ecaiden Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini iittim: Yneticilerin en iyileri, sevdikleriniz ve sizi sevenler, arkalarnda namaz kldklarnz ve sizin arkanzda namaz klanlardr. En kt yneticileriniz ise, sevmedikleriniz ve sizi sevmeyenler, lanet ettikleriniz ve size lanet edenlerdir. Bunun zerine; Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, o durumda kendilerine kar kmamz gerekmez mi? dedim. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Size namaz kldrdklar srece hayr. Bana getirilen yneticinin Allahn yasaklarndan birini ilediini gren kimse, onun bu gnahn irkin grsn, ama itaatin dna kmasn dedi. mamet konusunda bu hadisin benzerleri gemiti. Hibirinde imamn masum olmasnn gerektii sylenmemektedir. 2 mam Buhari bu mesele iin ayr bir blm ayrmtr. yi ve kt emirler ile beraber savaa klmasn belirten hadisler shhat ynnden Buharinin artlarna uymamakla beraber, istinbat konusundaki hassasiyeti gerei bu hkm Kyamet gnne kadar atn alnna hayr balanmtr hadisinden karmtr. Sahihinin Cihad Blmnde yi ve kt her ynetici ile beraber cihad devam eder, nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kyamet gnne kadar atn alnna hayr balanmtr demitir,der ve sonra Urve el-Barikiden Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Kyamet gnne kadar atn alnna hayr balanmtr: Bu hayr sevap ve ganimettir. 3 Bu hadisi erheden bn-i Hacer Rahimehullah yle der: yi ve kt ile beraber cihad devam eder bab.. Bu anlatm Ebu Davud ve Ebu Yalann Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu merfu ve mevkuf olarak benzer lafzlarla
1 2
Mecmuul-Fetva, 28/506-508 ve 28/212 Sayfa: 437 3 Mttefekun Aleyhi
rivayet ettii hadisin szleridir. Ravilerinde ise herhangi bir beis yoktur. Ancak Mekhul, hadisi Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu duymu deildir. Ayn blmde Said bin Mansur ve Ebu Davud, Enesten Radyallahu Anhu rivayet etmitir. Ancak bu rivayetin senedi zayftr. Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Hayr baldr szn daha nce mam Ahmed Rahimehullah delil olarak gstermitir. nk kyamet gnne kadar atlarn boynunda hayrn devam ettiini belirtir. Hayr ise, ecir ve ganimet olarak aklamtr. Ecir ve ganimet, ancak cihadla olur. Bunu imamn adaletli olup olmamasyla da snrlandrmamtr. Bu da bu hayrn, cihadn iyi veya kt ynetici ile beraber olmas arasnda bir farkn olmadn gsterir. Hadis, at zerinde savaa gitmeyi tevik etmektedir. slamn ve Mslmanlarn kyamet gnne kadar devam edeceini de mjdelemektedir. nk cihadn srmesi, mcahidlerin, yani Mslmanlarn devam etmesi demektir. Bu da mmetimden bir grup kyamet gnne kadar hak zere savamaya devam edecektir hadisinin manas ile ayndr. 1 Facir ynetici ile beraber cihad etmek vacip olduu gibi, arkasnda namaz klmak da vaciptir. El-Akaidetut-Tahaviyyeyi erheden bnu Ebil-zz el-Hanefi bu konuda yle der: Allah Subhanehu ve Teala sana ve bize rahmet etsin. Kiinin bidat veya faskln bilmedii kiinin arkasnda namaz klmas imamlarn ittifak ile caizdir. Cemaatin, imamn akidesini bilmesi veya Nasl inanyorsun? diyerek imtihan etmesi, imamln artlarndan deildir. Durumu bilinmeyen kiinin arkasnda namaz klnr. Cuma, iki bayram veya Arafatta namaz kldran imamn bidat veya fsk ehli olduu ortaya ksa ve kiinin bu imam dnda namazn klabilecei baka bir imam bulma imkan da yoksa, namazn bu imamn arkasnda klar. Selef alimleri ve sonradan gelen alimlere gre cemaatin bu imamn arkasnda namaz klmasnda bir saknca yoktur. Facir imamn arkasnda cuma ve cemaat namazn terkeden kii alimlerin ouna gre bidat olur. Doru olan, kiinin bunlarn arkasnda namazn klaca ve iade etmeyeceidir. Sahabe Radyallahu Anhum, facir imamlarn arkasnda cuma ve cemaat namazlarn klar ve iade etmezlerdi. Abdullah bin mer ve Enes Radyallahu Anhuma, Haccac bin Yusufun arkasnda namaz klarlard. Yine Abdullah bin Mesud Radyallahu Anhu ve bakalar da iki ien Velid bin Ukbe bin Ebi Muaytn arkasnda namaz klarlard. Hatta onlara bir defasnda sabah namazn drt rekat olarak kldrd ve oaltaym m? dedi. bn-i Mesud Radyallahu Anhu, O gnden beri seninle hep oaltyoruz zaten dedi. Sahih bir rivayete gre Osman Radyallahu Anhu kuatld zaman, adamn biri halka namaz kldrd. Bunun zerine bir kii Osmana Radyallahu Anhu; Sen herkesin imamsn, namaz kldran bu adam ise fitne imam mdr? dedi. Osman Radyallahu Anhu yle dedi: Ey kardeimin olu! Namaz insanlarn yapt en gzel eylerdendir.
1
Fethul-Bari, 6/56
94
EL-UMDE F DADL-UDDE
yi olurlarsa sen de iyi ol, kt olurlarsa, onlarn ktlnden sakn. Bylelerinin arkasnda namaz klmamak, cuma ve cemaati terketmeye yol ayorsa, o zaman bu facir imamn arkasnda ancak sahabeye Radyallahu Anhum muhalefet eden bidat kii namaz klmay terkeder. Yine ynetimdeki kiinin grevlerdirdii imamn arkasnda namaz klmamakta eri bir yarar yoksa, o kiinin arkasnda namaz klmak terkedilmez. Aksine klmak daha iyidir. Kii mnker ileyen kimseyi imam yapmama imkanna sahip ise, byle yapmas vacip olur. Ama bakas onu grevlendirmi ve imamlktan uzaklatrma imkan da yoksa, yahut uzaklatrrken o kiinin iledii mnkerden daha byk bir ktle yol aacaksa, bu durumda kk zarar byk zararla nlemek caiz olmaz. Ayn ekilde byk zararla kk zarar giderilmez. nk eriatlar imkanlar lsnde yararlar salamak ve tamamlamak, zararlar nlemek ve azaltmak zere gelmitir. Cuma ve cemaat namazlarn klmamak, facir imamn arkasnda namaz klmay terketmekten daha byk bir bozukluktur. zellikle bunlar klmamak fcuru nlemiyorsa, o zaman eri yarar nlenmi ve szkonusu zarar giderilmemi olur. 1 Grld gibi bu mesele birtakm eri nasslara ve kurallara dayanmaktadr: yle ki: 1- Byk zarar, kk zararla nlenir kural. Bilindii gibi bundan baka yol yoksa, byk zarar olan kafir dman, kk zarar olan facir ama Mslman ynetici ile birlikte savata yer alarak nlenir. Bu kural bazan ki zarardan, basit olan tercih edilir eklide ifade edilir. 2 2- Ameller ancak niyetlerledir ve herkes niyetinin karln alr 3 hadisi. Kiinin niyeti iyi olup Allahu Tealann sz stn olmas iin savamak Mslmanlara yarar salyorsa, emirin niyetinin kt olmas ona zarar vermez. nk her niyetin karl deiiktir. Emirin, kavmi iin veya liderlik iin yahut da mal ve buna benzer eyler iin savayor olmas gibi.. 3- Allahu Tealann yilik ve takva zerinde yardmlan, ktlk ve hakszlk zerinde yardmlamayn 4 ayeti. taat olan eylerde facir yneticiye yardmc olmak, isyan ve ktlk olan eylerde ise ona yardmc olmamak esastr. Yukarda belirtildii gibi, yneticinin gnah ilemesi, beraberinde cihad ederek Allahu Tealaya itaat olan ilerde kendisine yardmc olmamay gerektirmez. Btn bunlar birinci durum olan, cihadn ancak facirlii kendisiyle snrl olan ynetici ile beraber yaplmasndan baka yolun bulunmamas
1 2
El-Akidetut-Tahaviyye, 422-423, el-Mektebul-slami, 1403 Bkz. Mecmuul-Fetava, 28/212 3 Mttefekun Aleyhi 4 5 Maide/2
durumu ile ilgilidir. Ama facir yneticinin zarar slama ve Mslmanlara dokunuyorsa, o zaman durum aada aklanaca ekilde olur. B- EMRN FCURUNUN SLAMA VE MSLMANLARA ZARAR VERMES DURUMU Emirin, Mslmanlarn boubouna telef edilmesi veya gizliden dmanla dostluk ilikisi kurmas ve cihad davasna hyanet etmesi durumlarnda olduu gibi, onunla beraber cihad etmenin dmann verecei zarar kadar veya ondan daha fazla olmas halinde, onunla beraber cihada klmaz. nk onunla beraber cihada kmak yarar olmayan salt zarardan ibarettir. Tpk laik sistemlerini korumak veya byle bir sistemi kurmak iin, yabanc dmana kar arpmak zere Mslmanlar slam ve Allah yolunda cihad sloganyla toplayan kiilerle beraber cihad etmek gibi. Zamanmzda bunun rnekleri oktur. bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Ahmed der ki: Hezimeti veya Mslmanlar telef etmesiyle bilinen imam veya komutanla beraber savaa klmasn onaylamyorum. Ancak Mslmanlara kar efkat ve onlar kollamas ile bilinen kiinin yannda sava yaplr. Komutan iki imek ve ganimetten almakla bilinen biri ise, ktl sadece kendisini ilgilendirdii iin onunla beraber savaa klr. Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle rivayet edilir: Allah facir adamla da bu dini destekler. Yine bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Hezimeti kabullenmi ynetici ile beraber savaa klmaz. Byleleri halk savatan soutur ve cihaddan alkoymaya tevik eder. iddetli scak veya souk, meakkatin bykl ve bu ordunun hezimete deceinin ak olduu gibi gerekelerle, Mslmanlar savatan soutan ynetici ile savaa kmak doru deildir. Ayrca gnderilen Mslman birliin telef olduu, kafirlere kar koyamayacaklar, g ve desteklerinin bulunmad, savaa gidecek olanlardan kimsenin sebat etmeyecei gibi gerekelerle Mslmanlar savatan soutan yahut Mslmanlarn aleyhine kafirler adna casusluk yapan ynetici ile de savaa klmaz. Emir bu saylan vasflardan birini tayorsa, onunla beraber savaa kmak iyi deildir. nk bununla beraber savaa klmas durumunda, bu emire elik edecek kielere zarar gelmesinden ve kt sonularn meydana gelmesinden korkulur. 1 Bu konuyu, Mslman kardelerimize bir uyar ile bitirmek istiyorum. Melliflerden, zarar sadece kendisine dokunan facir ynetici ile zarar slama ve Mslmanlara dokunan facir ynetici arasnda ayrm yapan olduka nadirdir. Bu nedenle bu meselenin gzard edilmemesi gerekmektedir. Ayn ekilde fkh ve akaid kitaplarnda yer alan Facir ynetici ile beraber
1
El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/371-372
96
EL-UMDE F DADL-UDDE
savaa kmak meselesi de sadece, yukarda akladmz birinci durumla ilikilendirilmelidir. nk birinci durumdaki facirden maksat, fcuru sadece kendisini ilgilendiren ve savaa onunla kmaktan baka alternatif bulunmayan kiidir. Ama Mslmanlara zarar dokunan yahut slama kar hainlii bilinen kiilerle savaa kmak, bunun dndadr.
7- YNETM LE LGL BR PHEYE CEVAP

Ali bin Hasen bin Abdulhamid el-Halebinin hicri 1406 ylnda rdnde yaynlanan el-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati ndel-Cematilslamiyye isimli kitabn okudum. Kitap, Mslman cemaatlerden birine kar eletiri olarak yazlmtr ve yazara gre beyat meselesi bidatlardan saylmaktadr. Hemen belirtelim ki yazar, doruluktan sapm ve birok yerde baarsz olmutur. Eitim Kamp blmnde beyat ile ilgili ona cevap vereceim inaallah. Yazar, bu cemaatin bozukluunu belirtmek ve eletirmek iin baka bir yol veya slup seebilirdi. Cemaatte emirlik prensibine kar kmas zerinde durmak istiyorum. nk bir yarar iin bir araya gelmi her topluluun kendine bir emir tayin etmesi vacip olan bir eydir. Bunu girite belirtmitik. Yazar, kitabnn 38 ve 39. sayfalarnda Beinci phe ksmnda kii bir yolculua karsa, ilerinden birini kendilerine emir tayin etsinler hadisinden hareketle; Yolculukta emir tayin etmek vacip ise, Allahn dinini tekrar yeryznde hakim klmak isteyen bir cemaatin kendine emir tayin etmesi, ona beyat etmesi ve itaat etmesi vacibiyet ynnden daha kuvvetli deil midir? diye bir soru aktarr ve bu soruya alt ynden cevap verir. yle ki: 1- Yolculukta emirlik konusunda ak ve sahih bir nass vardr. Ama gnmzde yapld gibi cemaate bir emir tayin edilmesi hakknda bir nass yoktur. Ortak bir illet olmadndan dolay bu kyas yanltr. Kyas ise, usl alimlerinin belirttii gibi, ancak mtehid kii yapabilir. 2- Yolculuun bitmesiyle emirlik de biter. Halbuki itaat gerektiren istisnai emirlikler byle deildir. 3- Yolculukta emir tayini bal bana bir yarardr. Ama istisnai dier emirlikler blnme ve bozulmadr. Bu nedenle ikisi arasnda yaplan bu kyas aka batldr. 4- Birtakm insanlar kendi aralarnda iki ien, zina yapan kiilere cezalar uygulama konusunda anlasalar, bu geerli olur mu? Byle bir ey, mmetin icmas ile batldr. Dolaysyla bu kyas, yukarda aktarlan kyas iptal eder. 5- Yolculuktaki emirliin baz snrlar vardr. Bu emirlik dinlemek ve itaat etmek iin deil, yolculuktaki bir takm ileri dzenlemek iindir. 6- Yol emirliinde ahitlemenin olduu, salih selefin ynteminde yoktur. Aksine onlarn uygulamas bunun zttnadr.
98
EL-UMDE F DADL-UDDE
YAZARIN BU SYLEDKLERNE CEVAP Rakam-2: Yolculuk emirliinin yolculuun bitmesiyle sona ermesi, yazarn aleyhine delildir. nk sreklilii olan cemaat almas, bir emir tayinine, ilerini dzenlemek iin geici olan yolculuk cemaatinden daha ok muhtatr. Rakam-3: Yolculukta emir tayini, dier ilerde emir tayin etmeye gre bal bana bir yarardr sz de, anlamazlk durumunda bavurulmas gereken eri bir delille sabit olmayan bir szdr. Bu nedenle, Ama istisnai dier emirlikler blnme ve bozulmadr sz reddedilmi bir sz olup, eriattan dayana olmayan bir genellemedir. Biz sylenen bir sz konusunda yaanan olaylar ve mevcut durumdan deil, eriatten delil gsterilmesini isteriz. Rakam-5: Yolculuktaki emirliin baz snrlar vardr. Bu emirlik dinlemek ve itaat etmek iin deil, yolculuktaki bir takm ileri dzenlemek iindir sz de, bir nceki sz gibi eriattan bir delile dayanmamaktadr. Bilindii gibi dinlemek ve itaat etmek byk kk her trl emirliin gereklerindendir. Lgat asndan bakldnda da karmza bu kar. nk emir demek, emretme yetkisine sahip olan demektir. Yazarn bu emirliin sadece yolculuk esnasnda gerekebilecek bir takm ileri dzenlemek iin olduunu sylemesi, eriattan delili olmayan bir snrlandrmadr. Kald ki dzenlemeden neyi kastettiini de aklamamtr. Eer ki yazar, yolculuktaki emirin grevinin, beraberindekilerin yolculuk sresince birinci gn ne yapacaklarn, ikinci gn ne yapacaklarn belirlemek olduunu kastediyorsa (ki zihinlere ilk gelen budur), emri altnda olan kiilerin, emir olarak belirledikleri bu kiinin yapt programa uymalar, iitip itaat etmeleri manasna gelir. Bylece dnp dolap emirliin dinlemeyi ve itaat etmeyi gerektirdii ortaya km olur. Rakam-6: Yolculuk emiri ile ahitlemenin olmad meselesine gelince; Allahn izni ile askeri eitim kampndan sz ederken bunun zerinde duracaz. Burada sadece yazarn szn ettii birinci ve drdnc eletirisine cevap vereceiz.
BRNC TRAZA CEVAP Yazar, Yolculukta emirlik konusunda ak ve sahih bir nass vardr. Ama gnmzde yapld gibi cemaate bir emir tayin edilmesi hakknda bir nass yoktur. Ortak bir illet olmadndan dolay bu kyas yanltr. Kyas ise, usl alimlerinin belirttii gibi, ancak mtehid kii yapabilir der. Buna birka ynden cevap verilebilir: A) Cemaat emirlii, sadece yolculuk emirliinin dayand delile deil, baka delillere de dayanmaktadr. Yazarn szn ettii bu cemaatlerin ortaya kmasnn sebebi, slami ynetimin ve Mslmanlarn imamnn bulunmamasdr. Byle bir durumda Mslmanlardan bir grup dinin gereklerini yerine getirmek iin bir araya gelse (ki bu vaciptir), ilerinden birini kendilerine emir olarak tayin etmeleri vacip olur. 1- Allahu Teala yle buyurur: Ey man edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine de itaat edin. Eer bir hususta anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibariyle en gzeldir. 1 Onlara gven veya korkuya dair bir haber gelince hemen onu yayarlar. Halbuki onu, Rasule veya aralarnda yetki sahibi kimselere gtrselerdi, onlarn arasndan iin iyzn anlayanlar, onun ne olduunu bilirlerdi. Allahn size ltuf ve rahmeti olmasayd, pek aznz mstesna, eytana uyup giderdiniz. 2 nsanlarn, aralarnda ilerini yrten, birlik ve beraberliklerini salayan ve amellerini dzenleyen yneticilerinin olmas kanlmazdr. Bu iki ayet, iaret yolu ile buna delalet etmektedir. Mslmanlarn g ve imkanlar elverdii taktirde kafir yneticilerin ynetimi altnda kalmaya devam etmeleri helal olmaz. Emirliin artlarn belirtirken kafirlerin mminler zerine velayetlerinin olamayacan belirtmitik. bn-i Teymiyenin Rahimehullah belirttii gibi, cemaatlerin veya baka topluluklarn alimleri, sultanlar veya yneticilerinden tabi olunan herkes bu ayetin kapsamna girmektedir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kimin, kendisine tabi olanlar varsa, o kii ull-emr kesimindendir. Bunlardan her birinin Allahn Subhanehu ve Teala emrettiklerini emretmesi ve yasakladklarn da yasaklamas gerekir. taat etmesi gereken herkesin, Allaha itaat
1 2
4 Nisa/59 4 Nisa/83
100
EL-UMDE F DADL-UDDE
ettikleri srece bu yneticilere itaat etmesi gerekir. Allaha isyan olan ilerde bu yneticelere itaat edilmemelidir. 1 2- Allahu Teala yolunda cihad amacyla kurulmu bir cemaat varsa, elimizde zel bir nass olduu iin, onun emirliini yolculuk emirlii ile kyas etmeye ihtiya kalmaz. nk kyas itihattr, nass olan yerde ise itihad olmaz. Szn ettiimiz nass, drdnc blmde belirttiimiz gibi, Mute Savanda sahabenin Halid bin Velidi Radyallahu Anhu emir tayin etmeleriyle ilgili hadistir. Bu hadisin delaleti ile ilgili alimlerin grleri yledir: bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Hadis, Mslmanlarn imamnn belirlemesi olmadan da savata emir tayin etmenin caiz olduunu gsterir. Tahavi Rahimehullah yle der: Hadis, imama ulalamamas durumunda Mslmanlarn kendi ilerinden birini, imama ulancaya kadar emir olarak tayin etmelerinin meruluunu belirtir. 2 bn-i Hacer Rahimehullah, bnulMneyyirin yle dediini aktarr: Bu konudaki hadis, imam mevcut olmayp biri imam tayin edilirse, onun imamlnn eran sabit olacan ve hkmen kendisine itaat etmenin gerekliliini bildirir. phesiz bu, orada bulunanlarn, kendi ilerinden biri zerinde ittifak etmeleri eklinde gerekleir. 3 bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah yle der: mam mevcut deilse, cihad ertelenmez. nk ertelenirse, salayaca yarar karlr. Bir ganimet alnrsa, sahipleri eriatn belirlemesine gre taksim ederler. Kad der ki: Kadn esirler alnmsa, ihtiyatl davranlmas asndan Mslmanlarn imam hazr oluncaya kadar askerler arasnda datmlar yaplmaz. mamn ordunun bana tayin ettii emir ldrlr veya lrse, Mslmanlarn, Mute Savanda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem tayin ettii emirler ldrldnde sahabenin Halid bin Velidi Radyallahu Anhu emir tayin ettikleri gibi, kendilerine bir emir tayin etmeleri gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu renince onaylam, beenmi ve Halide Radyallahu Anhu Allahn Klc adn vermitir. 4 Bu konudaki ihtilaf gidermede belirtilen hadis ve benzerleri birer nasstr. Bunlar din ve cihad ilerini yrten cemaatin bana emir tayin etmenin vacipliini gsterir. Bu nedenle yolculuk emirlii ile ilgili hadis ile kyas yapmaya ihtiya yoktur. Geri kyas yaplsa da bu kyasta bir hata olmaz. Denilebilir ki; Mute hadisi imdiki durumumuza uygun dmemektedir. Mute Sava srasnda Mslmanlarn bir imam vard ve o da Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem idi. Ancak o esnada Rasulullah Sallallahu
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/170 Fethul-Bari, 7/513 3 Fethul-Bari, 6/180 4 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/374

Aleyhi ve Sellem ordunun banda deildi. Sahabe Radyallahu Anhum Allah Rasulnn yanna dndnde, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onla-
rn yaptklarn onaylad. Ama bugn Mslmanlarn bir imam bulunmamaktadr. mam olmad iin de bu cemaatlerin emir belirlemeleri doru olmaz. Biz ise, bu hadisle yaptmz delillendirmenin doru olduunu vurguluyoruz. nk iki durum arasndaki ortak illet; imamn yokluunda ortak bir i olan cihad iin Mslmanlardan bir grubun bir araya gelmi olmasdr. mam ister bulunsun, ister bulunmasn durum ayndr. Her iki durumda da bireylerin yaptndan uzaktr. Sahabenin Radyallahu Anhum yaptn Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onaylamas gibi. Nebiden Sallallahu Aleyhi ve Sellem gelen bu uygulama ise takriri snnet kapsamna girer ve bir kural niteliindedir. Dolaysyla bu kural Nebiden Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra ne bir imam ve ne de bakas deitiremez. Ayrca, yukarda bnulMneyyirden aktarlan, Bu konudaki hadis, imam mevcut olmayp biri imam tayin edilirse, onun imamlnn eran sabit olacan ve hkmen kendisine itaat etmenin gerekliliini bildirir szne de baklmasn tavsiye ederiz. Bu mevcut olmama durumu, hem imamn yokluunu ve hem de ona ulalamamasn kapsar. bn-i Kudamenin Rahimehullah syledii u sz ise daha aktr: mam ortada yoksa, cihad ertelenmez.. Yazarn bu szne gre Afganistanda veya baka yerlerde yaplan cihad caiz olmayp batldr. nk balarndaki ynetim sahih olmadndan, savaan gruplar da meru deildir. Bu demektir ki, bu emirler altnda cihad eden kiiler gnah ilemektedir ve Mslmanlar gkten kendilerine bir imam nazil oluncaya kadar yurtlarnn, kadn ve ocuklarnn, mallarnn yamalanmasna kar elleri bal olarak durup seyretmeleri gerekir. Bir Mslman byle bir ey syleyebilir mi? Yahut akldan nasibi olan bir insan bunu savunabilir mi? inde bu pheden bir iz kalanlar iin Allahn izniyle aada aktarlacak olan delil, pheyi gidermesi iin yeterli olacaktr. 3- Cabir bin Abdullah Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: mmetimden bir grup kyamet gnne kadar hak zere savamaya devam eder. Meryem olu sa iner, onlarn emiri, Bize imamlk yap der. O ise; Hayr, birbirinize emir olmanz Allahn bu mmete bir ikramdr der. 1 Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem rivayet edilen bu hadis aka unu belirtir: sa Aleyhisselam ininceye ve btn mminlerin canlarn alacak gzel rzgar esinceye kadar hak zere savaacak muzaffer bir grubun varl devam edecektir. 2
1 2
Mslim, Kitabul-man, 2/193 Abdullah bin mer ve Ukbe bin Amir Radyallahu Anhuma hadisi, Mslim, 13/68
102
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bu grubun banda emirin bulunacan hem Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Onlarn emiri szleriyle ve hem de sa Aleyhisselam Birbirinize emir olmanz diyerek bizzat kendileri aklamaktadr. Bu emirliin sa Aleyhisselam inmeden nceki zamanlarda yaayanlar iin deil, sadece son grup iin geerli olacan sylemek ise doru olmaz. Bu emirin Onlarn emiri denilerek, onlara nisbet edilmesi ve bu grubun devaml olarak bulunacann belirtilmesi, hem bu emirliin ve hem de devamnn doru olduunu gsterir. Bu emirlik, her zaman bu grubun ayrlmaz vasfdr. Mslmanlarn zaman zaman hilafetsiz kalaca ve muzaffer olan bu grup ile bu grubun ynetiminin devaml olarak bulunaca sabit ise, bu durumda halifenin bulunmad dnemlerde de bu grubun banda emirin bulunmas sahih olur. Bu grubun kendilerine emir tayin etme ekli de Birbirinize emir olmanz, Allahn bu mmete ikramdr denilerek belirtilmitir. Bu, Allahu Tealann bu mmete bir ikramdr. Bu da sahabenin Radyallahu Anhum Mute Savanda yaptna tamamen uygundur ve Mslmanlarn ilerinden birini kendilerine emir tayin etmelerinin Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamanna zel bir durum olmadn gsterir. nk bu hkm, sann Aleyhisselam inmesine kadar devam edecektir. 4- Allahu Teala yle buyurur: Musa'dan sonra srailoullarnn ileri gelenlerini grmedin mi? Peygamberlerinden birine, "Bize bir hkmdar gnder de Allah yolunda savaalm" demilerdi. "Ya sava size farz klndnda gitmeyecek olursanz?" demiti. "Memleketimizden ve ocuklarmzdan uzaklatrldmza gre niye Allah yolunda savamayalm?" demilerdi. Ama sava onlara farz klnnca, az bir ksm mstesna yz evirdiler. Allah zalimleri bilir. 1 Bu ayet, cihad iin emirin bulunmasnn vacipliini gsteren en ak delillerdendir. Memleketlerinden karlm ve yenilmi bir millet cihad etmek istiyor, komutas altnda savaacak bir komutan talep ediyor, Allahu Teala onlara Talutu hkmdar olarak gnderiyor ve bylece Allahu Teala, onlarn isteklerinin doruluunu onaylam oluyor. Bugn Mslmanlarn durumu da budur. yne ile alveri hadisinde belirtildii gibi bugn Mslmanlar ezilmektedir ve ancak cihad ile izzete kavuabilecektir. Cihad, emirin bulunmasn gerektirir. Bugn emirin grevlendirilmesi de, Mslman cemaatin ilerinden biri zerinde ittifak etmesiyle gerekleir. Bu hem Mute ve hem de yukarda geen Birbirinize emir olmanz Allahn bu mmete bir ikramdr sznde belirtilen eydir. 5- mamul-Harameyn el-Cuveyni Rahimehullah yle der: nsanlarn, kendisine bavuraca ve onlarn ilerini dzenleyecek bir ynetici bulunmaz
1
2 Bakara/246

ise, fesad nlemek iin elden gelenin yaplmasndan geri durmamalarnn emredilmesi imkanszdr. nk yapabilecekleri ii yapmazlarsa, fesat lkeyi ve insanlar kapsar. Alimler yle sylemilerdir: Bir gn gelip ynetici bulunmazsa, o zaman her memleketin akl sahiplerinden ve her blgenin sakinlerinden bilginler ve akll dnenler bir araya gelip kendisine bal kalacaklar, yasaklarna uyacaklar birini kendilerine emir olarak tayin etmeleri gerekir. nk bunu yapmayacak olurlarsa, musibetler geldiinde ne yapacaklarn arr ve mhim ilerde karar veremeyip akn hale gelirler. 1 Moollar ama saldrmaya hazrlanp o gnk sultanlar bu saldrya savunma yapmakta gecikince, eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah Msra gidip, zamann sultanndan am savunmasn ve yardm etmesini istedi ve yle dedi: ama destek vermeyecekseniz, kendi aramzda, onu koruyacak ve emniyet zamannda zerinde tasarruf edecek bir emir tayin ederiz. Bunun zerine am savunmak zere bir ordu grevlendirildi. bn-i Teymiye Rahimehullah onlara yle dedi: Varsayalm ki sizler amn yneticileri deilsiniz. Buna ramen am halk sizden yardm isterlerse, onlara yardm etmeniz vacip olur. Halbuki siz orann yneticilerisiniz, onlar da sizin halknzdr ve siz onlardan sorumlusunuz. Bu durumda ise onlar korumanz ve savunmanz daha ok gerekir. Daha sonra onlar bu savaa tevik etti ve Allahn izni ile muzaffer olacaklarn syledi. am savunmak zere gittiler. Halk kendi canlar, mallar ve aileleri hakknda byk bir mitsizlik iine dmken, ordu ama varnca, insanlar ok sevindiler. 2 kar Hem el-Cuveyni Rahimehullah ve hem de bn-i Teymiye Rahimehullah gnn birinde lkenin banda ynetici bulunmad taktirde halkn kendilerine emir ve yasaklarna gre haraket edecekleri bir ynetici semesi konusunda ittifak etmektedirler. mam, Mslmanlarn banda bulunmad zaman, halkn ilerini yrtmek zere bir araya gelmi her cemaat veya grup iin de bu geerlidir. B) llet ortak olduundan, cemaat emirliini yolculuk emirlii ile kyas etmek dorudur. yle ki: Kyas; illetten dolay asl hakkndaki hkm feri olan hakknda da vermektir. 3 Asl, eri nass ile hkm belirtilen olaydr. Fer ise, hakknda eri hkm belirtilmemi olan olaydr. llet ise, asl hkme dayanak tekil eden ak, belirgin ve mnasip olan vasftr. Ayn sebep feri olan olay iin de sabit olunca, onun hakknda da asl hkmn ayns sabit olur.
1 2
yasul-Umem, 387-388 bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 14/55, hicri 700. yl olaylar 3 Taftazani, erhut-Telvih alat-Tavzih, 2/52
104
EL-UMDE F DADL-UDDE
Konumuz ile ilgili olarak, hkm nass ile belirtilmi olan asl olay, yolculukta kiinin bir araya gelmesidir. Hkm, balarna birini emir tayin etmeleridir. Feri olan olay ise, bu cemaatin kendilerine bir emir tayin etmeleridir. Burada, asl olay iin bulunan sebep, tali olan olay iin de var mdr, yok mudur? sorusuna cevap bulunmas gerekir. Bunun iin nce yolculukta illetin ne olduunu belirlemek gerekir. Yazar bu illeti belirtmemitir. Gerek u ki, ayn hadisin metninde illet aktr. Ancak hkme esas olacak ynleri birden fazla olduu iin ortaya karmak gerekir. Bu nedenle hkmde etkili olan bu vasflarn tespit edilmesi gereklidir. Yolculuk emirlii hadisinde hkme esas olan vasflar ikidir. Bunlar ise; yolculuk ve kiinin ortak bir i zerinde bir araya gelmi olmalardr. ki kiinin yolculuunda yolculuk iin emirliin vacip olmadn kabul edersek, bu durumda hkmde etkili olan vasf, yolculuk deil, saynn kendisi olur. nk iki kiinin yolculuu da yolculuk olmakla beraber onlar iin emir tayin etme hkm bulunmamaktadr. llet, yolculuk olsayd, iki kiinin yolculuunda da emir tayin etme hkm vacip olurdu. Bylece anlyoruz ki emirliin hkm, yolculua deil, yolculukta en kk say olarak kiinin varlna baldr. Acaba ikiden az olduu iin emir tayin etmenin vacip olmad yolculuklar nelerdir? Bununla ilgili olarak Buhari Cihad Blmnde ki Kiinin Yolculuu bal altnda yle rivayet eder: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanndan ayrldm, bana ve arkadama Ezan okuyunuz, ikamet getiriniz ve bynz size imamlk yapsn dedi. 1 Bu hadiste yolculuk vasf vardr, ancak kiilik say vasf yoktur. Bylece emir tayin etme hkm de mevcut olmamtr. Yani Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendilerinden birini emir tayin etmelerini emretmedii gibi kendisi de birini tayin etmemitir. Bir meselede olmas gereken aklamann ihtiya zamanndan sonra yaplmas ise caiz deildir. Bu da gsteriyor ki, hkm olarak emirlik, yolculuk ile deil, en az adet olarak kiilik say ile ilgilidir. Emirliin yolculukla ilgili olmayp say ile ilgili olduunu belirten nasslardan biri de, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ebu Zere Radyallahu Anhu u buyruudur: Ey Ebu Zer! Ben seni zayf biri olarak gryorum, kendim iin sevdiimi senin iin de severim, iki kiiye emirlik yapma ve yetim malna da veli olma. 2 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ki kiiye emirlik yapma buyurmas, emirliin en az ve yukar saydaki kiiler zerine vacip olduunu
1 2
Buhari, Hadis no: 2848 Mslim

gsterir. Bu ise yolculukta emir tayininin yolculukla ilgili deil, say ilgili olduunu belirtir. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem kii bir yolculua karsa, ilerinden birini kendilerine emir tayin etsinler buyurmaktadr. Bu nedenle emir tayini ancak ve yukar saydakiler zerine vacip olur. Emirliin yolculukla ilgili olmayp, en az kiilik say ile ilgili olduunu Buharinin same bin Zeydden Radyallahu Anhu aktard u rivayeti de desteklemektedir: ki kiiye emir olan birine Hayr zeresin demem. nk Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini iittim: Bir adam getirilir ve atee atlr, merkebin deirmen tan evirdii gibi atete evirilir. Cehennemlikler bana toplanrlar ve Ey falan, sen iyilii emreder ve ktl yasaklamaz mydn? derler. Bunun zerine o kii u cevab verir: yi olan emrederdim ama kendim yapmazdm, kt olan da yasaklardm ama kendim tutmazdm. 1 same Radyallahu Anhu, hadisin erhinde belirtildii gibi 2 , bu szleriyle kendini vmediini belirtmek istemektedir. 3 Bu hadisin konumuz ile ilgili olan ksm, ki kiiye emir olan birine Hayr zeresin demem szdr. Emir tayin etmeleri gereken topluluun en az saysnn olduunu belirtir. Bunlardan biri emir ve kalan ikisi de tabi konumundadr. Lgat ynnden incelediimizde de emirliin yolculuk ile ilgili deil, say ile ilgili olduu grlr. Rab el-Isfahani yle der: Emira (Bir toplulua emir oldu) fiili, kiilerin okluunu belirtir. Halk oalnca balarnda emir bulunur. nk mutlaka idare eden birinin olmas gerekir. Bu nedenle air Yneticileri olmadan halk babo olarak iyilik bulamaz der. 4 imdiye kadar sylenenlerden u iki geree ulamaktayz: 1- kiinin bulunmad yolculukta emir tayin etmek vacip deildir. Dolaysyla iki kiinin bulunduu yolculukta emir tayini vacip olmaz. Emir tayin edilmesi meselesi yolculuk ile ilgili olmayp say ile ilgilidir.
Radyallahu Anhu ki kiiye emir olma hadisi ile samenin Radyallahu Anhu, ki kiiye emir olan birine Hayr zeresin demem hadisi bunu gste-
2- Emir tayin etmenin en az snr kiidir. nk Ebu Zerin
rir. Bu say, yolculuk emirliinde belirtilen saydr. Bu emirlik yolculuk ile ilgili deil, say ile ilgilidir. Emir tayin etme illetinin, ortak bir i zerinde kiinin bir araya gelmesi olduunu renince, bu illetin phesiz btn cemaatlar iin de geerli olduunu anlarz. Bu nedenle cemaat emirlii yolculuk emirlii ile kyas edilebilir.
1 2
Hadis no: 7098 Fethul-Bari 3 Fethul-Bari, 13/51-52 4 El-Mfredat, Emera maddesi
106
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bu durumda hadiste yolculuun belirtilmesinin hikmeti nedir? diye sorulabilir. Cevap olarak deriz ki; yolculuk yapanlarn, bu yolculuklar sebebi ile imam veya ehrin valisinin kontrolnden uzaklamalar durumunda, aralarndan, ilerini ynetecek birini kendilerine emir tayin etmeleri gerekir. Yolculuk veya baka bir sebeple imamdan ayr kalmak, emir tayin etmenin gereklerindendir. Bu da hkm iin ikinci bir illet olabilirdi. Ancak iki kiilik yolculukta da imamdan ayr kalma vasf bulunmasna ramen emir tayin etme gereklilii yoktur. Dolaysyla illet yolculuk deildir. Gnmzde imam bulunmadndan dolay asl illet olan kiinin bir i zere bir araya gelmesi, Mslman cemaatlerin kendilerine emir tayin etme hkmn ancak pekitirmektedir. C) Bu kyasn sahih olduunu birden ok mtehid belirtmitir: Bu blmn banda emir tayin etmenin vacip olduunu belirttim ve meseleyi unlar ile delillendirdim: 1- mam evkani Rahimehullah, yolculukta emir tayin etme hadisini delil olarak gstererek emir veya hakim gibi yneticiler belirlenmesinin vacipliini belirtmekte ve sadece bu hadisi delil gstermektedir. Bu velayetleri yolculuk emirlii ile kyas etmektedir. evkani Rahimehullah, yolculuk emirlii ile ilgili hadisin rivayetlerini aktardktan sonra yle der: Btn bunlar ve daha ok kiiden oluan her yolcu kafilesinin balarna emir tayin etmelerinin gerekliliini belirtir. nk bylece ktlk ve bozukluklara yol aan anlamazlklar nlenmi olur. Emir olmad zaman herkes kendi grnde diretir ve arzusuna uyan eyleri yapar. Hatta birbirlerinin helakna sebep olabilirler. Ancak aralarnda bir emir varsa, ihtilaf azalr, birlik olmalar kuvvetlenir. Bir arazide veya yolculukta bulunan kii iin bu ekilde emir tayini gerekli ise, ky ve kasabalarda oturan ve hakszlklarn nlenmesine, anlamazlklarn zmne muhta olan daha byk topluluklar buna daha fazla muhtatrlar. Bu ise, Mslmanlarn banda imam, vali ve devlet bakannn bulunmas vaciptir grne delil konumundadr. 1 evkani Rahimehullah, emir tayin etme hkmnn say ile ilgili olduunu ve daha yukar saylardaki kiiler iin kendilerine emir tayini yapmalar eri bir zorunluluk ise.. szleri ile belirtmektedir. Ayrca, bu emrin yolculukta olanlar iin vacip olduuna gre, ky ve kent sakinleri iin daha da ncelikli ve nemli bir vacip olduunu da sylemektedir. 2- bn-i Teymiyenin Rahimehullah yolculuk hadisini dier btn topluluklar iin emir tayin etmenin vacipliine delil olarak gstermesini de aktardm. O bu hadisi, emir tayin etmenin illetinin topluluk olduuna dair bir nass olarak alr. Bunu Fetvalar nda birden fazla yerde belirtmitir. Mesela elHisbe isimli risalesinde yle der:
1
Neylul-Evtar, 9/157

Btn insanlarn dnya ve ahirette yararlar ancak bir araya gelme, yardmlama ve dayanma ile gerekleir. Yararlarn salamak ve zararlarn nlemek iin yardmlama ve dayanmalar gerekir. Bu nedenle nsan, doutan medenidir denir. Bir araya geldikleri zaman yararlarn salayacak ve zararlarn nleyecek bir takm iler yapmalar kanlmazdr. O yararlar emreden ve zararlar yasaklayan kiiye itaat ederler. Bylece btn insanlarn emreden ve yasaklayan birine itaat etmeleri zorunludur. Bundan dolay Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem mmetine ilerini yrtecek yneticiler grevlendirmelerini, yneticilerin de emanetleri sahiplerine vermelerini, insanlar arasnda hkm verdikleri zaman adaletle hkm vermelerini ve ayrca insanlarn da, Allaha Subhanehu ve Teala itaat ettikleri srece yneticilere itaat etmelerini emretmitir. Ebu Davud, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: kii bir yolculua karsa, ilerinden birini kendilerine emir tayin etsinler, Ebu Hureyreden de Radyallahu Anhu benzeri lafzla rivayet edilmitir. mam Ahmed Rahimehullah, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: kiinin, ynetimden ayr bir yerde bulunduklar zaman balarna birini emir tayin etmemeleri helal olmaz. Dolaysyla en az saydaki bir topluluk iin bile emir tayini gerekli ise, daha byk topluluklar iin bu mesele daha fazla nemlidir. 1 bn-i Teymiye Rahimehullah Es-Siyasetu-eriyye isimli risalesinde de yle der: Halk ynetmenin dinin en byk ilkelerinden olduunu bilmek gerekir. Hatta din ve dnya ilerinin yrmesi ancak onunla salanr. nk insanlarn yararlar, ancak birbirlerinin ihtiyalarn birlikte grmeleriyle mmkndr. Bir arada olduklarnda da mutlaka balarnda birinin bulunmas gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: kii bir yolculua karsa, ilerinden birini kendilerine emir tayin etsinler. 2 mam Ahmed Rahimehullah, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu Abdullah bin Amrdan Radyallahu Anhu rivayet eder: lkenin uzak bir yerinde bulunan kiinin, ilerinden birini kendilerine emir olarak tayin etmemeleri helal olmaz. Yolculukta meydana gelen geici topluluk iin birinin emir tayin edilmesini vacip olarak grm ve dier topluluklar iin de bunun gerekli olduuna dikkat ekmitir. nk Allahu Teala, iyilii emretmeyi ve ktlkten sakndrmay vacip klmtr. Bu ise ancak kuvvet ve ynetimle olur. Vacip klnan cihad, adalet, hacc, cuma, umre, bayram namazlar ve mazlumu korumak gibi dier iler iin de durum byledir. Cezalarn uygulanmas da ancak kuvvet ve ynetim ile olur. 3
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/62-65 Ebu Davud rivayet etmitir, Ebu Said ve Ebu Hureyrenin Radyallahu Anhuma rivayetlerindendir. 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/390
108
EL-UMDE F DADL-UDDE
bn-i Teymiyenin Rahimehullah dier topluluklar iin de bunun gerekli olduuna dikkat ekmitir szne dikkat edilmelidir. Bunu hemen her yerde tekrarlamtr. Bu sz emir tayin etmenin tek kii iin deil, topluluk iin olduunu belirtir. bn-i Teymiye ve evkani Rahimehumellah ilimde stnlkleri ve imamlkta dereceleri konusunda ihtilaf olmayan iki byk mtehittir. kisi de emir tayin etmenin illetinin topluluk olduunu belirtmektedir. Dier topluluklar iin emir tayin etmeyi yolculuk emirlii ile kyas etmektedirler. Bu ise, kk olan ile byk olana dikkati ekmek asndandr. Btn bu sylenenlere ilave olarak Ebu Davudun, bu hadisi kitabnn Snen blmnde zikretmesi de sylediklerimize iaret etmektedir. Bylece Beyat isimli kitabn yazarnn yapt itirazlarn birinci ksmna, adan cevap vermi olmaktayz.

GNMZDE DNE YARDIM MAKSADI LE CEMAAT OLUTURULMASININ VACPL Ynetim ile ilgili olarak yukardaki pheye cevap verirken szlerimin banda belirttiim, slam ynetiminin ve hilafetin olmamas gibi bir durumda, dinin gereklerini yerine getirmek iin Mslmanlarn iinden bir cemaatin olumas gereklidir grmn delillerini belirtmek istiyorum. Cihad ve emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker gibi vaciplerin bir imamlarnn bulunmamas durumunda Mslmanlarn zerinden dtn belirten hibir delil yoktur. bn-i Kudame Rahimehullah buna dikkat ekerek, mamn bulunmamas, cihad grevini ertelemez demektedir. bn-i Teymiyenin de Rahimehullah yukarda verdiimiz szlerinde belirttii gibi bu grevler ancak kuvvet ve ynetimin oluturulmas ile yerine getirilebilir. Kuvvet ekillerinden biri de cemaattir. Allahu Teala yle buyurur: Allahn ipine smsk sarln ve dalp ayrlmayn. 1 Allah ve Rasulne itaat edin, birbirinizle ekimeyin; sonra korkuya kaplrsnz da kuvvetiniz gider. 2 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u buyruunda da cemaat aka emredilmitir: Allahn bana emrettii be eyi ben de size emrediyorum: Cemaat, dinlemek, itaat etmek, hicret ve cihad 3 Buna ramen, gnmzdeki gibi Mslmanlarn imamnn bulunmad bir zamanda dinin vaciplerini yerine getirmek iin bir cemaat oluturmalarnn vacip olmadn, aksine vacip olann uzlet ve kiinin kendi zel ileriyle ilgilenmek olduunu syleyenler vardr. Bu ise, slamn ve Mslmanlarn alevler iinde yanmasna yolaar. Bunu syleyenler, bir pheden hareketle bunu iddia etmektedirler. Bunlar, Huzeyfe bin Yemann Radyallahu Anhu u merfu hadisini delil olarak gsterirler: ..Mslmanlarn ne bir imam, ne de bir cemaati yoksa? denildiinde Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: O zaman o frkalarn tmnden ayrl. 4 Huzeyfe bin Yemandan rivayet edilen bu hadisin tamam yledir: Halk Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem hayr sorard, ben ise bama gelmesin diye erden sorardm. Ey Allahn Rasul, cahiliyye zamannda ktlk ve cahillik iindeydik. Allahu Teala bize bu hayr verdi. Bu hayrdan sonra bir er olacak m? dedim. Evet diye buyurdu. O erden sonra bir hayr olacak m? dedim. Evet, ama bulank! dedi. Bulankl nedir? dedim. nsanlar hidayetten uzak yol gsterirler, onlarn baz eylerini kabul eder, bazlarn red edersin dedi. O hayrdan sonra er olacak m? dedim.
1 2
3 Ali mran/103 8 Enfal/46 3 Ahmed ve Tirmizi rivayet etmitir. 4 Mttefekun Aleyhi
110
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Evet, cehennemin kapsnda davetiler olacak, arlarn kabul edenler cehenneme girer dedi. Ben yine; Ey Allahn Rasul, onlar bize tarif et dedim. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Onlar bizdendir ve dilimizi konuurlar dedi. Ben; O zamana yetiirsem, bana ne tavsiye edersiniz? dedim. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Mslmanlarn imam ve cemaatine sarl dedi. Mslmanlarn hibir imam ve cemaati olmazsa dedim. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Bir aacn kkn gevmek pahasna da olsa, lm sana gelinceye kadar o frkalarn hepsinden ayr dur. 1 Hadisin bir paras alnarak ortaya atlan bu pheye iki ynden cevap vereceiz: 1- Hadisin metninden de anlalaca gibi Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ayr durulmasn emrettii frka, sapk frkalardr. Cehennemin kapsnda davetiler olacak.. szleri bunu aka gstermektedir. Hadisin metnindeki tilke (onlar) iaret ismi de, Cehennemin kapsnda davetiler olacak.. szne dnktr. El-firak (Frkalar) isminin bandaki belirlilik taks da, bunlarn bilinen ve tannan frkalar olduunu gsterir. Bu ismin cins isim olarak alglanmas mmkn deildir. nk bu durumda, bunlarn arasna, kurtulua ermi frka olan Ehl-i Snnet vel-Cemaat frkas da katlm olur. Bu ise icma ile batldr. Bu nedenle ayr durulmas emredilen frkalar ismi genel bir isimlendirme ise de, bu, zel isimleri ieren bir genellemedir. Dolaysyla iaret edilen frkalar, sadece saptm olan frkalardr. Nitekim ayn hadisin baka bir rivayetinde bu aka yle belirtilmektedir: Sonra dalalete aran davetiler olur.. 2 2- unu srarla vurguluyoruz ki: eri hkmler, kendisinden baka bir nass bulunmamas durumu dnda, sadece bir nassa baklarak deil, o konu ile ilgili mevcut delillerin hepisine baklarak elde edilir. O konu ile alakal tm deliller toplanr, tahsis, tenfiz, nesh ve buna benzer usli yntemlere gre deliller bir araya getirilir. Bu konuda da O frkalardan ayrl hadisinde belirtilen ayrl sz, zeli belirten genel bir lafztr. Bu lafzn, tamamen geneli kapsadn (yani btn frkalar) bile varsaysak bu durumda da yine bu hadisin, baka nasslarla tahsis edildiini grrz. Bu hadisi tahsis eden nasslardan ikisi; Frkatun-Naciye (Kurtulua Eren Frka) hadisi ile Taifetul-Mansura (Yardm Olunan Taife) hadisleridir. Frkatun-Naciye (Kurtulua Eren Frka) hadisi udur: Bu mmet, yetmi frkaya blnecektir. Biri dnda hepsi atetedir. Kurtulacak olan
1 2
Mttefekun Aleyhi Ahmed ve Ebu Davud hasen bir sened ile rivayet etmilerdir.

ise; cemaattir. 1 Baka bir rivayette ise Frkatun-Naciye; Bugn benim ve ashabmn zerinde bulunduudur eklinde tanmlanmaktadr. Bu hadis ise Abdullah ibn-i mer Radyallahu Anhuma tarafndan rivayet edilmitir ve hasendir. Huzeyfe Radyallahu Anhu hadisindeki Cehennemin kapsnda davetiler olacak.. sz, frkalarla ilgili hadiste geen hepsi atetedir sznn aynsdr. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem sznn sonunda istisna yaparak biri hari demitir. Kurtulan bu frka, kendisinden ayrlmann emredildii frkalar tahsis etmektedir. Yani Benim ve ashabmn zerinde bulunduu hadisinde belirtilen menhecte olan gruptur. Bu ayn zamanda cemaattir. nk cemaat u hadiste kastedilendir; Cemaat, tek bana da olsa hak zerinde bulunandr. 2 Allahu Tealann izni ile, imani hazrlk blmnde Kuran ve Snnete sarlmann yntemi konusunu ilerken Frkatun-Naciyenin menheci konusunda aklama yapacaz. Taifetul-Mansura (Yardm Olunan Taife) hadisine gelince; Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr. 3 Baka bir rivayette ise Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur; mmetimden bir grup kyamet gnne kadar hak zere savamaya devam edecektir. 4 Bu mehur, hatta mtevatir bir hadistir. bn-i Teymiye Rahimehullah, ktizaus-Sratil-Mustakim isimli kitabnda bu hadisin, onbe sahabeden Radyallahu Anhum rivayet edildiini belirtmektedir. Ayrca hadis, alt hadis kitabnda gemekte, mucem ve msnedlerde yer almakta, snnet ve salih selefin dier kitaplarnda da bulunmaktadr. Bu, dinin gereklerini yerine getiren, onun iin savaan, muzaffer ve galip olaca vaadedilen, muhalif kalan veya terkedenler tarafndan zarar verilemeyen, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dneminden, son ferdinin sa Aleyhisselam ile beraber Deccala kar savaaca zamana kadar devam eden taifedir. Bu nedenle O frkalarn hepsinden ayrl sz umum kabul edilse bile, belirttiimiz her iki hadis ile tahsis edilmi bulunmaktadr. Mslmanlarn imamnn yokluunda insanlar frkalara ayrlrsa, bu durumda Mslman kii, hangi frkann Frkatun-Naciye yolundan gittiine, bu dini yklenme emanetini tadna ve din iin savatna baksn ve ona sarlsn. Nitekim facir emirle beraber cihad edileceini belirten nasslar, ciha1 bn-u Ebi Asm, Muaviyeden Radyallahu Anhu rivayet etmi ve El-bani sahih olduunu sylemitir. Bkz: bn-u Ebi Asm, Kitabus-Snne Hadis no: 2. 2 bn-u Asakir, sahih bir senedle rivayet etmitir. 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mslim, Cabir bin Semuradan Radyallahu Anhu rivayet eder.
112
dn
EL-UMDE F DADL-UDDE
kesilmeden devam edeceini belirtmektedir. bn-i Kudamenin Rahimehullah, mam mevcut olmazsa, cihad ertelenmez szn yukarda aktarmtk. Acaba cemaat olmadan cihad nasl devam edecektir? bn-i Hacer Rahimehullah, O frkalarn hepsinden ayrl szn aklarken yle der: Mslmanlarn imam olmayp insanlar frkalara blnd zaman kii o frkalara uymamal ve erre dme korkusundan dolay gc yeterse hepsinden ayrlmaldr. 1 Ancak daha nce de belirttiimiz gibi, Taifetul-Mansura ile ilgili hadis, fitneler ile ilgili bir ok hadisi tahsis eder. Bunun rnei, bn-i Hacerin Rahimehullah, Putlara Taplncaya Kadar Zamann Deimesi bal altnda syledikleridir. O yle der: bn-i Battal der ki: Bu ve benzeri hadislerden maksat, dnyann her yerinden kendisinden eser kalmayacak ekilde dinin son bulmas deildir. nk slamn kyamet gnne kadar kalaca sabittir. Sadece zayflar ve balad gibi garip olur. mmetimden bir grup kyamet gnne kadar hak zere savamaya devam edecektir hadisinin dier haberleri tahsis ettii grlmektedir. 2 Dolaysyla, Taifetul-Mansura hadisi, O frkalarn hepsinden ayrl hadisini tahsis etmektedir. Hadiste sz edilen ayrlmann u iki arta bal olduu sylenebilir: Cemaatin olmamas ve Mslmanlarn bir imamnn bulunmamas. Mslmanlarn hem cemaati hem de imam bulunmazsa kalan frkalardan ayrl. Ama imamn olmamasna ramen, cemaat bulunursa bu durumda, hak zere olan bu cemaatten ayrlmak batl olur. nk ayrlmak, bir deil iki arta baldr. Hadisten byle bir hkm karmak doru deildir. nk Huzeyfe Radyallahu Anhu hadisindeki cemaatten maksat, imama itaat eden Mslmanlarn cemaatidir. Zaten Mslmanlarn cemaatine ve imamna bal olursun sz de bunu aklamaktadr. Hadisten cemaate balln imamn bulunmasna bal olduu manas karlrsa, bu durumda imam olmazsa, ona bal olarak cemaat da olmaz denir. Dolaysyla hadisten bu ekilde hkm karmak hataldr. Bunun yerine, TaifetulMansura hadisinin, Huzeyfenin fitne hadisini tahsis ettiini sylemek daha tutarl olur. Yukarda sylenelerden maksat udur; Mslman fert, hakka tabi olmak ve eer ki var ise, yaad dnemdeki Mslmanlarn imamna uymak ile grevlidir. nk; Mslmanlarn cemaatine ve imamna bal olursun buyurulmaktadr. Bununla beraber Allaha itaat olan ilerinde ona itaat eder, isyan olan ilerde ise ona itaat etmez. Mslmanlarn imam yoksa, Mslman yine de hakka uymak ile grevlidir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, mmetinden hak zere bir grubun bulunmaya devam edeceini
1 2
Fethul-Bari, 13/37 Fethul-Bari, 13/76-77 ayrca 13/19

belirtmitir. mamn yokluunda da bilgi, amel ve cihad olarak bu dinin gereklerini yerine getiren bu frkaya Mslman kiinin tabi olmas gerekir. Allahu Teala yle buyurur; Bana ynelenlerin yoluna uy. 1 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Ebu me olarak bilinen mam Ebu Muhammed Abdurrahman bin smailin Kitabul-Havadis vel-Bida isimli kitapta syledikleri ne gzeldir. Orada cemaate bal kalmann gereklilii belirtilmektedir. Bundan maksat, hakka bal olanlar az ve bu hakka muhalif olanlar ok olsa bile, hakka ve bu hakkn tabilerine bal kalmaktr. nk hak, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabenin Radyallahu Anhum zamanndan beri, cemaatin (Ehl-i Snnet vel-Cemaat)
zerinde bulunduudur. Onlardan sonra ortaya kan bidat ehlinin okluuna itibar edilmez. Amr bin Meymun el-Evdi Radyallahu Anhu yle der: Yemende Muaz ile beraber bulundum ve amda ellerimle topraa verinceye kadar ondan ayrlmadm. Ondan sonra halkn en fakihi olan Abdullah bin Mesudun yannda bulundum ve yle dediini iittim: Cemaate sarln, nk Allahn eli cemaatin zerindedir. Sonra bir gn yle dediini iittim: Valileriniz olacak, bunlar namazlar vakitlerinde klmayacaklar. Namaz vakitlerinde klnz, nk farz olan budur, onlarla beraber de namaz klnz, o sizin iin nafile olur. Ben: Ey Muhammedin sahabesi, bize sylediklerinden bir ey anlamyorum? Hem cemaate devam etmemizi tevik edip bunu emrediyorsun, hem de farz olan namaz tek bama, nafile namaz ise cemaatle klmam sylyorsun? dedim. yle dedi: Ey Amr bin Meymun, seni bu kentin en fakihi sanrdm, cemaatin ne olduunu biliyor musun? Ben: Hayr dedim. Bunun zerine yle dedi: Bugn cemaatin ou haktan ayrlmlardr. Cemaat, tek bana da olsan, hakka uygun olandr. Baka bir rivayette ise yle geer: Dizime vurdu ve yazk sana, insanlarn ou cemaattan ayrldlar. Cemaat, Allaha itaat etmeye devam edenlerdir dedi. Nuaym bin Hammad yle der: Yani cemaat bozulursa, tek bana da olsan, bozulmadan nceki duruma sarlmaya devam et. nk o zaman cemaat sensindir. Bunu, Beyhaki ve bakalar nakleder. 2
1 2
31 Lokman/15 bnul-Kayyim, asetul-Lehfan min Masayidi-eytan, 82-83, 1407 hicri. Cemaat, kelimesinin genel olarak anlam iin drdnc blme baknz.
114
EL-UMDE F DADL-UDDE
KMLER TAFETUL-MANSURADIR? Selefin ou, Taifetul-Mansurann alimler ve hadis ehli olduunu sylerler. Buhari ve Ahmed bin Hanbel de Rahimehumellah bu grtedirler. Ancak, mmetimden bir grup kyamet gnne kadar hak zere savamaya devam edecektir hadisi ve bu hadis dndaki baka rivayetler bu gr ile uyumamaktadr. nk baka rivayeterde cihad etmenin bu taifenin niteliklerinden olduu aka belirtilmektedir. Cabir bin Abdullah, mran bin Huseyn, Zeyd bin Esamn Muaviyeden ve Ukbe bin Amirden Radyallahu Anhum rivayetleri bu nitelikleri belirten hadislerdendir. Bu nedenle TaifetulMansuray alimler ile snrlandrmak mmkn deildir. Bu taifenin ilim ve cihad ehli olduunu sylemek daha doru olur. Bu nedenle Nevevi, Buhari, Ahmed ve bakalar Rahimehumullah grlerini belirttikten sonra yle derler: htimaldir ki bu taife, mminlerin snflar arasnda dalmtr. Onlardan cesur olup savaanlar, fakihler, muhaddisler, zahidler, iyiyi emreden ve kty yasaklayanlar, baka trden hayr sahipleri olanlar da bu taifedendir. Hepsinin bir yerde toplanm olmas gerekmez. Yeryznde dank halde de bulunabilirler. 1 bn-i Teymiye de Rahimehullah ehadet kelimesini syleyen ama slam eriat ile hkmetmeyen Moollara kar savama konusunda verdii fetvada cihad ehlinin Taifetul-Mansurann kapsamna girmeyi en fazla hakedenlerden olduunu belirterek yle der: am, Msr ve etrafnda bulunan taife, bugn slam iin savaanlar ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mehur hadislerinde szn ettii Taifetul-Mansurann kapsamna girmeye en layk olanlardr. Rasullulah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr. 2 3 phesiz amel eden alimler, bu frkaya herkesten nce girmeye layktrlar. Cihad edenler ve bakalar da onlara tabidirler. Selefin bu taifenin alimler olduunu sylemesine sebep olan ey, o dnemde cihad konusunda Mslmanlar arasnda ihtilafn bulunmamasdr. Snrlar dmanla cihad etmek zere askerlerle dolu idi. Onlarn zamannda dini en ok bozan ey, bidatlar ve byk sapmalard. Bidat ve byk sapmalara kar dini koruma meydannn svarileri ise alimlerdi.
1 2
Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 13/67 Mttefekun Aleyhi 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/531

Bugn ise her alanda alimlerin ve mcahidlerin cihad ve abalarna muhtacz. nk din ne yalnz ilimle, ne de yalnz cihadla ayakta durur. kisinin birlikte olmas gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Andolsun ki biz peygamberlerimizi ak delillerle gnderdik ve insanlarn adaleti yerine getirmeleri iin beraberlerinde kitab ve mizan indirdik. Biz demiri de indirdik ki onda byk bir kuvvet ve insanlar iin faydalar vardr. Bu, Allahn, dinine ve peygamberlerine grmeden yardm edenleri belirlemesi iindir. phesiz Allah kuvvetlidir, daima stndr. 1 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Din ancak kitap, mizan ve demir ile ayakta durur. Kitap yol gsterir ve demir ise onu destekler. Allahu Teala; ..insanlarn adaleti yerine getirmeleri iin beraberlerinde kitab ve mizan indirdik. Biz demiri de indirdik ki onda byk bir kuvvet ve insanlar iin faydalar vardr buyurur. Din ve ilim kitapla olur, mali ve dier akitlerde hak ve adalet mizan ile olur, cezalar ise demir gc ile uygulanabilir. 2 Yine yle der: Mslmanlarn kllar Kitap ve snnet olan bu dini destekler. Cabir bin Abdullah Radyallahu Anhu yle demitir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, bu Kitapn dna kanlar bu klla vurmamz emretti. 3 eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah baka bir sznde ise yle der: Allahu Tealann belirttii gibi, dinin ayakta durmas, yol gsteren Kitapla ve destekleyen demirle olur 4 bn-i Teymiyenin Rahimehullah baka yerlerde de benzer aklamalar bulunmaktadr. Bu nedenle Taifetul-Mansurann doru menhece, Ehl-i Snnet velCemaatin yoluna bal mcahid taife olduunu syleyebliriz. Kitap ve Snnete Balln Temelleri blmnde Allahn izniyle bu menhecin anahatlarn belirteceiz.
1 2
57 Hadid/25 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/36 3 Mecmuul-Fetva, 35/365 4 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/396
116
EL-UMDE F DADL-UDDE
FIRKATUN-NACYE, TAFETUL-MANSURA MIDIR? Akaid kitaplarnn ounda Frkatun-Naciyenin, Ehl-i Snnet velCemaat olduu belirtilir. Mesela bn-i Teymiyenin Rahimehullah el-AkidetulVastyye isimli kitabnn son blmne, Hafz Hakeminin Rahimehullah Mearicul-Kubul isimli kitabnn mukaddimesine ve dier akide kitaplarna baklabilir. Frka ve taife kelimeleri e anlaml kelimeler deildir. Taife, frkann bir blmdr. Taifetul-Mansura, doru menhec ve itikad zerinde olan ve Frkatun-Naciyeden ilim ve cihad ile dini destekleyen bir kesim veya onlarn bir ksmdr. Buna dayanarak diyoruz ki, mceddid kii de, yaad dnemde dinin en nemli vaciplerini yerine getiren ve Taifetul-Mansurann bir ferdi olan kiidir. Bununla beraber cumhura gre mceddid tek kiidir. Bu sylediklerimizin delilleri ise unlardr: 1- Allahu Teala yle buyurur: Mminlerin hepsinin toptan sefere kmalar doru deildir. Onlarn her kesiminde bir grup dinde (dini ilimlerde) geni bilgi elde etmek ve kavimleri (savatan) dndklerinde onlar uyarmak iin geride kalmaldr. Umulur ki saknrlar. 1 Bu ayet, frka ile taife arasnda ayrm yapm, taifenin, frkann bir paras olduunu ve frka ierisindeki ilim ve cihad ehli olanlar olduunu belirtmitir. Ayetin tefsirinde de byle gemektedir. 2 2- Taifetul-Mansurann en nemli iki nitelii olan ilim ve cihad, asl olarak farz- kifaye olan amellerdir. Duruma gre mmetin btn bireyleri yerine bir ksmnn yerine getirmesi yeterli olmaktadr. mmet iinde ilim ve cihad grevini yerine getirenler, Taifetul-Mansurann kendisidir. 3- Buhari ve mam Ahmed gibi hadis imamlarnn bu taifenin hadis ehli veya ilim ehli olduunu sylemeleri de bu farka iaret etmektedir. Buhari Rahimehullah, Sahihinin tisam blmnde, bb baln bu ekilde kullanmtr. Dolaysyla Ehl-i Snnetten (Frkatun-Naciye) olan herkes, hadis ehlinden deildir. Nevevinin Rahimehullah, Taifetul-Mansura ile ilgili olarak naklettii ise yledir: Ahmed bin Hanbel Rahimehullah der ki: Bunlar hadis ehli deilse, baka kimler olabilir? Kad Iyad, mam Ahmed Rahimehullah, Ehl-i Snnet vel-Cemaati ve hadis ehlinin mezhebini benimseyenleri kast etmitir der. Kad Iyadn hadis ehlini, Ehl-i Snnetin kendisi olarak tanmlamas tutarl deildir. Ancak Ehl-i Snnete uyanlar olarak tanmlanabilir. Hadis ehlinin mezhebini benimseyenler sz de buna iaret etmektedir. Halkn alimlerine uymas gerekir. nk alimler Ey iman edenler! Allah'a itaat
1 2
9 Tevbe/122 Bkz: bn-i Kesir tefsiri

edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine de itaat edin. 1 ayetinde belirtilen ull-emr ksmndandrlar. Allahu Tealann u sz bunu daha da ak olarak belirtir: ..halbuki onu, Rasule veya aralarnda yetki sahibi kimselere gtrselerdi, onlarn arasndan iin iyzn anlayanlar, onun ne olduunu bilirlerdi. 2 Bu ayette Allahu Teala, iin iyzn anlayanlar yetki sahibi kimseler yani ull-emr diye isimlendirir. Bu, alimlerin ull-emrden olduklarn belirten ak bir nasstr. Ayrca bu ayette ilim sahiplerinin ull-emr olarak belirlenmeleri gerektiine de iaret vardr. Yine ilmin kabzedilmesi ile ilgili hadiste de buna iaret bulunmaktadr. Halk, alimlere tabidir. Allahu Teala yle buyurur; Her insan topluluunu nderleri ile birlikte aracamz o gnde.. 3 Ehl-i Snnet vel-Cemaat da, mmet iinde Nebinin Sallallahu Aleyhi ve Sellem ilevini gren alimlerine tabidirler. Dolaysyla Ehl-i Snnetin (Frkatun-Naciye), tabi olmas hasebiyle Taifetul-Mansura olduu sylenir. Ancak Taifetul-Mansura, Frkatun-Naciyeden daha zeldir. Allahu Teala en dorusunu bilir. Btn bunlardan maksat, her Mslmann ilim, cihad ve davetle bu dini destekleyen Taifetul-Mansuradan olmak iin aba sarfetmesinin gerektiidir. Allahu Teala yle buyurur: te yaranlar ancak onda yarsnlar. 4 Bununla beraber Taifetul-Mansura, Frkatun-Naciyenin tamam da olabilir. Bu da mminlerin ama snd ahir zamanda olur. Sahih hadislerde belirtildii gibi Deccalle savamak zere sa Aleyhisselam onlarn zerine iner. Taifetul-Mansurann am veya Kudste 5 olacan belirten rivayetler byle anlalmaldr. Bu ise Taifetul-Mansurann sonu itibariyledir. Ama bundan nceki zamanlarda bu taife am veya baka yerlerde olabilir. 6
4 Nisa/59 4 Nisa/83 3 17 sra/71 4 83 Mutaffifin/26 5 Ebu Umame hadisi 6 Bkz: Fethul-Mecid erhu Kitabit-Tevhid kitabnn erhedeninin, Taifetul-Mansura hadisi hakknda syledikleri, 278-279, Ensarus-Snne basks.
2
118
EL-UMDE F DADL-UDDE
TAFETUL-MANSURANIN, GNMZDEK EN NEML GREVLER Bu zamanda Taifetul-Mansurann en nemli grevlerinin banda Allahu Tealann dini yerine, insanlarn uydurduu kanunlarla Mslmanlar ynetenlere kar cihad etmek gelir. Yoksa onlar cahiliyye idaresini mi aryorlar? yi anlayan bir topluma gre, Allahtan daha iyi hkm veren kim vardr? 1 ayetinin tefsirinde bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Her trl hayr ieren ve her trl ktl yasaklayan Allahn hkm dna kp, Allahn eriatndan alnmayan her trl heva, arzu ve terimleri tercih eden kiileri Allahu Teala ktlemektedir. Kim byle yaparsa kafir olup Allah ve Rasulnn hkmne dnnceye ve byk kk her konuda sadece onunla hkmedinceye kadar ona kar savamak vaciptir. 2 Gnmz alimlerinden bir ok kii bn-i Kesirin Rahimehullah bu szleri zerinde durarak bunun gnmzde Mslmanlar kendi yaptklar kanunlarla yneten yneticileri kapsadn belirtmilerdir. Bu alimlerden biri olan Ahmed akir Rahimehullah yle der: Buna ramen Mslmanlarn kendi lkelerinde inkarc Avrupann kanunlarndan alnan yasalarla ynetilmesi Allahu Tealann eriatna uygun olabilir mi? Onlarn kanunlarna heva ve batl grler yn vermekte, diledikleri gibi onlar deitirmektedirler. O kanunlar yapanlarn, yaptklar bu yasalarn slam eriatna uygun olup olmad umurlarnda bile deildir. Bu beeri kanunlar konusunda durum, gnein parlts kadar aktr. phe ve tartmaya yer brakmayacak kadar ak bir kfrdr. Kim olursa olsun hibir Mslmann onlarla amel etmesi veya onlara boyun emesi yahut kabul etmesinde, asla geerli bir mazeret olamaz. 3 bn-i Kesirin Rahimehullah sylediklerine deinerek Muhammed Hmid el-Faki de Rahimehullah yle der: Can, mal ve namuslarda kendisiyle yarglanmak zere Frenklerin yasalarndan alnan kanunlara bavuranlar, onlar Allahn Kitabna ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine tercih edenler, bn-i Kesirin belirttii gibidirler ve hatta onlardan daha da ktdrler. Bu ii yapanlar, Allahu Tealann indirdii hkmlere dnmedii ve bu kanunlar zerinde srar ettii srece mrted kafirdirler. Hangi ismi tarlarsa tasnlar yahut namaz, oru, hacc ve benzeri ibadetlerden ne kadar yaparlarsa yapsnlar, onlara hibir yarar salamaz. 4
1 2
5 Maide/50 Tefsiru bn-i Kesir, 2/67 3 Ahmed akir, Umdetut-Tefsir Muhtasaru Tefsiri bn-i Kesir, 4/173-174, Darul-Maarif basks 4 Fethul-Mecid erhu Kitabit-Tevhid, 396, Dipnot, Ensarus-Sunetil-Muhammediyye basks

Suudi Arabistan eski mfts Muhammed bin brahim Ale-eyh de Rahimehullah yle der: Allahn indirdii hkmler dnda hkmlerle hkmetmek alt ynden, kiiyi dinden karan bir kfrdr.. Saym olduu ynlerden beincisinde, Mslman lkelerin bugnk durumunu tasvir ederek yle der: Bu, slama kar daha ok, daha ak, daha byk dmanlk ve ahkamna kar da byklenmedir. Allaha ve Rasulne kafa tutmadr. Hazrlk, destek, gzetim, kurallatrma, hkm verme, kaynaklar, dayanaklar ve balayclk asndan eri mahkemelere meydan okumadr. eri mahkemelerin tamamn Allahu Tealann Kitabndan ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetinden alnan kaynaklar ve dayanaklar oluturduu gibi, bu mahkemelerin de kaynaklar vardr. Bunlarn kaynaklar ise, Fransz, Amerikan, ngiliz ve baka kanunlardan, bidatlardan ve eriata mensup oduunu iddia eden sapklardan alnan birok kanunlardr. Bugn slam lkelerinin ounda bu mahkemeler bulunmaktadr ve kaplar aktr. nsanlar akn akn onlara bavurmakta, yarglar orada Kuran ve Snnete aykr hkmlerle aralarnda hkm vermektedir. Kim bu kanunlar ile hkmeder, bu kanunlara uyar ve nem verirse, bundan daha byk bir kfr var mdr? Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahn Rasul olduuna dair bundan daha byk bir muhalefet olur mu? 1 Bu yneticiler ve yarglarla ilgili baz alimlerin syledikleri bunlardr. Bu konunun detaylarna burada inmeyeceiz. Bu mrted yneticilere kar Mslmanlarn grevlerine gelince, Kad Iyad Rahimehullah bunu yle belirtir: Ynetici kafir olursa veya eri ahkam deitirirse ya da bidat olursa; velayet hakkn yitirir, ona itaat edilmez. Mslmanlarn ona kar kmas ve eer imkanlar varsa onu grevden indirip yerine adaletli birini getirmeleri gerekir. Mminlerden bir grubun buna gc yeterse, kafiri, ynetimden uzaklatrmalar vacip olur. Ancak imam konumundaki ahs bidat ise, bu durumda g yetirileceinden emin olunmadka ona kar klmaz. Byle bir durumda Mslman bulunduu yerden baka bir yere hicret eder ve dinini kurtarr. 2 bn-i Teymiyenin Rahimehullah u szlerini daha nce aktarmtk: Cihada g yetirilemedii zaman onun iin kuvvet ve sava atlar hazrlamak gerekir. nk vacibin ancak kendisi ile yaplabildii ey de vaciptir. 3 Allahu Teala yle buyurur: Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn.. 4 Bu, gnmzde Taifetul-Mansurann en nemli grevlerindendir. zellikle hicret edilecek doru drst bir yerin bulunmad gnmzde, bu mrtedlere kar
1 2
Risaletu Tahkimil-Kavanin Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 12/229, Kitabul-mara 3 Mecmuul-Fetva, 28/259 4 8 Enfal/60
120
EL-UMDE F DADL-UDDE
cihad iin hazrlk yapmak vaciplerin banda gelir. Zaten gerek zel durumlar sebebiyle olsun, gerekse yaadklar lkelerin durumu ve yasalar sebebiyle olsun bugn Mslmanlarn ou hicret etme imkanna da sahip deildir. Allahu Tealann dini ile hkmetmeyen yneticilerin kfr ve onlara kar cihad etmenin vaciplii meselesi, Ebu Bekir Radyallahu Anhu zamannda yaanan dinden dnme olaylarnn bir benzeridir. nk bu yneticilerin bozguculuklar, eri hkmleri ve kavramlar deitirmeleri ve Mslmanlar arasnda her trl ahlakszl yaymalarnn nne geilmez ve bu durum bu hali ile devam ederse, Mslmanlarn byk kesimi ve ocuklar iin topluluklar halinde dinden dnmeler gibi tehditler bulunmaktadr. Bugn Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabesi Radyallahu Anhum yaasalard, en nemli ileri bu yneticilere kar cihad etmek olacakt. Bu mesele, Kuran- Kerimin mahluk olup olmamas meselesinden ok daha byktr. Zamanmzda eri ilimlerle uraan bir kiinin, Mslmanlara bu yneticilerin durumlarn izah etmemesi ve Mslmanlar onlarla cihada tevik etmemesi elbette balanamaz. Bu konulara kar mminleri uyarmadan Allahn huzuruna kacak olan kiilere, Allahu Teala mutlaka buz edecektir. Allahu Teala yle buyurur: ndirdiimiz ak delilleri ve Kitapta insanlara apak gsterdiimiz hidayet yolunu gizleyenlere hem Allah hem de btn lanet ediciler lanet eder. Ancak tevbe edip durumlarn dzeltenler ve gerei aka ortaya koyanlar bakadr. Zira ben onlarn tevbelerini kabul ederim. Ben tevbeyi oka kabul eden ve oka esirgeyenim. 1 Alim, kendisine sorulmadan nce bu durumlarda Mslmanlara hakk gstermekle ykmldr. Allahu Teala yle buyurur: De ki: Gelin Rabbinizin size neleri haram kldn okuyaym.. 2 Dolaysyla alimin, gelin diye davet ederek insanlara hakk ve batl retmesi gerekir. Kurtubi Rahimehullah bu ayetin tefsirinde yle der: Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonraki alimlerin insanlara tebli etmeleri ve Allahn kendilerine haram ve helal kldklarn belirtmeleri gerekir. Allahu Teala; nsanlara mutlaka aklayacaksnz ve gizlemeyeceksiniz buyurur. 3 Aklamann ihtiya anndan sonrasna ertelenmesi caiz olmaz. Alim, insanlardan korktuunu bahane ederse, buna kar Allahu Teala yle buyurur; ..Yoksa onlardan korkuyor musunuz? Eer (gerek) mminlerseniz bilin ki, Allah, kendisinden korkmanza daha layktr. 4 Bu, olaylara kar
1 2
2 Bakara/159-160 6 Enam/151 3 Kurtubi Tefsiri, 7/131 4 9 Tevbe/13

sessiz kalan alimler iindir. Ya bir de bu kafirlere kar yaclk yapanlarn, bu kafirlerin hkmlerinden raz olanlarn ve hatta destek olanlarn durumu nasldr? Allahu Teala yle buyurur: inizden onlar dost tutanlar, onlardandr. 1
5 Maide/51
122
EL-UMDE F DADL-UDDE
SLAM N ALIAN CEMAATLERN OKLUUNA KARI NASIL BR TAVIR TAKINMAK GEREKR Zamanmzda, Allahn dinine yardm etmek iin cemaatsel yapya brnmemiz ve ayr durmamamz gerektiine gre, cemaatlerin birden ok olmasna kar tavrmzn ne olmas ve Mslman bireyin kimlerle birliktelik kurmas gerekmektedir? Bu soru bize, bir ok defa soruldu. Genel fayday dnerek burada, bu soruya cevap vermeyi istedim. Gnmzde vaciplerin banda; Allahn dinine yardm etmek, mmeti, iine dt zillet ve aalk durumdan kurtarmak ve olmamas halinde btn Mslmanlarn gnahkar duruma dt slami hilafeti kurmak iin yaplacak olan cihad ameli gelmektedir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Beyat etmeden len kii cahiliyye lm ile lmtr. 1 Hadiste kastedilen, Mslman imama yaplan beyat akdidir. Allahu Tealann izni ile, Cihad Amelindeki Temel Prensipler blmnde cihad zerinde detayl olarak durulacaktr. Burada sylediklerimiz ise, dar yerde ve ksa zaman ierisinde aktarlan ve hak olan bir vacibiyettir. Bu yolda hangi cemaat almazsa, yanl yapyor ve dinin baz vaciplerini yerine getirse bile grevini yerine getirmiyor demektir. 2 Mslmann birinci grevi, Allah Subhanehu ve Teala yolunda cihad eden cemaate yardmc olmaktr. Dier cemaatlere de destek olmasnda, iki artn bulunmas halinde bir saknca yoktur. Bu artlardan birincisi; bu destei, cihaddan geri kalmak iin bahane etmemek ve ikincisi ise; bu cemaatlare yapaca destein cihad almalaryla elimemesidir. Ayrca bu kiinin, destek olduu dier cemaatlere, cihad etmeleri iin nasihat etmeye devam etmesi gerekir. Allahu Teala yle buyurur: yilik ve takva zerinde yardmlan, ktlk ve hakszlk zerinde yardmlamayn. 3 Cihad ile megul olmayan cemaatlerin, birbirine zarar vermemeleri artyla, birden fazla olmasnda bir saknca yoktur. Ancak cihad ile megul olan cemaatlerin birden fazla olmas haramdr. nk cihad ancak g ve kuvvetle yaplr. Blnme ise bu g ve kuvveti yok eder. Cihad ile megul olan cemaatlerin birden ok olmasnn yasaklnn, hatta haramlnn delilleri oktur. Allahu Teala yle buyurur: Hep birlikte Allahn ipine (slama) smsk yapn; paralanmayn. 4 Kendilerine ak ayetler geldikten sonra blnen ve ihtilafa denler gibi olmayn. Onlar iin
Mslim eytann En stn Ameller Yerine, Daha Alt Derecedeki Ameller le Megul Etmesi blmnn Altnc Engel ksmna baknz. Medaricus-Salkin, 1/222-226 3 5 Maide/2 4 3 Al-i mran/103
2 1

ackl bir azap vardr. 1 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Zarar vermek ve zarar grmek yoktur. 2 Hakimin rivayetinde Zarar verene Allah zarar verir, zorluk karana Allah zorluk karr ilavesi de bulunmaktadr. Bu hadis ile ilgili hkmde ihtilaf edilmitir. Ayrca hadis bir ok sahabeden de Radyallahu Anhum rivayet edilmitir. Zeylai, hadisin rivayet yollarn belirtmesine ramen hakknda hkm bildirmemitir. 3 Hakknda hkm verenlerden bazlar bunun sahih olmadn, aksine mrsel olduunu syler. Malik, onu Yahya el-Maziniden mrsel olarak rivayet etmitir. bn-i Abdilber de bu grtedir. Kimileri de, birbirini destekleyen rivayet yollarna bakarak bunun hasen hadis olduunu syler. bnus-Salah, Nevevi ve bn-i Receb Rahimehumullah bu grtedir. 4 Hakim, Mslimin artlarna gre sahih olduunu sylerken, el-Bani buna kar kar ve deiik yollardan rivayet edildiine bakarak sahih olduunu syler. Ayrca Mnavinin, FaydulKadirde, Neveviden ve Hafz Alaiden naklettiklerine iaret eder. 5 Derim ki; Mslmanlarn blnp paralanmalarndan daha byk zarar m olur? Mslmanlar onlarca cemaata blnmse, dmanlarna kar koyacak g ve kuvvetleri nasl olabilir? slamn gc, Mslmanlarn bir arada toplanp birbirini dost edinmesiyle oluan iman velayeti olmadan meydana gelmez. Allahu Teala yle buyurur: Mmin erkeklerle mmin kadnlar da birbirlerinin velileridir. Onlar iyilii emreder, ktlkten alkorlar. Namaz dosdoru klarlar, zekat verirler, Allah ve Rasulne itaat ederler. te onlara Allah rahmet edecektir. phesiz Allah azizdir, hikmet sahibidir. 6 Bu ayeti dndmz zaman, Allahu Tealann emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker amelini slamn be temelinden olmasna ramen, namaz klmak ve zekat vermekten ne aldn grrz. htimaldir ki bunun srr, Mslmann namaz tek bana veya kk bir toplulukla klabilmesine ramen, emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker amelini, ancak Mslmanlarn birbirini veli edinip ibirlii ile oluan kuvvet ve g ile yerine getirilebilmesidir. Ayet, emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker amelinin, namaz ve zekat amellerinden ne alnmasna uygun olarak mminlerin birbirlerinin velileri olduu ile balamtr. Bu ise emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker ameli iin mminlerin birbirlerini dost edinmelerinin nemini belirtir. Bu, Allahu Tealann Kfredenler birbirlerinin velileridir. Bunu yapmazsanz,
1 2
3 Ali mran/105 Derakutni ve Hakim rivayet etmitir 3 Nasbur-Raye, 4/384-386 4 Camiul-Ulum vel-Hikem/266 5 rvaul-alil, 3/408-414, Hadis no: 896 6 9 Tevbe/71
124
EL-UMDE F DADL-UDDE
yeryznde bir fitne ve byk bir fesat olur 1 ayetine benzer. Yani kafirlerin yapt gibi, mminler birbirinin velisi olmazsa fitne ve byk bir fesat olur. nk kafirler birlik halinde, dank haldeki mminlerin karsna karlar, onlar ldrr, ikence eder, dinlerinden dndrr ve kfr hkmlerini stn klarlar. Acaba bundan daha byk fitne ve fesat olur mu? Allahu Teala yle buyurur: Allahn insanlar birbirleriyle gidermesi olmasayd, yer yz fesada urard. 2 Kafirleri ve fesatlarn nlemek iin gereken kuvveti, Mslmanlar, dank ve blnm bir haldeyken nasl bulabilirler? phe yok ki Mslmanlar blnp daldklar iin bu fesadn byk blmnden kendileri sorumludur. Allahu Teala yle buyurur: Banza ne musibet gelirse, ellerinizle yaptklarnz sebebiyledir 3 Ancak gnmzde, cihadi cemaatlerin birden fazla olduu bir gerektir. Bu durumda ne yaplmas gerekmektedir? Yeni cemaatlerin en eski cemaatlere katlmalar gerekir. Her Mslmana den, cihad yapan en eski cemaat ile ibirlii yapmaktr. Bu grm iin delilim, Ebu Hureyrenin Radyallahu Anhu u hadisidir: srailoullarn peygamberler ynetirdi. Ne zaman bir peygamber lrse onun yerine baka peygamber gelirdi. Benden sonra peygamber olmayacak, halifeler olacak ve oalacaklardr. Bunun zerine; Bize ne emredersiniz? diye soruldu. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle cevap verdi: Kim nce olursa, onun beyatna bal kalnz, haklarn veriniz. Allah halkn hesabn onlardan soracaktr. 4 Bu grm yukardaki hadise dayanarak belirttim. nk ayn zamanda birden ok imamn bulunmasnn yasaklanmas, birden ok cemaatin yasaklanmasnn da sebebidir. Bunun sebep ise Mslmanlarn birliini korumaktr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu sebebi birden ok hadiste belirtmitir. Mslim, Arfeceden merfu olarak yle rivayet eder: unlar unlar olacaktr. Toplu olan bu mmetin birliini bozmak isteyen kim olursa olsun klla boynunu vurun. Yine merfu olarak yle rivayet edilir: Bir kii, toplu olduunuz halde birliinizi datmak veya cemaatinizi blmek isterse, ldrnz. Mslim, Ebu Said el-Hudriden Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet eder: ki halifeye beyat edilirse, ikincisini ldrnz. kincisinin ldrlmesini emreden bu hadislere dikkat etmemiz gerekir. Nevevi Rahimehullah yle der: Zarar ancak ldrlmesi ile nleniyorsa, birinci halifeden daha faziletli de olsa ikincisi ldrlr. nk daha stn olann ortaya kmas, stn olann (ilkinin) beyatn geersiz klmaz. 5 kinci halifenin ldrlmesi, grnrde zarar ve bozgunculuktur. nk
1 2
8 Enfal/73 2 Bakara/251 3 42 ra/30 4 Mttefekun Aleyhi 5 Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 8

hilafet makamna layk bir insan ldrmektir. Ancak Mslmanlarn birliini bozmak olan daha byk zararn nlenmesi iin daha kk olan bu zararn ilenmesi emredilmitir. Bu da Mslmanlarn birliinin ne kadar byk ve nemli bir yarar olduunu gsterir. Bu, u fkh kaidelerinin de pratik uygulamasdr: Genel zarar nlemek iin zel zarara katlanlr. Byk zarar kk zararla nlenir. ki zarar szkonusu olduunda, byk zarar gznnde bulundurulur. Yani kk zarar ilenerek byk zarar nlenir. ki ktlkten hafif olan tercih edilir. Nevevi Rahimehullah, yukarda belirtilen Ebu Hureyre Radyallahu Anhu hadisini aklarken yle der: Hadis, Rasullulahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ak bir mucizesidir. Bir halifenin ardndan ayn zamanda baka bir halifeye beyat edilirse, birinciye yaplan beyatn geerli olduunu ve ikinci beyatn ise yerine getirilmesi haram olan geersiz bir beyat olduunu belirtir. kinci olarak beyat edilen kiinin, beyat talebinde bulunmas da haramdr. kinciye beyat edilirken, birincinin beyat olduunu halk bilsin veya bilmesin farketmez. Yine halifelik iddiasnda bulunan ikinci kiinin de, birincisi ile ayn veya baka kentlerde olmas yahut birinin azledilen halifenin kentinde, dierinin baka kentte olmas da farketmez. Arkadalarmzn ve cumhur alimlerin grne gre doru olan budur. mamn kentinde kendisine beyat edilen kiinin beyatnn geerli olaca ve aralarnda kura ekilecei de belirtilir. Ancak her ikisi de yanltr. Alimler, slam yurdu geni olsun veya olmasn, ayn anda iki halifeye beyat edilmesinin haram olduunda ittifak etmilerdir. 1 Maverdi Rahimehullah, el-Ahkamus-Sultaniyye isimli kitabnda yle der: Bu ite doru olan, beyat ve akit olarak imametin, ilk atanan kiinin hakk olmasdr. 2 Ebu Yala da Rahimehullah yle der: Her birine ayr ayr akit yaplmsa baklr. Hangisinin nce olduu tespit edilir ve ikincisinin akdi geersiz olur. 3 Btn bunlardan dolay cemaatlerin birden ok olmasnn nlenmesi ynnde tercih bildirdim. nk bu okluk ve blnmlk, Mslmanlarn birliini datmakta, enerjilerini boa tketmekte ve blmekte, aralarnda kin ve dmanla sebep olmaktadr. Btn bunlara bir de slam dmanlarnn planlarn eklersek, Mslmanlar iin baarszln btn sebepleri ortaya km olur. Bu da bugn yaadmz durumun kendisidir. Okuyucu kardelerin dikkat etmesi gerekir ki, ben, cemaatlerin birden ok olmasnn yasak olduunu, halifenin birden ok olmasnn yasaklanmasna kyas ederek sylemedim. nk byle bir kyas, doru olmaz. Halife1 2
Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 12/221-222 Maverdi, Age. 9 3 Ebu Yala, el-Akamus-Sultaniyye, 25
126
EL-UMDE F DADL-UDDE
nin nitelii, cemaat emirinin nitelii ile ayn deildir. Halifenin nitelii, btn Mslmanlarn yararlarn gzetmektir. Bu nitelik sadece hilafet makamnda vardr. Bu nedenle ortak illet tam olarak bulunmadndan dolay byle bir kyasta bulunmadm. Ancak lk olann beyatna bal kalnz hadisini delil gsterdim. ariin bu hkmden maksadn gznnde bulundurdum. Byle bir usl ise, hakknda ak bir nassn olmad konularda gzetilmesi gereken eydir. Birden ok halifenin nlenmesinde, ariin maksad, mmetin birliini korumaktr. Cemaatlerin birden ok olmasnn nlenmesi ve sonra olann nce olana katlmasnn gerektiini sylerken dayandmz delil budur. nk cemaatlerin birden ok olmasnda Mslmanlar iin saylamayacak kadar zararlar vardr ve bunu herkes bilmektedir. atbi Rahimehullah yle der: lerin neticelerine bakmak eran muteber ve istenen bir eydir. Bu iin muvafk veya muhalif olmas yani izin verilen veya hakknda nehiy olan bir fiil olmas farketmez. nk mtehid, mkelleflerden sadr olan bir iin sonucuna bakmadan onay vermez veya red etmez. atbi Rahimehullah, ilerin neticelerinin, o iin geerli ve geersiz olmas hakknda muteber bir l olduunu belirtmektedir. 1 Yukarda belirttiimiz gibi, cemaatlerin birden ok olmas halinde bunlardan yeni ve sonra olanlar, nce ve eski bulunanlara katlmaldr ve muteber olan sfat cemaatin eski ve yeni olup olmaddr. Dolaysyla bunun dnda saynn ok olmas veya ilmin yeni cemaatte daha fazla olmas muteber bir sfat deildir. nk bu tr sfatlar deikendir. eriatn kural, ll ve kalc olan yapmaktr. Bu nedenle ncelie itibar etmek gerekmektedir. nk bu nitelik sabit ve belirlenebilir bir vasftr. Allahu Teala yle buyurur: ..inizden Mekke'nin fethinden nce harcayan ve savaan kimseler, daha sonra harcayp savaan kimselerle bir deildirler. ncekiler daha stn derecededirler. Allah, hepsine cenneti vadetmitir. Allah, ilediklerinizden haberdardr. 2 Ancak nce ve eski olann eri sahih temellere dayanmas, bunlara gerekten uymas gerekir. ncelik konusunda ihtilaf olduu taktirde tahkime gidilir. Bu da Mslmanlarn birliini bozan ve blnmeye yol aan yolu tkam olur. slamn byle bir sorun iin zm iermemesi mmkn deildir. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine de itaat edin. Eer bir hususta anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibaryla en gzeldir. 3 Bu emir, btn anlamazlklar kapsayan genel bir hkmdr.
1 2
atbi, el-Muvafakat fi Usull-Ahkam, 4/194-198, Darul-Marife basks 57 Hadid/10 3 4 Nisa/59

zellikle bir memleket iinde birden fazla cemaatin bulunmas ile ilgili grmz budur. Ancak memleket birden ok ise, bu taktirde cemaatlerin says da birden ok olabilir. Nevevi Rahimehullah, Taifetul-Mansurann sfatlar hakknda yle der: Hepsinin bir yerde toplanm olmas gerekmez. Yeryznde dank halde de bulunabilirler. 1 Memleketlerin okluuna paralel olarak cemaatlerin de says artarsa ve bu cemaatlerden birinin, bulunmu olduu memlekette kafirlere galip gelmesi ve Mslmanlar iin imam tayin etmesi durumunda dier btn cemaatlerin ona itaat etmesi, desteklemek iin gerekirse onun yanna hicret etmesi vaciptir. Ahmed bin Hanbel Rahimehullah yle der: Bir kii kl gc ile galip gelerek halife olduktan ve mminlerin emiri nvann aldktan sonra artk Allaha ve Rasulne iman edenlerin onu imam olarak tanmamalar ve baka eyler peinde olmalar helal olmaz. 2 bn-i Battal, mam Ahmedin bu gr zerinde icma olduunu belirtir. 3 Bir memlekette cemaatlerin birden ok olmas doru deildir. Buna paralel olarak bir cemaatin olmas daha iyi olmakla birlikte, alma yaplmas gereken memleketin saysnn birden fazla olmas durumunda, cemaat saysnn da birden fazla olmas mmkndr. Cemaatleri bir at altnda toplamann mmkn olmad durumlarda, en azndan hepsinin bilgi ve hazrlk yapma konusunda ibirlii ve yardmlama yapmalar gerekir. Ayn ekilde kendi memleketinde deiimi salamaktan aciz bir cemaat varsa, oradan hicret etmesi ve deiimi salama midi ar basan baka memleketteki kuvvetli bir cemaate yardm etmesi gerekir. 4 Ancak davet ve baka eri bir ama iin, zayf olan cemaatin, bulunmu olduu memlekette kalmasn, kuvvetli olan cemaatin emirinin emretmesi durumunda, szkonusu zayf cemaat hicret etmeyip orada kalabilir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ebu Zere bulunduu yerde kalmasn emretmiti. 5 Bir memlekette, bu cemaatlerden birisi galip gelir ve Mslmanlar iin bir imam tayin ederse, bu durumda dierleri iin hicret, galip gelen bu cemaate yardm ve itaat vacip olur. Bu benim tercih ettiim grtr. En dorusunu Allahu Teala bilir. Eski olduu kabul edilen ve dolaysyla ats altnda toplanlmas gereken cemaatin hak zere olmas, slama sarlp onunla amel etmesi ve dinin stn gelmesi iin cihad etmesi gerekir. irk olan demokrasi ve laik parlamento gibi yollarla slam ynetimi kurmaya alarak slam dini ile oynayan, bir ok kiinin slam daveti adna tuzaklarna dt, kendileri saptt gibi bakalarn da saptrd ve eytann admlarna uyduu cemaatler bu kap1 2
Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 13/67 Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 23 3 Fethul-Bari, 13/7 4 Kad Iyad, Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 2/229 5 Buhari, Hadis no: 3861
128
EL-UMDE F DADL-UDDE
samn dndadr. Allahu Teala bu oyunu yle belirtir: eytan onlara vadediyor, onlar kuruntulara dryor, ancak aldatmak iin vaadde bulunuyor. 1 Bunlar, slama gre taut ynetimlere kar kp mcadele etmesi gerekirken, onlara boyun eerek ve ibirlii yaparak binlerce gencin enerjisinin bouna tketilmesine yol amaktadrlar. Bundan daha byk sapklk olabilir mi? Bu sylediklerimiz, ayn zamanda, el-Beyatu Beynes-Snneti velBidati isimli kitabn yazarnn, Mslman cemaatlerde emirlik konusunda yapt itirazna da cevap mahiyetindedir. Yazarn birinci itiraz bu idi. Ona yukarda verdiimiz cevapta, cemaat emirliinin shhatini ve vacipliini kantlayan baka nasslar da olduunu ve yolculuk emirliine kyas edilmesinin sahih bir kyas olduunu belirttik. bn-i Teymiye ve evkani gibi birden ok mtehid bunu sylemitir. Bu cemaatlerin, zellikle imamn ve hilafetin bulunmad zamanlarda dini emirleri yerine getirmeleri maksad ile oluturulmalarnn vacip olduunu akladktan sonra Mslmanlar iin faydal olacan dndmz baz meseleleri de burada aktardk. Hamd, alemlerin Rabbi olan Allaha aittir. Bundan sonra ise yazarn drdnc itirazna cevap vermeye alacaz Allahn izni ile.
4 Nisa/120

DRDNC TRAZA CEVAP Yazar Ali bin Hasen yle der: Had cezalarn uygulamak maksad ile, baz kiilerin biraraya toplanarak ibirlii yapmalar mmetin icmas ile batldr. Buna cevap olarak unlar aktarabiliriz: slam eriatnn hkmlerini uygulamak maksad ile, baz kiilerin bir araya gelmeleri ve aralarnda ibirlii yapmalar u iki durumdan birinde olabilir: Birincisi; bunlarn, Mslmanlarn imamnn ynettii ve slam ahkamnn yrrlkte olduu bir devlette bulunuyor olmalar. kincisi ise; slam ahkamnn yrrlkte bulunmad ve Mslmanlarn imamlarnn ynetimi altnda olmayan bir lkede bulunuyor olmalar. Birinci durum, slam ahkamnn yrrlkte olduu, Mslmanlarn imamnn ynetimde olduu ve halk arasnda slamn hkmleriyle hkm veren kadlarn devlet tarafndan atand Darul-slamdr. Bu durumda bile, insanlar iin, imamn tayin ettii kadnn dnda, kendi rzalar ile bu ie ehil birisini belirlemeleri caiz olur. Belirledikleri bu kiinin hkmne bavurabilirler ve verilen hkme uymak zorundadrlar. Bu, aada aktarlaca gibi fakihlerin kararlatrdklar grtr. 1- bn-i Davyan, erhud-Delil isimli kitapta yle der: ki veya daha ok kii yarglamaya elverili birini aralarnda hakem yaparsa, imam veya vekilinin grevlendirdii yargcn btn kararlar uyguland gibi bunun da kararlar uygulanr. Hadiste yle belirtilir: Ebu urayhtan Radyallahu Anhu rivayet edildiine gre o yle dedi: Ey Allahn Rasul, kavmim bir konuda ihtilaf ettikleri zaman bana gelirler, ben de aralarnda hkm veririm ve iki taraf da raz olur. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Ne gzel dedi. 1 mer bnul-Hattab ve bey bin Kab, Zeyd bin Sabitin Radyallahu Anhum hkmne bavurmu ve yine Osman ve Talha, Cubeyr bin Mutimin hkmne Radyallahu Anhum bavurmulardr. Sahabeden kendisine bavurulan bu iki isim de imam tarafndan atanan birer kad deillerdi. Daha sonra kitabn metninde yle geer: htilaf ortadan kaldrr, hakka isabet ettii taktirde kimsenin aksini yapmas helal olmaz. Bu cmlenin erhinde ise yle denir: nk hkm vermesi caiz olann verdii hkm, imamn verdii hkm gibi balayc olur. 2 El-Bani, Ebu ureyh hadisininin sahih olduunu belirtmitir. 3 2- bn-i Kudame Rahimehullah, hem el-Kafi 4 isimli kitabnda ve hem de el-Muni ve-erhul-Kebir 1 isimli eserinde bu konuyu aklar. el1 2
Nesai Menarus-Sebil, erhud-Delil, 2/459, el-Mektebul-slami, 1404 3 rvaul-alil, 8, Hadis no: 2615 4 4/436, el-Mektebul-slami, 1402
130
EL-UMDE F DADL-UDDE
Munide yle der: ki kii bir adam zerinde anlaarak ve hkmne raz olarak onun hkmne bavurur ve bu kii de hkm vermeye ehil olup aralarnda hkm verirse, bu caiz olur ve haklarnda verdii hkm uygulanr. Ebu Hanife de Rahimehullah byle syler. afiiden ise iki gr nakledilir. Birinci gre gre, ancak ikisinin raz olmas durumunda onun hkm balayc olur. nk verecei hkm, raz olmalar artna baldr. Raz olmak ise ancak verecei hkm grdkten sonra olur. Ebu urayh Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: phesiz hakem Allahtr. Sana niin EbulHakem diyorlar? Bunun zerine o; Ey Allahn Rasul, kavmim bir konuda ihtilaf ettikleri zaman bana gelirler, ben de aralarnda hkm veririm ve iki taraf da raz olur. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Ne gzel. Oullarnn arasnda en byk olan kimdir dedi. O: urayh diye cevap verdi. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; O zaman sen Ebu urayh ol diye buyurdu. 2 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedii rivayet edilir: Kim kendisini hakem olarak atayan iki kii arasnda hkm verirken adaletli hkm vermezse, lanetlenmi olur. Hakemin verdii hkm balayc olmasayd, bu byk tehdidi hak etmezdi. Ubey ve mer, kad tayin edilmeden nce urayhn Radyallahu Anhum hkmne bavurmulardr. Yine Osman ve Talha da Cbeyr bin Mutimin hkmne Radyallahu Anhum bavurmulardr. Ancak kendilerine bavurulduunda urayh ve Cbeyr Radyallahu Anhuma ikisi de henz kad olarak imam tarafndan tayin edilmi deillerdi. mer ve Osmann Radyallahu Anhuma her ikisi de Mslmanlarn imam idi ve dolaysyla hkm vermesini istedikleri kii de bu sebebe binaen tayin edilmi bir kad konumuna gelir denilirse, yle cevap veririz: Hem mer ve hem de Osman Radyallahu Anhuma hakknda aktarlan rivayetlerin her ikisinde de sadece her iki tarafnda raz olduu aktarlm ve hkm aldklar kiinin imam tarafndan tayin edilip edilmedii aktarlmamtr. Her iki tarafn raz olmas ise, hkm alnan kiinin imam tarafndan tayin edildii manasna gelmez. Dolaysyla zerinde ittifak edilen vekilden raz olunduunda, verilecek hkm bilinmesede her iki taraf iin de balayc olur. Buna gre, imam tarafndan atanan velayet yetkisine sahip kiinin verdii hkmn balayc olduu yerlerde, bu kiinin verdii hkm de balayc olur. afiiden Rahimehullah aktarlan grlerinden birisi budur. Ebu Hanife ise, imamn, grne aykr olmas durumunda buna muhalefet edebileceini, nk bunun imamn haklar arasnda olan bir akit olduunu ve imamn
1 2
11/483-484 Nesai rivayet etmitir.

kendi onayna bal akitleri bozma hakk olduu gibi bu akdi de bozma yetkisine sahip bulunduunu syler. Bizim grmz ise, bunun sahih ve balayc bir hkm olduudur. Ve dolaysyla da, zerinde ittifak edilen bu kiinin verecei hkm, taraflardan birinin grne muhalif dahi olsa, aynen imam tarafndan atanan kiinin verecei hkm gibi balayc olmas gerektii ve feshedilmesinin caiz olmad ynndedir. Ancak Ebu Hanifeden Rahimehullah aktarlan gr doru deildir. nk zerinde ittifak edilen kiinin verdii hkm her iki taraf iin balaycdr. Bu nedenle verilen hkmn balayc olmas, nasl olur da bu hkmden raz olmaya balanabilir ki? Byle olsayd, grne aykr olmasa bile, onu feshetme yetkisine sahip olurdu. Dolaysyla akitlerde rza batadr ve sonradan, verilen hkmden raz olunmasa da kiiler iin bu akdi feshetme yetkisi yoktur. Bu sabit olduuna gre, hasmlardan biri veya her ikisi de hkm verilmeden nce bu iten vazgeebilir. nk bu hkm alma ii ancak balangta her iki tarafn da rzas ile sabit olur. Bu verilecek hkmden nce, zerinde ittifak edilen kiinin vekilliinden vazgemek gibidir. Ancak, zerinde ittifak edilen kii, muhakemeye baladktan sonra, vazgeme olursa, iki durum szkonusu olur. Birincisi; vazgeilme hakknn var olmasdr. nk hkm gereklemediinden dolay sanki muhakemeye balanlmam gibidir. kincisi ise, vazgeme hakknn olmamasdr. nk bu durumda muhakeme olunan taraflardan biri, mahkemenin seyrinin kendi grne aykr ynde ilerlediini grnce, bundan vazgeer ve dolaysyla da maksat gereklememi olur. Kad Rahimehullah yle der: Drt ey dnda hakem tayin edilen kiinin verdii btn hkmler geerli olur. Bunlar nikah, lanetleme, iftira ve ksas hkmleridir. nk bu hkmlerin dierlerinden fark vardr. Bu konularda sadece imam tarafndan tayin edilen kad karar verebilir. EbulHattab der ki; Ahmedin Rahimehullah sznn zahirine gre, hakemin verdii hkm bu drt meselede de balayc olur. afii mezhebinin de buna benzer iki gr vardr. Bu hakem, verdii hkm devletin tayin ettii bir kadya yaz ile bildirse, kendisine yaz ile bildirimde bulunulan bu kadnn, onu kabul etmesi ve uygulamas gerekir. nk yazy gnderen bu hakem, hkmleri geerli olan birisidir. Bu nedenle, imamn tayin ettii bir kad gibi, gndermi olduu bu yaznn kabul edilmesi gerekir. bn-i Kudamenin Rahimehullah el-Munideki szleri burada tamamlanmaktadr. 3- bn-i Kudame Rahimehullah, el-Kafi isimli kitabnda da yle der: Ashabmz tahkimin (hakem tayin etme) caiz olduu yerlerde ihtilaf etmilerdir. Ebul-Hattab yle der: Ahmedin Rahimehullah sznden anlaldna gre iki tarafn muhakeme olduu her konuda hakem tayini caizdir. Kad ise yle der: zel mallarda hakemin hkm vermesi caizdir. Nikah, ksas, zina
132
EL-UMDE F DADL-UDDE
iftiras cezasnda hakem tayini caiz olmaz. nk bu meseleler dikkat zerine bina olunmas gereken mevzulardr. Dolaysyla had cezalarnda olduu gibi bu konularda da hkm iin imamn tayin ettii kad gerekir. 1 Daha sonra aktaracamz bn-i Munzirin gr de mam Ahmedin grne benzemektedir. Bu gre gre ise btn husumetlerde hakem tayini caizdir. Ayrca bu konuda icma olduunu da nakleder. MenarusSebil sahibi, imamn tayin ettii kadnn hkmnn balayc olduu btn konularda hakemin verdii hkmn de balayc olduunu syler ve bu konuda ihtilaf olduunu belirtmez. Bu da Hanbeli mezhebinde tercih olunan grn bu olduunu gsterir. 4- bn-i Kudamenin Rahimehullah belirttii mer ve bir bedevinin urayhn Radyallahu Anhu hakemliine bavurmalar olayn bnul-Kayyim Rahimehullah, lamul-Muvakkin isimli kitabnda yle anlatr: Ali bin Cad yle der: ube, Seyyardan, O da abiden yle aktarr: mer Radyallahu Anhu pazarlk yaparak bir adamdan at satn ald. Binince atn beli krld. Adam bedelini merden Radyallahu Anhu almak istedi. mer, kimiz arasnda birini hakem yap dedi. Adam, Irakl urayhin hakem olmasn kabul ediyorum dedi. urayh u karar verdi: At salam olarak aldn, salam olarak geri vermedike onun tazminatn demen gerekir. Bu uygulama sanki merin Radyallahu Anhu houna gitti ve urayh kad olarak tayin etti. Daha sonra yle tavsiye etti: Allahn Kitabnda ak olan konularda bakasna sorma, Allahn Kitabnda mesele ak deilse, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine bak. Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetinde de bulamazsan grn ile itihad et. 2 5- mamul-Harameyn el-Cuveyni yle der: Mslmanlarn imamnn bulunduu bir srada, insanlar tarafndan hakem olarak tayin edilen mtehidin verdii hkmn balayc olup olmad konusunda afinin grleri farkl olmutur. Ebu Hanifenin mezhebine uygun den grlerinden birinde afii Rahimehullah, mamn tayin ettii kadnn verdii hkm balayc olduu gibi, onun da verdii hkm balayc olur der. Bu, kyas asndan uygun bir grtr ve uygun olduunu belirtmek iin uzun aklamaya gerek grmyorum. 3 6- Yazarn, imam tarafndan tayin edilen kad dnda, birine tahkim iin bavurmann (yani o kiiyi hakem olarak atamann) mmetin icmas ile batl olduunu iddia etmesi, tamamen geersizdir. Kald ki, mam Ebu Bekr bin Munzirin el-cma isimli kitabnda syledikleri bunun aksini gstermektedir. yle der: 254 nolu icma: mam tarafndan atanmayan ve bir mese1 2
bn-i Kudame, el-Kafi, 4/436, el-Mektebul-slami bnul-Kayyim, lamul-Muvakkin, 1/85 3 El-Cuveyni, el-yasi, 389

lede hkm veren hakemin bu hkmnn, caiz bir hkm ise geerli olduunda icma vardr. 1 Caiz bir hkm ise demesi, bu hakemin verdii hkmn eriatta caiz olan bir hkm olmas demektir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kad, iki kii arasnda hakemlik yapan ve hkm veren her kadnn addr. Bunun halife, sultan, vekil, vali veya eri hkm vermekle grevli kad veya vekili, hatta ocuklarn izecekleri izgi hakknda aralarnda hkm veren kii olmas ayndr. Bu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabesinin sylediidir ki gayet aktr. 2 7- Hakem tayin etmenin ve hem imamn hem de grevlendirecei kadlarn verdii hkmler gibi hakemin verdii hkmn de geerliliinin delillerinden biri de udur: syanclar bir ehri istila edip eriatla hkmetseler ve eriata gre halktan mallar toplasalar, bu hkmleri geerli olur ve adalet sahibi imam bu ehri geri aldnda, verecei hkm bunu bozmaz. bn-i Kudame Rahimehullah yle der: syanclar hkm vermeye ehil bir kad tayin etseler, verecei hkm, imam tarafndan tayin edilen kadnn hkm gibi olup uygulanr ve imam tarafndan tayin edilen kadnn hkmlerinden yanl olanlar reddedildii gibi, onun da yanl hkmleri reddedilir. 3 bn-i Kudame Rahimehullah yine yle der: syanclar bir kenti istila edip cezalar uygulasalar ve zekat, cizye, hara toplasalar, bu uygulamalar geerli olur. nk Ali bin Ebi Talip Radyallahu Anhu, Basra halknn yaptklarn ve aldklarn geersiz klmad. bn-i mer Radyallahu Anhuma, zekatn Haricilerden Necdedin adamlarna verirdi. 4 el-Cuveyninin de Rahimehullah karar byledir. 5 Bunlar, Mslman imamn tayin etmi olduu ve slamn hkmleriyle hkmeden bir kadnn bulunduu bir kentte, halkn kendi rzalaryla hkm vermeye ehil bir kiiyi hakem yapmasnn caiz olduunu gsteren delillerdir. bnul-Munzir, yazarn bunun icmaya aykr olduunu iddia etmesinin aksine, bu konuda icma olduunu nakletmitir.
1 2
Kitabul-cma, 75, Daru Taybe, 1402 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/254 3 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/70 4 El-Kafi, 4/152 5 El-yasi, 374
134
EL-UMDE F DADL-UDDE
HAKEM LE KADI ARASINDAK FARKLAR Hakem ile kad arasnda bir takm farklar vardr. yle ki: 1- Hakem, imamn tayin etmesine bal deildir. Halbuki kad, ancak imamn atamasyla bu grevi yapar. 2- Hakem, iki taraf arasnda ancak kendisini tayin eden bu iki tarafn rzas ve bavurmas zerine hkm verir. Halbuki kad, taraflar raz olsa da olmasa da, halkn arasnda hkm vermek ile ykmldr. Dava ald taktirde sanklar raz olmasalar da, mahkeme onlar zorlama yetkisine sahiptir. 3- Hakem, davalara her zaman bakmaz ve davalar srdrmez. nk davalar yrtmesi ve bakmas velayet sahibi olarak tayin edilmesi anlamna gelir. Bu grev ve yetki ise, ancak kadya aittir. Hkm verme artlarn tamas ve verdikleri hkmlerin balayc olmas ynnden hakem ve kad ikisi de ortaktr. Ancak kad, verdii karar gvenlik birimlerinin eliyle uygularken, hakemin bir otoritesi yoktur. Bunlar meselenin birinci durumu ile ilgilidir. kinci duruma gelince; bugn Mslmanlarn ounun durumunda olduu gibi, bavuracaklar, Mslman bir imamn ve onun grevlendirdii bir kadnn olmad durumlarda, aralarnda Allahn hkm ile hkmedecek birine bavurmalar sadece caiz deil, ayrca vaciptir. Aralarnda hkm vermeye ehil birini bulamazlarsa, en azndan bu ie en yatkn olan birisini seerler ve beeri kanunlarn hkmne bavurmalar haram olur. Sylediklerimizin doruluunun delili, bata bn-i Davyann, Menarus-Sebilde ve bn-i Kudamenin, el-Munide belirtilen grleri olmak zere btn aktardklarmzdr. Bunlara ilave olarak unlar da belirtebiliriz: 1) Kad Ebu Yala Rahimehullah yle der: Kads bulunmayan bir kentin halk kendilerine bir kad tayin etmek zere icma ederlerse, baklr. Eer, imam varsa, bu tayin geersiz olur. Ama imam yoksa, geerli olur ve bu kadnn verdii hkmler onlar iin balayc olur. Bu kiinin verdii hkmden sonra yeni bir imam grev bana gelirse, o zaman ancak imamn izni ile kad hkm verebilir. Ama daha nce verdii hkmler bozulmaz. mam Ahmed Rahimehullah, iki kiinin kendilerine hkm vermek zere grevlendirdikleri hakemin hkmnn onlar balayacan belirtmitir. 1 Burada delil olan ksm, Mslmanlarn bir imamnn olmad zaman halkn kendilerine kad belirlemelerinin doru olacan sylemesidir. mam mevcut ise, bu grevlendirmeleri geersiz olur sz, birinci durum iin syledi1
El-Ahkamus-Sultaniyye, 73

imizi bozmaz. nk orada kad deil, hakem tayini szkonusudur. Hakem ile kad arasndaki farklar ise yukarda belirttim. 2) mamul-Harameyn el-Cuveyni bu konuyu detayl bir ekilde anlatarak yle der: imdi varsayalm ki karar verecek bir imam mevcut deildir. Bu durumda halk kendi kendine bamsz karar verir. Ancak aralarndaki ull-emre danmalar ve dnemin sekinlerine bavurmalar iyi olur. Cuma namazn kldrmak, cihad iin ordu sevketmek, ksas uygulamak gibi ileri, imam bulunmad zaman, halk kendisi stlenir. nsanlarn kendisine bavuraca ve onlarn ilerini dzenleyecek bir ynetici bulunmaz ise, fesad nlemek iin elden gelenin yaplmasndan geri durmalarnn emredilmesi imkanszdr. nk yapabilecekleri ii yapmazlarsa, fesat lkeyi ve insanlar kapsar. Alimler yle sylemilerdir: Bir gn gelip ynetici bulunmazsa, o zaman her memleketin akl sahiplerinden ve her blgenin sakinlerinden bilginler ve akll dnenler bir araya gelip kendisine bal kalacaklar, yasaklarna uyacaklar birini kendilerine emir olarak tayin etmeleri gerekir. nk bunu yapmayacak olurlarsa, musibetler geldiinde ne yapacaklarn arr ve mhim ilerde karar veremeyip ap kalrlar. Bir devirde imam olmazsa, insanlar kendilerinden yardm istediklerinde, onlara yardm edebilecek, bu yardma sahip ve dirayet sahibi sultan bulunmazsa, iler alimlere kalr. Btn kesimleriyle halkn da alimlere bavurmas ve btn grevlerde onlarn grlerine gre hareket etmesi gerekir. Byle yaparlarsa, doru yolu bulurlar ve kentlerin alimleri halkn valileri olur. Hepsini bir alimin gr zerinde toplamak mmkn olmazsa, her blgenin ve kentin halk kendi alimlerinin grne uyar. Bir blgede alimler ok ise, bunlar ierisinden en faziletli olanna uyulur. Hepsi ayn dzeyde olduu sylenecek olursa, bu varsaym nadir olup neredeyse mmkn deildir. Buna ramen byle bir eitlik szkonusu olursa, bu durumda, arzularn ve mezheplerin ztl karsnda hepsinden ortak bir gr karlamaz. Bu nedenle onlardan birinin syledii zerinde ittifak ederler. Aralarnda ekiir, birbirinin sylediine kar karlarsa ve i hasmlamaya ve tartmaya varrsa, ekimenin nne gemenin yolu kura ekmektir. Kura kime karsa onun dedii kabul edilir. 1 3) Yine Cuveyni Rahimehullah, yaanlan dnemde, mtehid imamlarn bulunmamas ve sadece imamlarn mezheplerini taklit eden insanlarn bulunmas durumunda nasl hareket edilecei hakknda yle der: Niteliklerini belirttiimiz fakih, fetva isteyen kii asndan, belirtilen hasletlerde en yksek dereceye ykselmi mtehid imam makamnda olur. 2
1 2
El-Cuveyni, el-yasi, 385-391 El-yasi, 427, tahkik: Dr. Abdulazim ed-Db, 1401 hicri
136
EL-UMDE F DADL-UDDE
4) Cuveyninin dedii gibi mtehid bulunmad zaman bir mezhebi taklit edenin, fetva ilerini zmekle ykml olacan bnul-Kayyim de belirterek yle der: Kii fkh kitaplarndan bir veya birkan okuyarak bilgilenir, bununla beraber Kitap, snnet ve selefin grlerini bilmekten uzak ve hkm karp tercih yapma beceresini gstermezse, acaba fetva verebilir mi? Bu konuda insanlarn drt gr vardr. Bunlar: Mutlak olarak caizdir, mutlak olarak yasaktr, mtehid olmad zaman caiz ama bulunduu zaman caiz deildir, grleriyle fetva verdii kiilerin kaynaklarna muttali olabiliyorsa caizdir, muttali olamyorsa caiz deildir. Bunun dorusu, ayr ayr deerlendirerek karar vermektir. Fetva soran kii kendisine yolu gsterecek bir alime ulama imkan bulabiliyorsa, bu alime ulamas gerekir ve byle bir kiiden fetva sormas helal olmaz. Bu alim varken szkonusu kiinin fetva vermeye kalkmas helal deildir. Ancak kiinin kentinde veya memleketinde bundan bakas yoksa ve fetva soran adam baka kimse bulamyorsa, phesiz ona sormas, bilgisiz kalarak bir ameli ilemekten geri durmas veya k yolunu bilmeden cehaleti iinde bocalamasndan iyidir. Emredilen takvaya sarlmas iin bu adamn elinden gelen budur. mam da, kadlk niteliklerini tamayan adam dnda, kad olarak tayin edecek birisini bulamad zaman ayn ekilde davranr ve en iyi grd kiiyi tayin eder. 1 Mslmanlarn imamnn bulunmad zaman izlenecek yol hakknda selefin syledikleri bunlardr. Bu durumda her belde ve kent halknn bulduklar mtehid alimlerin hkmne bavurmalar, bulamadklar zaman ise, en iyi grdklerinin hkmne bavurmalar gerekir. Allahu Teala, hkmlerinin uygulanmas iini tm mmete yklemitir. Allahu Teala yle buyurur: Hrszlk yapan kadn ve erkein ellerini kesiniz 2 , Zina eden kadn ve erkein herbirine yz denek vurunuz 3 Bu hkmlerin uygulanmasnda, imam, mmetin yerine vekildir. Nitekim hadiste mam, ancak vekildir, Halkn bandaki imam ynetici olup ynettiklerinden sorumludur denir. mam olmazsa, o zaman hitap btn mmete dner. Halk bu ie elverili olan grevlendirir ve ona bavurur. Ahmed bin Hanbel Rahimehullah yle der: nsanlarn bir yneticilerinin olmas kanlmazdr. Halkn haklar m kaybolsun? 4 nk adaletin yerine getirilmesi iin hakimlerin grevlendirilmesi farz- kifayedir. Birileri bunu yerine getirmezse, herkes gnahkar olur. Allahu Teala yle buyurur: ...Allah iin ahitlik eden kimseler olun.. 5
1 2
bnul-Kayyim, lamul-Muvakkin, 4/196-197 5 Maide/38 3 24 Nur/2 4 Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 24, 71 5 4 Nisa/135

bn-i Teymiye Rahimehullah, bu anlama en ak biimde iaret eder ve btn mmetin cezalar ve hkmleri yerine getirmekle ykml olduunu ve iktidar sahibi bir imamn bulunmas durumunda, bunlar onun yerine getireceini, imamn bulunmayp, hkmler ve cezalar uygulandnda daha byk bir fesada yol amayacaksa, mmetin bunlar uygulamasnn vacip olduunu belirterek yle der: Allahu Teala, cezalar ve hkmler konusunda mmete mutlak olarak seslenmitir. Allahu Teala yle buyurur: Hrszlk yapan kadn ve erkein ellerini kesiniz 1 , Zina eden kadn ve erkein herbirine yz denek vurunuz 2 , ffetli kadnlara zina isnat edip de, sonra drt ahit getiremeyenlere seksen denek vurun; ebediyen onlarn ahitliini kabul etmeyin. te onlar yoldan km kimselerdir. 3 Ancak biliyoruz ki bu ii yapmas istenenler, iktidar sahibi olanlardr. Aciz olanlar zerine bu vacip deildir. Bunun farz- kifaye olduu da bilinmektedir. Cihad gibidir, hatta cihadn bir trdr. Savamak size farz klnd, Allah yolunda savanz, Savaa kmazsanz size azap verir gibi farzlar gc yetenler zerine olup farz- kifayedir. Kudret, iktidar ve otorite demektir. Bu nedenle iktidar ve otorite sahipleri veya vekilleri cezalar uygulamak ile ykmldrler. Snnete uygun olan, Mslmanlarn tek imamlarnn olmasdr. Dierleri onun vekilleri konumundadr. Bir ksmn isyan etmesi, dier ksmnn da aciz kalmas ve benzeri sebeplerle mmette birden ok imam olursa, yine her imamn cezalar uygulamas ve haklar yerine getirmesi gerekir. Bu nedenle isyanclarn verdii hkmlerin (yukarda aktarlan artlar ierisinde) meru yneticinin verdii hkmler gibi geerli olduunu alimler belirtmilerdir. Ayn ekilde ynetime ortak olup gruplara blnseler, her grubun kendisine itaat eden halka bunlar uygulamas vacip olur. Bu ynetimin paraland ve saysnn birden fazla olduu durumlarda szkonusudur. Ancak bu paralanma olmazsa ve bununla birlikte en stteki emire olan itaat de tam manas ile yerine getirilmiyorsa ve o emirin de, kendisine tam itaat edilmesini salayacak gc bulunmuyorsa dahi bu emire itaat edilmesi gereklidir. Ayn ekilde, baz yneticilerin cezalar uygulayamad ve haklar yerine getiremedii durumlarda da, onlardan gc yetenlerin bu cezalar uygulamas ve haklar yerine getirmesi farzdr. Cezalar ancak imam veya vekilleri uygular diyenler, yneticilerin adaletli ve yeterince gce sahip olmalarn da gznnde bulundururlar. Fakihler, imam bunlar uygular dediklerinde, adaletli ve gc yeten yneticiyi kastederler. Yetimlerin mallarn koruyamyorsa ve onun dnda korumak mmkn ise, ona bu mallar teslim edilmez. mam cezalar uygulamaz veya
1 2
5 Maide/38 24 Nur/2 3 24 Nur/4
138
EL-UMDE F DADL-UDDE
uygulamaktan aciz ise ve onun dnda bunlar yerine getirmek mmkn ise, bu i ona braklmaz. Asl olan udur; bu grevler en iyi ekilde yerine getirilir. Bir ynetici ile uygulama imkan varsa, iki kiiye ihtiya kalmaz. Ama birka kii de olsa otoritesiz yerine getirilemiyorsa ve defedilecek bir fesattan daha byk bir fesada yol almayacaksa, bu i yerine getirilir. nk bunlar emr-i bilmaruf ve nehy-i anil-mnker kabilindendir. zellikle, bunlar yerine getirilmedii zaman doacak zarar, aciz olan yneticinin yerine getirdiinde doacak olan zarardan az ise, zarar daha byk bir zararla giderilmez. Allahu Teala en dorusunu bilir. 1 Bunlar, Mslmanlarn bir imamnn bulunmad zaman halkn, imam tarafndan tayin edilen kad dnda, bu ie ehil olanlara bavurmalarnn meru olduunu gsteren delillerdir. Bunun doruluuna ilikin icma olduunu bn-i Munzir nakletmitir. Ayrca bu grler, imam bulunmad zaman, halkn, slam ahkamn aralarnda uygulamak iin ittifak etmelerinin shhatini (hatta vacipliini) sabitletiren szlerdir. Halk kendi arasndan kadla elverili olan ehil kiiyi grevlendirir. Btn bunlar szkonusu yazarn sylediklerini red etmeye yeterli cevap tekil etmektedir. Gerek yazarn ve gerekse slam daveti ile ilgilenen herkesin grevi, Mslmanlar bundan alkoymak deil, ona davet etmektir. Mslmanlarn aralarndan bir alimin hkmne bavurmalar mmkn olduu srece, bu vaciptir. Tautlarn ve kfr kanunlarnn hkmne bavurmalarndan hem din ve hem de dnyalar iin daha iyidir. Bugn Mslmanlarn ou bu kfr kanunlar altnda yaamakta, birbirlerinin mallarn batl yollarla yemekte, kanlar ve namuslar heder edilmektedir. Allahn hkmne bavurmaya arlan bir Mslmann bundan yz evirmesi hibir ekilde helal deildir. Allahu Teala yle buyurur: Onlara: "Allah'n indirdiine ve Rasule gelin" dendii zaman, mnafklarn senden bsbtn yz evirdiklerini grrsn 2 , Baz kimseler "Allah'a ve Peygamber'e iman ettik ve emirlerine uymay kabul ettik" derler. Fakat bazlar bu szlerinden sonra srt evirirler. Bunlar m'min deildirler. Aralarndaki davalarda Allah'n ve Peygamberin verecei hkme uymaya arldklarnda bir blmnn bu arya yz evirdiini grrsn. Eer davann hakl taraf iseler, Peygamber'e tam bir teslimiyetle koa koa gelirler. Acaba kalplerinde hastalk m var? Yoksa Peygamber'in gerekten peygamber olup olmad hususunda kukulu mudurlar? Yoksa Allah'n ve Peygamber'in kendilerine hakszlk edeceinden mi korkuyorlar. Hayr, aslnda onlar zalimdirler. Aralarndaki davalarda Allah'n ve Peygamberin verecei hkme
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 34/175-176 4 Nisa/61

uymaya arlan m'minlerin syleyebilecekleri tek sz "Duyduk ve uyduk" szdr. te mutlu sona erenler onlardr. Allah'a ve Rasule itaat edenler, Allah'dan korkup, Ondan saknanlar, ite kurtulua erenler onlardr. 1 Mslmanlarn kafirlerin mahkemelerinden uzak durarak, slamn hkmne bavurmalar vaciptir. Biz insanlar elimizden geldii kadar buna arrz. Had cezalarnda bu gereklemiyorsa bile, en azndan mal ve buna benzer hkmlerde olmaldr. Btn bunlar kulun gc dahilinde Allahu Tealadan saknmas kapsamna girer. Ayrca bu, Mmkn olan, imkansz olan sebebiyle dmez fkhi kuralnn kapsamna girer. zzeddin bin Abdusselam bu kural yle ifade eder: Kim baz itaatlarla ykml tutulur da bir ksmna g yetirir, bir ksmna da g yetiremezse, g yetirdiini yapar ve g yetiremedii de zerinden der. 2 Bu ise Allahu Tealann Gcnz yettii kadar Allahtan korkun ayetinin ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Size neyi emredersem, ondan gcnzn yettii kadarn yapnz 3 sznn manasdr. Yneticiler ilevsiz klm olsa da, zekat vermek kiinin gc dahilindedir. Kafir mahkemeler bunlarla hkm vermese de, yaralar iin diyetler ve kefaretler demek de byledir. Faizin haraml da bunlardandr. Karlksz borlanmalarda ve vadeli satlarda kymeti gzetmek de byledir. nk parann deeri zamanla deiiyor. Asl olan, bu ilemlerde altn ve gmn temel alnmasdr. Mesela bugn kii birine bin lira bor veriyorsa ve altnn gram bugn yz lira ise, sen on gram bor alm oluyorsun demektir. Bor bir vade ile alnm ve bir yl sonra altnn gram ikiyz lira ise, bin lira borcu derken adama be gram demi ve ona byk hakszlk yapm olursun. Halbuki vacip olan, ona iki bin lira vermektir. Bunun aksi olarak da lirann deeri ykselmise, yukardaki hesapta olduu gibi, o oranda asli miktardan az verirsin. Bu hibir ekilde faiz deildir. Aksine eran geerli olan paraya gre ilem yapmaktr. nk banknot paralarn ancak altn ve gm paraya gre deerleri vardr. Mal ve ticaret mallarnn zekatn verirken her Mslmann yapt budur. Enfasyonu karlamak gerekesiyle bu paralar iin bankalardan faiz almann mbah olduunu sylemiyorum. nk byle bir ey, kr miktarlar nceden belirlendii iin her ynden faizdir. Belirlenen deerden fazla olan miktarlar mudilere verilmemektedir. eyh Ahmed ez-Zerka el-Kavaidul-Fkhiyye isimli kitabnda, Zarar vermek ve zarar grmek yoktur kuraln anlatrken buna ieret etmi ve bu
1 2
24 Nur/48-52 Kavaidul-Ahkam, 2/19, 60 3 Mttefekun Aleyhi
140
EL-UMDE F DADL-UDDE
szn Kad Ebu Yusufa ait olduunu sylemitir. 1 Mslman kardelerime nce de, imdi de bunu tledim. imdiki artlarda ellerinden geldii kadar aralarnda slamn hkmlerine gre hkm vermedike Allahu Tealann Mslmanlara slam ynetimini lutfetmeyeceine inanyorum. phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah, onlarda bulunan deitirmez. 2 Gnmzde Mslmanlarn slamn hkmlerine bavurmalarnda baka bir yarar daha vardr ki bu, tautlarn yok etmek istedikleri Allahu Tealann eriatn ve Mslmanlar diri tutmaktr. Btn bunlar slam ynetimine ortam ve imkan hazrlar. phesiz slam d bu hkmleri yapan, onlarla hkmeden ve tercih ederek, gnl rzas ile onlarn hkmne bavuran kiiler slam dairesinin dna karlar. nk bu i, kerih grlen eylerin banda gelir. mann en zayf derecesi olarak belirtilen ktle kar kalp ile kar kmak, Mslmanlarn bu kanunlar dlamasn, hem onlarla ve hem de hakim ve mahkemeleriyle ilikilerini kesmesini gerektirir. Kanunlar ders olarak okutan hukuk fakltelerini boykot etmeyi gerektirir. Sylediklerimiz, dil ile kar kmaktr. Bu kanunlara ve onlarla amel edenlere, koruyanlara el ile kar kmak da, bu kitabn temel konusu olan askeri eitimdir. Konular birbirine bal olduu iin, Beyat kitabnn yazarna cevap vermeye bizi sevkeden de budur. Hamd, alemlerin Rabbi olan Allaha aittir.
1 2
erhul-Kavaid, 121 13 Rad/11
DRDNC BLM
ASKER ETM KAMPI EMRNN GREVLER
Allahn izni ile, bu blmde ilenecek konular unlardr: 1- Emirin, Tabilerine Kar Sorumluluklar 2- ra Meclisi Edinmek 3- Eitim Kamp Yemini 4- Birliklere ve Grevlere Emirler Tayin Etmek 5- Mahiyetinde Bulunanlara Yumuaklkla Muamele Etmek, htiyat ve Sabr le Hareket Etmek 6- Cemaatin Birliini Korumak 7- Mahiyetindeki Kiilerin Yeteneklerini Deerlendirmesi 8- Cihad in mani Hazrlk
142
EL-UMDE F DADL-UDDE
EMRN SORUMLU OLDUU LERDEN BRNCS: EMRN, TABLERNE KARI SORUMLULUKLARI

Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Hepiniz yneticisiniz ve hepiniz ynettiklerinizden sorumlusunuz. mam, ynettiklerinden sorumludur. Erkek yneticidir ve aile fertlerinden sorumludur. Kadn, kocasnn evinde yneticidir ve ynettiklerinden sorumludur. Hizmeti efendisinin malnda yneticidir ve ynettiinden sorumludur. Hepiniz ynettiklerinizden sorumlusunuz. 1 Nevevi Rahimehullah yle der: Alimler derler ki, ynetici, ynettii ve bakmakla ykml olduu eylerin yararn ve sorumluluunu stlenen kiidir. Bu da bakmakla ykml olduu btn kiiler hakknda adaletle davranmak, din ve dnya yararlarn gzetmekle ykml olduunu belirtir. Ebu Hureyre Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu belirtir: On kiiye yneticilik yapan yoktur ki kyamet gn eli bal olarak getirilmi olmasn. Onu ya adaleti zer veya zulm skca balar. Baka bir rivayette ise yle geer: Ktlk yapmsa, ba pekitirilir. 2 bn-i Abbastan Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: On kiiye ynetici olan bir kimse yoktur ki kyamet gn elleri boynuna balanm olarak getirilmi olmasn. Bu durumu ynettii kiilerle arasnda hkm verilinceye kadar byle devam eder. 3 Emirin grevleri arasndan unlar saylabilir: 1- Kendisi veya vekili tarafndan namazn kldrlmas: bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Sava emirlerinin beraberlerinde bulunan kiilere be vakit ve cuma namazlarn kldrmas ve hutbe okumas snnette olan uygulamadr. nk dinin en nemli ileri namaz ve cihaddr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Muaz Radyallahu Anhu Yemene gnderdiinde ona yle sylemitir: Ey Muaz, benim gzmde senin en nemli grevin namazdr. mer bnul-Hattab da Radyallahu Anhu valilerine yle yazard: Bana gre sizin en nemli iiniz namazdr. Namaz koruyan ve gzeten, dinini korumu olur. Namaz yitiren, dier ileri daha
bn-i merden Radyallahu Anhu rivayet edilmitir. Mttefekun Aleyhi Bezzar ve Evsatta Tabarani rivayet etmitir. Bezzarn birinci rivayetinde raviler sahihlerin ravileridir. Mecmauz-Zevaid, 5/208 3 Tabarani, el-Kebir ve Evsatta rivayet etmitir. Ravileri sika kiilerdir. Mecma, 5/209
2

ok yitirir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Namaz dinin direidir buyurur. Emir, dinin direi olan namaz yerine getirince, phesiz namaz ahlakszlk ve mnker eylerden alkoyar. Dier itaat amellerini yerine getirmeye de namaz yardmc olur. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Sabr ve namaz ile Allahtan yardm isteyin. nk Allah muhakkak sabredenlerle beraberdir. 1 Allahu Teala, Nebiye Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Ailene namaz emret, kendin de ona devam eyle! Biz senden rzk istemiyoruz. Biz senin rzkn veririz. Gzel sonu, takva iledir. 2 3 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Gece ve gndz melekleri sra ile sizinle beraber bulunurlar. Sabah ve ikindi namazlarnda bir araya gelirler. Sizinle beraber geceleyenler ge karlar. Allahu Teala, en iyi bilen olduu halde onlara, Kullarm nasl braktnz? diye sorar. Melekler ise; Onlar namaz klarken braktk ve yanlarna vardmzda namaz klar grdk derler. 4 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Bundan, namazn ibadetlerin en stn olduu anlalr. nk Allahu Teala onu sormu ve cevap onunla ilgili verilmitir. Ayn ekilde sabah ve ikindi namazlarnn bykln de gsterir. nk bu ikisinde gece ve gndz melekleri bir araya gelirken, dier namazlarda bir grup melek bulunur 5 2- Tabilerinin Allahu Tealaya itaat etmelerini salamak ve yasaklardan sakndrmak: mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu, ranllarla savaa giden Sad bin Ebi Vakkas Radyallahu Anhu ve beraberinde olan askerlere yle yazmtr: Sana ve beraberinde bulunan askerlere her durumda Allahu Tealadan saknmanz emrediyorum. nk Allahtan saknma dmana kar hazrlklarn ve dmana kar taktiklerin en bydr. Sana ve askerlerine dmandan sakndnzdan ok gnahlardan saknmanz emrediyorum. nk askerlerin gnahlar, kendileri iin, dmanlarndan daha tehlikelidir. Mslmanlar ancak dmann gnahlar sebebiyle muzaffer olurlar. Byle olmazsa, onlara kar gcmz yetmez. nk ne saymz onlar kadardr, ne hazrlmz onlarn hazrl kadardr. Gnahlarda onlarla ayn olursak, kuvvet bakmndan onlar bizden stn olurlar. Faziletimizle onlardan stn olmazsak, onlar kuvvetimizle yenemeyiz. Seyrinizde sizin yaptklarnz bilen gzetleyici meleklerin olduunu biliniz, onlardan haya ediniz, Allahu
1 2
2 Bakara/153 20 Ta-ha/132 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/260-261 4 Buhari 5 Fethul-Bari, 2/38
144
EL-UMDE F DADL-UDDE
Tealann yolundayken masiyetleri ilemeyiniz. Dmanmz bizden ktdr, yleyse bamza musallat olmazlar demeyiniz. Allahu Teala, nice kavimlerin bana daha ktlerini musallat etmitir. Onu kzdran eyler ilediklerinde Allahu Teala Mecusileri (Babilliler) srailoullarnn bana musallet etti ve lkelerini yerle bir ettiler. Bu da yerine gelen bir sz olmutur. Dmana kar yardm ve zafer istediiniz gibi, nefislerinize kar Allahu Tealadan yardm dileyin. Allahu Tealadan bize de, size de yardm etmesini dilerim. 1 3- Yeterlilik ve salamlk bakmndan askerlerin mhimmatlarn ve silahlarn bizzat kendisinin kontrol etmesi gerekir. 4- Askerlerin ikamet yerlerini bizzat denetlemelidir. 5- Gece ve gndz nbeti iin askerlerden yeterli sayda kiileri grevlendirmesi gerekir. Geceleyin uykunun bastrmas korkusu ile nbeti says artrlmaldr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: ki gze ate dokunmaz: Allah korkusundan aayan gz ve Allah yolunda nbet tutan gz. 2 Ebu Bekir es-Sddk Radyallahu Anhu, Bizans ile savaa giden ordu komutan Yezid bin Ebi Sfyana Radyallahu Anhu yle yazd: Nbetileri oalt ve askerlerin arasnda yerletir. Onlardan habersiz denetimlerini yap. Nbetinden gaflet edeni grrsen arya kamadan tedip et ve cezalandr. Gece nbetini sra ile tutsunlar ve ilk nbet dierlerinden uzun olsun. Dier nbet vakitleri gndz saatlerine yakn olduu iin, ilk nbet daha kolaydr. 3 6- Emir, yannda bir doktor bulundurmaldr. Bu da gerekli tedavi hizmetlerini yerine getirir. Meydana gelebilecek kazalar nlemek iin mmkn olduu kadar askerlerin dikkatli olmalarn salamal ve gerekli tedbirleri almaldr. 7- Askerlerin en modern ve en st dzeyde eitimlerini salamaldr. Eitimin kalitesini lmek iin ameli ve nazari snavlardan geirmelidir. 8- Tabileri arasnda meydana gelen ihtilaflar zmeli veya bunu zecek kiiler grevlendirmelidir. Gerekirse sadece ktlk yapan cezalandrmaldr. nk Allahu Teala yle buyurur: Hibir gnahkar bakasnn gnahn yklenmez. 4 Emirin grevlerinden altncsn aklarken bu konu zerinde detayl olarak duracaz.
1 2
bn-i Abdi Rabbihi, el-kdul-Ferid Tirmizi rivayet etmi ve hasen olduunu sylemitir 3 bnul-Esir, el-Kamil fit-Tarih, 2/276 4 17 sra/15
EMRN SORUMLU OLDUU LERDEN KNCS: RA MECLS EDNMEK

ra, teavur, mavere kelimeleri, birbirine danarak gr ortaya koymak demektir. Bal kovanndan alp karmaya da bu fiil kipi kullanlr. Allahu Teala yle buyurur: hakknda onlara dan. 1 ra; hakknda istiare edilen konu anlamndadr. Allahu Teala yle buyurur: Onlarn ileri aralarnda ra iledir. 2 Emir, alim ve salih kiilere danr ve etin konularda bilenlere sorar, zor ilerde azim sahiplerine bavurur. Bylece hata ve yanlmaktan korunur ve isabet etmeye daha yakn olur. Allahu Teala yle buyurur: ..i hakknda onlara dan. Kararn verdiin zaman da artk Allaha tevekkl et. 3 Allahu Teala, kendisine verdii destek ile beraber, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem istiare etmesini de emretmitir. 4 Buhari Rahimehullah yle der: Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra imamlar, mbah ilerde kolay olan yapmak iin alimlere danrlard. Kitap ve Snnette hkm ak ise, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem uyarak bakasna bakmazlard. 5 Allahu Teala, ray kalplerin uzlamas ve ordunun, komutanlarnn etrafnda birlik olmasnn sebeplerinden klmtr. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Allah'n rahmetinden dolay, sen onlara kar yumuak davrandn. Eer kaba ve kat kalpli olsaydn, phesiz etrafndan dalp giderlerdi. Onlar affet, onlara mafiret dile. hakknda onlara dan, karar verdin mi Allah'a tevekkl et. Dorusu Allah gvenenleri sever. 6 Allahu Teala, sahabenin Radyallahu Anhum Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem etrafndan dalmamalarnn sebepleri arasnda, Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlarla istiare yapmasn belirtmitir. 7 ra ile ilgili olarak kardeler arasnda ihtilaf nlemek iin u konulara dikkati ekmek istiyorum.
1 2
3 Al-i mran/159 42 ra/38 3 3 Al-i mran/159 4 Ebu Yala, Age. 45 5 Buhari, Kitabul-tisam, bab:28 6 3 Ali mran/159 7 Bkz: bn-i Kesirden Rahimehullah buna benzer bir ifade ile aktarlmtr
146
EL-UMDE F DADL-UDDE
1- rann Konusu: Buharinin Rahimehullah dedii gibi, mbah olan eyler rann konusu olur. nk emir veya nehiy olarak nass olan yerde ra olmaz. Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Peygamberi bir eye hkmettii zaman, iman etmi olan erkek ve kadna artk ilerinde baka yolu semek yaramaz. Allah'a ve Rasule ba kaldran phesiz apak bir ekilde sapm olur. 1 Emir, Meymun bin Mihrandan, Ebu Bekir ve mer Radyallahu Anhum hakknda yaplan rivayette de olduu gibi, iinden kamad ve eri hkm bilemedii etin konularda bakalarna danr. Ayn ekilde eri hkm ak olmasna ramen, bu hkmn uygulanmas iin en uygun zaman ve mekan semek maksad ile de istiareye bavurabilir. Tpk Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Bedir, Uhud, Hendek ve dier savalarda sahabe Radyallahu Anhum ile istiare ettii gibi. 2- Emir, stiare Etmek in Devaml Veya Geici stiare Heyeti Edinebilir: Her halukarda emirin alim, salih ve deneyimli kiilere danmas gerekir. Ancak mahiyetinde bulunan herkese danmas gerekmez. Birilerinin Niin bana danmad? veya Falan kii ile istiare ettii halde, neden benim ile istiare etmedi? dememesi iin bunu zellikle belirttim. Bununla beraber emirin mahiyeti altnda bulunan kardelerden her birinin nasihat etme hakk vardr. Hatta gerek emir iin, gerekse ra meclisi iin hak ve maslahatn belli olmad durumlarda nasihat edip yol gstermek vacip olan bir grevdir. Emirin istiare edecei kiileri belirlemesi ile ilgili olarak Buhari, bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma, merin Radyallahu Anhu ama geldiinde ve veba hastalnn yayldn grdnde yanndakiler ile yapt istiareyi aktarr. Abdullah bin Abbas yle anlatr: mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu, ama geldi. Seri denilen yere geldii zaman komutanlar (Ebu Ubeyde ve arkadalar Radyallahu Anhum onu karladlar ve am blgesinde veba hastalnn ktn sylediler. mer, Bana ilk muhacirleri topla dedi. Bunun zerine toplandlar. mer Radyallahu Anhu onlara am blgesinde veba hastalnn ktn bildirdi ve onlar ile istiare etti. Bunun zerine bazlar ihtilaf ederek Bir i iin geldik ve geri dnmeyi uygun grmyoruz dediler. Dier bir grup ise, Bakalar ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dier sahabesi senin yanndayken, veba hastalna yaklaman uygun grmyoruz dediler. Onlara, Gidebilirsiniz dedi ve Ensar bana arn dedi. Bunun zerine ensar ardm ve mer Radyallahu Anhu onlarla istiare etti. Onlar da muhacirlerin ihtilaf ettii gibi ihtilaf ettiler ve sylediklerini sylediler. Onlara da Gidebilirsiniz dedi. Sonra Fetihten
1
33 Ahzab/36

nce hicret eden muhacirlerden burada olanlar bana toplayn dedi. ardm, hepsi geldiler ve Geri dnmeni ve insanlar vebal yere sokmaman uygun gryoruz dediler. Bunun zerine mer, Ben sabahleyin falan tepede olacam, siz de orada olacaksnz dedi. Ebu Ubeyde bin Cerrah Radyallahu Anhu, Allahn kaderinden mi kayoruz? dedi. mer ise, Keke bunu senden bakas syleseydi ey Ebu Ubeyde! Evet, Allahn kaderinden yine Allahn kaderine kayoruz. Eer senin develerin olsa ve bir yan otlak dier yan orak olan bir vadide konaklasan, develeri otlak olan yerde otlatman Allahn kaderi ile olduu gibi orak olan yerde otlatman da Allahn kaderiyle olmaz m? dedi. Bu esnada bir ihtiyac iin konuma yerinde olmayan Abdurrahman bin Avf kp geldi ve yle dedi: Bununla ilgili bende bir bilgi var. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini duydum: Bir yerde veba olduunu duyarsanz, oraya girmeyin ve bulunduunuz yerde veba olursa, kaarak oradan baka yere de gitmeyin. mer, bunun zerine Allaha hamd etti ve geri dnd. 1 Bu hadis, istiare heyeti semenin emirin hakk olduunu, bu heyettekilerin her zaman belirli kiiler olmasnn art olmadn, sadece bu ie layk kiiler, yani alim ve salih kiiler olmalarnn nemli olduunu gsterir. Genel emir, eitim kamp emirinden, bir mesele hakknda belirli kiiler ile istiare etmesini isterse, kamp emirinin ona itaat olarak bunu yerine getirmesi gerekir. mer Radyallahu Anhu, Iraka bir ordu gndermi ve bana sahabeden olmayan Ebu Ubeyde bin Mesud es-Sakafiyi emir olarak tayin etmitir. bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Niin sahabeden birini ordunun bana emir olarak tayin etmedin? dediklerinde, o yle cevap verdi: Bu grevi ilk kabul edeni emir tayin ediyorum. Sizler bu dine yardm etmede ncler oldunuz. Bu adam ise sizden nce grevi kabul etti dedi. Daha sonra atad emiri arp Allahtan saknmasn ve mahiyetinde bulunan Mslmanlara gzellikle muamele etmesini, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabesi ile istiare etmesini ve savalara katlan Selit bin Kays ile zellikle istiare etmesini tavsiye etti. 2 3- rann Hkm: Bu konu ile ilgili iki mesele ortaya kmaktadr ki, bu konular ile ilgili yazanlardan ok az bu iki meselenin arasn ayrrlar. Bunlardan birincisi, ra prensibinin meruiyyetidir. Yani emirin, beraberinde olan kiiler ile istiare yapmasnn vacip olup olmad konusudur. kincisi ise radan kan karara emirin bal kalmasnn hkmdr. Yani emirin istiare etmesi neticesinde, istiare heyetinin tm yahut ou bir gr zerinde ittifak ettiinde, emirin bu gr ile amel etmesi vacip
1 2
Buhari, Hadis no: 5729 El-Bidaye ven-Nihaye, 7/26
148
EL-UMDE F DADL-UDDE
midir, deil midir? Yoksa onlarn ittifak etmelerine ramen, emir buna muhalefet edebilir mi? phesiz bu, kesin ve ak nass bulunmayan itihad konularnda szkonusudur. Burada emirin mahiyetindekilere kar izleyecei siyasetin hkmnden sz ediyoruz. Yoksa imamn tayini ile veya hal ve akd ehlinin seimi ile veya istila yolu ile ynetici olan kiinin grevlendirilmesinden sz etmiyoruz. Bu nedenle burada yneticinin halk ynetmesiyle ilgili rann hkmnden, yani meruiyyeti ve balayc konusundan sz edeceiz. A- rann Meruiyyeti: Selefin cumhuruna gre ra (istiare etmek), emir iin vacip deil mstehaptr. rann emredildii nass olarak bize sadece, ..i hakknda onlara dan 1 ayeti gelmitir. Bununla ilgili olarak u soru akla gelmektedir: Acaba ra Rasulullahn ahsna mahsus bir emir midir, yoksa btn mmet iin de bir emir niteliinde midir? Bu konuda ihtilaf bulunmaktadr. 2 Btn Mslmanlar iin olduunu kabul etsek bile, ayetteki emir vaciplik mi, mendupluk mu belirtir? phesiz mendupluk belirttiini gsteren bir karine olmadka emir, vaciplik ifade eder. Selefin cumhuruna gre ayetteki emir, mmet iin mendupluk belirtir. Onlarn sylediklerinden anlald kadaryla ayetteki Onlara dan emrinin, vacibiyet deil, mendupluk ifade ettiini belirten karine, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vahyin ynlendirmesiyle hareket ettii iin raya ihtiyacnn olmamasdr. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hakknda mendup olunca, mmeti iin de mendup olur. Bunu anlamak iin Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dneminde seriyye ve heyet emirleri gibi, yneticilik yapm olan kiilerin durumlarna bakmak gerekir. Acaba onlara tabileri ile istiare yapmalarn emretti mi? Sabit olan, askerlerin emir olan kiilere itaat etmelerini tavsiye ettiidir. yle buyurur: Bana itaat eden, Allaha itaat etmi, bana isyan eden de Allaha isyan etmi olur. Kim tayin ettiim emire itaat ederse bana itaat etmi, kim ona isyan ederse bana isyan etmi olur. 3 Bu nedenle diyoruz ki, ihtimaldir ki Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ..i hakknda onlara dan emri ile yetinerek, tayin ettii emirlere istiare yapmalarn emretmemitir. Bunu anlamak iin de emir olarak grevlendirdii kiilerin uygulamalarna bakmak gerekir. Amr bin Asn, Zatus-Selasil Gazvesinde beraberinde bulunan kiilere kendileri ile istiare etmeden ve Ebu Bekir Radyallahu Anhu kendisi ile arac olarak grmesine ramen, ate yakmalarn ve dman izlemelerini yasaklamas ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Amrn bu uygu1 2
3 Al-i mran/159 Bkz. evkani, Neylul-Evtar, 8/46 3 Mttefekun Aleyhi

lamasn onaylamas ileride anlatlacaktr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendisine, Niin onlara danmadn ve gnllerini almadn? dememitir. Ebu Bekir de Radyallahu Anhu Bizim ile istiare etmen gerekir dememitir. Bu hadisi Heysemi, Mecmauz-Zevaidde naklederek onu Tabaraninin iki sened ile rivayet ettiini ve birinci senedin ravilerinin sahihlerin ravileri olduunu belirttiini syler. 1 Emir iin rann vacip olmadna iaret eden hadisin tamam ileride gelecektir Allahu Tealann izni ile. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: afiilerden biroklar istiareyi Rasulullahn ahsna mahsus ilerden saym ve vacip olup olmadnda ihtilaf etmilerdir. Beyhaki, nassn mstehaplk ifade ettiini nakleder. Tefsirinde Ebu Nasr el-Kueyri de bunu kesin olarak syler. Tercih olunan da budur. 2 Baka bir yerde bn-i Hacer, rann mstehap olduunu belirterek yle der: rann mstehap olduunu belirten hasen rivayetler vardr. Yakub bin Sfyan iyi bir sened ile abiden yle nakleder: Kim yarg konusunda, merin Radyallahu Anhu hkmn alrsa en salam gr alr. nk o istiare ederdi. 3 Nevevi Rahimehullah, rann mmet iin vacip deil, mstehap olduunu nakleder. Namaz vaktinin bildirilmesi ve ezan konusunda sahabenin istiare ettiine iaret eden hadisi erhederken yle der: Bu hadis ilerde ve zellikle de nemli olanlarnda istiareyi belirtir. Alimlerin icmas ile mmet iin ra mstehaptr. Alimlerimiz Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin rann vacip veya mmet iin olduu gibi Onun iin de mstehap olduu konusunda ihtilaf etmilerdir. Sahih olana gre onlar Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin ray vacip grmlerdir. Tercih olunan da budur. Allahu Teala yle buyurur: ..i hakknda onlara dan. 4 Fakihlerin cumhuru ve tahkik ehli alimlerin tercihine gre buradaki emir Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin vaciplik belirtir. u da vardr ki, istiare heyetindekilerin her biri kendi grn ortaya koyar ve emir sahibi olan kii, bu grlerden maslahata uygun grdn seer. Allahu Teala en dorusunu bilir. 5 Nevevi Rahimehullah, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve mmet iin ra hkmnn farkl olduunu syler. Alimlerin icmas ile mmet iin rann mstehap, yani bizim iin snnet, ama Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin vacip olduunu belirtir. Daha sonra ra kararlarnn balayc olmadn syleyerek szlerini yle balar: ...emir sahibi olan kii, bu grlerden maslahata uygun grdn seer. Bylece ray Rasulullah
1 2
Mecmauz-Zevaid, 5/322 Fethul-Bari, 13/341 3 Fethul-Bari, 13/149 4 3 Al-i mran/159 5 Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 4/76
150
kabul eder.
EL-UMDE F DADL-UDDE
Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin vacip, Mslmanlar iin ise mendup olarak
Cuveyni, bn-i Teymiye ve bnul-Kayyim Rahimehumullah rann mstehap olduunu sylerler. Grleri ileride verilecektir. Ancak Kurtubi, Al-i mran Suresindeki ayetin tefsirinde bn-i Atiyye ve bn-i Huveyz Mendadn ray vacip grdn nakleder. 1 bn-i Huveyz Mendad yle der: Bilmedikleri ve mkil olan konularda yneticilerin alimler ile istiare etmeleri vaciptir. bn-i Atiyyenin ifadeleri ise daha nettir: ra, eriatn temel kurallarndan ve ahkamn en nemlilerindendir. lim ve din ehline danmayan yneticiyi azletmek vaciptir. Bunda ihtilaf yoktur. Bu ikisinin, ray, yneticiler iin vacip grmesine bn-i Hacer ve Neveviden Rahimehumallah vacip deil, mstehap olduuna dair az nce aktarlan nakiller ile itiraz edilir. bn-i Atiyyenin, stiare etmeyen ynetici azledilir szn, kimse sylememitir. Ayrca, bunda ihtilaf yoktur demesi de tuhaftr. nk herkes aksini sylemektedir. stiare etmeyen yneticinin azledilmesi gerektiini destekleyen Kitap, snnet ve icmadan delil getirmesi gerekir. Acaba delil olmadan nasl vacip olduuna karar vermektedir. Nasslar, yneticinin kafir olduu zaman icma ile azledileceini belirtir. Acaba istiare etmemek kfr mdr? Hatta fasklk mdr? Yneticinin azledilmesine sebep olan eyler iin Maverdinin el-Ahkamus-Sultaniyye isimli kitabnn 17-20. sayfalarna baktmzda istiareyi terketmenin bunlar arasnda olmadn grrz. bn-i Hacer Rahimehullah, Emirinden houna gitmeyen bir ey gren sabretsin, phesiz itaatin dna bir kar kan ve len kii cahiliyye lm ile lr 2 hadisinin erhinde yle der: bn-i Battal der ki: Hadis, haksz da olsa, emire kar kmamay belirtir. Alimler, zorbalkla iktidara gelen yneticiye itaat etmenin, onunla beraber cihad etmenin ona isyan etmekten daha hayrl olduunda icma etmilerdir. nk bu, kanlarn akmasn ve atmann kmasn nler. Onlarn delili bu haber ve onu destekleyen dier haberlerdir. Bundan sadece emirin ak kfrn istisna etmilerdir. Ak bir kfr halinin olmas durumunda ise, emire itaat etmek vacip olmayp gc yetenlerin bu emire kar mcadele etmeleri vacip olur. Kendisinin kfre girmesine sebep olacak bir ey yapmadka, ynetimindeki bir takm olumsuzluklar sebebiyle kimse ona kar kmamaldr. 3 Sonu olarak, bn-i Atiyyenin, istiare yapmayan yneticiyi azletmenin vacip olduunu sylemesi cumhur alimlerin grne aykrdr ve kendisini destekleyecek delilden de yoksundur. Yneticilerin bilmedikleri, zellikle
1 2
Tefsiru Kurtubi, 4/249-250 Buhari 3 Fethul-Bari, 13/7-8

kendilerine kapal olan konularda alimler ile istiare yapmalarnn vaciplii konusunda bn-i Atiyye ve bn-i Mendadn syledikleri hakknda ihtilaf yoktur. Ebu Bekir ve mer Radyallahu Anhuma bu konularda istiare ederlerdi. Allahu Teala yle buyurur: Bilmiyorsanz zikir ehline sorun. 1 Tabi ki burada hakknda aklk bulunan konularda deil, mbah ve tartmal ilerde istiare etmekten sz ediyoruz. Bize gre ra, mendup ve mstehap olup vacip deildir. En fazla mekked snnet olduu sylenebilir. Gnlerin yourduu ve tecrbelerin iinde olgunlap da istiare yapmayan bir ynetici nadir bulunur. nk istiare yapmakla insanlarn akllarnn tamamndan faydalanma ve kiinin kendi mrne baka mrler katmas yarar olarak yeterlidir. Nitekim deneyimli bilge bir kii, mr boyu edindii bilgi ve deneyimlerin hlasasn birka kelime ile birka dakikada aktarabilir. eriatta, sava esnasnda kadn, yal, kr, hasta ve rahiplerin ldrlmesi konusunda nehiy bulunmaktadr. Ancak bu tr kiilerden, bilgi ve deneyimleriyle dmana yardm edenlerin ldrlmesi caizdir. 2 Mtenebbi yle der: Gr, cesur kiilerin cesaretinden nde gelir, Gr nce, cesaret sonra gelir. bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Savata, gryle dmana yardm edenlerin ldrlmesi caizdir. nk savata, tecrbe ve gr bildirerek yardmda bulunmak, bizzat savaarak yardmda bulunmaktan daha etkilidir. Zaten sava bu grler sebebi ile balar. 3 Bu hkm, yal olup sava konusunda rehberlik yapan Dureyd bin Summenin Huneyn Savanda ldrlmesine Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem tepki gstermemesinden karlmaktadr. stiare edilecek kiilerin niteliklerini de Buhari, lim ehlinden gvenilir kiilerdir diyerek zetlemitir. Allahu Teala yle buyurur: Bilmiyorsanz zikir ehline sorun 4 , Sana, her eyden haberi olan (Allah) gibi hi kimse haber veremez. 5 Maverdi, Adabud-Dnya ved-Din isimli kitabnda, ra ve istiare edilecek kiinin sfatlar hakknda be nitelik belirterek yle der: Biri, tecrbe ile beraber tam akldr. kincisi, dindar ve takva sahibi olmasdr. nk her trl maslahatn dayana budur. ncs, nasihat veren ve kskan olmayp dost olmasdr. Kadnlar ile istiare yapmaktan da sakn. Drdnc1 2
16 Nahl/43 El-Muni ve-erhul-kebir, 10/543 3 El-Kafi, 4/267 4 16 Nahl/43 5 35 Fatr/14
152
EL-UMDE F DADL-UDDE
s, zihni ve akl gam ve kederle megul olmamasdr. Beincisi ise; kendisine danlan konuda ynlendiren kt bir ama ve onu destekleyen bir heva sahibi olmamasdr. 1 Kadnlara danmann yasaklanmas, Ynetim ilerini kadn eline veren bir millet felah bulmaz hadisi kapsamna girmesinden dolaydr. Hudeybiye gn Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mm Selemeden Radyallahu Anha grn sormas bununla elimez. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, onunla istiare talebinde bulunmad. Bu nedenle mm Selemenin Radyallahu Anha syledikleri, Din nasihattr hadisi kapsamna girmektedir. Kald ki mm Selemenin Radyallahu Anha istiare ettii kii (Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem), bir yanl zerinde devam etmekten korunmutur. Rasulullahn Aie ve Hafsaya Radyallahu Anhuma Siz ikiniz Yusufun arkadalarsnz 2 buyurmas da bunu gstermektedir. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu sz, hastaland zaman Ebu Bekrin Radyallahu Anhu halka namaz kldrmasn emredince, Aie ve Hafsann Radyallahu Anhuma merin Radyallahu Anhu kldrmasn tavsiye etmeleri zerine sylemitir. Ayrca hakknda istiare edilen meselenin, halk arasnda yaylm olmas ile olmamasn da birbirinden ayrmak gerekir. Kadnlarn kamu ilerine kartrlmasnn yasaklanmas, Buharinin bn-i Abbastan Radyallahu Anhu u rivayetinde aka bulunmaktadr: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem kar ibirlii yapan iki kadn renmek maksad ile merden Radyallahu Anhu bunu sormak iin bir yl bekledim. Bunu ondan sormaya ekiniyordum. Birgn, bir yerde konaklad, bunlarn kimler oduunu sordum. O, bunlarn Aie ve Hafsa olduunu syledi ve yle devam etti: Cahiliyye zamannda kadnlar bir ey hesabna koymazdk. slam gelip Allah onlar annca onlarn bizim zerimizde haklar olduunu anladk, ama ynetim ilerimize onlar kartrmyoruz. 3 B- ra Kararlar Emir in Balayc Mdr? ra ehlinin tm veya ounluu bir gr zerinde ittifak etse, yneticinin bu grle amel etmesi vacip midir, yoksa muhalefet ederek kendi gr ile amel edebilir mi? Hemen belirtelim ki, toplu olarak bir karar zerinde ittifak etmi olsalar da ra, emir iin balayc deildir. Muhammed Abduhtan balamak zere gnmze kadar bir ok alim bunun zerinde uzun boylu tartmalar yap-
1 2
zet olarak alnmtr. Buhari 3 Buhari, Kitabul-Libas, Hadis no: 5843

mlardr. eyh Muhammed Abduh, bat medeniyetine hayrand. O ve rencileri, Msrn genel valisi ngiliz Lord Kromerin ekolndeydiler. 1 rann balaycl konusunu aratrmalarnn sebebi, demokratik bat sistemini taklit etmektir. nk bu sistem, halkn yerine seilen vekillerin, parlamentoda oluan ounluun karar ile amel etmelerini gerektirmektedir. Demokrasinin dayand halkn egemenlii ilkesinin temeli budur. Demokratik sistem, beeri bir sistemdir. Ebul-Ala el-Mevdudinin adlandrd gibi, halkn halkla ynetimi veya kitlelerin hakimiyeti demektir. 2 Mevdudi yle der: Demokrasi, insann ilahlatrlmasdr, kitlelerin egemenliidir. Demokraside yasama halkndr. Parlamentoda milletvekillerinin ounluu ile temsil edilir. Parlamentonun yapt kanunlar, btn halk iin balaycdr. Bu nedenle demokrasi, Allaha ortak komak ve ak bir kfrdr. nk Allahn yasama hakkn elinden alyor ve insanlara veriyor. Halbuki Allahu Teala Hkm ancak Allahndr, O size ancak kendisine ibadet etmenizi emretti 3 buyurur. Parlamento kararlarnn Allahu Tealann ad ile deil, halkn adyla km olmas, demokrasinin kfrn gstermeye yeterlidir. Onlar halk Allahu Teala yerine koymulardr. Bu nedenle demokrasi, Allahtan baka, insanlar ilahlatrmann ekillerindendir. Allahu Teala; Allah brakp da kimimiz kimimizi rabler edinmesin 4 buyruu ile onu haram klmtr. Yahudiler ve Hristiyanlar dinlerini deitirdikten ve peygamberlerinin getirdii hkmleri tahrif ettikten sonra bu irk ve kfr sistemine ynelmilerdir. Demokrasi, onlar iin totaliter (tek kiinin ynetimi) ynetimden daha iyidir. Ama Mslmanlar iin teri yetkisi Allahndr, sonra Rasulnndr. Ynetim bu hkmleri sadece uygular. eriatta, hakknda ak bir nass veya istinbat 5 olarak hkm bulunmayan bir mesele yok gibidir. Hakknda hkm bulunmayan veya mbah olan eyler iin hkm verme yetkisi de Mslmanlarn imamna aittir. stiare edebilir ve ortaya kan grlerden birini seebilir yahut hibirini almayp kendi gr ile de amel edebilir. ra ehli ittifak etseler bile, kimse ra ehlinin grleriyle amel etmesi iin onu zorlayamaz. Allahu Tealaya itaatsizlik olmadka imamn grne mmetin itaat etmesi gerekir. Bunun delili udur:
1 Baknz, Dr. Muhammed Muhammed Hseyin, el-tticahatul-vataniyye fil-Edebil-Muasr, 2/307, 371-372 2 Mevdudi, el-slam vel-Medeniyyetul-Hadise, 33 3 12 Yusuf/40 4 3 Al-i mran/64 5 stinbat: Nasslardan karlan hkm.
154
EL-UMDE F DADL-UDDE
1- .. hakknda onlara dan 1 ayetindeki emrin vacibiyet ifade ettiini varsayarsak bile, bu, rann meruiyyeti ile ilgilidir. Zira rann balaycl, yani istiare sonucu ortaya kan gre imamn bal kalma mecburiyeti ile ilgili bir nass varid olmamtr. Yukardaki ayetin, rann balaycln istinbat yolu ile belirttiini, aksi halde istiarenin emredilmesinin anlamsz olacan syleyenlere diyoruz ki, bu, nassta mevcut olmayan bir eyi karmaktr. Durum onlarn dedii gibi olsayd, ayet ..i hakknda onlara dan ve itaatte bulun eklinde olurdu. Bu nedenle bu ayetin vacibiyet belirttiini sylemek doru deildir. Hatta rann balaycl konusunda yaplan bu istinbatn delil olduunu kabul etsek bile, imama itaati emreden kesin delillere kar duramaz. Bylece istinbat ile sabit olan ey, kesin nass ile sabit olan delil karsnda geersiz olur. eriatn kesin delilleriyle sabit olan ey, emire itaatin emredilmesi ile birlikte, kendisine itaat edilmesi emredilen bu emirin halka veya ra ehline itaat etmesinin emredilmemi olduudur. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin. 2 Allahu Tealann ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hkmnn bulunmad bir eyde, ull-emrin gr ve itihadlarna itaat etmek vacip olur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim bana itaat ederse Allaha itaat etmi, kim isyan ederse Allaha isyan etmi olur. Kim emire itaat ederse bana itaat etmi, kim de emire isyan ederse bana isyan etmi olur. 3 bn-i merden Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet edilir: Haram bir eyle emredilmedii srece, kiinin sevdii ve sevmedii eylerde dinlemesi ve itaat etmesi gerekir. Kendisine masiyet olan bir ey emredilirse, dinlemek ve itaat etmek yoktur. 4 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, sevmedii demesi, imamn, masiyet trnden olmayan ama nefse ar gelen eyler konusundaki emirleridir. Ubade bin Samitten Radyallahu Anhu rivayet edilen hadiste de; sevdiimiz ve sevmediimiz ibaresi bulunmaktadr. 5 Zira imama, ancak kendisine itaat edilmek zere beyat edilir. Emirlere itaati emreden hadisler mtevatirdir. Bu nedenle kesinlik ifade eden nasslardr. Muhammed bin Cafer el-Kettani Nazmul-Mtenasir filHadisil-Mtevatir isimli kitabnn mama taati Emreden ve Kar kmay Yasaklayan Hadisler blmnde yle der: Ebu Bekr el-Kannuci el-bra fi ma Ce fil-azvi ve-ehadeti vel-Hicra isimli kitabnda bu hadislerin mtevatir olduunu syler. Haram eyler dnda imamlara itaat etmek, salih
1 2
3 Al-i mran/159 4 Nisa/59 3 Mslim 4 Mttefekun Aleyhi 5 Mttefekun Aleyhi

selefin ittifak ile vaciptir ve bunun ile ilgili deliller Kitapta bulunduu gibi mtevatir hadislerde de bulunmaktadr. Namaz kldklar ve ak kfr ilemedikleri srece onlara kar kmak caiz olmaz. Namaz terketmedikleri ve ak kfr ilemedikleri srece onlara itaat etmenin vacip olduunu mtevatir hadisler belirtmektedir. mamdan, bu iki ktlk meydana gelmedike, ne kadar zulmederse etsin, ona kar kmak caiz olmaz. Sadece mmkn olduu kadar kendisine emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker yapmak gerekir. 1 Bu konuda en ak ifadelerden biri el-Akidetut-Tahaviyye kitabn erheden bnu Ebil-zz el-Hanefinin u szleridir: Kitap ve Snnetin nasslar ve mmetin selefinin icmas, itihadi konularda ull-emre, namaz imamna, hakime, harp emirine ve zekat grevlisine itaat edilmesi gerektiini gsterir. tihadi meselelerde ull-emr makamndaki bir kiinin, kendisine tabi olan kiilere uymas gerekmez. Bu konularda, tabi konumundakilerin, tabi olduklar kiilere itaat etmeleri ve onlarn grlerine uymalar gerekir. nk cemaatin yarar ve birlii, ihtilaf ve blnmenin zarar, czi meselelerden daha byktr. 2 2- slam, Mslmanlar iin bir tek imamn tayin edilmesini emreder. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem; ki halifeye birden beyat edilirse, ikincisini ldrn buyurmutur. 3 Ayrca yine yle buyurmaktadr: Kim gnlden elini vererek bir imama beyat ederse, elinden geldii kadar ona itaat etsin. Baka biri imam olarak ortaya karsa, boynunu vurunuz. 4 Sizler bir kii zerinde ittifak ettikten sonra birliinizi bozmak isteyen veya cemaatinizi datmak isteyen biri ortaya karsa, ldrnz. 5 mam, mmet ierisinde, emreden en yksek otoritedir. rann imam iin, dolaysyla da tm bir mmet iin balayc olduunu sylersek, bu durumda mmet ierisinde en st otoritenin birden ok olmasnn ve iki halife tayin etmenin de caiz olduunu sylemi oluruz. Bu ise, eriatn gerektirdiinin aksinedir. Mslmanlar iin iki halife tayin etmenin batl olduuna dayanarak rann balayc olmadn sylemek, bana gre gzel bir istinbat olup rann emir iin balayc olmadn, aksine mmetin ve ra ehlinin o emire itaat etmesinin vacip olduunu gsterir. Yaptm bu istinbatn, benden nce bir kii tarafndan da yapldn grmedim. Hamd Allahu Tealaya aittir. 3- eri siyaset alannda kitap yazm olan selef alimlerinden kimse, rann imam iin balayc olduunu sylememitir. Bazs rann
1 2
Muhammed bin Cafer el-Kettani, Nazmul-Mtenasir fil-Hadisil-Mtevatir, 176 erhul-Akidetit-Tahaviyye, 424, el-Mektebul-slami, 1403 hicri 3 Mslim 4 Mslim 5 Mslim
156
EL-UMDE F DADL-UDDE
meruiyyetinden ve cumhurun onu mstehap saydndan szetmitir. Ancak rann balaycl zerinde durmamlardr. mam Maverdi, zamannda afiilerin imam idi ve bakadlk grevini yapmt. mam Ebu Yala da zamannda Hanbelilerin imam idi. Her ikisi de hicri beinci asrda yaamlardr. Yani slam devletinin mr drt yzyldan fazla olmutu. kisi de Ahkamus-Sultaniyye konusunda kitap yazmlardr. Kitaplarnda rann imam iin balayc olduundan sz etmemektedirler. Sadece ordu komutannn, orduyu idare etmesinin siyasetinden bahsetmilerdir. 1 Hatta Maverdi, rann imam iin vacip deil, mstehap olduunu aka syleyerek yle der: mam, imamet grevini kendisinden sonrakine vermek isterse, elinden geldii kadar onu, artlarna en ok sahip ve en layk olan birine vermesi gerekir. tihadna gre biri zerinde karar klarsa ve karar kld bu kii de baba veya oul deilse, ra ehlinden hibir kiiye danmasa da, kendi bana ona beyat etmesi ve veliaht olarak tayin etmesi caiz olur. 2 mamul-Harameyn el-Cuveyni de gnmze yakn dnemde yaam olup, yukarda isimleri geen iki alim ile ayn stilde olan iyasul-Umam fi ltiyasiz-Zulam ksaca el-yasi denilen kitabn hazrlamtr ve kitabnda Maverdiyi iddetle eletirmitir. 3 El-Cuveyni, uygulama makamna, zmmi birinin getirilmesini caiz grmesi gibi Maverdinin yanllarn elitirmesine ramen, imamn raya bavurmas gerektii konusunu ilememesini eletirmemitir. Kendisi de imamn istiare etmesini vacip grmemi ve rada ortaya kacak grlerin onun iin balayc olduunu sylememitir. u szlerinden bu anlalmaktadr: Allahu Teala, Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem istiare etmesinin mendup olduunu bildirmi ve ..i hakknda onlara dan 4 buyurmutur. limlerde en st zirveye ulamak ile girift meselelerde mnazara ve istiare yapmak arasnda bir eliki yoktur. Mkemmellik ve bamsz davranma zelliklerine sahip bir imamn, eri ahkam ve anlamlarn kavramak iin kiilerin akllarndan k almaktan gafil olmamas gerektiine inanyoruz. nk sadece kendi dncesiyle yetinenler, doruluktan sapmaktan emin olamazlar. Alimlerin bilgilerinden yararlanmaya muvaffak olanlar, doru yolda olmaya ve adaletli yolu izlemeye daha layk olurlar. mametin srr, grleri tespit etmek ve isabetli bir gr zerinde birletirmektir. Bu da imamn bamsz olmasn gerektirir. Ayrca zihinlerin
1 2
Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 43, Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 45 Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 10 3 Bknz: 232, 303, 342 pararaflar, ikinci bask, tahkik: Dr. Abdulazim ed-Db, ikinci bask 4 3 Al-i mran/159

meziyetlerinden yararlanmaya, onlardan fayda ve artlar derlemeye de tevik edilmitir. nk her akln bir meziyeti vardr. Ancak fikirlerin ihtilaf etmesi bozukluk olup ilerin yrmesini aksatr. Mtehid bir imam fikirleri aratrr ve geni bilgilerine arzeder, ince eleyip sk dokuyarak onlar deerlendirme szgecinden geirirse, Mslmanlar iin akllarn meyvelerini devirmi, onlar ihtilaf ve ztlama sorunundan kurtarm olur. Mslmanlar imamn gr ve gzel tedbiri ile, ince eleyip sk dokumasyla sanki birleirler. Ancak ne olursa olsun, imamn tabi deil, tabi olunan olmas gerekir. Allahu Tealann dininde mtehid deilse, alimlerin grlerini taklit etmesi, onlarn emir ve yasaklarn izlemesi gerekecektir ki bu, imamet makamna ve liderlik koltuuna aykr olur. 1 El-Cveyni, cumhur alimler gibi, onlara dan emrinin mendupluk ifade ettiini syler. rann meruiyyeti (yani istiarenin hkm) konusunda durum budur. Ancak el-Cveyni, radan kan kararn, imam iin balayc olacan kabul etmemekte ve Ne olursa olsun, imamn tabi deil, tabi olunan olmas gerekir demektedir. eyhul-slam bn-i Teymiye Rahimehullah, eri siyaset 2 konusunda yazdklarnn byklne, hicri yedinci ve sekizinci yz yllarda yaayp Abbasi hilafetinin Badatta Moollar eliyle ykln grmesine ve emirler arasnda ortaya kan bir ok fitnelere tank olmasna ramen, rann imam iin balayclndan sz etmeyip sadece rann meruiyyetinden sz etmitir ve imam iin ray vacip grmemitir. Bu konuda onun syledii en kuvvetli sz udur; Ull-emr rasz kalmamaldr. 3 Nitekim baka bir yerde bunun mstehaplk ifade eden bir emir olduunu aka belirtir. 4 bnul-Kayyim de Rahimehullah rann mstehap olduunu syler. Hudeybiye kssasndan karlan fkhi hkmlerden ve faydalardan sz ederken yle der: Bu faydalardan biri de, gr asn ve askerlerin dncelerini ortaya karmak zere yneticinin halkna ve askerlerine danmasnn mstehapldr. Bylece onlarn sitem etmelerinin nne gemi ve sadece bazlarnn bildii bir yarar hepsine salam ve Allahu Tealann, ..i konusunda onlara dan emrini yerine getirmi olur. Allahu Teala, Onlarn ileri aralarnda ra iledir 5 buyurarak byle yapan kullarn vmtr. 6
1 2
El-yasi, 86-88 Bu siyasetten kast, gnmzde anlalan manadaki politika deildir. eri siyaset, olanbiteni tanmak ve buna gre elde edilecek fayda ve zarar tesbit etmek olarak alglanmaldr. (eviren) 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/386-387 4 Age. 16/37 5 42 ra/38 6 bnul-Kayyum, Zadul-Mead, 2/127
158
EL-UMDE F DADL-UDDE
Temel fkh kitaplar imam iin radan sz etmemi, sadece kad iin rann mstehap olduunu belirtmitir. Bu da rann balaycl ile ilgili deil, sadece meruiyyeti ile ilgili olmutur. Mesela bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Sorunlu bir olayla karlat zaman, hakknda ilim ve emanet ehline danr. tihad etmeye ihtiya duyarsa, danmas mstehap olur. nk Allahu Teala, i konusunda onlara dan buyurmaktadr. 1 4- nc kta selef alimlerinin rann imam iin balayc olduundan sz etmediklerini syledim. Hatta onlardan, itihad meselelerinden olan ve hakknda ihtilaf bulunan meselelerde imamn grnn btn mmet iin balayc olduu aktarlmaktadr. Hem mmetin ve hem de ra heyetinin btn fertleri itihadi konularda imama itaat etmek zorundadur. elAkidetut-Tahaviyye kitabn erheden bnu Ebil-zz el-Hanefi yle der: Kitap ve Snnetin nasslar ve mmetin selefinin icmas, itihadi konularda ull-emre, namaz imamna, hakime, harp emirine ve zekat grevlisine itaat edilmesi gerektiini gsterir. tihadi meselelerde ull-emr makamndaki bir kiinin, kendisine tabi olan kiilere uymas gerekmez. Bu konularda, tabi konumundakilerin, tabi olduklar kiilere itaat etmeleri ve onlarn grlerine uymalar gerekir. nk cemaatin yarar ve birlii, ihtilaf ve blnmenin zarar, czi meselelerden daha byktr. 2 bnu Ebil-zz el-Hanefi Kitap, snnet ve icmann, itihadi konularda, yani dinin kesin hkmnn bulunmad meselelerde, halkn imama uymalarnn ve onun grne tabi olmalarnn gerektiini sylemektedir. Btn bunlardan sonra rann imam iin balayc olduunu kim sylerse Kitapa, snnete ve selefin icmasna muhalefet etmi olur. stiarenin vacip olduu konusunda da ihtilaf vardr. Cumhur, istiarenin mstehap olduunu sylemitir.
1 2
El-Muni ve-erhul-Kebir, 11/395-398, Kitabul-Kada erhul-Akidetit-Tahaviyye, 424

UYARI rann imam iin balayc olduunu seslendiren ve nasslar ona gre yorumlayan gnmz alimleri, yneticilerin azgnlklarna bir snrlama getirmek istediklerini sylemektedirler. Byle bir mantk Allaha ve Rasulne akl vermeye kalkmaktr. Halbuki Allahu Teala yle buyurur; Rabbin unutkan deildir 1 Bugn size dininizi tamamladm. 2 unu belirtelim ki, diktatr taut yneticiyi ne ra ve ne bakas baarya gtrr. Kald ki kfr sistemleriyle halklar yneten tautlarn, ynetimlerinde ra kararlarna dayandklarn ve demokrasiye saygl olduklarn iddia ederken, hile ve zorbalkla parlamentoyu oluturup ounluu saladklarn, bunu beceremedikleri zaman zorbala, sk ynetimlere, faili mehullere ve ihtilallere bavurduklarn gryoruz. Byleleri iin rann ne yarar olacaktr? slam devletinden sz ederek, rann imam iin balayc olduunu sylememizle, yneticinin zulmnden daha byk ktle kap am oluruz. nk bu, mmet ierisindeki en stn otoritenin saysnn artmasna yol aacaktr. Halbuki Allahu Teala, Eer yerde ve gkte Allahtan baka ilahlar bulunsayd, yer ve gk kesinlikle bozulup gitmiti 3 buyurur. Maverdi, Mslmanlar iin ayn anda iki imamn bulunmasnn batl olduunu gstermek iin bu ayeti delil olarak kullanmtr. 4 Otoritenin birden ok olmas, atmaya ve bozuklua yol aar. Bunun sonucu olarak ra meclisinde u veya bu gr lehine ounluu salamak iin deiik gruplamalar balar. Olaylar hakknda karar vermek iin ounluk ilkesini benimsemi olan slami topluluklarda bunu grmekteyiz. ra meclisinin iinde gruplama, mmet iinde de gruplamaya gtrr. nk her grn taraftarlar olacak, sonra gruplar arasnda ekime ve dmanlk balayacak ve bilinen baka ktlkler meydana gelecektir. Sonu olarak unu belirtmek istiyoruz ki; Mslman ynetici, halk ynetirken alaca karar ve yapaca ilerinin, oturmu eri hkmlere bal olduunu bilir. Muhayyer olduu konularda ise kendi hevasna gre deil, halkn karlarna gre hareket etmekle ykmldr. Nitekim fakihler, imamn, esirler hakknda karar verirken, hevasna gre deil, maslahata gre karar vermek zorunda olduunu kararlatrmlardr. eriatn kural udur: Halk hakknda karar vermek veya i yapmak, maslahata baldr. Yani halkla ilgili yneticinin tasarruflar, halk istesin veya istemesin, o tasarruflarnda dini veya dnyevi semere ve yararn bulunmasna baldr. nk
1 2
19 Meryem/64 5 Maide/3 3 21 Enbiya/22 4 Maverdi, Age. 27
160
EL-UMDE F DADL-UDDE
ynetici bekidir. Dolaysyla dini ve dnyevi zarar ve fayday hesap etmeden, karar almas veya i yapmas iyilik deildir. Yneticiden maksat, kamunun herhangi bir iini yrtmeyi stlenen kiidir. mamdan balayarak, en alt derecedeki yneticiye kadar kapsar. Bunlardan her birinin halkla ilgili tasarruflarnn geerlilii, halkn yararn iermesine baldr. nk ari tarafndan halkn karlarn korumas emredilmitir. Bunu terkettii taktirde en byk cezalara arptrlaca belirtilmitir. Lafz veya anlam olarak hadiste yle geer: Bu mmetin ilerinden kim bir i stlenir ve ona kar samimi davranmazsa, cennetin kokusunu alamaz. 1 SONU ra, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir uygulamas olarak mekked snnettir. Yukarda belirtilen fkhi kurala uygun olarak imamn, mmeti iin hayr ve yarar olan eyi aramas ve semesi gerekir. ra, vacip olmayp menduptur ve balayc da deildir. Haram olmadka halkn, yneticinin gr ve itihadna itaat etmesi gerekir. Kitap, snnet ve selefin ittifak bunu gerektirmektedir. NOT imdiye kadar sylediklerimizden maksat; taraflarn karlkl delillerini belirterek ra konusunu detayl olarak ilemek deildir. Allahn izni ile belki onu da yapacam. Gnmzde yazlm onlarca kitabn, helal ve haram belirlemeyen bir sr akli ve eri deliller gsterdiini, ama bu delillerden kimisinin ra konusu ile ilgisinin bulunmadn Mslman kardelerimizin bilmesini isteriz. Yine bu delillerden bazlar ise ra konusu ile ilgili olmakla beraber, ..i konusunda onlara dan ayeti dnda emir kipinde ak bir delil bulunmadn, Onlarn ileri aralarnda ra iledir 2 ayetinin de danan kiileri vdn, ancak emir belirtmedii ve dolaysyla da haber kipinde olan bir ayet olduunu sylemeliyiz. Kurtubinin Rahimehullah bn-i Atiyye ve bnu Huveyz Mendadtan naklettii gibi, rann vacip olduuna ilikin seleften nakledilenler de bn-i Hacer, Nevevi, bn-i Teymiye, bnul-Kayyim ve el-Cuveyninin belirttii gibi cumhurun grne aykr eylerdir. Ad geen btn bu alimler rann mstehap olup vacip olmadnda ittifak etmilerdir. Bu ihtilaf, rann balaycl ile ilgili deil, meruiyyeti ile ilgilidir.
Buhari, Hadis no: 7150, 7151. Bkz. Ahmed ez-Zerka, erhul-Kavaidil-Fkhiyye, kaide, 58, s:247, birinci bask 2 42 ra/38

rann, ynetici iin vacip ve balayc olduunu gstermek iin gnmz yazarlarnn kitaplarnda, batl yandalarna benzemek ve slamn gericilik ve totaliter bir sistem olmadn gstermek iin bir sr yorumlar ve grler bulunmaktadr. slamn demokrasiyi batllardan daha nce ierdiini gstermek isterler. Hatta bunlardan biri slam Demokrasisi adyla bir kitap yazmtr. Kitaplarnda Halkn egemenlii, egemenliin kayna halktr, kuvvetler ayrl, devlet iinde kuvvetler dengesi gibi birtakm bakalar yer almaktadr. Bunlarn kargaalar ve yaldzl laflarnn Mslman rktmemesi gerekir. Onlarn bu sylediklerini delillendirmeleri ve grleri aratrldnda, grlecektir ki hi birinde ne bir delil vardr, ne de onlarla Rabbimize kulluk edebiliriz. Onlarn tesbit ettikleri ve yazdklarnda eri delil adna bulacan bir ey varsa, o da yukarda sylediimiz niteliktedir. Bu batllam yazarlar hakknda Ahmet akir Rahimehullah yle der: .. konusunda onlara dan ayeti ile Onlarn ileri aralarnda ra iledir ayetini bu asrda, baz bilginler ve bakalar saptrmak ve rndan karmak iin oyuncak yapmlardr. Batllarn iddia ettikleri anayasal sistemlerine benzer bir sistem olduunu gstermek ve Demokratik Sistem adn verdikleri sistemle halk aldatmak isterler. Bu oyuncular, bu iki ayetten ortaya bir slogan kardlar, onunla Mslman halklar veya Mslman adn tayan kitleleri aldatyorlar. Hak iin olan bir sz batl amala kullanyorlar. slamn ray emrettiini ve buna benzer szler sylyorlar. Gerekten slam ray emreder. Ama slam, hangi ray emretmektedir? Allahu Teala, Rasulne ..i hakknda onlara dan, karar verdin mi Allah'a tevekkl et. Dorusu Allah gvenenleri sever 1 buyurmaktadr. Ayetin anlam ak olup aklamaya veya tevile ihtiya yoktur. Bu emir, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve ondan sonraki ull-emrler iindir. Manas ise, itihad yaplabilecek meselelerde, akl ve bilgi sahibi olarak grd kiilerin gr ve dncelerine bavurulmas, sonra bunlardan hak ve doru olarak grlenin seilmesi ve daha sonra da aznlk veya ounluun grne baml olmadan karar verilmesidir. Karar verildii zaman ise Allaha tevekkl edilir ve uygun grlen ile amel edilir. Delil gerektirmeyen ak eylerden biri de Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve Ondan sonra ibana gelen yneticilerin, kendileri ile istiare yapmalar emredilen kiilerin, Allahu Tealann hududunu gzeten, Allahu Tealadan korkan, namaz klan, zekat veren, Allah yolunda cihad eden ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ey akl ve bilgi sahipleri, bana yakn olun dedii 2 salihler olduu meselesidir. Yoksa kendileri ile istiare edilecek
1 2
3 Ali mran/159 Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu sz namaz kldraca bir esnada, bilgi ve akl sahiplerinin kendisine yakn saflarda bulunmasn emrettii esnada sylemitir. (Yaync)
162
EL-UMDE F DADL-UDDE
olanlar inkarc dinsizler, Allahu Tealann dinine sava aanlar, mnkeri ilemekten saknmayan facirler, Allahn eratna aykr olan ve Onun dinini ykan kanunlar ortaya koyma yetkisine sahip olduunu iddia edenler deildir. Kafirinden, fask olanna kadar bunlarn yeri, kendileri ile istiare etmek ve gr alverii yapmak deil; ya kl, ya da kamdr. ra Suresindeki ayet de aynen Al-i mran Suresindeki ayet gibi aktr. Allahu Teala yle buyurmaktadr; Rablerinin arsna gelirler, namaz klarlar. Onlarn ileri aralarnda ra iledir. Kendilerine verdiimiz rzktan hayr iin harcarlar. 1 Bu ayet ynetim ve devlet ilerine mahsus olmayp, Rablerine itaat eden ve Ona bal yaayan mminlerin ahlak ile ilgilidir. Bunlarn ahlak zelliklerinden birinin, btn ilerinde yardmlama ve dayanma halinde olmalar maksad ile, umumi ve hususi ilerinde istiare ile hareket etmelerinin olduu belirtilir. Konu genitir. Sylediklerimiz, Allahn izni ile ibret ve t almak iin yeterlidir. 2
1 2
42 ra/38 Ahmed akir, Umdetut-Tefsir, Muhtasaru Tefsiri bn-i Kesir, 3/64-65

SLAM DEVLETNDE RA NASIL UYGULANIR? rann hkm ile ilgili yukarda verilen bilgilerden sonra okuyucu, slam devletinde ra olmayacak mdr? diye sorabilir. Allahu Tealann yardm ve tevfiki ile buna yle cevap verilebilir: Evet, ra olacaktr. nk slam devletinde yrtme organ, bakanlarn yannda bir de imama yardmc olacak iki adet meclis tarafndan oluturulur. Bu meclislerden biri, tecrbe sahiplerinin oluturduu, uzmanlar meclisidir. kinci meclis ise, halkn deiik kesimlerini temsil edenlerden ve liderlerden oluan bilginler meclisidir. Bu iki meclisten slami ra meclisi oluturulur. Uzmanlar Meclisi: Din ve dnya ilimlerinde uzman alimlerden oluur. Bunun delili, ra konusunda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve Raid halifelerin Radyallahu Anhum uygulamalardr. Buhari yle rivayet eder: Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra halifeler mbah konularda en kolay olan semek iin gvenilir alimlere danrlard. Kitap ve Snnette bir ey ak ise, Rasulullaha uyarak onun dnda bir ey aramazlard. 1 Ebu Bekir Radyallahu Anhu, bir mesele olduu zaman Allahn Kitabna bakard. Hkm verecek eyi orada bulursa, insanlar arasnda hkm verirdi. Aradn Allahu Tealann Kitabnda bulamayp, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetinde bulursa onunla hkm verirdi. Orada da bulamazsa kp o konuda snnetin neyi emrettiini Mslmanlardan sorard. Bir ey bulamazsa, Mslmanlardan bilgin ve ileri gelenleri arr ve onlara danrd. mer bnul-Hattab da Radyallahu Anhu byle yapard. 2 Buhari yle der: Gen veya orta yal olan Kurra ulemas, mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu ra heyeti grevini yaparlard. mer, Allahn Kitab ile amel etme konusunda hassast. 3 Ashabn alimleri Kurra olarak tannrlard. Bu isim Hariciler iin de kullanlyorsa da onlar mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu zamannda henz ortaya kmamlard. 4 slam devletinde ra, avam ile deil, alimler ile yaplmaktadr. Yukarda aktarlan Gvenilir alimlere danrlard sz ile Ebu Bekrin Radyallahu Anhu yapt hakknda nakledilen, Mslmanlardan bilgin ve ileri gelenleri arr ve onlara danrd sz bunu gsterir. merin danmanln Kurrann (sahabenin alimleri) yaptnn ve bunlarn bilgin saha-
1 2
Buhari, 28, Kitabul-tisam Fethul-Bari, 13/342. Beyhaki sahih bir senedle Meymun bin Mihrandan rivayet etmitir. 3 Buhari, Kitabul- tisam, 7286 4 Buhari, Hadis no: 7112, Fethul-Bari, 13/73
164
EL-UMDE F DADL-UDDE
beler olduunun belirtilmesi de bunun delilidir. Sadece bilgin ve uzman kiilere danlacan gsteren baka deliller de vardr. Bu delillerden bazlar ise unlardr: 1- Bilmiyorsanz zikir ehline sorun 1 2- Sana, her eyden haberi olan (Allah) gibi hi kimse haber veremez. 2 3- Onlara, gven veya korkuya dair bir haber gelince hemen onu yayarlar. Halbuki onu, Rasule veya aralarnda yetki sahibi kimselere gtrselerdi, onlarn arasndan iin iyzn anlayanlar, onun ne olduunu bilirlerdi. Allahn size ltuf ve rahmeti olmasayd, pek aznz mstesna, eytana uyup giderdiniz. 3 Kitap ve Snnete gtrmek, her ikisini bilen alimlere bavurmak demektir. Ayrla dtnz herhangi bir eyde hkm vermek, Allaha mahsustur 4 ayeti de bu anlamdadr. 4- Buhari, bn-i Abbastan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu son haccnda Minada iken Abdurrahman bin Avfda onunla idi. Daha sonra Abdurrahman bin Avf yle anlatt: Mminlerin emirini o gn grseydin! Bir adam ona geldi ve nsanlardan bazlar mminlerin emiri lrse falan kiiye beyat ederiz diyorlar dedi. Bunun zerine mer Radyallahu Anhu yle dedi: Bu akam kalkp halk, bu insanlara kar uyaracam dedi. Ben ona; Yapma! nk bu mevsimde her trden insanlar burada toplanyor. Korkarm bunlar mecliste ounluk olurlar ve istediin gibi uygulama yapamazsn. Daha sonra da herkes rzgarn ynne gre hareket eder. Hicret ve snnet yurdu Medineye yaklancaya kadar bekle. Muhacir ve ensardan olan sahabe ile babaa kal, onlar senin sylediini kavrar ve en iyi ekilde yerine getirirler dedim. mer, Vallahi, Medineye vardktan sonra ilk duramda bu ii yapacam dedi. 5 Bu hadis, Abdurrahman bin Avfn, merin Radyallahu Anhu, hacc mevsiminde halkn nnde hilafet konusunu konumayp Medineye dndkten sonru bunu muhacir ve ensardan ileri gelen sahabeler ile konumasn, bunlarn raya ehil ilim sahibi olduklarn tlediini aklamaktadr. Bunlar senin sylediini kavrar ve en iyi ekilde yerine geririrler demesi de bunlarn ilim sahibi sahabeler olduunu belirtmektedir. 5- am blgesinde Veba hastalnn yaylm olmas nedeni ile taknlacak tavr konusunda merin Radyallahu Anhu gelip sahabeye danmasn belirten hadis de buna yakndr. mer Radyallahu Anhu, ilim ve fazilet ehli
1 2
16 Nahl/43 35 Fatr/14 ve 21 Enbiya/7 3 4 Nisa/83 4 42 ra/10 5 Buhari, Hadis no: 6830, 7323

muhacir ve ensar, ayrca bilgi ve tecrbe sahibi Kureyin ileri gelenleri ile istiare etmiti. 1 6- Allahu Teala yle buyurur: Allah, emanetleri ehline vermenizi emreder. 2 Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedii rivayet olunmutur: Emanet yitirilirse, kyameti bekle. Emanet nasl yitirilir? denilince; , ehli olmayana verilirse emanet yitirilir buyurdu. 3 ra emanetinin ehli ise, belirtildii gibi ihtisas sahibi olan alimlerdir. 7- Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahu Teala ilmi, ekip alarak deil, alimleri ekip alarak bitirir. Alim kalmaynca, insanlar cahil liderler edinirler. Bunlar da kendilerine sorulan sorulara bilmeden fetva verirler, hem kendileri saptr, hem de bakalarn saptrrlar. 4 Bu hadis ancak alimlere sorulaca ve cahillerin halkn ynetimini stlenmesinin sapklk olduunu belirtir. Bunlar, ra ehli olmaya layk ilim sahibi ve uzmanlarn oluturacaklar meclis ile ilgili syleyeceklerimizdir. Temsilciler veya Bilginler Meclisi: Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Dnnz, bilenleriniz ve emirleriniz meseleyi bize bildirinceye kadar bekleyiniz. 5 Bu meclis, halkn btn kesimlerinden temsilciler ierir. Bunlar yolu ile ynetici halkn ihtiyalarn, hkmetin uygulamalaryla ilgili grlerini, projelerinin yarar ve zararlarn rendii gibi, onlar iin yararn nerede oduunu da renerek ihtiyalar ona gre tespit eder. Temsilciler meclisi, uzmanlar meclisinden ayrdr. nk bu meclis sadece halkn temsilcilerinden oluur ve belli konularda ilim ehlinden olmalar art aranmaz. Halbuki uzmanlar meclisi, halkn temsilcileri olmayp dnya ve din ilerinde farkl uzmanlklar olan ve st istiare grmelerinde kendilerine bavurulan kiilerden oluur. Temsilciler meclisi, bir bakma cahiliyye devrindeki temsilciler meclisine benzer. yeleri, halkn tm kesimlerinin temsilcileridir. Ancak drt ynden, cahiliyye dnemindeki temsilciler meclisinden ayrlr. Bu drt yn ise; yelerin nitelikleri, seilme ekilleri, onlar kimlerin setii ve yetkileridir. yle ki: yelerin nitelikleri asndan, bunlarn her ynden adalet niteliine sahip olmas gerekir. nk bunlar imam ile halk arasnda eliler gibidir. Bu grevi kadn, kafir (zmmi) ve fask yapamaz. Bunlarn seiminde de iki durum szkonusudur:
1 2
Fethul-Bari, 10/190 4 Nisa/58 3 Buhari, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu rivayet olunmutur. 4 Mttefekun Aleyhi 5 Buhari
166
EL-UMDE F DADL-UDDE
1) stnlkleri ve blgelerinde sekinlikleri konusunda ihtilafn bulunmamas. 2) Ehil kiiler birden ok ise, ynetici onlardan birini seer. Ynetici bu hakkn kullanmazsa, bu durumda kura ile veya seim ile aralarndan biri belirlenir. Ancak seimi de sadece adaletli kiiler yapmaldr. Kura ve seimin meruiyyeti ile ilgili deliller gelecektir. Cahiliyyedeki temsilciler meclisi yeleri ise, sadece seim yolu ile seilirler. Temsilci konumunda olacak kiileri kimlerin seecei konusuna gelince; ilke olarak bunlar imam seer. Ancak baz blgelerde bu yetkisini halka brakrsa, seimi ancak adaletli ve erkek olanlar yaparlar. Cahiliyyedeki temsilciler meclisinin yelerini ise, halk seer ve seime katlan kiilerde adalet art aranmaz. slam devletinde, rada yer alacak olan temsilciler meclisi yelerinin yetkilerine gelince, cahiliyyedeki temsilciler meclisi ile bu meclis arasndaki en nemli fark budur. Temsilciler, sadece ynetici ile halk arasnda elilik grevi yaparlar. Ancak cahiliyye sistemlerindeki temsilciler yani parlamenterler, ilahlk iddiasnda bulunup, Allah brakp da kimimiz kimimizi rabler edinmesin 1 ayetinde belirtilen ve insanlara ilahlk yapan kiilerdir. Parlamenterler, halkn yasama organdr ve ne eit olursa olsun kardklar kanunlar, demokrasinin gerei olarak, btn halk iin balayc yasalar olur. Bu yeni bir dindir ve pek ok insan bu dini benimseyerek irtidat etmitir. Bu nedenle biz ne suretle olursa olsun, ister aday olarak, ister oy kullanarak, ister adaylar iin propaganda yaparak, ister baka ekilde olsun, bu parlamento seimlerine katlmann haram olduunu sylyoruz. Byle yapanlar ya kfre derler yahut kafirleri dost edinip sistemlerini destekleyen kiiler olurlar. Allahu Teala, Sizden kim onlar dost edinirse, onlardandr 2 buyurur. Yahut bunlar gnah zerinde yardmlaanlar hkmn alrlar. Allahu Teala yle buyurur: Gnah ve hakszlk zerinde de yardmlamayn. 3 Bu konuda maslahat gerekesiyle hibir tevil kabul edilemez. nk eri artlar yerine gelmi olsa bile, maslahat bir itihattr ve nass olan yerde itihad olmaz. Bu seimlere katlanlarn iyi niyet besledikleri de ileri srlemez. nk alimler, niyetin haram helal klmayacanda icma etmitir. Bu mesele ise, u an zerinde durduumuz konumuzun dnda olan bir mevzudur. Temsilciler meclisinin kurulmas ve oluturulmasna ilikin sylediklerimin delili udur: Buhari, Ahkam blmnn el-Urefau alan-Nsi ksmnda, Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Huneyn Savandan sonra esir alnm kadn ve ocuklarn sahiplerine geri verilmesini tevik
1 2
3 Al-i mran/64 5 Maide/51 3 5 Maide/2

ederken halka yle dediini rivayet eder: imdi ben sizden esirlerini vermeye raz olan ile olmayan bilemiyorum. Haydi sizler gidiniz de, sizin grnz bize arifleriniz arzetsinler. Bunun zerine insanlar yerlerine ekildiler. Kabilelerin arifleri, halklar ile konutular. Sonrada Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem gelip herbiri kavminin esirlerini vermekten memnun olduklarn ve Rasulullaha esirleri hrriyete kavuturma hususunda izin verdiklerini bildirdiler. Bilgin, halkn belli bir kesiminin ilerini gren kiidir. Onlarn ilerini bildii ve ihtiya halinde bir st kiiye bildirdii iin bu ad almtr. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: bn-i Battal der ki: Hadis, bilginler (yani temsilciler) meclisinin kurulmasnn meru olduunu gsterir. nk imamn btn ileri, tek bana yapabilmesi mmkn deildir. Bu nedenle kendisine yardm edecek kiileri grevlendirir. Emir ve yasaklar genele hitaben olduu zaman, bu emir ve yasaklarn uygulamasnda ihmalkarlklar ve gevemeler olur. Herkes bu emir ve yasa bir bakasnn yapmasn bekler. Ancak her kesimin bir temsilcisi olursa, bu durumda herkes zerine deni yapar. 1 Bilginler, halkn liderleri ve halk ile yneticiler arasnda vastadrlar. Halkn istek ve dncelerini yneticilere iletirler, yneticilerin talimatlarn da halka bildirirler. slami ra meclisinin ekli bana gre budur. Uzmanlar ve temsilciler olmak zere iki kanattan oluur. Bunlardan biri dierinin yerini doldurmaz. mamn, halkn durumunu ve karn bilmesi gerekir ki bunu da temsilciler yardm ile yapabilir. leri dini ve dnyevi bilimler ls ile de lp tartmas gerekir ki bunu da uzmanlar meclisi ile yapar. Allahu Teala en dorusunu bilir. Bu iki kanat, mmette hal ve akd ehli meclisini oluturur.
Fethul-Bari, 13/169
168
EL-UMDE F DADL-UDDE
UYARI Yukarda din ve dnya ilimleri ifadesini kullandm. ou kii bu ayrm sevmez ve slama hizmet eden her eyin dinden olduunu syler. phesiz insan mbah ileri yaparken iyi niyetten dolay sevap kazanr. Buna gre, farz- kifaye ve hatta bazan farz- ayn olabilecek ve Mslmanlara lazm olacak ileri yapmasndan nasl sevap almasn ki?! Ne var ki bu, ilimleri din ve dnya ilimleri diye ikiye ayrmaya engel deildir. Bu taksim, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem tarafndan yaplmtr. Hurmay alama olay ile ilgili olarak yle rivayet edilir: Hurma aalarn alayan bazlarnn yanndan geti ve Yapmasanz da olur dedi. O sene hurma tutmad. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hurmaya ne oldu? diye buyurdu. Bunun zerine kendisine, Alamayn dediniz, bu nedenle olmad denildi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Dnya ilerinizi siz daha iyi bilirsiniz dedi. 1 Mslimin baka bir rivayetinde ise yle geer; Ben ancak bir insanm, dininizden size bir eyi emredersem alnz, ama grmden bir ey sylersem, ben ancak bir insanm. Yine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Allah kimin iyiliini isterse, onu dinde fakih klar. 2 Burada da din ve dnya olarak, ilimler birbirinden ayrlmtr. phesiz din ilimleri Mslmanlar iin szkonusu iken, dnya ilimlerinde mminler ve kafirler ortaktr. Bu demek deildir ki dnya ilimlerini bilenler, dinden veya din ilimlerini bilenler dnya ilimlerinden anlamazlar. Kii her ikisini de bilebilir. Allahn ltfu genitir. Yine dnya ilimlerinde uzman olan kiilerin de ihtisas alan ile ilgili ra meclisinde ye olabilmesi iin adalet artna sahip olmalar gerekir. Baz kiiler, bizzat din ilimleri arasnda olan baz eyleri dnya ilimlerinden gstermektedir. Bunlar din kisvesi tayan laik ve dinsiz olan kiilerdir. Bu insanlar, faizin modern ekonomik sistemin gereklerinden olduunu sylerler. Kar kld zaman da, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Dnya ilerinizi siz daha iyi bilirsiniz buyurmaktadr, diye cevap verirler. Sosyalist, demokratik, laik eitim ve basn btn kurulularyla, dnya ilerinizi siz daha iyi bilirsiniz maskesi altnda her eyi helal sayararak halk ve cahilleri kandrmaktadrlar. Byle bir eyi dile getirmek bile ona cevap vermeye ihtiya brakmaz. Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasul bir eye hkmettii zaman, iman etmi olan erkek ve kadna artk ilerinde baka yolu semek yaramaz. Allah'a ve Rasule ba kaldran phesiz apak bir ekilde sapm olur. 3 De ki: "Allah'a ve Rasule itaat edin." Yz evirirlerse bilsinler ki, Allah inkar edenleri sevmez. 4
1 2
Mslim Mttefekun Aleyhi 3 33 Ahzab/36 4 3 Ali mran/32

RADA OUNLUUN ETKS rada ounluun grne itibar edilmesi gerekli midir? Gerekli ise, bu itibarn konumu nedir? Bu soruya cevap vermek iin nce dinde muteber olan ounluun ne olduunu, bunun artlarn ve roln bilmemiz gerekir. 1- Dine Gre Muteber ounluk Nedir? ounluk; avam halkn ounluu deil, ra ehli olan alimlerin ounluudur. nk Allahu Teala, problemlerin zm iin alimlere bavurmay emrederek yle buyurur: Onlara gven veya korkuya dair bir haber gelince hemen onu yayarlar. Halbuki onu, Rasule veya aralarnda yetki sahibi kimselere gtrselerdi, onlarn arasndan iin iyzn anlayanlar, onun ne olduunu bilirlerdi. Allahn size ltuf ve rahmeti olmasayd, pek aznz mstesna, eytana uyup giderdiniz. 1 Halbuki Allah Subhanehu ve Teala, insanlarn geneli iin yle buyurur: Yeryznde bulunanlarn ouna uyacak olursan, seni Allahn yolundan saptrrlar. Onlar zandan baka bir eye tabi olmaz, yalandan baka sz de sylemezler. 2
Radyallahu Anhuma arasnda geen diyalogda aka grlmektedir. Orada
Bu ayrm, yukarda belirttiimiz Abdurrahman bin Avf ile mer
Abdurrahman bin Avf, mere hacc mevsiminde halkn nnde konumamasn, Medineye dnd zaman sahabenin yannda konumasn tlemitir. yle rivayet edilir: Bir adam ona geldi ve nsanlardan bazlar mminlerin emiri lrse falan kiiye beyat ederiz diyorlar dedi. Bunun zerine mer Radyallahu Anhu yle dedi: Bu akam kalkp halk, bu insanlara kar uyaracam dedi. Ben ona; Yapma! nk bu mevsimde her trden insanlar burada toplanyor. Korkarm bunlar mecliste ounluk olurlar ve istediin gibi uygulama yapamazsn. Daha sonra da herkes rzgarn ynne gre hareket eder. Hicret ve snnet yurdu Medineye yaklancaya kadar bekle. Muhacir ve ensardan olan sahabe ile babaa kal. Onlar senin sylediini kavrar ve en iyi ekilde yerine getirirler dedim. mer, Vallahi, Medineye vardktan sonra ilk duramda bu ii yapacam, dedi. 3 Darul-slamda halk oylamasnn yeri olduunu dnmyorum. Cahiliyye sistemlerinde ise halk oylamas, anayasaya gre parlamentoda milletvekillerinin verdii kararlardan daha gl kabul edilir. nk halk oylamas, dorudan demokrasinin en ideal biimi olarak kabul edilir. Parlamento ise, dolayl demokrasi rnei saylr. Dolaysyla halk oylamas, parlamentodan daha kuvvetlidir.
1 2
4 Nisa/83 6 Enam/116 3 Buhari, Hadis no: 6830, 7323
170
EL-UMDE F DADL-UDDE
Buharinin, El-Urefau alan-Nsi ksmnda Huneyn Savandan sonra Hevazinden esir alnm kadn ve ocuklarn sahiplerine geri verilmesini tevik ederken halkn grne bavurulmas hakknda aktarlanlar, sylediklerimize kar delil olarak gsterilemez. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, askerlere mahsus olan bir hak konusunda, yine askerlerin grn sormutur. Bilindii gibi savata alnan esirler askerlerin hakk olur. Hevazin halk Mslman olup Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem bavurarak ganimet olarak alnan mal ve esirlerinin kendilerine geri verilmesini istediler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem mal ve esirler arasnda seim yapmalarn syleyince, esirlerin geri verilmesini istediler. Kendisi elindeki esirleri serbest braknca, kabul etmeyenler dnda ellerinde esir olan bakalar da Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem izledi. Rasulullah ellerindeki esirleri serbest brakmay istemeyenlere, ellerindeki esirlerin bedellerini deyerek serbest brakmalarn salad. Buharinin Mervan ve Misver bin Mahrumeden yapt rivayette bu aktr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hevazin heyetine yle dedii belirtilmektedir: Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ki taraftan birini seiniz; esirleri veya mal buyurdu. Bunun zerine onlar; Esirlerimizi seiyoruz dediler. Daha sonra Rasullulah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ayaa kalkt ve Allaha layk olduu ekliyle hamd ettikten sonra ye dedi: Kardeleriniz tevbe etmi ve bize gelmiler. Onlara esirlerini geri vermeyi uygun gryorum. Sizden de byle davranmak isteyenler esirleri braksn. Allahn bize fey olarak verecei ilk ganimetten kendisine bunun bedelini vermemizi isteyenlere de bedelini deyeceiz dedi. 1 bn-i shak, bu olay ayrntlaryla anlatmaktadr. 2 2- ra Ehlinden ounluun Grne tibar Etmenin artlar Nelerdir? tihad konularnda emire itaat etmenin vaciplii ile ilgili olarak elAkidetut-Tahaviyyeyi erheden bnu Ebil-zz el-Hanefinin sylediklerini yukarda belirtmitim. yle der: Kitap ve Snnetin nasslar ve mmetin selefinin icmas, itihadi konularda ull-emre, namaz imamna, hakime, harp emirine ve zekat grevlisine itaat edilmesi gerektiini gsterir. tihadi meselelerde ull-emr makamndaki bir kiinin, kendisine tabi olan kiilere uymas gerekmez. Bu konularda, tbi konumundakilerin, tbi olduklar kiilere itaat etmeleri ve onlarn grlerine uymalar gerekir. nk cemaatin yarar ve birlii, ihtilaf ve blnmenin zarar; czi meselelerden daha byktr. 3 Kitap ve Snnetten bunun delillerini daha nce de belirtmitik. Sonu olarak ounluun gr iki artla muteber olur:
1 2
Buhari, Hadis no: 4318, 4319 Siyratu bn-i Hiam, 4/925-928, Subayh basks, 1391 hicri 3 erhul-Akidetit-Tahaviyye, 424

s. 1) htilaf nleyecek kesin nass bulunmayan itihad konularnda olma-
2) Emirin, kendi gr ile ihtilaf konusunda karar vermemesi ve ii ra ehline havale etmesi durumunda, ounluun gr geerli olur. 3- ounluun Grnn Rol Nedir?
Rahimehullah, merin Radyallahu Anhu ama gelip veba hastalnn yayl-
ounluun gr, tercihi ifade eder. Bunu ise bn-i Hacer
dn grd zaman beraberindekiler ile istiare yaptn belirten hadise binaen belirtmektedir. Bu hadisten karlacak faydalar konusunda bn-i Hacer yle der: Bu, say ve tecrbe okluuna dayanarak tercih yapmay belirtir. mer, ensar ve muhacirler ile beraber Kureyin deneyimli kiilerinin de grn alarak ounluun grne uymutur. nk bunlarn toplam, her kesimden muhalif olanlarn saysndan daha oktu. Bunlarn din ve bilgilerini, ileri gelen Kureylilerin deneyimlerini, muhalif olanlarn grleriyle karlatrd ve nassa uyarak ounluun grne uydu. Buna muvaffak ettii iin de Allahu Tealaya hamd etti. 1 Ynetici sadece kendi gr ile bir konuda karar veremedii zaman ounluun grn tercih eder. Bununla beraber, daha nce belirttiimiz gibi ounluun, ynetici iin balayc olduunu syleyemeyiz. Byle olduunu gsteren delillerden biri de, Ebu Bekrin Radyallahu Anhu zekat vermeyi kabul etmeyenlere kar savamak istediini syledii zaman, buna kar kan ounluun grne iltifat etmemesidir. Bu konuda onun, kendisine muhalefet edenlere kar aktard delili itihadi idi. nk onlara kar savamay ngren nass aktarmamtr. Halbuki bn-i merden merfu olarak yle rivayet edilir: Allahtan baka ilah olmadna, Muhammedin Onun kulu ve Rasul olduuna ehadet edinceye ve namaz klp zekat verinceye kadar insanlarla savamakla emrolundum. 2 Bazlar bu hadisin shhatindan phelenmi ve sahih olsayd en bata Ebu Bekir ve merin Radyallahu Anhuma hadisten haberdar olmalarnn gerektiini ve zekat vermeyenler ile savama meselesine karar verme konusunda, Ebu Bekirin Radyallahu Anhu bunu delil olarak gstereceini sylerler. bn-i Hacer Rahimehullah ise, ileri gelen kiilerin snneti bilemeyebileceini, ancak birilerinin onu bilebileceini syleyerek buna cevap vermitir. 3 Buhari Sahihinde bu konu ile ilgili at 22 nolu blme balk olarak unu kullanmtr: Nebinin verdii hkmler aktr ve bazlarnn bu hkmleri ve slami ileri duymamas ve grmemesi olamaz szn syleyenlere kar hccet. Baz1 2
Fethul-Bari, 10/190 Mttefekun Aleyhi 3 Fethul-Bari, 1/76
172
EL-UMDE F DADL-UDDE
larndan kast, sahabeden bazlardr. Daha sonra Buhari Rahimehullah bununla ilgili delilleri aktarr. 1 Hccetinin kuvvetli olmas sebebi ile Ebu Bekirin rann sylediine iltifat etmemesiyle ilgili olarak, Buhari Kitabul-tisamda yle der: Ebu Bekir Radyallahu Anhu zekat vermeyenlere kar savamay uygun grd. mer Radyallahu Anhu, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem: nsanlar La lahe llallah deyinceye kadar onlarla savamaya emrolundum. Bunu sylediler mi, benden mallarn ve kanlarn korurlar. (slamn) hakk hari artk hesaplar da Allaha kalmtr demi iken, sen nasl insanlarla savarsn? dedi. Ebu Bekir Radyallahu Anhu: Allaha yemin olsun, namazla zekatn arasn ayranlarla savaacam. Zira zekat, maln hakkdr. Vallahi, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem vermekte olduklar bir ola vermekten vazgeseler, onu almak iin onlarla savaacam dedi. mer sonradan demitir ki: Allah'a yemin ederim, anladm ki Ebu Bekir'in bu gr, Allah'n sava meselesinde ona ilhamndan baka bir ey deildi. yice anladm ki, bu karar hakm. Ebu Bekir, namazla zekat birbirinden ayran, dini ve hkmlerini deitirmek isteyen kiiler hakknda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hkmn bildii iin rann grne iltifat etmemitir. Bilindii gibi Ebu Bekrin Radyallahu Anhu delili nass deil, itihadi bir karard. bn-i Hacerin Rahimehullah, ounluun, tercih ifade ettiini belirttiine, merin Radyallahu Anhu veba hastal konusunda istiare etmesini delil gsterdii gibi, Osmana Radyallahu Anhu hilafet iin yaplan beyat hadisi de bunun bir delilidir. Buhari, Misver bin Mahrumeden Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Halk o gecelerde Abdurrahman bin Avf ile istiare etti. Toplandklar srada Abdurrahman ehadet kelimesini getirdikten sonra yle dedi: Ey Ali, ben halkn eilimine baktm ve eilimlerinin Osmandan yana olduunu grdm. 2 Bu olaydan, istiarede ounluun grne uymak iin aranmas gereken iki art olduunu anlarz. Bu artlardan ilki; grn nass ile belirtilen konuda deil, itihadi konularda olmas ve yneticinin kendi gr ile karar vermeyip karar vermeyi raya brakmasdr. Bu olayda mer Radyallahu Anhu, kendi gr ile karar vermemi ve tercih yapmay raya brakmtr. Hadiste delil tekil eden yer ise, Abdurrahman bin Avfn Radyallahu Anhu, Ben halkn eilimine baktm ve eilimlerinin Osmandan yana olduunu grdm demesidir. Bunun zerine Osmana beyat yaplmtr. Burada ounluun grne gre tercih yaplm ve Ali bin Ebi Talip de Radyallahu Anhu olmak zere sahabenin geri kalan bu gr kabul etmilerdir. Ayrca bu hadis, yukarda belirttiimiz iki art ile ounluun grne itibar edile1 2
Fethul-Bari, 13/320-323 Buhari, Hadis no: 7207

ceine de delil niteliindedir ve aktarlan bu hadise gre, bu mesele sahabenin icma ettikleri konulara da dahil edilebilir. Buna daha nce kimsenin dikkat ektiini grmedim. Bu hadisin erhinde bn-i Hacer Rahimehullah, Darekutninin araibu Malikte rivayet ettii bir hadisi de belirtir ve orada merin ra ehline Aznlk, ounluun grne uyar dediini aktarr. 1 Bunlar ounluk, eran muteber olanlarn kimler olduu, ounluun grne itibar etmenin artlar ve ounluun grnn balaycl ile ilgili sylenenlerdir. Dier yandan, eri ilimlerde de ounluk birka ynden muteberdir. Mesela, hadis ilminde ounluk, hadisi ahad ve zanni olmaktan mtevatir ve kesinlie, rivayet yollarnn okluu ise zayf hadisi hasen, hasen hadisi de sahihlik derecesine karr. Yine ounluk, bir hadisin rivayetlerinden birini mahfuz, dierini az, maruf veya mnker yapar. mam Malik, Medine halknn uygulamasna gre amel etme ve ahad habere gre tercih etme meselelerinde de, mezhebini ounluk ilkesine dayandrmtr. Yine bir meselede iki grten birini cumhurun, dierini ise muhalifin gr yapan da ounluktur. Bundan da anlyoruz ki eriatta ounluk, baz artlar ile muteberdir. slamda ra meclisinin iki kanadndan biri olan temsilciler meclisinin oluumundan sz ederken yle demitik: Bir blgede salih kiiler birden ok olursa, feraat etmemeleri durumunda aralarndan biri kura ve seimle belirlenebilir. Seimin meruluu konusu ise iki art ile ounluun grnn tercih ifade edecei meselesi ile alakaldr. Ayrca seim yaplrken, ahitlerde aranan adalet artnn, bu seime katlacak olan kiilerde de gzetilmesi gerekir. Demokrasilerdeki uygulamalarn aksine bu konuda kafirin, faskn ve kadnn oy kullanma hakk bulunmamaktadr. El-Mahrecu minel-Fitne kitabnn yazar Mukbil bin Hadi el-Vadii yle der: Soru: Hkmetlerin yapt bu referandumlarn eriattan bir delili var mdr? Cevap: Referandum tautluk saylr. ounlua itibar edilmez. nk Allahu Teala; Yeryzndekilerin ouna uyacak olursan seni Allahn yolundan saptrrlar 2 buyurur. Vacip olan ey, meselenin alimler vastas ile Allahn Kitabna ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine gtrlmesidir. nsanlar, alimlerden yz evirince, bocaladlar ve anari yayld. 3 El-Mahrecu minel-Fitne kitabnn yazarnn syledikleri zerinde durulmas gerekir. Mutlak olarak Referandum tautluk saylr sz, doru deildir. rada ounluun Etkisi bal altnda akladmz gibi, meseleyi blmlere ayrmas ve hangi artlarda bunun caiz olup, hangi ekillerde
1 2
Fethul-Bari, 13/195-196 6 Enam/116 3 Mukbil bin Hadi el-Vadii, el-Mahrecu minel-Fitne, 86
174
EL-UMDE F DADL-UDDE
caiz olmadn belirtmesi gerekirdi. Ayn ekilde mutlak olarak ounlua itibar edilmez demesi de doru deildir. Abdurrahman bin Avfn Radyallahu Anhu; Ey Ali, halkn durumuna baktm ve eilimlerinin Osmandan yana olduunu grdm sz ile, yazarn bu gr de reddedilmektedir. Bu da belirttiimiz artlar dahilinde, ounluun gr ile amel edilebileceine ilikin sahabenin Radyallahu Anhum ittifakdr. Yukarda belirttiimiz artlar burada tekrar belirtmek gerekirse: 1- Kiilerin, kendileri ile istiare edilen meselede ihtisas sahibi ve ilim ehlinden olmalar. 2- stiareye sunulan mesele hakknda nass bulunmayp, itihada ak olmas. 3- Yneticinin, itihad konusu olan meselede kendi gr ile karar vermeyip, karar vermeyi ra ehline brakmas. 4- ounlua muhalefet edenlerin, bu muhalefetlerindeki hccetlerinin kuvvetli olmamas gerekir. Yazarn, Mesele, Allahn Kitabna ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine gtrlmelidir sz hakknda hibir ihtilaf yoktur. Ancak biz, nassn bulunmad itihad konusu olan meselelerden sz ediyoruz. Kura ile karar verilmesinin meruluu konusu da Allahn izni ile ileride gelecektir.
EMRN SORUMLU OLDUU LERDEN NCS: ASKER ETM KAMPI YEMN
MSLMANLARIN, KEND ARALARINDA, TAAT KONUSUNDA AHTLEMELER Mslmanlarn itaat olan ileri yerine getirme konusunda aralarnda ahitlemeleri meselesini burada ele almamn sebebi, bu konuda hatalarn bulunuyor olmasndandr. Kimileri, itaat olan ileri yapmak iin Mslmanlarn kendi aralarnda ahitlemelerinin ve beyatlemelerinin vacip olduunu, kimileri ise bidat olduunu sylemektedir. Karkl gidermek iin bu konuyu ele almay uygun grdk. taat ileri konusunda Mslmanlarn birbirleri ile ahitlemeleri caizdir. Askeri eitim kamp yemini, slam ve cihad iin alan cemaatlerin ahitleme ve beyatlemeleri de bunlarn iindedir. Bu tr ameller ierisinde olan kiinin, belirli meseleler iin sz ve ahitleme yapmadka (bu ahitlemenin masiyet trnden bir ey zerine olmamas art ile) bakalarn yapm olduu amele kartrmamay uygun grrse, bunu yapmas caizdir. Allahu Teala en dorusunu bilir. Kitapta, ynetim bahsinde ele aldmz nc blmde belirttiimiz gibi slam ve cihad iin alan bu cemaatlerin banda emirlerin bulunmas merudur ve eitim kamp emirlii de bu ksma girer. Bu ynetimin gereklilikleri ise unlardr: 1- Emirin Ykmllkleri: Kampn ve fertlerin -emirin dndaki yeler- ilerinin slamn ngrd ekilde dzenlenmesi. 2- Fertlerin Ykmllkleri: Sevilen veya sevilmeyen, hoa giden veya gitmeyen taleplerde, bu iler masiyet trnden olmad srece emire itaat edilmesi. Bu grevler, yapacaklarna dair yemin etmeseler ve ahitlemede bulunmasalar dahi, yneticinin ynetimini ve kampta yer almay kabul ettikleri srece slamn gerei olarak hem emir, hem de fertler zerine vaciptir. Bunun iin ayrca yemin edip, ahitlemede bulunulursa, slamn kendilerinden istedii iitip itaat etme grevinin tekidi olur. itip itaat etme emri, Kitap ve Snnet ile vacip klnmtr. Yemin etmek ise, sadece bu ykmll pekitirici bir fiildir. Allahu Teala yle buyurur:
176
EL-UMDE F DADL-UDDE
phesiz Allah emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasnda hkm verdiiniz zaman adaletle hkmetmenizi emreder. Allah size ne gzel t veriyor. phesiz Allah iiten ve grendir 1 Bu, yneticilerin emanet olan grevleri ve mallar slama uygun olarak ehil olanlara vermeleri, insanlar arasnda hkm verdikleri zaman adaletle hkmedip ynetmeleri iin bir emirdir. Bir de ynetilen kesime hitaben Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin. Eer bir hususta anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibaryla en gzeldir. 2 3 bn-i Teymiye Rahimehullah, yneticilerin ve ynetilenlerin grevlerini belirtmek iin bu iki ayeti aklayarak es-Siyasetu-eriyye fi Islahir-Rai ver-Raiyye isimli kitabn yazmtr. 4 Bu konuda Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Bana itaat eden, Allaha itaat etmi, bana isyan eden de Allaha isyan etmi olur. Kim emire itaat ederse bana itaat etmi, kim ona isyan ederse bana isyan etmi olur. 5 Buharide Benim emirim eklinde rivayet olunmaktadr. Burada emir, hem Mslmanlarn imam ve hem de onun grevlendirdii kiiyi kapsar. 6 Ayn ekilde Mute Savanda olduu ve kii bir yolculua karsa, ilerinden birini kendilerine emir tayin etsinler hadisinde belirtildii gibi, imamn bulunmad yerlerde kendisine grev verilen emiri de kapsar. Bu ekilde tayin edilen bir emir, imam tarafndan grevlendirilmemi olmasna ramen, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona da emir sfatn vermitir. Hadisi rivayet eden mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu, Bu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem grevlendirdii bir emirdir der. 7 Demek istediimiz, kamp emirinin eri bir ynetici ve grev alannda ull-emr sfatnda olduudur. Fertler, itaat konusunda emir ile ahitlemeseler dahi, yneticilere itaat etmenin vaciplilii konusunda bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: taat edecei hakknda ahit bildirmese ve yemin etmese de, ullemre itaat etmek ve ona t vermek, namaz, oru, hacc, zekat ve Allaha itaat olan dier vacip ibadetler gibi, Allahn ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emri gerei kii zerine vaciptir. Bunun iin kii ayrca yemin
1 2
4 Nisa/58 4 Nisa/59 3 Bu ayetlerin aklamas iin Fethul-Bari, 13/111-112ye baknz. 4 Bu kitap, Ynetenler ve Ynetilenler adyla Trkeye evrilmitir. 5 Mslim 6 Fethul-Bari, 13/122 7 Bezzar, sahih bir sened ile rivayet etmitir.

ederse, Allahn ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yneticilere itaat edip nasihat etmek konusunda emrettiklerini pekitirmi olur. Bu konuda yemin eden kii, ister Allah adna yemin etsin, ister Mslmanlarn yapt baka bir ekilde yemin etsin, yapt yemine bal kalmas gerekir. Yemin etmese de, Allah ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yneticilere itaat edilmesi emrini yerine getirmesi kii zerine vacip iken, bunu yeminle pekitirmesi halinde durum nasl olur? Ayn ekilde yemin etmese bile, Allah ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yneticilere isyan etmeyi ve onlar aldatmay yasaklad iin kiinin bundan kanmas vaciptir. Bu nedenle Allahn ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emrettii ykmllklerden olan, yneticilere itaat ve onlara nasihat etmek, namaz, oru, zekat, hacc, adalet veya emanetleri ehline vermek gibi grevler iin yemin eden kiiye, yeminini inemesi ve onun aksine hareket etmesi ynnde bir fetva vermesi hibir kii iin caiz deildir. Kim bunlara yeminlerini inemesi ve aksine hareket etmesi iin fetva verirse, yalan syleyerek Allahu Tealaya iftira etmi ve slamdan bakasyla fetva vermi olur. Hatta yemin etmese bile sat, nikah, kira, yerine getirilmesi vacip olan ve yemin ettii taktirde vaciplii pekitirilmi bulunan dier akitler iin kiilere, yapt yeminin aksine hareket etmesi ve akitlerini bozmas iin kim fetva verirse, Allaha iftira etmi ve slamdan bakasyla fetva vermi olur. Bireysel akitler iin durum byle ise, uyulmas iin Allahn emrettii akitlerin en by olan ull-emr ile yaplan itaat akdine uymamann durumu nasl olur? 1 Kiiler bu konuda sz vermese ve yemin etmese de, yneticilere itaat etmenin vacip olduuna ilikin durum budur. Emir, tabilerinden ahitleme yaplmasn ve yemin alnmasn isterse, bu durumda bunun meruiyyeti, yarar, belli bir sre ile snrlandrlp snrlandrlamayaca, beyat ismi ile isimledirilip isimlendirilemeyecei, bununla halifeye yaplan beyat arasndaki fark, bu ahdi inemenin hkm gibi konular gndeme gelir. Bu konular irdelerken, El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati isimli kitabn yazarnn gndeme getirdii bir pheye de cevap vermeye alacaz.
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/9-11
178
EL-UMDE F DADL-UDDE
1- BU AHDN MERUYYET Tanmlar: 1- Yemin: Yeminin anlam konusunda Rab el-Isfahani yle der: Yemin, kasame szcnden gelir ki, ldrlen kiinin velilerine yaplan yemin manasndadr. Daha sonra her trl yemin iin isim olarak kullanlmtr. Allahu Teala yle buyurur: (Mnafklar), sen hakikaten kendilerine emrettiin takdirde, mutlaka savaa kacaklarna dair en ar yeminleri ile Allaha yemin ettiler. 1 2- Ahit: Ahit ise, bir eyi her durumda korumak ve gzetmektir. Ahit olarak gzetilmesi gerektii iin mevsik olarak da adlandrlr. Allahu Teala yle buyurur: Verdiiniz sz de yerine getirin. nk verilen sz, sorumluluu gerektirir. 2 3- Misak: Rap el-Isfahani, misak kelimesinin manas hakknda yle der: Sk balamak, demektir. Yemin ve szle pekitirilen bir akittir. Allahu Teala, Hani Allah peygamberlerden misak almt 3 buyurur. Mevsik, bunun isim kipidir. Ayette yle geer: (Yakup) dedi ki: Kuatlmanz (ve aresiz kalma durumunuz) hari, onu bana mutlaka getireceinize dair Allah adna bana salam bir sz vermediiniz takdirde onu sizinle beraber gndermem. Ona istedii ekilde sz verdiklerinde dedi ki: Sylediklerimize Allah ahittir. 4 5 eri adan Mslmanlar arasnda itaatler iin ahitlemek caizdir. Bunun delilleri unlardr: 1) Allahu Teala yle buyurur: Anlama yaptnz zaman, Allahn ahdini yerine getirin ve Allaha zerinize ahid tutarak, pekitirdikten sonra yeminleri bozmayn. phesiz Allah yapacanz eyleri pek iyi bilir. Bir toplum dier bir toplumdan (sayca ve malca) daha ok olduu iin yeminlerinizi aranzda bir fesat arac edinerek ipliini salamca bktkten sonra zp bozan (kadn) gibi olmayn. Allah bununla sizi imtihan etmektedir. Hakknda ihtilafa dmekte olduunuz eyi kyamet gnnde mutlaka size aklayacaktr. 6 Cahiliyye devrinde kii baka kii ile ve kabile baka bir kabile ile ahitleirdi. Daha sonra, ahitletiklerinden daha glsn bulduu zaman, ahdini brakr ve bakasyla ahitleirdi. Allahu Teala, ahitlere bal kalmalar1 2
24 Nur/53 17 sra/34 3 3 Al-i mran/81 4 12 Yusuf/66 5 Rab el-Isfahani, el-Mufredat 6 16 Nahl/91-92

n emretti ve bozmaktan sakndrd. Yaptklarnn, yn eiren ve epey eirdikten sonra bozan kadnn yaptna benzediini belirterek bir misal verdi. Bu misal, aklszl ve ahmakl belirten bir ataszdr. bn-i Teymiye Rahimehullah, sava eitimi veren eitici ile bu eitime tabi olan renciler arasnda yaplan ahitlemeleri anlatmak iin bu ayeti belirtmi ve rencinin hocasna verdii sz bozarak bakasna gitmesinin caiz olmadn belirterek yle demitir: Birinciyi brakp ikincisine giden renci, ahdini bozmu ve szne bal kalmam olur. Bu da haram ve gnahtr. Hatta byle biri, hocasn brakp bakasna giderek onunla ahitleirse, haram ilemi olur ve yapt, l domuz eti gibi bir ey olur. Bunun ne dini, ne vefas olur. Cahiliyye devrinde adam bir kabile ile ahitleirdi, ondan glsn bulduu zaman bozar ve ikinci kabile ile ahitleirdi. Bu da onlarn durumuna benzer. Bu nedenle Allahu Teala u ayetleri indirdi: Anlama yaptnz zaman, Allahn ahdini yerine getirin ve Allaha zerinize ahid tutarak, pekitirdikten sonra yeminleri bozmayn. phesiz Allah yapacanz eyleri pek iyi bilir. Bir toplum dier bir toplumdan (sayca ve malca) daha ok olduu iin yeminlerinizi aranzda bir fesat arac edinerek, ipliini salamca bktkten sonra zp bozan (kadn) gibi olmayn. Allah bununla sizi imtihan etmektedir. Hakknda ihtilafa dmekte olduunuz eyi kyamet gnnde mutlaka size aklayacaktr. 1 Kim, kendisine dost olanlar ile dostluk ve dman olanlar ile dmanlk yapmak zere biri ile ahitleirse, eytann yolunda savaan Moollarn yapt gibi yapm olur. Byleleri ne Allah yolunda cihad edenlerden, ne de Mslman askerlerden olur. Bunlar Mslmanlarn askeri deil, ancak eytann askeri olabilirler. Hocann rencisine yle demesi uygun olur: Allah ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dost olduklarna dostluk ve dman olduklarna dmanlk yapmak, hakszlk ve gnah zerinde deil, iyilik ve takva zerinde yardmlamak, ben hakl olduum zaman hakk desteklemek, batl yolda isem batla yardm etmemek zere ahitleelim. Kim buna bal olursa Allah yolunda cihad eden, dinin tamamen Allahn olmasn ve sznn en stn olmasn isteyen mcahidlerden olur. 2 2) Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler, akitleri yerine getirin Bu ayetin tefsirinde Kurtubi Rahimehullah yle der: Zeccac der ki: Allahu Teala ile ve birbiriniz ile yaptnz akitleri yerine getirin. Btn bunlar, lafzn umum ifade ettii dncesine dayanmaktadr ki bu konuda doru olan da budur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mminler kotuklar
3
1 2
16 Nahl/91-92 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/19-21 3 5 Maide/1
180
EL-UMDE F DADL-UDDE
artlara baldrlar ve yine Yz defa koulmu bile olsa, Allahn Kitabna uymayan her art geersizdir buyurur. Vefa gsterilmesi gereken art veya akdin, Allahu Tealann Kitabna, yani dinine uygun olan art ve akdin olduunu belirtmitir. Buna aykr olursa, reddedilir. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim dinimize uymayan bir amel ilerse, bu reddolunur. 3) Ahitleri yerine getirmeyi emreden ve bunun mminlerin nitelii olduunu belirten ayetler oktur. Allahu Teala yle buyurur: yilik, yzlerinizi dou ve bat tarafna evirmeniz deildir. Asl iyilik, o kimsenin yaptdr ki Allaha, ahiret gnne, meleklere, kitaplara, peygamberlere iman eder. (Allahn rzasn gzeterek) yaknlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmlara, dilenenlere ve klelere sevdii maldan harcar, namaz klar, zekat verir. Anlama yapt zaman szlerini yerine getirir. Sknt, hastalk ve sava zamanlarnda sabreder. te doru olanlar, bu vasflar tayanlardr. Mttakiler ancak onlardr! 1 Verdiiniz sz de yerine getirin. nk verilen sz, sorumluluu gerektirir. 2 Buna kar ahdi yerine getirmemenin mnafklarn nitelii olduu belirtilmi ve bunun iin ar ceza tehdidi yaplmtr. Allahu Teala yle buyurur: ....O, bu misalle bir ounu saptrr, bir ounu da yola getirir. Onunla saptrd yalnz fasklardr ki onlar Allah ile yaplan szlemeyi kabulden sonra bozarlar.... 3 Salam sz verdikten sonra Allahn ahdini bozanlar ve Allahn birletirilmesini emrettiini ayranlar ve yeryznde bozgunculuk yapanlar, ite lanet onlara ve kt yurt cehennem, onlaradr. 4 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Drt ey kimde varsa, katksz mnafk olur. Kimde onlardan bir tanesi varsa, brakncaya kadar kendisinde nifaktan bir ube bulunur. Emanete hyanet eder, konutuunda yalan syler, ahitletiinde ahdini iner, tartt zaman hakszlk yapar. 5 phesiz verdiimiz delillerde sz edilen ahitler, insanlar arasnda itaat olan iler iin yaplan ahitlerdir. Bunu da uradan anlyoruz: 4) Yakupun Aleyhisselam dilinden Allahu Teala yle buyurur: (Yakup) dedi ki: Kuatlmanz (ve aresiz kalma durumunuz) hari, onu bana mutlaka getireceinize dair Allah adna bana salam bir sz vermediiniz takdirde, onu sizinle beraber gndermem. Ona istedii ekilde sz verdikle-
1 2
2 Bakara/177 17 sra/34 3 2 Bakara/26-27 4 13 Rad/25 5 Buhari

rinde dedi ki: Sylediklerimize Allah ahittir. 1 Yusuf, ayn babadan olan kardeini kendisine getirmelerini dier kardelerinden isteyince, babas onu kendileriyle beraber gndermek iin onlara gvenmedi ve kesin bir sz vermedike gndermeyeceini syledi. nsanlar arasndaki ilemlerde bu misaka Allahtan bir sz adn vermitir. Yusuf, kk kardeini alkoyunca bu misakn ne kadar byk olduunu belirtmek iin byk karde yle dedi: mitsizlie dnce, konumak zere bir kenara ekildiler. Bykleri yle dedi: "Babanzn Allah'a kar sizden bir sz aldn, daha nce Yusuf meselesinde de ileri gittiinizi bilmiyor musunuz? Artk babam bana izin verene veya Allah hakkmda hkm verene kadar ki O, hkmedenlerin en iyisidir, bu yerden ayrlmayacam. 2 5) Hzrn kendisine arkadalk yapabilmesi iin Musaya Aleyhisselam kotuu art ile ilgili olarak Allahu Teala yle buyurur: O da: "O halde, bana uyacaksan, ben sana anlatmadka herhangi birey hakknda bana soru sormayacaksn" dedi. 3 Yine Musann Aleyhisselam kendi kendine kotuu art ile ilgili olarak Allahu Teala yle buyurur: Musa: "Bundan sonra sana bir ey sorarsam bana arkada olma, o zaman benim tarafmdan mazur saylrsn" dedi. 4 Buhari, Sahihinde artlar blmnn nsanlarn Aralarnda ttifak Ettikleri Szl artlamalar bal altnda bu konuya zel bir bb ayrm ve Musa ile Hzr Aleyhimesselam kssasyla ilgili bn-i Abbastan rivayet edilen u hadisi aktarmtr: Birincisi unutma, ikincisi art, ncs ise kasten oldu. 5 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: arttr, derken yce Allahn Bundan sonra sana bir ey sorarsam, bana arkadalk yapma buyruuna ve Musann bunu kabul ettiine iaret etmitir. Bunu ne yazdlar, ne de kimseyi ahit tuttular. Bu da artn delalet ettiinin gerei ile amel etmeye delalet etmektedir. Hzr Aleyhisselam, artna bal kalmayan Musaya te bu ikimizin ayrlmasdr dedi. Musa da Aleyhisselam buna kar kmad. 6 Btn bu deliller, itaat olan iler iin insanlarn aralarnda ahitleme yapmalarnn, birbirlerine artlar komalarnn ve yine birbirlerine sz vermelerinin caiz olduunu gsterir. Ahitler ve kesin sz vermeler ile ilgili olarak sahabeden baz rnekler vererek bunu daha da amak istiyoruz.
1 2
12 Yusuf/66 12 Yusuf/80 3 18 Kehf/70 4 18 Kehf/76 5 Fethul-Bari, 5/326 6 Fethul-Bari, 5/326
182
EL-UMDE F DADL-UDDE
6) Buhari, Ebu Zer el-farinin Radyallahu Anhu Mslman olmas babnda bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma yle rivayet etmektedir: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem peygamber olduunu duyan Ebu Zer Mekkeye geldi. Ali onu grd ve yabanc olduunu anlad. Niin geldiini syler misin? dedi. Ebu Zer, Bana yol gstermek iin sz verirsen sylerim dedi. O da sz verdi. Bunun zerine Ebu Zer, neden geldiini anlatt. Ali ona, O gerektir ve Allahn Rasuldr dedi. 1 7) Yine Buhari, Sahabenin Radyallahu Anhum Faziletleri blmnde, Osman bin Afvan Radyallahu Anhu zerinde ttifak ve Ona Beyat bal altnda, merin Radyallahu Anhu kendisinden sonra halifeyi belirlemek iin alt kiiyi grevlendirmesini ve daha sonra bu alt kiiden nn ekildiini ve geriye Abdurrahman bin Avf, Osman ve Alinin Radyallahu Anhum kalmasn, bu hadisi rivayet eden Amr bin Meymundan yle rivayet eder: Abdurrahman, Bu iten kim vazgeerse, grevi ona vereceiz dedi. Ve daha sonra; Allah iin ve slam iin herkes hangisinin daha faziletli olduuna baksn dedi. Ali ve Osman ses karmadlar. Abdurrahman yle dedi: Bu ii bana brakrsanz, Allah ahit olsun en faziletli olannzdan sapmayacam. kisi de, Evet dediler. Onlardan birinin elini ald ve Senin slamda nceliin ve Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem akrabaln olduunu biliyorum. Allah iin senden sz istiyorum, seni halife yaparsam adaletle yneteceksin. Osman tayin edersem onu dinleyip itaat edeceksin dedi. Sonra dieri ile babaa kald ve ayn eyleri syledi. kisinden de sz alnca, Osman elini kaldr dedi ve ona beyat etti. Bunun zerine, Ali de Osmana Radyallahu Anhuma beyat etti. Evde bulunanlar da girerek beyat ettiler. 2 Bunlar, sahabenin aralarnda ahitlemek suretiyle davrandklarn ve bu ii onayladklarn gstermektedir. Ebu Zer olaynda, onunla Ali Radyallahu Anhuma arasnda ahit ve misaklama (szleme) vardr. Osmana Radyallahu Anhu beyat olaynda da ahit ve misaklama vardr. Abdurrahman bin Avf bunu hem Osman ve hem de Ali Radyallahu Anhum ile yapmtr. Sahabeden bazlar alnan bu sz ve ahitler iin beyat adn kullanmtr. Mesela; 8) Yermuk gn krime bin Ebi Cehlin yapt bunlardan biridir. bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Seyf bin Umar, Ebu Osman el-assaniden babasnn yle dediini rivayet etti: krime bin Ebi Cehl Yermuk gn yle dedi: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile birok yerde savatm. imdi sizden mi kaacam? Sonra, lmek iin kim bana beyat eder? diye seslen1 2
Buhari, Hadis no: 3861 Buhari, Hadis no: 2700

di. Amcas Haris bin Hiam ve Drar bin Ezvar ile beraber Mslmanlarn ileri gelenlerinden ve svarilerinden drtyz kii ona sz verdiler. Halidin adrnn nnde arptlar ve hepsi yaralandlar. ldrlenler arasnda Drar da vard. Vakdi ve bakalar yaralarndan dolay yere dtklerinde su istediler. Bir testi iinde su getirildi. Testi onlardan birine yaklatrlnca dieri ona bakt ve kendisi imeden, suyun yanndakine verilmesini istedi. Su dierine verilince, dieri ister gibi bakt, ayn ekilde bu da suyu imeden yanndakine verilmesini syledi. Hepsi birbirine bu ekilde verdiler ve sonunda hibiri iemedi ve ldler. Allah hepsinden raz olsun! 1 bn-i Kesir Rahimehullah yle devam eder: Seyf bin Umar, Yermuk ordusunda yz tanesi Bedir ehlinden olmak zere, toplam bin tane sahabe bulunduunu, yine o toplulukta bulunanlardan nakletmektedir. 2 Bu, ordunun komutan olmayan bir kii, yani krime bin Ebu Cehl ile askerlerden bir topluluk arasnda itaat olan bir amel zerinde yaplan bir beyatlemedir. Ona beyat edenler arasnda deerli sahabeler de vard. Bu olay, ordu komutan Halidin gz nnde meydana geldi. bn-i Kesirin bildirdii gibi bu savata bin kadar sahabe bulunmaktayd. Bunlardan hibirinin krimenin yaptna kar kt nakledilmemitir. Bu topluluun nnde byle bir olayn meydana gelmesi, onu onayladklarnn delilidir. 9) Ali ile Muaviye Radyallahu Anhuma arasnda meydana gelen Sffin Savanda, Alinin ordusunun banda Kays bin Sad bin Ubade vard. Taberi, Yunus bin Zeydten sahih bir senedle yle rivayet eder: Ali, Irak ordusunun bana Kays bin Sad bin Ubadeyi getirdi. Krk bin kii idiler ve lm zerine ona beyat ettiler. 3 krimenin beyat iin sylenenler, Kaysn beyat iin de sylenir. Her ikisi de ordunun bakomutan veya Mslmanlarn halifesi deildi. Sadece askerlerden bir kesimin komutanydlar. Btn bunlarla, beyat olarak da isimlendirilen ve itaat olan iler iin verilen ahitlerin ve szlerin Mslmanlar arasnda caiz olduunu belirtmek istedim. Yakup Aleyhisselam ve oullar arasnda, Musa ile Hzr Aleyhimesselam arasnda ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem salnda ve lmnden sonra sahabenin yapm olduu ve kimsenin de kar kmad ahitlemelerden rnekler aktardk. Hatta bunu sahabenin icma ettii meselelerden de sayabiliriz. Abdurrahman bin Avfn Osman ve Aliden Radyallahu Anhum ald ahid, krime ve Kays bin Sadn Radyallahu Anhuma verdikleri sz bunlardandr. Ayrca eiticiler ile rencileri arasnda ahitlemenin yaplabileceini bn-i Teymiyenin Rahimehullah sylediini, itaatlar zerinde olduu srece bu szlemelere bal kalmann vacipliini ve bunun
1 2
bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 7/11-12 bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 7/9 3 Fethul-Bari, 13/63
184
EL-UMDE F DADL-UDDE
iin bir rnek verdiini de aktardk. Btn bunlar, ahitlemenin meruiyyetini belirtmek iindir. UYARI Denilebilir ki; itaat olan iler iin Mslmanlar arasnda ahitlemenin meruiyyeti ile ilgili btn bu sylenenler, Rasulullahn slamda hilf (ittifak etme, paktlama) yoktur szne aykrdr. Buna cevap olarak yle deriz: Her ikisi arasnda bir eliki yoktur. Aksine slamda hilf yoktur hadisinin kendisi, itaatlar zerinde Mslmanlar arasnda ahitlemenin meruiyyetini gsteren bir delildir. Rab el-Isfahani yle der: Hilf (paktlama), halk arasnda yaplan bir ahit ve ittifaktr. Bu ittifak gerektiren ise, ihtiyalardr. Yine yle der: Paktlama (hilf), kiilerin birbirinden ahit ald yemin demektir ki, daha sonradan her trl yemin onunla ifade edilmitir. 1 Hilf ifadesinin getii hadislerden biri onu nefyeden Cubeyr hadisi ve dieri ise onu ispatlayan Enes hadisidir. Cubeyr bin Mutimden Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: slamda hilf yoktur, cahiliyye devrinde yaplm her trl hilfi (ittifak) slam ancak pekitirmitir. 2
Sallallahu Aleyhi ve Sellem, slamda hilf yoktur dediini duydun mu? dedim. Enes bin Malik dedi ki; Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem evimde
Asm bin Ahvelin Enese yle dedii rivayet edilir: Rasulullahn
muhacirler ile ensar arasnda hilf (kardelik ittifak) yapt. 3 Mslim bunu, Buharinin eyhi Muhammed bin Sabbah, Ebu Bekir bin Ebi eybe ve Muhammed bin Abdullah bin Numeyr yolu ile ayn blmde rivayet etmitir. Buhari ise, Edep blmnn Kardelik lan Etme ve Hilf babnda rivayet etmitir. Ebu Davudda aktarlan ve Sfyan bin Uyeynenin, Asmdan rivayet ettii hadiste ise yle geer: Enes bin Malikin hilf yapt dediini duydum. Kurey kelimesi yerine muhacirler szn kulland. Kendisine slamda hilf yoktur demedi mi? denilince, hilf yaptn syledi ve benzerini belirterek iki veya kez bunu tekrarlad. 4 bnul-Esir, halefe maddesinde yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ensar ile muhacirler arasnda hilf (kardelik ittifak) yapt. Baka bir hadiste ise Enes Radyallahu Anhu yle der, Evimizde muhacirler ile ensar arasnda iki kez hilf yapld. Yani iki taraf arasnda kardelik ittifak ve ahitleme yapld.
1 2
Rab el-Isfahani, el-Mfredat Mslim 3 Mttefekun Aleyhi 4 Fethul-Bari, 10/501-502

bnul-Esir, slamda hilf yoktur hadisi ile ilgili olarak da yle der: Hilf, yardmlama, dayanma ve ittifak iin yaplan ahitlemedir. Cahiliyye devrinde fitneler, basknlar ve kabileler arasnda atmalar iin yaplan hilf (ittifaklar veya paktlar) slamda yasaklanmtr. slamda hilf yoktur denirken, cahiliyye dneminde yaplan hali yasaklanmtr. Ancak cahiliyye devrinde Hilful-Fudl (Erdemliler ttifak) gibi mazluma yardm etmek ve akrabalk haklarn gzetmek iin yaplan ittifaklar hakknda, Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Cahiliyye devrinde olan her hilfi (ittifak) slam ancak pekitirir demitir. Yani hak iin yardmlama ve iyilik iin ahitlemeyi kasteder. Bu ekilde iki hadis uzlamaktadr. slamn istedii hilf (ittifak) budur ve yasaklanan da bunun aksi olanlardr. Hilf yapmann Mekkenin fethinden nce olduu, slamda hilf yoktur sznn ise fetih srasnda sylendii iin, bu szn hilf yapmay neshedici konumda olduu da sylenir. 1 bnul-Esir, iki hadisi uzlatrarak Bu ekilde iki hadis uzlamaktadr der. Daha sonra ise, zayf bir slup ile nesh meselesini gndeme getirir. yle der: Hilf yapmann Mekkenin fethinden nce olduu, slamda hilf yoktur sznn ise fetih srasnda sylendii iin, bu szn hilf yapmay neshedici konumda olduu da sylenir. Halbuki nesh olay, zayf bir slup ile deil, kuvvetli bir anlatm ile belirtilmesi gerekir. yle ki: 1- htimal ile neshe karar verilmez. nk neshin anlam, elikili olan iki nasstan birini iptal etmektir. eri bir delili, tarihini de kesin olarak bilmeden ihtimal ile ilevsiz brakmak makul olamaz. 2- Ayn ekilde uzlatrlmas imkansz iki nass arasnda neshin olduunu sylemek itihad ile olmaz. Sz konusu iki hadisin arasn bnul-Esirin kendisinin de dedii gibi, uzlatrmak hem mmkn hem de makuldur. Nevevi ve bn-i Hacerin sylediklerini de ileride vereceiz. 3- Neshin olmadn anlamak iin hilf yapmann yasaklna ilikin Asm el-Ahvelin bu anlayna Enesin kar kmasna bakmak yeterlidir. Bu da Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefatndan ve vahyin kesilmesinden sonra hilf yapmann olabileceini belirten ak bir nasstr. Enes Radyallahu Anhu, Ebu Davudun rivayetinde olduu gibi, hilf olaynn iki veya kez meydana geldiini vurgulamaktadr. Bundan da anlalyor ki yasaklanan hilf bakadr ve makbul olan hilf bakadr. nk Enes, Asma Radyallahu Anhuma Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem byle bir ey sylemediini dememitir. Sadece sahabe arasnda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yapt hilfin trn belirtmitir. u kabul edilmektedir ki, hilf yapmann yasaklanan ve mbah olan ekli vardr ve her birinin ekli ve nitelii bnul-Esirin belirttii gibidir.
1
bnul-Esir, en-Nihaye fi aribil-hadis, 1/424-425
186
EL-UMDE F DADL-UDDE
Nevevi ve bn-i Hacerin bu yndeki syledikleri de Allahn izni ile ileride gelecektir. Ayrca ...Kendileriyle yeminletiiniz kimselere hisselerini veriniz.. 1 ayetinin tefsirinde, bn-i Abbas hadisini ve Nevevi ile bn-i Hacerin nesh ihtimaline iaret etmediini de aktaracaz. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Enesin verdii cevap, hadisin batarafn inkar etmeyi iermektedir. nk hilf yapmann olmadn belirtir. Halbuki syledikleri onu ispat etmektedir. kisini yle uzlatrmak mmkndr: Yasaklanan hilf, cahiliyye devrinde zalim de olsa kendisi ile ittifak yaplan kiiye destek olmay, bir kiinin ldrlmesine karlk btn kabileden intikam almay, haksz olarak miras olmay gerektiren hilfdir. Olumlu olan hilf ise, bunun dnda olup mazluma yardm etmek, din ilerini grmek, kardelik, dostluk, ahdi yerine getirmek gibi mstehap olan eyleri ieren hilftir. Szleme ve ittifak yapanlar arasnda miras olmann neshedildiini belirten bn-i Abbas hadisi daha nce gemiti. Davudi, hilf (kardelik ittifak) yapanlarn, bu ittifak yapt kiinin mirasnn altda birini aldn belirtir. Bu ise sonradan neshedilmitir. Nevevi der ki: Olumsuz olan hilf, eriatn yasaklad miras olmak gibi iler zerine yaplandr. Ancak Allaha itaat ve mazluma yardm veya Allah iin kardelik maksad ile yaplan hilf, tevik edilen bir ittifak trdr. 2 Nevevi Rahimehullah yle der: Kad, Taberinin yle dediini syledi: Bugn hilf yapmak caiz deildir. Hadiste sz edilen kardelik ittifak yapanlarn birbirlerine miras olmalar neshedilmitir. nk Allahu Teala Yakn akrabalar birbirlerine (varis olmaya) daha uygundur 3 buyurmaktadr. Hasan yle der: Hilf ile miras olmak vard, miras ayetiyle neshedildi. Miras olamakla ilgili olarak hilf yapmak, cumhur alimlere gre mensuhtur. Ama slamda kardelik ittifak ve Allaha itaat konusunda ahitleme, iyilik ,takva, hakk tutmak ve yardmlamak iin hilf ise devam etmekte olup mensuh deildir. Bu da hadislerde geen Cahiliyye devrinde olan btn hilfleri slam sadece pekitirmitir sznn anlamdr. slamda hilf yoktur sznden maksat ise, miras olmak ve Allahn yasaklad iler iin yaplan hilf trdr. 4 ki hadisi uzlatrmakla ilgili bn-i Hacer ve Nevevinin bu syledikleri, yasaklanan hilf trnn, cahiliyye dneminden miras kalan ve Cubeyr bin Mutim hadisinde belirtildii gibi eriatn yasaklad hilftir. Olumlu olan hilf tr ise Enes Radyallahu Anhu hadisinde belirtildii gibi Allaha itaat etmek, din, iyilik, takva ve hak iin yardmlamak zere yaplan hilftir. Bu da Ms-
1 2
4 Nisa/33 Fethul-Bari, 10/502 3 8 Enfal/75 4 Sahih-u Mslim erhi, Nevevi, 16/81-82

lmanlar arasnda itaat olan iler konusunda ahitlemenin meruiyyetine dair sylediklerimizi desteklemektedir. Allahu Tealann, Yeminlerinizin balad kimselere de paylarn verin 1 buyruu ile ilgili olarak yaplan aklamalar arasnda Nevevi Rahimehullah slamda hilf yoktur sznden maksadn, taraflarn birbirlerine miras kalmalar ynnde yaplan hilf olduunu belirtir. bn-i Hacer Rahimehullah ise, bn-i Abbastan rivayet edilen hadisin, ahitleme yapan taraflarn, birbirlerinin mirass olabilmelerini neshettiini syler. Ahitleenler arasnda miras olmak u ayetler ile neshedilmitir: (Erkek ve kadndan) her biri iin ana, baba ve akrabann braktndan (hisselerini alacak olan) varisler kldk. Yeminlerinizin balad kimselere de paylarn verin. nk Allah her eyi grmektedir. 2 Yakn akrabalar birbirlerine (varis olmaya) daha uygundur. 3 ..Akraba olanlar, Allahn Kitabna gre, (mirasclk bakmndan) birbirlerine dier mminlerden ve muhacirlerden daha yakndrlar. Ancak, dostlarnza uygun bir vasiyet yapmanz mstesnadr. 4 Bu ayetlerin aklamas iin Taberi, Kurtubi, bn-i Kesir gibi mehur tefsirlere baknz. Bununla beraber hilf (ittifaklama) yolu ile kiilerin birbirine miras olmas konusunun mensuh olduunu zet olarak belirtmeye alacam Allahn izni ile. Cahiliyye dneminde iki kii yardmlamak ve birbirine miras olmak zere birbirleri ile akitleme (hilf) yaparlard. slamn balarnda ve hicretten sonra Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem aralarnda kardelik akitlemesi yaptrmas sebebiyle muhacir ve ensardan olan Mslmanlar birbirlerine varis olurdu. len kiinin yakn akrabas kalmad taktirde hilf orta (akitletii dier Mslman) onun btn mirasn alrd. Bu durum iki aamada neshedildi. 1) (Erkek ve kadndan) her biri iin ana, baba ve akrabann braktndan (hisselerini alacak olan) varisler kldk. Yeminlerinizin balad kimselere de paylarn verin. nk Allah her eyi grmektedir. 5 Bu ayet, mirasn len kiinin akrabalar ile hilf (kardelik akdi) yapt kii arasnda ortak olduunu belirtmitir. Bylece hilf orta mirasn tmn deil, sadece altda birini alr oldu. 2) ..Akraba olanlar, Allahn Kitabna gre, (mirasclk bakmndan) birbirlerine dier mminlerden ve muhacirlerden daha yakndrlar. Ancak,
1 2
4 Nisa/33 4 Nisa/33 3 8 Enfal/75 4 33 Ahzab/6 5 4 Nisa/33
188
EL-UMDE F DADL-UDDE
dostlarnza uygun bir vasiyet yapmanz mstesnadr 1 ayeti ise, hilf ortann miras hakkn tmden neshetti ve mirastan kendisine hibir pay brakmad. Miras hakk neshedilmesine ramen, bn-i Abbasn Radyallahu Anhu rivayetinde belirtildii gibi, yardmlama hakk kald. Bunlar yasaklanan hilf eklinin, miras olmay salayan hilf olduunu, ama yardmlama hilfinin yasaklanmadn belirtmektedir. Daha nce sylediklerimle ilgili alimlerin grlerini aktarmak istiyorum. Bu konuda sylenen eylerin en gzelini bn-i Hacer Rahimehullah bir araya getirmitir. Buhari, bn-i Abbasn Radyallahu Anhu, ..varisler kldk ve Yeminlerinizin balad kimselere de ayetleri ile ilgili olarak yle dediini rivayet eder: Muhacirler Medineye geldikleri zaman akrabal olmakszn ensardan karde akdi yaptklar kiilere miras oluyordu. ..Varisler kldk ayeti inince, bu neshedildi. Sonra Yeminlerinizin balad kimselere de ayeti ile yardm etme, destekleme ve nasihat etme konusunda hilf meselesi kabul edilirken, miras meselesinin neshedilmesi ile beraber, hilf (kardelik akdi) ortana miras konusunda vasiyet etme hakk kald. 2 Yeminlerinizin balad kimselere de ile ilgili olarak bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Muhacirler Medineye geldiklerinde z kardei olmad halde Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yapt kardelik akdi sebebiyle ensardan olan Mslmanlara varis olurlard. bn-i Abbas Radyallahu Anhu, bu ayetin, Rasulullahn kardelik akdi yapt kiiler ile ilgili olduunu syler. Ali Radyallahu Anhu ise bu ayeti, daha geni manada almtr. Taberi, Ali bin Ebi Talipin Radyallahu Anhu yle dediini nakleder: Aralarnda akrabalk olmad halde kiiler birbiriyle kardelik akdi yaparlard ve birbirlerine varis olurlard. Daha sonra bu nesholdu. Said bin Cubeyrden Radyallahu Anhu rivayet edildiine gre yle der: Kii bakasyla akitleir ve ona miras olurdu. Ebu Bekir biriyle akitleti ve ona miras oldu. ..Varisler kldk ayeti inince, bu uygulama nesholdu. Bu rivayette kardelik akdi yapm iki kiinin, ortann mirasndan pay almas bu ayetle neshedildii belirtilmitir. Taberinin, bn-i Abbastan Radyallahu Anhu, Ali bin Ebi Talha kanal ile rivayet ettiine gre, bn-i Abbas yle der: nsanlar aralarnda akitleirdi, biri ld zaman dieri ona miras olurdu. Bunun zerine Allahu Teala, ..akraba olanlar, Allahn Kitabna gre, (mirasclk bakmndan) birbirlerine dier mminlerden ve muhacirlerden daha yakndrlar. Ancak, dostlarnza uygun bir vasiyet yapmanz mstesnadr 3 ayetini indirdi. Akitleme yaplan dostlara mirastan vasiyet etme ise, bunun dndadr. Katadeden aktarlan rivayet ise yledir: Cahiliyye devrinde insanlar aralarnda akitleirler ve Kanm senin kann olsun, bana miras olursun derlerdi.
1 2
33 Ahzab/6 Hadis no: 4580 3 33 Ahzab/6

slam gelince mirastan bunlara altda bir verilmesi emredildi. Sonra ..akraba olanlar, Allahn Kitabna gre, (mirasclk bakmndan) birbirlerine dier mminlerden ve muhacirlerden daha yakndrlar. Ancak, dostlarnza uygun bir vasiyet yapmanz mstesnadr 1 ayeti ile bu da neshedildi. Alimlerden bir topluluk tarafndan birok yollarla bu ekilde nakledildii belirtilmitir. Dorusu da budur. Allahu Teala en dorusunu bilir. Neshin iki kez olmas da muhtemeldir. Birincisi, akitleme yapan kiinin, ortann akrabalarnn dahil edilmeden tek bana miras olduu durumdur. ..Varisler kldk ayeti indiinde hem akit ba olan ve hem de akrabalk ba olan miras konumunda oldu. bn-i Abbas Radyallahu Anhu hadisi de buna gre anlalr. Sonra Ahzab Suresindeki ayet bunu da neshetti ve miras sadece akrabalk ba olanlara verdi. Akitleen iin sadece yardmlama, destekleme ve benzeri eyler kald. Dier rivayetler de buna gre anlalr. bn-i Abbas hadisinde de buna temas vardr. Ancak nesheden ikinci emir, bu hadiste belirtilmemitir. Halbuki mutlaka belirtilmesi gerekirdi. 2 Ahmed akir, bn-i Hacerin Rahimehullah, akitleenlerin mirastan pay almalarnn iki aamada neshedildii grn destekleyerek yle der: Bu gzel ve ince bir tahkiktir. kinci nesheden Akrabalar birbirlerine daha yakndr ifadesini, Taberide bn-i Abbastan yaplan son iki rivayette belirtilmitir. Birinci rivayet olan Buharideki metinde ksaltma vardr. Bu durumda btn rivayetler birlikte dnldnde bn-i Abbas hadisi u anlamda olur: Yeminlerinizin balad kimselere de ayetinin anlam; mirastan paylarn veriniz, eklindedir. Daha sonra ..akraba olanlar, Allahn Kitabna gre, (mirasclk bakmndan) birbirlerine dier mminlerden ve muhacirlerden daha yakndrlar. Ancak, dostlarnza uygun bir vasiyet yapmanz mstesnadr 3 ayeti nazil oldu ve miras neshedildi. Sadece mirastan vasiyet etme, yardm etme, destek olma ve nasihat etme konular kald. Varis olma neshedildikten sonra iyilik olarak kalanlar bunlard. 4 Sonu olarak, btn bunlardan anlyoruz ki, slamda hilf yoktur hadisi ile Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem muhacir ile ensar arasnda hilf yapt hadisi arasnda bir eliki yoktur. Yasaklanan ey; miras olmak ve slamn yasaklad eyler konusunda yaplan akitlemelerdir. Olumlu olan ise, dinin ykledii ileri yerine getirmek iin yaplandr. Nevevi, bn-i Hacer ve bn-i Kesirin Rahimehumullah iki hadisi uzlatrmak iin setikleri yol budur. Olumsuz cmlede belirtisiz (nekre) olarak Hibir hilf yoktur sz umum ifade ettii iin, Enes hadisinin bu genellii tahsis ettii kabul edilir.
1 2
33 Ahzab/6 Fethul-Bari, 8/247-249 3 33 Ahzab/6 4 Umdetut-Tefsir, Muhtasaru Tefsiri bni Kesir, 3/163
190
EL-UMDE F DADL-UDDE
Btn bunlar itaat olan iler konusunda ahitlemenin meru olduunu belirten aklamalardandr. 2- AHTLEMENN YARARI VE AMACI Yaplan ahitlemede mutlaka iki hedeften biri veya ikisi bulunmaldr. Bu hedefler: 1- eriatla Vaciplii Sabit Olan Bir Emri Pekitirmek: Askeri eitim kamp ile ilgili olarak zaten Allah ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allah yolunda cihad, ull-emre itaat etmeyi, srlar saklamay, emanetleri ehline vermeyi, Mslmanlara nasihat etmeyi ve iyilik yapmay emretmitir. Kii yerine getirmek zere sz versin veya vermesin esas olarak bu ileri eriat vacip klmtr. Bunlar yerine getirmeyi taahht eder ve yemin ederse, bu iler iki ynden vacip olur. Birinci yn; eriatla vacip klnm olmas. kinci yn ise ahid veya yaplan yemin ile bu emri yerine getirmenin vacip hale gelmesi. Bylece bu ilerde sz verme ve yemin etmenin yarar, nceden eriatn vacip kldn ikinci kez pekitirmek olmaktadr. Bu konuda bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: taat edecei hakknda ahit bildirmese ve yemin etmese de, ull-emre itaat etmek ve ona t vermek, namaz, oru, hacc, zekat ve Allaha itaat olan dier vacip olan ibadetler gibi, Allahn ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emri gerei kii zerine vaciptir. Bunun iin kii ayrca yemin ederse, Allahn ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yneticilere itaat edip nasihat etmek konusunda emrettiklerini pekitirmi olur. Bu konuda yemin eden kii, ister Allah adna yemin etsin, ister Mslmanlarn yapt baka bir ekilde yemin etsin, yapt yemine bal kalmas gerekir. Yemin etmese de, Allah ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yneticilere itaat edilmesi emrini yerine getirmesi kii zerine vacip iken, bunu yeminle pekitirmesi halinde durum nasl olur? Ayn ekilde yemin etmese bile, Allah ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yneticilere isyan etmeyi ve onlar aldatmay yasaklad iin kiinin bundan kanmas vaciptir. 1 Cerir bin Abdullahn Radyallahu Anhu Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem yapt beyat anlatan hadis bunun rneidir. yle der: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldim ve slam zere sana beyat ediyorum dedim. Her Mslmana nasihat etmek artn da bana kotu. Bu artlar zerinde kendisine beyat ettim. 2 Baka bir rivayette ise yle geer: Na-
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/9-10 Buhari, 58

maz klmak, zekat vermek ve her Mslmana nasihat etmek zere Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem beyat ettim. 1 slam be ey zerine bina edilmitir ve Din nasihattr hadislerinden dolay slam zerine beyat etmek, namaz klmay, zekat vermeyi ve Mslmanlara nasihat etmeyi zaten ierir. Beyatta ayr bir art olarak nasihat etmek gibi aslen vacip olan bir amel belirtilirse, bu o ameli daha da pekitirmi olur. nk bu durumda hem slam vacip kld iin ve hem de beyat akdinde ayr bir art olarak belirtildii iin iki ynden vacip olur. Yani eriat ile ve sz vermek ile vacibiyet gereklemi ve pekimi olur. Dinin vacip kld eyler olmasna ramen, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendisine yaplan beyatlarda bu gibi eyleri art komasnn hikmeti konusunda bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Beyattan maksat, slam zerine ahitlemektir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Tevhidden sonra kotuu ilk art, namazdr. nk bedeni ibadetlerin banda gelir. Sonra zekattr. nk mali ibadetlerin banda gelir. Sonra her toplulua ihtiyalar olan eyleri retirdi. Cerirden Mslmanlara nasihat etmesi konusunda beyat almtr. nk Cerir, halknn by idi. Onlara nasihat etmesini emrederek, kavmine retmesini sylemitir. Abdu Kays heyetiyle de bete bir pay (hums) demeleri zerine beyatlemitir. nk komular olan Mudar kafirleriyle sava yapar ve ganimetler alrlard. 2 Kurtubi Rahimehullah yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, sahabeden beyat alrken, ihtiyacna gre beyat akdi yapard. Bir emri yenilemek, vurgulamak gibi. Bu nedenle beyatlerde lafzlar farkl olmutur. 3 eriatn vacip kld itaat trnden olan iler zerinde yaplan beyat veya verilen szn, o itaatin vacipliini daha ok pekitirdiini ve ahitlemekten birinci hedefin bu olduunu bunlar gstermektedir. 2- eriatn Vacip Klmad eyleri Kiinin Verdii Szlerle Kendisine Vacip Klmas: Adak bunun rneidir. Din bunu kiiye vacip klmamtr. Ama kii, u i yle olursa adak olarak unu yapacam eklinde bir adakta bulunarak kendine vacip klarsa, bu ada yerine getirmesi vacip olur. nk Allahu Teala, adaklarn yerine getirilmesini emretmitir. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Verdiiniz sz de yerine getirin. nk verilen sz, sorumluluu gerektirir. 4 Din kendisine vacip klmad halde kii bir adakta bulunursa, onu yerine getirmesi vacip olur.
1 2
Buhari, 57 Fethul-Bari, 2/7 3 Fethul-Bari, 1/139 4 17 sra/34
192
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bir dier misal, mbah eylerin satdr. Kiinin belirli bir satlk mal olabilir. Din, bunu satmasn emretmedii gibi satacak olursa belirli bir kiiye satmasn da emretmez. Belirli bir kiiye satacak olursa belirli bir fiyatla ve belirli bir cretle satmay emretmez. Ama kii bu mal belirli bir kiiye, belirli bir zaman ve belirli bir cretle satmaya sz verirse, verilen bu szden dolay bunlarn hepsi onun zerine vacip olur. nk Allahu Teala Ey iman edenler, akitleri yerine getirin 1 buyurur. Byle bir sat bata dinin emri olarak kii zerine vacip deildi, ancak kiinin verdii sz ve yapt ahitle zerine vacip hale gelmitir. nk Allahu Teala ahdi yerine getirmeyi emretmitir. Ahit ve sz vermesi olmasayd, kii zerine bunlar vacip olmazd. Allahu Teala Ey iman edenler, ahitleri yerine getirin buyurmaktadr. Dinde aslen vacip olan ameller ile sonradan kiinin belli bir ahitte bulunmas sebebi ile zerine vacip olan eyleri bn-i Teymiye Rahimehullah yle aklar: Allahu Tealann kula vacip kld bir takm ameller, balangtan itibaren kii zerine vacip klnm olabilir. Herkese iman ve Tevhidi vacip klmas gibi. Veya kii sonradan kendisi zerine vacip klm ve yklenmi olduundan dolay kii zerine vacip klnm olabilir. Sz vermesi ve ahdetmesi olmasayd, ona vacip olmazd. Mstehap olan eylerden yaplan adak, sat, nikah, talak ve buna benzer mbah ilerde zerine ald eyleri yerine getirmesinin kii zerine vacip olduu gibi. nk bunlar balangtan itibaren kii zerine vacip deildi. Ya da her iki ynden zerine vacip klnm olabilir. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve yneticilere, iitip, itaat etmek zere beyat etmesi gibi, Allah ve Rasulnn emrettii eyleri yerine getirmek zere kiilerin aralarnda ahitlemeleri gibi. 2 Ayn konuyu baka bir yerde aklayarak yle der: Akitlerde vacibiyet ya kiinin kendisi zerine almasyla veya Allahn ona emretmesiyle meydana gelir. Kiinin kendisinin zerine ald eyleri, yerine getirmesi ve hyanet etmemesi gerekir. ariin emrettii eyler de ise kendisi zerine almasa bile, yerine getirmesi vacip olur. Kitaplara ve peygamberlere iman, akrabalk haklarn gzetmek gibi Allahu Tealann yerine getirilmesini emrettii amelleri yapmak bu kabildendir. Allahu Teala, Kuran- Kerimde her iki durumu da belirterek yle buyurur: Onlar Allahn gzetilmesini emrettii eyleri gzeten, Rablerinden saknan ve kt hesaptan korkan kimselerdir. 3 Allahu Tealann gzetilmesini emrettii eyler, Allahu Tealann kendisinin, kul zerine vacip kld eylerdir. Kiinin, sz verdii veya adakta bulunduu eyler ise, kiinin kendisinin yine kendisi zerine vacip kld
1 2
5 Maide/1 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 29/345-346 3 13 Rad/21

eylerdir. Bu nedenle Allahu Tealann Kitabna aykr olmad srece, ahdini yerine getirmesi ve bozmamas vaciptir. 1 Btn bunlardan hareketle emir ile kamp yeleri arasnda ahitlemede bulunmak; cihad, emire itaat etmek, srlar saklamak, emanetleri sahiplerine vermek, Mslmanlara nasihat etmek gibi batan dinin emrettii eyleri pekitirmeyi ierebildii gibi, emirin yelere belirli bir ii art komas, belirli sreler dnda kamptan ayrlmamalar, uyumak, yemek, eitim iin belirli sreler belirlemesi gibi haram olmayan ve eiratn nceden vacip klmad eyleri yelerin taahht etmesi gibi eyleri de ierebilir. Ahitlemede koulan bu artlar kampn i ynetmeliini ve dzenini oluturur. Bunlardan bazs eriatn vacip kld eylerdir. Ahitlemek sadece onlar pekitirir. Bazs ise eriatn deil, kiilerin ahitlemesi sebebiyle zerlerine vacip hale gelmitir. Ahitlerde koulan artlar konusunda bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Snen kitaplarnda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: Haram helal veya helali haram klan art dnda, Mslmanlar kendi artlarn yerine getirirler. Hkmdarlar, kabileler, ittifaklar ve buna benzer eyler arasnda koulan btn artlar, Mslman alimlerin ittifak ile bu hkme tabidir 2 Baka bir yerde de yle der: zet olarak, insanlar arasnda koulan btn artlar, akitler ve kardelik ahitlemeleri gibi eyler iin Allahn Kitab ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine baklr. Kitap ve Snnete uygun olan her art, yerine getirilir. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur; Yzlerce defa da art koulmu olsa, Allahn Kitabna uymayan her trl art geersizdir. Allahn Kitab uyulmaya daha layktr ve onun art daha salamdr. Sat, ba, vakf, adak, yneticilere beyat akdi, ilim ehli ile ahitlemek, kardelik ahdi, kabile ve nesep zerinde yaplan ahitler gibi konularda koulan btn artlar byledir. 3 bn-i Teymiyenin Rahimehullah szlerinde kapal bir yer vardr. Kapal olan bu yer; Aieden Radyallahu Anha gelen, Kim Allahn Kitabnda olmayan bir art koarsa, o art reddedilmitir hadisindeki ifadedir. Bu ifadeye gre emir, kamp yelerine iki ayda ancak bir kez kamptan ayrlmalarn art koacak olursa, bu geersiz olur. nk Allahn Kitabnda byle bir ey yoktur. Halbuki bunun anlam byle deildir. Kastedilen asl mana ise, bizzat artn Kitapta ve snnette yer almas deil, bu ikisine aykr olmamasdr.
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 29/341-342 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 11/89-90 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/97-98
194
EL-UMDE F DADL-UDDE
bn-i Teymiye Rahimehullah, kapall gidermek iin bunu belirterek art, ne zaman Allahn ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem artna aykr olursa geersiz olur demitir. Baka bir yerde de bunu aklayarak yle der: Kural udur: Aksine delalet olmadka artlarda asl olan, shhat ve balayclktr. Hatta Aie Radyallahu Anha hadisinden dolay, sahih olduu belli bir delil ile sabit olmad srece, koulan artn sahih olmayaca da sylenmitir. Halbuki birincisi dorudur. nk Kitap ve snnet, ahitleri ve akitleri yerine getirmenin vacip olduunu sylemi ve hyanet etmenin haramln belirtmitir. Ancak bu, art koulan eyin Allahn Kitabna ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine aykr olmamasna baldr. art, ikisine veya birine aykr ise, o zaman geersiz olur. Bu da Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Yzlerce defa da art koulsa, Allahn Kitabna uymayan her trl art geersizdir. Allahn Kitab uyulmaya daha layktr ve onun art daha salamdr sznn anlamdr. Kim bir art koarsa ve Allahn Kitabnda olmayan ifadeleri, yani art koulan eyin Allahn Kitabnda olmamas, Allahn mbah klmad eylerden olmas anlamndadr. Allahu Teala, hem art koma ve hem de art koulan ey hakknda bir ey bildirmemi ise, o durumda bu Allahn Kitabna ve artna aykr saylmaz. Bu nedenle byle bir durumda Allahn Kitab uyulmaya daha layktr ve onun art daha salamdr denilemez. Allahn Kitabnda olmayan bir art koarsa sz, Allahn Kitabna aykr olmayan art komas anlamndadr. 1 Sonu olarak, Mslmanlar arasnda ahitler caizdir. Bunlar ya nceden dinin vacip kld bir emri tekid eder veya eriata aykr olmad srece nceden dinin vacip klmad eyleri, kiilerin zerlerine grev olarak almalar sebebiyle vacip klar. bn-i Teymiye bununla ilgili olarak yukarda aktarld gibi unlar syler: Allahu Tealann kula vacip kld bir takm ameller, balangtan itibaren kii zerine vacip klnm olabilir. Herkese iman ve Tevhidi vacip klmas gibi. Veya kii sonradan kendisi zerine vacip klm ve yklenmi olduundan dolay kii zerine vacip klnm olabilir. Sz vermesi ve ahdetmesi olmasayd, ona vacip olmazd. Mstehap olan eylerden yaplan adak, sat, nikah, talak ve buna benzer mbah ilerde zerine ald eyleri yerine getirmesinin kii zerine vacip olduu gibi. nk bunlar balangtan itibaren kii zerine vacip deildi. Ya da her iki ynden zerine vacip klnm olabilir. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve yneticilere iitip, itaat etmek zere beyat etmesi gibi, Allah ve Rasulnn emrettii eyleri yerine getirmek zere kiilerin aralarnda ahitlemeleri gibi. 2
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 29/346-347 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 29/345-346

Buradaki ki ynden de vacip klabilir sz; Allahu Teala vacip kld iin insanlara vacip olan ve bununla beraber bir de insanlar sz verip ahdettii iin kendilerine vacip olan anlamndadr. Buna rnek olarak da insanlarn Allah ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emrettii eyleri yapmak zere ahitlemelerini misal olarak vermitir. Askeri eitim kamplarna katlmak ve el-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati kitab yazarnn kar kt, slam iin alan Mslman cemaatlerin kurulmas konular da bunun kapsamna girmektedir. Bu kamplarn ve Allahn sznn stn olmas gayesi ile, hakk desteklemek iin alacak cemaatlerin olumas iki ynden vaciptir: 1- nk bunu asl olarak eriat vacip klmtr. Allahu Teala yle buyurur: yilik ve takva zerinde yardmlanz 1 , Sizden, iyiye aran, doruluu emreden ve fenalktan meneden bir cemaat olsun. te baarya erienler yalnz onlardr. 2 Mmin erkekler ve mmin kadnlar birbirlerinin velileridir; iyiyi emreder ktlkten alkorlar; namaz klarlar, zekat verirler, Allah'a ve Rasulne itaat ederler. te Allah bunlara rahmet edecektir. Allah phesiz gldr, hakimdir. 3 Son ayet, iyilii emretmek ve ktl yasaklamak iin mminler arasnda muvalatn (dostluun) nemini, onlarn kurtulua ereceklerini ve Allahn kendilerine rahmet edeceini belirtmektedir. Daha nce de sylediimiz gibi slamn izzeti, gc, kuvveti ve stnl ancak imani beraberlik ve kardelik ile meydana gelebilir. Mminlerin bir araya gelmesi ve dinin vaciplerini yerine getirmesi ise ancak kendi aralarnda yardmlamalar ile gerekleebilir. 2- Bu cemaatlerin bu ii yerine getirmeleri, itaat olan iler iin aralarnda ahitlemeleri ve akitlemeleri ile olur. Bu ise caizdir. Davet, cihad, emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker gibi itaat olan ileri yerine getirmek, hem eriatn vacip kld ve hem de ahitlemenin gerektirdii bir vacibiyettir. Allahu Teala; Verdiiniz sz de yerine getirin. nk verilen sz, sorumluluu gerektirir 4 buyurmaktadr. Bu nedenle bu i, her iki ynden de vacip konumdadr.
1 2
5 Maide/2 3 Ali mran/104 3 9 Tevbe/71 4 17 sra/34
196
EL-UMDE F DADL-UDDE
3- AHDN BELL BR SRE LE SINIRLANDIRILMASI CAZ MDR? Mslmanlar arasnda ahdin belirli bir art ve belirli bir i iin olmas caiz olduu gibi, bu ahdin belirli bir sre ile snrl olmas da caizdir. Mesela kamp emiri, fertlerden eitimin ay srmesi konusunda bir sz alabilir. Bu sre bitince ahdin balaycl da sona erer. Maslahat (elde edilecek fayda), daha uzun sreyi gerektiriyorsa, emirin bu sreyi yenilemesi gerekir. Belirli trden silahlarla eitim iin emir, fertlerden uzun veya ksa sre iin ahit alabilir. Baka bir eitim verilecekse, bu durumda ahdi yenilemesi ve onu da belirtmesi gerekir. Ama sre belirsiz ve yelerden biri kampta mesela iki aydan fazla kalma imkanna sahip deilse, bu durumda bu ferdin iki aydan fazla kalamayacn belirterek bunu art komas ve sre bitiminde gitmesi caizdir. Emir de, ferdin bu artn kabul edebilir veya reddedebilir. Yneticinin art kabul veya reddetmesi, eitim iin ve dier yeler iin genel yarara binaen olmas gerekir. Bu karar, kiiye, arzuya ve hevaya gre olmamas lazmdr. ra konusunu ilerken yneticinin varlnn, halkn yararn gzetmesine bal olduunu belirtmitim. Ahdin sreli olmasnn caiz olduunun delilleri, ahdin meuriyyeti ile ilgili verilen delillerdir. Mesela; Yakup Aleyhisselam ile oullar arasndaki ahit, belirli bir artla muayyen bir i iin yaplmtr. O da kendilerini dman kuatmad srece olunu kendisine geri getireceklerine yemin etmelerini art komasdr. (Yakup) dedi ki: Kuatlmanz (ve aresiz kalma durumunuz) hari, onu bana mutlaka getireceinize dair Allah adna bana salam bir sz vermediiniz takdirde, onu sizinle beraber gndermem. Ona istedii ekilde sz verdiklerinde dedi ki: Sylediklerimize Allah ahittir. 1 Musa ile Hzr Aleyhimesselam arasndaki ahitler de belirli bir i ve belirli artlar iindi. Hzr Aleyhisselam iin Allahu Teala yle buyurur: O da: "O halde, bana uyacaksan, ben sana anlatmadka her hangi bir ey hakknda bana soru sormayacaksn" dedi. 2 Yine Musann Aleyhisselam kendi kendine kotuu art ile ilgili olarak Allahu Teala yle buyurur: Musa: "Bundan sonra sana bir ey sorarsam bana arkada olma, o zaman benim tarafmdan mazur saylrsn" dedi. 3 Ali bin Ebi Talib ile Ebu Zer Radyallahu Anhuma arasndaki ahit de belirli bir i ve belirli bir art iindi. Ebu Zer, Mekkeye geli sebebini anlatt taktirde Ali ona istediini gsterecekti.
1 2
12 Yusuf/66 18 Kehf/70 3 18 Kehf/76

Ali bin Ebi Talib ile Osmann huzurunda Abdurrahman bin Avfn Radyallahu Anhum ikisinden en faziletlisini semek zere verdii sz. En faziletli olannzdan sapmamak zere Allaha sz veriyorum dedi. Bu ahit, belirli bir i iin yaplmtr. Btn bunlar belirli iler iin yaplan ahitlerdir. O iin bitimiyle verilen ahit de son bulmu olur. Belirli bir sre iin yaplan ahitlere rnek olarak da unlar belirtebiliriz: Musa Aleyhisselam ile salih adam (Kurtubinin tercihine gre uayb Aleyhisselam) arasnda Medyende yaplan akit. Yaplan i belirtilmedii halde sre belirlenmiti. Kadnlarn babas: "Bana sekiz yl almana karlk bu iki kzmdan birini sana nikahlamak istiyorum. Eer on yla tamamlarsan o senden bir ltuf olur. Ama sana arlk vermek istemem. naallah beni iyi kimselerden bulacaksn" dedi. Musa: "Bu seninle benim aramdadr. Bu iki sreden hangisini doldurursam dolduraym bir ktle uramayacam. Sylediklerimize Allah vekildir" dedi. 1 Buhari, Sahihinde bu ayet ile ilgili olarak; Kiinin, Birini cretle altrp Sreyi Belirttii Halde Yapaca i Belirtmemesi olarak isimlendirdii bb bal altnda bir blm ayrmtr. 2 Btn bunlar ahitlerin belirli bir sre ve belirli bir i iin olmasnn caiz olduunu gsteren delillerdir.
1 2
28 Kasas/27-28 Bkz: Fethul-Bari, 4/444
198
EL-UMDE F DADL-UDDE
4- AHTLER YAZMAK VEYA AHTLER GSTERMEK VACP MDR? Ahitlerin yazlmas ve ahitlerin tayin edilmesi vacip deil, caiz ve menduptur. Ama nikah akdi gibi sahih olmasnn artlar arasnda, ahitlerin olmasn nasslar belirtiyorsa, orada ahitlerin bulunmas vaciptir. Bunun delillerini burada, tafsilatl olarak aktarmamzn imkan bulunmamaktadr. Bu nedenle Mslmanlar arasnda itaat olan iler iin ahitler yapma meselesiyle ilgili olarak, bu ahitler yazl hale getirilmese de ve ahitler tayin edilmese de sahih olduunu sylyoruz. Yazmak ve ahitler gstermek de caizdir. Delil olarak ise ahitlerin meruiyyetini anlatrken, yazma ve ahit gstermenin olmadn grdk. yle ki: Yakup Aleyhisselam ve oullar arasndaki ahidleme. Musa ile Hzr Aleyhimesselam arasndaki ahidleme. Buhari nsanlarla Szl Olarak Ahidleme Bab bal altnda, bunu belirtmitir. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: arttr, derken yce Allahn Bundan sonra sana bir ey sorarsam, bana arkadalk yapma buyruuna ve Musann bunu kabul ettiine iaret etmitir. Bunu ne yazdlar, ne de kimseyi ahit tuttular. 1 Musa Aleyhisselam ile salih adam arasnda Medyende yaplan ahit. Musa: "Bu seninle benim aramdadr. Bu iki sreden hangisini doldurursam dolduraym bir ktle uramayacam. Sylediklerimize Allah vekildir" dedi. 2 Kurtubi yle der: Sylediklerimize Allah vekildir" sz Musann olduu gibi, kzn babasnn sz olduu da sylenir. kisi de Allahu Tealay ahit gstermekle yetinmi ve bakalarn ahit gstermemilerdir. 3 Ancak bu, nikah akdinde ahit gstermemenin caiz olduuna dair delil olarak kullanlmaz. nk bizden ncekilerin uygulamasnda byle bir ey sahih olsa bile, bizim eriatmzda sahih deildir. Ali ile Ebu Zer de Radyallahu Anhuma aralarndaki ahdi yazmadlar ve ahitler gstermediler.
1 2
Fethul-Bari, 5/326 28 Kasas/28 3 Tefsiru Kurtubi, 13/280

Ahitleri Yeminle Pekitirmek Mslmanlar arasnda yaplan ahitleri ve szlemeleri, mahkemede ahitlere yemin ettirilmesi gibi eylerle pekitirmek caizdir. Pekitirme sz, yer, zaman ile veya bunlardan biri ile yaplabilir. Pekitirmenin asl Allahu Tealann u buyruudur: Ey iman edenler! Birbirinize lm gelip atnca vasiyet esnasnda iinizden iki adalet sahibi kii aranzda ahitlik yapsn. Yahut seferde iken banza lm musibeti gelmise sizden olmayan, baka iki kii (ahit olsun). Eer pheye derseniz o iki ahidi namazdan sonra alkorsunuz: Bu vasiyet karlnda hibir eyi satn almayacaz, akraba (menfaatine) de olsa, Allah (iin yaptmz) ahitlii gizlemeyeceiz. (Aksini yaparsak) bu takdirde biz elbette gnahkarlardan oluruz diye Allah zerine yemin ederler. 1 Szl pekitirme, Allahn isim ve sfatlarndan bazs ile kiilerin yemin etmesiyle olur. Kendisinden baka ilah olmayan, gayb ve ehadeti bilen, rahman ve rahim olan, talip ve galip, zahir ve nafi olan, gzlerin gizli baklarn ve kalplerin gizlediini bilen Allaha yemin ederim demek gibi. Bu yemin ekli, bn-i Abbastan rivayet edilmitir. Zaman ile pekitirmek de ikindi namazndan sonra yemin etmekle olur. Allahu Teala: Onlar namazdan sonra alkoyarsnz, onlar da yemin ederler buyuruyor. Alimlerin ouna gre ayetteki namazdan maksat, ikindi namazdr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u buyruunda bu aka belirtilmitir: Kyamet gn Allah kii ile konumaz .... ikindiden sonra birine bir mal satarken, syledii fiyat kendisine verilmedii halde, verildiine dair Allahu Teala adna yemin eden ve bu yemini sebebi ile alcnn kendisine inand kii. 2 Buhari Ebu Hureyreden de Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet eder: Kyamet gn Allah kii ile konumaz .... ikindiden sonra birine bir mal satarken, syledii fiyat kendisine verilmedii halde, verildiine dair Allahu Teala adna yemin eden ve bu yemini sebebi ile alcnn kendisine inand kii. 3 Yer ile pekitirmek ise Mekkede Rkun ile Makam arasnda, Kudste kayann yannda ve baka yerlerde minberlerin yannda yemin etmekle yaplr. Malik, Ahmed ve afii, Cabirden Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet eder: Kim minberim zerine yalan yere yemin ederse atete yerini hazrlasn. Baka mescitlerin minberleri de buna kyas edilir. Cabirden rivayet edilen bu hadis iin el-Bani, rvaul-alil de sahih olduunu sylemitir. 4 Bu konunun ayrntlar fkh kitaplarnn yarg ve ahitlikler blmlerinde belirtilmektedir.
1 2
5 Maide/106 Buhari, bn-i Abbastan rivayetle, Hadis no: 7212 3 Buhari, Hadis no: 7446 4 Bkz: Hadis no: 2697
200
EL-UMDE F DADL-UDDE
5- BU AHDLER, BEYAT OLARAK SMLENDRLR M? bnul-Esir, beyat yle tarif eder: Beyat, muakede (akidleme) ve muahededen (ahidleme) ibarettir. Sanki taraflardan her biri sahip olduu eyi, zel iini, itaatini ve ilerinin ynetimini dierine satm olur. 1 Rab elIsfahani de Sultana beyat etmek, elinden geldii kadar ona tam itaat edeceini kabullenmek demektir. Buna beyat ve mubayaa (beyatlemek) denir der. 2 bn-i Haldun yle der: Beyat, itaat etmek zere verilen ahittir. Beyat eden kiinin, yneticisine, hem kendisinin ve hem Mslmanlarn ilerine bakmas iin sz vermesi, bu konuda kendisine kar kmamas, sevdii ve sevmedii eylerde ykleyecei her ite itaat edeceini kabul edip sz vermesi demektir. Emire beyat ettikleri ve sz verdikleri zaman ahdi pekitirmek iin onunla el ele tutuurlard. Bu da satc ve alcnn tutumasna benzemitir. Bu nedenle ismine, beyat denilmitir. Baa (satt) kipinin mastardr. Beyat ellerle tokalamak eklinde yaplmtr. Dilde ve eriatn rfnde beyatn anlam budur. Akabe gecesi ve aacn altnda Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem yaplan beyat anlatan hadiste kastedilen budur. 3 Beyat, akit ve ahittir. Kitap ve Snnetle ynettii srece yneticiye, dinlemek ve itaat etmek zere verilen sz anlamnda kullanm ar basmtr. bn-i Hacer yle der: mama beyat etmede asl olan, hak ile amel etmesi, hadleri uygulamas, emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnkeri yerine getirmesi art ile ona beyat etmektir. 4 Buhari, Abdullah bin merin, Abdulmelik bin Mervana mektup yazarak u ekilde beyat ettiini rivayet eder: Allahn Kitab ve Rasulnn snnetine gcm yettii kadar bal kalmak zere sana beyat ediyorum. 5
1 2
bnul-Esir, en-Nihaye, 1/174 Isfahani, el-Mfredat 3 bn-i Haldun, Mukaddime, 209 4 Fethul-Bari, 13/203 5 Hadis no: 2272

Kiilerin Birbirlerine Verdii Szler, Beyat Olarak simlendirilir Mi? Kamp emirinin, fertlerden ald ahit veya Mslman cemaatlardan birinin, yelerinden ald szn, beyat olarak isimlendirilmesi caiz olur mu? Bunu caiz grenler, beyatn szlk anlamn asl olarak alrlar. Ki bu durumda beyatn manas akitleme (anlama) ve ahitleme (sz verme) manasna gelir. Bunu caiz olarak grmeyenler ise, beyat kelimesinin genel olarak kullanld manasn esas olarak alrlar. Ki bu zellikle Mslman imama yaplan ahitleme manasnda ele alndndadr. Yanl anlamay nlemek iin, bu ahitlemelerin beyat olarak isimlendirilmemesi daha iyidir. Zihinlere ilk gelen budur. Ancak sahabenin uygulamas bunun caiz olduunu, yani Mslmanlar arasndaki ahitlemelere de beyat adnn verilebileceini gstermektedir. Bunun rnekleri ise unlardr: Yermuk gn krime bin Ebi Cehlin, insanlardan lm zerine beyat almas. Ahitlemelerin meruiyyeti konusunda bu olay ele almtk. 1 Bilindii gibi krime Radyallahu Anhu Mslmanlarn imam veya komutan deildi. Bu beyat ars da, iinde Bedir ehlinden yz kiinin bulunduu, bin kadar sahabenin Radyallahu Anhum nnde meydana gelmitir ve onlardan hibiri, bn-i Kesirin kendi senediyle belirttii gibi, buna kar kmamtr. Dolaysyla bu, Mslmanlar arasnda itaat olan iler iin yaplan ahitlemelerin de beyat olarak isimlendirilebileceini gsterir. Sffn Savanda Kays bin Sadn, nc birlik konumundaki krkbin kiilik ordusu adna, Aliye Radyallahu Anhu lm zerine beyat etmesi. 2 krimenin beyat iin sylenenler bu olay iin de geerlidir. Rivayetin senedi sahihtir. Buhari, Abdullah bin Zeydin Radyallahu Anhu yle dediini rivayet eder: Harra gn biri kendisine gelerek bn-i Hanzalann lm zerine insanlarla beyatletiini syledi. Bunun zerine: Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra bu konuda kimse ile beyat yapmam dedi. 3 Harra, Medineye 63 kilometre uzaklkta bir yerdir. Ktlkler ilediinin yaygnlamas zerine Medine halk Yezid bin Muaviyeyi iktidardan uzaklatrnca Abdullah bin Hanzalaya ensarn emiri olarak, Abdullah bin Mutiye ise Kureyin emiri olarak beyat ettiler. Abdullah bin Hanzala sahabedir. Babas Hanzala, Uhudta ehid olmu ve melekler tarafndan ykand belirtilmitir. Yezidin ordusuna kar savamak zere halk Hanzalann oluna beyat etmitir. Abdullah bin Zeydin kar kt ey beyat etmek
1 2
Bkz. el-Bidaye ven-Nihaye, 7/11-12 Bkz. Fethul-Bari, 13/63 3 Buhari, Hadis no: 2959, Kitabul-Cihad
202
EL-UMDE F DADL-UDDE
deil, lm zerine beyat etme meselesidir. Yezidin iktidardan uzaklatrlmasn eletirenler arasnda Abdullah bin mer, Ali bin Hseyin, Muhammed bin Hanefiyye vard. Ancak Yezide kar kp Hanzalann oluna beyat edenlerin says daha oktu. bn-i Kesir yle der: Medine halknn birinden naklederek Medaini yle der: Zuhriden Harra gn ka kii ldrld? diye sordum. Ensar ve muhacirlerin nde gelenlerinden yediyz kii, bununla beraber insanlarn iyilerinden ve tanmadklarmdan da onbin kii ldrld dedi. 1 Bu tr beyatler ve zalim yneticilere kar selef imamlarnn tavrn ileride belirteceiz. Ahitlere beyat isminin verilmesinin sahabe zamannda bilinen bir ey olduu ve kimsenin buna kar kmad anlalmaktadr. Bu mesele neredeyse sahabenin icmalar kapsamna girmitir. Caiz olmadn syleyenler de isimlendirmeye deil, bu beyatn ekline kar kmtr. Abdullah bin Zeyd, lm zerine beyat etmeye kar km ve bunun Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem mahsus olduunu sylemitir. Halbuki Abdullah bin Zeydin bu syledii, krimenin ve Kays bin Sadn lm zerine askerlerden ahit almasyla elimektedir. phesiz Abdullah bin Zeydin dedii ancak, Rdvan beyatnn lm zerine yapldn kabul ettiimizde szkonusu olabilir. 2 bn-i merin Radyallahu Anhu Medinelilere kar kmas da isimlendirme olarak deil, beyat ettikten sonra Yezide kar kmaya itiraz niteliindedir. 3 Bu nedenle, Kufe halk Hasan bin Aliye beyat ettikleri zaman byle bir tepki gstermemitir. nk Hseyin Radyallahu Anhu, Yezide beyat etmeyi reddetmitir. bn-i mer, Hseyine, sadece Iraka gitmemesini tavsiye etmitir. 4 bn-i Abbas da Radyallahu Anhuma byle yapm ve unu eklemitir: Gideceksen Yemene git, orada kaleler ve vadiler vardr. Babann da taraftarlar vardr. Halktan uzak bir yerde ol, onlarla yazma yap ve davetilerini onlara gnder. Byle yaptn zaman umarm istediin olur. 5
1 2
El-Bidaye ven-Nihaye, 8/321. Yine bkz: 8/217 vd. Fethul-Bari, 6/117-119, 13/68-71 Fethul-Bari, 6/118 3 Fethul-Bari, 13/68 4 bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 8/160 5 bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 8/160

6- BU BEYATLAR LE MAMA YAPILAN BEYAT ARASINDAK FARK kisi arasnda birok ynden farklar vardr. Bunlarn nemlileri ise yledir. Birincisi: Beyat Yapan Asndan: Mslmanlarn imamna beyat, mmet ierisinden hal ve akd ehli veya nceki halifenin, kendisinden sonra bir kiiyi halife olarak tayin etmesi ile yaplr veya biri silah gc ile iktidar ele geirebilir. nsanlarn itaat olan ilerde birbirine beyat etmesi iin ise buna ihtiya yoktur. nsanlar, itaat olan iler iin aralarnda beyatleebilirler. kincisi: Kendisine Beyat Edilen Asndan: mam olarak kendisine beyat edilen kiinin, bu grev iin gerekli artlar tamas gerekir. 1 Silah gc ile ele geirenler ise bu artlarn bazsndan muaf olurlar. nsanlarn birbiriyle yapt beyatlarda ise bu artlar yoktur. Halk istedii gibi beyatleebilir. ncs: Beyatn Konusu Asndan: mama yaplan beyat ona baz grevler ykler. Bunlar genel olarak Mslmanlara slam eriatnn hkmlerini uygulamak olarak zetlenebilir. Maverdi bunlar on madde halinde belirtmitir. 2 Ayn ekilde bu beyat, mmet zerine de iitip itaat etme grevini ykler. 3 Ancak insanlarn kendi aralarnda yaptklar beyatlemeye (ahitlemelere) gelince, herhangi bir snrlandrma yapmadan cihad, emri bil-maruf nehyi anil-mnker, slama davet, mazluma yardm etmek ve imann bir paras olarak yoldan zarar veren eyleri kaldrmaya kadar her trl itaat olan iler zerinde beyatleilebilir. Drdncs: Vaciplik ve Balayclk Asndan: Mslmanlarn imamna yaplan beyat, btn Mslmanlar zerine vaciptir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Halifeler olacak ve oalacaktr buyurdu. Bunun zerine, O zaman bize ne emredersiniz? dediler. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Kim nce olursa, onun beyatna bal kalnz, dedi. 4 Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, yaplan beyata bal kalmay emretmi ve beyat etmeyenleri de yle ktlemitir: Beyat etmeden len, cahiliyye lm zere lr. 5 Mslmanlarn cemaatine ve
1 2
Bkz: Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 7 Bkz: Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 15-16 3 Bkz: Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 17 4 Ebu Hureyreden rivayet olunmutur. Mttefekun Aleyhi 5 Mslim
204
EL-UMDE F DADL-UDDE
imamna bal kalrsn. 1 Ahmed bin Hanbel yle der: Allaha ve ahiret gnne iman eden kimsenin, iyi veya facir olsun, silah gc ile iktidar ele geirip halife adn alan kiiyi imam olarak grmemesi helal olmaz. nk o mminlerin emiridir. 2 Bu mesele, nemine binaen Ehl-i Snnet velCemaatin itikad kitaplarnda ele alnmtr. nsanlarn itaat olan iler iin kendi aralarnda yaptklar beyatler ise, ancak bunu kendi rzalar ile yapanlar balar. Mesela iki kiinin Kuran- Kerimi ezberlemek zere ahitlemeleri gibi. Kuran ezberlemek, aslnda farz- ayn deildir veya her Mslmana vacip deildir. Ama iki kii bu konuda ahitleirse, bunlarn zerine bu i vacip hale gelir. Sonu olarak, imama yaplan beyata bal kalmak, asl olarak vaciptir. Ama kiilerin ahitlemesiyle meydana gelen beyat, bu kiilerin verdikleri sz sebebiyle balayc olur. Mslmanlarn imamna beyat, her Mslman iin vacip ve balaycdr. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Mslmanlarn cemaatine ve imamna bal kalrsn.. Ancak kiilerin birbirlerine beyat herkes iin deil, sadece bu ahitlemeyi yapanlar iin balaycdr. Burada dikkat ekmek istediim bir nokta bulunmaktadr. Gnmzde cihad her Mslmann zerine farz- ayn konumundadr. Aslen vacip olan cihad amelini yapan bir cemaat bulunduu zaman, Mslmann onlarla beraber cihada katlmas gerekir. Daha nce de belirttiimiz gibi, bir memlekette birden fazla bu ii yapan cemaat varsa, onlardan hak zere bulunan en eski olana katlmak gerekir. Cihad ameli iin alan cemaatler, ayr ayr memleketlerde ve saylar da birden fazla ise, bu durumda dmana kar en tehlikeli boyuta ulam ve neticeye en yakn cemaate yardm etmek Mslmanlar zerine vaciptir. Beincisi: Beyatn Sresi Asndan: mama yaplan beyat, grevi yerine getirmesini engelleyici bir sakatlk ya da lm gibi bir durum olmad, dinden dnmedii, kfr veya bidat tr fiilleri ilemedii srece, imamn lmne kadar devam eder. 3 Ama insanlarn kendi aralarnda yaptklar beyatlerin, bir sebep ile son bulmas caizdir. Taraflar bunun sresini kendi iradeleriyle belirleyebilirler. Altncs: Beyatn Says Asndan:
Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kim nce olursa, onun beytna bal kalnz 4 ve
1 2
Ayn vakitte birden fazla imama beyat etmek caiz deildir. Rasulullah
Mttefekun Aleyhi Bkz. Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 20, 23 3 Bkz. Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, imamn azledilmesini gerektiren sebepler ksm, 1720 4 Mttefekun Aleyhi

yine ki halifeye birden beyat edilirse, ikincisini ldrn 1 buyurmutur. Birden fazla Mslman imamn olmas sahih olmad gibi, imam olarak birden ok kiiye beyat etmek de sahih olmaz. Ancak insanlarn kendi aralarnda yaptklar beyatler birden fazla olabilir. Yeter ki beyat eden kii bunu gze alabilsin. Mesela bir kii Kur-an ezberlemek zere biri ile szleebilir, ayn kii hadisleri ezberlemek zere bir bakasyla da szleebilir. Yeter ki verdii btn szleri tutabilsin. Ama cihad zerinde ancak bir tarafla ahitleme yaplr. nk ayn anda ancak bir tarafn yannda cihad edebilir. Ayrca cihad iin alan cemaatlerin birden ok olmas da doru deildir. Zira cihad, ancak g ve kuvvetle yaplabilir. Allahu Teala; Mmin erkekler ve mmin kadnlar da birbirlerinin velileridir. Onlar iyilii emreder, ktlkten alkorlar 2 buyurur. okluk ise, ayette bahsedilen mminler arasndaki muvalata (dostluk) aykr olduu gibi, ayn zamanda da Mslmanlarn gcnn kaybna sebep olur. Baka bir ayette ise Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne itaat edin, birbiriniz ile ekimeyin. Sonra korkuya kaplrsnz da kuvvetiniz gider. Bir de sabredin. nk Allah sabredenlerle beraberdir. 3 Nitekim ayrlk, ortak planlamann ve dzenlemenin olmamas sebebiyle her cemaatin dierinden zarar grmesine de yolaar. Mesela bir cemaat askeri bir operasyon dzenlerken, dman bunu bahane ederek hazrlkl olmayan dier cemaate ldrc bir darbe vurabilir. Halbuki eri kural, zararn nlenmesi gerektiini bildirmektedir. Btn bunlar, ayrla dmenin ktlkleridir. Bu kitabn nc blmnn sonunda bu afetin ilac zerinde durduk.
1 2
Mslim 9 Tevbe/71 3 8 Enfal/46
206
EL-UMDE F DADL-UDDE
7- BEYAT KONUSUNDAK HADSLER Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile sahabe Radyallahu Anhum arasnda meydana gelen beyatler dnda, beyatten sz eden btn hadislerin Mslmanlarn imamna yaplan beyat anlamnda alglanmas gerekir. Yaptmz inceleme sonunda bunun byle olduunu tespit ettik. Cemaatler ierisinde yaplan ahitlemeler beyat olarak isimlendirilse ve bu isimlendirme caiz olsa da, bu hadislerin cemaatler ierisinde yaplan bu beyatlere hamledilmesi doru deildir. Beyatn getii hadisler, imama yaplan beyat ile kaytl olarak veya imam belirtilmemi olarak sylenmitir. Alimlerin cumhuruna gre hkm ve sebep bir olduu zaman mutlak olan ifadelerin, belli bir ey ile kaytl olan ifadelere hamledilmesi gerekir. Beyatn, imam ile kaytlandrlm olarak getii hadislerden bazlar unlardr: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Halifeler olacak ve oalacaktr buyurdu. Bunun zerine, O zaman bize ne emredersiniz? dediler. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Kim nce olursa, onun beytna bal kalnz dedi. 1 ki halifeye beyat edilirse, ikincisini ldrnz. 2 Kim gnlden elini vererek bir imama beyat ederse, elinden geldii kadar ona itaat etsin. Baka biri imam olarak ortaya karsa, boynunu vurunuz. 3 Beyatn mutlak olarak getii hadisler ise unlardr: Bunlardan en nemlisi bn-i merin Radyallahu Anhu u hadisi: Beyat etmeden len, cahiliyye lm zere lr. 4 Mutlak olarak gemesine ramen bundan maksadn Mslmanlarn imamna yaplan beyat olduunu sylememizin sebebi, bn-i Abbastan Radyallahu Anhu merfu olarak rivayet edilen Emirinden houna gitmeyen bir ey gren sabretsin. phesiz itaatin dna bir kar kan ve len kii cahiliyye lm ile lr. 5 hadisidir. taatn dna kmak, imamn beytan bozmak demektir. 6 Gerek bn-i mer Radyallahu Anhu hadisinde ve gerekse bn-i Abbas hadisinde sebep ayndr. Bu sebep; imamn beyatn bozmak veya insanlar onun zerinde ittifak ettikten sonra, ona beyat terketmektir. Ayrca her iki hadiste hkm de ayndr. Bu hkm ise, beyat bu ekilde terkedenin cahiliyye lm ile lmesidir. Dolaysyla
1 2
Mttefekun Aleyhi Mslim 3 Mslim 4 Mslim 5 Buhari 6 Fethul-Bari, 13/7

mutlak olan bn-i mer hadisini, belli bir ey ile kaytl olan (mukayyed) bni Abbas hadisine hamletmek ve bn-i mer hadisinde geen beyatn, varsa mminlerin emirine beyat olarak kabul edilmesi gerekir. nk bn-i Abbas hadisi, bu hkmn itaatin dna kanlar iin geerli olduunu belirtmitir. Bu ise bir imamn bulunmasn gerektirir ki, ona kar klm olsun. Bu nedenle bn-i Hacer, bn-i merin yukarda geen hadisini bn-i Abbasn hadisini aklamak iin getirmitir. 1 Bunu burada belirtmemizin sebebi ise, gnmzdeki baz cemaatlerin, bn-i mer hadisini kendi emirlerine beyatn gereklilii manasnda kullanmalardr. Beyate davet ettikleri kiilere, Beyat etmeden len, cahiliyye lm zere lr hadisini zikrederler ve kabul etmeyenleri ise bununla korkuturlar. Halbuki belirttiimiz gibi durum byle deildir. bn-i mer hadisinde sz edilen beyat, mminlerin emirine yaplan beyattr. Bundan baka ekilde anlalmas da doru deildir. nk byle bir ey, Yahudilerin yapt gibi nasslar tahrif etmek olur. Allahu Teala onlarn bu durumunu belirterek yle buyurur: Yahudilerden bir ksm kelimeleri yerlerinden deitirirler 2 , Kelimeleri yerlerinden kaydrp, deitirirler.. 3 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Sizden ncekilerin gittii yollar kar kar ve adm adm izleyeceksiniz. Hatta bir kelerin deliine girseler siz de gireceksiniz. Bunun zerine; Ey Allahn Rasul, bunlar Yahudiler ve Hristiyanlar mdr? denildi. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Baka kim olabilir? dedi. 4 Yukarda sylediim, bn-i mer Radyallahu Anhu hadisinde geen beyatten maksat, halifeye yaplan beyattr szm, bugn halifeleri bulunmayan Mslmanlar bu sorumluluktan kurtarmaz. Aksine bu hadis bana gre, kendilerine bir halife grevlendirmek iin Mslmanlarn almasnn vacip olduunu gsteren en ak delillerdendir. Bu da ancak cihad ile mmkn olur. Dolaysyla bugn Mslmanlarn halifesinin bulunmad bir halde len her Mslman, sulu olarak lr. bn-i mer hadisinde Cahiliyye lm ile lr denildii gibi.. Bundan kast kafir olarak deil, gnahkar olarak leceidir. Allahu Tealann izni ile bunun zerinde ileride duracaz. Ancak slam devletinin kurulmas ve Mslmanlarn halifesinin bulunmas hedefine ulamasa bile, bu konuda alanlardan olursa veya iyi niyetli olmakla beraber bunun iin almaya gc yoksa, sorumluluu da yoktur. Allahu Teala yle buyurur: Kim Allah ve Rasul urunda hicret ederek evinden kar da sonra kendisine lm yetiirse artk onun mkafat Allaha
1 2
Bkz. Fethul-Bari, 13/6-7 4 Nisa/46 3 5 Maide/41 4 Ebu said el-Hudriden rivayet edilmitir. Mttefekun Aleyhi
208
EL-UMDE F DADL-UDDE
der. Allah da ok balayc ve esirgeyicidir. 1 Ayrca zr sahipleri hakknda, Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur Medinede yle adamlar vardr ki sizler her vadiden geerken veya bir yol alrken sizinle ecirde ortaktrlar. Hastalk onlar alkoymutur. 2 Bu sylediklerimize ..Mslmanlarn ne bir imam, ne de bir cemaati yoksa? denildiinde Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu; O zaman o frkalarn tmnden ayrl 3 hadisi ile kar klamaz. Daha nce, Taifetul-Mansura hadisinin, bu hadisi tahsis ettiini belirtmitik. Kald ki nasslar, ileride raid hilafetin olacan belirtmektedir. Bu gaye iin almak gerekir. Bu hadislerden biri Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu rivayet edilen: Nasl oldunuz ki; Meryem olu sa Aleyhimesselam, sizin aranza inmesine ramen, imamnz kendi iinizden birinizdir hadisidir. 4 Mehdinin ortaya kacan belirten hadisler oktur. Mehdinin, arkasnda sann Aleyhisselam namaz klaca kii olduu sylenir. 5 Bu hadislerden biri de Huzeyfe bin Yemandan merfu olarak rivayet edilen u hadistir: Nbvvet Allahu Teala diledii kadar sizde olur. lerde bu hadisin tamam zerinde duracaz. Mehdinin halifenin lm srasnda ortaya kacan belirten mm Seleme hadisini Ebu Davud ve Ahmed rivayet etmitir. 6 O halde mehdi gelmeden nce hilafet olacaktr. Bu nasslar ve bn-i merin Beyat etmeden len, cahiliyye lm zere lr hadisi, hilafeti kurmak iin almak gerektiini belirtmektedir. Unutmayalm ki bugn slami cemaatlere yaplan beyatler, imama yaplmas gereken beyatn yerini tutmaz. Ne yazk ki bazlar cemaat liderlerinden birine beyat ettii taktirde, yukardaki hadiste geen, Beyat etmeden len, cahiliyye lm zere lr tehdidinden kurtulmu olacan sanmaktadr. Halbuki bu zan hataldr. nk bu hadiste sz edilen beyat, Mslmanlarn halifesine yaplan beyattr ve bu halife ortaya karlmadan Mslmanlar bu sorumluluktan kurtulamazlar. Allahu Teala en dorusunu bilir.
4 Nisa/100 Mslim, Cabirden rivayet etmitir. 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mttefekun Aleyhi 5 Fethul-Bari, 6/494, el-zaa lima Kane ve Yekunu Beyne Yedeyis-Saa, 123-124, bn-i Kesir, en-Nihaye ve el-Fiten vel-Melahim, 1/27 6 Bkz. El-zaa, 128, en-Nihaye, 1/29
2

8- AHD BOZMANIN HKM Mslmanlarn halifesine yaplan beyat bozmann hkm ile kiilerin birbirlerine verdikleri ahdi tutmamann hkm ayn mdr? Aada Allahn izni ile bu sorunun cevab ile alakal aklama gelecektir. Gelecekte Allahn izni ile bir hilafetin olacana ilikin yukarda sylediklerimizle ilgili olarak bn-i Recebin Rahimehullah, el-Hikamul-Cediratu bil-zaati min Kavlin-Nebiyyi Buist bis-seyfi beyne yedeyis-Saa isimli kitabna Elbaninin yazd mukaddimede stikbal slamndr konusunda sylediklerini burada aktarmak istiyorum. yle der: Allahu Teala yle buyurur: O (Allah) mrikler holanmasalar da (kendi) dinini btn dinlere stn klmak iin, Rasuln hidayet ve Hak Din ile gnderendir. 1 Bu ayet, egemenlii ile, stnl ile ve btn dinlerin stnde olmasyla, gelecein slamn olacan mjdelemektedir. Baz kimseler bunun Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, raid halifelerin ve salih hkmdarlarn devrinde olduunu ve onlardan sonra da bittiini sanabilir. Halbuki yle deildir. Onlarn dneminde gerekleen, bu doru vaadin sadece bir blmdr. Nitekim Rasulullah da Sallallahu Aleyhi ve Sellem Lat ve Uzzaya taplmadka gece ile gndz gitmez szleriyle buna iaret etmitir. Bunun zerine Aie Radyallahu Anha yle sordu: Ey Allahn Rasul, Allah O (Allah) mrikler holanmasalar da (kendi) dinini btn dinlere stn klmak iin, Rasuln hidayet ve Hak Din ile gnderendir ayetini indirince bunun bittiini sanrdm. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Allahn diledii kadar bu devam edecektir. Sonra gzel bir rzgar esecek ve kalbinde zerre kadar iman olan herkes lecektir. Geriye hayrsz kiiler kalacak ve bunlar atalarnn dinlerine dneceklerdir. 2 slamn nasl yaylacan ve ne kadar stn olacan belirten baka hadisler de oktur. Hepsi de Allahn izni ve tevfikiyle istikbalin slamn olacan kesin olarak bildirmektedir. imdi slam iin alanlarn himmetlerini bilemesi ve mitsizlie denleri uyandrmas midiyle bununla ilgili baz hadisleri aktarmak istiyorum. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: phesiz Allah benim iin yeryzn drd, doularn ve batlarn grdm. mmetimin mlk benim iin drlen yerlere kadar ulaacaktr. 3 Bu din gece ve gndzn ulat her yere ulaacaktr. Aziz olann izzeti ile ve zelil olann zilleti ile bu dinin girmedii yerleik ve gebe hibir ev kalmayacaktr. Allah Azze ve Celle slam dinini stn ve aziz klacaktr ve
1 2
9 Tevbe/33 Mslim kendi senediyle, Aieden rivayet etmitir. 3 Mslim, Ebu Davud ve Tirmizi, Sevbandan Radyallahu Anhu rivayet etmitir.
210
EL-UMDE F DADL-UDDE
kfr zelil edecektir. 1 phe yok ki bu yaylmann gereklemesi iin, Mslmanlarn maddi, manevi ve silah olarak eski glerine kavumas gerekir ki kfr ve tuyan glerine galip gelebilsinler. Bunu ise u hadis mjdelemektedir: Ebu Kubeylin yle dedii rivayet edilir: Abdullah bin Amr bin Asn yannda bulunuyorduk. Roma veya stanbuldan (Kostantiniyye) hangisinin nce fethedilecei kendisine soruldu. Abdullah, halkalar olan bir kutu getirdi ve iinden bir kitap kararak yle dedi: Bizler Rasulullahn yannda yazarken Roma veya stanbuldan hangisinin nce fethedilecei kendisine soruldu. Herakliyusnun ehrinin (stanbul) nce fethedileceini syledi. 2 Birinci fetih, Fatih Sultan Muhammed eliyle gereklemi ve bu fetih Allah Rasulnn haber vermesinden 800 yl sonra olmutur. kincisi (yani Romann fethi) de Allahn izni ile gerekleecektir. Yaayanlar bunu grecektir. phesiz Romann fethedilmesi, slam mmetinin yeniden Raid hilafete sahip olmasyla mmkndr. Bunu da aadaki hadis mjdelemektedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Peygamberlik sizde Allahn kalmasn diledii kadar kalr, sonra kaldrmak isterse kaldrr. Sonra peygamberlik gibi bir hilafet olur, o da Allahn diledii kadar srer, sonra kaldrmak istediinde kaldrr. Sonra saldrgan bir krallk olur ve bu da Allahn diledii kadar devam eder. Sonra kaldrmak isterse kaldrr. Sonra zorba bir hkmdarlk olur ve Allahn diledii kadar devam eder, sonra kaldrmak isterse kaldrr. Sonra peygamberin menheci zere olan bir hilafet olur. 3 Mslmanlarn yeniden kuvvetli olacaklarn ve amalarn gerekletirmelerine yardmc olacak ekilde yeryzn kullanacaklarn, hem askeri ve hem de tarmsal adan parlak bir geleceklerinin olduunu bildiren haberlerden biri de u hadistir: Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Araplarn topra ayr ve nehirlere dnmedike kyamet kopmaz. 4 Bu hadisin baz mjdeleri Arap Yarmadasnn baz yerlerinde gereklemeye balamtr. nk Allahu Teala bu topraklara ok hayrlar, bereketler ve verimli aralar vermitir. Bu aralarla ln derinliklerinden bol sular karlmaktadr.
1 2
Bkz. El-Bani, Tahzirus-Sacid, sayfa: 121 Ahmed ve Darimi rivayet etmi ve Hakim sahih olduunu sylemitir. Zehebi de sahih olduunu onaylamtr. 3 Huzeyfe merfu olarak zikretti, Hafz Iraki, Ahmed yolu ile rivayet etmi ve sahih hadis olduunu bildirmitir. 4 Mslim, Hakim ve Ahmed, Ebu Hureyre hadisinden rivayet etmilerdir.

Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle bir zaman gelecektir ki, Rabbinize kavuuncaya kadar yaadnz gn, bir nceki gn aratacaktr 1 sz, yukarda aktardmz hadisler ve ayrca hem Mehdi ve hem de sann Aleyhisselam inmesiyle ilgili rivayet edilen hadislerin nda anlalmas gerekir. nk bu hadisler, biraz nce aktardmz hadisin umum belirtmediini, aksine belirli bir dneme mahsus olduunu bildirir. Bu nedenle, Buharide rivayet olunan yukardaki hadisin umum manasnda anlalmas ve mmetin mitsizlie dmesi caiz deildir. slam mmetinin mitsizlikle nitelenmesi doru deildir. Allahu Teala yle buyurur: nk kafirler topluluundan bakas Allahn rahmetinden mit kesmez. 2 Allahu Tealann, bizleri gerek mminlerden klmasn dileriz. 3 mama yaplan beyat ile Mslmanlarn kendi aralarnda ahitlemeleri arasndaki farkla ilgili syleyeceklerimiz bunlardr.
1 2
Buhari 12 Yusuf/87 3 Muhammed Nasruddin el-Elbani
212
EL-UMDE F DADL-UDDE
Ahitleri Bozmann Hkm Hangi ahit olursa olsun, bozmak ve yerine getirmemek, tehdit sebebi olan byk gnahlardandr. Allahu Teala yle buyurur: Salam sz verdikten sonra Allahn ahdini bozanlar ve Allahn birletirilmesini emrettiini ayranlar ve yeryznde bozgunculuk yapanlar, ite lanet onlara ve kt yurt cehennem, onlaradr. 1 Ey iman edenler! Yapmayacanz eyleri niin sylyorsunuz? Yapmayacanz eyleri sylemeniz, Allah katnda byk bir nefretle karlanr. 2 Kim verdii sz tutmazsa, syledii halde yapmayanlardan olur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Drt ey kimde varsa, katksz mnafk olur. Kimde onlardan bir tanesi varsa, brakncaya kadar kendisinde nifaktan bir ube bulunur. Emanete hyanet eder, konutuunda yalan syler, ahitletiinde ahdini iner, tartt zaman hakszlk yapar. 3 Bu hadisi aklarken bn-i Receb el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Mslim ile ayri mslim arasnda, sz tutmamak her zaman haramdr. Sz verilen kii kafir de olsa, bu deimez. Bu nedenle bn-i merin Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem rivayet ettii hadiste yle geer: Kim haksz yere, anlamal olan bir kiiyi ldrrse, cennetin kokusunu alamaz. Halbuki onun kokusu krk yllk yolculuk mesafesinden alnabilir. 4 Allahu Teala, szlerine sadk kaldklar taktirde, mriklerle yaplan ahitlerin yerine getirilmesini emretmitir. Mslmanlarn kendi aralarnda yaptklar ahitleri yerine getirmek ok daha gerekli ve inemenin gnah daha byktr. Ahitlerin en by, imama yaplan ahittir. Buhari ve Mslimde Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu Ebu Hureyreden rivayet edilir: Kyamet gn Allah kii ile konumaz, yzlerine bakmaz ve onlar iin ackl bir azap vardr. Bunlardan biri beyat ettii imama ancak dnyalk iin beyat eden, istediini verdii zaman beyatn tutan, ama vermedii zaman bozan kiidir. Mslmanlarn aralarnda anlatklar alveri, nikah ve yerine getirilmesi gereken dier btn akitlerin yerine getirilmesi vaciptir. Ayn ekilde kiinin adak ve benzeri ilerden Allahu Tealaya verdii szleri de yerine getirmesi gereklidir. Bunlarn tm yerine getirilmesi ve inenmemesi gereken ahitler arasndadr. 5
1 2
13 Rad/25 61 Saf/2-3 3 Mttefekun Aleyhi 4 Buhari 5 Camiul-Ulum vel-Hikem, 376-377

Bu szler, Mslmanlarn imamna yaplan beyat bata olmak zere, yaplan btn ahitleri kapsamaktadr. Ayrca Mslmanlarn imamna yaplan beyatn bozulmas konusunda ok byk bir tehdit bulunmaktadr. Nitekim bn-i Receb Rahimehullah yle der: Mslmanlarn kendi aralarnda yaptklar ahitleri yerine getirmek ok daha gerekli ve inemenin gnah daha byktr. Ahitlerin en by, imama yaplan ahittir. Buhari, ahitleri yerine getirmek ve onlar inemenin gnah ile ilgili olarak Sahihinde birka bb ayrmtr. Bu bablarn isimlerini aada belirttik. Okuyucu kardelere, bu bblara ve erhlerine bakmalarn tavsiye ederim. 1- Kitabu-ehadat, Sz Yerine Getirmenin Emredilmesi bab, 5/289 2- Kitabul-Cizye vel-Muvadaa, Ahde Vefa Gstermenin Fazileti, Ahdi inemenin Yasaklanmas, Sz Verip, Szn Tutmayann Gnah, yi ve Kt Kiilere Verilen Sz inemenin Gnah bablar, FethulBari, 6/276-283 3- Kitabul-Eyman ven-Nuzur, Allahu Tealaya Sz Verme bab, Fethul-Bari, 11/544. Ayrca, Allahu Tealann; Allaha kar verdikleri sz ve yeminlerini az bir bedelle deitirenler.. 1 Buyruu bab, Fethul-Bari, 11/557 Mslmanlarn imamna yaplan beyat bozmaya ilikin yaplan tehdit ile ilgili olarak Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu bn-i mer Radyallahu Anhu tarafndan rivayet edilmektedir: Beyat etmeden len, cahiliyye lm zere lr. 2 bn-i Abbastan da Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet edilir: Emirinden houna gitmeyen bir ey gren sabretsin. phesiz itaatin dna bir kar kan ve len kii cahiliyye lm ile lr. 3 Bu hadisi aklarken bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Kim emirinden houna gitmeyen bir ey grrse sabretsin szne, ikinci rivayette Kim itaatin dna karsa ilavesi yaplmtr; yani kim sultann itaati dna karsa. Mslimin rivayetinde ise Kim itaatin dna karsa eklindedir. Dier rivayette ise, Kim cemaatten ayrlrsa eklindedir. Bir kar sz, ynetime kar kmay ve ona kar savamay kinaye yolu ile belirtmektedir. bn-i Ebi Hamza yle der: Ayrlmaktan maksat, en ufak bir eyle de olsa, beyat edilen emire beyat bozup ondan ayrlmaktr. Bu kar
1 2
3 Al-i mran/77 Mslim 3 Mttefekun Aleyhi
214
EL-UMDE F DADL-UDDE
kadar denilerek kinaye yolu ile belirtilmitir. nk bu ie kalkmak, haksz yere kanlarn dklmesine yol aar. Cahiliyye lm ile lr ve dier bir rivayette Ancak cahiliyye lm ile lr, Mslimin bir rivayetinde Onun lm cahiliyye lmdr, yine Mslimde bn-i mer hadisinde merfu olarak aktarlan, Kim itaatten el syrrsa, hibir hcceti olmadan Allahn huzuruna kar. Boynunda beyat olmadan kim lrse cahiliyye lm ile lr ifadeleriyle ilgili olarak Kirmani yle der: Buradaki istisna, inkari istifham anlamndadr. Yani cemaatten ayrlan bir kimse yoktur ki, bana byle bir durum gelmesin. Cahiliyye lmnden maksat, cahiliyye insanlarnn lm gibi dalalet zerinde lmek ve itaat edilen bir imama sahip olmadan gitmektir. Bundan maksat, byle yapann kafir olarak lmesi deil, asi olarak lmesidir. Benzetmenin zahiri manada olmas da muhtemeldir. Bu durumda ise, kendisi cahiliyye toplumundan olmasa da cahiliyye insanlarnn ld gibi lmek olur. Yahut bu, sakndrmak ve alkoymak anlamnda kullanlm olup zahiri mana kastedilmemitir. Cahiliyye kelimesinden maksadn benzetmek olduunu, Kim cemaatten bir kar kadar ayrlrsa, sanki slam ban boynundan atm olur hadisi de desteklemektedir. Tirmizi, bn-i Huzeyme, bn-i Hibban, Haris bin Harisin hadisinden alm, el-Eari sahih olarak rivayet etmitir. 1 Bu aktardklarmz, Mslmanlarn imamna yaplan beyat bozmann gnah ile ilgili olarak rivayet olunan baz nasslardr. Cahiliyye lm ile lr sznn anlam, bn-i Hacerin kafir olarak lmesi deil, asi olarak lmesidir dedii gibi, kafir olarak lmek deil, gnahkar olarak lmektir. nk cahiliyye sz, ortak bir lafzdr ve birden ok anlamlar vardr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ebu Zere Radyallahu Anhu buyurduu Sen, kendisinde cahiliyye olan bir adamsn sz gibi masiyet anlamnda olabilir. Buhari bu hadisi, Sahihinin man blmnde rivayet etmi ve Masiyetler Cahiliyye lerindendir Ve Sahibi Ancak irk le Tekfir Edilir babnda vermitir. Cahiliyye sznn anlam, Huzeyfe hadisinde olduu gibi, kfr olabilir. Ki ondan aktarlan hadis udur: Bizler cahiliyye ve ktlk iinde idik. Allahu Teala bize bu hayr verdi ve biz imdi onun iindeyiz. 2 Ortak lafzdan maksadn ne olduu, kelimenin kendisinden veya dardan bir karinenin (iaretin) bulunmas ile anlalr. Bunun ayrntlar zerinde burada durmayacaz.
1 2
Fethul-Bari, 13/6-7 Mttefekun Aleyhi

UYARI bn-i Abbastan Radyallahu Anhu yukarda aktardmz hadisin baka bir rivayetinde yle geer: Kim sultann emrinden bir kar ayrlrsa cahiliyye lm ile lr. Yine baka bir rivayette, Kim cemaatten bir kar ayrlr ve lrse, ancak cahiliyye lm ile lr eklinde gemektedir. kinci rivayette Cemaat kelimesinin anlam, sultana itaat etmekte olan Mslman toplumudur, yoksa herhangi bir cemaat deildir. Bunu sylememizin iki sebebi vardr: 1- kinci rivayette mutlak olarak geen cemaat szn, birinci rivayette geen sultan szne hamletmek gerekir. nk iki rivayette de hkm ve sebep birlii bulunmaktadr. Sz edilen cemaat, sultann etrafnda bir araya gelen Mslman toplumudur. bn-i Hacerin Rahimehullah hadisi erhederken yukarda sylediklerinden bu anlalr. Bunu, Mslimin, Arfeceden Radyallahu Anhu rivayet ettii ve Mslmanlarn imamna kar kanlarn, Mslmanlarn birlik ve beraberliini bozduunu belirten hadis de desteklemektedir. Bu demektir ki sultana kar kmann anlam, Mslmanlarn toplumuna yani cemaatine kar kmaktr. Arfeceden Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: unlar unlar olacaktr. Toplu olan bu mmetin birliini bozmak isteyen kim olursa olsun klla boynunu vurun. Yine merfu olarak yle rivayet edilir: Bir kii, toplu olduunuz halde birliinizi datmak veya cemaatinizi blmek isterse, onu ldrn. 1 2- Cemaat kelimesinin bandaki lam harfi , bunun cins isim olarak deil, zel isim olarak geldiini gsterir. Yani hadisteki bu tehdit, herhangi bir cemaate deil, belirli bir cemaate kar kanlar iindir. Hadis ile ilgili olarak bu anlay destekleyen karine (iaret) udur: Kim emirinden houna gitmeyen bir ey grrse sabretsin. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem btn Mslmanlara hitap ederken, emir ve zamirin tamlama olmas, bunun Mslmanlarn cemaatinin emiri olduunu gsterir. Birinci rivayette isimlendirildii gibi, Mslmanlarn cemaatinin emiri ise, Mslmanlarn imamdr. Dolaysyla hadiste kastedilen cemaat, imama itaat halinde olan Mslmanlarn cemaatidir. Huzeyfe hadisindeki Mslmanlarn cemaatine ve imamna bal kalrsn ifadesi de bunu gstermektedir. Btn bu aklamalardaki gayemiz, gnmzde bazlarnn yapt gibi, Mslman cemaatlerden birinin, bu hadisi yanl yerde kullanmasn ve kendilerine katlmayanlar cahiliyye lm ile lmekle sulamalarn engellemektir. Gnmzde baz cemaatler, hakl veya haksz olarak kendilerinden ayrlan kiilere Sen cemaatten ayrldn, halbuki Rasulullah Sallallahu Aleyhi
1
Mslim
216
EL-UMDE F DADL-UDDE
ile lr buyurmaktadr derler. te bu, nasslar yeri dnda kullanmaktr. Belirttiimiz gibi bu hadiste geen cemaatten maksat, meru sultana itaat eden Mslman toplumu olup herhangi baka bir cemaat deildir.
ve Sellem, Kim cemaatten bir kar ayrlr ve lrse, ancak cahiliyye lm
bnul-Esir, cemaat szcn genel anlamda kabul etmi ve bandaki lam harfinin cins ifade ettiini sylemitir. Kelime byle alglanrsa, herhangi bir cemaat iin kullanlmas sahih olur. Kendisi yle der: Kim cemaatten bir kar ayrlr ve lrse, ancak cahiliyye lm ile lr. Bunun anlam, Kitap ve Snnete uygun akit yapan her cemaattir. Bu akitten sonra kimsenin onlardan ayrlmas caiz olmaz. Akdi ineyerek onlara muhalefet ederse, tehdide mstehak olur. Cahiliyye lm ile lr sznn anlam da, cahiliyye halknn zerinde ldkleri dalalet ve cehalet zere lmesidir. 1 Halbuki i bnul-Esirin syledii gibi deildir. Herhangi bir cemaate itaatin dna kan herkesi kapsayacak ekilde bu tehdit genel deildir. Aksine, iin dorusu yukarda belirttiimiz gibidir ve cemaatten maksat, Mslmanlarn imamna itaat eden toplum olup bakas deildir. Bu demek deildir ki hak zere bulunan bir cemaate kar ahdini bozan kii tehdidi hak etmez. Aksine bu konunun balarnda belirttiim gibi ahitleri bozmaktan dolay herkesin hak ettii ktleme ve tehdidi o da hak eder. Bu hadisi kendi anlaylarna gre kullanan cemeatlerden bazs hadisin bir kelimesini tevil ederken, dier bazs ise birden fazla kelimeyi tevil etmektedir. Bir kelime tevil edenler, herhangi bir cemaat anlamna gelebilecek ekilde cemaat kelimesini tevil ederler ve kendilerine kar olanlar da hadiste belirtilen, cemaatten ayrlma tehdidi kapsamnda deerlendirirler. Yukarda bunun hatal olduunu akladk. Birden fazla kelimesini tevil edenler ise, cemaat ve cahiliyye kelimelerini tevil ederler ve cahiliyyenin kfr anlamnda olduunu sylerler. Dolaysyla cemaatlerine kar kan herkesi tekfir ederek, kannn aktlmasnn helal olduunu sylerler. Kendilerini slam cemaati, kar kanlar da mrted sayarlar. Mrtede kar savamak, asli kafir ile savamaktan nce gelir. Bu, zaman zaman baz cemaatlerin benimsedii bir dncedir. Bu ise, kendilerine kar kanlarn mrted olduunu syleyerek, bunlarn kanlarn kendileri iin helal gren Haricilerin itikaddr. Halbuki asli kafirin kann dkmeyi helal grmezler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu kiiler iin yle buyurur: Mslmanlar ldrrler, ama putperestleri brakrlar. 2 Bu yanlglar, elverili bir karine olmakszn ortak bir lafz, tek bir anlama hamletmelerinden kaynaklanmaktadr. Cahiliyye kelimesi, Huzeyfenin Bizler cahiliyye ve ktlk iinde idik. Allahu Teala bize bu hayr
1 2
bnul-Esir, en-Nihaye fi aribil-hadis, 3/439, Faraka maddesi bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 3/355

verdi ve biz imdi onun iindeyiz 1 hadisinde olduu gibi kfr anlamnda olabilir. Bu hadiste cahiliyye, slam ncesi kfr anlamndadr. Ayn kelime, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ebu Zere buyurduu Sen, kendisinde cahiliyye bulunan bir adamsn 2 sznde olduu gibi masiyet anlamnda da olabilir. Ebu Zerin nasl Mslman olduu bilinmektedir. Dolaysyla, kelimenin kendisinden veya dardan, cahiliyyenin hangi anlama geldiini belirten bir karinenin olmas gerekir. Kim cemaatten bir kar ayrlr ve lrse, ancak cahiliyye lm ile lr hadisinde szkonusu olan cemaatin, sultana itaat eden Mslmanlarn toplumu olduunu belirttik. Dolaysyla buradaki cahiliyyeden maksat kfr deil, bn-i Hacerin aklamasnda belirttii gibi masiyet (gnah) cahiliyyesidir. Bunun byle olduunu belirten dier bir delil de udur: syanclar, imama itaatin dna kan bir gruptur. Buna ramen Allahu Teala onlar mminler olarak nitelemektedir. Allahu Teala yle buyurur: Eer mminlerden iki topluluk birbirleriyle savarlarsa aralarn dzeltiniz. Eer biri dieri zerine saldrrsa, saldranlarla Allah'n buyruuna dnmelerine kadar savanz. Eer dnerlerse aralarn adaletle bulunuz, adil davrannz, phesiz Allah adil davrananlar sever. phesiz mminler birbiri ile kardetirler; yle ise dargn olan kardelerinizin arasn dzeltin. Allah'tan saknn ki size acsn. 3 syan ve atmalarna ramen Allahu Teala, onlara mminler demektedir. Bunlar Mslmanlarn cemaatine kar km, ama kfre girmemilerdir. Dier bir delil ise udur: Beyat etmeden len, cahiliyye lm zere lr hadisini rivayet eden bn-i merin, Mervana beyat ettiini belirten bn-i Hacer, hadisi erhederken yle der: bn-i mer o sre iinde bn-i Zbeyre ve Abdulmelike beyat etmeyi kabul etmiyordu. Nitekim Ali veya Muaviyeye de beyat etmeyi kabul etmedi. Ama Hasan bin Ali ile barp halk kedisine beyat edince Muaviyeye beyat etti. Muaviye ldkten sonra da halkn beyat etmesi zerine Yezide beyat etmitir. Sonra ihtilaf zamannda kimseye beyat etmeyi kabul etmedi. Nihayet bnuz-Zubeyr ldrld ve Abdulmelik iktidar dizginlerini eline ald. O zaman kendisine beyat etti. 4 bn-i merin Radyallahu Anhuma bu tavrna ramen ashabn, tabiinin ve Ehl-i Snnetin cumhuru, hakl olan desteklemenin ve isyan edene kar savamann vacip olduunu sylemilerdir. Bununla beraber, sahabeden olup, isyanclar ile savamayan kiilerin yanl yaptn da sylememilerdir.
1 2
Mttefekun Aleyhi Buhari 3 49 Hucurat/9-10 4 Fethul-Bari, 13/195
218
EL-UMDE F DADL-UDDE
nk itihad ederek bu tavrlarn taknmlardr. Bunu nc blmn sonlarnda belirtmitik. Ancak Beyat etmeden len, cahiliyye lm zere lr hadisini rivayet eden bn-i merin uygulamasnda bizi burada ilgilendiren ey, rivayet edilen hadisteki cahiliyye kelimesi kfr manasnda olsayd, o durumda bn-i merin Radyallahu Anhuma hakka en yakn olana beyat etmekten baka alternatifi kalmazd. Halbuki halkn ihtilaf iinde olmasn beyat etmekten kanma sebebi olarak saymtr. Bu aktarlanlar ve yine buna benzer bir takm nasslar, Kim cemaattan ayrlrsa hadisindeki cahiliyye kelimesinden maksadn, baz cemaatlarn syledii gibi kfr deil, masiyet manasnda olduunu gsterir. Baz cemaatler ise, bn-i Mesudtan Radyallahu Anhu rivayet olunan, Mslman bir kiinin kann dkmek ancak yerde helal olur; zina eden evli kii, haksz yere bir Mslman ldren kii ve dinini terkedip cemaatten ayrlan kii 1 hadisini tevil ederek cemaatlerine kar kanlar tekfir ederler. Tevillerindeki bozukluk, Dinini terkeden ifadesini, cemaattan ayrlan ifadesine sfat yapmalar ve kendi cemaatlerini de, hadiste sz edilen Mslman cemaat olarak nitelendirmelerinden dolaydr. Bylece kendilerinden ayrlanlarn dinden ayrldklarn sylerler. Halbuki dorusu, cemaattan ayrlan ifadesinin, Dinini terkeden ifadesine sfat olmasdr. nk kim dinden dnerse onu dier Mslmanlara balayan iman ve slam ban kopard iin slam cemaatinden de ayrlm olur. bn-i Hacer Rahimehullah, bn-i Mesudtan rivayet edilen Mslman bir kiinin kann dkmek ancak yerde helal olur.. hadisini aklarken yle der: Cemaatten maksat, Mslmanlarn toplumudur. Yani rtidat ederek Mslmanlardan ayrld ve terketti manasndadr. Bu da bamsz bir sfat deil, ayrlan veya terkedenin sfatdr. Aksi halde, Mslman kiinin kann dkmek yerde deil, drt yerde olurdu. 2 Bu nedenle dinini terkeden herkesin ayn zamanda cemaatten ayrlan kii olduu sylenebilir. Ama cemaatten ayrlan herkes, dininden ayrlm demek deildir. Tpk bailer gibi. Hadisin, cemaat lafznn gemedii baka rivayetleri de vardr. Mesela, Tirmizi Osman bin Afvandan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: eyden biri olmadan Mslman kiinin kann dkmek helal olmaz; Mslman iken kafir olmas, evli iken zina etmesi veya haksz yere birini ldrmesi. Bu rivayet, dier rivayette geen kiinin mrted olduunu belirtmektedir. Yukardaki aktardklarmzdan, nasslarda geen her cemaat lafzndan maksadn halifeye itaat eden Mslmanlarn toplumu olduu anlalmamaldr. nk cemaat kelimesi ortak bir lafz olup deiik anlamlarda
1 2
Mttefekun Aleyhi Fethul-Bari, 12/201-202

kullanlabilir. Bundan hangi cemaatin kastedildii ise kelimenin kendisinde veya dardan aklayc bir karine ile bilinir. Bu nedenle de baz hadislerde geen cemaat szcn, karinelere dayanarak imama itaat eden Mslman toplum anlamnda aldm. nk hkm ve sebep ortak olursa, mutlak olan manann, belli bir ey ile kaytl olan (mukayyet) manaya hamledilmesi gerekir. phesiz cemaat szcnn baka anlamlar da vardr. Bunun uzun aklama yeri ise, konumuzun farkl olmas sebebi ile buras deildir. Sadece toplu olarak bu anlamlara iaret etmekte yarar vardr: Rab el-Isfahani yle der: Cem etmek, birbirine yaklatrarak bir eyi bir araya getirmektir. Topladm ve topland denir. Toplanan eylere de cem, cemi, cemaat denir. 1 Bu lafzla cemaat, Kuran- Kerimde gemeyip, hadislerde ise sadece iki anlamda gemektedir: 1) Kelimenin szlk anlam. Yani datmann zdd olan toplama anlam. Dilcilerle uslcler arasndaki gr ayrlna gre ikiden veya ten fazlas iin kullanlr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u buyruu bu trdendir: Cemaat namaz, tek kiinin namazndan yirmi yedi derece daha stndr. 2 Buradaki cemaattan maksat, saydr. Buhari ki ve daha yukars cemaattir der. Bu da merfu olarak rivayet edilir. 3 2) Frkalar hadisinde olduu gibi, hak ve din anlamnda cemaat. Ki hadiste yle gemektedir: Biri dnda hepsi atetedir. O da cemaattir. Buradaki cemaat hak zere olan taifedir. Buna en layk olan ise Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve ashabdr. Bu nedenle bu hadisin dier bir rivayetinde, Benim ve ashabmn zerinde bulunduudur eklinde geer. bn-i Mesud Radyallahu Anhu buradan hareketle Cemaat, tek bana da olsan hakka uygun olandr demitir. Cemaat, slam dini mensuplar anlamnda da kullanlr. Dinini terkeden ve cemaattan ayrlan lafz ile rivayet olunan hadiste olduu gibi. Ayrca ilim, hal ve akd ehli anlamnda da kullanlr. Yine cemaat, imama itaat eden Mslmanlarn toplumu anlamnda da kullanlr. Kim emirinden houna gitmeyen bir ey grrse, ona sabretsin. nk cemaatten bir kar ayrlp len kii cahiliyye lm ile lr hadisinde olduu gibi. Bu iki terimsel anlam gznnde bulundurularak Mslmann her zaman hakka uymas gerekir. Mslmanlarn bir imam varsa ona tabi olmak vacip olur. Hak olan eylerde kendisine itaat edilir, ama batl olan eylerde
1 2
El-Mufredat Mttefekun Aleyhi 3 Bkz. Fethul-Bari, 2/142
220
EL-UMDE F DADL-UDDE
itaat edilmez. Hak daha nce ve evla olandr. Gnmzde olduu gibi Mslmanlarn bir imam mevcut deilse, cemaat birinci manas ile yani bal kalnmas gereken slam dini olarak alglanr ve ona uymak vacip olur. Hadislerde cemaat szcn incelediimiz zaman hepsinin say, hak, imama itaat eden Mslman toplum manalarnda olduunu grrz. amzdaki Mslman cemaatlerden bazlarnn bu manalardan nasibi, sadece say anlamdr. Bazs ise deiik seviyelerde hak anlamnda cemaat kapsamna girmektedir.

9- AHTLER LE LGL BR PHEYE CEVAP Bu kitabn nc blmnn sonunda Mslman cemaatlere emir tayin etme ile ilgili bir pheye cevap vermeye altm. El-Beyatu BeynesSnneti vel-Bidati isimli kitabn yazar Ali bin Hasan bin Abdulhamid, kitabnda Mslmanlarn oluturduklar cemaatlerde emir tayin edilmesi konusuna kar kmaktadr. Burada ise, bu cemaatlerin fertlerinden alnan beyat, bidat olarak nitelendirmesine cevap vermeye alacam. Kendisi bu beyatlarn meruluunu inkar etmi ve bidat olan ilerden saymtr. O, bununla, beyat ve iitip itaat etmeyi, mensuplarn ynetmek ve liderlerinin masum olduunu belirtmek iin kullanan belirli bir cemaata cevap vermek istemitir. Ancak u kesindir ki, beyat ve iitip itaat etmek haktr. Belirli bir cemaatin hakk ktye kullanmas, bizi, bu hakk inkara sevketmemelidir. Aksine bizim, bu hakkn kt bir ekilde kullanlmasna kar kmamz gerekir. Yaplan beyatlar ile ilgili yazarn sylediklerinden bazlarn aktardktan sonra, Allahn izni ile yazara cevap vermeye alacam. Sayfa 22de yle der: Mminlerin emirine yaplan beyatn dnda, mminlerin emirinin yabnda da olsa, cemeatlara yaplan beyatn bidat olduunu gsteren eylerden biri de, alimlerin beyat iin hal ve akd ehlinin toplanmasn ve gerekli vasflar tayan bir kiiyi imam olarak tayin etmelerini art komalardr. 1 Sayfa 23de yle der: Yukarda aktarlanlardan iki eyi renmekteyiz: Bunlardan biri; beyatn sadece mminlerin emirine yaplabilecei, ikincisi ise; itaatin de yine sadece kendisine yaplan beyatn sonucu olarak mminlerin emirine yaplabileceidir. Dolaysyla imam olmadka, kime yaplrsa yaplsn, ister imam bizzat bulunuyor olsun, ister yabnda olsun, bir veya birden fazla kiilere yaplan her trl beyat batl olur. Yazar ayn sayfann dipnotunda da yle der: Bu tr bidat olan beyatlara bulaanlarn, dinlerini korumak iin hemen bundan uzaklamalar ve terketmeleri gerekir. nk bu yaplan i batldr. 2 Sayfa 32de yle der: lim ve fkh ehlinden olup, bizden nceki dnemlerde yaam olan btn alimlerin szleri, halifeye yaplan beyat ile ilgilidir ve Mslmanlarn imamna yaplan beyat dnda, bakalarna yaplan beyatlara bildiim kadaryla kimse deinmemitir. Kim bunun aksini iddia ederse, delilini getirmelidir. 3
1 2
El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati, 22 El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati, 23 3 El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati, 32
222
EL-UMDE F DADL-UDDE
Sayfa 33de yle der: mmetin selefi nerede, bu tr bidat olan beyatlar nerede? Acaba akl ve hevalarmzla, bu mmetin selef ve imamlarnn (Allah hepsinden raz olsun) elde edemedii bir hayra biz ulaabilir miyiz? Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ne kadar gzel buyurur: Kim bu iimizde, onda olmayan bir ey uydurursa, uydurduu kendisinden reddedilir. Kuran veya hadiste yahut salih selefin uygulamasnda yeri olmayan bu tr beyatlar, uydurma ve bidat saylr. 1 Sayfa 36da yle der: bn-i Teymiye Rahimehullah MecmuulFetava isimli eserinin, 28. cilt, 18. sayfasnda buna iaret ederek yle der: Bu ittifaktan, ballktan ve beyattan maksat iyilik zerinde yardmlamaksa, belli bir ittifak olmadan da zaten Allah ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu emretmitir. Yine maksat ktlk ve hakszlk zerinde yardmlamaksa, bunu Allah ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem haram klmtr. Bundan bir hayr kastediliyorsa, bilelim ki bu ittifaka ihtiya kalmadan hayr, Allahn ve Rasulnn emrettiklerindedir. Ama bu ittifaktan maksat bir ktlk ise, Allah ve Rasul ktl yasaklamtr. 2 Sayfa 37de eyhul-slam bn-i Teymiyeden Rahimehullah unu nakleder: Btn istediklerine muvafakat etmek, dost olduklarna dost ve dman olduklarna dman olmak zere, kimsenin kimseden sz ve ahit alma hakk yoktur. Byle bir ey yapanlar, kendilerine muvafakat edenleri samimi dost ve muhalefet edenleri ise dman kabul eden Cengiz Han ve benzerleri gibi olurlar. 3 Sayfa 39-40da yle der: Bunlarn ahit olarak kabul edilmesi de salih selefin yntemi deildir. Aksine selefin tutumu bunun tersinedir. Ebu Nuaym el-Hafz el-Asbahani, Hilyetul-Evliya 2/204te sahih bir sened ile Mutarrif bin Abdullah e-ihhirden yle rivayet etmektedir: Zeyd bin Sahvana gelirdik. Bize yle derdi: Ey Allahn kullar, mert olunuz ve iyi iler yapnz. Kullar Allaha balayan iki ey vardr. Bunlar; korku ve mittir. Bir gn yanna geldim. u trden szlerle doldurulmu bir kitap grdm: Allah rabbimizdir, Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem nebimizdir, Kuran imammzdr. Kim bizimle beraber olursa biz de onunla ve onun iin oluruz. Kim bize muhalefet ederse onun aleyhine oluruz... Kitab oradakilere birer birer gstermeye balad ve Ey falan kabul ettin mi? dedi ve bana kadar geldi. Daha sonra; Ey delikanl, sen de kabul ettin mi? dedi. Hayr dedim. Bunun zerine; Delikanl iin acele etmeyin, ne dersin delikanl? dediler. yle dedim: Allah, Kitabnda benden bir ahit almtr ve Allahn benden ald ahit dnda bir ahde girmem. Bunun zerine adamlar batan sona
1 2
El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati, 33 El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati, 36 3 El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati, 37

kadar hepsi verdikleri ahitten dndler. Mutarrife, Ka kiiydiniz? diye sordum. Yaklak otuz adam diye cevap verdi. 1 Allah sana rahmet etsin, ayn keyfiyetle Allahn Kitabnda gemiyorsa veya Rasulnn snnetinde sabit deilse ve zellikle de yaplan i kk bazda da olsa mmeti blyorsa, hakk kabullenmek, ona boyun emek ve grnrde doruluk ve adalet de olsa, onlarn uygulamalarna ve kalplerinin durumlarna bak! Yazar, davetilere nasihat ederek, kitabn yle bitirir: zet olmasna ramen bu inceleme gafletten sonra uyanmalar, derin uykudan kp kendilerine gelmeleri ve her trl amele veya sze ancak ilim, delil, dirayet ve kesinlikten sonra girimeleri iin davetilere bir frsat saylr. 2 Ali bin Hasann yazdklar zetle bunlardr. Gereksiz yere ve yanl olarak sz uzatm ve kitabnn banda (5. sayfa) sz verdii ve sonunda da (41. sayfa) tavsiye ettii halde, aratrma ve kesin bilgi ile hareket etmemitir. Ahdin meruiyyetinden, bu ahdi bozmann hkmne kadar, bu blmde sylediklerim, aslnda yazarn sylediklerine yeterli cevap tekil etmektedir. Bununla beraber birka konuda yine de cevap vermeye alacam. 1- yilik ve takva zerinde yardmlamak iin kurulan cemaatlere emirlik, tayin olunmas eri ve sahih bir emirliktir. Emirlik ile ilgili yazarn bir nceki phesine cevap verirken bunun ayrntlarn belirtmitik. 2- Bu emirliin meruiyyeti sabit olduuna gre, ahitleme olmasa bile, bu emiri kabul eden herkesin, masiyet trnden olmayan ilerde iitip itaat etmesi de vacip olur. nk bu, ahit olmadan nce eriatn vacip kld bir fiildir. Bu blmn banda bunun ayrntlar zerinde durmutuk. Ayrca bn-i Teymiyeden Rahimehullah, kiinin ahit vermemesi halinde bile ullemre itaat etmesinin gerektiini bildiren grn nakletmi 3 ve yine bundan nce de ..ve sizden olan ull-emrlere.. ifadesinin, tabi olunan herkesi kapsadn sylediini aktarmtk. 4 Sz konusu cemaatlerin emirleri de bunun kapsamna girmektedir. 3- Bu blmn ikinci meselesi olan Ahidlemenin Yarar ve Amac meselesinde, ahdin iki yararnn olduunu belirttim. Bu yararlardan biri, eriatn vacip kldnn pekitirilmesidir. Bu ise yneticilere itaat etmek, hak zerinde onlara yardm etmek, nasihat etmek gibi Allahu Tealann ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emrettikleri ile yaplr.
1 2
El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati, 39-40 El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati, 41 3 Bkz. Mecmuul-Fetava, 35/9-11 4 Bkz. Mecmuul-Fetava, 28/170
224
EL-UMDE F DADL-UDDE
Dieri ise, eriatn vacip klmad baka bir takm ykmllkler ve artlar zerine ahitlemektir ki, bu da Kitap ve Snnete aykr olmad srece, ahitleme neticesinde yklenilen sorumluluklar yerine getirmektir. Bu konuda bn-i Teymiyenin Rahimehullah sylediklerini aktarmtm. 1 bn-i Teymiyenin iki ynden de bu sorumluluklar yerine getirmesinin kiiye vacip olduunu belirttii szlerinden biri de udur: Allahn ve Rasulnn emrettii eyler ile amel etmek zere insanlarn, kendi aralarnda akitlemeleridir. 2 Bizzat bu ifade, szn ettiimiz cemaatlere uygun dmektedir. Dini desteklemek amacyla bir cemaat ortaya karsa, onunla ahitlesin veya ahitlemesin, her Mslmann ona yardm etmesi vacip olur. nk bu nceden zaten eriatn vacip kld bir eydir. Allahu Teala, yilik ve takva zerinde yardmlan 3 buyurmaktadr. Biri bu konuda sz verirse, vaciplik pekimi olur. Verilen bu ahdi de mutlaka yerine getirmek gerekir. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Verdiiniz sz de yerine getirin. nk verilen sz, sorumluluu gerektirir 4 Bu cemaatlerin yneticileri iin de, onlarla ahitleilmi olunsun veya olunmasn, onlara itaat etmek vaciptir. Ahitleme yaplm ise, itaat etme ykmll pekitirilmi olur. 4- taat olan iler iin Mslmanlar arasnda ahitlemek caizdir. Ahdin meruiyyeti konusunda aktardklarmz bunu kantlamak iin yeterlidir. Ahdin meru olduunu Kuran, snnet ve ashabn uygulamalar ile delillendirdik. 5- Bu blmn beinci maddesinde belirttiimiz gibi bu ahitlere beyat adn vermek de caizdir. Bunu sahabenin Radyallahu Anhum icma ettii konulardan biri olarak niteleyebileceimizi de sylemitim. Yermuk gn krimenin yaptn, sahabenin ona kar kmamasn, yine Sad bin Kaysn uygulamasn ve bunlara benzer baka rivayetleri de rnek olarak verdim. Btn bunlar, yaplan ahitlemelerin, beyat olarak isimlendirilmesinin caiz olduunu gsterir. Bylece yazarn, Mslmanlarn imamna yaplan beyat dnda, bakalarna yaplan beyatlara bildiim kadaryla kimse deinmemitir 5 ve mmetin selefi nerede, bu tr bidat olan beyatlar nerede? Acaba akl ve hevalarmzla, bu mmetin selef ve imamlarnn (Allah hepsinden raz olsun) elde edemedii bir hayra biz ulaabilir miyiz? 6 szleri geersiz olmaktadr. Sahabenin uygulamalar, bu isimlendirmenin vacip olmasa da, caiz olduunu gstermektedir. Bu ahitlere beyat isminin verilmesinin caiz olmasna ramen, beyat adn vermekten kanmann ve sadece ahit
1 2
Bkz. Mecmuul-Fetava, 29/341, 345 Bkz. Mecmuul-Fetava, 29/546 3 5 Maide/2 4 17 sra/34 5 Age. 32 6 Age. 33

olarak anmakla yetinmenin daha uygun olacan dnyorum. Bylece imama yaplan beyatla kartrlmam ve Mslmanlarn u anda devletlerinin ve halifelerinin bulunmad anlalp, bunun iin allmas gerektii daha iyi kavranm olur. Yazarn 32, 33 ve 39. sayfalarda Bu tr beyatler salih selefin uygulamalarnda yoktur szlerine cevap olarak, bu mmetin en hayrl nesilleri olan ilk nesilde Mslmanlar arasnda meydana gelen beyatlardan rnekler vereceim ki bata cihad, emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker gibi itaat tr ameller zerinde beyatlemenin veya ahitlemenin sahabe, tabiin ve onlarn yolundan giden selef arasnda bilinen bir ey olduunu Allahn izni ile Mslmanlar anlasn. Yermuk gn krime bin Ebi Cehlin Radyallahu Anhu, Mslmanlardan drt yz kiiden beyat almas. Bu, itaat zerine yaplan bir beyat olup daha nce ayrntl olarak aklanmt. Sffn gn sahabeden Kays bin Sadn Radyallahu Anhu, krkbin kiiden lm zerine beyat almas. Bunu da daha nce aktarmtk. 1 Hicri 61 ylnda Kufe halknn Hseyine Radyallahu Anhu, o gn halife olan Yezid bin Muaviyeye kar kmak zere beyat etmeleri. Hseyin Radyallahu Anhu halktan kendisine beyat almas iin amcasnn olu Mslim bin Akili Radyallahu Anhu gndermi ve kendisine onsekiz bin kii beyat etmiti. 2 Hicri 63 ylnda Yezid bin Muaviyeye kar kmak iin Medine halknn sahabeden Abdullah bin Hanzalaya Radyallahu Anhu beyat etmesi ve Harra olaynn meydana gelmesi. 3 Yezid bin Muaviye ldkten sonra Abdullah bin Zbeyrin kendisine beyat istemesi. rdn halk ve Mervan bin Hakem bata olmak zere Beni meyyeliler dnda btn Msrllar bn-i Zbeyre beyat ettiler. Dierleri ise Mervana beyat ettiler ve nce am, sonra Msr ve daha sonra Irak blgesinde halk ile savatlar. Bu sava hicri 73 ylnda Abdullah bin Ziubeyrin ldrlmesi ile sonuland. bnuz-Zbeyr mminlerin emiri olarak anlm ve hilafeti hicri 64-73 yllar arasnda devam etmitir. 4 bn-i Kesir Rahimehullah, dnemin halifesi Muaviye bin Yezid, hicri 64 ylnda ldnde, insanlar bir imamn zerinde ittifak edinceye kadar
1 2
Fethul-Bari, 13/63 Bkz. bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 8/152 vd. 3 El-Bidaye ven-Nihaye, 8/217, Fethul-Bari, 6/118, 13/68 4 Fethul-Bari, 13/69, 194, el-Bidaye ven-Nihaye, 8/238 vd.
226
EL-UMDE F DADL-UDDE
aralarn bulmasn ve ilerini idare etmesi iin am halknn Dahhak bin Kaysa beyat ettiklerini belirtir. 1 bn-i Kesir hicri 64 yl olaylar hakknda unu anlatr: ia topluluu Kufede sahabeden olan Sleyman bin Sardn zerinde ittifak ettiler ve Hseyinin intikamn almak zere Nahilede bulumak iin anlatlar. Yaplan konumalar ve hutbelerden sonra hepsi Sleyman bin Sardn emirlii konusunda ittifak ettiler. Akitletiler, ahitletiler ve Nahilede bulumak zere randevulatlar. 2 Bunlar olduunda, ia henz Rafziler olarak isimlendirilmemiti. Rafiziler olarak isimlendirilmeleri Zeyd bin Ali dneminde oldu. Abdurrahman bin Eas, hicri 81-82 yllarnda Haccac ve arkasndan da Abdulmelik bin Mervana kar ayakland. randa Haccacn ordusunun banda bulunuyordu. Haccacn baz ilerini beenmedi ve beraberinde bulunan kiilere yle dedi: Allahn dman Haccac iktidardan indirin (Mervann indirilesinden sz etmedi) ve komutannz Abdurrahman bin Easa beyat ediniz. ahit olunuz, yapacam ilk i Haccac iktidardan indirmek olacaktr. Bunun zerine her taraftan insanlar Allahn dman Haccac indirdik dediler ve Haccacn yerine bn-i Easa beyat ettiler. Abdulmelik bin Mervan tahttan indirmeyi belirtmediler. Yolun yarsna geldiklerinde Haccac indirmemiz, bn-i Mervan da indirmek demektir dediler. Bylece her ikisini de indirip bn-i Easa beyat yenilediler. Allahn Kitab, Rasulullahn snneti ve dalalet nderlerini indirip, kafirlerle savamak zere onlardan beyat ald. 3 bn-i Kesir ilave olarak unlar da syler: kisinin tahttan indirilmesine Basrada bulunan btn fakihler, ilim ehli, ihtiyarlar ve genler muvafakat ettiler. 4 nsanlar her taraftan bn-i Easn etrafnda toplanmaya baladlar. Hatta beraberinde otuz bin atl ve yzyirmi bin piyade olduu sylendi. 5 bn-i Eas Kufeye girdi. Halk Haccac ve bn-i Mervann indirilmesi konusunda ona beyat ettiler. 6 bn-i Easn yannda toplam olarak maal askerlerden yzbin kii ve bir o kadar da gnll toplanmt. 7 bn-i Eas, ilim ehlinden oluan birliin bana Cebele bin Zahar tayin etti. Aralarnda Said bin Cubeyr, Amir e-abi, Abdurrahman bin Ebi Leyla ve ileri yana ramen ok cesur ve kahraman olan Kumeyyil bin Ziyad, Ebul-Buhturi etTai ve bakalar da vard. 8 abinin sylediklerinden biri de u szdr:
1 2
El-Bidaye ven-Nihaye, 8/239 El-Bidaye ven-Nihaye, 8/247 3 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/36 4 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/37 5 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/36 6 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/40 7 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/41 8 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/42

Zalim olduklar, zayflar ezdikleri ve namaz ldrdkleri iin onlarla savanz. 1 Zeyd bin Ali bin Hseyn bin Ali bin Ebi Talip hicri 121 ylnda, dnemin halifesi Hiam bin Abdulmelike kar kmtr. Zeyd, iann bir taifesi olan Zeydiyye diye bilinen grubun isminin kendisine atfedildii kiidir. bn-i Kesir yle der: Hiam bin Abdulmelike kar, Zeyde, Kufe halkndan krk bin kii beyat etti. 2 Yezid bin Velid, dnemin halifesi olan amcasnn olu Velid bin Yezid bin Abdulmelike kar hicri 126 ylnda isyan etti. bn-i Kesir yle der: Velid bin Yezidin baz fiillerindeki ahlakszln, faskln, namazlar ihmal etmesini, halife olmadan nce ve olduktan sonra dinine nem vermeyiini belirtmitik. Hilafeti dneminde de ktlkten baka bir ey olmamtr. 3 Yezid bin Velid onu tahttan indirdi ve halk kendisine beyat etti. Etrafnda ordular oald ve hepsi halife olarak ona beyat ettiler. Daha sonra Velid bin Yezidi yakalatt ve ldrd. 4 Muaviye bin Abdullah bin Cafer bin Ebi Talibe yaplan beyat. bn-i Kesir yle der: Hicri 127 ylnda Kufede Muaviye bin Abdulah ortaya kt ve kendisi iin beyat istedi. Irak emiri ile savamak iin Abdullah bin mer bin Abdulaziz gitti ve aralarnda uzun sren savalar oldu. 5 Hicri 100 ylnda balayan ve ilk halifeleri olan Saffahn hicri 118 ylndaki hilafetini ilan edinceye kadar sren dnemde Abbasilerin kendi devletlerini kurmak iin propaganda yapmalar. bn-i Kesir hicri 118 yl olaylarndan sz ederken yle der: Ali bin Abdullah bin Abbas o yl ld. Ali lmeden yllar nce halktan ok kii oluna hilafet iin beyat ettiler. Ancak babas lnceye kadar kendisi ortaya kmad. O lnce olu Abdullah es-Seffah hicri 132 ylnda halife oldu. 6 O yl, yasal Emevi hilafetinin varlna ramen halk Ali bin Abdullah bin Abbasa halife olarak beyat ettiler. Hicri 125 ylnda Muhammed bin Ali lnce, olu brahim iin vasiyette bulundu. 7 Hicri 129 ylnda brahim, Ebu Mslim Horasaniye ary aka yapmasn yazd. Halk her taraftan Ebu Mslime geldiler ve ordusu oald. 8 brahim 132 ylnda ldrlnce kendisinden sonra kardei Ebul-Abbas es-Seffah iin vasiyette bulundu. 9
1 2
El-Bidaye ven-Nihaye, 9/40 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/327 3 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/327 4 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/8-11 5 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/25 6 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/123 7 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/5 8 El-Bidaye ven-Nihaye,10/30 9 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/38-39
228
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bu da Emevilerin son halifesi Mervan bin Muhammed zamannda oldu. Ebul-Abbas Kufeye girdi ve halife olarak halk onu selamlayp minberde iken ona beyat ettiler. 1 Daha sonra halife Mervan bin Muhammed ile savamak zere amcas Abdullah bin Aliyi gnderdi. Mervan ldrld ve hilafet hicri 132 ylnda tamamen Ebul-Abbas es-Seffaha geti. 2 unu belirtmek gerekir ki, Abbasilerin, devletleri iin yapt ar, Emevi devletinin varlnda 32 yldan fazla srmtr. Yasal Emevi hilafetinin varlna ramen insanlardan kendileri iin beyat alrlard. stelik beyat da Muhammed Aleyhisselam ailesinden Rza denilen belirsiz bir ahs adna almlardr. 3 Yani Muhammedin Aleyhisselam ailesinin raz olduu ve zerinde ittifak ettii bir kii iin bu beyat talep ettiler. Bunun sebebi ise, Aleviler ile Abbasiler arasnda ikiliin kmasn nlemek ve dolaysyla da Emevilere kar tek vcut olmak idi. Ebu Muhammed es-Sfyani beyat. bn-i Kesir hicri 132 yl olaylar iin yle der: Halife Seffahn amcas Abdullah bin Ali zerinde iler ciddileti. nk Knsriyyin halk Hms halk ile mektuplaarak ve fkelenerek Ebu Muhammed es-Sfyaniye beyat etmek zere anlatlar. Bu da Ebu Muhammed Abdullah bin Yezid bin Muaviye bin Ebi Sfyandr. Ona halife olarak beyat ettiler. Krk bin kii yannda yer ald. Abdullah bin Ali onlarn zerine yrd. Mercul-Ahram denilen yerde iki ordu kar karya geldi. Sfyaninin Ebul-Verd komutasndaki nc askerleriyle arptlar. Aralarnda etin bir sava oldu. 4 Abbasiler zamannda Abdurrahman ed-Dahile yaplan beyat. Hicri 138 yl olaylar iin bn-i Kesir yle der: Emevilerden Abdurrahman edDahilin Endlste hilafeti bu yl oldu. Bu da Abdurrahman bin Muaviye bin Hiam bin Abdulmelik bin Mervandr. Abdullah bin Aliden kaarak Endlse gelmiti. Kendisiyle beraber bulunanlar ile birlikte Yemen ve Mudar milliyetilii iin arpan bir toplulukla karlat. Azadl klesi ona Bediri gnderdi ve beyat ettiler. Onlarla beraber Endlse girdi ve fetihler yapt. Oray Yusuf bin Abdurrahman bin Habib bin Ebu Ubeyde bin Ukbe bin Nafi el-Fihrinin elinden ald ve onu ldrd. Abdurrahman, Kurtubaya yerleti ve bu yldan hicri 173 ylna kadar orada halife olarak kald. 5 Muhammed en-Nefsuz-Zekiyye iin yaplan beyat ve hicri 145 ylnda halife Ebu Cafer el-Mansura kar ayaklanmas. bn-i Kesir yle der: Hicri 145 yl girdi. Muhammed bin Abdullah bin Hasan en-Nefsuz-Zekiyye
1 2
El-Bidaye ven-Nihaye, 10/40 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/321, 10/5, 25, 30, 31, 39, 42 3 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/31 4 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/52 5 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/72

Medinede ve kardei brahim ise Basrada ortaya ktlar. 1 Muhammed bin Abdullah bin Hasan Medineye hakim oldu ve halk ona boyun edi. Halka sabah namazn kldrd ve Fetih Suresini okudu. O yln Recep aynn ilk gn idi. O yl Medine halkna hutbe okudu. Abbasilerden sz etti ve iyi olmayan eyler syledi. Bunun zerine nereye gittiyse halkn, iitip itaat etmek zere kendisine beyat ettiini bildirdi. ok az dnda Medine halk da ona beyat ettiler. Taberi, mam Malikin ona beyat edilmesi konusunda fetva verdiini rivayet eder. Halife Mansura yaptmz beyat dururken bu nasl olur? dediklerinde, Sizler ikrah altnda beyat ettiniz ve ikrah edilenin beyat geersizdir dedi. mam Malikin bu sz zerine halk Muhammed bin Abdullah bin Hasana beyat etti ve Malik de ona beyat etti. 2 bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Halife Ebu Cafer el-Mansur kendisine yle yazd: Tekrar bana itaat edersen, sana Allahn ahdini, misakn, zimmetini ve Rasulnn zimmetini veriyorum. Sana tabi olanlara da eman vereceim. 3 Halife Mansur, Muhammed bin Abdullah bin Hasann ordusu ile savamak zere askerlerini gnderince Muhammed bin Abdullah bin Hasan minbere kt, halka konuma yapt ve cihada tevik etti. Yaklak yzbin kii idiler. 4 Muhammed en-Nefsuz-Zekiyyenin kardei brahim bin Abdullah bin Hasana yaplan beyat. Gizlice kardei iin ar yapyordu. Kardei Muhammed bin Abdullah bin Hasan hicri 145 ylnda ldrlnce kendisi iin arya balad. Basraya geldi ve halktan ok byk topluluk kendisine beyat ettiler. Beyat etmek iin insanlar her ynden gelmeye baladlar. Basra, Ehvaz, Faris, Medain ve Sevad blgesi ona boyun edi. Yzbin sava ile beraber Basradan kp Ebu Cafer el-Mansurun askerleriyle savamak zere Kufeye gitti. 5 bn-i Kesir, Muhammed bin Abdullah bin Hasan ve kardei iin yle der: Alimlerden ve imamlardan bir topluluun bu ikisinin halife olmasna meylettikleri anlatlr. 6 Muhammed bin Abdullah bin Hasann halife olmasna meyledenler arasnda Medinede mam Malik, Ebu Hanife, ube bin Haccac ve Hueym bulunmaktadr. ube bin Haccac ve Hueym hadis imamlarndandr.
1 2
El-Bidaye ven-Nihaye, 10/82 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/83-84 3 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/84-85 4 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/82-90 5 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/91-94 6 El-Bidaye ven-Nihaye, 10/95
230
EL-UMDE F DADL-UDDE
Genel olarak emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker yapmak iin, sonra bidat ve fasklndan dolay halife Vaska kar kmak iin Ahmed bin Nasr el-Huzainin hicri 231 ylnda kendisi iin beyat istemesi. bn-i Kesir yle der: Sonra 231 yl geldi. O yl Ahmed bin Nasr el-Huzai ldrld. Allah ona rahmet etsin. 201 ylnda halk emri bil-maruf ve nehyi anilmnker yaplmas zere ona beyat etmiti. Memun, Badadta bulunmad zaman ehirde yankesiciler ve fuhu yapanlar oalmt. Badadta Nasr ars bu i ile anlr oldu. Ahmed bin Nasr ilim ve diyanet sahibi, salih amel ileyen ve hayr iin alan biri idi. Emri bil-maruf nehyi anil-mnker yapan Ehl-i Snnet imamlarndand. Kur-ann Allahn kelam olduu ve mahluk olmadn sylyordu. Vask ise Kur-ann mahluk olduunu hararetle savunan ve gece gndz bunu seslendirenlerdendi. nk kendisinden nce babas ve amcas Memun da byle idi. Halbuki bunun hakknda delilleri, hccet ve beyanlar, Kurandan ve snnnetten dayanaklar yoktu. Ahmed bin Nasr, Allahu Tealaya, emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker yapmaya, Kurann Allahn kelam olup mahluk olmadna ve bunun dnda iyilik trnden baka ilere davet ediyordu. Etrafnda Badat halkndan bir cemaat olutu ve binlerce kii topland. ki kiiden biri olarak Ebu Harun es-Serrac dou yakasnda, Talip adndaki kii ise bat yakasnda onun iin propaganda yaptlar. Etrafnda binlerce kii ve kalabalk cemaatler topland. O senenin aban aynda, emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker yapmak, bidat ilemesi ve Kurann mahluk olduunu sylemesi, kendisinin ve etrafndaki kiilerin iledikleri ahlakszlk ve ktlkler sebebiyle imama kar ayaklanmak zere Ahmed bin Nasra gizlice beyat yapld. 1 Belirttiim bu beyatlara, binlerce insann katld, tabiinden ok sayda insann benimseyip paylat, mam Malik ve Ebu Hanifenin buna insanlar tevik ettii aktarlmtr. El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati isimli kitabn yazar Ali bin Hasan bin Abdulhamid ise bunlara ramen yukarda aktardmz gibi yle sylemektedir: mmetin selefi nerede, bu tr bidat olan beyatlar nerede? Acaba akl ve hevalarmzla, bu mmetin selef ve imamlarnn (Allah hepsinden raz olsun) elde edemedii bir hayra biz ulaabilir miyiz? imdiye kadar aktardm bu beyatlar yle tasnif edebiliriz: 1) Cihad ve ehid Olmak in Yaplan Beyatlar: krime bin Ebi Cehl ve Kays bin Sadn Radyallahu Anhuma, beraberlerinde bulunan kiilerle yaptklar beyat bu trdendir. Her ikisi de deerli birer sahabedir. 2) Emri Bil-maruf ve Nehyi Anil-Mnker Yapmak zere Yaplan Beyatlar: Harra olaynda Medine halknn, balarnda bulunan emirlere
El-Bidaye ven-Nihaye, 10/303-304

beyat etmeleri, Sleyman bin Surdun ve Ahmed bin Nasr el-Huzainin beyat gibi. 3) Halife Ortaya kncaya Kadar Mslmanlardan Bir Kesimin lerini Yrtmek zere Yaplan Beyatlar: am halknn Dahhak bin Kaysa yaptklar beyat gibi. 4) Haksz ve Zalim Halifelere Kar Ayaklanmak ve Onlar ktidardan ndirmek in Yaplan Beyatlar: Hseyin bin Ali, Abdulah bin Zbeyir, bnul-Eas, Zeyd bin Ali, Yezid bin Velid, Muaviye bin Abdullah bin Cafer, Abbasiler, Ebu Munammed es-Sfyani, Abdurrahman ed-Dahil, Muhammed en-Nefsuz-Zekiyye ve kardei brahimin beyatlar gibi. lk eit beyat, hilafet iin yaplm deildir. Yazarn istisnai beyatlar dedii ve selef zamannda meydana gelmediini bildirdii beyatleme bunlardr. Drdnc eit beyatler ise hilafet iin yaplan beyatler deil, belki hilafet istei ve halifeleri iktidardan uzaklatrmak iin yaplan beyatlerdir. Bu beyatlerden hibiri halife olarak ortaya kan kiinin, hilafeti kesinleinceye ve Mslmanlarn cumhuru ona beyat edinceye kadar, hilafet beyat saylmaz. eri beyat ise, o dnemlerde kendisine kar ayaklanlan halifeye yaplm olan beyattr. Ayaklanma sonucu hilafeti ele geirip, istikrar kazananlardan Abdullah bin Zubeyr, Yezid bin Velid, Abdurrahman ed-Dahil ve Abbasi liderleri gsterilebilir. Hilafetleri kesinlemeden ve istikrar bulmadan nce, bunlarn hepsine yaplan beyatlar, istisnai yani imamdan bakasna yaplan beyatlar kapsamna girmektedir. yle denilebilir: Halifelere kar ayaklanan bu kiilerin hkm nedir? Cevaben unu syleyebiliriz: Kafir yneticiye kar gc yetenlerin ayaklanmasnn vacip olduunda ihtilaf yoktur. Ama yukarda saylan beyatlarn ounda olduu gibi, fask ve zalim yneticilere kar ayaklanma konusunda mmetin selefi arasnda ihtilaf vardr. Kimileri, emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker hadislerinin umum belirtmesine bakarak bunun vacip olduunu sylerken, kimileri ise Kim emirinden houna gitmeyen birey grrse sabretsin hadisine bakarak buna kar kmtr. Yukarda saylan ve dnemin halifesinden bakasna yaplan beyatlar, emr-i bil-maruf ve nehyi anilmnker yapmann vacip olduunu belirten hadislerden hareketle yaplm beyatlerdir. Bu fitneler sona erdikten sonra Ehl-i Snnet vel-Cemaatin gr, hakszlk ve zulm yapan yneticilere kar sabretmek ve ayaklanmamak eklinde olumutur. mam Nevevi, bu eski ihtilaf ve zerinde karar klnan gr belirterek yle der: Kad Iyad yle der: Halife fasklk ileyecek olursa, bazlar fitne ve savaa yol amayacaksa, iktidardan uzaklatrlmas gerektiini sylerler. Ama fakihler, hadisiler ve kelamclardan oluan Ehl-i Snnetin cumhuru ise, yneticinin fask ve zalim olmas ve haklar yerine getirmemesi sebebiyle azledilmeyeceini ve iktidardan uzaklatrlmayacan
232
EL-UMDE F DADL-UDDE
sylemitir. Bundan dolay ona kar ayaklanmak caiz olmaz. Belki ona nasihat etmek, vaaz ile korkutmak gerekir. nk bu konudaki hadisler bunu bildirir. Kad Iyad yle devam eder: Ebu Bekr bin Mcahid bu konuda icmann olduunu iddia etmitir. Bazlar ise Hseyin bin Ali, bnuzZubeyr ve Medine halknn Emevilere kar ayaklanmasn ve bnul-Eas ile beraber tabiinden ve ilk kuak insanlardan byk bir topluluun Haccaca kar ayaklanmasn rnek gstererek icma olduu iddiasn reddetmitir. cma olduunu iddia eden kii, adaletli imamlara kar klmamas gerektiini belirterek grn aklamtr. Cumhur, Haccaca kar klmasnn gerekesini ise, onun sadece fasklk yapmas deil, eriat deitirmesi ve kfr izhar etmesi olarak aklar. Kad der ki: Bu ihtilaf nce vard. Ancak daha sonra yneticilere kar ayaklanmann yasaklanmas konusunda icma meydana gelmitir. Allahu Teala en dorusunu bilir. 1 bn-i Teymiye zulm ve hakszlk yapan imamlara kar sabretmenin ve onlara kar kmamann, bu konudaki eski ihtilaftan sonra Ehl-i Snnetin zerinde karar kld gr olduunu belirtmitir. 2 Bu mesele, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin itikad esaslar arasna girmitir. Mutedil akide kitaplarnda bu aka grlr. el-Akidetut-Tahaviyye yazar yle der: Zulm de yapsalar imamlarmz ve yneticilerimize kar kmay uygun grmyoruz ve kendilerine beddua etmiyoruz. Onlarn itaati dna kmyoruz, haram bir ey emretmedike, onlara itaat etmenin Allaha itaat etmek gibi farz olduunu kabul ediyoruz. Salklar ve salih olmalar iin dua ediyoruz. 3 bn-i Hacer, bu konuda icma olduunu bn-i Battaldan nakletmektedir. yle der: bnut-Tin, Davudiden unu nakleder: Zalim ve haksz yneticiler konusunda alimlerin gr udur: Fitne ve zulme yol amadan azledilmeleri mmkn ise, azledilmeleri vaciptir. Eer ki buna g yetirilemiyor ise, sabretmek vaciptir. Bazlar fask kiilere velayeti vermenin caiz olmadn sylerler. Adaletli iken sonradan hakszlk ve zulm ilerse, kendisine kar kmann caiz olup olmad konusunda ihtilaf ettiler. En dorusu ise, kafir olmadka, onlara kar kmamaktr. Ama kafir olursa kar kmak vacip olur. 4 Bununla beraber bn-i Hazm iyilii emretmek ve ktl yasaklamakla ilgili hadislerin genel ifadesine bakarak, bu hadislerin, fsk ve zulm ehli olan yneticilere kar kmamay belirten hadisleri neshettiini sylemitir. 5 Halbuki zalim yneticilerin yaptklarna kar sabretmek gerektiine ilikin
1 2
erhun-Nevevi, Mslim, 12/229 Minhacus-Snne, 2/241 3 erhul-Akidett-Tahaviyye, 279, el-Mektebul-slami, 1404 4 Fethul-Bari, 13/7-8 5 El-Muhalla, 9/362

icma, bunun aksini belirtmektedir. Mensuh olduunu sylemesi de tarihi bilmeyi gerektirir. Doru olan, umumi (ki bunlar, iyilii emretme ve ktlkten sakndrmay belirten hadislerdir) ve hususi (bunlar ise hoa gitmeyen ilerde imamlara kar sabretmek ile ilgili hadislerdir) hadislere itibar edilmesi gerektiidir. Usl kaidelerine gre hususi olan nass, umumi olan nasstan nceliklidir. 6- El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati kitabnn yazar bn-i Teymiyeden yapt nakli eksik yapmtr. Yazar bn-i Teymiyeden, sadece bu beyatlarn batl ve bidat olduunu belirten ve kendi grn destekleyen ksm alm, gerisini ise almamtr. stediini almak ve istemediini de brakmakla kalmam, yapt nakilde de deiiklik yaparak bn-i Teymiyenin szlerinde tasarruf etmi ve okuyuculara bn-i Teymiyenin iyilik, takva ve yardmlama konusunda insanlarn ahitlemelerine kar kt intibasn vermeye almtr. Halbuki alimlerin grlerinden alnt yaplrken, deitirmek, ilmi emanete kesinlikle uymaz. Yazar, kitabnn 36. sayfasnda bn-i Teymiyeden 1 nakil yapm ve kendi grne uydurmak iin nakle ekleme yaparak vermitir. bn-i Teymiye szkonusu yerde, rencilerin hocalarna itaatin simgesi olarak bellerine ipten bir kuak balamalar ve baka konularda hocalarna kar banazlk yapmalarndan szetmekte ve bundan sakndrmaktadr. bn-i Teymiye Rahimehullah, Bu balamadan (kuak balama) maksat, iyilik zerinde yardmlamaksa derken, yazar bu ibareyi Bu ittifaktan, ballktan ve beyattan maksat, iyilik zerinde yardmlamaksa ekline evirmitir. Grldg gibi yazar, kendi grn desteklemek iin bn-i Teymiyenin szleri arasna Beyat kelimesini eklemi ve sylemediini ona syletmitir. Balamak anlamndaki kelimeyi de kaldrm, onun yerine ittifak kelimesini koymutur. bn-i Teymiye Allah ve Rasul, bu itaati ve yardmlamay hoca ve rencilerine, (kuak) balamaya gerek olmakszn emretmitir derken, yazar bunu Allah ve Rasul, bu itaati ve yardmlamay hoca ve rencilerine, ittifaa gerek olmakszn emretmitir eklinde nakletmitir. Balamak kelimesini kaldrm ve yerine ittifak kelimesini eklemitir. Yine kitabnn 37. sayfasnda bn-i Teymiyenin yle dediini nakleder: Btn istediklerine muvafakat etmek, dost olduklarna dost ve dman olduklarna dman olmak zere, kimsenin kimseden sz ve ahit alma hakk yoktur. Byle bir ey yapanlar, kendilerine muvafakat edenleri samimi dost ve muhalefet edenleri ise dman kabul eden Cengiz Han ve benzerleri gibi olurlar. 2
1 2
28/18 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/16
234
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bu alnt da, okuyucunun iyilik amelleri zerinde ahitlemenin kt olduunu anlamasna yol amaktadr. Halbuki, bn-i Teymiyenin yukarda verilen szleri, u soruya cevap olarak syledikleri iinden alnmtr: Acaba yeni balayan renci, hocalar ve renciler topluluu arasnda durup Ey hayr cemaati, Allahtan ve sizden dilerim ki falan kii beni karde, arkada, hizmeti, renci olarak kabul etsin der, cemaat iinden biri ayaa kalkar ve kendisinden ahit alarak artlarn kendisine bildirir ve bu ahdin simgesi olan kuan balarsa, bu i doru mudur? 1 bn-i Teymiye, bu iin caiz olmayan tarafn belirterek kuak balamann ve hoca iin hakl veya haksz olarak banazlk yapmann caiz olmadn belirtmitir. Kitabn yazar ise bu cevab aktarmtr. Yaplan bu iin caiz olan ksmn da belirterek renci ile hoca arasnda ahitlemenin caiz olduunu sylemi ve bunun eklini de izah etmitir. Ama yazar bu blm nakletmemitir. nk bn-i Teymiyenin bu sylediklerini nakletseydi, kitabnda sylediklerini temelinden ykm olacakt. Halbuki ilim ehlinin, lehinde ve aleyhinde olan eyleri nakletmesi gerekir. renci ile hoca arasnda ahitleme konusunda bn-i Teymiye yle der: Hocann rencisine yle demesi uygun olur: Allah ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem dost olduklarna dostluk ve dman olduklarna dmanlk yapmak, hakszlk ve gnah zerinde deil, iyilik ve takva zerinde yardmlamak, ben hakl olduum zaman hakk desteklemek, batl yolda isem batla yardm etmemek zere ahitleelim. Kim buna bal olursa Allah yolunda cihad eden, dinin tamamen Allahn olmasn ve sznn en stn olmasn isteyen mcahidlerden olur. 2 bn-i Teymiyenin bu sylediklerini ahdin meruiyyeti ksmnda da belirtmitim. unu belirtmemiz iyi olur; bn-i Teymiyeye bu soru; ahit vermenin meruiyyeti ve sebep olmadan bir hocay brakp baka bir hocaya gitmenin haraml konusunda sorulmutur. Bu da askeri eitim ile ilgili bir olaydr. Zaten soru atclk hocay ve rencisi iin sorulmutur. Soru yledir: Bir adam Allah yolunda savamak iin atclk, kl, kalkan ve baka aletleri kullanmay birine retse, bu kii hocann yaptklarn gzard edip baka bir hocaya gitse ve ona balansa, bundan dolay gnahkar olur mu? 3 eyhulslam bn-i Teymiye ise, yukarda aktardmz cevabnda caiz olan ve olmayan ynleri belirterek cevap vermitir. bn-i Teymiye, itaat olan iler iin ahitlemenin caiz olduunu ve ahitlerde koulmas caiz olan ve caiz olmayan artlar belirtmitir. Bu konudaki sylediklerini Ahitlemenin Yarar ve Amac ksmnda belirtmitim. zelikle u szn burada da aktarmak istiyorum: Allahu Tealann kula vacip
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/7-8 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/19-21 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/7

kld bir takm ameller, balangtan itibaren kii zerine vacip klnm olabilir. Herkese iman ve Tevhidi vacip klmas gibi. Veya kii sonradan kendisi zerine vacip klm ve yklenmi olduundan dolay kii zerine vacip klnm olabilir. Sz vermesi ve ahdetmesi olmasayd, ona vacip olmazd. Mstehap olan eylerden yaplan adak, sat, nikah, talak ve buna benzer mbah ilerde zerine ald eyleri yerine getirmesinin kii zerine vacip olduu gibi. nk bunlar balangtan itibaren kii zerine vacip deildi. Ya da her iki ynden zerine vacip klnm olabilir. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve yneticilere, iitip, itaat etmek zere beyat etmesi gibi, Allah ve Rasulnn emrettii eyleri yerine getirmek zere kiilerin aralarnda ahitlemeleri gibi. 1 Kiinin Allahn ve Rasulnn emrettiklerini yerine getirmek zere bakalaryla yapt ahdi yerine getirmesinin iki ynden gerekliliini belirtmektedir. Bu ynlerden birincisi, eriatn bu emirleri yerine getirmeyi vacip klm olmas ve ikincisi ise, bu emirleri yerine getirmek zere bir bakas ile yaplan ahitlemedir ki bu, vacibiyeti pekitirir. Bundan daha ak sz m olur? Koulan artlardan sz ederken de bunun hem aralarnda kardelik ahdi yapanlar ve hem de hocalarn yaptklar ahitleri kapsadn belirtmitir. 2 7- Yazarn Hilyenin sahibi Ebu Nuaymdan naklettii ve Mutarrif bin Abdullahn, kendisine teklif edilen byle bir ahdi vermeyi reddetmesi dorudur. nk yazm olduklar bu tr ahitname batl olup red edilmesi gereken bir eydir. Zira bn-i Teymiyenin szn ettii ve hakl haksz yardmlamay ngren bir ahde benzemektedir. Kim bizimle beraber olursa biz de onunla beraber oluruz, ama kim bize muhalefet ederse biz de ona muhalefet ederiz dediler. Bu ise batl bir ifadedir. Dorusu, Kim hakl ise destekleriz, kim hakka aykr ise ona kar oluruz eklinde olandr. Kotuklar art, Kitap ve Snnete aykr olmutur ve byle bir konuda ahit vermek caiz deildir. Yazarn Mutarrifin bu szlemeyi reddetmesini delil gstererek insanlar arasnda mutlak olarak ahitlemenin caiz olmadn sylemeye almas yanltr. nk bunun meru olduunu gsteren Kitap, snnet ve sahabenin uygulamalarndan aktarlan delilleri Ahdin Meruiyyeti blmnde belirttik. Delil olmaya elverili olsa bile, tabiinden birinin yapt ile btn bu deliller nasl rtlebilir? Sahabenin sz Kur-an ve Snnete aykr olduu zaman reddediliyorsa, tabiinden birinin uygulamas nasl reddedilmesin? 3 Kald ki Mutarrife onaylamas iin teklif edilen ahdin ekli batldr ve bu sebepten red ettii sylenebilir.
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 29/345-346 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/98 3 Sahabenin szlerinin hkm hakknda bilgi iin bkz. bnul-Kayyim, lamul-Muvakkin, 4/118 vd.
2 1
236
EL-UMDE F DADL-UDDE
Yazarn kendi grlerini destekleyecek Kuran, snnet ve sahabenin szlerinden delil bulamamas ve tabiinden birinin tevile ak olan szne bavurmas meseledeki eksikliini izah iin yeterlidir. Bununla da kalmayp grn desteklemek iin bn-i Teymiyenin szlerini deitirme ve ekleme yapma yoluna gitmitir. Bunlar sylerken, tabiinden olan alimlerin grleri ile delillendirme yaplmasn kabul etmediim anlalmamaldr. Aksine Kitapa, snnete, ashabn veya tabiinden olan dierlerinin szlerine aykr olmadka onlarn szleri ile delillendirme yaplmasn kabul ediyorum. Ama Mutarrifin kendisine sunulan ahit talebini kabul etmemesi ve bunun zerine, Ahdin Meruiyyeti ksmnda aktardm delillere muhalif olan syledikleri, ahdin mutlak olarak caiz olmadna dair delil olarak gsteriliyorsa, elbette bu kabul edilemez. Tabiinin szleri ile delillendirme yapma konusunda bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Selef bu konuda ihtilaf etmitir. Bazlar, Tabiinden olan bir kiinin verdii fetva, sahabe ve tabiinden olan bakasnn grne aykr deilse kabul edilir derler. Hanbeli ve afiilerden bazlarnn gr budur. afii, bir yerde Atay taklit ederek byle sylediini aklamtr. Bu da onun ilim ve faziletinin byklndendir. Allah ondan raz olsun. nk o konuda Atann sylediinden baka bir gr bulamamtr. Onun iin szkonusu meselede Atann gr mevcutlarn iinden en kuvvetli olandr. 1 Tabiinden olan kiilerin szlerinden delillendirme yapmak konusunda baka bir gr daha vardr. Tabiinden olan kiilerin grlerinin, kendi aralarnda birbirine muhalif konumda olmas veya tabiinden olan bir kiinin sylediinin kyasa aykr olmas durumunda nasl amel edileceini anlamak iin usl kitaplarna bakmak gerekir. El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati kitab yazarnn syledii bir ey daha vardr ki ona da cevap vermek ve yanlln gstermek gerekir. Ancak konumuz ile direk ilgili olmad iin zerinde durmayacam. Mesela kitabnn 40. sayfasnda yle der: phesiz selef, keyfiyeti (nasll) Kitap ve Snnette belirtilmeyen her ii reddeder. phesiz bu selefe yaplan bir iftiradr. nk btn selef Kitap ve Snnetten sonra icma ve kyas kabul ederler. Keyfiyet szne gelince, bunu, seleften bir ok kiinin bidat gruplarndan sayd, Zahiri mezhebinin arlar bile sylememitir. 2 Hal ve akd ehlinin bir araya gelip imametin artlarn tayan birini imam olarak tayin etmesinin dnda yaplan beyat geersiz olur diyerek genelleme yapmas da yanltr. nk hal ve akd ehlinin yapt bu tayin, imamet yollarndan
1 2
bnul-Kayyim, lamul-Muvakkin, 4/156 Baknz: atbi, tisam, 1/171

sadece biridir. Bunun dnda nceki halifenin veliaht tayin etmesi de bir yol olduu gibi silah zoru ile galip gelerek iktidar ele almak da bu yollardandr. Kim silah zoru ile galip gelerek mminlerin emiri adn alrsa, mam Ahmedin dedii gibi, Allaha ve ahiret gnne iman eden bir kiinin onu mminlerin emiri olarak grmeden gecelemesi helal olmaz. 1 El-Beyatu Beynes-Snneti vel-Bidati kitab yazarnn ortaya att phelere vereceimiz cevaplar bunlardr. Bu tr kitaplar okuyan kiilerin iine decekleri karkl gidermek iin bu phelere cevap verdik. Halbuki bugn Allahn dinine yardm etmek kadn, erkek ve ocuklardan ezilenleri kurtarmak iin Mslmanlarn her zamandankinden daha ok ahitlemesi, akitlemesi ve pekitirilmi yeminler ile birbiriyle ibirlii yapmas gerekmektedir. Ancak bu ekilde dinin tamam Allahn, ve sz de Onun sevip raz olduu ekilde en yce olur.
Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 20, 23
238
EL-UMDE F DADL-UDDE
Baka Bir pheye Cevap Kendisini Ehl-i Snnet olarak isimlendiren, Yemenli Mukbil bin Hadi el-Vadii el-Mahrecu Minel-Fitne isimli kitabnda, El-Beyatu BeynesSnneti vel-Bidati kitab yazarnn szn ettii ayn cemaati eletirerek yle der: Salih veya kt, alim veya cahil, Kureyli veya bakas, korkak veya cesur olduu bilinmeyen mehul birine beyat sahih olur mu? 1 Bir Mslmann ahsn ve ismini bilmedii mehul birine beyat etmesi caiz olur mu? Ahkamus-Sultaniyye isimli kitaplarn yazarlar ittifak ile bunun caiz olduunu, hccet olan hal ve akd ehli dnda herkesin imam bizzat tanmasnn vacip olmadn, halkn sadece hilafetin layk olan kiiye gittiini bilmekle ykml olduunu sylerler. Maverdi Rahimehullah yle der: Veliahtlk yolu veya seim ile biri halife olsa ve hilafeti istikrar bulsa, btn mmetin hilafetin layk olan kiiye gittiini bilmesi ve hccet saylan ve beyatlaryla halifeyi tayin eden hal ve akd ehli dnda, halkn halifenin adn ve kendisini bilmesi gerekmez. Sleyman bin Cerir, Allah ve Rasuln bildikleri gibi btn halkn halifenin ismini ve cismini bilmesi vaciptir der. Cumhur ise, herkes iin tafsilatyla deil, genel olarak bilmenin yeterli olduunu syler. Baa gelen musibetler zaman dnda, herkesin halifeyi ismen ve cismen bilmesi mmkn deildir. Nitekim insanlar arasnda mahkemelerde hkm veren hakimler ve halka fetva veren alimlerin isim ve cisimlerini bilmek de, baa gelen musibetler zaman dnda, gerekli deildir. mmetten her ferdin imam ismi ve cismi ile bilmesi zorunlu olsayd, onun iin hicret etmek gerekirdi ve uzakta yaayanlarn bundan uzak durmas caiz olmazd. Bu da ehirlerin ve lkelerin boalmasna, rfn dna kmaya ve fesad yaymaya sebep olurdu. 2 Ebu Yala yle der: Halifeyi ismi ve cismi ile bilmek herkese gerekmez. Sadece hilafet akdini yapan ve kararlar hccet olan hal ve akd ehli bunu bilmek zorundadr. 3 Bu ekilde meydana gelen beyatlara, raid halifelerden biri olan mer bin Abdulaziz ve Abbasilerin beyat misal olarak verilebilir. yle ki: mer Bin Abdulazize Beyat: Abdulmelik bin Mervan kendisinden sonra ocuklarnn halife olmasn vasiyet etti. 4 nce Velid, sonra da Sleyman halife oldu. Sleyman lmek zere iken tabiinden Reca bin Hayve, mer bin Abdulazizi veliaht olarak tayin etmesini tavsiye etti. Suyuti
1 2
Hadi el-Vadii, el-Mahrecu minel-Fitne, 68 ve 98 numaral dipnotlar, Hicri 1403 Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 15 3 Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 27 4 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/57

yle der: Reca, mer bin Abdulazizi halife yap dedi. Sleyman; Korkarm, kardelerim raz olmazlar dedi. Reca: nce meri veliaht tayin eder, arkasndan Yezid bin Abdulmeliki tayin edersin. Bir kada yazar mhrlersin ve mhrl olan mektupta belirtildii gibi beyat etmelerini istersin dedi. Bunun zerine Sleyman; Olur dedi. 1 bn-i Kesir yle der: Sleyman, Rahman ve Rahim olan Allahn adyla. Bu, Abdullah bin Sleyman bin Abdulmelikten, mer bin Abdulazize. Onu kendimden sonra halife yaptm. Ondan sonra da Yezid bin Abdulmelik olacaktr. Onu dinleyin ve itaat edin. Allahtan korkun ve ihtilaf etmeyin. Aksi halde dmannz size gz diker. diye yazd. Mektubu mhrledi. Kab bin Hmid el-Abesiyi ard ve Ailemin fertlerini topla, mhrl olan bu mektupta sylediim kiiye beyat etmelerini emret, onlardan kim kabul etmezse boynu vurulsun dedi. Toplandlar, girip mminlerin emirine selam verdiler. Onlara yle dedi: Bu mektup size ahdimdir. Onu dinleyin ve itaat edin, iinde veliaht tayin ettiim kiiye beyat edin. Bunun zerine birer birer ona beyat ettiler. Reca bin Hayve yle dedi: Onu kbleye evirdim ve ld. Yeil bir rt ile rttm. zerine kapy kilitledim. Kab bin Hmide haber gnderdim. Halk Damk mescidinde toplad. Onlara, Mektupta belirtilen kiiye beyat ediniz dedim. Bunun zerine, Beyat ettik dediler. kinci kez, Beyat ediniz dedim, onlar da Beyat ettik dediler. Buyurun, mminlerin emiri lmtr dedim ve mektubu ap kendilerine okudum. 2 Sleyman bin Abdulmelikin bu ekilde hareket etmesini tavsiye eden Reca bin Hayve, tabiinden deerli bir kiidir. 3 bn-i Kesir onun iin yle der: Tabiinden deerli biridir. Sika ve adalet sahibi bir insandr. Emevi halifelerinin sadk vezirlerindendir. Mekhula bir ey sorulduu zaman Bymz ve efendimiz Reca bin Hayveye sorun derdi. mamlardan birok kii onu vm ve onu rivayette gvenilir saymtr. 4 Abbasi Devletini Kurmak in Yaplan Beyatleme: Daha nce belirttiimiz gibi, bu ary Muhammed bin Ali bin Abdullah bin Abbas balatt. Halk kendilerine beyat etmeye ardlar. Beyat, Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem ailesinden Rza isminde bir kii adna yaplyordu. Bu arnn sahibi belirtilmeden beyat alnyordu. Bu ise kasten yaplmaktayd. nk Abbasiler, Alevileri kendilerine katmak istiyordu. Muhammed ailesi hem Abbasileri ve hem de Alevileri kapsyordu. ar yaplan kiinin adn ve ahsn bilen temsilci ve daveti kesimi dnda,
1 2
Suyuti, Tarihul-Hulefa, 226 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/128 3 bn-i Ebi Hatim, el-Cerh vet-Tadil, 3/501 4 El-Bidaye ven-Nihaye, 9/304
240
EL-UMDE F DADL-UDDE
kendisine beyat edilen kiinin adn ve ahsn bile bilmeyen halk, mehul birine beyat ediyordu. 1 Suyuti yle der: mam olarak bilinen Muhammed, Horasana bir adam gnderdi ve kimsenin adn vermeden Muhammed ailesinden Rza ismindeki bir kii iin propaganda yapmasn syledi. Sonra Ebu Mslim el-Horasani ve bakalarn gnderdi. Temsilcilere mektuplar yazd, onlar da mektuplarn kabul ettiler. 2 Mehul kiiye beyatn caiz olup olmad konusunda imdilik vereceimiz misaller bunlardr. Yukarda aktarlanlardan anlaldna gre, hal ve akd ehli kendisine beyat edilen kiiyi bilip tand mddete, bu caizdir. eyh Mukbil, slami cemaatlere katlmaktan uzak durmay tavsiye eder gibi bir ifade kullanmaktadr. Ad geen kitabnda yle der: Onlara beyat balayc mdr? El-cevap; deildir. nk imamn, halifelii kabul edilmi bir Kureyli olmas arttr. ou zaman Beyat olmadan len, cahiliyye lm ile lr hadisini mrldanp dururlar. phesiz bu, bir imam varsa byledir. Ancak ne imam, ne de ona raz olunmu bir cemaat yoksa, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Huzeyfe hadisinde yle buyurur: Onlarn ne bir imam ve ne de kendisine rza gsterilmi bir cemaat yoksa 3 Huzeyfe hadisini delil olarak ayn sayfada ikinci kez kullanmtr. Buna cevap olarak yle deriz: Daha nce de belirttiimiz gibi Mslmanlarn kendi aralarnda yapacaklar beyat ile imama yaplan beyat farkldr. Huzeyfe hadisini delil olarak gstermesi de doru deildir. nk Taifetul-Mansura hadisi buna aykrdr. Bunu daha nce belirtmitik. Bu taifenin ilim ve cihad ehli olduunu ve Cabir bin Abdullah hadisinden dolay emirliin bu taifenin hakk olduunu, son ferdi Deccala kar savancaya kadar bu taifenin her zaman bulunacan belirttim. Bu nedenle bu taifeyi ilim ehli ile snrlandrmak doru olmaz. Nitekim Nevevi Rahimehullah, Buhari, Ahmed ve bakalarnn bu yndeki eksiini dzeltmitir. eyh Mukbil, birok yerde kendi kendisiyle elikiye dmektedir. Yazar, ne de kendisine rza gsterilmi bir cemaat yoksa demektedir. Bu demektir ki, Huzeyfe hadisinde sz edilen ayrlma ve uzaklama, kabul edilen bu tr bir cemaatin varl artna baldr. Bu da Taifetul-Mansura hadisiyle uyum iindedir. Yazar, cemaatlere beyat etmenin hkmn soran kiiye yle cevap verir: Dinlemek ve itaat etmek zere beyat etmeye, hayr. Ancak, Allahn Kitabna ve Rasulnn snnetine armak zere kiinin onlara, onlarn da kiiye ahit vermesine, evet. 4 taat olan iler iin beyat kabul etmesi, Huzey-
1 2
El-Bidaye ven-Nihaye, 9/321, 10/5-42, 25, 30, 31, 39 Tarihul-Hulefa, 257 3 Age. 68 4 Age. 68

fe hadisini delil gstermesine aykrdr. O halde emredilen ayrlma ve uzaklama mutlak deil, mukayyet (belli bir ey ile kaytl) olur ve Mslman kii ne zaman hak zerinde olan bir Mslman cemaat bulsa ona katlmas ve desteklemesi gerekir. Dinleme ve itaat etmeyi inkar etmesi iin de bir delil gstermemitir. Halbuki kendisi kitabnn sonunda Allahn Kitabndan ve Rasulnn snnetinden bir delil olmadan amel etmemeyi ilke edin 1 demektedir. eyh Mukbil, Mslmanlarn Allah yolunda cihad etmesini tavsiye etmektedir. 2 Acaba emirlik olmadan cihad olabilir mi? Dinlemek ve itaat etmek de olmadan emirlik olur mu? Bu konuyu emirlik ile ilgili blmn nc konusunda ayrntl olarak akladm. eyh Mukbil u cmlesinde de elikiye dmektedir: lim renen bir kiinin herhangi bir cemaate balanmasn uygun grmyorum. Kitap ve Snnete davette ise, kii kendisini Allahn Kitabna ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine aran her cemaatin bir ferdi olarak kabul etsin. 3 Kitaptaki bu eliki aktr. rencinin bir cemaate bal olmasn yasaklarken, ayn zamanda da her cemaatin iinde olmasn tavsiye etmektedir. Yine, kendisi ve ilim ehlinden olan arkadalarn, bakalarndan ayrt edilebilmeleri iin Ehl-i Snnet diye isimlendirmi, daha sonra da kendilerini cemaat olarak nitelendirmitir. yle der: Ehl-i Snnet bir cemaattir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snneti ile amel etmeyi ilke edinen bir cemaattir. Liderleri yoktur. Onlar, Mslman olduu srece lider, imamdr derler. Emirleri de yoktur. Ama Davetin yrmesi iin istiare edeceiz, ihtilaf etmeyeceiz ve birbirimizin sylediini kabul edeceiz derler. 4 Liderimiz, liderleri, ve lider imamdr szlerindeki eliki aktr. Soran kiiye de dinlemek ve itaat etmek zere kimseye ahit vermemesini tavsiye etmektedir. Halbuki hem kendisi ve hem de beraberindeki kiiler iin liderlii kabul etmesi, bu liderlik iin iitip itaat etmek ilkesini kabul etmesi demektir. Liderimiz imamdr deyii ile mamn halifelii kesinlemi bir Kureyli olmas gerekir sz de birbiriyle elikilidir. Btn bunlara ramen snnetin yaylmasndaki aba ve gayretlerini inkar etmiyoruz. Mslmanlar arasnda itaat olan iler iin ahitleme konusunda syleyeceklerimiz bunlardr. Eitim kamp blmnde bunlar ele almamdaki gaye ise, bu meselenin meru olduunu ve bal olduu dier konular ortaya koymakt.
1 2
Age. 98 Age. 98 3 Age. 69 4 Age. 70
242
EL-UMDE F DADL-UDDE
EMRN SORUMLU OLDUU LERDEN DRDNCS: BRLKLERN VE GREVLERN BAINA EMRLER TAYN ETMEK
Kamp emirinin temel grevlerinden biri de idari, askeri ve eri btn ilerin yrtlmesi iin kampta bulunan birliklerin ve grevlerin bana emirler tayin etmektir. Birliklerin bana tayin ettii emirlere itaat etmeyi mensuplarna tavsiye etmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken bir takm konular vardr. Bu konular yle sralayabiliriz: A- ETM GREN BRLKLERN BAINA EMRLER TAYN ETMEK Eitim kampnda fertlerin says ok olursa, onlar aldklar eitimleri ve miktarlarna gre deien birliklere ayrmas, her birliin bana en faziletli ve en bilgili kiilerden sorumlular tayin etmesi gerekir. nk emirin her ferdi kendi bana izlemesi mmkn deildir. Bu nedenle de fertlerin eitimlerini izleyecek ve emirin yerine bu grevi yapabilecek sorumlular tayin etmesi gerekir. Bunun delili de Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hevazin kabilesinden alnan esirlerle ilgili syledii u szdr: Sizler gidiniz ve bilginleriniz bize gelsin. 1 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: bn-i Battal der ki: Hadis, bilginler (yani temsilciler) meclisinin kurulmasnn meru olduunu gsterir. nk imamn btn ileri, tek bana yapabilmesi mmkn deildir. Bu nedenle kendisine yardm edecek kiileri grevlendirir. Emir ve yasaklar genele hitaben olduu zaman, bu emir ve yasaklarn uygulamasnda ihmalkarlklar ve gevemeler olur. Herkes bu emir ve yasa bir bakasnn yapmasn bekler. Ancak her kesimin bir temsilcisi olursa, bu durumda herkes zerine deni yapar. 2 Emirin, fertleri blklere ayrrken birbirine yakn olanlar bir araya getirmeye gayret etmesi gerekir. Mesela ayn memleketten veya ayn kabileden olanlar ya da ayn dili konuanlar biraraya getirir. Snnet olan, kiinin kendi kavmi yannda savamasdr. Heysemi, Mecmauz-Zevaid isimli kitabnda Kiinin Kendi Kavmi Yannda Savamas blmnde yle der: Muharik
1 2
Buhari Fethul-Bari, 13/169

der ki: Cemel gn Ammar ile karlatm. Bir kede kk abdest bozuyordu. Senin yannda savamak istiyorum dedim. Bunun zerine yle dedi: Kavminin sanca altnda sava. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kiinin kendi kavminin sanca altnda savamasn isterdi dedi. 1 bn-i Kesir, hicri 702 ylnda Mslmanlar ile Moollar arasnda meydana gelen akhib olay srasnda, dnemin yneticisinin, bn-i Teymiyeden yannda savamasn talep ettiini aktarr. Bunun zerine bn-i Temiyye Rahimehullah, ona yle demitir: Snnet olan, kiinin kavminin sanca altnda bulunmasdr. Bizler am ordusundan olarak, am birliinin yannda yer alacaz. 2
Ahmed, munkati bir sened ile rivayet etmitir. Ebu Yala, Bezzar ve Taberani de hadisi rivayet etmilerdir. Ravileri arasnda shak bin Ebi shak e-eybani vardr ki bir topluluk ondan rivayet etmi ve kimse onu zayf saymamtr. Taberaninin senedlerinden birinde bulunan dier raviler sika ravilerdir. Mecmauz-Zevaid, 5/329 2 El-Bidaye ven-Nihaye, 14/26
244
EL-UMDE F DADL-UDDE
B- KAMPTAK LER N EMRN KENDSNE YARDIMCILAR EDNMES Birlik sorumlular tayin ettikten sonra, kamptaki iler iin kendisine yardmclar da tayin etmesi gerekir. Bu da eitimin sresi ve kiilerin saysna gre deiir. Bir kii birden ok ii de stlenebilir. Bu ilerin banda ise, dini, teknik ve idari iler gelmektedir. C- SORUMLULAR VE EMRLER TAYN ETMEK, GENEL EMRN YETKSNDEDR Yneticilerin tayininde kimsenin emirle ekimemesi iin bunu zellikle belirtiyoruz. nk emir, genellikle fertlerinin ihtiyalarn ve yeteneklerini yeterince takip edemeyebilir ve bilemeyebilir. Bu nedenle, bu fertlere daha yakn olan sorumlular ve yardmclar ile istiare etmelidir. Herkesin tavsiyelerini syleme hakk vardr. Bunun delili udur: Ebu Zerden Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Dedim ki: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, beni emir tayin etmeyecek misiniz? Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Sen zayf bir adamsn. Bu iler emanettir. Kyamet gn pimanlk ve rezil olmaktr. Ama hakl olarak alan ve zerine deni yapanlar hari. 1 seyyid bin Hudayrdan yle rivayet edilir: Bir adam Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldi ve Ey Allahn Rasul, falan kiiyi grevlendirdin, beni ise grevlendirmedin dedi. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Sizler benden sonra ok kayrmalar greceksiniz, bana kavuuncaya kadar sabrediniz. 2 Hadisler, grevliler tayin etmenin emirin hakk olduunu gstermektedir. Bunun delilleri oktur. Ynetilenlerin grevlendirme yetkileri yoksa da, grlerini belirtmek haklardr. Buhari, Abdullah bin Zbeyrden yle rivayet eder: Temim oullarndan bir heyet Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldi. Ebu Bekir, Kaka bin Mabedin, mer ise Akra bin Habisin emir olmas ynnde gr bildirdi. 3
1 2
Mslim Buhari 3 Buhari, Hadis no: 4847

D- EMR, GREVLENDRME YAPMAK N E EN EHL OLANI SEMELDR Allahu Teala yle buyurur: Allah, emanetleri ehline vermenizi emreder. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Alimler bu ayetin, yneticilerin emanetleri ehline vermeleri gerektiini belirtmek iin indiini sylerler. Emanetleri ehline vermek iki ekilde olur: Biri; ynetim ilerini ehil olanlara vermektir ki, ayetin ini sebebi de budur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mekkeyi fethedip Kabenin anahtarlarn Beni eybeden teslim alnca, Abbas bu anahtarlar ondan istedi ve hem Kabeyi koruma ve hem de haclara su datma grevlerini zerine almak istedi. Allahu Teala bunun zerine bu ayeti indirdi. Daha sonra Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kabenin anahtarlarn Beni eybeye verdi. Yneticinin Mslmanlarn her iinin bana o ie ehil olan tayin etmesi gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Mslmanlar iin daha iyisini bulduu halde, onlarn ilerinden birinin bana bakasn getiren kii, Allaha ve Rasulne hyanet etmi olur. Dier bir rivayette ise yle geer: Kim bir kesimin iinde daha iyisi olduu halde, onlarn bana bakasn getirirse, Allaha, Rasulne ve mminlere hyanet etmi olur. 2
1
Buhari, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Emanet yitirilirse, kyameti bekle. Kendisine, Emanet nasl yitirilir? denilince, ehli olmayana verilirse, emanet yitirilir diye cevap verdi. 3 Bu hadis ve yukardaki ayet, yneticilik makamnn emanet olduu ve ehli olanlara verilmesi gerektiini gsterir. Allahu Teala yle buyurur: nk cretle istihdam edecein en iyi kimse, gl ve gvenilir olandr. 4 Bu ayet, yneticinin en nemli niteliklerini belirtmektedir. Bu nitelikler ise, kendisine verilen ie g yetirmesi ve bu ii eksiksiz olarak yapabilmesidir. bn-i Teymiye Rahimehullah, Velayetin yukardaki ayette belirtilen kuvvet ve emanet olmak zere iki rknu vardr der. 5 Kuvvet, velayetin trne gre deiir. Savata cesarettir, uzmanlk ve taktiktir. Yargda bilgi ve adalettir. Emanet ise, Allah korkusudur ve insanlarn haklarn yerine getirmektir. Bununla beraber bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: nsanlarda kuvvet ve emanetin birlikte olduu azdr. Bundan dolay mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu Allahm, facirin cesaretinden
1 2
4 Nisa/58 Hakim, Sahihinde rivayet etmitir. Bakalar bunun mer bnul-Hattabn sz olduunu bildirmilerdir. Bkz. bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/247 3 Buhari 4 28 Kasas/26 5 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/253
246
EL-UMDE F DADL-UDDE
ve gvenilirin acizliinden sana snrm derdi. Her velayette vacip olan, ona en layk kiiyi, bu i ile grevlendirmektir. Biri daha emin, dieri daha kuvvetli olmak zere iki kiiden birinin seilmesi kanlmaz olursa, bu durumda verilecek grev iin en yararl ve zarar en az olan tercih edilir. 1 Mevcut kiiler arasnda herhangi bir i iin gerekli yeterlilik bulunmazsa, emir o i iin en elverili olan seer. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Zaruretten dolay ehil olann dndaki kiileri velayet ile alakal ilere getirmek sahih ise de, velayet ve emirlik ilerinde insanlarn ihtiyalarnn karlanmas iin ilerin dzgn gitmesine almak gereklidir. 2 Yukarda sylediklerimizin delili O halde gcnz yettii kadar Allahtan korkun 3 ayetidir ve bu delil aktr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem de Size neyi emredersem, ondan gcnzn yettii kadarn yapnz 4 buyurmaktadr. bn-i Teymiyenin nsanlarn ihtiyalarnn karlanmas iin ilerin dzgn gitmesine almak gereklidir sz, mmet iin zorunlu olan kifaye trndeki farzlarn yerine getirilmesinin vacip olmasndandr. Bugn Mslmanlar doru olan eri esaslara gre liderlik ve cemaat halinde almaktan uzak bulunmaktadrlar. nk slam devleti yoktur ve cihad farziyeti yerine getirilmemektedir. En azndan bugn ak olan eitim ve cihad meydanlar ynetim ve cemaat olarak alma sahas olmaldr. Bu mekanlar uygulama, bilgi ve tecrbe kazandrr, kusur ve eksiklikleri ortaya karr. Bunlar da Allahn izni ile ncelik srasna gre tamamlanr ve dzeltilir. Bylece Mslmanlar bu alanda yeterlilik ve uygulamann en ileri derecesine ularlar. Bu vacip olan bir itir. Uygulama srasnda hatalar meydana gelir ve eksiklikler ortaya karsa, bu, almay srdrmekten alkoymamaldr. nk Tkezlemesiz, yumuak huylu ve tecrbesiz bilge olmaz demilerdir. Aksine bunlar, durumlar dzeltmek iin motivasyon olmaldr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Boluklar doldurun, yaklan ve mjdeli olun 5 buyurur. Yani her zaman dorulukla davrann. Gcnz yetmezse, ona yakn olmaya aln ve iyimser olun. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem salnda ve sahabenin hayatta olduu dnemlerde de hatalar meydana geldi. Bununla beraber kendisi daima ynlendirme ve slah etmeyi srdrmtr. Halid bin Velidin Radyallahu Anhu Beni Huzeyme esirlerine yaptklar ve Abdullah bin Huzafenin ate yaktrp, emri altndaki Mslmanlara, iine girmelerini emretmesi bu hatalarn rneklerindendir. Bu nedenle yanl yapmak, almaktan alkoymamal, aksine motivasyon rol oynamaldr.
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/254 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/259 3 64 Teabun/16 4 Mttefekun Aleyhi 5 Buhari

E- BR YARARI SALAMAK VEYA BR ZARARI NLEMEK N EN STN VARKEN BR ALT SEVYEDE OLANI GREVLENDRMEK CAZDR En stn ibaresinden maksat; ilim, iman ve dine ballk ynnden derece olarak en st seviyede olandr. Bu ise zahire gre verilen hkm ile olur. Allahu Teala, Muhakkak ki Allah yannda en deerli olannz, Ondan en ok saknanzdr 1 buyurmaktadr. yle rivayet olunur: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem insanlarn en deerlisi kimdir? diye soruldu. Bunun zerine O Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Allahtan en ok korkandr dedi 2 mamul-Harameyn el-Cuveyni Rahimehullah yle der: En stn olan, insanlarn ileri iin en elverili olan kiidir. Bu da stn saymann anlamna dikkat ekmek iindir. 3 O halde en stn ile en elverili arasnda ayrm yapmak gerekmektedir. Zira en stn, her zaman en uygun olan deildir. Drt raid halifede olduu gibi insanlarn en stn en uygun olan olabilir. Bununla beraber kii faziletli olmakla beraber Ebu Zer Radyallahu Anhu gibi velayete elverili olmayabilir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Emanet ve doruluk ynnden Ebu Zer, Halid bin Velidten daha elveriliydi. Bununla beraber Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendisine, Ey Ebu Zer, ben seni zayf gryorum. Kendim iin sevdiimi senin iin de severim, sakn iki kiiye yneticilik yapma ve yetim maln ynetme 4 dedi. Ebu Zerin emirlik ve velayet yapmasn yasaklad. nk zayf olduunu grd. Halbuki Ebu Zer iin Yeryznde Ebu Zerden daha doru syleyen kimse yoktur denilmitir. 5 Cumhur alimler, yarar salamak ve zarar nlemek amacyla en stn varken, onun altndakini grevlendirmenin caiz olduunu sylerler. Bu sz, hem imamlk iin hem de dier grevler iin geerlidir. Kad Ebu Yala yle der: mametin artlarn tayanlardan biri cemaatin en stn olup ona beyat edildikten sonra ondan daha stn biri kp gelirse, ncekinden vazgeip yeni gelene beyat etmek caiz olmaz. Ancak yneticinin tayini esnasnda en stn olan brakp ondan aa olana beyat ederlerse, bu da caiz olmaz. Lakin en stn olan kiinin hazr olmamas veya hasta olmas yahut ondan aa olan kiiye insanlarn daha ok itaat etmesi gibi bir maze49 Hucurat/13 Buhari 3 El-yasi, 165, tahkik: Dr.Abdulazim ed-Dib, ikinci bask 4 Mslim 5 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/256, Son hadisi Tirmizi rivayet etmi ve hasen olduunu sylemitir. Bkz. Kitabul-Menakb, Hadis no: 3801
2 1
248
EL-UMDE F DADL-UDDE
ret varsa, durum farkldr. 1 Maverdi de kendi kitabnda buna yakn bir gr bildirmektedir. 2 el-Cuveyni yle der: Birinin imametin btn artlarn tadn ve son derece vera sahibi olduunu bilsek, ancak bir dieri ondan daha elverili, siyaset ve riyaset yoluna daha uygun olmakla beraber vera bakmndan ilkinin derecesinde deilse, en elverili olan kii dierine tercih edilir. 3 Btn bunlardan hareketle en stn olan kiinin yerine, bu kiiden daha alt seviyedeki baka bir kiiyi velayet sahibi olarak atamann u sebepler ile caiz olduunu gryoruz: 1- En stn olan kiinin hazr olmamas, esir veya grevini yapamayacak ekilde hasta olmas. 2- Belli bir maslahat elde etmek amac ile daha alt seviyedeki bir kiiye velayet grevinin verilmesi. Ki bu, kiinin velayete daha elverili olmas veya halk tarafndan daha fazla desteklenen birisi olmas ile olur. Bu konuda bn-i Hacer Rahimehullah yle der: merin Radyallahu Anhu ehirlere vali olarak tayin ettii kiilerde, sadece dinde daha stn olan gzetmeyip eriata aykr olan gzard etmemesi art ile siyaset bilgisi daha ok olan da tercih ettii anlalmaktadr. Yani hem dinden hem de siyasetten anlayan kiileri tercih ederdi. amda Ebud-Derda ve Kufede bn-i Mesud gibi din ve ilimde daha stn olmalarna ramen Muaviye, Muire bin ube ve Amr bin As grevlendirmitir. 4 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Her velayet iin vacip olan, ona en uygun olan tayin etmektir. Biri daha kuvvetli, dieri daha gvenilir iki kiiden birinin seilmesi kanlmaz olduu taktirde, o velayet iin en yararl ve zarar en az olan tercih edilir. Sava emirliinde, fcuru varsa bile, kuvvetli ve cesur olan tercih edilir. nk zayf adamn yarar kendisine, zarar ise Mslmanlara olur. Dolaysyla facir ama kuvvetli kii ile savaa gidilir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: phesiz Allah bu dini facir adamla da destekler. Hadis, Nasipleri olmayan kavimlerle de destekler eklinde de rivayet olunmutur. Bu kii facir olmasayd, elbette dindar olup sava emirliine elverili olmayan dier kiilerden, sava emirlii konusunda daha ncelikli olurdu. 5 3- Zarar nlemek ve yarar salamak maksad: Daha alt seviyedeki kiinin, halk ynetmede, cezalar uygulamada ve buna benzer dier ilerde daha dirayetli olmas bunun kapsamna girmektedir. Bu konuda Kurtubi Rahimehullah yle der: Fitne endiesi ve mmetin ilerinin yolunda gitme1 2
El-Ahkamus-Sultaniyye, 23 Bkz. el-Ahkamus-Sultaniyye, 8 3 El-yasi, 170 4 Fethul-Bari, 13/198 5 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/255

mesi korkusu ile daha alt seviyede olan bir kiiye velayeti vermek caizdir. nk imam; dman savmak, halk korumak, a kapatmak, haklar sahiplerine vermek, cezalar uygulamak, zekat mallarn toplayp devletin hazinesine ulatrmak ve bu mallar ehline taksim etmek iin grevlendirilir. En stn kiinin grevlendirilmesi halinde karklk, fesat ve imamn yerine getirmesi gereken grevlerin ve dier ilerin yaplamamas korkusu varsa, bu durumda onu brakp daha aa olan grevlendirmek iin ak bir mazeret olur. mer Radyallahu Anhu ve mmetin geri kalan bilmekteydi ki, ra meclisinde kendi aralarndan birini halife olarak semekle grevlendirilen alt kii arasnda stn olan ve en stn seviyede olan kiiler bulunmaktayd. Ki bu, konumuzun da delilidir. Maslahatn bunu gerektirmesi ve kimsenin kar kmamas durumunda onlardan herhangi birini imam olarak grevlendirmek caiz olmutur. Allahu Teala en dorusunu bilir. 1 Fitnenin nlenmesi iin daha alt seviyede olan grevlendirmenin caiz olduunu gsteren eylerden biri de mer bn-ul-Hattabn, Sad bin Ebi Vakkas Kufe emirliinden azletmesi ve bir bakasn onun yerine grevlendirmesidir. Halbuki Sad Radyallahu Anhu, cennet ile mjdelenen on kiiden biri ve halifeyi belirlemek iin mer Radyallahu Anhu tarafndan grevlendirilen ra ehlindendir. mer onun iin, Onu acizliinden veya hyanetinden dolay azletmi deilim demitir. Anlalyor ki onu Kufe halknn ikayeti zerine sadece fitneyi nlemek iin azletmitir. Bu misallerden biri de yine merin, Halid bin Velidi Radyallahu Anhu harp komutanl grevinden almasdr. Bunu da insanlarn onun sebebi ile fitneye dmemesi ve zaferin ancak onun eli ile gerekletii dncesine kaplmalarn nlemek iin yapmtr. mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu vali olarak atad kiilere unu yazmtr: Halidi kzdm veya hyanetini grdm iin grevden almadm. Sadece insanlar onun sebebi ile fitneye dtler. Her eyi yapann yalnzca Allahu Teala olduunu bilmelerini istedim. 2 kinci derecedeki kiilerin yneticilik grevine atanmalarn tartmasz caiz klan nemli sebepler bunlardr. Ancak, Bu sebepler szkonusu olmad zaman yine de daha aa olan grevlendirmek caiz olur mu? denirse yle cevap veririz: Bu ihtilafldr. El-Cuveyni Rahimehullah yle der: En stn varken daha aada olan grevlendirmenin haram olduunu syleriz. 3 Ancak Maverdi yle der: Fakih ve kelamclarn ou, ikinci derecede olann velayetinin caiz olup ona beyat etmenin de sahih olduunu, en stn olann bulunmasnn, imametin artlarna sahip olduu taktirde ikinci derecedekini grevlendirmeye engel olmadn sylerler. Nitekim en stn varken yargda daha aasn grevlendirmek caizdir. nk fazilet ynn1 2
Tefsirul-Kurtubi, 1/271 bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 7/81 3 El-yasi, 169
250
EL-UMDE F DADL-UDDE
den stn olunmas art, seim konusunda arlktr ve greve tayin edilmenin de muteber olan artlarndan deildir. 1 Maverdinin, fakihlerden ounun, en stn bulunduu halde imametin artlarn tayorsa, ondan aa olan greve getirmenin caiz olduunu sylediklerini belirtmesi, bn-i Hacer tarafndan da aktarlmtr. bn-i Hacer Rahimehullah Hasan bin Alinin Muaviye iin hilafetten vazgemesini anlatrken yle der: Bu, en stn varken daha aada olann velayete gelmesinin caiz olduunu gsterir. nk Bedir ehlinden olan Said bin Zeyd ve Sad bin Ebi Vakkas Radyallahu Anhuma hayatta olmasna ramen Hasan ve Muaviye ikisi de hilafet grevine tayin edilmitir. bnut-Tin byle aktarmtr. 2 Bilindii gibi Sad ve Said ikisi de cennetle mjdelenen kiilerdendir. En stnn grevlendirilmesi konusunda syleyeceklerimiz bunlardr. Bunlar belirtmekteki maksadmz ise u saylanlardr: Emiri skntdan kurtarmak. nk emir, daha dindar ve vera sahibini brakp, verilecek greve daha elverili olan birini grevlendirmekten ekinebilir. Oysa ki, bunun caiz, hatta yeri geldiinde vacip olduunu burada akladk. Kardeler arasnda kin ve srtmeyi nlemek. Bylece biri kp, Ben ondan daha stn olduum halde neden bakas grevlendirildi demesin ve bunun eri bir hkm olduunu anlasn. Allahu Teala yle buyurur: Bunun iin kendinizi temize karmayn. nk O, ktlkten saknan daha iyi bilir. 3 Velayetin gereklerini yerine getirmeye, ikinci derecedeki kii daha elverili olduu ve emir tarafndan grevlendirildii srece, en stn olann Allahtan korkmas ve ynetici olarak grevlendirilen kiiye itaat etmesi gerekir.
1 2
El-Ahkamus-Sultaniyye, 8 Fethul-Bari, 13/67 3 53 Necm/32

F- EMRLK VE VELAYET MAKAMI N HIRSLI OLAN KLERE GREV VERLMEMELDR Ebu Musa el-Eariden rivayet edilen hadiste yle geer: Ben ve amcaoullarmdan iki kii Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem huzuruna girdik. Onlardan biri, Ey Allahn Rasul, Allahn sana verdii grevlerden birine bizi getir dedi. Dieri de ayn ekilde syledi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Allaha yemin ederim ki bu ii, bu konuda hrsl olana veya isteyene vermiyoruz. 1 Bu hadisi mam Ahmed de u lafzla rivayet etmitir: .. Bize gre en hainleriniz, bu ii isteyenlerinizdir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem lnceye kadar o ikisine hibir grev vermedi. mam Ahmedin bu rivayeti, emirlik iin hrsl olann, bu ie tayin edilmemesinin hikmetinin, bu velayeti isteyenin mal, makam ve dnyalk peinde olmakla itham edilmi olmas, bundan daha da nemlisi, Allahn yardm ve desteinden mahrum kalmas olduunu bildirmektedir. Abdurrahman bin Semura hadisinde yle denir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Ey Abdurrahman bin Semura, emirlii isteme! stemeden sana verilirse, bu iinde yardm grrsn. Ama istediin iin sana verilirse, sen onun zerinde vekil olursun. 2 ..Sen onun zerinde vekil olursun sznden maksat, ilahi yardm ve destekten yoksun kalnmasdr. Bu da hem kendisi, hem ynettii kiiler iin hsrandr. Mminin dualarndan biri udur: Allahm, rahmetini umarm, gz ap kapayncaya kadar beni kendi bama brakma. ..Sen onun zerinde vekil olursun sznn anlam ile ilgili olarak Enesten Radyallahu Anhu rivayet edilen bir hadiste yle geer: Kim kad olmak isterse, kendi bana kalr. Ama kime bu i verilirse, bir melek ona yardmc olmak zere iner. 3 Liderlik ve velayet iin hrs gstermek, insanlarn ounda olan bir durumdur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Emirlik iin hrsl olacaksnz, ancak bu i, kyamet gn pimanlk olacaktr. 4 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Muhelleb der ki: Velayet iin hrsl olmak, insanlarn savamalarnn sebebidir. Bu nedenle kanlar aktlm, mallar ve namuslar inenmi ve yeryznde fesat bymtr. Pimanlk olacaktr szdeki pimanln sebebi udur: Kii ldrlebilir veya grevden alnabilir ya da lr ve bu ie girdii iin piman olur. nk iledii hakszlklar ve adaletsizlikler, onun karsna kacaktr. Ancak i iten getii iin hrs gsterdii eyler de elden km olacaktr. Sadece bu i zorunlu
1 2
Mttefekun Aleyhi Mttefekun Aleyhi 3 Nesai dnda be hadisci rivayet etmitir. 4 Buhari
252
EL-UMDE F DADL-UDDE
olarak bir kii zerine kalmsa bu haritir. Mesela valinin lmesi ve kendisinden baka bu ii yrtecek kimsenin bulunmamas sebebiyle bu ii stlenmesi gibi. Bu ii stlenmedii taktirde ilerin aksamas sebebiyle fesat meydana gelecektir. in aksamas sebebi ile velayet grevini stlenen, istemeden greve tayin edilen kii gibi olur. nk bu ekilde olanlar genelde hrsl olmazlar. zerine vacip olduu iin bu grevi alm olanlar, hrsl olarak nitelenmezler. 1 Yusufun Aleyhisselam, Beni lkenin hazinelerinin bana getir, phesiz ben bilen ve koruyan biriyim 2 sz gereke gsterilerek, emirlii istemeyi yasaklayan hadislere itiraz edilebilir. Bunun cevab birka ynden verilir: 1- Kiiye zel Olmas: Velayeti istemek peygamberlere mahsustur. nk yanlmaktan korunmulardr. Bakalar iin hatalardan korunmak szkonusu deildir. Sleymann u duas da Yusufun Aleyhimesselam grevi istemesi gibidir: Dedi ki, Rabbim beni bala ve bana, benden sonra hibir kimsenin sahip olamayaca bir mlk ver. 3 2- Zorunlu Grev Olmas: Yusufun Aleyhisselam velayeti istemesinin sebebi, adalet, slah ve fakirlere haklarn vermek konusunda bakasnn kendisi gibi yapamayacan ve bunun kendisi zerinde farz- ayn olduunu dnmesidir. nk bu ii kendisinden baka yapacak kimse yoktu. Bugn de hkm byledir. Grevi yrtebilecek ve ie ehil birilerinin olduu biliniyorsa, Abdurrahman bin Semura hadisine binaen, en iyisi grevi stlenmeyi istememektir. Bu yorum, emirlik konusunda hrsl olmay yasaklayan nass ile Yusuf Suresindeki ayetin arasn bulmaktadr. bn-i Hacerin Rahimehullah kendisinden naklettii ve ayn grte olduunu bildirdii Muhelleb, bu ii yapmasnn, zerine farz- ayn olduu kiilerin, velayeti isteme konusundaki yasan dnda kalacaklarn belirtir. Bylece ayet, velayeti isteme yasan belirten hadisi snrlandrm (tahsis etmi) olmaktadr. 3- Nesh Olay: Yusufun Aleyhisselam istemesinin bizden ncekilerin eriatnda caiz olduu, ama bunu yasaklayan hadisler ile bizim eriatmzda bunun neshedildii sylenebilir. 4- Grevi stlenmesinin zorunlu olduu kiilerin velayeti istemelerinin caiz olmas da sz konusudur. Ki Kurtubi Rahimehullah bunu tercih etmektedir. 4 lgintir ki, bazlar ancak kendilerini greve getirdii veya mal ve eya verdii taktirde emire itaat edip ona uyarlar. Bu ekilde birine velayet grevi vermek hakknda nehiy bulunmaktadr ve ancak makam veya mal iin itaat eden ahs iin de iddetli bir tehdit bulunmaktadr. Rasulullah Sallallahu
1 2
Fethul-Bari, 13/126 12 Yusuf/55 3 38 Sad/35 4 Tefsir, 9/216, 15/204, Fethul-Bari, 13/125

yzne bakmaz. Onlar iin ackl bir azap vardr. Bunlar; fazla suyu olduu halde yoldan gelip geenlerin yararlanmasn yasaklayan, sadece dnyalk iin imama beyat edip, istediini verdii zaman beyatn tutan ama vermedii zaman beyatn ineyen, ikindiden sonra birine bir mal satarken, syledii fiyat kendisine verilmedii halde, verildiine dair Allahu Teala adna yemin eden ve bu yemini sebebi ile alcnn kendisine inand kii. 1
Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kyamet gn Allah kii ile konumaz ve
Buhari
254
EL-UMDE F DADL-UDDE
G- GREVLERDE YAI GZNNDE BULUNDURMAK Allahu Teala yle buyurur: Bykleri yle dedi: "Babanzn Allah'a kar sizden bir sz aldn, daha nce Yusuf meselesinde de ileri gittiinizi bilmiyor musunuz? 1 Ebu Mesud el-Bedriden, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: Allahn Kitabn en iyi okuyan imam olur. Okumada eit iseler, snneti en iyi bilen imam olur. Snneti bilmede eit iseler, nce hicret eden imam olur. Beraber hicret etmilerse, ya daha byk olan imam olur. Kimse, baka bir kiiye sorumlu olduu yerde imam olmasn ve evinde de, izinsiz olarak sofrasna oturmasn. 2 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Ryada bir misvak kullandm grdm. Yalar deiik iki adam bana geldiler. Misva ya kk olana verdim. Bunun zerine Bye ver denildi ve onlardan ya byk olana verdim. 3 Hayber gn Abdullah bin Sehlin ldrlmesi olay ile ilgili olarak Kasame hadisinde yle aktarlr: O, arkada olan Muhaysa ve byk kardei Huvaysa ile Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem gitti. Muhaysa konumak istedi, ancak Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Byk olan konusun dedi. Bunun zerine Huvaysa ve sonra da Muhaysa konutu. 4 Bu nasslardan anlalmaktadr ki, grevler verilirken yan gznnde bulundurulmas gerekir. Bir ii yrtmek iin iki kiinin yeterlilii sz konusu olduu taktirde, Buharide aktarlan ve fazilette eit olan iki kii iin, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Byk olan velinizdir buyurduu Malik bin Huveyris hadisinde olduu gibi, ya byk olan tercih edilir. Ancak ya kk olann tercih edilmesinde eri bir yarar varsa, o tercih edilir. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, sameyi ordu komutan olarak Bizansa kar gndermitir. Ayn orduda, sahebeden olup hem ya olarak hem de fazilet olarak kendisinden daha stn kiiler vard. Ebu Mesud el-Bedri hadisi de bu konu ile alakaldr. Bu hadis, fazilet stnlnden nce, yeterlilik ve uzmanln gznnde bulundurulduu kamu grevleri iin deil, sadece namaz imaml iindir. En stn yerine stn olann velayetinin caizlii konusunda bunu belirtmitik. Bunlar belirtmemizden maksat, bir grev iin, o greve uygun iki kiinin bulunmas halinde ya byk olann tercih edileceini aklamaktr. Bu durumda tabile-
1 2
12 Yusuf/80 Mslim 3 Mttefekun Aleyhi 4 Buhari, Diyetler, Hadis no: 6897, Ahkam, 7192

rin gnl daha rahat olur ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine de muvafk hareket edilmi olunur. Buhari, Sahihinin Fiten blmnde bu manaya iaret eden u hadisi rivayet etmitir: mmetimin helak, beyinsiz baz genlerin eliyle olacaktr. Buhari, Musa bin smailden, o da Amr bin Yahya bin Saidden ve o da dedesinden u rivayeti nakleder: Medinede Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mescidinde Ebu Hureyre ile beraber oturuyordum. Mervan yanmzda idi. Ebu Hureyre dedi ki: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini duydum: mmetimin helak, Kureyten baz genlerin eliyle olacaktr. Mervan, Allah byle genlere lanet etsin dedi. Bunun zerine Ebu Hureyre Radyallahu Anhu Falan oullar, filan oullar diyerek isimlerini vermemi istersen, syleyebilirim dedi. amda iktidar olduklar zaman dedem ile beraber Mervanoullarnn mntkasna giderdim. Onlarn genler olduunu grd zaman, Herhalde bunlar o genlerdendir derdi. Biz de Sen daha iyi bilirsin derdik. Bu rivayetin erhinde bn-i Hacer Rahimehullah yle der: bnul-Esir der ki, genlerden maksat, ocuklardr. Bu nedenle kltme ismi ile anlmtr. Akl, dini ve renimi zayf olanlar iin de kk ocuk tabiri kullanlr. Ergenlik yana girmi ocuklar iin de bu lafz kullanlr ki, burada kastedilen akl, dini ve renimi zayf olanlardr. Zaten Emevilerden ergenlik yana gelmeden ynetici olan olmad gibi bu yan altnda olanlardan emirler de tayin etmemilerdir. Ancak kk ocuklardan maksat, halife yaplanlarn baz ocuklar olabilir ki bunlar yznden fesat meydana gelmi ve i onlara nisbet edilmitir. En iyisi, bundan daha genel manada anlamaktr. bnu Ebi eybe rivayetinde de yle geer: Ebu Hureyre sokakta yryor ve Allahm beni ne altmnc yla, ne de ocuklarn emirliine kavutur diyordu. Bu ise ocuklarn velayetinin ilk olarak, hicri altmnc ylda yaplmaya balandna iaret etmektedir ki gerek olan da budur. nk Yezid bin Muaviye o yl halife yaplmt. Ebu Hureyrenin Radyallahu Anhu sznden de anlald gibi onlarn banda Yezid gelmektedir. nk Yezid genellikle ehirlerin ynetiminden yallar uzaklatryor ve akrabalarndan ya kk olanlara bu grevleri veriyordu. 1 Bu hadiste ya kk olann, emirlik grevine tayin edilmesinden sakndrlmaktadr. Buharinin bu hadisi Fiten blmnde belirtmesi, fitnelerin sebeplerinden birinin kklerin grevlendirilmesi olduuna iaret etmek iindir. nk ya kk olanlarda serserilik, taknlk, dnp tanmamak, deneyim azl ve sonular iyice dnmemek vardr. Hadis, ya kk olan grevlendirmekte gereince maslahat bulunmadnda, ya byk olanlar grevlendirmenin gerekliliine iaret etmektedir.
Fethul-Bari, 13/9-10
256
EL-UMDE F DADL-UDDE
H- EMRN, BR TAKIM GREVLERE ATADII KLER, YAPTIKLARI LE LGL OLARAK HESABA EKMES GEREKR Ebu Humeyd es-Saididen yle rivayet edilir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, bnul-Letbiyyeyi Beni Suleymin zekatlarn toplamas zere grevlendirdi. Rasulullaha gelip hesab verirken, Bu sizindir, bu da bana hediye verildi dedi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Doru sylyorsan, o zaman hediyelerin sana gelmesi iin anne babann evinde otursaydn ya dedi. Sonra ayaa kalkt ve orada bulunanlara hitap ederek, Allaha hamd ve sena ettikten sonra yle dedi: Allahn bana yetki verdii baz grevler iin sizden kimi adamlar grevlendiriyorum. Onlardan biri gelerek, Bu sizindir, bu da bana hediye verildi diyor. Doru sylyorsa, o zaman hediyelerinin gelmesi ii anne ve babasnn evinde otursayd ya!. Allaha yemin ederim ki hanginiz o mallardan (Hiam, haksz yere ilavesi yapmtr) bir ey alrsa kyamet gn Allahu Teala ona, bu aldn ykleyecektir. Haberiniz olsun, biriniz Allahn huzuruna bren bir inek, meleyen bir koyun veya baran bir deve ile gelmesin. Sonra koltuklarnn alt grnecek kadar ellerini kaldrd ve Tebli ettim mi? dedi. 1 Haksz yere ifadesi, bn-i Hacerin tercihine gre Hiamn ekledii bir szdr. Hadis, imamn, grevlendirdii yneticilerini hesaba ekmesi ve yanllarn gstermesi gerektiine iaret etmektedir. Hatta, bakasnn ayn hatalar yapmamas iin bunu halka tehir etmesi de caizdir. Ayrca hadis bn-i Hacerin dedii gibi, yanl yapan knamann ve imamet ve emirlikte, daha faziletlisinin bulunmasna ramen bir alt seviyedeki kiiyi bu i ile grevlendirmenin caiz olduunu gsterir. 2 nk sahabenin ileri gelenlerinin varlna ramen Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, bnul-Letbiyyeyi zekat toplamak ile grevlendirmitir. merin Radyallahu Anhu, yneticileri hesaba ekmesi de buna iaret eden eylerdendir. mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu Sad bin Ebi Vakkas, Amr bin As, Halid bin Velid, Ebu Hureyre ve bakalarndan, yaptklar ile alakal hesap sormutur. Bunlardan bazlarn grevden alm, bazlarnn malnn yarsna el koymu ve yine bazlarn da azarlamtr. Emirin grevlerinden drdncs ile ilgili syleyeceklerimiz bunlardr.
Buhari, mamn grevlilerini hesaba ekmesi bab. Mslim de rivayet etmitir. Hiam, hadisin senedinde bulunanlardan Urvenin oludur. 2 Fethul-Bari, 13/167
EMRN SORUMLU OLDUU LERDEN BENCS: MAHYETNDE BULUNANLARA YUMUAKLIKLA MUAMELE ETMEK, BTN LERDE HTYAT VE SABIR LE HAREKET ETMEK
Allahu Teala yle buyurur: O vakit Allahtan bir rahmet ile onlara yumuak davrandn! ayet sen kaba, kat yrekli olsaydn, hi phesiz etrafndan dalp giderlerdi. 1 Aieden Radyallahu Anha merfu olarak yle rivayet edilir: Allahm, metimin ilerinden birini stlenip de onlara zorluk karanlara sen de zorluk kar, mmetimin ilerinden birini stlenip de onlara yumuaklkla davrananlara sen de yumuaklkla muamele et. 2 Yine Aienin Radyallahu Anha yle dedii rivayet edilir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ne zaman iki i arasnda muhayyer kaldysa, gnah olmadka, her zaman kolay olan tercih etmitir. Gnah olursa, herkesten daha ok ondan kanrd. Allahn llerinin inenmesine karlk yine Allah iin intikam almasnn dnda, ahs iin hibir zaman intikam almamtr. 3 Hasan Basriden yle rivayet edilir: Aiz bin Amr, Irak valisi olan Ubeydullah bin Ziyadn huzuruna girdi ve yle dedi: Evladm, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Yneticilerin en kts, halk kabalkla ynetenlerdir dediini duydum, sakn onlardan olma Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Abdi Kays kavminin liderine yle dedi: Sende Allahn sevdii iki haslet vardr; yumuaklk ve dnp tanmak. 4 mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu yle demitir: Selit bin Kays emir tayin etmekten beni alkoyan ey, savaa abuk karar vermesidir. Halbuki sava iin, ancak dnp tanarak karar veren kii elverili olur. 5 Bu grevin kapsamna giren meseleler ise unlardr: 1- Mahiyetinde bulunanlarn yeteneklerini bilmesi, akli, bedensel ve psikolojik gcnn zerinde kimseye bir ey yklememesi. Allahu Teala
1 2
3 Al-i mran/159 Mslim 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mslim 5 bn-u Abd-i Rabbihi, el-kdul-Ferid, Kitabul-Hurub
258
EL-UMDE F DADL-UDDE
yle buyurur: Allah hibir kimseye gcnn stnde bir ey yklemez 1 O halde gcnz yettiince Allahtan korkun 2 Dolaysyla emirin, balarnda bulunduu kiilere, gleri kadar grev yklemesi gerekir. 2- Yeni fertleri, eski fertler ile bir araya toplamamas. Bunun yerine her kesim iin ayr bir eitim vermesi daha uygundur. Bylece yeni rencilerin, eskiler gibi, ayn eitime hazrlanmas salanr. Eitimi derece derece yapmakta bir saknca yoktur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, nsanlar akllarna gre deerlendirin 3 buyurmutur. Bu da hem teorik ve hem de pratie ynelik dersleri kapsamakta olup insanlara akllar kadar hitap edilmesini bildirmektedir. bn-i Mesud Radyallahu Anhu yle der: Bir toplulua akllarnn almad bir konuma yapacak olursan, mutlaka bazlarnda fitne meydana gelir. 4 Btn bunlar yumuaklkla muamele kapsamna girmektedir. 3- Gnah olmad srece emirin, mahiyetinde bulunanlarn eitim, retim ve geim temininde daima kolayl semesi gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kolaylatrnz, zorlatrmaynz, mjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz. 5 bn-i Hacer yle der: Ama, slama girmek zere olan kiilerin gnln kazanmak ve balangta ona zorluk karmamaktr. Gnahlardan sakndrmak da kabul edilmesi iin yumuaklkla yaplmaldr. lim retmek de aamal olmaldr. nk bir ey bata kolay ise, ona balayan kiiye sevimli olur ve onu kolaylkla renir, genellikle ilerleme olur. Zdd ise byle deildir. Allahu Teala en dorusunu bilir. 6 4- Herkes temel teknik bilgileri aldktan sonra, her renciye eilimli grd deiik sava tekniklerini retmelidir. bn-i Hacer, Huzeyfe bin Yemann u hadisini aklarken buna iaret etmitir: nsanlar, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem hayr sorarlard, ben ise iine dmemek iin erri sorardm. 7 bn-i Hacer yle devam eder: bn-u Ebi Cemra yle dedi: Hadis, Allahu Tealann kullar zerindeki hikmetini gsterir. renmeleri ve bakalarna tebli etmeleri iin sahabenin ouna hayr sormay sevdirirken, Huzeyfeye de, kendisinden saknmak ve Allahn korunmasn istedii kiileri sakndrmak iin er olan eyleri sormay sevdirmitir. Bu da Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem gsnn ne kadar geni ve hkm ekillerini ne kadar ok bildiini gsterir. Bylece soran herkese uygun decek cevab vermektedir. Bundan anlyoruz
1 2
2 Bakara/286 64 Teabun/16 3 Ebu Davud 4 Mslim 5 Buhari 6 Fethul-Bari, 1/163 7 Mttefekun Aleyhi

ki, kime bir ey sevdirilirse, onda, bakalarn geer. Bu yzdendir ki Huzeyfe Radyallahu Anhu bakalarnn bilmedii srrn sahibi olmu, mnafklarn isimlerini ve gelecekte olacak birok eyi renmitir. Ayrca hadis, renciye eilimi grlen ilimlerden mbah eylerin retilmesinin, onu daha ok anlamas ve kavramasna sebep olduunu gsterir. 1 Rasulullahn Kii ne iin yaratlmsa o, onun iin kolaylatrlr 2 buyruu da bu kabildendir. 5- Gnlk eitim arasnda dinlenme vakti olmaldr ve haftada birgn ders ilenmemelidir. mer Radyallahu Anhu, Sad bin Ebi Vakkasa yapt nasihatler arasnda yle derdi: Mslmanlar yrtrken yava ol, onlar yoracak ekilde yrtme. Dmanla kar karya gelebilmeleri iin konaklamak gereken yerlerde konaklamalarn sala. Yolculuk onlarn kuvvetini azaltmasn. nk bunlar ikamet halinde olan, askerleri ve atlar bulunan bir dmana doru gidiyorlar. Beraberinde bulunanlarn her cuma bir gn bir gece dinlenmelerini sala. Bylece kendilerini toparlayacaklar, silah ve eyalarnn bakmn yapacaklar dinlenme imkan bulurlar. 3 6- Yumuaklkla muamelenin anlam, zorluu tamamen gidermek deil, gcn zerinde olan nlemektir. Emir, Talutun askerlerini snad gibi askerlerini snayabilir ve meakkatli bir eitime tabi tutabilir. Allahu Teala yle buyurur: Talut orduyla birlikte ayrldktan sonra, "Dorusu Allah sizi bir rmakla deneyecektir, ondan ien benden deildir. Onu tatmayan, eliyle sadece bir avu avulayan mstesna phesiz bendendir" dedi. Onlardan pek az hari, sudan itiler... 4 Emir, sava becerileri asndan recileri gruplara ayrarak, onlar meakkatli bir eitime tabi tutabilir. 7- ster kendisi namaz kldrsn, ister vekili kldrsn, namaz kldracak kiiye zellikle yorucu eitimlerden sonra namaz uzatmamasn tavsiye etmesi de yumuaklkla muamele kapsamna girer. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Biriniz insanlara namaz kldrrsa, uzatmasn. nk aralarnda zayf, yal ve hasta olanlar vardr. Ama biriniz kendi bana namaz klarsa istedii kadar uzatabilir. 5 bn-i Mesudun Radyallahu Anhu yle dedii rivayet edilir: Bir adam Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Ey Allahn Rasul, falan kii namaz uzatt iin sabah namazna gelemiyorum. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem o kadar kzd ki, o gne kadar hi bu ekilde kzdn grmemitim. yle dedi: Ey insanlar! Bazlarnz nefret
1 2
bn-i Hacer, Fethul-Bari, 13/37 Mttefekun Aleyhi 3 bn-u Abd-i Rabbihi, el-kdul-Ferid, Kitabul-Hurub 4 2 Bakara/249 5 Buhari
260
EL-UMDE F DADL-UDDE
ettiriyor. Kim insanlara imam olursa namaz uzatmasn. nk arkasnda zayf, yal ve ihtiya sahibi olanlar vardr. 1 Buhari, Cabirden rivayet ile, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Muaza yle dediini nakleder: ( defa) Sen dinden mi rktyorsun. Ala, ems ve Leyl surelerini namazda okusan ne olur? nk arkanda zayf, yal ve ihtiya sahibi kimseler namaz klmaktadr. Muaz yats namaznda Bakara Suresini okumu, bir adam buna tahamml edemeyerek namaz brakm ve gidip Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ikayet etmiti. 2 8- Mahiyetinde bulunanlardan biri onu kzdrd zaman, emirin fkelenmemesi ve sabretmesi de yumuaklkla davanmann kapsamna girer. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: iddetli kii, grete iddetli olan deil, fkelendii zaman kendine hakim olabilen kiidir. 3 Yumuaklk, bir ahlak olarak ancak kzgnlk halinde ortaya kar. Emir, kendi nefsi ile ilgili bir konuda sinirlenmeme meselesinde bakalarna rnek olmaldr. Genel bir yarardan dolay kzacak olursa, kzd kiiye hemen ceza vermeyip fkesi dininceye kadar beklemelidir. nk Ebu Bekreden merfu olarak yle rivayet edilir: Hi kimse fkeliyken, iki kii arasnda hkm vermesin. 4 9- Emir, allmadk bir i veya hesapta olmayan bir olayla karlat zaman yumuaklkla muamele etmeli ve dnp tanarak karar vermelidir. Telaa kaplr ve feryad ederse, hem kendi iini, hem beraberinde bulunanlarn iini bozar. Ama dnp tanarak hareket ederse, Allahn izni ile baarya ulaabilir. stiare yapmak iin zaman elverili ise, deneyimli olan kiilere danmaldr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Uhud, Hudeybiye ve Hendek gnlerindeki tavr, Rasulullahn vefatndan sonra Araplarn dinden dnmelerine kar Ebu Bekrin tavr, Halid bin Velidin Mute ve Yermuk gnlerindeki tavr, buna birer rnektir. Her iki savata da Halid, Mslmanlarn birliklerini Bizans birliklerine kar, uygun bir ekilde yerletirmiti. merin Radyallahu Anhu gnderdii ve Ebu Bekirin Radyallahu Anhu vefat ettiini, bakomutanlk grevinden alndn ve yerine Ebu Ubeydenin getirildiini belirten mektubu Halid, sava srasnda alm ve Mslmanlarn moralinin bozulmasn nlemek amac ile zafer gerekleinceye kadar bu haberleri, askerlerden gizli tutmutur. 5
1 2
Buhari Buhari, Hadis no: 703, 704, 705 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mttefekun Aleyhi 5 bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 7/12, 16

NEFS TERBYES Denilebilir ki; Sen insanlardan yaratllarnn tersi olan bir ey istiyorsun. Biri yumuak huyludur, dnp tanr; dieri acelecidir ve abuk kzar. Aceleci olan ve abuk kzan bir kii, huyunun tam tersi olan eylere nasl sahip olabilir? Cevap olarak denir ki, gzel ahlak ve faziletlerin bazs doutandr, bazs da ilim ve mcahede ile kazanlr. Kt ahlaktan da kii mcahede ve sabrla kurtulabilir. Allahu Teala yle buyurur: Kiiye ve onu ekillendirene, sonra da ona iyilik ve ktlk kabiliyeti verene and olsun ki: Kendini terbiye eden saadete ermitir. Kendini fenalklara gmen kimse ise ziyana uramtr. 1 Allahu Teala, imtihan maksad ile her kiiye fcur ve takva duygusunu vermitir. Fcurdan kurtarmak ve iyilikler ile donatmak iin kim nefsi ile mcahede ederse, kurtulanlardan olur, aksi halde kendini helak edenlerden olur. Allahu Teala yle buyurur: Arnm olan, Rabbinin adn anp namaz klan, saadete eriecektir. 2 Gzel ahlak baz yollarla kazanlr. Bunlardan ilim, mcahede, dua ve gzel arkadalk zerinde Allahn izni ile duracaz. 1- LM nsan doarken birey bilmez olarak doar. Allah sizi annelerinizin karnndan bir ey bilmez halde karmtr. Belki kredersiniz diye size kulak, gz ve kalp vermitir. 3 Bir ey bilmez denilmesi, kiinin dnyaya bir ey bilmeden geldiini gsterir. Ancak Allahu Tealann kendisine verdii aralar ilevsiz klarak ve farz olan bilgileri tahsil etmeyerek, hayatnn geri kalan ksmnda renmekten geri kald taktirde ktlenir. renme aralar da, Size kulaklar, gzler ve kalpler verdi ki belki kredersiniz ayetinde belirtilmektedir. Bu aralardan insanlarn yararlanmas farkl derecelerde olmaktadr. Kafir, bu aralardan yararlanmamaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Ve: ayet kulak vermi veya aklmz kullanm olsaydk, (imdi) u alevli cehennemin mahkumlar arasnda olmazdk! diye ilave ederler. Bylece, gnahlarn itiraf ederler. Artk (Allahn rahmetinden) uzak olsun, o alevli cehennemin mahkumlar! 4
1 2
91 ems/7-10 87 Ala/14-15 3 16 Nahl/78 4 67 Mlk/10-11
262
EL-UMDE F DADL-UDDE
Andolsun, biz cinler ve insanlardan birounu cehennem iin yaratmzdr. Onlarn kalpleri vardr, onlarla kavramazlar; gzleri vardr, onlarla grmezler; kulaklar vardr, onlarla iitmezler. te onlar hayvanlar gibidir; hatta daha da aknlar. te asl gafiller onlardr. 1 Mmin, iman elde etmede bu aralardan yararlanmtr. Allahu Teala yle buyurur: Ey Rabbimiz! Gerek u ki biz, Rabbinize iman edin! diye imana aran bir davetiyi iittik, hemen iman ettik. 2 Dinleyip de szn en gzeline uyan kullarm mjdele. te Allahn doru yola ilettii kimseler onlardr. Gerek akl sahipleri de onlardr. 3 Cehalet her ktln kaynadr. Kfr de bu ktlklerdendir. nk insan bilmediinin dmandr. Allahu Teala yle buyurur: Hayr, onlarn ou hakk bilmezler; bu yzden de yz evirirler. 4 Bunun ilac, renmektir ve renmenin yolu da sormaktr. Rasulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Ey insanlar reniniz, ilim ancak
renmek ile ve fkh ise kavramakla olur. Allahu Teala kimin iyiliini isterse onu dinde fakih yapar. 5 Allahu Teala, faziletlere aran ayetlerin ounu Eer bilirseniz veya Keke bilseydiniz szyle bitirmitir. Bu da bilmenin, bilinen ey ile amel etmeye gtrdne iaret etmektedir. Rasulullah da Sallallahu Aleyhi ve Sellem Bildiimi bilseydiniz; az gler, ok alardnz 6 buyurmaktadr. Gzel ahlakla ilgili olarak ilim, iki ksma ayrlr: 1- Gzel ahlakn faziletini bilmek. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kyamet gn mmin kulun terazisinde gzel ahlaktan daha ar bir ey yoktur. 7 Gzel ahlak ile mmin, gndz oru tutan ve gece namaz klan kiinin sevab kadar sevap alr. 8 2- Ahlak meselelerini bilmek. Yani kanmak iin kt ahlakn ve sahip olmak iin gzel ahlakn ne olduunu bilmek. Ahlak konular Buhari ve dier hadis kitaplarnn Edeb ve Rekaik blmlerinde ilenmektedir.
1 2
7 Araf/179 3 Al-i mran/193 3 39 Zmer/18 4 21 Enbiya/24 5 Taberani, hasen sened ile rivayet etmitir. 6 Buhari 7 Tirmizi, Ebud-Derdadan rivayet etmi ve hasen olduunu sylemitir. 8 Ebu Davud

2- MCAHEDE Kiinin kendi durumunu bilmesi ve fkeden kurtulup yumuak huylu olmak iin aba sarfetmesidir. Bu ise gayret etmekle olur. Kzaca bir durumla karlat zaman, asgari lde de olsa fkesini tutar, daha sonra ikinci defa byle bir durum ile karlatnda, fkesine daha ok hakim olur ve bylece yumuak davranmak onun kalc bir ahlak olmaya balar. Bu denenmi bir ey ve Allahn izni ile baarya gtren bir yoldur. Kiinin, kendisine hakim olmasna yardmc olan eylerden biri de, bunun karlnda Allahn hazrlad mkafat ve fkesine hakim olmad zaman da dnya ve ahirette onu bekleyen cezann bykln dnmesi ve hesap etmesidir. nsann, mcahede ve aba ile faziletleri kazanabileceinin delilleri unlardr: Allahu Teala yle buyurur: Kyamet gnne yemin ederim. Kendini knayan (pimanlk duyan) nefse yemin ederim. 1 Kendini knayan nefse (Nefsu Levvame)nin aklamasnda Hasan Basri yle der: Allaha yemin olsun, mmin her zaman nefsini knar. Bu szmle unu yapmak istemedim, bu szmle, bu konumamla.... der durur. Ama facir kendini knamadan yolunda ilerlemeye devam eder. Mcahid yle der: Nefis, kardna piman olur ve elde edemediinde kendini knar. Taberinin tercih ettii tefsir de budur. 2 Nefsi Levvamenin rol mcahedede aa kmaktadr. nk zeletiri, kusurlardan dolay kendisini knamak ve yapmadndan dolay pimanlk duymak, slah olmann balangcdr. Bu knama ve pimanlktan sonra yanl yapmama ve doruluktan ayrlmama azmi meydana gelirse, ama gereklemi olur. Kii kendisini zeletiriye tabi tutar ve kusurlardan dolay kendi kendisini knarsa, Allahn izni ve yardm ile faziletlere birer birer kavuur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim iffetli olursa Allah ona iffet verir, kim gnl zengini olursa Allah ona zenginlik verir, kim sabretmeye alrsa Allah ona sabr verir. 3 Yine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Ey insanlar! reniniz, ilim ancak enmekle ve fkh ancak kavramakla olur. Allah kimin iyiliini isterse onu dinde fakih klar. Bu, faziletlerin mcahede ile kazanlabileceinin delilidir. Sabr, kiinin sabretmeye almasyla ak bir ahlak olur. Sabrl olmaya altka ona alr ve huyu olur. ffetli olmak ve gnl zenginlii de byledir. lim renmekle, yumuak huyluluk da yumuak davranmakla kazanlr.
1 2
75 Kyamet/1-2 Bkz. Taberi Tefsiri 3 Mttefekun Aleyhi
264
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allah, kimin niyetinde samimi olduunu bilirse itaat konusunda ona yardm eder. Buhari Rahimehullah yle der: Muaviye der ki: Tecrbe olmadan bilge olunmaz. bn-i Hacer Rahimehullah der ki: Bu haberi, Ebu Bekr bin Ebi eybe, Musannefinde mevsul olarak sa bin Yunusdan, o da Hiam bin Urveden rivayet etmitir. Muaviye Tecrbeler olmadan, yumuak huyluluk olmaz demitir. bn-i Hacer der ki: Buhari, Edebul-Mfred isimli kitabnda Ebu Said hadisinde merfu olarak unu rivayet eder: Tkezlemesi olmayan yumuak huylu ve tecrbesi olmayan bilge olmaz. Ahmed rivayet etmi ve bn-i Hibban sahih olduunu sylemitir. bnul-Esir yle der: ler ilemeden ve birtakm tkezlemeler yapmadan yumuak huyluluk meydana gelmez. nk kii, bunlardan ibret alr, yanl yerleri grr ve onlardan saknr. leri tecrbe eden, onlarn yarar ve zararlarn renir ve artk her eyi hikmetle yapar. 1 Buhari, bu haberin yannda sahih olan u hadisi zikreder: Mmin ayn delikten iki kez srlmaz. Ebu Ubeyd yle der: Faziletler tecrbe ve uygulama ile kazanlr. Kii bazen yanlr, bazen de isabet eder. Faziletlerin, mcahede ile elde edilmesi meselesine, Buharinin Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu rivayet ettii u hadis de dahildir: Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Allahn gnderdii btn peygamberler koyunlara obanlk yapmtr. Sahabe: Siz de mi, ey Allahn Rasul? dedi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Evet, ben de Mekkelilerin dkntleri zerinde otlatrdm dedi. Bu hadisin aklamasnda bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Alimler yle demilerdir: Peygamberlerin, kendilerine peygamberlik grevi verilmeden nce koyunlara obanlk yapmalarndaki hikmet; mmetleri iin stlenecekleri sorumluluk konusunda altrma yapmalardr. Koyunlarla oturup kalkmakla efkat ve yumuak huy sahibi olurlar. nk koyunlar gtmek ve otlakta daldktan sonra, onlar bir araya getirmek, otlaktan otlaa dolatrmak, yrtc ve hrsz gibi dmanlardan korumak konusunda sabrederlerse, daldktan sonra bir araya getirmek, huylarn renmek ve onlarla lfet etmek gibi ilerde bulunurlarsa, mmet iin de sabretmeyi renir, huylarnn farklln ve akllarnn derecelerini bilirler. Bylece gnl krlm olann gnln alrlar, zayfna efkat gsterirler ve onlara gzellikle muamele ederler. Bu skntlara katlanmalar, bu skntlar konusunda hi tecrbelerinin olmad dnemlerinden daha kolay olur. nk koyunlara obanlk yapmakla bunun iin altrma yapm ve zamanla bunu renmi olurlar. 2
1 2
Fethul-Bari, 10/529-530 Fethul-Bari, 4/441

Nefse kar mcahede etmenin yolarndan biri de, kiinin ktlklerini yava yava yok etmeye almas ve buna almasdr. Kalbinde gnahlarn ylp pas tutmasn nlemesidir. Allah Subhanehu ve Teala hakknda bir ktlk iler ve kendi kendine zulmederse, hemen istifar eder ve namaz klar. Gndzn iki ucunda ve gecenin gndze yakn zamanlarnda namaz kl. Dorusu iyilikler ktlkleri giderir. Bu, t kabul edenlere bir ttr. 1 Gnahlar silmek iin iyilik ilemeye ve sadaka vermeye alr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Ktlkten sonra iyilik yap, onu siler. 2 Yine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Sadaka gnah, suyun atei sndrd gibi sndrr. 3 Kii, Mslman kardei hakknda bir ktlk iledii zaman derhal tevbe etmeli ve kardeine hakkn geri vermelidir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim namusu veya baka bir eyinde kardeine bir hakszlk yapmsa, dinar ve dirhem olmayan gn gelmeden nce onunla helallesin. Deilse, kendisinin salih ameli varsa, hakszlk yapt kadar ondan alnr, ama iyilikleri yoksa, hakszlk yapt kardeinin gnahlarndan alnr ve kendisine yklenir. 4 Kiinin byle davranmasn kolaylatran eylerden biri de, dnyann deerine ve zevaline, gidenlerin haline bakmas ve kabir ziyaretleri yapmasdr. Btn bunlar kalbi inceltici sebeplerdendir. bn-i Hacer yle der: Kueyri, hocas olan Ebu Ali ed-Dekkakn yle dediini nakleder: Bata mcahede sahibi olmayan, bu yollardan bir koku bile alamaz. Ebu Amr bin Buceydenin yle dedii sylenir: Dini kendisi iin deerli olana nefsi basit gelir. 5 Allahu Teala, mcahede iinde samimi olanlara, hem kiinin kendi nefsi ile ilgili ilerinde ve hem de itaat tr amelleri ilemesi konusunda yardm eder. Mcahedenin mkafat, Allahn yardm ve desteidir. Delili de hadiste belirtildii gibi, Allahu Tealann iffetli olmaya alana, iffet vermesi ve sabretmeye alana da sabr vermesidir. Allahu Teala buyurur: Ama bizim urumuzda cihad edenleri elbette kendi yollarmza eritireceiz. Hi phe yok ki Allah iyi davrananlarla beraberdir. 6 Bu ayet, Allahu Tealaya itaat yolunda, kendi nefsine kar mcahede edenlere, Allahn baar vereceine ilikin bir szdr. Bu aynen, Doru yolu bulanlara gelince, Allah onlarn hidayetlerini artrr ve saknmalarn salar 7 buyurmas gibidir.
1 2
11 Hud/114 Tirmizi rivayet etmi ve hasen olduunu sylemitir. 3 Tirmizi, hadisin, hasen sahih olduunu sylemitir. 4 Buhari 5 Fethul-Bari, 11/338 6 29 Ankebut/69 7 47 Muhammed/17
266
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allahu Teala bir kudsi hadiste yle buyurur: Kul bana bir kar yaklarsa, ona bir arn yaklarm, bir arn bana yaklarsa, ona bir kula yaklarm, yryerek bana gelirse, koarak ona giderim. 1 Yine Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: phesiz iman eden ve salih ameller ileyenlere, onlar iin ok merhametli olan Allah, (gnllerde) bir sevgi yaratacaktr 2 Bu tr nasslar oktur. Allahu Tealann, kulunun kendisine itaat etmesinin mkafatlarndan biri de, o kulu, daha sonra da itaat tr olan amelleri ilemeye muvaffak etmesidir. taat, itaati dourur. Bunun mkafatlarndan biri de Srat- Mustakim zerinde sabitlemektir. Allahu Teala yle buyurur: ...Kendilerine verilen d yerine getirmi olsalard onlar iin daha iyi ve daha salam olurdu. O zaman onlara kendi katmzdan byk bir ecir verir ve onlar doru yola eritirirdik. 3 Ayn ekilde ktlk yapmann cezas da, ktlk ilemeye devam etmektir. Allahu Teala, tevbe edenlerin tevbesini kabul eder. 3- DUA Mcahede ile beraber kii, btn ilerini Allaha havale eder. Btn g ve kuvvetten syrlarak ona snr. Allahu Tealadan, hem kendi nefsine ve hem de eytana kar kendisine yardm etmesini ister ve yle der: Allahm, rahmetini umarm, gz ap kapayncaya kadar beni kendi nefsim ile babaa brakma. Btn ilerimi dzelt, senden baka ilah yoktur. 4 Allahm! Nefsime takvasn ver ve onu tezkiye et, sen tezkiye edenlerin en iyisisin, sen onun velisi ve mevlassn. 5 Allahm! Kulamn, gzmn, dilimin ve kalbimin erriden sana snrm. 6 Nefsin ktlklerinden snma ve gzel ahlak istemek ile ilgili bu tr dualar yaplr. Dua, ibadetin z ve mminin silahdr. Mcahedeyi duadan nce belirtmemin sebebi Allahu Tealann phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah onlarda bulunan deitirmez 7 buyruudur.
1 2
Buhari 19 Meryem/96 3 4 Nisa/66-68 4 Ebu Davud, hasen bir isnad ile Ebu Bekreden rivayet etmitir. 5 Mslim 6 Tirmizi 7 13 Rad/11

4- SALH ARKADA EDNMEK yi veya kt arkadaln, kulun davran zerinde byk etkisi vardr. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem arkadalkta dikkatli olmay emrederek yle buyurmutur: Mminden bakas ile arkadalk yapma ve yemeini de takva sahibinden bakas yemesin. 1 Kii arkadann dini zerindedir. Herkes kime arkadalk yaptna iyice baksn. 2 yi arkada ile kt arkada, misk tayc ile krk fleyicisi gibidir. Misk tayan ya sana kokudan verir veya ondan satn alrsn yahut kokusu sana yaylr. Krk fleyicisi ise ya elbiselerini yakar veya kendisinden kt koku gelir. 3 Allahu Teala yle buyurur: O gn, zalim kimse ellerini srp: "Keke Peygamberle beraber bir yol tutsaydm, vay bama gelene. Keke falancay dost edinmeseydim. And olsun ki beni, bana gelen Kurandan o saptrd. eytan insan yalnz ve yardmcsz brakyor" der. 4 Bu nasslarda, arkadaln kii zerinde olumlu ve olumsuz etkilerini grmekteyiz. yi arkadalk, dini ynden salih olunmas iin gereklidir. Bunun delillerinden bazlar unlardr: Allahu Teala yle buyurur: Asra yemin ederim ki, insan hi phesiz hsran iindedir. Ancak iman edip salih amel ileyenler, birbirlerine hakk tavsiye edenler ve sabrl olmay tavsiye edenler bunun dndadr. 5 Allahu Teala hsrandan kurtuluu drt eye balamtr. lk ikisini insan kendi bana yerine getirebilir ki bunlar; iman ve salih ameldir. Dier ikisi olan hakk ve sabr tavsiye etmek ise ancak topluluk ve arkadalar arasnda yerine getirilebilir. phesiz hakk tavsiye etmek, salih amel kapsamna girer. Ancak cemaat iinde yerine getirebilinecek bir amel olmas sebebi ile Allahu Teala bu ameli zel olarak ve ayr bir halde belirtmitir. nemine dikkati ekmek iin zel olana genel olan atfetmek kabilindendir. Sabr tavsiye etmek iin de ayn ey geerlidir. Hsrandan kurtulu hasletlere balanmtr. Bu hasletlerden bazsn insan tek bana yapar, bazsn ise ancak cemaat halinde yapar. Bu da insann hayatnda cemaatin nemini gstermektedir. mam afii Rahimehullah bu sure ile ilgili olarak yle demitir: nsanlar bu sureyi dnp tansalar, kendilerine yeter 6 Askeri eitim ve cihad iini yapan Mslman, zellikle emir veya lider ise, nefsini tezkiye etmeye herkesten daha ok muhtatr. nk yapt i
1 2
Ebu Davud ve Tirmizi Ebu Davud ve Tirmizi 3 Mttefekun Aleyhi 4 25 Furkan/27-29 5 Asr Suresi 6 bn-i Kesir
268
EL-UMDE F DADL-UDDE
iinde her zaman ldrlebilir. Dolaysyla cann Rabbine Subhanehu ve Teala teslim etmeden nce onu tezkiye etmesi vaciptir. O gn ne mal fayda verir ne de evlat. Ancak Allaha kalb-i selim (temiz bir kalp) ile gelenler (o gnde fayda bulur). 1 Salim kalp, irk, nifak ve gnahlardan uzak olan kalptir. Allahu Teala yle buyurur: Rabbinin makamndan korkan ve nefsini kt arzulardan uzaklatran iin ise phesiz cennet yegane barnaktr. 2 Ahirette kurtulu ve felah imann dier unsurlaryla beraber nefsin tezkiyesine bal ise, dnyada da zafer ve galibiyet, cihad eden kiilerin imann unsurlarn tam yerine getirmelerine baldr. Allahu Teala yle buyurur: Allah, sizlerden iman edip iyi davranlarda bulunanlara, kendilerinden ncekileri sahip ve hakim kld gibi onlar da yeryzne sahip ve hakim klacan, onlar iin beenip setii dini (slam) onlarn iyiliine yerletirip koruyacan ve (geirdikleri) korku dneminden sonra, bunun yerine onlara gven salayacan vadetti... 3 Kafir olanlar peygamberlerine dediler ki: Elbette sizi ya yurdumuzdan karacaz, ya da mutlaka dinimize dneceksiniz! Rableri de onlara: Zalimleri mutlaka helak edeceiz! diye vahyetti. Ve (ey iman edenler) sizi mutlaka o yerde yerletireceiz. te bu, makammdan korkan ve tehdidimden saknan kimselere mahsustur. 4 Allahn izni ile, Kitapa ve Snnete sarlmann esaslar blmnde bu konu daha detayl olarak aklanacaktr.
1 2
26 uara/88-89 79 Naziat/ 40-41 3 24 Nur/55 4 14 brahim/13-14
EMRN SORUMLU OLDUU LERDEN ALTINCISI: CEMAATN BRLN KORUMAK

Cemaatin birliini korumak, slam mmetinin birliini korumann bir parasdr. Mslmanlarn birliini korumak, slamn hedeflerinden nemli bir amatr. syanclarla, Haricilerle ve slam mmetinin birliini tehdit eden mrtedlerle savamak emri bunun iin yaplmtr. Sahih bir hadiste yle geer: ki halifeye beyat edilirse, ikincisini ldrn. 1 mmetin birliini korumak iin buna benzer bir dizi hkmler bulunmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Hepiniz, Allahn ipine smsk sarln ve dalp ayrlmayn. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allah sizin iin eyi beenir. eyden nefret eder. Kendisine ibadet etmenizi ve ona ortak komamanz, Allahn ipine sarlmanz ve blnmemenizi, Allahn banza ynetici yapt kiilere nasihat etmenizi sever. Dedikodu yapmanz, ok soru sormanz ve mal boa harcamanz sevmez. 2 htilaftan korunmann yntemleri arasndan Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mehur olan u hadisinde saylanlar belirtilebilir: Allahtan saknmanz ve banza bir kle de ynetici olsa, dinleyip itaat etmenizi emrederim. Sizlerden yaayanlar ok ihtilaflar greceklerdir. Benim snnetime ve raid halifelerin snnetine az dilerinizle sarln. Bidat ilerden saknn, phesiz her yeni olan ey bidattr ve her bidat sapklktr, her sapklk ise atetedir. 3 Bu hadiste belirtilen ve ihtilaflardan koruyan yntemler yle aklanabilir: 1- Allahtan Saknma (Takva): Bunun asl, korkmak ve gzetim altnda bulunduunu bilmektir. lave olarak iki asl daha vardr ki bunlar; yneticilere itaat etmek ve snnete sarlmaktr. Takva, nefislerin azgnlnn ilacdr. nk nefislerin azgnl, ihtilaf ve blnmenin asl sebebidir. Allahu Teala yle buyurur: Kitap verilenler, ancak kendilerine ilim geldikten sonra, birbirlerine hakszlk ederek ayrla dtler. 4 Takva, mcahede ve itaat amelleri ile kazanlr. Allahu Teala bunu yle belirtir: Ey insanlar! Sizi ve sizden ncekileri yaratan Rabbinize kulluk ediniz ki, O'na kar gelmekten korunmu olabilesiniz. 5
1 2
Mslim, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu rivayet etmitir. Mslim 3 Tirmizi, rbaz bin Sariyeden rivayet etmi ve hasen sahih olduunu sylemitir 4 3 Al-i mran/19 5 2 Bakara/21
270
EL-UMDE F DADL-UDDE
2- Yneticilere taat Etmek: Buharinin rivayet ettii Enes hadisinde olduu gibi siyah bir kle de olsa, Allahn Kitabn uygulad ve haramlardan da saknd srece itaat etmek vaciptir. nk yneticilere kar isyan etmek, mmetin birliini bozan en nemli sebeplerdendir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim emirinden houna gitmeyen bir ey grrse, ona sabretsin. nk cemaatten bir kar ayrlp len kii cahiliyye lm ile lr. 1 Masiyet tr olan iler dnda, ull-emre ve yneticilere itaat etmek, cemaatin ve mmetin birliini korumann en nemli etkenlerindendir. 3- Snnete Uymak ve Bidattan Kanmak: Yukardaki hadiste, Snnetime sarln ve bidatlardan kann ifadesi yer almaktadr. nk hak birdir, batln ise birok kollar vardr. phesiz bu benim dosdoru yolumdur. Bana uyun. (Baka) yollara uymayn. Zira o yollar sizi Allahn yolundan ayrr. te saknmanz iin Allah sizlere bunlar emretti 2 ayetinin tefsirinde Abdullah bin Mesud yle der: nsanlar hakka uyduklar zaman bir yolda toplanrlar. Ama ondan saparlarsa eytann yollar onlar bler, tefrika ve dmanlklar meydana gelir. Bu ise, Allahn dinine muhalefet edenlerin bana gelmesi kanlmaz olan ilahi bir cezadr. Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine zikredilen (verilen tlerin veya Kitapn) nemli bir blmn unuttular. Bu sebeple kyamete kadar aralarna dmanlk ve kin saldk. 3 ...O'nun buyruuna aykr hareket edenler, balarna bir belann gelmesinden veya can yakc bir azaba uramaktan saknsnlar 4 Eer onlar da sizin iman ettiiniz gibi iman etselerdi doru yolu bulmu olurlar; dnerlerse mutlaka anlamazlk iine dm olurlar. Onlara kar Allah sana yeter. O iitendir, bilendir 5 ve yine Allahu Teala yle buyurur: O azabn sebebi, Allahn, Kitap hak olarak indirmi olmasdr. (Buna ramen farkl yorumlar yapp) Kitapta ayrla denler, elbette derin bir anlamazln iine dmlerdir. 6 Haktan yz eviren veya Allahn Kitabna muhalefet eden yahut hatrlatlan eylerin bir ksmn gzard eden herkes, ayrlk, dmanlk ve buz iindedir. Bu, Allahn snnetinden olan bir cezasdr. Byleleri savata nasl sebat edebilirler ki?
1 2
Mttefekun Aleyhi 6 Enam/153 3 5 Maide/14 4 24 Nur/63 5 2 Bakara/137 6 2 Bakara/176

Birlik ve beraberlik de, ancak snnetlere uymak ve hem batnda hem de zahirde Allahn hkmne boyun eemek ile olur. Bu ise Allahn bir mkafatdr. Allahu Teala yle buyurur: Allahn size olan nimetini hatrlayn. Hani siz birbirinize dman kiiler idiniz de O, gnllerinizi birletirmiti ve Onun nimeti sayesinde karde kimseler olmutunuz. 1 Yine Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Ve (Allah), onlarn kalplerini birletirmitir. Sen yeryznde bulunan her eyi verseydin, yine onlarn gnllerini birletiremezdin. Fakat Allah onlarn aralarn bulup kaynatrd. nk O, mutlak galiptir, hikmet sahibidir. 2 Allahn izni ile Kitap ve Snnete Sarlmann Esaslar blmnde bu konu daha detayl olarak ele alnacaktr. Bu ksa bilgilerle bu eri hedefin, yani Mslmanlarn birliini koruma hedefinin nemine dikkatleri ekmek istedim. Allahn sevdii ekilde birbirini destekleyen bir duvar gibi olunmasnn nemini vurgaladm. Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allah, kendi yolunda kenetlenmi bir bina gibi saf balayarak savaanlar sever. 3 Bu btnlk, cihadn zaruretlerinden ve zaferin sebeplerindendir. Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne itaat edin, birbiriniz ile ekimeyin; sonra korkuya kaplrsnz da kuvvetiniz gider. Bir de sabredin. nk Allah sabredenlerle beraberdir. 4 Bu esasn gzard edilmesi, Mslmanlarn geveyip zillete dmelerinin en nemli sebeplerindendir. Emir veya fert olarak her Mslmann grevi, bu eri hedefin gereklemesi iin zerine deni yerine getirmektir. Askeri eitim kamp emiri olarak bu hedefi gerekletirmek iin aadaki tlerin yerine getirilmesi gerekir: Soy veya gr yahut mezhep ynnden kendisine yakn olanlar ile soy, gr veya mezhep ynnden kendisine muhalif olanlar arasnda kayrma yapmamaldr. Bylece birlik bozulmam olur. Hepsine eit muamele yapmas gerekir. an ve eref sahiplerini el stnde tutup garibanlar dlamamas gerekir. Allahu Teala yle buyurur: (Peygamber), kr olan kiinin kendisine gelmesinden tr yzn ekitti ve geri dnd. (Rasulm! Onun halini) sana kim bildirdi! Belki o temizlenecek, yahut t alacak da t ona fayda verecek. Kendini (sana) muhta grmeyene gelince, sen ona yneliyorsun. Oysa ki onun temizlenip arnmasndan sen sorumlu deilsin. Fakat koarak ve (Allahtan) korkarak sana gelen ile ilgilenmiyorsun. Hayr! phesiz bunlar (ayetler), deerli ve gvenilir katiplerin elleriyle (yazlp)
1 2
3 Al-i mran/103 8 Enfal/63 3 61 Saff/4 4 8 Enfal/46
272
EL-UMDE F DADL-UDDE
tertemiz klnm, yce makamlara kaldrlm mukaddes sahifelerde (yazl) bir ttr; dileyen ondan (Kurandan) t alr. 1 ftira veya fitneye sebep olabilecek sz ve fiillere kaplmamaldr. Kendisine bir sulama ularsa bizzat kendisi veya vekili tarafndan aratrlp soruturulmaldr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Eer bir fask size bir haber getirirse, onun doruluunu aratrn. Yoksa bilmeden bir toplulua ktlk edersiniz de sonra yaptnza piman olursunuz. 2 Dedikodunun nne gemek maksad ile kapal olan ileri mensuplarna aklamaldr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Huneyn gn alnan ganimetlerden dinde yeni olup, kalpleri sndrlmak istenenlere verdi ve ensardan olan sahabeye Radyallahu Anhum vermedi. Bunun zerine ensar bu taksime ierledi. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara bir konuma yapt ve bunun hikmetini onlara aklad. Buhari, Enes bin Malikten yle rivayet eder: Allahu Teala, Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hevazin mallarndan ganimetler verince, baz kiilere yzer deve vermeye balad. Bunun zerine ensardan olanlar, Allah, Peygamberimizi balasn. Kureye veriyor, bize vermiyor. Halbuki kllarmzdan dmanlarn kanlar damlamaktadr dediler. Bu sylenenler Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirildi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ensara haber gnderdi ve adrdan bir kubbenin altnda toplad. Onlardan bakalarn armad. Toplannca Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kalkt ve Sizden bir eyler duydum, ne sylediniz? dedi. Ensarn fakihleri yle dediler: Ey Allahn Rasul! Reislerimiz bir ey sylemi deildir, sadece aramzdan ya gen olan bazlar Allahu Teala peygamberimizi balasn. Kureye veriyor, bize vermiyor. Halbuki kllarmzdan dmanlarn kanlar damlamaktadr dediler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Ben yeni Mslman olmu ve kfrden km kiilerin gnln kazanmak iin kendilerine veriyorum. nsanlar mallarla giderken, sizler develerinizin yanna Allahn Rasul ile gitmek istemez misiniz? Allaha yemin ederim ki sizin sahip olduunuz, onlarn sahip olduu eyden ok daha hayrldr. Bunun zerine orada bulunanlar; Ey Allahn Rasul, raz olduk dediler. 3 Buharinin Enesten Radyallahu Anhu akard dier bir rivayette ise yle geer: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: phesiz Kurey henz cahiliyyeden yeni km ve yara almtr. Onlarn yarasn sarmak ve gnllerini kazanmak istedim. 4
1 2
80 Abese/1-12 49 Hucurat/6 3 Buhari, Hadis no: 4331 4 Buhari, Hadis no: 4334

Yine Buhari Abdullah bin Zeydten Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Hicret olmasayd, ensardan bir kii olurdum. nsanlar bir vadiden ve yoldan geerlerse, ben ensarn vadi ve yolundan geerim. Ensar i gmlek, dier insanlar ise d gmlektir. Benden sonra kayrmalar greceksiniz, havuz banda benimle buluuncaya kadar sabrediniz. 1 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Hadiste, byk olann gafil olduu eyler hakknda k uyaraca ve hakka dnmesi iin hakk kendisine aklayaca belirtilir. Ayrca hadis, zel veya umumi bir olay meydana geldii zaman konuma yapmann meruiyyetini de gsterir. Ahiretin dnyaya tercih edilmesi ve elde edemedii dnyala kar sabretmeyi de retir. Ahiret daha iyi ve kalcdr. 2 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Yahudi olan Abdullah bin Selln, cahiliyye dneminde aralarnda geen savalar hatrlatarak birbirine drd ve kkrtt, bunun etkisiyle de neredeyse birbiriyle arpacak duruma gelen Evs ile Hazreclilere de byle bir konuma yapmtr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ben aranzda iken cahiliyye davasn m gdyorsunuz? dedi. Bunun zerine piman oldular, bartlar ve kucaklatlar. 3 Emirin, cemaati blen ve fertleri birbirine deren tartma ve cedellemelere izin vermemesi gekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kuran kalpleriniz ilgi duyduu srece okuyunuz. htilaf ettiiniz zaman braknz. 4 Kurana kar ihtilaf baladnda okumay brakmak gerekiyorsa, onun dnda eri veya dnyevi konularda ihtilaf baladnda konuma veya ii brakmak daha da nceliklidir. Kardeler arasnda ortaya kan ihtilafl konularda karar vermek iin, meseleyi emir veya ilim ehline gtrmek gerekir. htilaf ve tartmay srdrmek doru deildir. nk Allahu Teala yle buyurur: Onlara gven veya korkuya dair bir haber gelince hemen onu yayarlar. Halbuki onu, Rasule veya aralarnda yetki sahibi kimselere gtrselerdi, onlarn arasndan iin iyzn anlayanlar, onun ne olduunu bilirlerdi. Allahn size ltuf ve rahmeti olmasayd, pek aznz mstesna, eytana uyup giderdiniz. 5 mam Ahmed Rahimehullah yle rivayet eder: Sahabeden bazlar Kurandan bir ayet zerinde tartmlar ve sesleri ykselmiti. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kzgn bir ekilde karak onlara yle buyurdu: Ey topluluk, yava olunuz. Sizden nceki mmetler peygamberleriyle ihtilaf etmeleri ve kitaplar
1 2
Buhari, Hadis no: 4330 Fethul-Bari, 8/52 3 Bkz. bn-i Kesir, Al-i mran 103 ayetinin tefsiri 4 Buhari 5 4 Nisa/83
274
EL-UMDE F DADL-UDDE
birbiriyle kar karya getirmeleri sebebiyle helak oldular. phesiz Kuran bir ksm ile bir ksmn yalanlayarak inmemitir. Aksine birbirini dorulayarak inmitir. Ondan bildiklerinizle amel ediniz, bilmediklerinizi de bilenlere sorunuz. 1 htilafl konular iin kamp emirinin verebilecei bir cevab yoksa, bizzat bavurularak veya yazma yoluyla uzman kiilere soruluncaya kadar beklenilmesi gerekir. Nitekim sahabe Radyallahu Anhum, emirleriyle ihtilaf ettiklerinde problemlerini ertelemiler ve dndklerinde Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem sorup cevabn almlardr. Mesela, Abdullah bin Huzafe Radyallahu Anhu, yanndakilere bir ate yakp iine girmelerini emretmi, onlar ise bunu reddetmilerdir. 2 Yine Halid bin Velid, yanndakilerden, Beni Czeymeden alnan esirleri ldrmelerini istemi, onlar ise bunu reddetmilerdir. 3 Bu iki olayda da emir olan kiiler yanl yapmlard. Allahu Teala yle buyurur: Eer bir hususta anlamazla derseniz (Allaha ve ahirete gerekten iman ediyorsanz) onu Allaha ve Rasulne gtrn.. 4 Yani Kitap ve Snnete bavurun manasndadr. Emir, cemaat iinde gruplamalara izin vermemelidir. nk bu, birlii bozar ve dmanlk tohumlarn eker. Burada u uyary iyice dikkate almak gerekir: Bir cemaatin ierisinde yaplan gruplamalarn bir ksm caiz ve iyi olduu gibi bir ksm da yasak ve ktdr. Caiz ve iyi olan gruplama, belli bir sebepten dolay, birbirine ball olanlarn bir araya gelmesidir. Ayn kentten, ayn kabileden olanlarn veya ayn dili konuanlarn bir araya gelmeleri gibi. Snnet olan, her kiinin kendi kavmi ile beraber savamasdr. Allahu Teala yle buyurur: Ve birbiriniz ile tanmanz iin sizi kavimlere ve kabilelere ayrdk. 5 Ynetici, bu gruplardan her birinin bana haberlerini kendisine iletecek ve talimatlarn onlara ulatracak bir temsilci atar. Bu temsilci hakknda, merfu olarak yle rivayet edilir: Temsilcilik haktr ve insanlar temsilciye muhtatrlar. Baka bir hadiste ise yle geer: ..Bilginleriniz (temsilcileriniz) durumlarnz bize bildirinceye kadar dnn.. 6 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: bn-i Battal der ki: Hadis, bilginler (yani temsilciler) meclisinin kurulmasnn meru olduunu gsterir. nk imamn btn ileri, tek bana yapabilmesi mmkn deildir. Bu nedenle
1
Bu hadisi Ahmed akir, mam Ahmedin Msnedine yapt talikte sahih saymtr. Hadis no: 6845. El-Bani baz yollarnn sahih olduunu, baz yollarnn ise hasen olduunu belirtmitir. Mikatul-Mesabih zerinde yapt tahkik, 1/36 2 Buhari, Hadis no: 7145 3 Buhari, Hadis no: 7189 4 4 Nisa/59 5 49 Hucurat/13 6 Buhari

kendisine yardm edecek kiileri grevlendirir. Emir ve yasaklar genele hitaben olduu zaman, bu emir ve yasaklarn uygulamasnda ihmalkarlklar ve gevemeler olur. Herkes bu emir ve yasa bir bakasnn yapmasn bekler. Ancak her kesimin bir temsilcisi olursa, bu durumda herkes zerine deni yapar. 1 Emir, her bir gruba, kendilerini tantan ve itima halinde onunla tannacaklar bir isim vermelidir. Urve bin Zubeyr Radyallahu Anhu, babasndan Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle yaptn rivayet eder: Muhacirler iin Abdurrahmanoullar, Hazrec iin Abdullahoullar, Evs iin Ubeydoullar adn vermitir. 2 Kt ve zararl gruplamalar ise, ksmlara ayrlr. Bazs, soy ve baka balar slam bann stne karr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunun hakknda yle buyurur: Kim de krkrne ekilmi bir bayrak altnda savar, kavmiyet iin fkelenir veya kavmiyetilie arr ya da ona yardm eder, bu esnada da ldrlrse bu lm cahiliye lmdr. 3 Kt gruplamalardan biri de dinsel gruplamalardr. Fkh mezhebi iin, eyh iin veya dinde bir gr iin gruplama yapmak gibi. Halbuki Allahu Teala yle buyurmaktadr: Hep birlikte Allahn ipine (slama) smsk yapn, paralanmayn 4 Dini ayakta tutun ve onda ayrla dmeyin 5 Dinlerini para para edip gruplara ayrlanlar var ya, senin onlarla hibir ilikin yoktur. Onlarn ii ancak Allaha kalmtr. Sonra Allah onlara yaptklarn bildirecektir. 6 Yneticinin, birlii tehdit eden bu tr gruplamalarn nne gemesi gerekir. Emirin yerine getirmesi gereken grevlerden biri de; mahiyetinde bulunanlardan birinin zararndan endie etmesi durumunda, ra heyeti ile grtkten sonra, bu kiiyi uzaklatrmasdr. Dedikodu ve gybet yapan, insanlar birbirine drmeye alan veya eitim grevinin devam etmesine engel olabilecek bir durum ierisinde olan kiiler, uzaklatrlabilecekler arasndadr. Fakihler yle derler: Emir, askerleri denetlemelidir. Mcahidlerin moralini bozan, Mslmanlar arasnda olumsuz yaygara karan veya mriklerin lehine casusluk yapanlar seip karmaldr. Msl-
1 2
Fethul-Bari, 13/169 Beyhaki 3 Mslim 4 3 Al-i mran/103 5 42 Nuh/13 6 6 Enam/159
276
EL-UMDE F DADL-UDDE
manlarn moralini bozmaya alt iin, savalardan birinde Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Abdullah bin Ubey bin Sell geri gndermitir. 1 bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Moral bozucu kiileri yanna almamaldr. nk bu kiiler mcahidleri savatan soutur, morellerini bozar ve cihaddan alkoymaya alr. Scaklk iddetlidir, souk oktur, meakkat byktr, bu ordu yenilebilir gibi eyler syleyerek askerlerin moralini bozar. Yaygara karan kiileri de beraberine almamaldr. Bunlar da Mslmanlarn seriyyesi helak oldu, destek gleri yoktur, kafirlere kar koyamazlar, kafirlerin kuvveti, destei ve sabr vardr, onlara kar kimse duramaz gibi olumsuz yaygaralar karrlar. Mslmanlarn aleyhine casusluk yapanlar, kafirlere onlarn yer ve durumlarn, haberlerini, yazmalarn, zayf noktalarn bildirenleri veya dman casuslar barndranlar, Mslmanlar arasnda dmanlk karanlar ve bozgunculuk yapanlar da yanna almamaldr. Allahu Teala yle buyurur: Eer onlar (savaa) kmak isteselerdi elbette bunun iin bir hazrlk yaparlard. Fakat Allah onlarn davranlarn irkin grd ve onlar geri koydu. Onlara Oturanlar ile (kadn ve ocuklarla) beraber oturun denildi. Eer iinizde (onlar da savaa) ksalard, size bozgunculuktan baka bir katklar olmazd ve mutlaka fitne karmak isteyerek aranzda koarlard. 2 nk bunlar Mslmanlar iin zararldr ve bu nedenle de uzak tutulmalar gerekir. Bunlardan biri askerlerle beraber savaa kacak olsa, Mslmanlara yardm ediyor grnse bile, ona ne maa, ne cret, ne de ganimetten bir pay verilir. nk mnafklk yaparak byle davranm olabilir. Zarar ortaya kt iin askerin alaca ganimetlerden de kendisine bir ey verilmez. Emir, bu tr kiilerden biri ise, onunla beraber savaa klmaz. nk bu durumda olan askerlerle kmak yasak ise, byle olan ynetici ile kmann yasakl daha da ncelikli hale gelir. Bu emirin mahiyetinde olan kiilere zarar vermesinden endie edilir. 3 Emirin gerekliliklerinden biri de, kendisine tabi olanlara kar adaletli davranmasdr. Fertler arasnda herhangi bir husumet meydana geldiinde, bizzat kendisinin bu sorun ile ilgilenmesi ve aralarnda hkmetmesi gerekir. Emir bizzat kendisi yapamasa bile bu sorun ile ilgilenip, mazlumun hakkn dierinden almas ve haksz olana gereken tazir veya uyar cezasn vermesi iin bir yardmcsn grevlendirir. Bylece adalet yerine gelir ve Allahu Tealann rzas gereklemi olur. Ancak fertler, dman mntkasnda yani darul-harpte bulunuyorlarsa, bu durumda verilecek cezalarn ar olmamasna dikkat edilmelidir. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Savaa kldnda, el kesmeyin. Bu hadisi, Ebu Davud, Tirmizi ve Nesai,
1 2
Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 40 9 Tevbe/46-47 3 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/372

Beir bin Ertahtan rivayet etmilerdir. Bu ravi Bsr bin Ertah veya bn-i Ebi Ertah olarak da bilinir. Ayrca ravinin, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem grp grmedii veya ondan direk olarak duyup duymad konusunda ihtilaf vardr. Tirmizi bu hadisin garib olduunu sylemitir. Ulemadan bazlar bu hadis ile amel etmilerdir. Bunlardan birisi Evzaidir. Ki o dman ile sava iin bir yerde buluulduunda, had cezalarnn uygulanmasnn darulslama dnnceye kadar erteleneceini, bunun sebebinin ise, had cezas uygulanmas sebebi ile ferdin dman saflarna katlabilecei korkusunun olduunu belirtir. 1 bn-i Kudame ise bunun sahabenin icmas olduunu belirtir. Evzai ve shakta bunu sylemilerdir. Malik, afii, Ebu Sevr ve bn-i Mnzir ise bu gre muhalefet etmilerdir. 2 Mslman kardeler arasndaki husumet birbirleriyle ilgili ise, ceza vermek yerine, aralarn bulmaya almak evladr. Emir veya vekilinin, tartan kiilere t vermesi, birbirlerini balamalarn ve zellikle cihad meydannda herkesin kendi nefsinin zerine denleri yapmas gerektiini hatrlatmas gerekir. Kin ve dmanl gidermekte t vermek, ceza vermekten daha yararldr. Allahu Teala yle buyurur: O halde siz (gerek) mminler iseniz Allahtan saknn. Aranz dzeltin, Allah ve Rasulne itaat edin. 3 Ebu'd-Derdadan Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Size oru, namaz ve sadakann derecesinden daha stn olan eyi haber vereyim mi? Oradakiler: Evet Ey Allah'n Rasul dediler. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: nsanlarn arasn dzeltmektir. nk insanlarn arasndaki bozukluk (dini) kazr. 4 Emir, herhangi bir eyde kendisine ayrcalkta bulunmamaldr. Bylece kendisi hakknda, kalplerin bozulmasna engel olur. Fertlerin yediinden yemeli, yattklar gibi yatmal, onlarn bindii veya yrd gibi binmeli veya yrmelidir. Zaruretin gerektirdii durumlar dnda kendini yiyecek ve dier eylerde onlardan ayrmamaldr. Deiik eitimlerde onlara katlmaldr. nk bu, onlarn evkini daha ok artrr ve kendisinin de daha fazla yararl hale gelmesine sebep olur. Emir, maslahatn gerektirmesi halinde ve haram olmad srece, daha az fazilete sahip bir eyi fertlere emredebilir. Bunun delili, Buharinin Esved bin Yezidten yapt u rivayettir: Bana bnuz-Zubeyr; Aie sana oka gizli eyler sylerdi. Kabede sana ne anlatt? dedi. Ben dedim ki: Bana, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu anlatt: Ey Aie, kavmin yeni Mslman olmu olmasayd, Kabeyi ykar ve iki
1 2
Nasbul-Raya, Zaylai, 3/344 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/537-538 3 8 Enfal/1 4 Tirmizi rivayet etmi ve sahih olduunu sylemitir.
278
EL-UMDE F DADL-UDDE
kapl yapardm. nsanlar birinden girer, dierinden karlard. bnuzZubeyr onu yapt. 1 bn-i Hacer yle der: Hadis, anlatlan eyleri ortaya koymaktadr. nk Kurey Kabeye ok nem veriyordu. Yeni Mslman olmalar nedeni ile, kendisi onlardan stn olmas iin Kabenin binasn deitirdiini sanmalarndan endie etti. Bu, zarara dme korkusu ile maslahat terketmenin caiz olduunu gsterir. Yine daha iddetli bir mnkere dlmesi korkusundan mnker olan terketmeyi belirtir. Haram olmad srece yneticinin, halk, en stn olan yerine bir alt seviyedeki ile ynetmesi caizdir. 2 Hadiste, stn olan i, Kabeyi yeniden ina etmek, normal olan i ise, olduu gibi brakmaktr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem stn olan brakt ve normali yapt. nk halkn ynetiminde bu daha iyi idi. Bu ise, ancak mbah olan, yani yapp yapmamakta serbest olunduu ve yaplmad taktirde gnahn sz konusu olmad ilerde geerlidir. En faziletli olan yolla halk ynetme meselesini, Cemaatin Birliini Korumak konusunda ele almamn sebebi, stn olan terketmekten maksadn, ikilik ve atmay alevlemekten saknmak olmasdr. Ynetici itihad ederek fazileti daha az olan bir ekilde ynetmenin, insanlarn daha ok yararna olduu, onlar birletirdii, ihtilaf ve blnmeyi nlediine karar verirse, mahiyetindekilerden birinin, en faziletli olan ile ynetim yapmasn istemesi doru deildir. nk yneticinin yapt, Zararlar nlemek yararlar salamaktan nce gelir kural iine girer. Bu kuraln aklamasnda Ahmed Zerka yle der: Mefsedet ve maslahat akacak olursa, genellikle mefsedeti nlemek ne alnr. nk ariin yasaklara itinas, emirlere itinasndan daha fazladr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Size neyi yasaklarsam, ondan kann ve neyi emredersem, ondan gnz yettii kadar yerine getirin. 3 4 Daha dk fazileti bulunan yol gnah olmad srece, fertlerden birinin bu konuda emire muhalefet etmesi doru deildir. Aksine, cemaatin birliini korumak iin herkesin emire tabi olmas gerekir. Abdullah bin Mesud ve Abdullah bin merin Radyallahu Anhum hacc mevsiminde Minada namaz drt rekat klan Osman bin Afvana uymalar bunun bir rneidir. Halbuki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ebu Bekir ve mer Radyallahu Anhuma ikier rekat klarlard. Mslim, Nafiden bn-i merin yle dediini rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Minada iki rekat kld. Ondan sonra Ebu bekir ve mer de iki rekat kld. Osman da
1
Buhari, lim kitabnn Bazlar Yanl Anlar ve Daha Kt Bir Duruma Derler Korkusuyla Elinde Olan eyi Yapmaktan Vazgeenler babnda rivayet etmitir. 2 bn-i Hacer, Fethul-Bari, 1/224-225, Hadis no: 126 3 Mttefekun Aleyhi 4 erhul-Kavaidil-Fkhiyye, 151, kaide:29

hilafetinin ilk yllarnda iki rekat kld, sonra drt rekat kld. bn-i mer imam ile beraber kld zaman drt rekat klard, ama yalnz bana kld zaman iki rekat klard. Buhari ve Mslim, Abdurrahman bin Zeyd yolu ile Abdullah bin Mesudtan yle rivayet eder: Osman bin Afvan, Minada bize drt rekat kldrd. Bu durum Abdullah bin Mesuda haber verilince, nna lillahi ve inna ileyhi raciun (Biz Allahn kullaryz ve biz Ona dneceiz), Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ebu Bekir ve mer Radyallahu Anhuma ile beraber Minada namaz iki rekat kldm. Drt rekat olarak klnan namazn, iki rekat kabul olunsa ne iyidir. bn-i Hacer yle der: bn-i Mesud, evla olana muhalefet grd iin nna lillahi ve inna ileyhi raciun demitir. Ebu Davudun u rivayeti de bunu desteklemektedir: bn-i Mesud drt rekat kld. Bunun zerine ona: Osman eletirdin, ama sen de drt rekat kldn dediler. O ise; htilaf erdir dedi. Beyhakinin rivayetinde yle geer: Ben ihtilaftan nefret ederim dedi. 1 Burada bn-i Mesud, en efdal olandan bir alt seviyedeki bir uygulama olan (drt rekat klma) i konusunda Osmana Radyallahu Anhu uymu ve stn olan (iki rekat klma) ise terketmitir. Bu da bn-i Mesudun syledii gibi ihtilaf yolunu kapatmak iindir. Osman bin Afvan Radyallahu Anhu, yapm olduu tevil neticesinde namazn drt rekat olarak klyordu. 2 Mslmanlar arasnda yarma ve rekabetin caiz olduu hayr ilerinde, ii kimin yapacan belirlemek iin kuraya bavurulur. Bunun temeli, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u hadisidir: nsanlar, ezan okumak ve namazn ilk safnda yer almada ne (gibi bir hayr ve bereket) olduunu bilseler, sonra da bunu elde etmek iin kura ekmekten baka are kalmasayd, mutlaka kuraya bavururlard. 3 phesiz bunun yeri, iki veya daha ok kiinin ezan ve namaz imaml gibi bir ite eit artlara sahip olmas halindedir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yolculua kaca zaman eleri arasnda kura ekerdi. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: ki adam eit olur ve hangisinin daha elverili olduu bilinmezse, aralarnda kura ekilir. Nitekim Sad bin Ebi Vakkas, Kadisiye gn, nsanlar ezann faziletini bilseler hadisinden dolay ezan kimin okuyaca konusunda insanlar arasnda kura ekmitir. 4 Yneticinin kendisinin karar verme yetkisinin olduu velayet ve ilerde, kura ekmeye gerek yoktur.
1 2
Fethul-Bari, 2/564 Fethul-Bari, 2/571 3 Buhari 4 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/264
280
EL-UMDE F DADL-UDDE
Buhari, Sahihinin ehadat blmnde, Mkil Durumlarda Kura ekme Bab diye ayr bir bab ayrm ve u ayetleri belirtmitir: lerinden hangisi Meryemi himayesine alacak diye kura ekmek zere kalemlerini atarlarken sen onlarn yannda deildin.. 1 , Gemide olanlarla karlkl kura ektiler de kaybedenlerden oldu. 2 Buhari Rahimehullah bu ayetleri aktardktan sonra be adet de hadis belirtir. Bu hadislerden birincisi, Ebu Hureyrenin yemin ile ilgili kura ekmesi, ikincisi Numan bin Beirin Bir gemiyi aralarnda paylaan, bir ksm alt kat, bir ksm da st katta yerleen bir topluluk gibi hadisi, ncs, muhacirlerin evlerde yerletirilmeleri konusunda ensarn kura ekmesi, drdncs, Aienin Radyallahu Anha Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir yolculua kaca zaman eleri arasnda kura ektiini bildirdii hadisi, beincisi ise Ebu Hureyrenin ezan ve birinci saf konusunda kura ekmeyi aktard hadisidir. bn-i Hacer yle der: Mkil durumlarda kura ekmenin meruiyyeti babnn, ehadetler blmnde belirtilmesi, kurann, haklarn sahiplerine verilmesi konusunda da sabit olan bir uygulama olmas sebebiyledir. Delil ile husumet ve ihtilafa son verildii gibi, kura ekmekle de son verilebilir. Kura ekmenin meruiyyetinde ihtilaf vardr. Cumhur, genel olarak bunu kabul ederken, Hanefilerden bazs kuray kabul etmez. bnul-Munzir, Ebu Hanifenin kabul ettiini aktarmtr. Buhari, kura ekmenin ancak mkil olan konularda uygulanabileceini belirtir. 3 Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allah, kendi yolunda kenetlenmi bir bina gibi saf balayarak savaanlar sever. 4 Mmin saffn kuvveti, fertleri arasndaki balarn kuvvetiyle olur. Ebu Musadan merfu olarak rivayet edilen hadiste yle geer: Mmin, dier mmin iin bir duvar gibidir, birbirini destekler dedi ve parmaklarn birbirine kenetledi. 5 Numan bin Beirden merfu olarak aktarlan rivayet ise yledir: Birbirini sevmede, birbirine acmada 6 Mslmanlar arasnda iman balar glendike savama gleri de artar. kinciyi gerekletirmesi iin, birinciyi gerekletirmesi gerekir.
1 2
3 Al-i mran/44 37 Saffat/141 3 Fethul-Bari, 5/292-294 4 61 Saff/4 5 Mttefekun Aleyhi 6 Mttefekun Aleyhi
EMRN SORUMLU OLDUU LERDEN YEDNCS: MAHYETNDEK KLERN YETENEKLERN DEERLENDRMES

Eitim kamplar cihad aamalarndan biri, hatta onun ilk merhalesidir. Bu nedenle emir, mahiyetindeki kiilerin, her ynden deerlendirmesini yapmas gerekir. Zira bu eitimi izleyecek olan cihadn dier aamalarnda, mahiyetinde bulunan kiilere deiik grevler vermesi asndan bu deerlendirme ok nem tamaktadr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: nsan, deve srs gibidir. Bazen ilerinden, kendisi ile yolculuk yaplabilecek bir deve bulunmaz. 1 nk binmeye elverili olan devenin arbal, kolay gdlr olmas gerekir. Hadis, insanlarn ounda eksiklikler bulunduuna ve fazilet sahiplerinin, durumlar iyi olan ve nitelikleri tam bulunanlarn az olduuna iaret etmektedir. 2 Bu hadis, insanlarn yeteneklerinin farkl olduunu ve kabul edilenlerin az olduunu, dolaysyla deerlendirme ve gzel seim yapmann nemini belirtmektedir. Yukarda, Allah size emanetleri ehline vermenizi emreder ayeti ve Rasulullahn Emanet yitirilirse kyameti bekle buyurduunu ve orada bulunanlarn Ey Allahn Rasul, emanet nasl yitirilir? demeleri zerine, , ehli olmayana verilince dedii 3 hadis zerinde durmutuk. Grevler ve velayetler birer emanettir. Nitekim Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ebu Zere, Ey Ebu Zer, sen zayf bir adamsn, bunlar ise emanettirler buyurmas bunu gsterir. Dolaysyla emanetin ehlini tanmak, yani Allah ve Rasulnn emrettii ekilde her emaneti ehli olan kiilere vermenin mmkn olmas iin kiileri tanmak ve iyi deerlendirmeler yapmak gerekir. Bu nedenle kiilerin yeteneklerini ve seviyelerini bilmek, kamp emirinin ncelikli hedeflerinden olmaldr. Bireyi iyi bir ekilde deerlendirmek iin u esaslar izlenebilir. 1- Her Fert in Belli Form Tutulmas: Eitim kampna katlan her ye iin bir form hazrlanabilir. Formu kii kendisi doldurur ve u hususlar belirtilir:
1 2
Buhari Fethul-Bari, 11/335 3 Buhari
282
- smi ve Knyesi.
EL-UMDE F DADL-UDDE
- Akrabalarnn isim ve adresleri. Bu, ferdin yaralanmas veya ehid olmas durumunda kendilerine ulamak iin gereklidir. - Doum tarihi. Grevler verilirken ya gznnde bulundurma konusunu daha nce belirtmitik. - renim durumu. - Okuduu eri ilimler ve yapt ezberler. - zel yetenekler ve beceriler. - Daha nce ald askeri eitim. - yi bildii diller. - imdi ve nceki yapt i. - Salk durumu, varsa kalc sakatlk ve hastalklar. - Maa balanacaksa, bakmakla ykml olduu aile fertleri ve yalar. - Kamp ynetimine teslim ettii emanetler. - ehid olmas durumunda yerine getirilecek vasiyet. Kamp sorumlusu gerek grrse, bu bilgilerin dnda ilave bilgiler de alnabilir. Bu formlarn hazrlanmasndaki eri temel, merin Radyallahu Anhu asker kaytlarn tutmak iin divanlar oluturmas uygulamasdr. Bunu, hicri yirmi ylnda Halid bin Velide danarak yapt sylenir. 1 2- Ynetici Daha Ayrntl Bilgiler stedii Taktirde Kiiye Sorabilir. Ayrca kiinin forma yazdklar hakknda baz aklamalar isteyebilir. Emir, bunlar sorup renme hakkna sahiptir. Tirmizi, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu yle rivayet etmektedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir heyet gnderecekti. Saylar ok olduu iin seim yapmak zere herbirine Kurandan bir eyler okuttu. Aralarndan en gen olana gelince, Sen ne biliyorsun ey delikanl? dedi. u ve u, bir de Bakara Suresi diye cevap verdi. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bakara Suresini ezbere biliyor musun? dedi. Gen, Evet dedi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: O zaman sen bunlarn emirisin. 2 bn-i Kesir Rahimehullah, Bakara Suresinin faziletlerini belirtirken bunu da aktarr. Bu ekilde grevlerdirme, fertlerin baka yeteneklerde eit olmalar durumunda olur. Deilse, din ynnden fazilet sahibi olan, dier zellikleri ile de bakalar ile eit olduunda veya ie, bakalarndan daha elverili olmas halinde tercih edilir.
1
Bkz. Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 203-206, Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 240243 2 Tirmizi, hasen olduunu sylemitir.

3- yenin Davranlarn zlemek: Kamplar, yenin davranlarn izlemek iin iki ynden ok elverili yerlerdir. gibi. zel Davranlar: Ahlak, ibadeti, takvas veya ii hakkndaki titizlii
Kardelerine Kar Davranlar: Beinci ksmda Allahn izni ile bu konuyu ele alacaz. yenin kardelerine kar davranlarnda iki yn vardr. Bunlardan biri; onlara eziyet vermemek, dieri ise onlara yarar salamaktr. kinci yn, kiinin davranlarn dzenlemede kampn nemini ortaya koymaktadr. Sleyman bin Harbn yle dedii rivayet edilir: mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu yannda bir adam ahitlik yapt. mer ona dedi ki; Ben seni tanmyorum. Fakat benim seni tanmamamn zarar yok. Bana seni tanyan birisini getir. Bir adam; Ben onu tanyorum ey mminlerin emiri dedi. mer, Onu nasl tanyorsun? deyince, Onu adalet sahibi olarak tanyorum diye cevap verdi. Bunun zerine mer, O, senin gecesini ve gndzn, giriini ve kn bildiin en yakn komun mu? diye sordu. Adam, Hayr karln verdi. mer, Onunla, onun verasn anlaman salayacak olan, dirhem ve dinarla muamelede bulundun mu? diye sordu. Adam, Hayr diye karlk verdi. mer, Onunla, onun stn ahlakn tanman salayacak bir yolculuk yaptn m? diye sorduunda adam yine Hayr cevabn verince, O zaman sen onu tanmyorsun diye karlk verdi ve dierine dnerek, Bana, seni tanyan birisini getir dedi. 1 Bu haberi fakihler, ahitler ve yarg blmlerinde naklederler. mer esaslar belirtmitir. Bunlar ise, komuluk, mali ibirlii ve yolculuk arkadaldr. phesiz eitim kamplar, komuluk, mali ortaklk ve yol arkadal gibi verilerin tmnn veya bir ksmnn uygulama ile elde edilebilecei yerlerdir. Dolaysyla da bireyleri deerlendirmek ve haklarnda karar vermek asndan en uygun yerlerdir. 4- mtihanlar: renim seviyelerini ve yeteneklerini renmek iin ynetici, mahiyetinde bulunan kiileri snava tabi tutabilir. Bu snavlar teorik, pratik, hatta psikolojik olabilir. Tpk Talutun, askerlerini snad gibi.
Radyallahu Anhu, adalet ve gzel ahlak konusunda, kii hakknda delil olacak
El-Bani, hadisin sahih olduunu sylemi ve unlar ilave etmitir: Ukayli 354. sayfada ve Beyhaki, 10/124de sras ile hadisi u yol ile rivayet etmilerdir: Davud bin Reid, Fadl bin Ziyad, eyban, Ame, Sleyman bin Mshir, Hare bin Hur. Bkz. rvaul-alil Tahricu Ehadisi Menaris-Sebil, 8/260, eser no: 2637
284
EL-UMDE F DADL-UDDE
5- Fert Hakknda, Baz nsanlardan Bilgi Almak: Bu, istiare kapsamna girer. Bu ise kiiyi tanyan, zellikle onunla nceden uzun sre oturup kalkm olan kiilerden sormakla yaplabilir. nk insann yle huylar vardr ki ancak uzun zaman birliktelik sonucunda ortaya kar. Kamplar ise bu kadar uzun sreli olmayabilir. Bu nedenle, eer ki gerekiyorsa, daha nce onunla uzun sre oturup kalkan kiilerden, fert hakknda bilgi alnabilir. Kendisinden, bir kii hakknda soru sorulduu zaman, insann kamu yarar iin doru sylemesi gerekir. Fatma binti Kaysn Radyallahu Anha yle dedii rivayet edilir: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldim ve Ebu Cehm ile Muaviye bana talip oldular, ne dersiniz? dedim. Bunun zerine yle buyurdu: Muaviye fakir olup mal yoktur. Ebu Cehm ise sopay elinden brakmaz. 1 Abdurrahman bin Avf, Ali bin Ebi Talip yerine Osman bin Afvan halife olarak atamas iin hakem tayin edildiinde, kararn vermeden nce muhacir, ensar, Medine halk ve ordu komutanlar ile istiare ettikten sonra yle dedi: Ey Ali, halka baktm ve eilimlerinin Osmandan yana olduunu grdm 2 Bunlar, yneticinin tabilerinin yetenek ve dzeylerini tespit etmek ve uygun grevler vermek iin izleyecei yollardan bazlardr. Deerlendirmede gz nnde bulundurulacak en nemli nitelikleri sra ile bir daha yle belirtebiliriz: Ya, eri ilim, renim durumu, askeri bilgi, salk durumu, kiisel davran, kiinin kardelerine kar davranlar ve aile durumu.
Mttefekun Aleyhi. Nevevi, Riyazus-Salihin kitabnn Mbah Olan Gybet babnda belirtmitir. 2 Buhari, Hadis no: 7207
EMRN SORUMLU OLDUU LERDEN SEKZNCS: CHAD N MAN HAZIRLIK

slami askeri kamplar ve zellikle eitim kamplar, imani eitim iin ok elverili ortamlardr. nk kardelerin birbirlerini ynlendirmesi, deerlendirmesi ve toplu yaama imkanlarn yeterince salamaktadr. mani hazrlk, Allahn snneti gerei mminlere yardm ve zafer vermesi iin oluturulmas gereken artlarn banda gelir. Allahu Teala yle buyurur: Mminlere yardm etmek zerimize bir haktr. 1 Allahu Teala, yardmnn ancak mminlere mahsus olduunu belirtmektedir. Allahn izni ile bu blmde aadaki konular ele alacaz: A- Zaferin Gereklemesi in Olmas Gereken Be Esas. B- Cihad in mani Hazrlnn nemi. C- mani Hazrln zellikleri. D- mani Hazrlkta Emirin Grevleri. (Ek-1)- Kuran ve Snnete Sarlmann Vaciplii. (Ehl-i Snnet vel-Cemaatin Menheci) (Ek-2)- Cihadn Esaslar. (Ek-3)- Mcahid lim renmesinin Hkm. (Ek-4)- Cihada Hazrlktan Maksat Nedir ve Cihadn Vacip Olmas in Adalet art Mdr?
30 Rum/47
286
EL-UMDE F DADL-UDDE
ZAFERN GEREKLEMES N OLMASI GEREKEN BE ESAS
Bu esaslar yle sralayabiliriz: Birincisi: Zafer Yalnzca Allahn Elindedir. kincisi: Allahu Teala, Dnyada Mmin Kullarna Dmana Kar Yardm Etme Sz Vermitir. ncs: Allahu Tealann Bu Zafer ve Yardm Sz, Kamil man Sahipleri indir. Her Mminin se Bu Yardmdan Nasibi man Oranndadr. Drdncs: Allahu Tealann Mminlere Vadettii Bu Yardmn Gereklememesi, artlarnn Yerine Gelmemesi Sebebiyledir. Beincisi: Bu Yardmn Gereklemesi Gecikirse, Kulun Buna Layk Olmas in Gerekli artlar Tamamlamas Gerekir.
1- ZAFER YALNIZCA ALLAHIN ELNDEDR

Allahu Teala yle buyurur: Zafer, yalnzca mutlak g ve hikmet sahibi Allah katndadr. 1 Ayet, Arap dilinde snrlandrmann en st eklini iermektedir. Bu snrlandrma ise, olumsuzluk belirten ma harfi ile istisna harfi olan illa harflerinin kullanlmasdr. Bu anlam, Allahu Tealann Allah size yardm ederse, artk size stn gelecek hi kimse yoktur. Eer sizi brakverirse ondan sonra size kim yardm eder? Mminler ancak Allaha gvenip dayanmaldrlar 2 ayetinde de bulunmaktadr. Huneyn Savanda sahabeden bazlar bu manay gzard edip okluklarna aldannca, Allahn izni olmadan say ve hazrln bir ie yaramadn grmeleri iin hezimet meydana geldi. Allahu Teala yle buyurur: And olsun ki Allah size bir ok yerde ve okluunuzun sizi bbrlendirdii fakat bir faydasnn da olmad, yeryznn geni olmasna ramen size dar gelip de bozularak arkanza dndnz Huneyn gnnde de yardm etmiti. Bozgundan sonra Allah, Rasulne ve mminlere gvenlik verdi ve grmediiniz askerler indirdi; kafirleri azaba uratt. Kafirlerin cezas budur. 3 Allahu Teala, gvendikleri bu ounluk olmadan birok yerde kendilerine yardm ettiini onlara hatrlatt. oklua aldanp ona gvenmelerinin kendilerine bir yarar salamadn ve yenildiklerini belirtti. Yenilgiden sonra kendilerine zaferin ie yaramayan okluktan deil, Allahtan olduunu belirtmek iin onlara yardm edip zafer verdi ve bir oklarnn gzden kard, Zafer yalnz Allahtandr prensibine dikkatlerini ekti.
1 2
3 Al-i mran/126 3 Al-i mran/160 3 9 Tevbe/25-26
288
EL-UMDE F DADL-UDDE
2- ALLAHU TEALA, DNYADA MMN KULLARINA DMANLARINA KARI YARDIM ETME SZ VERMTR
Bu, deitirilmesi szkonusu olmayan doru bir sz ve Allahu Tealann deimeyen kaderi bir yasadr. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: And olsun ki! Senden nce, bir ok peygamberleri mmetlerine gnderdik. Onlara belgeler getirdiler. Dinlemeyip su ileyenlerden c aldk, zira mminlere yardm etmek bize hak olmutu. 1 Senden nce nice peygamberler yalanland ve kendilerine yardmmz gelene kadar yalanlanmalarna ve sktrlmaya katlandlar. Allah'n kelimelerini (kanunlarn) deitirebilecek yoktur; and olsun ki peygamberlerin haberi sana da geldi. 2 Allahn kelimelerini deitirebilecek yoktur.. Yani sosyal yasalar mutlaka gerekleir. Ol, der hemen oluverir. Bu yasalarndan biri de mminlere verdii szdr: Onlara yardmmz gelince.. Yardm etme sz, yukardaki ayetlerde olduu gibi, ahirette deil dnyada olan yardmdr. Allahu Teala yle buyurur: phesiz peygamberlerimize ve iman edenlere, hem dnya hayatnda, hem ahitlerin ahitlik edecekleri gnde yardm ederiz. 3 Nihayet biz iman edenleri, dmanlarna kar destekledik. Bylece stn geldiler. 4 Allahu Tealann bu sosyal yasalarnn gereklerinden biri de, yeryznde mminlere iktidar vermesidir. Allahu Teala yle buyurur: Allah, sizlerden iman edip salih ameller ileyenlere, kendilerinden ncekileri sahip ve hakim kld gibi onlar da yeryzne sahip ve hakim klacan, onlar iin beenip setii dini (slam) onlarn iyiliine yerletirip koruyacan ve (geirdikleri) korku dneminden sonra, bunun yerine onlara gven salayacan vadetti... 5 Kafir olanlar peygamberlerine dediler ki: Elbette sizi ya yurdumuzdan karacaz, ya da mutlaka dinimize dneceksiniz! Rableri de onlara: Zalimleri mutlaka helak edeceiz! diye vahyetti. Ve (ey iman edenler) sizi mutlaka o yerde yerletireceiz. te bu, makammdan korkan ve tehdidimden saknan kimselere mahsustur. 6
1 2
30 Rum/47 6 Enam/34 3 40 Mmin/51 4 61 Saff/14 5 24 Nur/55 6 14 brahim/13-14

Bu ve Nur Suresindeki ayet, Allahu Tealann mminlere, nceki mminlere nasip ettii gibi rahata dinlerini yaayabilecekleri ve hakim konumda olabilecekleri bir durumu nasip edeceine iaret eder. Ayrca Allahu Teala bunun artlarn da aklamaktadr. yle buyurur: Sizlerden iman edip salih ameller ileyenlere ve te bu, makammdan korkan ve tehdidimden saknan kimselere mahsustur. Nur Suresindeki ayette Kendilerinden ncekileri sahip ve hakim kld gibi buyurmas, deimeyen bu ilahi yasay vurgulamak ve daha fazla aklamak iindir. Yani, sizden ncekiler iin bu gerekletii gibi, artlar yerine getirdiiniz zaman sizin iin de gerekleecektir, manasndadr.
290
EL-UMDE F DADL-UDDE
3- ALLAHU TEALANIN BU ZAFER VE YARDIM SZ, KAML MAN SAHPLER NDR. HER MMNN SE BU YARDIMDAN NASB MANI ORANINDADIR
Allahu Teala yle buyurur: Mminlere yardm etmek bizim zerimize bir haktr 1 Kulun iman orannda, Allahn yardmndan nasibi olur. man derecesi ykseldike Allahn yardmndan nasibi de artar. Bunun tersi olarak da iman derecesi dtke, Allahn yardmndan nasibi de der. Bu, imann ubelerden olutuu ve eksilip oald ilkesine dayanmaktadr. Bu ise Ehl-i Snnet vel-Cemaatin itikaddr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: man altm ksur veya yetmi ksur ubedir. Bu ubelerin en stn La lahe llallah sz ve en alttaki ise yolda eziyet veren eyleri kaldrmaktr. Haya ise, imandan bir ubedir. 2 Baka bir hadiste ise yle geer: Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Ben uykuda iken insanlarn zerlerinde gmlekleri ile bana arzedildiklerini grdm. Gmleklerin kimisi gslerine kadar, kimisi de daha aaya kadar idi. mer bnul-Hattab ise zerindeki uzun bir entariyi ekerken bana arzedildi. Bunu nasl yorumladnz ey Allahn Rasul? dediler. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Din ile dedi. 3 Buhari, Sahihinin, man blmnn banda man sz ve ameldir, artar ve eksilir der. bn-i Hacer yle der: Ebul-Kasm el-Lalekai KitabusSnnede afii, Ahmed, shak bin Rahuye, Ebu Ubeyd ve dier imamlardan bu ekilde nakletmi ve sahih bir sened ile Buharinin yle dediini rivayet etmitir: Deiik kentlerde binden fazla alimle grtm. mann sz ve amel olduu, artt ve eksildii konusunda birinin ihtilaf ettiini grmedim. 4 Kiinin iman artnca Allahn sz verdii yardmdan da nasibi artar. Cihad alannda zafer iki arta baldr: 1- Genel art: mani hazrlktr. Bu ise, kiinin Mminlere yardm etmek zerimize bir haktr ayetinde belirtilen mminlerden olabilmesi iin kalbi, zahiri, ilmi ve ameli iman ubelerinden hepsini daima artrmas ile olur. 2- zel art: Bu ise cihad iin yaplan maddi hazrlktr. Silah hazrlayarak, mminleri savaa tevik ederek, Allah yolunda infak ve fedakarlk yaparak olur. Askeri eitim ise btn bu saylanlar kapsamaktadr. Allahu
1 2
30 Rum/47 Mslim, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu rivayet etmitir. 3 Buhari 4 Fethul-Bari, 1/47

Teala yle buyurur: Kafirler yakay kurtardklarn sanmasnlar. nk onlar (bizi) aciz brakamazlar. Onlara (dmanlara) kar gcnz yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp beslenen atlar hazrlayn.. 1 Allah Subhanehu ve Teala, kafirleri tamamen kuattn, onlara gcnn yettiini ve kendisini aciz brakamayacaklarn belirtmektedir. Ancak bunlarla beraber bize, ilahi yardm sznn gereklemesinin bir art olarak elimizden geldii kadar her trl hazrl yapmay da emretmitir. nk dnya, imtihan yeridir ve iler, dnyada sebeplere bal olarak yrr. Allahu Teala, imannda doruluk derecesini lmek iin mmini kafir ile imtihan eder. Mminin, kafire kar cihad etmesi, bunun iin kuvvet hazrlamas bu imtihann iine girer. Ayrca, iman arsna icabet edeceini veya etmeyip savaacan ortaya karmak iin de kafiri, mmin ile imtihan eder. Allahu Teala, her iki taraf da birbirleri ile imtihan etmesi konusunda yle buyurur: Durum u ki, Allah dileseydi onlardan intikam alrd. Fakat sizi birbiriniz ile denemek ister. 2 Maddi hazrlk kapsamna giren eylerden biri de, Mslmanlarn, dmana kar saflarn birletirmeleridir. Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne itaat edin. Birbiriniz ile ekimeyin; sonra korkuya kaplrsnz da kuvvetiniz gider. Bir de sabredin. nk Allah sabredenlerle beraberdir. 3 Ayette, Mslmanlarn aralarnda ihtilaf ve ekimenin bulunmasnn, baarszln en ak sebebi olduu ve mminlerin birbirlerini veli edinmelerinin ise zaferin en nemli art olduu belirtilmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Kim Allah, Rasuln ve iman edenleri dost edinirse (bilsin ki) stn gelecek olanlar phesiz Allahn tarafn tutanlardr. 4 phe yok ki maddi hazrlk yapmak da, imann unsurlarndandr. nk bu, Allahu Tealann bir emrini yerine getirmektir. Yerine getirilen bu emir ise, Allahu Tealann u buyruudur: Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn.. 5 Bunun nemini vurgulamak iin zel olarak zerinde durduk. Bunun, imani hazrlk ile ilikisi, zel olann genel ile ilikisi eklindedir.
1 2
8 Enfal/59-60 47 Muhammed/4 3 8 Enfal/46 4 5 Maide/56 5 8 Enfal/60
292
EL-UMDE F DADL-UDDE
4- ALLAHU TEALANIN MMNLERE VADETT BU YARDIMIN GEREKLEMEMES, ARTLARININ YERNE GELMEMES SEBEBYLEDR
Bu da kulun imani ve maddi hazrl yeterince yerine getirmemesinin sonucudur. Bu yardm sznn gereklememesinin anlam, kafirlerin Mslmanlara galip gelmesidir. Devletin kfrn ve kafirlerin elinde olmasdr. Btn bunlar ise, imandaki eksiklik, masiyet ve gnahlar sebebiyle olmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Bana gelen ktlk ise nefsindendir 1 , Banza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle iledikleriniz sebebiyledir. (Bununla beraber) Allah ounu affeder. 2 , Bu da, bir kavim kendilerinde bulunan deitirinceye kadar Allahn onlara verdii nimeti deitirmeyeceinden dolaydr. 3 bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Allahu Teala bu ayette, mkemmel adaletini ve kiiye verdii nimeti, onun iledii gnahlar olmadan deitirmeyecei konusundaki hkmn belirtir Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allah insanlara hibir ekilde hakszlk yapmaz, ama insanlar kendi kendilerine hakszlk yaparlar. 4 Allahu Tealann bu sosyal yasas, insanlarn en sekini de olsa, kimseyi kayrmaz. Bunun en ak rneklerinden biri, Uhud gn sahabenin Radyallahu Anhum bana gelen yaralanma ve ldrlme olaylardr. nk bazlar Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emrine muhalefet etmilerdi. Bundan u sonu kmaktadr: Toplu olarak yerine getirilen ilerde, bazlarnn masiyetleri herkese zarar verir. Uhud gn sahabenin Radyallahu Anhum bana gelenler ile ilgili olarak Allahu Teala yle buyurur: (Bedirde) iki katn (dmannzn) bana getirdiiniz bir musibet, (Uhudda) kendi banza geldii iin mi Bu nasl oluyor dediniz? De ki: O, kendi kusurunuzdandr. phesiz Allahn her eye gc yeter. 5 6 Dmann Mslmanlarn bana musallat olmas, gnahlar sebebiyle Allahu Tealann onlara verdii bir cezadr. nsan olan dmanlar asndan durum byle olduu gibi cin olan dmanlar asndan da byledir. Allahu Teala yle buyurur: Kim Rahman zikretmekten gafil olursa, yanndan
1 2
4 Nisa/79 42 ra/30 3 8 Enfal/53 4 10 Yunus/44 5 3 Al-i mran/165 6 Bknz: E-nkiti, Advaul-Beyan, 3/452-456

ayrlmayan bir eytan musallat ederiz. 1 Kul iledii gnahlar sebebi ile eytann, kendisine musallat olmasna yol aar ve insanlardan olan dmanlar karsnda onu rezil eder. Allahu Teala yle buyurur: (Uhudda) iki ordu karlat gn, sizi brakp gidenleri, srf iledikleri baz hatalar yznden eytan (yerlerinden) kaydrmt. 2 Bu prensibi yle de belirtebiliriz; Mslmanlarn baarszlnn sebepleri aslnda zati olan i sebeplerdir. Mslimin Sevbandan Radyallahu Anhu rivayet ettii u hadiste bu aka belirtilmektedir: Allahu Teala yeryzn benim iin drp toplad, ben de dousunu da batsn da grdm. mmetimin mlk, bana gsterilen yerlere kadar uzanacaktr. Bana iki hazine verildi: Krmz ve beyaz hazineler. Ben Rabbimden, mmetimi umumi bir ktlkla helak etmemesini, mmetime kendi nefislerinden baka bir dman musallat edip ounu helak etmelerine meydan vermemesini talep ettim. Rabbim bu isteklerime yle cevap verdi: Ey Muhammed! Bir hkm verdim mi artk o geri alnmaz. Ben senin mmetine Onlar umumi bir ktlkla helak etmeyeceim, kendileri dnda, ounu helak edecek bir dman da musallat etmeyeceim, hatta yeryznn her tarafnda bulunanlar, onlar aleyhinde toplansalar da. Ama kendi aralarnda birbirlerini helak edecekler diye yazdm. Bu hadis, Mslmanlar bozuklukta cezay hak edecek dereceye gelmedike, Allahu Tealann, dardan kafir dman onlara musallat etmeyeceini ve baarszlklarnn ana sebebinin ise zati, yani kendileri olduunu bildirmektedir. Mslmanlarn baarszlk ve zayflklarnn sebebini, kafirlerin hile ve planlarna balayanlarn yanllklar ortadadr. Yahudilerin plan ve taktiklerinden korkutan ve her trl ktl ve fesad onlara nisbet eden kimi yazarlar bu hatay ilemektedirler. Halbuki her Mslmann bilmesi gereken gerek udur ki; Mslmanlarn bana ne musibet gelirse gelsin, bu musibetlerden birinci derecede Mslmanlarn kendileri sorumludur. nk Allahu Teala, Bana gelen ktlk ise nefsindendir 3 buyurmaktadr. stelik Allah Subhanehu ve Teala, kamil imana sahip olan mminlere kar kafirlerin hile ve oyunlarnn zayfln u ayette bildirmektedir: Onlar size, incitmekten baka bir zarar veremezler. Sizinle savaa girecek olsalar, size arkalarn dnp kaarlar. Sonra kendilerine yardm da edilmez. 4 Eziyet, kk zarardr. Bu ise, zararn genelinden bunun istisna edilmesinden anlalmaktadr. Gzel sonu ise takva sahiplerinindir. Allahu Teala yle buyurur: O halde eytann dostlarna kar savan. phe yok ki eytann kurduu dzen
1 2
43 Zuhruf/36 3 Al-i mran/153 3 4 Nisa/79 4 3 Al-i mran/111
294
EL-UMDE F DADL-UDDE
zayftr. 1 Bu ayet, kafirlerin hile ve dzenlerinin zayfln gsteren ak bir nasstr. Bu, Allahn, mminlerin mevlas olmasndan dolaydr. Kafirlere gelince, onlarn mevlalar yoktur. 2 Dolaysyla Mslmanlarn baarszl, dmanlar sebebiyle deil nce kendileri sebebiyledir. Mslmanlar isyan ve gnahlarla dmanlarna frsat ve imkan vermilerdir. Bu drdnc esas nda Mslman fert ve cemaatlarin, kendilerini zeletiriye tabi tutmalar gerekir. Gnah ve yaplmas gerekenleri eksik olarak yerine getirme olmadan, musibetin gelmediini bilerek hesaplarn bunun nda gzden geirmeleri gerekir. Bu zeletirinin yaplmas vaciptir. nk Allahu Teala yle buyurur: nsanlarn bizzat kendi iledikleri yznden karada ve denizde dzen bozuldu, ki Allah yaptklarnn bir ksmn onlara tattrsn. Belki de tuttuklar kt yoldan dnerler. 3 Belki yollarndan dnerler diye and olsun onlara byk azaptan nce dnya azabndan tattrrz. 4 Btn eriatlarda bunun kesin bir esas olduunu grmek iin nceki peygamberlerin mmetlerine bakmak yeterlidir. Allah yolunda balarna bir ey geldii zaman bunun, iledikleri gnahlar sebebiyle olduunu anlam ve hemen Allaha tevbe ve istifar etmilerdir. Allahu Teala yle buyurur: Nice peygamberlerin yannda Rabbe kul olmu pek ok kimse savamtr. Allah yolunda balarna gelenlerden tr gevememiler, ylmamlar ve boyun ememilerdir. Allah, sabredenleri sever. Dedikleri ancak u idi: "Rabbimiz! Gnahlarmz, iimizdeki arlklarmz bize bala. Sebatmz artr, inkarc toplulua kar bize yardm et. 5 Kuran- Kerimde kssalar geen bahe sahipleri de, baheleri telef olunca bunun gnahlar sebebiyle olduunu anlam ve hemen tevbe ederek Allaha ynelmilerdi: Ortancalar: Ben size Allah' anmanz gerekmez mi? dememi miydim? dedi. Rabbimizi tenzih ederiz; dorusu biz yazk etmitik, dediler. Birbirlerini yermeye baladlar. Sonra yle dediler: Yazklar olsun bize; dorusu azgnlk edenlerdendik. Belki Rabbimiz bize bundan daha iyisini verir; dorusu artk, Rabbimizden dilemekteyiz. 6
1 2
4 Nisa/76 47 Muhammed/11 3 30 Rum/41 4 32 Secde/21 5 3 Ali mran/146-147 6 68 Kalem/28-32
5- BU YARDIMIN GEREKLEMES GECKRSE, KULUN BUNA LAYIK OLMASI N GEREKL ARTLARI TAMAMLAMASI GEREKR
Allahu Teala yle buyurur: phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah, onlarda bulunan deitirmez. 1 Bu, Allahu Tealann deimez yasasdr. Bana gelen musibeti Allahn kaldrmas ve nimetler vermesi iin kulun, ncelikle kendi durumunu dzeltmesi gerekir. Allaha itaatsizlik ve ihmalinde devam ettii halde musebitlerden kurtulmay beklemesi anlamszdr. Yukarda zerinde durduumuz drdnc madde, Mslmanlarn geri kalp kafirlere kar rezil olmalarnn sebebinin, zati yaplarndan kaynaklandn belirtir. Beinci madde ise baarszlk ve yenilginin deimesi iin deiikliin bizzat ieriden ve Mslmanlarn kendilerinden balamas gerektiini gsterir. Allahu Tealann verdii szn yerine gelip gelmemesi ile alakal olarak gznnde bulundurulmas gereken be asas bunlardr. Mslmanlarn ve zellikle cihad ve davet alannda alanlarn, bu esaslar akldan karmamalar gerekir. bnul-Kayyim Rahimehullah, el-Cevabul-kafi limen Seele anidDevai-afi isimli eserinde bu esaslar ayrntl olarak ele almtr. Kitabnda, gnahlarn kiiler ve toplumlar zerindeki olumsuz etkilerini belirtmitir. asetul-Lehfan min Masayidi-eytan isimli kitabnda da mminlere Allahn yardm etmesinin artlarn, yardmn gelmemesinin sebeplerini ve bunun hikmetini belirtmek iin gzel blmler ayrmtr. 2 bn-i Teymiye de Rahimehullah, Bana gelen ktlk ise nefsindendir 3 ayeti ile ilgili olarak, yine bu meseleyi anlatmak zere el-Hasene ves-Seyyie isimli kitabn yazmtr. Btn Mslmanlar ve zellikle slam iin alan kardelerimizi, bu kitaplar okumaya ve iyice anlamaya davet ediyorum. nk her Mslmann mutlaka bilmesi ve amel etmesi gereken bu esaslar ortaya koymaktadr. bnul-Kayyim Rahimehullah, asetul-Lehfan isimli kitabnda yle der: Allahu Teala dinine, taraftarlarna ve hem ilim olarak hem de amel olarak dinini yerine getiren evliyasna yardm etmeyi zerine almtr. Sahibi hak olduuna inansa da, batla yardm etmeyi zerine almamtr. stnlk ve izzet de Allahn, Rasullerini kendisiyle gnderdii, kitaplarn onunla indirdii mann sahipleri iindir. Bu iman ise ilim, amel ve haldir. Allahu
1 2
13 Rad/11 Bkz. asetul-Lehfan, 2/188-208, Darul-Ktbil-lmiyye, hicri 1407 3 4 Nisa/79
296
EL-UMDE F DADL-UDDE
Teala man etmiseniz mutlaka siz en stnsnzdr 1 buyurmaktadr. Kul, sahip olduu iman derecesi nisbetince stn olur. Allahu Teala; zzet, Allahndr, Rasulnndr ve mminlerindir 2 buyurmaktadr. Kii iman ve hakikatlerine sahip olduu oranda izzet sahibi olur. zzet ve stnlkten nasibini alamyorsa, ilim, amel, zahir ve batn olarak yitirdii iman hakikatleri sebebiyledir. Kulu korumak da iman orannda olur. Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allah iman edenleri korur. 3 Kulun savunmas az olursa, imannn azlndandr. Allahu Tealann, mmin iin yeterli olmas da, o mminin imannn derecesine gredir. Allahu Teala yle buyurur: Ey Peygamber, Allah sana da, sana tabi olan mminlere de yeter. 4 Yani Allahu Teala sana da, sana tabi olan mminlere de kafidir. Onlara kafi olmas, Rasulne tabi olmalar ve itaat etmeleri oranndadr. manda ne kadar eksiklik olursa, Allahu Tealann kii iin yeterli olmas da o kadar az olur. Bilindii gibi Ehl-i Snnet vel-Cemaat mezhebine gre iman artar ve eksilir. Allahu Tealann kuluna velayeti de kulun iman ile orantldr. Allahu Teala yle buyurur: Allah, mminlerin velisidir 5 ve yine Allah, iman edenlerin velisidir 6 buyurmaktadr. Allahu Tealann zel beraberlii de iman ehli iindir. yle buyurur: phesiz Allah mminler ile beraberdir. 7 man az ve zayf olursa, Allahu Tealann, kula velayeti ve onunla zel beraberlii de imandan nasibi kadar az ve zayf olur. Yardm etmesi ve tam destek vermesi de ancak tam iman sahipleri iindir. Allahu Teala yle buyurur: phesiz peygamberlerimize ve iman edenlere, hem dnya hayatnda, hem ahitlerin ahitlik edecekleri gnde yardm ederiz. 8 Baka bir ayette ise yle buyurur: Nihayet biz iman edenleri, dmanlarna kar destekledik. Bylece stn geldiler. 9 man az olann yardm ve destekten nasibi de az olur. Dolaysyla, kulun ahsna veya malna bir musibet gelirse veya dmana kar malup
1 2
3 Al-i mran/139 63 Munafikun/8 3 22 Hac/38 4 8 Enfal/64 5 3 Al-i mran/68 6 2 Bakara/257 7 8 Enfal/19 8 40 Mmin/51 9 61 Saff/14

olursa, bu onun vacibi terketmesi veya haram ilemesi sebebi ile meydana gelen gnahlar nedeniyledir. Bu ise imannn eksikliindendir. Bylece ...Allah kafirlere, iman edenler aleyhinde asla frsat vermeyecektir 1 ayetini anlamaya alan bir oklarnn seslendirdii problem de ortadan kalkm olmaktadr. Ki bunlarn ou bu ayeti aklarken; hccet (delil) bakmndan mminlere kar bir frsat vermeyecektir, derler. Halbuki olay, bu ayetlerde anlatlann aynsdr. Ancak tam iman sahiplerine kar onlara frsat verilmeyecektir. Ama iman zayf olursa, bu zayflk sebebiyle mminlere kar kafirlerin eline frsat gemi olmaktadr. Allaha itaati terkettikleri iin kendilerine kar kafirlere yol ve frsat vermi olmaktadrlar. Mmin galiptir, azizdir, desteklidir, yardm grendir. Allah ona yeter ve nerede olursa olsun, hem zahirde ve hem de batnda imann hakitani ve gereklerini yerine getirirse, btn dnya zerine toplansa bile, onun savunucusu bizzat Allahu Tealadr. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Gevemeyin, zlmeyin, iman etmiseniz mutlaka siz en stnsnzdr. 2 Ey iman edenler! Sizler daha stn olduunuz halde dman karsnda gevemeyin ki bar istemek zorunda kalmayasnz. Allah sizinle beraberdir; sizin ilerinizi eksiltmeyecektir. 3 Bu kefil olma, iman ve amelleri sebebiyledir. Ki bunlar Allahu Tealann askerlerinden olan mminlerdir. Allahu Teala onlar, bu imanlar ile korur, her zaman bu korumay srdrr ve asla kesmez. Kafirlerin ve mnafklarn, Allahu Tealadan bakas iin iledikleri ve Allahu Tealann emrine uygun olmayan amellerini boa gtrd gibi. bnul-Kayyim Rahimehullah, el-Cevabul-Kafi isimli kitabnda gnahlarn ilahi cezas hakknda yle der: Cezalardan biri de, kiinin, gnah kmsedii ve basit grd gibi, Allahu Tealann da onu, yaratlanlarn gnlnde sevimsiz, deersiz ve kendinden korkulmayan biri haline getirmesidir. Kul, Allahu Tealay sevdii oranda insanlar da onu severler. Allahtan korktuu oranda insanlar da ondan korkarlar. Allahu Tealay ve deerlerini ycelttii oranda kullar kendisini yceltirler. Allahn deerlerini ineyen kulun deerlerini insanlar nasl inemesin! Allahu Tealay kmseyen ve gerektii gibi yceltmeyen kulu insanlar nasl kmsemesin ve horlamasn! Allahn yasaklarn inemeyi basit gren kul, insanlarn nazarnda nasl basit ve hor grlmesin! Allahu Teala, Kuranda gnahlar belirtirken buna iaret etmi ve gnahlarndan dolay, bunlar ileyenleri rezil etmi, kalplerini rtm ve gnahlaryla mhrlemi, kendisini unuttuklar gibi onlar unutmu, dinini
1 2
4 Nisa/141 3 Al-i mran/139 3 47 Muhammed/35
298
EL-UMDE F DADL-UDDE
horladklar gibi onlar horlam ve kendisini hesaba katmadklar gibi Allahu Teala da onlar hesaba katmamtr. Bu nedenle Allahu Teala, yarattklarnn kendisine secde ettiini belirttii ayette yle buyurur: Allah kimi hor ve hakir klarsa, artk onu deerli klacak bir kimse yoktur. 1 Allahu Tealaya secde etmeyi horlayp kmseyerek ona secdeyi terkedince, Allahu Teala da onlar horlamtr. Allahu Tealann onlar horlamasndan sonra artk kimse onlar deerli klamamtr. Allahn horladn kim deerli klacaktr? Veya deerli kldn kim horlayacaktr? 2 bnul-Kayyim Rahimehullah baka bir yerde de yle der: Gnahlarn cezalarndan biri de nimetleri yok etmesi ve musibetleri kulun zerine ekmesidir. Kulun yitirdii her nimet, mutlaka bir gnah sebebiyledir. Bana gelen her musibet mutlaka bir ktl sebebiyledir. Ali Radyallahu Anhu yle der: Gnah olmadan bela gelmez ve tevbe olmadan da bela gitmez. Allahu Teala yle buyurur: Banza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle iledikleriniz yzndendir. (Bununla beraber) Allah ounu affeder. 3 Bu da, bir topluluk kendilerinde bulunan deitirinceye kadar Allahn onlara verdii nimeti deitirmeyeceinden dolaydr. Allah iitendir, bilendir. 4 Allahu Teala, kendi durumunu deitirmedike kula verdii bir nimeti deitirmeyeceini bildirmitir. Allaha olan itaatini masiyete, krn kfre, raz olmasnn sebeplerini kzdracak sebeplerle deitirirse, tam bir karlk olarak Allahu Teala da kula verdiklerini deitirir. Allah kullara hakszlk yapmaz. Kul, masiyeti itaatle deitirirse, Allah da cezay mkafata, zilleti izzete evirir. phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah, onlarda bulunan deitirmez. Allah bir topluma ktlk diledi mi, artk onun iin geri evrilme diye bir ey yoktur. Onlarn Allahtan baka yardmclar da yoktur. 5 6 bnul-Kayyimin Rahimehullah bu aklamalar, belirttiimiz be esas en ak biimde ortaya koymaktadr. Be esas Allahn izni ile bylece akladktan sonra, Mslmanlar olarak bizler acaba ne durumdayz? diye sorabiliriz. Mslmanlar bugn bir milyardan fazladr. Mslmanlarn yaadklar lkeler servet ynnden dnyann en zengin lkeleridir. Doudan batya kadar uzanr. En nemli deniz geitlerine ve boazlara sahiptir. Acaba bu bir milyar Mslman bugn ne durumdadr? Acaba dnyada onlarn konumu ve arl nedir?
1 2
22 Hac/18 bnul-Kayyim, el-Cevabul-Kafi, 80-81 3 42 ra/30 4 8 Enfal/53 5 13 Rad/11 6 bnul-Kayyim, el-Cevabul-kafi, 85-86, Darun-Nedvetil-Cedide, hicri 1400

Allahn kendilerine gazap ettii, zillet ve aalk damgas vurduu, lanet ettii iki milyonu amayan Yahudi bir topluluk acaba yzmilyondan fazla Mslmana nasl musallat olmutur? Mslmanlarn lkelerinde demiyorum, bilakis Mslman lkelerin kalbinde kendine nasl bir devlet kurabilmitir? Allahn Kitabnda unu okumaktayz: O halde eytann dostlarna kar savan. phe yok ki eytann kurduu dzen zayftr. 1 Onlar size, incitmekten baka bir zarar veremezler. Sizinle savaa girecek olsalar, size arkalarn dnp kaarlar. Sonra kendilerine yardm da edilmez. 2 Kafirler sizinle savaacak olsa, gerisin geriye kaarlar. 3 Halbuki bugn, bunun tam tersi bir gerekle karlayoruz. Asli kafirlerden ve mrted yneticilerden olan kafirler, Mslmanlara en kt azab tattryorlar. Mslmanlarn erkeklerini ldryorlar, zindanlara dolduruyorlar ve ikenceler ile yok ediyorlar. Mslmanlarn kadnlarn esir alyorlar ve tautlarn zindanlarnda onlarn rzna geiyorlar. Halkn rzklarn kesmeleri, servetlerini yamalamalar, dini deitirmeleri, nesillerin slamdan uzak yetimeleri iin fitneleri ve ahlakszlklar yaymalar da yaptklar en belirgin ilerindendir. Bugn, geni apl bir halde slami ilimler hakknda almalar yapldn grmekteyiz. Ancak bu almalarn hibir faydas olmamakta ve Mslmanlarn mevcut durumundan hibir eyi deitirememektedir. Bunun sebebi ise ilmin bereketinin bulunmamasdr. 4 nk bu ilmin ve yaplan almalarn hedefi, Allahn rzasn kazanmak deil, liderlik, memurluk, sultanlarn batllarn gizlemek ve hatta desteklemek ya da memleketlerde azgnlaarak her taraf fesatla dolduran kafirlerin iktidarlarn glendirmektir. man eden ve salih amel ileyen ilim ehli elbette bunun dndadr. Bugn slami neriyatn okluu, sesli ve grntl yaynlar, gazeteler, dergiler, hakl veya haksz verilen akademik nvanlar, slam adna dzenlenen konferans ve kongreler, yarmalar, slam enstitleri, radyolar, televizyonlar ve her seviyeden yaynlara baktmzda, ei grlmemi bir okluk ve eitlilik olduunu grrz. Ancak btn bunlarn ne kadar yarar saladn sorgulamamz gerekir. Burada Mslmanlarn iinde bulunduu durum zerinde uzunca duramayacaz. Bu konu ile ilgili yaplm uzun almalar bulunmaktadr. Mesela Dr. Muhammed Cemil el-Msrinin Kitabu Hadiril-Alemil-slam isimli almasna baklabilir. Ben burada, sadece belirttiim be esasn
1 2
4 Nisa/76 3 Al-i mran/111 3 48 Fetih/22 4 Bkz. El-Cevabul-Kafi, 60-96
300
EL-UMDE F DADL-UDDE
bugn zerinde bulunduumuz durumumuzla ilgisini her Mslmann bilmesini hedefledim. yle ki: Mslmanlarn yardm ve zaferden yoksun kalmalarnn sebebi, ilim ve amel olarak imandaki byk eksikliktir. Allahu Teala; Mminlere yardm etmek bizim zerimize bir haktr 1 buyurmaktadr. Allahn verdii bu sz neden bizim iin gereklemiyor? Allahu Teala yle buyurur: Gevemeyin, zlmeyin, iman etmiseniz mutlaka siz en stnsnzdr. 2 Bu, yukarda ilediimiz esaslarn ncsdr. inde bulunduumuz bela, blnme, dalma ve zillet, gnahlarmz ve ihmalkarlklarmz sebebiyledir. nk Allahu Teala yle buyurur: Banza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle iledikleriniz yzndendir. (bununla beraber) Allah ounu affeder 3 Bana gelen ktlk ise nefsindendir. 4 Bu ktlk ve gnahlardan biri, belki de en nemlisi, cihad terketmektir. Cihad terketmekten de daha kt olan ise, bu terketmeye klf uydurmak ve bu klf iin eri delilleri eip bkmektir. Bu ise drdnc esastr. Allahu Tealann yardm ve desteinden mahrumiyet ve iinde bulunduumuz bu aalk ve zillet halinden kurtulmann tek yolu, hayatmz Allahn raz olduu ve sevdii bir hale dntrmektir. nk Allahu Teala; phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah, onlarda bulunan deitirmez 5 buyurmaktadr. Bu ise beinci esastr. imdiye kadar sylenenler nda unlar syleyebiliriz: Bugn slamn egemenlii iin alan slami akmlar ve hareketler, Allahn verecei yardm, zafer ve stnlk iin olmas gereken artlar yerine getirmi deillerdir. Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allah insanlara hibir ekilde hakszlk yapmaz, ama insanlar kendi kendilerine hakszlk yaparlar. 6
1 2
30 Rum/47 3 Al-i mran/139 3 42 ra/30 4 4 Nisa/79 5 13 Rad/11 6 10 Yunus/44
CHAD N MAN HAZIRLIIN NEM
mani hazrlk, bata cihad olmak zere, btn etin grevler iin gereklidir. Bu nedenle Allahu Teala, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem hitaben yle buyurmutur: Ey rtnp brnen! Gecenin yarsnda, istersen biraz sonra, istersen biraz nce bir mddet iin kalk ve ar ar Kuran oku. Dorusu Biz sana, tamas ar bir sz vahyedeceiz. phesiz, gece kalk daha tesirli ve okumak iin daha elverilidir. 1 Ar sz tayabilmek iin, yani peygamberlik grevini yerine getirebilmek iin, ibadet etmesini emretmitir. u ok nemli bir kuraldr; g ve zor olan eri ykmllkler iin mutlaka imani hazrlk olmas gerekir. Bu hazrlk yaplrsa, cihad ve benzeri zor grevleri yerine getirmeye hazr olunur ve ayn zamanda Allahu Tealann yardmna da layk olunur. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Eer kendilerine verilen d yerine getirselerdi, onlar iin hem daha hayrl hem de (imanlarn) daha pekitirici olurdu. O zaman elbette kendilerine nezdimizden byk mkafat verirdik. 2 Kim Allahtan saknrsa, Allah ona bir k yolu ihsan eder. Ve ona beklemedii yerden rzk verir. 3 mani hazrlk ile Allahn mminlere yardm etmesinin iki artndan birisi gerekletirilmi olur. Ayrca imani hazrlkla Mslmanlarn say ve hazrlk eksiklikleri de telafi edilir. Allahu Teala yle buyurur: Nice az sayda bir topluluk Allahn izniyle ok saydaki topluluu yenmitir. Allah sabredenlerle beraberdir. 4 Burada say bakmndan az olan topluluk, say azln sabr ile telafi etmitir. Ali bin Ebi Talipin Radyallahu Anhu dedii gibi, vcuda gre ban konumu ne ise, sabrn da imana gre konumu odur.
1 2
73 Mzzemmil/1-6 4 Nisa/66-67 3 65 Talak/2-3 4 2 Bakara/249
302
EL-UMDE F DADL-UDDE
ranllara kar savaa giden Sad bin Ebi Vakkasa, mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu, yazd bir mektupta yle der: Sana ve beraberinde bulunan askerlere her durumda Allahu Tealadan saknmanz emrediyorum. nk Allah korkusu dmana kar hazrlklarn ve dmana kar taktiklerin en bydr. Sana ve askerlerine dmandan sakndnzdan ok gnahlardan saknmanz emrediyorum. nk askerlerin gnahlar, kendileri iin, dmanlarndan daha ok tehlikelidir. Mslmanlar ancak dmann gnahlar sebebiyle muzaffer olurlar. Byle olmazsa, onlara kar gcmz yetmez. nk ne saymz onlar kadardr, ne hazrlmz onlarn hazrl kadardr. Gnahlarda onlarla ayn olursak, kuvvet bakmndan onlar bizden stn olurlar. Faziletimizle onlardan stn olmazsak, onlar kuvvetimizle yenemeyiz. Seyrinizde Allahu Tealadan sizin yaptklarnz bilen gzetleyici meleklerin olduunu biliniz, onlardan utannz. Allahu Teala yolunda iken masiyetleri ilemeyiniz. Daha nce bu mektubun tamamn aktarmtk. Salih ameller, Allahu Tealann bu amellerin sahibini kendileriyle koruduu ve dmanla karlamas annda sebat verdii askerlerdir. Bunun tersi de byledir. Allahu Teala yle buyurur: (Uhudda) ki ordu karlat gn sizi brakp gidenleri, srf iledikleri baz hatalar yznden, eytan (yerlerinden) kaydrmt. 1 Buhari, Cihad blmnde Savatan nce Salih Amel leme Bab diye bir blm ayrmtr. Ebud-Derda Radyallahu Anhu, Sizler ancak amellerinizle savayorsunuz der. bn-i Hacer, bu sz aklarken, EbudDerdann szn tam olarak yle aktarr: Ey insanlar! Savatan nce salih amel gerekir. Sizler ancak amellerinizle savayorsunuz. 2 mani hazrlk ile Mslman saf kenetlenir ve birbirini destekleyen salam bir bina gibi olur. Bu olmadan dmana kar sebat etmeye g yetiremez. Saffn kenetlenmesi ise Mslmanlarn sevgi, dostluk, fedekarlk, evkat, balama ve mmin kardeini kendine tercih etme gibi imann hakikatlerini tam olarak yerine getirmelerine dayanr. Saf, ancak bununla bir vcut gibi kenetlenir. Numan bin Beirden Radyallahu Anhu merfu olarak rivayet edilen Birbirini sevmede, birbirine acmada mminler bir vcut gibidirler 3 hadisinde bu belirtilmektedir. mani hazrlk, Mslmanlarn iki yakasnn bir araya gelmesi iin gereken sebeplerdendir. Allahu Teala yle buyurur: Allahn ipine hepiniz smsk sarln ve blnmeyin. Allahn size olan nimetini hatrlayn. Hani siz birbirinize dman kiiler idiniz de O, gnllerinizi birletirmiti ve Onun
1 2
3 Al-i mran/155 Fethul-Bari, 6/24 3 Mttefekun Aleyhi

nimeti sayesinde karde kimseler olmutunuz. 1 Kitap ve Snnete sarlmak, ihtilaf etmekten ve blnmekten korur. Allahu Teala, nceden birbirlerine dman olduklarn, ama iman bayla kalplerini birbirine baladn, bu ba ihmal etmelerinin kendilerini daha nce olduklar gibi blnmeye ve dman olmaya gtreceini hatrlatmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine zikredilen (verilen tlerin veya Kitapn) nemli bir blmn unuttular. Bu sebeple kyamete kadar aralarna dmanlk ve kin saldk. 2 Baka bir ayette ise yle geer: Onun emrine muhalefet edenler, balarna bir fitnenin gelmesinden veya ackl bir azaba uramalarndan saknsnlar. 3 slamn kimi ksmlarn unatmak veya ona muhalefet etmek, dmanlk ve buzun, fitne ve tefrikann kanlmaz davetisidir. Bu ise iten ktr. Bu k, dmana kar hezimet ve rezalet izler. Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne itaat edin, birbiriniz ile ekimeyin; sonra korkuya kaplrsnz da kuvvetiniz gider. Bir de sabredin. nk Allah sabredenlerle beraberdir. 4 Blnme, slamdan sapanlara verilen ilahi bir cezadr. Dmann karsnda yenilmenin de sebebi yine blnmedir. Btn bunlar, Mslmanlarn iki yakasn bir araya getirmek iin yaplmas gereken imani hazrln nemini gsterir. Dmana kar koymaya ancak bu hazrlk ile g yetirebilinir. man ba ve Kitap ve Snnete sarlma dnda hibir ey Mslmanlarn iki yakasn bir araya getiremez. Kalpler Allahn elindedir, onlar diledii ekilde kullanr. Allah, bu sarlmay kalplerin uzlamasnn sebebi yapmtr ve onun dnda baka bir sebep de yoktur. O, seni yardm ve mminlerle destekleyendir. Ve (Allah), onlarn kalplerini birletirmitir. Sen yeryznde bulunan her eyi verseydin, yine onlarn gnllerini birletiremezdin. Fakat Allah onlarn aralarn bulup kaynatrd. nk o, mutlak galiptir, hikmet sahibidir. 5 Kalplerin birlik olmas ve Mslmanlarn bir araya gelmesi, itaat etmenin mkafatdr. Blnme ve dalma da masiyetin cezasdr. Bunlar Allahn Subhanehu ve Teala deimeyen snnetleridir. Bu iin neminden dolay Kitap ve Snnete Sarlmann Vaciplii blmnde, Allahn izni ile bunu ayrca ele alacaz. Cihad iin imani hazrln nemini gsteren delillerden biri de, Allahu Tealann Allah mminlerden canlarn ve mallarn, kendilerine (verilecek) cennet karlnda satn almtr. nk onlar Allah yolunda savarlar, ldrrler, lrler. (Bu), Tevratta, ncilde ve Kuranda Allah zerine hak bir vaaddir. Allahtan daha ok szn yerine getiren kim vardr? O halde onunla yapm olduunuz bu alveriinizden dolay sevinin. te bu, (gerek1 2
3 Al-i mran/103 5 Maide/14 3 24 Furkan/63 4 8 Enfal/46 5 8 Enfal/62-63
304
EL-UMDE F DADL-UDDE
ten) byk kazantr. 1 ayetinden sonra, bu mcahidlerin sfatlarn sayarak (Bu alverii yapanlar), tevbe edenler, ibadet edenler, hamdedenler, oru tutanlar, rku edenler, secde edenler, iyilii emredip ktlkten alkoyanlar ve Allahn snrlarn koruyanlardr. O mminleri mjdele 2 szleriyle bitirmesidir. Bu ayet, zahir ve batn amellerin faziletlerini iermektedir. Allahu Teala, cihad ameli ierisinde olan mminleri iyilii emreden ve ktlkten alkoyanlar diye niteler. Zafer ve stnln salanmasndan sonra ise onlarn taknacaklar vasf yle belirtir: Onlar (o mminler) ki, eer kendilerine yeryznde iktidar verirsek namaz klarlar, zekat verirler, iyilii emreder ve ktlkten nehyederler. lerin sonu Allaha varr. 3 Bu ayette geen vasf, mcahidler iin gerek zayflk, gerek stnlk ve kuvvet ve gerekse de iktidar hallerinde bulunmas gereken bir sfattr.. Onlar bu ileri yapmaktan veya terketmekten hibir durum alkoymaz. Bu ayn zamanda slam mmetinin de vasfdr. Allahu Teala yle buyurur: Siz, insanlarn iyilii iin ortaya karlm en hayrl mmetsiniz. yilii emreder, ktlkten men eder ve Allaha iman edersiniz. 4 Allahu Teala bu mmetin en hayrl olmasn bu arta, yani emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker vasfna balamtr. Bu, ayn zamanda Rasulullahn da Sallallahu Aleyhi ve Sellem vasfdr. Allahu Teala yle buyurur: Yanlarndaki Tevrat ve ncilde yazl bulduklar o eliye, o mmi Rasule uyanlar (var ya), ite o peygamber onlara iyilii emreder, onlar ktlkten men eder, onlara temiz eyleri helal, pis eyleri haram klar. 5 Emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker, fertler ve cemaatler olarak Mslmanlarn dinlerini bozulup eksilmekten, davranlarn ise sapma ve bozulmaktan korur. Bu, Allahn Subhanehu ve Teala gsterdii snrlar zerinde bulunmas gereken toplumu meydana getiren en nemli etkendir. Bu nedenle yukardaki ayette emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker emrinden sonra, Allahn snrlarn koruyanlar vasf yer almtr. nk emir ve yasak, insanlarn dinini korur. Ayetteki sralamay iyice dnmemiz gerekir. En sonda ise Mminlere mjdele ifadesi yer almtr. nk mminler bu sfatlara sahip olur ve artlar yerine getirirlerse, Allahn verdii destek ve yardm sz gerekleir. Burada yle bir soru akla gelebilir: lim ve amel olarak imani hazrl tam olarak yerine getirmeden cihada balayamaz myz? Bunun ls nedir? Bu nemli bir soru ve birok Mslmann aklna gelen bir phedir. Allahn izni ile bu konunun sonunda Ek-3 ve Ek-4 ksmlarnda buna cevap vermeye alacaz.
1 2
9 Tevbe/111 9 Tevbe/112 3 22 Hac/41 4 3 Al-i mran/110 5 7 Araf/157
MAN HAZIRLIIN ZELLKLER
Bu zelliklerin bazs ilmi, bazs ise amelidir. Bu kitapta geen baz zellikleri zet olarak belirtmeye alacam ve bu konunun sonunda Ek-1 ve Ek-2 ksmlarnda bazlarn ayrntl olarak belirteceim. Kitapta geen nemli zellikleri srasna gre yle sayabiliriz: 1- hlas 2- Cihad ve eitimin vaciplii, nemi. zellikle gnmzde Tevhid akidesini yaymak ve korumakla cihadn ilikisi. Bunlar Ek-2de Cihadn Esaslar ksmnda aklayacaz. 3- Cihaddan geri kalmay mbah klan meru mazeretler ve meru olmayan mazeretler. 4- Kadnn yneticilik ve kamu grevlerinde yeri yoktur. 5- slamn belirttii eyler dnda kafirlerden yardm almann yasaklanmas. 6- Az olsun veya ok olsun, kalc veya geici olsun, topluluklarda emir tayin etmenin vaciplii. 7- slam iin alanlarn birlik olmalarnn nemi, cemaat ve gruplarn birden ok olmasnn yasakl. 8- Her Mslmann, mahiyetinde bulunan kiiler, iler veya mallar konusunda ynetici olduu. 9- Mslmann nemli ilerinin banda namazn gelmesi. 10- mer bnul-Hattabn, Sad bin Ebi Vakkasa Radyallahu Anhuma tavsiye mektubundan bir blm ve takvann en iyi hazrlk olduu meselesi. 11- rann mekked snnet oluu ve fiilen uygulanmas. Bununla beraber ra kararlarnn emir iin balayc olmamas. 12- eri ileri yerine getirmek zere, Mslmanlarn aralarnda ahitlemelerinin meru olmas ve ahitleri yerine getirmenin vaciplii.
306
EL-UMDE F DADL-UDDE
13- daricilik (velayetler) emanettir ve en stn olmasa bile, ona en layk olan kiilere verilmesi gerekir. 14- Emirlik ve idarecilik iin hrsl olmann yasaklanmas, bunun tehlikesi ve bunun iin hrsl olanlara idareciliin verilmemesi. 15- nsanlar ynetirken yumuak huyluluk ve dnp tanarak karar vermek. 16- Gzel ahlakn mcahede, ilim, dua ve gzel arkadalkla kazanlmas. 17- Arkadaln kii zerinde olumlu ve olumsuz etkileri ve Mslman iin gzel arkadaln nemi. 18- Mslmanlarn ve cemaatin birliini korumann slamn nemli hedeflerinden olmas. 19- Snnete uyup, bidattan kanmann vaciplii ve Mslmanlarn birliini korumada bunun rol. Bu konunun sonunda Kitap ve Snnete sarlmann vacipliini ele aldmz EK-1de bunun aklamas gelecektir. 20- Ynetici siyah bir Habeli de olsa, masiyet trnden olan iler dnda yneticilere itaat etmenin vaciplii ve Mslmanlarn birliinin korunmasnda bunun rol. Beinci ksmda Allahn izni ile bunun ayrntlar belirtilecektir. 21- Bu meselede belirttiim be esas. Bunlar; mminlerin Allahn yardm ve zaferini hak etmeleri iin gereken Allahn kader yasalardr. Bunlar ancak imandaki eksiklik ve bozukluk sebebiyle gereklemez. Mslmanlarn bozukluk ve baarszlklarnn sebebinin aslnda zati olduu, yani kendi i yaplarnn bozukluu sebebiyle olmas. Durumlarn Allahn sevdii ve raz olduu hale deitirmedike dmanlarna kar zafer ve stnlk mitlerinin olmamas. 22- Emri bil-maruf ve nehyi anil-mnkerin yeri ve nemi, fert ve mmetin slahndaki rol ve bu mmetin en hayrl mmet olmasnn artnn da bu olduu meselesi. Ek-1de bunun ayrntlar belirtilecektir.
MAN HAZIRLIKTA EMRN GREVLER
Allahu Teala yle buyurur: Andolsun ki ilerinden, kendilerine Allahn ayetlerini okuyan; (ktlklerden ve inkardan) kendilerini temizleyen, kendilerine Kitap ve hikmeti reten bir peygamber gndermekle Allah, mminlere byk bir ltufta bulunmutur. 1 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Hepiniz obansnz ve hepiniz idare ettiklerinizden sorumlusunuz. 2 Baka bir hadiste ise yle geer: Allahn, kendisini ynetici yapt, ama ynettii kiileri samimiyetle ynetmeyen hibir kimse cennetin kokusunu alamaz. 3 Birbirine hakk tavsiye edenler ve sabr tavsiye edenler 4 hkm gereince herkesin hem kendi nefsi ve hem de mmin kardelerine hakk ve sabr tavsiye etmesi vaciptir. Bununla beraber, yukarda aktarlan nasslar gerei, emirin grevlerinden biri de, mahiyeti altnda bulunan kiilere hakk ve sabr tavsiye etmesidir. Ameli adan diyoruz ki; emirin, kamp program kapsamnda imani hazrlk iin gnlk veya haftalk belli vakitler ayrmas, fertlere dinin emir ve nehiylerini yerine getirmeleri iin gerekli bilgileri verecek ve onlar denetleyecek ehil kiileri grevlendirmesi gerekir. Emirin yapmas gereken nasihatlar yle sralayabilirz: 1- En bata ilmi ve ameli olarak, Kitap ve Snnete sarlmann esaslar izah edilmelidir. Bunlar ise Ehl-i Snnet vel-Cemaatin menhecidir. Allahn izni ile bunun zerinde, Ek-1de duracaz. Ayrca, Mslmanlarn cihad konusundaki akideleri zerinde de durulmaldr. Bu ise Allahn izni ile Ek2de ele alnacaktr. Mcahid bir topluluun meydana gelmesi iin bu esaslarn ve menhecin, fertlerin zihinlerine yerleecek ve sabitleecek bir halde aktarlmas gerekir. Bu, birliin korunmas ve ifrat veya tefrite ynelmeden, mcahid topluluun hedefine ulamas iin son derece nemlidir.
1 2
3 Al-i mran/164 Muttefakun aleyhi 3 Buhari 4 103 Asr/3
308
EL-UMDE F DADL-UDDE
2- Emirin, mahiyetindekiler iin gzel bir rnek olmas gerekir. nk hepsinin gzleri onun zerindedir. taat olan her ite, gzel olan her ahlakta nc olmal, adaleti bozan eyler bir yana, insaf ve itibar glgeleyecek eylerden bile olabildiince kanmaldr. nk ynetilenlerin iyi olmas, byk lde ynetenlerin iyi olmasna baldr. nsanlar yneticilerinin dini zerinde olurlar. Buharinin Kays bin Ebi Hazmdan yapt u rivayet buna delalet etmektedir: Ahmesoullarndan bir kadn Ebu Bekire Radyallahu Anhu yle sordu: Cahiliyyeden sonra Allahn bizlere nasip ettii bu durum zerinde ne kadar kalacaz? Ebu Bekir Radyallahu Anhu: mamlarnz istikamet zerinde bulunduu srece dedi. Bunun zerine kadn: mamlar da kimdir? dedi. Ebu Bekir Radyallahu Anhu yle cevap verdi: Kavminin, kendisine itaat ettikleri reisleri olmad m?. Kadn: Oldu deyince, Ebu Bekir Radyallahu Anhu: te insanlarn imamlar onlardr diye cevap verdi. 1 bn-i Hacer Rahimehullah bu hadisi aklarken yle der: Bu durum zerinde ne kadar kalacaz?, yani slam zerinde ne kadar kalacaz manasndadr. Bu szn ierii adalet, birlik, mazluma yardm etmek ve her eyi yerli yerine koymay kapsar. mamlarnz sizin iin istikamet zere olduu srece sz ise, insanlarn, yneticilerinin dini zerinde olduunun belirtilmesi iindir. mamlardan kim bu durumu deitirirse, hem kendisi sapar ve hem de halk saptrr. 2 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Adamn biri mer bnulHattaba Rahimehullah yle dedi: Ey mminlerin emiri! Allahn vermi olduu maldan, kendin iin bir miktar alsan da masrafn karlasan. mer Radyallahu Anhu yle cevap verdi: Benim ile bu topluluun neye benzediimizi biliyor musun? Yolculukta bulunan bir toplulua benzeriz. Bunlar, aralarndan birine, gerektiinde kendilerine harcamak zere mallarn teslim etmilerdir. Emaneti teslim alan bu adamn, onlarn malndan kendisine bir ey almas helal olur mu? Bir defasnda mer bnul-Hattaba Radyallahu Anhu bete bir paydan nemli bir miktar mal getirildi. Bunu grnce yle dedi: phesiz insanlar, bu mal konusunda emaneti ehline vermilerdir. Bunun zerine orada bulunanlardan biri yle dedi: phesiz sen Allaha kar, aldn emanetleri yerine getirdin ki onlar da sana bu emaneti getirdiler. Sen bu emaneti, hesabn bilmeden harcam olsaydn, bu insanlar da aynsn yaparlard. Bilinmelidir ki emir, pazar yeri gibidir. Oraya revata olan mallar gelir. mer bin Abdulaziz yle der: Pazarda doruluk, adalet, iyilik ve emanet
1 2
Buhari, Hadis no: 3934 Fethul-Bari, 7/151

revata ise bunlar oraya gelir. Ama yalan, fcur, hakszlk ve hyanet revata ise oraya bunlar gelir. 1 3- Kuran okumak iin gnlk bir veya birden fazla oturum dzenlemelidir. Tabilerinden her biri Kuran gzel okuyan ve kurallarn bilen birinin etrafnda toplanmal ve gerekli eitici ve retici eitimi almaldr. Kuran okumak iin sra dzenlemenin mstehapl konusunda Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Bir grup, Allahn Kitabn okuyup ondan ders almak zere Allah'n evlerinden birinde bir araya gelecek olsalar, mutlaka zerlerine sekinet iner ve onlar Allah'n rahmeti brr. Melekler de kanatlaryla sararlar. Allah, onlar, yannda bulunan cemaatte anar 2 Nevevi Rahimehullah yle der: Okumak iin belirli vakitler unlardr: Okumann en iyisi namazda okumaktr. Namaz dnda okumann en stn ise gece okumaktr. Gecenin ikinci yars birinci yarsndan daha iyidir. Akam ile yats arasnda okumak iyidir. Gndz okumann iyisi sabah namazndan sonra okumaktr.. Namaz klmann mekruh olduu vakitler de dahil gnn herhangi bir vaktinde Kuran okumak mekruh deildir. 3 4- Haftada en az bir defa dini ilimler zerine ders yapmaldr. Vakit elverili ve kiiler istekli olursa daha fazla olmasnda bir saknca yoktur. Buhari, Ebu Vailden rivayet ederek yle der: Abdullah bin Mesud her Perembe gn insanlara vaaz ederdi. Bir adam, Ey Ebu Abdurrahman, keke hergn bize vaaz etsen dedi. Bunun zerine yle cevap verdi: Sizi bundan usandrmamak iin yle yapmyorum. Bizi usandrmamak iin Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, belli aralklarla bize vaazettii gibi ben de size belli aralklarla vaaz ediyorum. bn-i Hacer bunun aklamasnda yle der: Bu hadis, usandrma korkusu ile salih amele srekli devam etmeyi terketmenin mstehap olduunu belirtir. Salih amelin devaml olarak yaplmas istenen bir eydir. Ancak bu devamn iki ekli vardr: Birincisi; bu amelin zorlama olmadan her gn yaplmas. kincisi ise; bu amelin gn ar yaplmasdr. Terkedildii gn dinlenme gn olur ve ikinci gne evkle balanr. Veya haftada bir cuma gn yaplr. Kiilere ve durumlara gre bu deiir. l, evkin bulunmas ile beraber duyulan ihtiyatr. 4 Bu ilim halkalarnda akaid, ahkam, dap gibi kiilerin ihtiyalarn giderecek dersler okutulur. Ancak dersler rastgele ve belli bir hazrlk olmadan yaplmamaldr. Bu grev iin uzman kiiler bulunmad taktirde, bulunanlar arasndan en uygun kii seilmelidir.
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/268-269 Mslim 3 Nevevi, el-Ezkar, 93-97 4 Fethul-Bari, 1/163
310
EL-UMDE F DADL-UDDE
5- Emir, kamp iinde ahkam ve slami adab bilen bir gnll tayin eder. Bu kii yumuak huylu olmaldr. Bu kii, yelerin davranlarn izler ve gerekli grd yerlerde emri bil-maruf nehyi anil-mnker grevini yerine getirerek, onlar doru olana ynlendirir. Kardelerine gizlice t verir. Ancak herkesin duymas gereken bir mesele ise, bu nasihat ak ve genele ynelik yapmaldr. Bu nasihat genele ynelik yaplacak ise; namazdan sonra ve isim vermeden yapmaldr. Direk olarak konuya girmeli veya Baz kardelerimiz yle yapyorlar, bunun dorusu ise u ekildedir diyerek konuyu aklamaldr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Bazlarna ne oluyor ki yle yapyorlar derdi ve aktarmak istedii meseleyi bu ekilde anlatrd. Bu i iin bir gnllnn tayin edilmesi, bakalarnn emri bil-maruf nehyi anil-mnker grevini yerine getirmemesi demek deildir. Aksine herkes bunu yerine getirmekle ykmldr. nk gnll olan kiinin gremediini bir bakas grebilir. Bu ise Mslmanlarn birbirlerini slah etmeleri babndandr ve imani eitimin yntemlerinden biridir. nk birinin bilmediini bir bakas bilebilir. Hatta bilen de farkna varmayabilir veya unutabilir. Allahu Teala yle buyurur: Hakk tavsiye ederler ve sabr tavsiye ederler 1 , Sabr ve merhameti tavsiye ederler. 2 Tavsiye etmek, iin iki tarafl yaplmasn belirtir. Yani her biri, dierine yapmas gereken bu tavsiyeyi yerine getirir. Gnllnn grevi, fertlerin renmi olduu nazari ve ameli bilgileri, bir Mslmann hayatnda olmas gerektii ekilde her an iin davrana ve uygulamaya dntrmesidir. Allahu Teala yle buyurur: De ki: phesiz benim namazm, ibadetlerim, hayatm ve lmm hepsi alemlerin Rabbi Allah iindir. Onun orta yoktur. Bana sadece bu emrolundu ve ben Mslmanlarn ilkiyim. 3 Dolaysyla gnllnn grevi kamp iin, hatta her Mslman topluluk iin son derece nemlidir. nk ilimden amele geiin denetimi ve uygulamasdr. Bu nedenle emir, bu grev iin en yal, en alim, en uysal ve en edepli birini semelidir. nsanlarla kaynaan ve insanlarn kendisiyle kaynat bir kii olmaldr. 6- Nefse kar mcahedenin en gzel yollarndan biri gece namaz klmak ve oru tutmaktr. Yneticinin mahiyetinde olan kiilere, zellikle ar eitimden sonra bunu zorunlu klmas uygun olmaz. Sadece tevik eder ve mendup olduunu syler. Her bir ferdi, bu ameller konusunda, kendi aba ve gayretine brakr. Buhari, Sahihinde savata oru tutma ile ilgili iki bb ayrmtr. Bunlardan birincisi, Sava Oru Tutmaya Tercih Eden Kii babdr. kincisi ise, Allah Yolunda Oru Tutmann Fazileti babdr. Birinci
1 2
103 Asr/3 90 ems/17 3 6 Enam/162-163

babda, Enesten Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda Ebu Talha, savata oru tutmazd. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ldkten sonra Ramazan ve kurban bayram gnleri dnda iftar ettiini grmedim. kinci babda ise, Ebu Saidten Radyallahu Anhu unu rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Kim Allah iin bir gn oru tutarsa, Allah onun yzn yetmi mevsim ateten uzaklatrr. Buhari, Savata Hizmet Etmenin Fazileti babnda, Enesten
Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile
beraberdik. oumuz elbisesini kendisine glge yapm halde dinleniyorduk. O gn oru tutanlar hibir ey yapmadlar. Tutmayanlar ise bineklere baktlar, sknt ektiler ve yarallar tedavi ettiler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Oru tutmayanlar bugn ecri aldlar dedi. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: ..bineklere baktlar, sknt ektiler, ecri aldlar ibaresinden maksat bol ecir aldlar anlamndadr. Yoksa oru tutanlarn ecrinin eksilmesi demek deildir. Oru tutmayanlar, tutanlarn ecri kadar ecir aldklar gibi bir de yapm olduklar hizmetin karlnda ecir almlardr. nk hem kendi ilerini hem oru tutanlarn ilerini grdler. bn-i Ebi Sufra yle der: Bu nass, savata hizmet etmenin ecrinin, oru tutanlarn ecrinden daha byk olduunu gsterir. Ancak bu mutlak deildir. Cihad esnasnda yardmlamann tevik edildiini ve yolculukta oru tutmamann tutmaktan daha efdal olduunu ve bununla beraber yolculukta oru tutmay caiz grmeyenlerin aksine oru tutmann caiz olduunu da gsterir. Buharinin rivayet ettii hadisten hem yolculukta ve hem de savata oru tutmann caiz olduu anlalmaktadr. Ancak savata, hizmette ve eitim srasnda zerine deni yapmasna oru engel oluyorsa, tutmamak evladr. 7- Emir, mensuplarn zor artlarda yaamaya ve konforu terketmeye tevik etmelidir. nk konforlu yaamn hem dnyada ve hem de ahirette, kula zararlar oktur. Kalbi katlatrr, kibir verir, kiinin dnya sevgisine ve hayatna teslim olmasna sebep olur. lmden nefret etmesine yol aar. Ayn zamanda cihaddan ve haktan yz evirmeye neden olduu gibi, kiiyi, hakka kar koymak gibi durumlara da drr. Allahu Teala yle buyurur: phesiz biz hangi lkeye bir uyarc gndermisek mutlaka orann varlkl ve mark kiileri: Biz, size gnderilmi olan eyi inkar ediyoruz, demilerdir. 1 Senden nce, hangi memlekete uyarc gndermisek mutlaka orann varlkllar: Dorusu babalarmz bir din zerinde bulduk, biz de onlarn izlerini izlemekteyiz, derler. 1
1
34 Sebe/34
312
EL-UMDE F DADL-UDDE
Sizden nceki asrlarda yeryznde (insanlar) bozgunculuktan alkoyacak faziletli kimseler bulunsayd ya! Fakat onlardan, kurtulua erdirdiimiz az bir ksm mstesnadr (bunlar grevlerini yaptlar). Zulmedenler ise, kendilerine verilen refahn peine dtler. Zaten gnahkar idiler. 2 Allahu Teala, kitaplar sol taraflarndan verilecek kiiler iin yle buyurur: nk onlar bundan nce varlk iinde sefahete dalmlard. 3 Bununla alakal olarak u ayetlere de baklabilir: sra/16, Enbiya/13 ve Mminun/33, 64. Kuranda, sekiz ayette lks ve konfor belirtilmekte ve hepsinde de ktlenmektedir. Burada maln deerini kmsediimiz gibi bir manann karlmamas gerekir. Mal hayatn direi ve savan belkemiidir. kinci blmde Allah Yolunda Mali mkana Sahip Olmak konusunu ilerken bunun ayrntlarn belirtmitik. Bizim belirtmek istediimiz ise, zellikle cihad alannda alanlarn, dnya nimetlerinden yararlanma konusunda asgari miktarlar ile yetinmelerinin gerektiidir. nk bolluk iinde yzmenin ve konforun ne kadar kt etkileri olduunu gzlerimizle grmekteyiz. Bu durum bir oklarn cihad davasndan uzaklatrm ve dnya hayatna balanmalarna sebep olmutur. Bundan daha da kts ise, bu hayatlarn savunur duruma gelmeleridir. nsanlardan bu ekilde yaadn bildiklerimizin durumlarna baktmzda, bu sylediklerimizin doruluu grlmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Mallarnz ve ocuklarnz sizi Allah anmaktan alkoymasn. Kim bunu yaparsa ite onlar ziyana urayanlardr. 4 Biliniz ki, mallarnz ve ocuklarnz birer imtihan sebebidir ve byk mkafat Allahn katndadr. 5 Konforun zararlar ve devletlerin yok olmasndaki rol konusunda bn-i Haldun, Mukaddime isimli eserinde yararl blmler am ve dman yenmede, etin artlarda yaamann etkisini belirtmitir. Vahi Milletler Dierlerinden Daha ok Galip Gelme Gcne Sahip Olurlar baln tayan onaltc blmde yle der: nc mukaddimede belirtiimiz gibi bedevilik cesaretin sebebi olunca, ister istemez bu vahi nesil dier nesilden daha cesur olur. Baka milletleri yenmek ve sahip olduklar eyleri ellerinden almaya daha ok g yetirirler. Hatta bir tek neslin durumu bile yaad dnemlere gre deiiklik arzeder. Kentlere indike ve nimetler
1 2
43 Zuhruf/23 11 Hud/116 3 56 Vaka/45 4 63 Munafikun/9 5 8 Enfal/28

iinde yzp bolluk ve rahat yaamaya altka bedevilikleri kaybolduu iin vahilikleri azald oranda cesaretleri de azalr. 1 Allahu Tealann srailoullarna zorunlu kld lde yaamadan da sz ederek bundan amacn bir takm zorluklarn stesinden gelebilecek bir neslin yetimesi olduu grn tercih eder ve ayn blmde yle der: Egemenliin engellerinden biri de toplulua boyun emek ve bakalarna teslim olmaktr. Bunun sebebi de boyun eme ve teslimiyetin, asabiyetin gcn ve iddetini krmasdr. Onlarn boyun eip teslimiyet gstermeleri, asabiyet gcn yitirdiklerinin bir delilidir. Zillete derek savunma yapmaktan aciz olanlar, kar koymak ve isteme gcnden evleviyatla yoksun olurlar. Bu durumu srailoullarnda grebiliriz. Musa Aleyhisselam, onlar Filistinde egemen olmaya arnca ve Allahn bunu kendilerine yazdn bildirince buna cesaret edemediler ve orada zorba bir milletin olduunu sylediler. Allahu Teala, onlara lde dolama cezas verdi. Kurann anlatt gibi, Msr ile am blgesi arasnda krk yl lde yaadlar. Bu sre ierisinde ne Msra indiler ve ne de bakalarna kartlar. nk Msrda Kptilere ve am blgesinde Amalika Araplarna kar kamadlar. ddia ettikleri gibi onlara kar durmaya g yetiremediler. Ayetin lafzndan anlald kadaryla lde bir hedef iin yaatlmlardr. Bu hedef zillet, zorbalk ve bask kskacnda kalm ve asabiyetlerini yitirmi olan bir neslin yerine, lde, izzet sahibi, ahkam ve basky tanmayan ve zillete boyun emeyen zgr karakterli bir neslin yetimesidir. Bylece tekrar, kendisi sebebi ile g yetirebilir seviyesinde olacaklar yeni bir asabiyete kavumulardr. 2 Bu szler, bugn Mslmanlardan ounun durumunu gzler nne sermektedir. Mslmanlardan ou byk bir zillet ve aala teslimiyet iinde yaamaktadrlar. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu durumu u szleriyle canlandrmaktadr: Size ullanmak zere, yabanc kavimlerin tpk sofraya aran yiyiciler gibi, birbirlerini aracaklar zaman yakndr. "Orada bulunanlardan biri: "O gn sayca azlmzdan m?" diye sordu. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem; "Hayr. Bilakis o gn siz oksunuz. Lakin sizler bir selin getirip yd erpler gibi hibir arl olmayan erpler durumunda olacaksnz. Allah, dmanlarnzn kalbinden size kar korku duygusunu karacak ve sizin kalplerinize zaaf atacak!" dedi. "Zaaf
1 2
bn-i Haldun, Mukaddime, 138 bn-i Haldun, Mukaddime:141
314
EL-UMDE F DADL-UDDE
nedir ey Allah'n Rasul?" denildi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: "Dnya sevgisi ve lm korkusu! 1 bn-i Haldun, Egemenliin engellerinden biri de konforun meydana gelmesi ve halkn nimetlere dalmasdr der ve bu bal tayan onsekizinci blmde de unlar syler: Bolluk ve refahlar orannda, yok olmaya yz tutmu olurlar. nk konfor ve nimetler iinde yzmek, stn gelmeyi salayan asabiyetin gcn krar. Asabiyet yok olursa, saldrda bulunmak bir yana, halk kendini savunma ve koruma gcnden bile yoksun olur ve baka milletler onlar kapar. Konforun, egemenliin yok olmasnn sebeplerinden olduu anlalmaktadr. Allahu Teala mlkn dilediine verir. Yirminci blmde ise yle devam eder: Allahu Teala, hkmranln bir milletin elinden kmasn dilediinde, ktlkleri ilemeye, rezaletleri yaamaya ve bu yollarda yrmeye sevkeder. Siyasi stnlkleri tmden yok olur ve egemenlikleri onlarn ellerinden kncaya ve onlarn yerini bakalar alncaya kadar gerilemeye devam ederler. Bu ise Allahu Tealann, onlara verdii mlk ve hayr yitirmelerinin at olur. Allahu Teala yle buyurur: Bir lkeyi helak etmek istediimizde, o lkenin zenginlik sebebiyle marm elebalarna (iyilikleri) emrederiz. Buna ramen onlar orada ktlk ilerler. Bylece o lke, helaka mstehak olur. Biz de oray darmadan ederiz. 2 nceki milletlere baktmz zaman, ounun, sylediimiz ve tasvir ettiimiz gibi olduunu grrz. Allah, dilediini yaratr. 3 bn-i Haldunun topluluklarda bulunduunu syledii asabiyet, Mslmanlarn cihad akidelerine tekabl etmektedir. Ki bu akide de bolluk ve konfor hayat iinde gittike azalr. Bu sebepleri ve bu sebeplere yakn olan dierlerini tedavi ederek nefislerde canlandrmak gerekir ki, bu akide Mslmanlarn ruhlarnda yeniden dirilmi olsun. Kul, dnyann lezzet ve nimetlerinden yararlanmay azalttka dnya ona basit gelir ve ondan ayrlmak kolaylar. Onun cihad etmesi ve fedakarlkta bulunmas da o kadar kolay olur. Fedakarlklar ve dnyann musibetlerine katlanmas kolaylar. Bu nedenle peygamberlerin tabileri her zaman dnyadan paylar az olanlar olmutur. bn-i Abbastan Radyallahu Anhu rivayet edilen Hirakl ve Ebu Sfyan hadisinde yle gemektedir: Hirakl yle sordu: Ona uyanlar, insanlarn sekinleri mi yoksa zayflar mdr? Dedim ki (Ebu Sfyan): Zayflar. Bunun zerine Hirakl, Peygamberlere onlar tabi olurlar dedi. 4 Allahu Teala yle buyurur:
Ebu Davud, Sevbandan Radyallahu Anhu rivayet etmitir ve El-Bani, hadisin sahih olduunu sylemitir. 2 17 sral/16 3 bn-i Haldun, Mukaddime, 140-144, Darul-Kalem, 1978 4 Buhari

Sabah akam Rablerinin rzasn dileyerek O'na yalvaranlarla beraber sen de sabret. Dnya hayatnn gzelliklerini isteyerek gzlerini o kimselerden ayrma. Bizi anmasn kendisine unutturduumuz ve iinde ar giderek hevasna uyan kimseye uyma. 1 Nuh kavmi iin de yle buyurur: Sana m iman edeceiz? Sana en rezil kimseler uymaktadr" dediler. Nuh: "Onlarn yaptklar hakknda bir bilgim yoktur; hesaplar Rabbime aittir, dnsenize! Ben iman edenleri kovacak deilim. Ben sadece aka uyarcym" dedi. 2 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Allah ve ahiret gnn isteyenin, bu istei ancak iki eyi hapsetmekle gerekleir: Bunlardan ilki; kalbini istekten ve istedii eylerden alkoymak, Allahtan bakasna ynelmekten alkoymak, dili yarar salamayan eylerden alkoymak, Allah anmak, bilmeyi ve imann artrmay salayan eylere ynelmektir. Dieri ise, organlarn gnahlardan ve ehvetlerden alkoymak, vacip ve mendup eylerle uramasn salamaktr. Kii, Rabbine kavuuncaya kadar bu hapisten kurtulmamaldr. Buna sabrederse Rabbi onu hapisten kurtarp, en geni ve gzele karr. Kii bunlara sabretmeyip ehvetlerin alemine kaarsa, dnyadan kt andan itibaren o korkun hapse girer. Dnyadan kan herkes ya hapisten kurtulur veya hapse gider. Baar Allahtandr. 3 bnul-Kayyim Rahimehullah baka bir yerde ise yle der: Ahirete arzu, ancak dnyaya iltifat etmemekle gerekleir. Dnyaya iltifat etmemek de ancak iki doru baktan sonra olur. Birinci Bak: Dnyaya, abuk kayboluuna, yok oluuna, deersizliine, onun iin boumann ve hrsl olmann acsna bakmak. Dnyay isteyen, onu elde etmeden nce kederinden kurtulmaz, elde ettii zaman skntsndan rahat etmez, elden kard zaman da srekli gam ve kederiyle yanar tutuur. ki baktan biri budur. kinci Bak: Ahirete bakmak, gelmesine ve rnlerine bakmak, kalclna ve ebediliine bakmak, iinde bulunan gzelliklerin, sevilerin stnlne bakmak, oradakiler ile buradakiler arasndaki farka bakmak. Oras, Allahu Tealann buyurduu gibi Ahiret daha iyi ve daha kalcdr. Ahiret, batanbaa mkemmel kalc gzelliklerdir. Buras ise tkenen, kesilen, yok olan hayallerdir. Kii bu iki bak yaparsa, akln tercih edilmesini gerektirdiini tercih eder ve iltifat edilmemesi gerektirdiine de iltifat etmez. Her insan acil olan yarar ve hazr olan lezzeti, uzak yarara ve grnmeyip beklenen lezzete brakmamak zere yaratlmtr. Ama sonra olann, acil olana stnln grrse ve daha stn ve deerli olana arzusu gl olursa, o zaman
1 2
18 Kehf/28 26 uara/111-115 3 bnul-Kayyim Rahimehullah, el-Fevaid, 45
316
EL-UMDE F DADL-UDDE
eksilen ve yok olan tercih etmesi ya stn ve kalc olan iyice gremediinden veya ona arzusu olmadndandr. Her iki durum da imann, akln ve basiretin zayflna delalet eder. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabe Radyallahu Anhum, dnyay arkalarna atmlar, kalplerini ondan uzak tutmular, kendisini brakm ve lfet etmemiler, terketmiler ve kendisine meyletmemiler, onu cennet deil hapis saymlar, gerekten de ona iltifat etmemilerdir. steselerdi ondan her sevdiklerini elde ederlerdi. Onun hazinelerinin anahtarlar kendisine teklif edildi ama kendisi bunu reddetti. Sahabesi de ayn ekilde, ahiretten nasiplerini onunla satmadlar. Onu ikamet yeri ve yurdu olarak deil, bir gei ve yol olarak grdler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Dnya benim neyime! Ben ancak yoldan geerken, bir aacn altnda glgelendikten sonra yoluna devam bir yolcu gibiyim. 1 Bunlar, konfor ve lks yaamn terkedilmesi ve emirin tabilerini etin artlar altnda yaamaya altrmasyla ilgili sylenenlerdir. nk bunun gerekletirilmesi halinde hem dnya ve hem de ahiret iin yararlar vardr. Cihad alannda alanlar iin bu daha nemli bir meseledir. Hayatn zorluklaryla beraber yaamann, dnya hayat asndan yararlarna da yukarda iaret ettik. Uhrevi yararlarn bir ksm, belirtilen dnyevi yararlarn sonucuna baldr. Bir ksm ise sahibi iin ahirete hazrlk olmak zere, dnya lezzetlerinden terketmeye baldr. Gerek u ki, kulun dnyasnda elde ettii her pay, ahiret ecrinden eksiltir. Bu kitabn balarnda Nevevinin Rahimehullah, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u hadisine yapt aklamay aktarrken buna iaret etmitim: Allah yolunda cihada kp gazve yapan selamete erip ganimetle dnen her ordu ve her seriyye ahirette elde edecei mkafaatn te ikisine dnyada kavumu olur. Hibir ganimet elde edemeyen, korku geiren ve musibetlere maruz kalan her ordu ve her seriyye ise (ahirette) tam crete erer. 2 Habbab bin Eret Radyallahu Anhu hadisi de bu manadadr: Allah rzasn isteyerek Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber hicret ettik. Ecrimiz Allahn zerine dt. Kimimiz ecrinden (dnyada) bir ey almadan gitti. Musab bin Umeyr onlardandr. Uhud gn ldrldnde zerinde bir entari vard. Onunla ban rttmz zaman ayaklar akta kalrd, ayaklarn rttmz zaman ba akta kalrd. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ban rtmemizi emretti ve ayaklarn da izhir otu ile kapatmamz syledi. Kimimizin ise meyvesi olgunlam, onu koparmaktadr. 3
1 2
bnul-Kayyim, el-Fevaid, 94-95 Mslim 3 Buhari

Bu hadisin erhinde bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Ecrinden bir ey almad demesi, dnya malndan bir ey almad, anlamndadr. Dnyada mala ecir adnn verilmesi, ahiret sevabna benzetme yaparak mecaz yolu iledir. Ancak onlardan bazlar Musab bin Umeyr gibi Mekkenin fethinden nce ld. Bazlar ise Allahu Teala kendilerine bolluk verene kadar yaad. Dolaysyla iki ksma ayrldlar: Bazlar dnya malna iltifat etmedi ve zorunlu ihtiyalarn karlamakla yetindi, bylece ilk durumunu korudu. Bunlarn says az olup Ebu Zer de onlardandr ve bunlar birinci ksma dahildirler. Bazlar da birden ok kadnla evlilik, cariyeler veya hizmetiler edinmek, elbiseler almak ve benzeri mbah eitlerinden yararland, ama ar gitmedi. bn-i mer Radyallahu Anhu bunlardandr. Bazlar da daha ileri giderek ticaret ve baka yollarla daha ok mal sahibi oldu. Ayn zamanda zerine den vacip ve mendup haklarn da yerine getirdi. Bunlarn says oktur ve Abdurrahman bin Avf Radyallahu Anhu onlardandr. Habbab bu iki ksma iaret etmitir. Birinci ksm ve ona dahil olanlar ecirlerini ahirette almak zere biriktirmilerdir. kinci ksmda olanlarn ise, dnya malndan elde ettikleri eyler karlnda ahiret ecirlerinden dlecektir. Mslimin, Abdullah bin Amrdan merfu olarak rivayet ettii u hadis de buna iaret etmektedir: Allah yolunda cihada kp gazve yapan, selamete erip ganimetle dnen her ordu ve her seriyye ahirette elde edecei mkafatn te ikisine dnyada kavumu olur. Hibir ganimet elde edemeyen, korku geiren ve musibetlere maruz kalan her ordu ve her seriyye ise (ahirette) tam crete erer. 1 Bu sebepten dolay seleften bir ok kii, sevabn ahirette almak iin maln azln tercih etmi veya az bir miktar ile yetinmilerdir ki bunu da ahirette alacaklar sevaptan fazla drlmemesi iin yapmlardr. 2 mer bnul-Hattabdan Radyallahu Anhu, Dnyadaki hayatnzda btn gzel eylerinizi harcadnz, onlarn zevkini srdnz 3 ayetini delil gstererek, yukardaki aktardklarmza benzer bir gr rivayet edilmitir. 4 Konforun terkedilmesi ve etin artlar altnda yaamaya almak, kiinin dnyas ve ahireti iin daha yararldr sznden maksadmz budur. mani hazrlk konusunda emirin grevleriyle ilgili syleyeceklerimiz bunlardr. Bundan sonra Allahn izni ile drt ek blm ile imani hazrlk ile ilgili baz konular zerinde durmaya alacaz.
1 2
Mslim Fethul-Bari, 11/278 3 46 Ahkaf/20 4 bn-i Kesir Tefsiri, 4/160
318
EL-UMDE F DADL-UDDE
(EK-1)
KURAN VE SNNETE SARILMANIN ESASLARI
EHL- SNNET VEL-CEMAATN MENHEC
Kitap ve Snnete sarlmak, cihad iin imani hazrln bata gelen temelidir. nk cihad hareketini meru amacna doru ynlendiren ve slami olarak isimlenen birok hareketin iine dt sapma ve ayak kaymalarndan koruyan odur. Ayrca mutlak olarak imani hazrln belkemiidir. Onu ihmal etmek, cihad hareketini uurumlara srkler, arpk bir ekle sokar ve mcahidlerin fedakarlklarn boa karr. Cihadn meyvesini bakalarnn devirmesine yolaar. Mevcut cahiliyye sistemi, bu cihad hareketi ile yklabilir ama Kitap ve Snnete sarlma tam olarak yerine getirilmediinde onun yerine ehitlerin ve yarallarn kanlar zerine baka bir cahiliyye sistem kurulur. Mutlu olan, bakasndan ders alandr. Kitap ve Snnete sarlmak, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin menhecidir. Ehl-i Snnet vel-Cemaat ise, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Bu mmet, yetmi frkaya ayrlacaktr. Biri dnda hepsi atetedir. Kurtulacak olan ise; cemaattir 1 diyerek bildirdii Frkatun-Naciyedir. Bunu Tirmizi ve dierleri de Abdullah bin merden Radyallahu Anhuma yle rivayet etmilerdir: srailoullarnn bana gelen, adm adm mmetimin bana da gelecektir. yle ki, aka annesi ile yatp kalkan olmusa, mmetimden de
bn-u Ebi Asm rivayet etmi ve El-Bani sahih olduunu sylemitir. bn-i Ebi Asm, KitabusSnne, Hadis no: 65, s:33
1

byle yapanlar olacaktr. srailoullar yetmi iki frkaya blnd, mmetim ise yetmi frkaya blnecektir. Biri dnda hepsi atetetir. Orada bulunanlar: Kimdir bu kurtulan frka Ey Allahn Rasul? dediler. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Bugn benim ve ashabmn zerinde bulunduudur. Bu rivayetin senedi zayftr. Ancak baka rivayetlerin ahitlii ile hasen konumundadr. Her iki hadiste de anlam ayndr. Frkatun-Naciye, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabenin Radyallahu Anhum yolu zerinde bulunanlardr. Ebu me Kitabul-Havadisi vel-Bidai isimli kitabnda yle der: Cemaata sarlmak nerede emredilmise ondan maksat, hakka sarlanlardr. Ballar az ve muhalifleri ok olsa bile, hakka ve tabilerine bal olmaktr. nk hak, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabeden Radyallahu Anhum itibaren cemaatin zerinde bulunduudur. Onlardan sonra ortaya kan bidat sahiplerinin okluuna bakmamak gerekir. Amr bin Meymun el-Evdi yle der: Yemende Muaz ile beraber bulundum ve amda ellerimle topraa verinceye kadar ondan ayrlmadm. Ondan sonra halkn en fakihi olan Abdullah bin Mesudun yannda bulundum ve yle dediini iittim: Cemaate sarln, nk Allahn eli cemaatin zerindedir. Sonra bir gn yle dediini iittim: Valileriniz olacak, bunlar namazlar vakitlerinde klmayacaklar. Namaz vakitlerinde klnz, nk farz olan budur. Onlarla beraber de namaz klnz, o sizin iin nafile olur. Ben: Ey Muhammedin sahabesi, bize sylediklerinden bir ey anlamyorum? Hem cemaate devam etmemizi tevik edip bunu emrediyorsun, hem de farz olan namaz tek bama, nafile namaz ise cemaatle klmam sylyorsun? dedim. yle dedi: Ey Amr bin Meymun, seni bu kentin en fakihi sanrdm. Cemaatin ne olduunu biliyor musun? Ben: Hayr dedim. Bunun zerine yle dedi: Bugn cemaatin ou haktan ayrlmlardr. Cemaat, tek bana da olsan, hakka uygun olandr. Baka bir rivayette ise yle geer: Dizime vurdu ve yazk sana, insanlarn ou cemaattan ayrldlar. Cemaat, Allaha itaatine muvafk olandr dedi. Nuaym bin Hammad yle der: Yani cemaat bozulursa, tek bana da olsan, bozulmadan nceki duruma sarlmaya devam et. nk o zaman cemaat sensindir. Bunu, Beyhaki ve bakalar nakleder. 1 Buhari, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu mran bin Husaynden rivayet eder: mmetimin en hayrls, iinde bulunduum kuaktr, sonra onlar izleyenler ve sonra da onlar izleyenlerdir. Sizden sonra kavim olacak, bunlar ahitlik yapacaklar ama ahitlikleri geerli olmayacaktr. Hainlik yapacaklar ve kendilerine gvenilmeyecektir. Adaklar adayacaklar ama yerine getirmeyecekler ve iman olacaklardr. mran,
bnul-Kayyim, asetul-Lehfan min Masayidi-eytan, 82-83, 1407 hicri
320
EL-UMDE F DADL-UDDE
Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendi kuandan sonra nc kua da syleyip sylemediini hatrlamyorum demitir. Ehl-i Snnet vel-Cemaatin menheci, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve kyamet gnne kadar bu mmetin en hayrllar olan sahabenin Radyallahu Anhum menhecidir. Bu mmetin Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra frkalara ayrlp blndn ve her frkann girdii yolun bana bir eytann geip onlara nasslar anlama ve nasslardan hkm karma konusunda bozuk bir yntemi sslediini, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Srat- Mstakim olan yolu zerinde, frkalar konusunda geen hadiste belirtildii gibi, Frkatun-Naciyeden bakasnn kalmadn, dnyada ve ahirette kiinin kurtuluunun bu frkann menhec ve esaslarn bilmesine bal olduunu bilirsek, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin menhecini bilmenin nemini daha iyi anlarz. Allahu Teala yle buyurur: te benim dosdoru yolum budur, bu yola uyunuz. Sakn sizi Allah'n yolundan ayr drecek yollara girmeyiniz. 1 Bu ayetin tefsiri iin bn-i Kesirin aktard bn-i Mesud hadisine baknz. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Sizlerden yaayanlar ok ihtilaflar greceklerdir. Benim snnetime ve raid halifelerin snnetine az dilerinizle sarln. Bidat ilerden saknn, phesiz her yeni olan ey bidattr ve her bidat sapklktr, her sapklk ise atetedir. 2 Bu hadis, ihtilaflarn olacana ve bu ihtilaflarn meydana geldiinde, kurtuluun ancak snnete sarlmakta olduuna, ihtilaf edenlerin yolunun bidatlar ve sapklklar yolu olup, hepsinin eytann sslemeleri olduuna ilikin baka bir nasstr. Allahu Teala yle buyurur: Rahman olan Allah anmay grmezlikten gelene, yanndan ayrlmayacak bir eytan arkada veririz. phesiz onlar bunlar yoldan alkorlar; bunlar da doru yola eritiklerini sanrlar. 3 bn-i Receb Rahimehullah yle der: bn-i Mesudun yle dedii sahih olarak riayet edilmitir: Bugn ftrat zere sabahladnz, phesiz sizler din adna uydurmalar yapacaksnz ve sizler iin uydurulacaktr. Bir uydurma grdnz zaman birinci kuaa sarln. 4 Buhari, Huzeyfenin Radyallahu Anhu yle dediini rivayet eder: Ey alimler topluluu, doru yolda gidin. Siz ok ne gemi kimselersiniz. Eer saa sola meyledecek olursanz, byk bir dalalete dm olacaksnz. 5
1 2
6 Enam/153 Tirmizi rivayet etmi ve hasen sahih olduunu sylemitir. 3 43 Zuhruf/36-37 4 bn-i Receb, Camiul-Ulumi vel-Hikem, 235 5 Buhari, Hadis no: 2782

atbi ise, Huzeyfeden Radyallahu Anhu yle nakleder: Ey alimler topluluu, Allahtan korkunuz ve sizden ncekilerin yolundan gidiniz. Yemin ederim ki o yoldan giderseniz byk ilerleme kaydedersiniz. Ama onu brakp saa sola saparsanz, byk bir sapklkla sapm olursunuz. 1 Bu rivayet, dinsizlie ilericilik diyen ve dine uymay da gericilik sayan ada dinsizlerin sylediklerini aka yalanlamaktadr. Ebu Huzeyfenin sylediklerinde ileri gitmek, yani ilericilik, eriata uymaktr. Allahu Tealann u buyruu da bunu dorulamaktadr: O (cehennem) insanlk iin, sizden ileri gitmek ya da geri kalmak isteyen kimseler iin byk uyarc musibetlerden biridir. 2 lericilik, uyarcya uymaktr, gericilik ise uyarcya muhalefet etmektir. Frkatun-Naciye olan Ehl-i Snnet vel-Cemaatin menheci, Kitap ve Snnete sarlmaktr. Bu menhecin ayrc sekiz zellii vardr ki onlar delilleriyle beraber ksaca belirtmeye, sonra sonularn aklamaya alacam. Bu esaslar belirtmekten maksadmz, mcahid zmrenin bunlar ilim ve amel olarak benimsemesi, bu zmre mensuplar arasnda, bu menhece uygun anlay birliinin salanmasdr. Umulur ki Allahu Teala bu menhece uygun olan bir hilafeti nasip eder. Menhec olarak Kitap ve Snnete sarlmak, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabesinin Radyallahu Anhum zerinde bulunduu hak cemaatin yoluna ileten salam esaslar zerinde dini korumaya gtrr. Zaten cihadn amac, hak olan dini stn klmaktr. O (Allah), mrikler holanmasalar da (kendi) dinini btn dinlere stn klmak iin Rasuln hidayet ve Hak din ile gnderendir. 3 Acaba dini gerei gibi anlamayan ve sonradan ona katlan eyleri bilmeyenler, dini nasl stn klacaktr? lim ve amel olarak dini yerine getirmeyenler onu nasl stn klabilir? phesiz byle bir ey olamaz ve Allah, sizlerden iman edip salih ameller ileyenlere, kendilerinden ncekileri sahip ve hakim kld gibi onlar da yeryzne sahip ve hakim klacan, onlar iin beenip setii dini (slam) onlarn iyiliine yerletirip koruyacan ve (geirdikleri) korku dneminden sonra, bunun yerine onlara gven salayacan vadetti... 4 ayetinde belirtilen Allahn snnetine de aykr olur. Ehl-i Snnet vel-Cemaatin esaslar yahut Kitap ve Snnete sarlmann sekiz prensibi unlardr:
1 2
atbi, el-tisam, 2/337 74 Muddessir/35-37 3 9 Tevbe/33 4 24 Nur/55
322
EL-UMDE F DADL-UDDE
1- SLAM, ALLAHU TEALANIN, KULLARI N KIYAMET GNNE KADAR RAZI OLDUU HAK DNDR
O, btn dinlerin sonuncusudur ve baka bir din ile neshedilmesi de szkonusu deildir. Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem de son peygamberdir. yle ki: A- slamn hak olmas, slamdan baka yollarn sapklk olmas demektir. Kim, hidayeti slamdan baka bir yerde ararsa, Allahu Teala onu saptrr. nk Allahu Teala yle buyurur: Artk haktan (ayrldktan) sonra sapklktan baka ne kalr? 1 Allah hak ile hkm verir. Onu brakp taptklar ise, hibir eye hkmedemezler. phesiz Allah, hakkyla iiten ve grendir. 2 Sonra da seni din konusunda bir eriat sahibi kldk. Sen ona uy; bilmeyenlerin isteklerine uyma. 3 B- slam, Allahu Tealann eriatdr. Dnya ve ahirette kullarnn menfaatlerini en iyi bilen Odur. Allahu Teala yle buyurur: Hi yaratan bilmez mi? O en ince ileri grp bilmektedir ve her eyden haberdardr. 4 O halde yaratan (Allah), yaratmayan gibi olur mu? Hala dnmyor musunuz? 5 slam, hkm verenlerin arasnda hkm en iyi olann dinidir: Allah, hkm verenlerin en stn deil mi? 6 Rahmet edenlerin en merhametlisinin dinidir: Allah en hayrl koruyucudur. O, acyanlarn en merhametlisidir. 7 slam alim ve kadir olann dinidir: Bylece Allahn her eye kadir olduunu ve her eyi ilmiyle kuattn bilesiniz. 8 Dolaysyla hkm koyma hakk Allahu Tealadan bakasnda olamaz: Hkm sadece Allaha aittir. 9 Rububiyet Tevhidi budur. phesiz Allahu Teala, kullarn yararn en iyi bilendir. Onun dini de, dnya ve ahirette kullarn yararn ve karn gzetir. Ama ahireti gznnde bulundurmayan beeri sistemler byle deildir. Bu nedenle slam, beeri sistem mensuplarnn yapt gibi, insanlarn sadece dnyalk problemlerini zen bir din olarak sunulmamaldr. Aksine slam, insanlarn hem dnya ve hem de ahiret ile ilgili btn yarar ve karlarn gzetir. nk dnyann
1 2
10 Yunus/32 40 Mmin/20 3 45 Casiye/18 4 67 Mlk/14 5 16 Nahl/17 6 95 Tin/8 7 12 Yusuf/64 8 65 Talak/12 9 12 Yusuf/40

btn ileri, Allahu Tealann nazarnda ahiret yararlarna gre deerlendirilir. 1 Allahu Teala yle buyurur: u insanlar arabuk geen dnyay seviyorlar da, nlerindeki etin bir gn (ahireti) ihmal ediyorlar. 2 Onlar, dnya hayatnn grnen yzn bilirler. Ahiretten ise, onlar tamamen gafildirler. 3 Fakat siz (ey insanlar!) ahiret daha hayrl ve daha devaml olduu halde dnya hayatn tercih ediyorsunuz. 4 Her canl lm tadacaktr. Ve ancak kyamet gn yaptklarnzn karl size tastamam verilecektir. 5 Dnya alma yeridir, ahiret ise karlk grme yeridir. C- Kullar iin hkm belirleme hakk yalnzca Allahu Tealaya aittir. Bu konuda onunla ekienler, Allahn rab ve ilahlk sfatlarnda, onunla ekimi olurlar. Allahu Teala yle buyurur: Bilesiniz ki yaratmak da emretmek de Ona mahsustur. 6 Hkm ancak Allahndr. Sadece Ona ibadet etmenizi emretti. te dosdoru din budur, ama insanlarn ou bilmezler 7 Kullar iin hkm koymasna kar kanlar Allahu Teala, mrikler ve kendisinden baka ilahlk iddiasnda bulunanlar olarak niteler: Yoksa onlarn Allahn izin vermedii bir dini getiren ortaklar m var? 8 Hahamlarn ve rahiplerini Allahtan baka ilahlar edindiler. 9 Hkm koyma hakkn ona vermek ve hkmlerine itaat etmek, kiinin ancak kendisi ile Mslman olabilecei Uluhiyet Tevhididir. Allahu Teala yle buyurur: Yoksa onlar (slam ncesi) cahiliyye hkmn m istiyorlar? yi anlayan bir topluma gre, hkmranl Allahtan daha gzel kim vardr? 10 D- slam, Allahu Tealann btn insanlar iin setii ve bakasn onlardan kabul etmedii dindir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, btn insanlara gnderilmitir. Allahu Teala yle buyurur: De ki: Ey insanlar! Gerekten ben sizin hepinize, gklerin ve yerin sahibi olan Allahn elisiyim. 11 Biz seni btn insanlara ancak mjdeleyici ve uyarc olarak gnderdik; fakat insanlarn ou bunu bilmezler. 12 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Daha nceden peygamberler sadece kendi kavmine gnderilirdi, ben ise btn insanlara gnderildim. 13
1 2
bn-i Haldun, Mukaddime, 191 76 nsan/27 3 30 Rum/7 4 87 Ala/16-17 5 3 Al-i mran/185 6 7 Araf/54 7 12 Yusuf/40 8 42 ra/21 9 9 Tevbe/31 10 5 Maide/50 11 7 Araf/158 12 34 Sebe/28 13 Buhari
324
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bu nedenle Allahu Teala yle buyurur: Kim slamdan baka bir din ararsa, bilsin ki kendisinden (byle bir din) asla kabul edilmeyecek ve o, ahirette ziyan edenlerden olacaktr. 1 Topluluklardan hangisi onu inkar ederse, ite cehennem atei onun varaca yerdir.. 2 Mslim, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: Allaha yemin ederim ki, beni duyan bir Yahudi veya Hristiyan, bana iman etmez ise atee girer. bn-i merden Radyallahu Anhu rivayet edildiine gre Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Allahtan baka ilah olmadna, Muhammedin Onun kulu ve Rasul olduuna ehadet edinceye ve namaz klp zekat verinceye kadar insanlarla savamakla emrolundum. 3 E- slam kyamet gnne kadar kaldrlmayacak ve neshedilmeyecek olan eriattr. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem son peygamberdir. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: srailoullarn peygamberler ynetirdi. Ne zaman bir peygamber lse, onun yerine bakas gnderilirdi. Benden sonra ise peygamber yoktur. 4 Yine yle buyurur: Kyametten nce sadece Allaha ibadet edilmesi ve Ona ortak koulmamas iin, klla gnderildim. 5 F- Kalc din olduu iin Allahu Teala, Yahudi ve Hristiyanlarn dinlerine yapt gibi deiiklik ve tahrife uramamas iin slamn korumasn kendi zerine almtr. Bu da kyamet gnne kadar Allahu Tealann, kullarna kar hccetinin srekli olmas iindir. Allahu Teala yle buyurur: Hi phe yok ki, Kuran biz indirdik. Ve muhakkak onu biz koruyacaz. 6 Kimi rahmet mjdecisi, kimi azap habercisi peygamberler gnderdik ki, bu peygamberlerden sonra insanlarn Allaha kar bir hccetleri kalmasn. Allah gldr; hikmet sahibidir. 7 Kyamet gnne kadar Allahu Tealann hccetinin devam etmesi iin slam tahrif ve deiiklikten korunmutur. Bunun gerei olarak da Allahu Teala, slam insanlara gtren ve deitirilmesi giriimlerine kar mcadele eden alimler gndermi ve gnderecektir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr. 8
1 2
3 Al-i mran/85 11 Hud/17 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mttefekun Aleyhi 5 Ebu Davud ve Tirmizi rivayet etmi, el-Bani hadisin, sahih olduunu sylemitir. 6 15 Hicr/9 7 4 Nisa/165 8 Mttefekun Aleyhi

atbi yle der: Bu mbarek slam, koruma altndadr. Peygamberi de korunmutur. Onun etrafnda toplanan mmeti de korunmutur. atbi Rahimehullah bunlar syledikten sonra, bunun delillerini aktarr. 1
atbi, Muvafakat, 3/58 Darul-Marife, 1395
326
EL-UMDE F DADL-UDDE
2- SLAM ERATI KAML BR ERATTIR

Bu da, birinci esasn sonucudur. nk bu din btn insanlara gelmi ve kyamete kadar devam edecektir. Dolaysyla dnyada ve ahirette insanlarn ihtiya duyduklar her eyi karlamaya yeterli olmas gerekir. Tam olduunun delili, Allahu Tealann u ayetleridir: Bugn sizin iin dininizi kemale erdirdim. 1 Sana bu Kitap (Kuran) her eyi beyan etmek iin; bir hidayet, bir rahmet ve mminlere bir mjde olarak indirdik. 2 Buhari, Tark bin ihabn yle dediini rivayet eder: Yahudilerden bir adam mer bnul-Hattaba yle dedi: Ey mminlerin emiri, Bugn sizin iin dininizi kemale erdirdim; ve zerinizdeki nimetimi tamamladm. Size din olarak slama raz oldum 3 ayeti bize indirilmi olsayd, o gn biz bayram edinirdik. mer Radyallahu Anhu yle dedi: Bu ayetin indii gn biliyorum, Cuma gnne denk gelen Arefe gn indi. 4 Tirmizinin de bn-i Abbbastan Radyallahu Anhu yapt rivayette Bu ayet, iki bayram gn indi, Cuma ve arefe gn denir. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: O gn bayram edinirdik sz, dinin tamamland gn olmas nedeni ile byklne ve nemine binaen her yl onu bayram gn olarak kutlardk, anlamndadr. 5 atbi, bn-i Habibin yle dediini nakleder: bn-i Maciun, Malikin yle dediini iittiini bana aktard: Selefin zerinde olmad bir eyi kim uydurursa, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendisine gnderilen risalete hyanet ettiini iddia etmi olur. nk Allahu Teala Bugn sizin iin dininizi kemale erdirdim; ve zerinizdeki nimetimi tamamladm. Size din olarak slama raz oldum buyurmaktadr. 6 atbi baka bir yerde de yle der: Allahu Teala, Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem eriat indirdi. Kendilerine emredilen btn iler ve boyunla-
rnn borcu olan btn ibadetler ile ilgili insanlarn ihtiya duyaca her trl aklama onda vardr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem lmeden din tamamland ve Allahu Teala buna u ayet ile ahitlik yapt: Bugn sizin iin dininizi kemale erdirdim; ve zerinizdeki nimetimi tamamladm. Size din olarak slama raz oldum. 7 Dinin bir eksikliinin kaldn kim iddia ederse, Bugn sizin iin dininizi kemale erdirdim ayetini yalanlam olur. phesiz
1 2
5 Maide/3 16 Nahl/89 3 5 Maide/3 4 Hadis no: 7268 5 Fethul-Bari, 1/105, 8/270, 13/246 6 atbi, el-tisam, 2/18, Darul-Marife, 1402 7 5 Maide/3

dinin tamamlandn belirttii eyler, genel olan emirlerdir. Zaruretler veya ihtiyalar ile ilgili gerek duyulan bir kural yoktur ki btn aklyla aklanm olmasn. Bundan sonra yaplacak i, teferruata giren eyleri bu genel olan kurallara gre zmlemektir ve bu da mtehidlerin grevidir. tihad kural da Kitap ve Snnette sabittir. tihadn, ilevini devam ettirmesi gerekir, onu terketmek caiz deildir 1 Buhari, Aienin Radyallahu Anha yle dediini rivayet eder: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vahiyden bir ey gizlediini syleyene asla inanma. Allahu Teala, Ey peygamber! Rabbinden sana indirileni tebli et. Etmezsen Allahn eliliini yerine getirmi olmazsn 2 buyurur. 3 Baka bir rivayette ise yle geer: Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendisine indirilenlerden bir ey gizlediini syleyen, yalan syler. Allahu Teala, Ey peygamber! Rabbinden sana indirileni tebli et. Etmezsen Allahn eliliini yerine getirmi olmazsn 4 buyurur. 5 Mslim, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Benden nce hibir peygamber yoktur ki bildii en hayrl eyi mmetine bildirmi ve bildii en kt eyden de sakndrm olmasn. 6 Buhari, Ebu Hureyreden Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Cevamiul-Kelim (szn z) ile gnderildim dediini rivayet eder. Buhari der ki: Cevamiul-Kelim Allahu Tealann, Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem nce kitaplara yazlan birok eyi bir veya iki eyde toplamas anlamndadr. 7 Btn bunlardan anlalmaktadr ki; Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem az szle ok ey anlatmtr. Kuran ve Snnet bunun iindedir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin sz, adeta zet olarak verilmitir. Bu da slamn kolaylkla ezberlenmesini ve nakledilmesini salar. Bu ise, yine bu mmete mahsus bir nimettir. Allahu Teala yle buyurur: Hayr, o (Kuran) kendilerine ilim verilenlerin gslerinde (parlayan) ak ayetlerdir. Bizim ayetlerimizi zalimlerden baka kimse inkar etmez. 8 imdiye kadar aktardmz delillerden unlar zetlenebilir:
atbi, el-tisam, 2/304-305. Ayrca baknz: bnul-Kayyim, lamul-Muvakkin, 1/332-334. atbi, Muvafakat, 2/79 2 5 Maide/67 3 Buhari, Hadis no: 7531 4 5 Maide/67 5 Hadis no: 4612 6 12/233 7 Fethul-Bari, 12/401 8 29 Ankebut/49
328
EL-UMDE F DADL-UDDE
1- slam, kyamet gnne kadar insanlarn dnya ve ahiretini dzenleyecek ve btn ihtiyalarn karlayacak ekilde tam ve eksiksizdir. 2- Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendisine vahyedilen bu eriatn tamamn tebli etti ve ondan hibir eyi gizlemedi. 3- Ne kadar iyilik varsa ona ynlendirmi ve ne kadar ktlk varsa ondan sakndrmtr. kinci prensip u anlamlar iermektedir: a) slamn mkemmel olmas, eksiklik veya fazlalk kabul etmemesi demektir. Bu da eski veya yeni ortaya kan btn bidatlerin iptali demektir. 1 b) Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem slam eksiksiz tebli ettii gerei. Bu da slamda zahire zt batn veya eriata zt hakikat ilminin bulunmamas demektir. smailiyyeden kimi tasavvufulara kadar inkar Batniyye mensuplarnn iddia ettii btn tevillerin ve mezheplerin iptal edilmesi demektir. Namazn rku, secde ve okumadan ibaret olmadn, bilakis daha baka bir ey olduunu iddia edenler, cennet ve cehennemin sembollerden ibaret olduunu syleyenler ve slamn dier esaslarn bu ekilde saptranlarn btn iddia ve iftiralarnn reddedilmesi demektir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: ddia ettikleri bu batn ilmi, Mslmanlarn, Yahudilerin ve Hristiyanlarn ittifak ile kfrdr. Hatta mriklerin ouna gre de yine kfrdr. nk onlarn akideleri, ilahi kitaplarn emir, yasak ve haberlerde, mminlerce bilinen zahiri manalara zt, bir takm batni manalar ierdii inancna dayanr. 2 c) slamn tam ve eksiksiz olmas, elikiden uzak olmas demektir. Allahu Teala yle buyurur: Hala Kuran dnmyorlar m? Eer o, Allahdan bakas tarafndan olsayd, onda bir ok elikiler bulacaklard. 3 phesiz o aziz bir kitaptr. Batl ne nnden ne ardndan ona ulaabilir. Hamid ve hakim olan Allah tarafndan indirilmitir. 4 Grnrde baz nasslar birbiriyle elikili gibi gelebilir. Ancak alimler her birini yerli yerinde deerlendirerek aklamakta ve elikinin bulunmadn belirtmektedirler. Nitekim Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kuran birbirini yalanlayarak inmemitir. Aksine birbirini tasdik eder. Ondan bildiklerinizle amel ediniz, bilmediklerinizi de bilenlere sorunuz. 5 Ahmed bin Hanbel, er-Reddu alaz-Zenadika vel-Cehmiyye isimli
atbi, el-tisam, 1/48 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/132 3 4 Nisa/82 4 41 Fussilet/42 5 Ahmed ve Baavi rivayet etmi ve erhul-Akidetit-Tahaviyyede el-Bani sahih olduunu sylemitir.
2 1

kitabnda grnrde birbiriyle elien bir takm nasslar aktararak, bu nasslarn birbiriyle nasl uzlatrlacan gstermitir. atbi de el-tisam isimli kitabnn ikinci cildinin sonlarnda bunun zerinde durmutur. Fkh usul ile alakal kitaplarda eri Delillerin Uyumamas bal altnda blmler bulunmaktadr. d) slamn tam olmas, hakknda emir, yasak veya mbah olarak hkm bulunmayan hibir konunun bulunmamas demektir. Bu hkm ayrntl olarak belirtilmi veya genel bir kuraln kapsamnda ele alnmtr. Hkm bilmemek, slamn eksik olduu veya o konuda hkmnn bulunmad anlamna gelmez. Aksine bu hkm aratran kiinin o hkme ulamaktan aciz olduu ve bilenlere sormas gerektii anlamna gelir. e) slamn tam olmas, neshedilmi baka dinlere veya beeri sistemlerin kanun ve kurallarna ihtiyacnn bulunmad anlamna gelir. Bu tr kanunlardan herhangi birine Mslmanlarn ihtiyacnn bulunduunu kim iddia ederse, Allahu Tealaya kfretmi olur. nk Allahu Tealann Bugn sizin iin dininizi kemale erdirdim buyruunu yalanlam olur. Mslmanlarn ondrt asr boyunca, ihtiya duymadan yaadklar halde demokrasi, sosyalizm veya baka dinlere ihtiyalar olduunu iddia edenler de ayn ekilde kafir olurlar. Mslmanlar ondrt asr slami hilafet ile ynetildiler. slam lkeleri bu tr kfr akmlara ve sistemlere muhta olmad ve onlardan uzak yaadlar. Halifeler inin batsndan Endlse kadar uzanan ve birok halklar ieren bir corafyada yayor, onlar Allahn dini ile ynetiyor, valiler, grevliler, kadlar, zekat memurlar ve gnll alanlar grevlendiriyorlard.. 1 Bunlar mallar topluyor ve slama gre datyorlard. 2 Ne ekonomik olarak ne politik olarak slam ahkamnn bu iler iin yetersiz olduunu kimse sylemi deildir. Byle bir ey syleyen, Allahn dinini eletirmi ve kfre dm olur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: srailoullarn peygamberler ynetirdi, ne zaman bir peygamber lse, onun yerine bakas gnderilirdi. Benden sonra ise peygamber yoktur. Ancak benden sonra halifeler olacak ve oalacaklardr. Bunun zerine; Bize ne emredersiniz? dediler. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: nce olann beyatna bal kaln ve haklarn verin. Allah onlardan ynettiklerinin hesabn soracaktr. 3 Siyaset dindendir, kim bunu inkar ederse kafir olur. nk siyaset, ii gzel bir ekilde ynetmek ve gzetmektir. 4 Maverdi yle der: mamet, peygamberden sonra dini korumak ve dnya ilerini ynetmek zere kurulmutur. 5 Allahu Teala yle buyurur:
1 2
Bkz. Maverdi ve Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye Kitaplar Bkz. Ebu Yusuf ve Yahya bin Adem, Kitabul-Harac, Ebu Ubeyd, Kitabul-Emval 3 Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu rivayet edilmitir. Mttefekun Aleyhi 4 bnul-Esir, en-Nihaye, 2/421 5 Ahkamus-Sultaniyye, 5, bn-i Haldun, Mukaddime, 191, 218
330
EL-UMDE F DADL-UDDE
Hem onlar sana hibir mesel getirmezler ki, biz hakk ve tefsirin daha gzelini getirmi olmayalm. 1 Dolaysyla slamn yerine beeri sistemlere uymak veya slam ile bunlar birbirine kartrmak caiz deildir. slam sosyalizmi veya slam demokrasisi diyenlerin yaptklar bu kabildendir. Byle syleyenlerin bazs eriat ilimlerine de sahiptir. Halbuki slam ycedir ve onun stnde baka bir din yoktur ve bakasyla da kartrlamaz. Allahu Teala yle buyurur: Onlarn ou, Allaha irk komakszn iman etmezler. 2 slamn, baka eylerle kartrlmas, Allahu Tealaya ortak komaktr. Allahu Teala, slam ile dierlerinin ayr olduunu ve ayr tutulmas gerektiini yle belirtir: De ki: Ey kafirler! Ben sizin taptklarnza tapmyorum, siz de, benim ibadet etmekte olduuma ibadet ediciler deilsiniz. Ne ben sizin taptklarnza taparm, ne de siz benim ibadet ettiime ibadet edersiniz. Sizin dininiz size, benim dinim banadr. 3 kisini birbirine kartrmak asla caiz deildir. Allahu Teala yle buyurur: ..Allah'n indirdii ile aralarnda hkmet! Gerek olan sana gelmi bulunduuna gre, onlarn hevalarna uyma! 4 O halde, Allah'n indirdii Kitap ile aralarnda hkmet, Allah'n sana indirdii Kuran'n bir ksmndan seni vaz geirmelerinden sakn, hevalarna uyma! Eer yz evirirlerse bil ki, Allah bir ksm gnahlar yznden onlar cezalandrmak istiyor. nsanlarn ou gerekten fasktrlar. Cahiliye devri hkmn m istiyorlar? Yakinen bilen bir millet iin Allah'tan daha iyi hkm veren kim vardr? 5
1 2
25 Furkan/33 12 Yusuf/106 3 109 Kafirun/1-6 4 5 Maide/48 5 5 Maide/49-50
3- ALLAH VE RASULNN NNE GEMEK HARAMDIR.

Bu da slamn tam olduunu belirten ikinci esasn gereidir. slam, tam ve insanlarn btn dnya ve ahiret ihtiyalarn karlamaya yeterlidir. Dolaysyla hibir Mslmann, herhangi bir konuda, Allahn ve Rasulnn o konu ile alakal hkmn bilmeden, baka bir eye dayanarak hkm vermesi caiz olmaz. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allahn ve Peygamberin huzurunda ne gemeyin. Allahtan korkun. nk Allah her eyi iitendir, her eyi bilendir. 1 Kurtubi Rahimehullah bu ayet ile ilgili olarak yle der: Din ve dnya ilerinde, sz ya da fiili olarak, Allahn sznn ve Rasulnn hem sznn ve hem de fiilinin nne gemeyin. Peygamberin huzurunda ne gemeyin sz, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sylediklerine kar kmamak, ondan almak ve ona uymak gerektiini belirten esastr. 2 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Peygamberin huzurunda ne gemeyin demek, o syleyinceye kadar siz sylemeyin, o emredinceye kadar siz emretmeyin, o fetva verinceye kadar siz fetva vermeyin, onun hkm verip uygulad bir konuda siz hkm vermeyin, demektir. Ayetin anlam iin sylenecek kapsaml sz udur: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sylemeden veya ilemeden, siz sylemeyin ve ilemeyin. 3 Bu nc prensip u anlamlar iermektedir: A- Allahn Dini Hakknda Bilmeden Konumann Haram Olmas: Allahu Teala yle buyurur: De ki: Rabbim sadece, ak ve gizli fenalklar, gnah, haksz yere tecavz, hakknda hibir delil indirmedii eyi Allah'a ortak komanz, Allah'a kar bilmediiniz eyleri sylemenizi haram klmtr. 4 Allahu Teala, dine aykr olarak konumann eytann ssledii ilerden olduunu belirterek yle buyurur: Size ancak ktl, ahlakszl ve bilmediiniz eyleri Allah adna sylemenizi emreder 5 Bidatlerin, gemite ve gnmzde kayna budur. Gnmzde gazete ve dergilerde ele alnan baz eyler de, bilgisizce Allahu Teala adna konuma kapsamna girmektedir. Dolaysyla Mslmann bundan saknmas gerekir. 6 Allahn dini hakknda bilgisi olmayan bir adam slam adna genel konulardan sz etmektedir. Bunlardan bazlar gazeteci, Mslman dnr veya yazardr. Hatta slam ile ilgisi olmayanlar da slami konularda ahkam belirt1 2
49 Hucurat/1 Tefsirul-Kurtubi, 16/300, 302 3 lamul-Muvakkin, 1/51 4 7 Araf/33 5 2 Bakara/169 6 Bkz. El-Bani, el-Hadisu Huccetun Binefsihi, 38
332
EL-UMDE F DADL-UDDE
mektedirler. Halbuki Allahn dini hakknda, ancak ilim ehlinden alnan ve o mesele hakknda, delillerin muhalefet etmedii eyler kabul edilebilir.
Rahimehullah yle der: Her trl fitnenin asl, akl dinin ve hevay akln
B- Akl Dinin nne Almann Bozukluu: bnul-Kayyim
nne almaktr. 1 Akl dinin nne almak, yeryznde azgnlaan laiklik cahiliyyesinin de kaynadr. Demokrasi, beeri kanunlarla hkmetmek ve dini siyasetten dlamak gibi eyler; akln, dinin nne geirilmesi anlayndan kaynaklanmaktadr. Byle yapanlar aka, Allah biliyorsa, biz ondan daha iyi biliyoruz demektedirler. Bu ise phesiz ak bir kfrdr. 2 Bu, ayn zamanda blisin yoludur. Allahu Teala ona secde etmesini emrettiinde, akl ile eri hkme kar kt ve bozuk kyasn yaparak, Ben ondan daha stnm, beni ateten, onu ise topraktan yarattn 3 dedi. Cehmiyye, Mutezile ve benzeri sapklk ve bidat ehli mezheplerin yolu da budur. Bunlar din hakknda akl hakem yaparlar. el-AkidetutTahaviyyenin erhini yapan bnu Ebil-zz el-Hanefi yle der: Bidat sahiplerinin hepsi dinin nasslarn bidate ve doru sand eylere arzeder. Dine uyan kiiler, nasslar hakknda, muhkemdir derler ve kabul ederek hccet sayarlar. Uymayanlar ise, mteabihtir diyerek reddederler. Bu yaptklarna ise, manay Allaha havale etmek adn verir yahut nassn manasn tahrif ederek yapt tahrife de tevil derler. 4 Bu nedenle Ehl-i Snnet bunlara iddetle kar kmtr. Ehl-i Snnetin metodu ise, doru nasstan sapmamak ve bu nassa, akla makul gelen veya birinin sz ile kar kmamaktr 5 Bidat ehlinin, meseleleri delillendirme yntemleri ve kaynaklar konusunda atbinin syledikleri de buna yakndr. 6 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Akldan nasibi olan herkes, alemin bozukluu ve harap olmasnn sebebinin, reyin (aklen tercih edilenin) vahyin nne ve hevann akln nne alnmas olduunu bilir. Bu bozuk iki unsur ne zaman bir kalpte hakem olursa, o kalp mutlaka helak olur. Ne
Bkz. asetul-Lehfan, 2/178 atbi, el-tisam, 1/49 3 38 Sad/76 4 Bu gruplardan bazlar Allahn sfatlarn tevil ederler. Bazlar ise, nasslarda geen sfatlarn manalarnn hakikatlerinin sadece Allahu Teala tarafndan bilineceini sylerler. Ehl-i Snnet ise sfatlar inkar etmedii gibi, onlar tevil de etmez ve manalar konusunda da hakikatlerine gre anlar. Ancak sfatlarn muhtevas konusunda Allaha havale eder. Mesela, nasslarda geen, Allahn eli ibaresini baz gruplar, Allahn kudreti olarak tevil etmi ve bazlar da kudret olarak tevil etmedikleri gibi nassta geen el ibaresinin manas hakknda da bir ey sylenemeyecei bildirmilerdir. Ehl-i Snnet ise, nassta geen elden kastn, Allahn eli olduunu bildirmi, el ibaresini hakiki manasna gre anlayarak el olarak belirtmi ama bu elin nasl olduu konusunda ise sadece Allahu Tealann bunu bilebileceini sylemitir. (Yaync) 5 erhul-Akidetit-Tahaviyye, 399 6 El-tisam, 1/231
2 1

zaman bir mmete egemen olursa o mmet tamamen bozulur. Bu grlerle nice haklar reddedilmi ve nice batllar kabul edilmi, nice hidayetler ldrlm ve nice sapklklar ihya edilmitir. 1 bnul-Kayyim, kt rey ile ilgili seleften biroklarnn grn de belirterek 2 yle der: Allahu Teala yle buyurur: Eer sana icabet etmezlerse bil ki, onlar srf kendi hevalar peinde gidiyorlar. Halbuki Allahtan doru bir delil getirmeksizin srf kendi hevas peinde gidenden daha sapkn kim olabilir? phesiz ki Allah zalim bir kavme hidayet vermez. 3 Allah Subhanehu ve Teala ii yalnz iki ksma ayrmtr. Bunlarn ncs yoktur. Ya Allaha, Rasulne ve getirdiklerine icabet edilecek, ya da hevaya uyulmu olacaktr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirmedii her ey hevadandr. Allahu Teala Rasulne yle buyurur: Sonra seni (dinden) bir yol zere memur kldk. Onun iin sen o eriate uy! O bilmeyenlerin hevalarna uyma! nk onlar, Allahtan gelecek hibir eyi senden gideremezler. nk zalimler birbirlerinin velileridir. Allah ise, takva sahiplerinin velisidir. 4 Allahu Teala yolu iki ksma ayrmtr. Bunlardan ilki, Allahn kendisine vahyettii, hem kendisine ve hem de mmete onunla amel etmesini emrettii eriatn yolu, ikincisi ise; bilmeyenlerin hevalarnn yoludur. Allahu Teala, bunlardan birincisine uymay emrederken, ikincisine uymay ise yasaklamtr. 5 phesiz akln deerini kmsemiyoruz. nk mkellef olmann sebebi odur. Allahu Teala on alt ayette akl sahiplerini vm, akletmeyenleri ktlemi, atee girenleri de itmi veya akletmi olsaydk, ate ehli arasnda olmazdk 6 diyenler olarak nitelemitir. Evet, biz akl kmsemiyoruz, sadece eriatn nne geirilmemesi gerektiini sylyoruz. nk bu durumda, insanlarn peygamberlere ihtiyac kalmazd. Biz, akln dinin erevesi iinde almas gerektiini sylyoruz. Allahu Teala yle buyurur: Sz iitip de en iyisine uyan kullarm mjdele. Allah ite onlara hidayet vermitir ve akl sahipleri de onlardr. 7 Bunlar sz dinlemiler ve akllarn kullanarak sylenin en iyisine uymulardr. Bu da Allahn ltfu ve yardm ile olmutur, akllarnn ltfu ile deil. nk Allahu Teala ayette Allah onlara hidayet vermitir buyurmaktadr. C- eri Delillerin Mertebelerini Bilmek: Allah ve Rasulnn nne gememek, ahkam iin kullanlan delillerin derecelerini bilmeyi gerek1 2
lamul-Muvakkin, 1/68 lamul-Muvakkin, 1/47-49 3 28 Kasas/50 4 45 Casiye/18-19 5 lamul-Muvakkin, 1/47 6 67 Mlk/10 7 39 Zmer/17
334
EL-UMDE F DADL-UDDE
tirir ki zayf olan bir delil kuvvetli olan bir delilin nne geirilerek delillendirme yaplmasn. nk byle bir uygulama hataya gtrd gibi Allah ve Rasulnn nne geilmesine de sebep olur. Bu nedenle alimler, Nass olan yerde itihad olmaz demilerdir. eyh Abdulvehhab Hallaf, eri delilleri zet olarak yle belirtir: Aratrma ile sabittir ki amel ahkam iin kullanlan eri deliller drttr. Bunlar Kuran, snnet, icma ve kyastr. Mslmanlarn cumhuru, bu drd ile delillendirme yaplaca konusunda ittifak etmiler ve delil olarak kullanmada takip edilecek srann da, yukardaki gibi olduunu sylemilerdir. Yani bir mesele ortaya ktnda, o meselenin hkm iin nce Kurana baklr. Konu hakknda delil Kuranda varsa uygulanr, yoksa snnete baklr. Snnette varsa uygulanr, yoksa herhangi bir asrda mtehidlerin o konuda icmalarnn olup olmadna baklr. Eer icmada konu hakknda bir hkm bulunursa uygulanr, bulunmaz ise benzer bir meseleye kyas edilerek hkm itihad ile belirlenir. Bunun delili u ayettir: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin. Eer bir hususta anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibaryla en gzeldir. 1 Allaha ve Rasulne itaatin emredilmesi, Kuran ve Snnete balln emredilmesi demektir. Mslmanlardan olan ull-emre itaatin emredilmesi de, mtehidlerin zerinde ittifak ettikleri ahkama uymann emredilmesi demektir. htilafl meselelerin hkmn Allaha ve Rasulne dndrmenin emredilmesi, hakknda nass veya icma bulunmayan meselelerde, kyasa bavurmann emredilmesi demektir. Nass ve icmann bulunmad meseleleri Allaha ve Rasulne dndrmek, bir konudaki hkmn illetinin, hakknda Kuran, snnet ve icmada herhangi bir hkmn bulunmad konunun illeti ile ortak olmasndan dolay, hakknda nass bulunan meselenin hkmn, hakknda nass bulunmayan dier mesele hakknda uygulamak olan kyas ile yaplr. Ayet, bu drt delile sras ile bu ekilde tabi olunmas gerektiinin delilidir. Bu drt delilin dnda, kendileri ile delillendirme yaplmas konusunda Mslmanlarn ittifak etmedii baka deliller de vardr. Bazlar eri hkm iin onlar kullanm, bazlar ise kullanlmasna kar kmtr. Delillendirme konusunda kullanlmasnda ihtilaf edilen bu delillerin en mehuru, istihsan, maslahat, istishab, rf, sahabenin gr ve bizden ncekilerin eriatdr. Bylece eri delillerin toplam on olmaktadr. Drd zerinde Mslmanlarn cumhuru ittifak ederken, alts ihtilafldr. 2
1 2
4 Nisa/59 Abdulvahhab Hallaf, lmu Usulil-Fkhi, 21-22, Darul-Kalem, 1392 hicri

rekir: eri deliller ve onlarn dereceleriyle ilgili olarak u eyi bilmek ge-
1- Bu deliller iki kaynaa dnktr. Bunlar Kitap ve Snnettir. Kitap ve Snnetin nasslar, sahabe ve tabiinin anlad ekilde, uslne uygun olarak anlalmas gerekir. nk o nasslardan neyin kastedildiini en iyi bilen onlardr. Bylece tevil ve eri deliller ile oynamann nne geilmi olur. bn-i Teymiye Rahimehullah, bunu el-Akidetul-Vastiyyede belirtmitir. Akidetul-Vastiyyeyi erheden Muhammed Halil Herras yle der: Usl meselelerindeki metodlarndan sonra, usl ve furu konularnda, eri ahkam, delillerden karma konusunda Ehl-i Snnet vel-Cemaatin metodu budur. Bu metod temele dayanr: Birincisi, szlerin en dorusu ve en hayrls olan Allahn kelamdr. Onlar Allahn kelamnn nne hibir beerin szn almazlar. kincisi, Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem nakledilen sz ve uygulama olan snnettir. Bunun da nne kimsenin szn almazlar. ncs, blnme ve dalma olmadan, bidat ve frkalama balamadan nce, ilk asrda yaam olan Mslmanlarn zerinde icma ettikleridir. Bundan sonra insanlarn syledikleri ve ortaya attklar grlerini ise, Kitap, snnet ve icma lleriyle lerler, muvafk olanlar alrlar, olmayanlar ise kimin sz olursa olsun reddederler. Orta ve srat- mstakim olan yol budur. Bunu izleyenler sapmaz ve ona tabi olanlar bedbaht olmaz. Nasslar oyuncaa evirip Kitap tevil eden, hadisleri inkar eden ve selefin icmasn takmayan kiilerin yolu ile kr yry gibi yryp, doru olan ile olmayan arasnda ayrm yapmayp her gr kabul edenlerin yolu arasndaki orta yol budur. 1 Nasslar anlamada selefin yolundan baka yol izleyenlerin doru yoldan sapmalar kanlmazdr. ankiti, Ehl-i Snnet yolundan nceleri sapm iken sonra Allahn hidayet verdii ve bu yola dnen kiilerden rnekler vermektedir. Eari, Cuveyni ve Fahreddin er-Razi bunlardandr. AdvaulBeyan tefsirinde bu konudaki aklamalarna 2 ve zellikle azaliden yapt nakillere 3 baknz. Fkh usul ve dil bilimleri, nasslar sahabenin ve tabiinin anlad ekilde anlamay salayan aralardandr. Bu nedenle atbi, mtehidler iin bunlar ve zellikle de dil bilgisini art komutur. 4 Dil konusunda cahil kalmann bidat ve uydurmalarn sebebi olduunu syler. 5 el-Haydetu kitabna bakanlar (kitap ona ait ise) Memunun huzurunda Abdulaziz el1
Muhammed Halil Herras, erhul-Akidetil-Vastiyye, 179-181, er-Riesetul-Ammetu lilBuhusil-slamiyye basks, 1402 hicri 2 Bkz. Age. 7/455-476 3 Bkz. 7/474 4 Bkz. Muvafakat, 4/108 5 Bkz. el-tisam, 2/293
336
EL-UMDE F DADL-UDDE
Kinani ile Bir el-Mersi arasnda ok mthi bir mnazarann olduunu grr. Orada Abdulaziz el-Kinani, Bir el-Mursinin zellikle dil kurallarn ve fkh usuln bilmediini aklamaktadr. Bu cehaleti ile Kurann mahluk olduunu sylemitir. atbi ve bn-i Hacer bu mnazaraya iaret etmilerdir. 1 2- Delil niteliinde olmayan bir yana, zayf delili bile kuvvetli delilin nne geirmek caiz olmaz. Fkh mezheplerinde tercih edilen grlerin esas budur. Gnmzde slami sahada meydana gelen karkln sebebi de budur. Kitapn veya snnetin belirttiine, sahabenin sz veya ameli ile bile kar klamazken, tabiinden olanlarn veya mezhep imamlarnn grleriyle hibir ekilde kar klamaz. Bazlar Kitap ve Snneti brakp, falan kiinin kendi hevalarna veya fetva verdii kiinin hevasna uygun den grn alrlar. Ayn ekilde Kitapa veya sahih hadise, zayf hadis ile kar klmaz. Nassa, kyas ile veya maslahat ile ya da buna benzer dier deliller ile kar klmaz. El-Bani, seleften sonrakilerin, snnetin terkedilmesine yol aan metodlarnn, akide konularnda tek bir kiinin haberi ile rivayet olunan nasslar delil olarak saymamalar, kyas tek kiinin haberine tercih etmeleri, Medine halknn amelini, sahih hadislere tercih etmeleri ve buna benzer bir takm grlerden olutuunu belirtmitir. Allahn izni ile bunun zerinde daha sonra duracaz. 2 Burada sylemek istediimiz udur: Delil olma asndan, delillerin derecelerini gzetmek, zayf olan bir delili, ondan daha kuvvetli olan baka bir delile tercih etmemek ve itihad nassn nne almamaktr. Bylece Allah ve Rasulnn nne gememi oluruz. 3- Baz eyler vardr ki kimileri helal ve haram yahut hak ve batl konusunda onlar delil saymakta ve kullanmaktadr. Halbuki bunlar muteber eri deliller kapsamnda deildir. Dolaysyla yapmak veya yapmamak konusunda delil niteliinde olmazlar. Bunlar yle sralayabiliriz: a) Rya ile bir eyin helal veya haram olduuna hkm verilmez ve eriat ile sabit olan bir eye muhalefet iin rya l olmaz. 3 b) Keif ve keramet, aynen rya gibi helal veya haramlar konusunda delil olmaz. Veya eriatte olan bir hkme bunlar ile muhalefet olunmaz. Cahillerin iddia ettii gibi keramet, sahibine bu hakk vermez. 4 c) lham ve kiinin kalbine gelen eyler, helal veya haramlar konusunda belirleyici deildir. Ayrca eriatte bulunan bir hkme de bunlar ile muhalefet olunmaz. bn-i Hacer Rahimehullah, Musa ile Hzr Aleyhimesselam kssa1 2
Bkz. atbi, el-tisam, 1/241 ve bn-i Hacer, Fethul-Bari, 13/493 El-Hadisu Huccetun Binefsihi, 39-40 3 atbi, el-tisam, 1/260, Muvafakat, 1/82, 2/266 ve Tefsirul-Kurtubi, 16/306 4 atbi, el-tisam, 1/212, Muvafakat, 1/82, 2/266

sn anlatan hadisi aklarken yle der: Kimi zndklar, eriatn hkmlerini ykmakla sonulanan bir yol izleyerek, Musa ve Hzr kssasndan, eriatn genel hkmlerinin sadece zekasz olanlar ve avam iin olduunu, havas ve evliyann bu hkmlere ihtiyacnn olmadn, onlardan istenenin sadece kalplerine doan (ilham) ile amel olduunu ve akllarnda kuvvet kazanan eyler ile hkm vereceklerini sylerler. Hzrn Aleyhisselam yapt gibi, eriatn genel hkmleri yerine, ilham ve akla gelen eylerle yetinileceini sylerler. Hzrn, kendisine ak olan o bilgiler ile yetinip Musann sahip olduu bilgilere ihtiya duymadn sylerler. Ayrca, Sana fetva verseler bile kalbine sor hadisini de bu grlerini desteklemek iin kullanrlar. Kurtubi Rahimehullah yle der: Bunu sylemek zndklk ve kfrdr. nk eriatlarn sylediklerini inkar etmektir. Allahu Teala, snnetini uygulam, szn sylemi ve ahkamnn ancak kendisi ile insanlar arasnda eliler olan, onlara Allahn eriatn ve ahkamn aklayan peygamberler araclyla bilinebileceini kararlatrmtr. Allahu Teala yle buyurur: Allah meleklerden ve insanlardan da eliler seer. 1 Allah risaletini nereye vereceini ok iyi bilir. 2 Allahu Teala, peygamberlerin btn getirdiklerine itaat etmeyi emretmitir. Onlara itaat etmeyi ve getirdiklerine sarlmay tevik etmitir. Bu konuda kesin bilgi ve selefin icmas vardr. Peygamberlerin getirdikleri yol dnda, Allahn emir ve yasaklarnn bilinebilecei baka bir yol olduunu ve bu yolun, peygamberlerin yolunun yerini tutabileceini kim iddia ederse kafir olur ve tevbesi kabul edilmeden ldrlr. nk byle bir ey, peygamberimizden sonra baka peygamberliin olmas gerektiini iddia etmektir. Kim, kalbine geleni aldn ve onun Allahn hkm olduunu, Kitap veya snnete ihtiyac olmakszn onunla amel ettiini sylerse, Peygamberimizin Ruhul-Kuds kalbime fledi buyurduu gibi, kendisinin peygamber olduunu sylemi olur. Bazlarnn yle dedii bize ulat: Ben lmllerden almyorum. lmeyen ve diri olandan (Allahu Tealay kastediyor) alyorum veya Ben kalbimden, kalbim de Rabbimden alyor. Btn bunlar eriat ehlinin ittifak ile kfrdr. Allahu Tealadan hidayet ve baar dileriz. 3 atbi, ilham ve kalbe gelen eyler konusu zerinde detayl olarak durmutur. 4 d) Akln bir eyi iyi veya kt grmesi. Akllar farkldr. Helal veya haram iin akl delil olmaz. Aklla bir eyin iyi veya kt olduunu sylemek Mutezile mezhebinin metodudur. Bundan daha kts ise akl, eriatte hakem yapmaktr. 5
1 2
22 Hac/75 6 Enam/124 3 Fethul-Bari, 1/221-222 4 Bkz. el-tisam, 2/153-163 5 atbi, el-tisam, 2/99, 328
338
EL-UMDE F DADL-UDDE
e) eriatn kesin olarak belirttii eylere muhalefet etmek iin ounluu delil kabul etmek, eri delillerden deildir. Bu gr batl veya haram olsayd, o kadar kii onunla amel etmezdi demek gibi. 1 Aksine bu tr bir delillendirme cahiliyyenin metodlarndandr. 2 Allahu Teala yle buyurur: Yeryzndekilerin ouna uyacak olursan seni Allahn yolundan saptrrlar. Onlar ancak zanna uyarlar ve ancak tahmin ederler. 3 Abdullah bin Mesud Radyallahu Anhu Cemaat, tek bana da olsan, hakka uygun olandr der. bn-i Asakir, Dmek Tarihi isimli kitabnda bunu rivayet etmi ve el-Bani sahih olduunu sylemitir. 4 atbi yle der: Cemaat, dnyada tek bir kii de olsa, snnete tabi olandr. 5 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: cma, hccet ve ounluk; tek bana da olsa ve btn yeryzndekiler ona muhalefet de etse, hak zere olan alimdir. 6 Bundan, hak zere olan kiinin, taraftarlarnn azlndan rkmemesi ve haktan phelenmemesi gerektii anlalmaktadr. f) Delil olmadan atalar ve gemileri taklit etmek. 7 Bu da cahiliyye meselelerindendir. Hatta onlarn, kfrlerinin asl ve dayana bu taklittir. 8 Allahu Teala yle buyurur: Onlara, Allahn indirdiine tbi olunuz denildii zaman; hayr, biz atalarmz neyin zerinde bulduysak ona tabi oluruz, derler 9 Onlara, Allahn indirdii hkmlere ve Rasule gelin, denildii zaman; bize, atalarmz zerinde bulduumuz ey yeter, diyorlar. Ya atalar bir ey bilmez ve doru yola gitmiyor idiyseler de mi? 10 g) Halkn alimlerin amellerini delil olarak almas. Halktan biroklar bir eyin caiz olduuna bunu delil gsterirler ve Haram yahut mekruh olsayd alim onu yapmazd derler. Alimin syledii halk arasnda mutlak hccet olarak kabul edildii gibi ameli de onlar iin hccet haline gelmitir. 11 Dolaysyla denmitir ki: ey dini ykar; alimin yanlmas, mnafk kiinin Kuran ile tartmas ve sapk imamlar. Allahu Teala, alimlerin fesadndan sakndrarak yle buyurmutur: Ey iman edenler! Gerekten haham ve rahiplerden bir ou, insanlarn mallarn hakszlkla yiyorlar ve Allahn
1 2
atbi, el-tisam, 1/159 Bkz. Muhammed bin Abdulvahhab, Mesailul-Cahiliyye, yedinci mesele 3 6 Enam/116 4 Bkz. el-Mikat, 1/61 5 El-tisam, 1/356 6 lamul-Muvakkin, 3/397 7 Bkz. atbi, el-tisam, 1/160-164 8 Bkz. Muhammed bin Abdulvahhab, Mesailul-Cahiliyye, 4 ve 6. mesele 9 2 Bakara/170 10 5 Maide/104 11 Bkz. El-tisam, 2/100

yolundan eviriyorlar. Bir de altn ve gm biriktirerek onlar Allah yolunda harcamayanlar var ya, ite bunlar ackl bir azapla mjdele! 1 2 bnul-Hac yle der 3 : sann Aleyhisselam eriatn hanerleyen budur. Yani delilsiz olarak rahipleri kr krne taklit etmek. yle bir duruma dtler ki, pazardan pazara her toplantda papaz kendince uygun grd ve aklnn estii gibi onlarn gnahlarn balar ve dinlerini yenilerdi. Papazn yanndan ktklarnda, Bugn eriat gzelce yenilendi derlerdi. Allaha hamd olsun ki, slam deiikliklerden korunmutur. Bu ldrc hastalktan son derece saknmak gerekir. Sonu olarak alimlerin szleri ve amelleri, eri delil ile sabit olan hkmler iin, muhalif bir delil niteliinde olmaz. Allah ve Rasulnn sylediinin nne geirilemez. Aksi halde hahamlarn ve papazlarn, dinlerindeki hkmleri kendi hevalarna uydurduu gibi, slamn hkmlerinin de bozulmasna yolalm olunur. Allahu Teala yle buyurur: Onlar rahiplerini ve hahamlarn Allahn dnda rabler edindiler. 4 Kiilerin yaptklarn delil gstermenin rneklerinden biri de; dinsiz kiilerin, tarih ierisinde Mslmanlar arasnda meydana gelen fitneleri gstererek bu dinin fesada uradn sylemeleridir. Baz fasklar da kimi Mslmanlarn yaptklarn delil gstererek elencelerin ve mziin mbah olduunu, ayrca Mslmanlarn geri kallarnn sebebinin de slamn bu aa elverili olmamas olduunu sylerler. Bu yntem ile asla bir eyin hak veya batl, helal veya haram olduuna hkm verilemez. zellikle eriatta olan geerli bir nassa muhalif bir delil niteliinde olmaz. Aksine btn bunlarda eriat hakemdir ve hangisinin doru, hangisinin batl olduuna eriat karar verir. Allahn ve Rasulnn nne gememeyi ele aldmz bu nc blmn zeti udur: Mslman, muteber olan eri delili belirleyip onunla amel etmeli ve delil olmayana iltifat etmemelidir. eri muteber bir delil niteliinde olmayana aldanmamal ve ondan saknmaldr. Ayn ekilde ihtiya duyduu delillerin derecelerini bilmeli ve ne alnmas gerekeni sona brakmaktan da saknmaldr.
1 2
9 Tevbe/34 Bkz. Muhammed bin Abdulvahhab, Mesailul-Cahiliyye, 5. mesele 3 El-Medhal, 1/94-95 4 9 Tevbe/31
340
EL-UMDE F DADL-UDDE
4- TAM BALILIK VE TESLMYET

Bu da nc esas olan Allahn ve Rasulnn nne gememek iin, kiinin dinin hkmn bilmesi ilkesinin gereidir. Kii bu hkm bildikten sonra, ona tam boyun emesi gerekir. Bu boyun emesi, zahir ve batnda yani hkmn tamamnda olmaldr. Tam ballk, slamn zahir ve batn btn hkmlerine boyun emek ve ona tabi olmak demektir. Zahirde balanrken, kalbinde de tam teslimiyet ve rza tamas gerekir. Bu batni ballk, sahibinin zahiri ball ile ahirette fayda grmesini salar. Mmin ile mnafk arasnda ayrc olan budur. kisi de grnrde slama bal ve hkmlerine muhataptr. Ancak kalbin ballnda ikisi ayrlr. Mmin, tasdik eder ve raz olur, ama mnafk yalanlar ve nefret eder. Dnyada mnafn hali, Yeminlerini bir kalkan yaptlar ayetinde belirtildii gibi dokunulmazl olan bir Mslman hkmnde olsa da, ahiretteki hali ise udur: phesiz ki mnafklar cehennemin en aa tabakasnda olacaklardr. 1 Tam ballk ve teslimiyetin vacipliinin delili, Allahu Tealann u ayetidir: Hayr, Rabbine yemin olsun, aralarnda kan anlamazlklarda seni hakem yapmadka, verdiin hkme kar ilerinde hibir sknt duymayarak tam teslimiyet gstermedike iman etmi olmazlar. 2 Allahu Teala, iman hkmn, zahiri haldeki ballk ve teslimiyetle beraber kalbin rza ve teslimiyetine de balamtr. Tam ballk, sadece baz emirlerde deil, btn emir ve yasaklarda, slamn btn hkmlerine ballk ve itaat demektir. slam tamdr ve her konuda bir hkm vardr. Bunun delili ise udur: Allah ve Rasul bir eye hkmettii zaman, iman etmi olan erkek ve kadna artk ilerinde baka yolu semek yaramaz. Allah'a ve Rasule ba kaldran phesiz apak bir ekilde sapm olur. 3 Allahn bir eye szcn olumsuz cmlede belirtisiz olarak getirmesi, ayrca yaramaz ifadesini de genel kullanmas, bundan nceki ayatte anlamazlk szcn olumsuz cmlede belirtisiz getirmesi ve Hayr, Rabbine...iman etmi olmazlar ifadelerini de genel ve olumsuz kullanmas, Allah ve Rasulnn btn emir ve yasaklarna itaat etmenin vacip olduunu gsterir. te tam ballk ve teslimiyet budur. Bu konuda ihmalkar davranlmas bidatlar, sapmalar ve trl gnahlarla meydana gelir. Bu ihmalkarln nedenleri ise unlardr:
1 2
4 Nisa/145 4 Nisa/65 3 33 Ahzab/36

1- Nasslar Tevil Etmek: Kastedilen tevil, bozuk tevildir. Bunun dereceleri vardr ve bu derecelerin en iddetlisi nasslarn batni tefsirleridir. Tevil, sahili olmayan bir denizdir. Tevil ile eriat tahrif edilir ve haramlar inenir. atbi el-tisam isimli kitabnda bunun bir ok rneini verir. Aslnda tevil, eriat hkmlerinin dna gizli olarak klmas ve ballk kuralnn inenmesidir. Ancak bunu yapan kii, aka slama muhalefet etmeye cesaret edemedii iin, ona, tevil yolu ile gizlemeye alarak muhalefet etme yoluna gider. Nasslara muhalefet ettii halde onlara sarlyor grnts verir. 2- Nasslarn Bazlarn Alrken Bazlarn Almamak: Bu da tam ballk ve teslimiyete aykrdr. u yollardan biri ile yaplr: - Umumi nass ile hkm karmak ve onu tahsis eden nass gzard etmek. Yahut elimesi halinde umumi olan hususi olann nne almak. - Sebep ve hkm ayn olmasna ramen, mutlak olan nass alarak, belli bir ey ile kaytl olan gzard etmek. - Mcmeli alarak, onu aklayan nass gzard etmek. - Kendisini nesheden nass bulunduu halde, nesh olunmu nass ile amel etmek. - Muhkem olan nass brakp mteabih ile delillendirme yapmak. - Din kolaylktr gibi ruhsat ifade eden ve genel olan kurallardan hareketle baz nasslar veya hkmleri reddetmek. - Hakknda ihtilaf olduu ve ihtilafn bulunmasnn muhalefet engelini kaldrd gerekesiyle, grlerden tercih olunan ile deil, mercuh yani ikinci derecedeki gr ile amel etmek. bn-i Abdilber yle der: htilaf, eriatta delil olmaz. 1 Bu yntem, gemite ve gnmzde bidat ve sapklk ehlinin yoludur. Nasslarla yanl delillendirme yapmak ve bu nasslardan bazlarn alrken, dierlerini brakmak onlarn metodudur. Allahu Teala ne gzel buyurur: O misal ile Allah birok kimseleri saptrr; bir oklarn da yola getirir. Ama onunla ancak fasklar saptrr. 2 Biz Kurandan yle ayetler indiririz ki, bunlar mminler iin ifa ve rahmettir. Zalimlerin ise ancak zararn artrr. 3 4 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Haricileri niteleyerek yle der: Kuran okurlar ama grtlaklarndan teye gemez. Okun yaydan kt gibi slamdan karlar.
1 atbi, el-Muvafakat, 4/151, el-tisam, 1/220. bnul-Kayyim, asetul-Lehfan, 2/154. ElBani, el-Hadisu Huccetun Binefsihi, 40 2 2 Bakara/26 3 17 sra/82 4 atbi, el-tisam, 1/285
342
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bunlar anlamadan okuduklar iin okuduklarndan yararlanamamlar ve dinden kmlardr. Bu nedenle el-Akidetut-Tahaviyyeyi erheden bnu Ebil-zz el-Hanefi yle der: Mrcienin delil gsterdii mkafat (vaad) nasslar ve hem Mutezilenin hem de Haricilerin delil gsterdii ceza tehdidi (vaid) ayetleri bir araya geldii zaman, her iki tarafn sylediinin yanl olduu grlr. Bunlarn sylediklerinde bir yarar yoktur. Sadece her frkann sylediklerinden dier frkann sylediklerinin yanl olduunu anlarsn. 1 Sonu olarak, Mslmann slamn hkmlerine bal olup teslim olmas, slamn btn hkmlerinde bu teslimiyetin eit olmasn gerektirir. Zahirde slamn hkmlerine ballk ve batnda ihlas, rza ve teslimiyet olmas gerekir. Bu ballk, teslimiyet, ihlas ve rza slamn btn birimlerinde olmaldr. Bu ise, Mslman iin dnyada ve ahirette kendisine gerekli olacak hibir konu yoktur ki, Allahn onunla ilgili hkm bulunmasn akidesi ilkesine dayanr. Allahu Teala yle buyurur: De ki: phesiz benim namazm, ibadetlerim, hayatm ve lmm hepsi alemlerin Rabbi Allah iindir. Onun orta yoktur. Bana sadece bu emrolundu ve ben Mslmanlarn ilkiyim. 2 Dikkatlerin ekilmesi gereken eylerden biri de, bu balln ve teslimiyetin lm ve dnyadan ayrlk anna kadar, kulun zerine vacip olduu, ilim ve ibadette ne kadar ykselirse ykselsin, bidatlarn iddia ettii gibi, bunun hibir kimse zerinden dmediidir. Allahu Teala yle buyurur: Sana yakin (lm) gelinceye kadar da Rabbine ibadet et. 3 Yakin den kast lmdr. Buhari, Osman bin Mazun Radyallahu Anhu ld zaman Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ona yakin geldi buyurduunu mml-ala el-Ensariyyeden rivayet eder. 4 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem veya sahabesinden Radyallahu Anhum bir kiinin herhangi bir zamanda ibadeti brakt bilinmemektedir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Ben, aranzda Allah en ok bilen ve Ondan en ok korkanm 5 zerinde durduumuz bu tam ballk ve teslimiyet kural, insanlar hakknda hkm vermenin lsdr. nsanlar ya takval ve iyilik zeredirler veya facir ve ktlk zeredirler. Bunlarn aralarnda da dereceleri vardr. Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allah yannda en deerliniz, en takval olannzdr. 6
1 2
erhul-Akidetut-Tahaviyye, 322 6 Enam/162-163 3 15 Hicr/99 4 Hadis no: 1243 5 Buhari 6 49 Hucurat/13
5- HTLAF VE ANLAMAZLIK HALNDE ALLAHA VE RASULNE BAVURMAK

Bu, drdnc esasa baldr. taat ve balln, tam olarak Allah ve Rasulne yaplmas gerektiini kabul eden bir kii mutlaka, bazen farkl gr ve dncelerle kar karya kalabilir. Bu durumda Allah ve Rasulne tam ballk ve teslimiyetin bir gerei olarak, hakknda ihtilaf olan meseleleri yine Allaha ve Rasulne dndrmek zorundadr. Bunun delili ise u ayetlerdir: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin. Eer bir eyde anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibaryla en gzeldir. 1 Ayrla dtnz herhangi bir eyde hkm vermek, Allaha mahsustur. 2 Biz bu Kitap sana srf hakknda ihtilafa dtkleri eyi insanlara aklayasn ve iman eden bir topluma da hidayet ve rahmet olsun diye indirdik. 3 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Allaha dndrmenin, Allahn Kitabna bavurmak, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem dndrmenin ise, hayatnda bizzat kendisine, ldkten sonra da snnetine bavurmak olduu konusunda insanlar icma etmilerdir. 4 Nisa Suresindeki anlamazla derseniz ifadesi, eriatn tam ve mkemmel olduunun baka bir delilidir. ey szc, olumsuz cmlede belirtisiz olup anlamazla derseniz sz de genel bir ifadedir. ra Suresindeki ayette de durum byledir. bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Bir eyde anlamazla derseniz ifadesi, art balamnda gelen belirtisiz bir ifadedir ve byk kk, ak ve kapal dinin btn konularnda mminlerin ihtilafa dtkleri btn konular kapsar. htilafa dtkleri konularn hkm Allahn Kitabnda ve Rasulnn snnetinde bulunmasayd ve bu iki kaynaktaki hkmler, bu meselelerin zm iin yeterli olmasayd, onlara bu meseleleri bu kaynaa dndrmelerini emretmezdi. nk anlamazl gidermek iin, zm olmayan bir kiiye zm iin bavurmay Allahn emretmesi imkanszdr. 5 Bu beinci prensip u anlamlar iermektedir:
1 2
4 Nisa/59 42 ra/10 3 16 Nahl/64 4 lamul-Muvakkin, 1/49 5 lamul-Muvakkin, 1/49
344
EL-UMDE F DADL-UDDE
1- slam Hakemdir ve Hibir Kimse Onun zerinde Hakim Deildir: Bu ise onun g ve hccet olmasndandr. 1 Bu demektir ki insanlarn sz ve fiillerinin doru veya yanl olduunun ls ve hakemi, Allahn eriatdr. Anlaamadklar durumlarda onlar arasnda hakemlik yapma hakk da onundur. Hakk da, batl da belirleyen slamdr. Sahabeden Radyallahu Anhum gnmze kadar ve sonsuza kadar domu ve doacak btn ihtilaflar ve anlaamamazlklar bunun kapsamna girer. 2 Mezhep banazlar, insanlarn grlerini nasslar hakknda hakem ve hakim yapmlardr. bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Banazlar, ii altst etmiler. Snnete bakmlar, sylediklerine uygun olanlarn kabul etmiler, uygun olmayanlar red etmek veya delalet ettii hkm saptrmak iin hileli yollara bavurmulardr. 3 Bunun rneklerinden biri Hanefi alimlerinden Ebul-Hasan el-Kerhinin 4 szleridir. yle der: Arkadalarmzn (hanefi ulemalarndan olan) grlerine uymayan her ayet ya tevil edilir veya nesh edilmitir. Byle olan her hadis de ya tevil edilir veya neshedilmitir. 5 Gnmzde insanlarn eriat zerine hkmetmeye almalarnn en irkin rneklerinden biri de, demokrasi adna, slam eriatnn uygulanp uygulanmamas konusunda dorudan veya parlamento yolu ile halkn grne bavurulmas veya bu konuda referandum yaplmasdr. Bu demektir ki, yaratcnn eriatn uygulayp uygulamamak, yaratlanlarn iradesine baldr ve yaratlanlar bu eriatn uygulanp uygulanmamas konusunda tercih yapma hakkna sahiptirler. Bu ise en byk kfrdr. Allahn indirdikleri dndaki hkmler ile hkmeden yneticiler hakknda elAkidetut-Tahaviyyenin arihi yle der: Yneticinin, Allahn indirdikleriyle hkmetmenin vacip olmadna veya bu konuda tercih yapma hakknn olduuna inanmas veya hkmn Allahn hkm olduundan emin olduu halde bunu ciddiye almamas, en byk kfrdr. 6 2- Peygamber Dnda Bu mmette Masum Kimse Yoktur: Yani peygamber dnda, kimse hatalardan korunmamtr ve hata yapabilir. nk Allahu Teala anlamazlk durumunda Allaha ve Rasulne bavurmay emrederken, u veya bu kiinin grne bavurmay emretmemitir. Bylece Allah ve Rasul dnda kimsenin yanlmaktan korunmu olmad anlalmaktadr. Bu ayn zamanda ia akidesindeki, imamlarn hatadan masum olduklar ilkesini de ykmaktadr. Banaz mezhep taklitilerinin de
1 2
Bkz. atbi, el-Muvafakat, 1/78-79, 2/275 Bkz. Hafz Hakemi, Mearicul-Kubul, 2/623. nkiti, Advaul-Beyan, 7/547 3 lamul-Muvakkin, 1/76 4 : 340 hicri 5 Bkz. El-Bani, el-Hadisu Huccetn Binefsihi, 88, ed-Durrul-Muhtardan naklen. 6 erhul-Akidetit-Tahaviyye, 323

banazl red edilmektedir. Zaten mezhep imamlarnn her biri Rasullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnda herkesin sz alnr veya reddedilir demitir. Bu, ifadeleri deiik de olsa, Ebu Hanife, Malik, afii, bn-i Hanbel ve bakalarndan rivayet edilmitir. Allahu Teala yle buyurur: Hala Kuran dnmyorlar m? Eer o, Allahdan bakas tarafndan olsayd, onda bir ok elikiler bulacaklard. 1 Kitap ve Snnete dndrmek, ou zaman Kitap ve Snnet ile amel eden alimlere bavurmak eklinde olmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Bilmiyorsanz zikir ehline sorun 2 Onlara gven veya korkuya dair bir haber gelince hemen onu yayarlar. Halbuki onu, Rasule veya aralarnda yetki sahibi kimselere gtrselerdi, onlarn arasndan iin iyzn anlayanlar, onun ne olduunu bilirlerdi. Allahn size ltuf ve rahmeti olmasayd, pek aznz mstesna, eytana uyup giderdiniz. 3 Alimlere sormak ve kendilerine bavurmak balamnda, Mslman kardelerimi, u iki snf ilim ehline kar sakndrmak isterim: 1) Kitaplara Kapanan ve Halkn Vakasndan Kopmu Bulunan Alimler: bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Mft ve hakim, fetva ve hkm ancak iki eyi anlayarak verebilir. Birincisi, mevcut durumu anlamak, yani meydana gelen olayla ilgili karineleri, iaretleri ve alametleri renmektir. kincisi ise, meydana gelen olayla ilgili hkm anlamaktr. Bu ise olay ile ilgili olarak Allahn Kitabnda ve peygamberin snnetinde verilmi hkm bilmek ve benzer olaylar iin ayn hkm uygulamaktr. 4 Yine yle der: Abdullah bin Batta, imamn ynetimden azledilmesi ile ilgili kitabnda Ahmed bin Hanbelden yle nakleder: Be zellie sahip olmadan kiinin mftlk makamna oturmas doru olmaz. Bunlardan ilki, kiinin bu i iin niyetinin olmasdr. Niyeti yoksa ne kendisinin ne de szlerinin nuru olmaz. lim, yumuaklk, arballk ve sekinet ise dier zelliklerdir. Ele ald konu hakknda gl ve bilgili olmas, yeterlilik sahibi olmas gerekir. Bunlar yoksa insanlarn dilinden kurtulamaz. Beincisi ise insanlar tanmasdr. Ahmed bin Hanbelden aktarlan bu szden sonra bnul-Kayyim
Rahimehullah yle devam eder: Beincisi ise insanlar tanmasdr demesi,
hem mftnn ve hem de hakimin muhta olduu bir esastr. Bu konuda kavray yoksa, emir ve nehyi kavrayamyor ve bir hkm dierine uygulayamyorsa, bu durumda zarar, faydadan byk olur. Meseleyi kavramyor ve insanlar tanmyorsa, nazari olarak, zalim ile mazlum, hakl ile haksz birbiri1 2
4 Nisa/82 16 Nahl/43 3 4 Nisa/83 4 lamul-Muvakkin, 1/87-88
346
EL-UMDE F DADL-UDDE
ne kartrlm olur. Hile, aldatma ve tuzaklardan kurtulamaz. Kendisine zndk kii, dost ve arkada olarak, yalanc kii doru syleyen olarak grnr. Elbisesi altnda gnah, yalan ve hakszlk gizlemekte olan her haksz kii, hakl elbisesine brnr. nsanlarn durumunu, rf ve ahlakn bilmediinden, hakl ile haksz birbirinden ayramaz. Halbuki insanlarn hile, komplo, dalavere, rf ve ahlak hakknda kavrayl ve bilgili olmas gerekir. nk fetva zaman, mekan, ahval ve sonular bakmndan deiebilir. Btn bunlar Allahn dinindendir. Baar Allahtandr. 1 2) Mal, Makam ve Baka eylerle Allahn Dinini Az Bir cret Karlnda Satan Alimler: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mal ve makam iin agzllk yapan kiinin dinine verdii zarar, a iki kurdun koyun srsne dalarak verdii zarardan daha byktr. 2 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: lim ehlinden dnyay tercih edip sevenlerin, fetvalarnda ve hkmlerinde, haberlerinde ve getirdikleri ykmllklerde, hak olmayan sylemesi kanlmazdr. nk Allahn hkmleri ou zaman insanlarn ve zellikle de riyaset (ynetim) ehli ve pheli eylerin peine denlerin arzularna aykr olur. Bunlarn arzular ancak hakka muhlefetle ve hakk itelemekle gerekleir. Alim ve ynetici, liderlii seviyorsa ve ehvetlere uyuyorsa, bunu ancak hakk itelemek ile elde edebilirler. 3 Abdullah bin Mbarek de yle der: Hkmdarlar, rahipler ve kt din adamlarndan baka dini kim bozdu ki?! 4 lim ehlinden bu iki snf, yani halkn vakasn bilmeyen ve dnya hayatn tercih eden alimlere kar, zellikle cihad, emr-i bilmaruf, nehyi anilmnker ve tautlarn iktidarlarna ynelik her trl amel konusunda dikkatli olunmaldr. bn-i Teymiye her iki snf da u szlerinde dile getirerek yle der: Cihad ilerinde, doru din sahibi ve dnya ehli hakknda tecrbesi olan ilim ehlinin grne itibar edilmelidir. Dine gereince nem vermeyen ve dnya ileri konusunda tecrbesi olmayan din ehlinin grlerine itibar edilmemelidir. 5
1 2
lamul-Muvakkin, 4/199, 204-205 Ahmed, Kab bin Malikten Radyallahu Anhu rivayet etmitir. Bunun aklamas ve bn-i Teymiyenin Rahimehullah bununla ilgili syledikleri daha nce gemiti. 3 bnul-Kayyim, el-Fevaid, 100 4 Bkz. asetul-lehfan, 1/382 5 El-htiyaratul-Fkhiyye, 311, Darul-marife basks
6- SLAMA AYKIRI OLAN EYLER REDDETMEK VE BUNLARI GEERSZ HALE GETRMEK

Bu da beinci prensipte belirtilen ihtilafl meseleleri Allaha ve Rasulne dndrme esasna dayanr. Kitap ve Snnete uygun olan haktr. Onu kabul edip kendisiyle amel ederiz. Aykr olan ise ne kabul ederiz, ne onunla amel ederiz ve ne de onun peine taklrz. Bu altnc prensibin temeli Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u buyruuna dayanr: Kim bu dinimizde, ondan olmayan bir ey karrsa, kard kendisinden reddedilir. 1 Mslimin rivayetinde ise Bizim yaptmza aykr kim bir amel ilerse, reddedilmitir denilmektedir. Bunun kapsamna unlar girer: A- Btn Bidatler: Her bidat sapmadr. Kimi bidatler fasklktr, kimisi de yerine gre kfrdr. Netice itibari ile hepsi de haramdr. Bidatlar tanmak iin Kueyrinin Es-Snen vel-Mubtedaat, Ali Mahfuzun Elbda fi Mazarril-btida ve atbinin el-tisam isimli kitaplarna baklabilir. B- Mftnn Kitap ve Snnete Aykr Fetvas Reddedilir: Buhari, Sahihinin el-tisam blmnde yle der: Vali veya ynetici yanl yapp, bilmeden Rasulullahn sylediinin aksini sylerse, hkm reddedilir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Bizim yaptmza aykr kim bir amel ilerse, reddedilmitir. 2 Bununla beraber itihad ehlinden olan mft, itihadnda hatal da olsa ecir kazanabilir. Fetva verirken elinden geleni yapmtr. Buharinin Amr bin Astan rivayet ettii hadiste yle geer: Hakim itihad ederek hkm verdiinde isabet ederse iki ecir alr, hata yaparsa bir ecir alr. 3 Bu hakim, hatal itihadnda ecir almasna ramen, yapm olduu hatal itihad ile amel edilmez. C- Fkh Mezheplerindeki, Kuvvetli Olan Delile Aykr Olan Hkmler: Bu da yukardaki b maddesi kapsamna girmektedir. mam Malik Rahimehullah yle der: Ben ancak bir insanm, isabet eder ve yanlrm. Verdiim karara baknz. Kitap ve Snnete uygun olan alnz, onlara uymayan ise braknz. mam afii de Rahimehullah yle der: Akl sahiplerine gre, Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem, sylediime aykr sahih haberin bulunduu bir meselede ben, hayatmda ve ldkten sonra o grmden vazgeiyorum. Yine baka bir sznde de yle der: Kitabmda,
1 2
Mttefekun Aleyhi Fethul-Bari, 13/317 3 Fethul-Bari, 13/318
348
EL-UMDE F DADL-UDDE
Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine aykr bir ey bulursanz, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetini alnz ve sylediimi atnz. Bu mezhep banazl iin yeterli bir cevaptr. Hatta mezhep banazl ve dinde belirli bir kiiyi yahut mezhebi taklit etmenin vacip olduu anly da, aslnda reddedilen bir bidattr. Bunun aklamas Allahn izni ile ileride gelecektir. D- nsanlar arasnda slama aykr olarak yaplan akitler, anlamalar ve koulan artlar da reddedilmitir. E- Hakimin Verdii Yanl Karar Da Kabul Edilmez ve Onunla Amel Edilmez: Buhari, Sahihinin Kitabul-Ahkam blmnde Hakim haksz veya ilim ehline aykr bir hkm verdii zaman o hkm reddedilir bab bal altnda Halid bin Velidin Radyallahu Anhu Cuzeymeye gnderiliini belirten hadisi nakleder. 1 Kitabul-Kada blmnde mer bnulHattabn, Ebu Musa el-Eariye Radyallahu Anhuma yazd mektupta yle dediini aktarr: Bugn verdiin ve tekrar dndn zaman yanl olduunu anladn bir karar, seni hakka dnmekten alkoymasn. nk hak eskidir ve onu hibir ey geersiz yapamaz. Hakka dnmek, batlda srar etmekten daha iyidir. 2 bn-i Kudame de Rahimehullah Kitabul-Kada blmnde yle der: Hkm vermeye yetkili kiinin verdii hkmlere, Kitap, snnet ve icmaya aykr olmad srece, itiraz edilmez. 3 Bunun kapsamna giren eylerden biri de bugn slam lkelerinin ounda olduu gibi, slam d beeri kanunlarla verilen kararlardr. Bu kararlar ve bu kararlarn zerine bina edilen sonular slama aykr olan batl ve reddedilen hkmlerdir. Bu kanunlara gre elde edilen haklar ve mallarn tm haram ve geersizdir. nsanlar bu kanunlara gre birbirlerinin mallarn haram yollarla yemekte ve haram helal yapmaktadrlar. Bu, zamanmzdaki eriat ilimleriyle uraanlarn ounun, hakknda konumadklar en byk ktlklerdendir. Allahu Tealann eriat ile hkmeden hakimin karar bile, haram olan bir iin hkmn helal yapmyorsa, Allahu Tealann indirdikleri ile hkmetmeyenlerin kararlar ile haram olan bir i nasl helal olabilir? Buhari, mm Selemeden Radyallahu Anha Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: Ben de sizin gibi bir insanm. Siz davalarnzn halli iin bana geliyorsunuz. Baznzn hccet ynyle, dier bazsndan daha ikna edici olmas, bylece benim, iittiime dayanarak onun lehine hkmetmem mmkndr. Kimin lehine, kardeinin hakkndan bir ey hkmetmisem
1 2
Fethul-Bari, 13/181 bnul-Kayyim, lamul-Muvakkin, 1/96 3 El-Muni ve-erhul-Kebir, 11/403

(bilsin ki), onun iin cehennemden bir ate paras kesmi oluyorum. 1 Baka bir rivayette ise yle geer: Ona verdiim, ancak ateten bir paradr, ister alsn, ister almasn. 2 Buhari bunu Kitabul-Ahkam blmnde rivayet ederek Kardeinin hakkn almas ynnde karar verilen kii onu almasn. nk hakimin karar, ne helali haram ne de haram helal yapar bal ile vermitir. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Hile yollarndan birine bavurarak batl iin hile yapan ve bu batl zahirde helal gstermeye alan ve bu abas sonucunda da kendi lehine karar verilen kiinin, onu almas helal olmaz ve hkm onu gnahtan kurtarmaz. 3 Yine yle der: Onun iin cehennemden bir ate paras kesmi oluyorum sz, haram olduunu bile bile alrsa atee girer, demektir. 4
1 2
Buhari, Hadis no: 6967 Hadis no: 7181 3 Fethul-Bari, 13/174 4 Fethul-Bari, 12/339
350
EL-UMDE F DADL-UDDE
7- DNDE, YENLKLER IKARMANIN NNE GEMEK

Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Dinde uydurulan eylerden saknn buyurmutur. Bidat; dine ekleme, karma, deitirme veya tahrif etme yollarndan biri ile yaplr. karlan bu bidat fasklk veya kfr olabilir. 1 Buhari, Rasululahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini bn-i Mesuddan rivayet eder: Ben havuzun bana sizden nce geleceim. Bana sizden baz kimseler ykseltilip (gsterilecek). O kadar ki, eilsem onlar tutarm. Ama hemen geri ekilecekler. "Ey Rabbim! Bunlar benim ashabm!" derim. Ama bana: "Senden sonra bunlarn ne bid'atlar yaptklarn sen bilmezsin!" denilir. Ben de: "Dini benden sonra deitirenler rahmetten uzak olsun, rahmetten uzak olsun!" derim. 2 Buharinin, Ebu Saidden Radyallahu Anhu merfu olarak aktard baka bir rivayette ise yle geer: Senden sonra dini nasl deitirdiklerini bilmezsin denir. Bunun zerine ben; Benden sonra deitirenler uzak olsun, uzak olsun! derim. 3 bn-i Abbastan Radyallahu Anhu ise merfu olarak yle rivayet edilir: mmetimden adamlar getirilir ve sola alnrlar. Ben, Ey Rabbim, bunlar benim ashab(cklar)m derim. Bunun zerine; Senden sonra neler uydurduklarn bilmezsin denir. Ben, salih kulun syledii gibi Aralarnda olduum srece zerlerinde gzetleyici idim. Ne zaman benim canm aldn, artk onlar zerinde gzetleyici olarak sen oldun derim. Bunun zerine, Bunlar, sen aralarndan ayrldndan beri gerisin geriye dnmeye devam ediyorlar denir. 4 Rivayetlerin ounda bu ekilde kltme ismi olarak Ashapcklarm geer. Bu da byle yapanlarn azlna iaret etmek iindir ki bunlar da baz serseri bedevilerdir. Buhari, bu hadisi Kitabul-Fiten blmnn banda 5 vermektedir. Bunun sebebi, dinde bidat karmann ve deiiklik yapmann, fitne ve irtidadn en kt sebeplerinden, hatta bizzat bu fitne ve irtidadn kendisi olduuna iaret etmek iindir. Bunu da Allahu Tealann ...O'nun buyruuna aykr hareket edenler, balarna bir fitnenin gelmesinden veya can yakc bir azaba uramaktan saknsnlar 6 buyruunu dorulamaktadr. Ayetteki fitne, slamn hkmlerinden saparak ve dinde bidat kararak Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yoluna muhalefet etmenin zorunlu cezasdr. Allahu
1 2
atbi, el-tisam, 2/36 Hadis no: 7049 3 Hadis no: 7051 4 Hadis no: 4625 5 Hadis no: 7049-7051 6 24 Nur/63

Teala yle buyurur: Kendilerine zikredilen (verilen tlerin veya Kitapn) nemli bir blmn unuttular. Bu sebeple kyamete kadar aralarna dmanlk ve kin saldk. 1 Bu nedenle slam, dinde bidat karma ve deitirmenin nne gemek zere ller getirmitir. Buhari bu lleri kitabnn Kitap ve Snnete Sarlmak blmnde ele almtr. Bu llerden bazlar unlardr: Bidatlar yasaklamak ve onlardan sakndmak, cahilleri lider yapmann yasakl ve bunun zdd olarak da alimleri lider yapmann tevik edilmesi, kt kyas ve kt grn yerilmesi, dinde zorlatrmann, tartmann, ihtilafn ve kitap ehli ve mriklere benzemenin yasaklanmas. Bu ller ile ilgili deliller unlardr: A- Bidatlarn Yasaklanmas ve Onlardan Sakndrma: 1- Bidat, dinde dayana olmayp sonradan din adna uydurulan eylerdir. Szlk anlam sebebi ile bidat olarak isimlendirilse de, dinden bir dayana olduu halde, sonradan ortaya karlan bir ey bidat olarak nitelendirilmez. bn-i Receb el-Hanbelinin yapm olduu tanm da budur. Yine yle der: Baz bidatlar gzel grdn belirten seleften kimileri, bunu stlahi anlamda deil, lgat manasnda kullanmlardr. 2 2- nsanlar gzel grse de, her bidat bir sapmadr. 3 Hafz Hakemi yle der: Btn bidatlar merduttur ve onlardan makbul bir ey yoktur. Hepsi de irkindir ve gzeli olmaz. Hepsi de sapmadr ve hidayeti olmaz. Hepsi de gnahtr ve ecri olmaz. Hepsi batldr ve hak olan bulunmaz. 4 Btn bunlar Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u buyruunu dorulamaktadr: Dinde uydurulan eylerden saknn, nk her bidat sapmadr. 5 Dolaysyla zzeddin bin Abdusselamn bidat vacip, mendup, mbah, mekruh ve haram ksmlarna ayrmas, asl olmayan bir taksimdir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Her bidat sapmadr dedii halde, zzeddin bin Abdusselam vacip bidatn olduunu nasl syleyebilir ki? 6 atbi Rahimehullah yle der: Bu taksim uydurma olup dinden hibir delile dayanmamaktadr. 7 3- Kim dinde bir bidat veya deiiklik meydana getirirse, hem bu yapt sebebi ile kendisinin ve hem de onunla amel edenlerin gnahn yklenir.
1 2
5 Maide/14 Camiul-Ulum vel-Hikem, 28/233 3 Lalekai, bn-i merden rivayet etmitir. Bkz. erhu tikadi Ehlis-Snne, 1/92 4 Mearicul-Kubul, 2/616, es-Selefiyye basks 5 Tirmizi rivayet etmi ve hasen sahih olduunu sylemitir. 6 Fethul-Bari, 13/254, el-tisam, 1/188 7 El-tisam, 1/191
352
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bu, ilenen bu fesadn nne gemek iin yaplan byk bir tehdittir. Mslim, Ebu Hureyreden merfu olarak yle rivayet eder: Kim bir sapkla arrsa, kendisinin gnah ve ona tabi olanlarn gnahlarnn misli ile yklenir. Tabi olan kiilerin gnahlarndan da bir ey eksiltmez. Ayrca, Kim slamda kt bir uygulama dnemi aarsa... hadisini de rivayet etmitir. 1 4- Dinde, uydurmalarn nne gemek iin bidaty koruyan ve barndran kii lanetlenmitir. Mslim, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu Ali bin Ebi Talipten Radyallahu Anhu rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bana drt ey syledi: Allahtan bakas adna hayvan kesen kiiye Allah lanet eder. Anne babasna lanet edene Allah lanet eder. Bidaty koruyan kiiye Allah lanet eder. Tarlann snr talarn deitirene Allah lanet eder. 2 B- Cahilleri Lider Yapmaktan Sakndrma: Cahillerin grlerini ve sylediklerini almaktan sakndrmak, bunun sapma ve dinde bidatler ortaya koymann, halkn din ve dnyasnn bozulmasnn en byk sebeplerinden olduunu aklamak. Buhari, Abdullah bin Amr bin Astan Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: Allah size ilmi verdikten sonra ekip almaz. Ama aranzdaki alimleri almasyla cahil kiiler kalr. Kendilerinden fetva sorulunca cahil grleriyle fetva verirler; hem saptrlar hem saptrrlar. Yine Abdullah bin Amr bin Astan yle rivayet edilir: phesiz Allah ilmi ekerek insanlardan alp karmaz; ama alimleri alarak ilmi ekip alr. Alim kalmaynca insanlar cahil liderler edinirler, onlara sorarlar, onlar da bilmeden fetva verirler. Bylece hem sapar ve hem de saptrrlar. 3 C- Alimleri Lider Yapmann ve Hkmleri Onlardan Almann Tevik Edilmesi: Yukardaki hadis bunu belirtir. Ayrca u hadis de bununla alakaldr: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Emanet yitirilirse, kyameti bekle dedi. Emanet nasl yitirilir? denilince, ehli olmayana verilirse, emanet yitirilir buyurdu. 4 D- Bozuk Gr ve Kyasn Ktlenmesi: Bozuk kyas ilk yapan, lanetli iblistir. Allahu Teala, onun bu kyasn yle aktarr: Ben ondan hayrlym, beni ateten, onu ise topraktan yarat-
1 2
Bilgi iin baknz: Fethul-Bari, 13/302 Bkz. Fethul-Bari, 13/281 3 Mttefekun Aleyhi, Fethul-Bari, 1/195, 13/287 4 Buhari

tn, dedi 1 blis, bu bozuk kyas ile Allahu Tealann, Ademe Aleyhisselam secde etme emrine kar kmtr. Bozuk kyas, nassa aykr olarak yaplan kyastr. Bozuk gr de byledir. 2 Bu bozuk usl sebebiyle akaid ve ahkamla ilgili bir ok nass reddedilmitir. El-Bani, El-Hadisu Huccetn Binefsihi fil-Akaidi vel-Ahkam isimli kitabnda bunun bir ok rneini vermektedir. Beyhaki, bn-i Mesudun Radyallahu Anhu yle dediini rivayet eder: Gelen her sene bir ncekini aratr. Demiyorum ki, bir yl dierinden hayrldr ve bir emir dierinden hayrldr. Ancak btn mesele ilmin yok olmasdr. Sonra bir kavim kar ve ileri grlerine gre kyas ederek yaparlar, bylece slam yklr. 3 lmin ortadan kalkacan belirten hadis bu szleri teyid etmektedir. Bozuk kyas, delillendirmede bidat ehlinin yollarndan biridir. Allahu Tealann sfatlarn yok sayanlarn izledii yol da budur. nk Allahu Tealay, yarattklar ile kyas etmilerdir. 4 Mezheplerin nassa aykr olan zayf grleri benimsemeleri veya nassa aykr bir ekilde maslahat zerine olan grler de bozuk kyasn kapsamna girmektedir. Buhari, Sehl bin Huneyfin Radyallahu Anhu yle dediini rivayet eder: Ey insanlar dininizi grlerinize tercih edin. Ben kendi nefsimi Ebu Cendel gn grdm. O gn Rasulullahn emrini reddedebilseydim, reddederdim. Ebu Cendel gnnden maksat, Hudeybiye gndr. Lalekai, kendi senedi ile mer bnul-Hattabn yle dediini rivayet eder: Rey sahiplerinden saknn, onlar snnetlerin dmandr. Hadisleri ezberleyemedikleri iin rey ile karar verirler. Bunlar saptlar ve saptrdlar. 5 E- Zorlatrma ve Arlktan Sakndrma: bn-i Mesud Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Arlar helak oldu, arlar helak oldu, arlar helak oldu. 6 Hattabi yle der: Hadiste geen el-Mtenettiun (Arlar) akln ulamad derin eylere dalan ve didikleyen kiidir. mam Ahmed Rahimehullah, bn-i Abbastan Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet eder: Dinde arlktan saknn, nk sizden ncekiler ancak dinde
38 Sad/76 Fethul-Bari, 13/282 3 Fethul-Bari, 13/283 4 atbi, el-tisam, 220, 241 5 erhu tikadi Ehlis-Snne, 1/123, bnul-Kayyim, lamul-Muvakkin, 1/77, Fethul-Bari, 13/289 6 Mslim
2
354
EL-UMDE F DADL-UDDE
ar gittikleri iin helak oldular. 1 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bu, amellerde ve itikadlarda olabilecek btn arlklar kapsar. 2 Arlk, Hristiyanlarn kfre dmelerinin sebebidir. Allahu Teala yle buyurur: Ey kitap ehli, dininizde arya gitmeyin ve Allah hakknda haktan bakasn sylemeyin. 3 Onlar, sa Aleyhisselam hakknda, onu ilah yapacak kadar arya gittiler. Muhammed bin Abdulvehhab Rahimehullah Tevhid isimli kitabnda nsanlarn kfre girmesinin ve dinlerini terketmesinin sebebi, salih kiiler hakknda ar gitmeleridir eklinde balk kullanm ve Sakn ilahlarnz brakmayn! Sakn Veddi, Suvay, Yes, Yek ve Nesri brakmayn, dediler 4 ayetini aklarken, Buharinin rivayet ettii bn-i Abbas hadisini aktarmtr. 5 etin mcahedelere girimek ve mbah eyleri kendine yasaklamak konularnda arlk ve zorluk, batl teviller ile sahibini, amelleri tmden brakmaya kadar gtrebilir. nk zorlatrmak, terke sebep olabilir. 6 Tasavvufularn durumu bundan ibarettir. Arlk, ia mezhebinin temeli olduu gibi mezhep banazlnn da temelidir. Arlklardan biri de eyhleri yceltmektir. 7 Onlar yceltmek, Allahu Teala ile birlikte onlara da ibadet etmeye kadar gtrebilir. Yatrlara ibadet etmek veya bu eyhlerin resimlerini asmak bunlardandr. Onlarn szlerini ve fiillerini eri delillerin nne almak da onlar yceltme hallerindendir. Mezhep banazlnn asl budur. 8 F- htilaf ve Tartmann Yasaklanmas: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kuran kalpleriniz ilgi duyduka okuyunuz. Onda ihtilafa ddnz zaman braknz. 9 Abdullah bin Amrdan rivayete gre sahabeden bir grup Kurandan bir ayet zerinde tarttlar ve sesleri ykseldi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yz kzarm olarak kzgn bir ekilde kt ve zerlerine toprak atarak yle dedi: Yava olunuz, sizden nceki topluluklar bu yzden helak oldular, peygamberlerine kar kmalar ve kitaplar tartma kayna yapmalar sebebi ile helak oldular. Kuran birbirini yalanlayarak inmedi, aksine birbirini
1 2
bn-i Huzeyme ve bn-i Hibban sahih olduunu sylemilerdir. Fethul-Mecid, 228, Ensarus-Snne basks 3 4 Nisa/171 4 71 Nuh/23 5 Bkz. Fethul-Mecid, 218, asetul-Lehfan, 1/208 6 atbi, el-tisam 1/214 7 atbi, el-tisam, 1/258 8 Bilgi iin bkz. Fethul-Bari, 13/175 9 Fethul-Bari, 13/235

tasdik eder. Ondan bildiklerinizle amel edin, bilmediklerinizi ise bilenlere sorun. 1 Tartma, genellikle taraflarlardan birinin veya ikisinin bilgisizlii ve birbirlerine kar hakszlk yapmas sebebiyle kar. Allahu Teala yle buyurur: Kitap verilenler, ancak kendilerine ilim geldikten sonra, birbirlerine hakszlk ederek ayrla dtler. 2 Heva, kskanlk, kibir ve buna bal olarak gelien inatlama hakszlktr. Halbuki vacip olan, ihtilaf konusu olan eyi Kitap ve Snnete dndrmektir. G- Ehl-i Kitapa ve Mriklere Benzemenin ve Onlardan Hkm Almann Yasaklanmas: Bu konuda yasaklayc ve sakndrc birok nass vardr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Eer kafirlere itaat edecek olursanz, sizi topuklarnz stnde gerisin geriye dndrrler de ziyan edenlerin haline dersiniz. 3 Dinlerine tabi olmadka, senden ne Yahudiler, ne de Hristiyanlar asla raz olmazlar. 4 Ey iman edenler! Sizin dnzdakileri dost edinmeyin. Size fesad karmakta kusur etmezler. Sizin skntya dmenizi isterler. 5 lerinden pek az mstesna olmak zere, onlardan daima bir hainlik sezer durursun. 6 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Sizden ncekilerin yollarn kar kar ve adm adm izleyeceksiniz; onlar bir keler deliine girseler siz de gireceksiniz. Bunun zerine orada bulunanlar yle dedi: Ey Allahn Rasul, Yahudiler ve Hristiyanlar m kastediyorsunuz? Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Baka kim olabilir ki? dedi. 7 Bu, onlara tabi olmaktan sakndrma niteliindedir. Nitekim baka bir hadiste de Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim onlara benzerse, onlardan olur. 8 Buhari, bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma yle rivayet eder: Ey Mslmanlar! Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem indirilen Kitap, Allah'n en yeni Kitap ve iine hibir ey karmam olduu halde ve yine onu okuyup durduunuz halde, nasl olur da Ehl-i Kitap'a (er'i) birey sormaktasnz? Halbuki Allahu Teala, Ehl-i Kitap'n Allah'n kitabn deitirip elleriyle yeni bir kitap yazdklarn, sonra da az bir menfaat satn almak iin: "Bu,
1 Ahmed ve Baavi rivayet etmitir. El-Bani erhul-Akidetit-Tahaviyyede sahih olduunu sylemitir. 2 3 Al-i mran/19 3 3 Al-i mran/149 4 2 Bakara/120 5 3 Al-i mran/118 6 5 Maide/13 7 Mttefekun Aleyhi 8 Ahmed ve Ebu Davud rivayet etmi ve el-Bani sahih olduunu sylemitir.
356
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allah katndandr" dediklerini haber vermektedir. Bilesiniz, size gelen ilim, onlara soru sormanz men etmektedir. Hayr! Vallahi onlardan bir kiinin bile size inen Kitaptan sizlere bir ey sorduunu grmyoruz. 1 Btn bunlara ramen mmet Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yasaklad bu eylerin tamamna dmtr. Allahu Teala Allahn emri biilmi bir kaderdir 2 buyurur. Bu mmetin, Ehl-i Kitap takip ettii iler konusunda unlar misal olarak sayabiliriz: Hulul (yaratann, yaratlan suretinde bulunabilmesi) akidesi, salih kiilere sayg hakknda arya gitmek, kabirlere tapmak, kabirler zerine mescid ina etmek, ihtilaf ve blnmeler, hakk gizlemek ve batlla kartrmak, rahipleri ve hahamlar rabler edinmek, demokraside olduu gibi insanlarn birbirini ilahlatrmalar, dinin siyasetten ayrlmas, kfr olan anayasa ve kanunlara uymak 3 , Arap milliyetilii gibi cahiliyye asabiyetini savunmak, mal veya hreti olan birisi hrszlk yapt zaman ceza uygulamayp zavall biri ald zaman cezalandrmak, eitim ve retim sistemlerinde kfr menhecinin Mslmanlara aktarlmas, sanat, tiyatro, elence ve sinema gibi bozgunculuk aralarnda onlar taklit etmek, bayramlarna katlmak, onlar gibi miladi tarihi kullanmak, onlar gibi sakal tra etmek, tasavvufularn yapt gibi mzik eliinde ibadet etmek, 4 yer yznn her tarafna yaylm halde olan faiz ile al veri yapmak ve faizi almak. Gnmzde ne yazk ki Mslmanlar dinlerini bat niversitelerinde Yahudi ve Hristiyanlardan renmektedir. Mesela Msrda Ezheri bozan ve gelitirilmesi adna kendi kanununu uygulayan Dr. Muhammed el-Behiy, doktorasn Almanyadan almtr. Mahmud eltutun ardndan gelen rektrlerin ou, Fransann Sorbon niversitesi gibi Hristiyanlarn niversitelerinde akademik kariyerlerini elde etmilerdir. Mslmanlarn dalalette olan kitap ehlini ve mrikleri izlemeleri, nbvvetin alametlerindendir. nk bu izleme, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirdii ekilde kar kar ve adm adm olmutur. bn-i Teymiyenin Rahimehullah ktidaus-Sratil-Mustakim isimli kitabnda, bnul-Cevzinin Telbisu blis isimli kitabnda ve Hammud etTuveycirinin el-zah vet-Tebeyyun lima Vaka Fihil-Ekserun min Mabehetil-Mrikin isimli kitabnda bunun ayrntlar bulunmaktadr. Sanayi ve bayndrlk gibi insanlarn ortak bir takm bilgilerinin olduu ilerde, Mslmann kafirden renmesinin caiz olduu aktr. Ancak bu tr ortak ilimlerde bile, Mslmann dinini korumas ve zarar gelmeyeceinden emin olmas gerekir. Aslnda bu tr ilimlerin tahsilini, dier farz- kifayeler
1 2
Hadis no: 7363, bilgi iin bkz. Fethul-Bari, 13/300, 333 33 Ahzab/38 3 Beeri kanunlar ve sosyalizm, komnizm gibi kfr sistemlerini benimsemek en byk kfrdr. 4 bnul-Cevzi, Telbisu blis, 319

gibi Mslmanlardan bir grubun yerine getirmesi gerekir ki Mslmanlar kafirlere muhta kalmasnlar. imdiye kadar belirttiimiz hak ve batln yolu hakkndaki yedi esas, Mslmann hakk bilmesi, ona uymas, sapklk yolundan saknp oradan yryenleri dman olarak alglamas iindir. bnul-Kayyim Rahimehullah bu konuda yle der: Allahu Teala yle buyurur: Biz ayetleri byle aklarz. Bir de sulularn yolu belli olsun diye byle yaparz. 1 Her kim de, kendisine doru yol apak belli olduktan sonra, Rasule kar gelir ve mminlerin yolundan bakasna giderse, biz de onu dnd yolda brakr, cehenneme atarz. O, ne kt bir dn yeridir. 2 Allahu Teala, Kuranda mminlerin yolunu ve gnahkarlarn yolunu ayrntl olarak gstermi, her iki yoldan gidenlerin akibetlerini ayrntlaryla aklam, her iki kesimin amellerini ve dostlarn, mminlerin yolundan gidenlere baar verdiini, gnahkarlarn yolundan gidenlere ise rezalet ve hsran verdiini, mminlere baar vermesinin sebeplerini ve gnahkarlara rezalet vermesinin sebeplerini detaylaryla aklamtr. Kitabnda her iki konuyu da net ortaya koymu ve bu aklamann amacn da belirtmitir. Allahu Tealay, Kitabn ve dinini bilenler, mminlerin yolunu ayrntl olarak bildikleri gibi, gnahkarlarn yolunu da ayrntl olarak bilirler. Onlar iin her iki yol apak belli olmutur. Bunlar insanlarn en bilginleri, en samimileri ve onlar iin en yararllardr. Onlar rehber ve hidayet ncleridir. Ashap kyamet gnne kadar gelecek insanlara bu ekilde stn olmutur. Onlar dalalet, kfr, irk ve helake gtren yolda yetitiler ve bu yollar detaylaryla tandlar. Sonra Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldi ve onlar o dalalet, karanlklar ve irk yollarndan hidayet ve srat- mstakim yoluna kard. Koyu karanlktan apaydnla, irkten Tevhide, cehaletten ilme, sapklktan hidayete ktlar. Elde ettiklerinin bykln anladlar, ona kar sevgi ve evkleri artt. Kurtulduklar irk ve kfre kar nefretleri de byd. Tevhid, slam ve imana olan sevgileri insanlarn tmnden fazla olduu gibi, ztt olan eylere nefret ve dmanlklar da o kadar bykt. Her iki yolu ayrntl olarak biliyorlard. Sahabeden sonra gelenlerin ise bir ksm slamda yetiti ama onun zddn ayrntlaryla bilemedi. Onun iin mminlerin yolu ile gnahkarlarn yolu yer yer birbirine kart. nk iki yoldan biri veya her ikisi bilinmedii zaman karma meydana gelir. mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu yle der: slamda yetiip cahiliyye bilinmedii taktirde slamn dmleri birer birer zlr. Bu, merin Radyallahu Anhu ilminin bykln gsterir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdiklerine aykr olan her eyin cahiliyye olduu bilinmedii zaman, slam ile kartrma ihtimali byk olur.
1 2
6 Enam/55 4 Nisa/115
358
EL-UMDE F DADL-UDDE
Cahiliyye, cehaletten gelir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdiklerine aykr olan her ey cahiliyyedir. Gnahkarlarn yolunu bilmeyen ve detaylaryla anlamayanlar, baz eylerin mminlerin yolundan olduunu dnebilirler. Nitekim bu mmette ilim, itikat ve amel olarak gnahkarlarn yolundan olan bir sr eyler meydana gelmi, bunlarn farknda olmayanlar, onlar mminlerin yoluna sokmu, ona arm, muhalefet edenleri tekfir etmi, Allah ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem haram kldklarn kendisi helal klmtr. Cehmiyye, Kaderiyye, Hariciler, Rafziler ve bunlara benzeyen frka mensuplarnn yaptklar bu kabildendir. Allahu Teala, uzak durmak ve saknmak iin dmanlarnn yolunu bilmemizi istedii gibi, sevmek ve izlemek iin evliyalarnn yolunu da bilmemizi ister. Bu bilgide o kadar yarar ve esrar vardr ki onlar ancak Allahu Teala bilir. 1
bnul-Kayyim, el-Fevaid, 108-111, zet olarak
8- EMR- BL-MARUF VE NEHY ANL-MNKER

Ehl-i Snnet vel-Cemaatin metodunun ana hatlar olarak belirteceim prensiplerin sonuncusu budur. Bu saylan prensiplerin tamam Kitap ve Snnete sarlmann ilkeleridir. Emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker dier prensipleri koruyan ve ncelikle onlar aibelerin karmasndan muhafaza eden bir kalkan mesabesindedir. Bylece prensipler, abes ve halelden korunmu olarak kalr. Bu nedenle Allahu Teala, bu iki prensibi dini koruma ile beraber zikrederek yle buyurur: ..yilii emredenler, ktl yasak edenler ve Allahn hududunu muhafaza eyleyenler (yok mu?) Sen (byle olan) mminlere (cenneti) mjdele. 1 nk bu ikisi birbirine bal olan eylerdir. yi olan emretmek ve kt olandan sakndrmak vaciptir. Allahu Teala yle buyurur: Sizden hayra aran, iyi olan emreden ve kt olandan sakndran bir mmet olsun, kutulua erenler ite onlardr. 2 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Sizden kim bir ktlk grrse eliyle deitirsin, ona gc yetmezse dili ile deitirsin, ona da gc yetmez ise kalbi ile buzetsin. Bu ise imann en alt derecesidir. 3 Bu hadisin aklamasnda Nevevi Rahimehullah yle der: Deitirsin sz, mmetin icmas ile vaciplik ifade eden bir emirdir. yi olan emretmek ve kt olandan sakndrmak konusunda Kitap, snnet ve mmetin icmas mutabktr. Bu, ayn zamanda dinin z olan nasihattr. Nevevi Rahimehullah hadisin hkm ve vaciplii konusunda da yle der: yi olan emretmek ve kt olandan sakndrmak farz- kifayedir. Baz kiiler yerine getirirlerse, dierlerinin zerinden der. Ancak bunu kimse yapmazsa, zrsz ve korkusuz olduu halde yapmayan her kii gnahkar olur. Bu, baz hallerde farz- ayn konumunda da olabilir. Mesela bir yerde sadece bir kii hkm biliyorsa veya ktl dzeltmeye sadece kendisi g yetirebiliyorsa ya da olu, kz, ei gibi aile fertlerinin kt bir i yaptn grmse, bu durumlarda kii zerine bu emir farz- ayn olur. Alimler, bu ii yerine getirmeyi, yarar salamayaca dncesiyle ihmal etmenin, kiiyi sorumluluktan kurtarmayacan sylemektedirler. nk hatrlatmak mminlere yarar salar. Kiiye vacip olan, kabul ettirebilmek deil, emretmek ve yasaklamaktr. Nevevi Rahimehullah emreden ve nehyeden kiilerin velayet konumunda bulunmasnn art olmadn belirterek yle der: Alimler, bu gre1 2
9 Tevbe/112 3 Al-i mran/104 3 Mslim
360
EL-UMDE F DADL-UDDE
vin velayet sahibi kiilere mahsus olmadn, bunu bireylerin de yerine getirmelerinin caiz olduunu sylerler. mamul-Harameyn bunun delilinin Mslmanlarn icmas olduunu belirtir. nk birinci ve ikinci kuaklarda insanlar valilere emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker yaparlard. Mslmanlar onlarn bu uygulamalarn onaylarlard. Ayrca velayet konumunda olmad gerekesiyle bu grevi terkedenleri de knarlard. Allahu Teala en dorusunu bilir. yi olan emreden kiinin adalet sahibi olmas gerektii konusunda da yle der: Alimler, iyi olan emreden ve kt olandan sakndran kiinin Allahu Tealann btn emirlerini yerine getiren ve btn yasaklarndan saknan bir kii olmasnn art olmadn, aksine emrettiini kendisi yerine getirmiyor veya nehyettiini kendisi iliyor da olsa, iyilii emretmek ve ktlkten yasaklamak kii zerine vaciptir. Kii zerine iki ey gereklidir. Bu gereklerden ilki kiinin kendi nefsine iyilii emretmesi ve ktlkten sakndrmasdr. Bununla beraber ikinci gerek ise, kendinden bakalarna da iyilii emredip onlar ktlklerden sakndrmasdr. Bunlardan birini terkediyor olmas, ikincisi iin de terketmesini mbah hale getirmez. yi olan emreden kiinin alim olmas gerektii konusunda ise yle der: Kiinin emrettii ve yasaklad konu hakknda alim olmas meselesinde ise iki durum vardr. Eer ki iyilii emir ve ktlkten yasaklama namaz ve oru gibi ak olan vacipler veya zina ve iki gibi ak olan haramlar hakknda ise tm Mslmanlar bu konuda bilgi sahibidir. Ancak zerinde emir veya nehyin yaplaca konu, dinin ince konularndan ve itihad alanna giren meselelerden ise, bu durumda konu ile alimler ilgilenir. Alimler, ktl konusunda zerinde icma edilen eylere kar karlar, ama zerinde ihtilaf olan eylere kar kmazlar. Ancak nasihat kabilinden ihtilafl eyleri ilememesi sylenirse, gzel olur. Nevevinin ihtilafl olan eylere kar kmazlar sz, mutlak olarak anlalmamaldr. nk ihtilaf iki trldr. Bunlardan ilki eit ihtilafdr. Bu ise ihtilaf edilen konunun her iki grnn de hak ve meru olmasna ramen, bir grn dierinden daha faziletli ve tercih asndan kuvvetli veya Kuran okuma ekilleri, hacda ihram giyinme ekilleri gibi birbirine eit olmas demektir. Her iki gr, fazilette eit ise, ikisine de kar klmaz. Ama fazilette farkl ise, en faziletli olann ilenmesi tavsiye edilir. kinci tr ihtilaf ise, ztlk ihtilafdr. Bu ise iki eyden birinin hak, dierinin batl olmasdr. Batl olana kar kmak vaciptir. 1 Mslmanlar iyi olan emretmeye ve kt olandan sakndmaya tevik etme konusunda da Nevevi Rahimehullah yle der: Bilinmelidir ki bu konu teden beri gzard edilmi ve zamanmzda, ondan ancak baz ekiller
1
Bkz. erhul-Akidetit-Tahaviyye, 514

kalmtr. Halbuki ok nemli bir konudur. Btn slam ona baldr ve slamn belkemiidir. Ktlk artarsa, azap, iyi veya kt olan her kii iin genel olur. nsanlar zalimin zulmne engel olmazlarsa, Allahu Teala hepsini cezalandrr. Allahu Teala yle buyurur: Onun iin, Peygamberin emrine aykr hareket edenler, balarna bir bela gelmesinden yahut kendilerine ackl bir azap isabet etmesinden saknsnlar. 1 Ahireti ve Allahu Tealann rzasn kazanmak isteyen kiilerin bu konuya nem vermesi gerekir. Bu ite iyi niyet tamak ve eletirenlerin eletirisine kulak asmamak gerekir. nk Allahu Tealann yannda bunun derecesi ok byktr. Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allah kendisine yardm edene yardm eder. 2 3 Emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker konusunda Nevevinin sylediklerinden bazlar bunlardr. Allahu Teala bu grevi yapmay iman ile nifak arasnda ayrc nitelik olarak kabul etmitir. Bunu gzden uzak tutmamak gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Mnafklarn erkekleri ve kadnlar, birbirlerindendir. Ktl emrederler, iyilii yasaklarlar. 4 Mminler ise bunun aksini yaparlar. Allahu Teala yle buyurur: Mmin erkekler ile mmin kadnlar birbirlerinin velisidir. yilii emrederler ve ktl yasaklarlar. 5 Kurtubi Rahimehullah yle der: Allahu Teala bu iki ayette, emr-i bilmaruf ve nehyi anil-mnkeri mminler ile mnafklar arasndaki fark olarak kabul etmitir. Bu da mminin bata gelen zelliklerinden birinin, marufu emretmek ve mnkeri yasaklamak, slama davet etmek ve onun yolunda cihad etmek olduunu gsterir. 6 Kitap ve Snnete sarlmann prensiplerinden biri olarak emri bilmaruf ve nehyi anil-mnker deiik ekillerde olmaktadr. yle ki: 1- Allah Yolunda Cihad Etmek: Allah ve Rasulne sava aan, slam ve Mslmanlar tehdit eden kafir ve mrtedlere kar savamak, slam korumann en byk yollarndandr. Allahu Teala yle buyurur: Eer Allahn insanlar birbirleriyle defetmesi olmasayd, yeryz mutlaka fesada urard. 7 Eer Allah, insanlarn bazsn bazs ile defetmeseydi, ilerinde Allahn ismi ok anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler oktan yklrd. 8 Cihad, bn-i
1 2
24 Nur/63 22 Hacc/40 3 Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 2/22-24 4 9 Tevbe/67 5 9 Tevbe/71 6 Tefsirul-Kurtubi, 4/47 7 2 Bakara/251 8 22 Hacc/40
362
EL-UMDE F DADL-UDDE
Teymiyenin 1 ve yukarda Kurtubinin Rahimehumellah belirttii gibi emri bilmaruf ve nehyi anil-mnker yntemlerinin banda gelir. 2- Cerh ve Tadil: Bu, Allahu Tealann Mslmanlara verdii bir ilim daldr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetini, dolaysyla da slamn tmn korumak iin Allah onlara bu ilmi retmitir. Cerh ve tadil kitaplarn yazanlarn tm kitaplarna Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u hadisi ile balarlar: Her kuaktan bu bilgiyi en adaletli olanlar tar. Onu, arlarn tahrif etmesinden, inkarclarn uydurmalarndan ve cahillerin tevillerinden korurlar. 2 bnu Ebi Hatim, cerh ve tadil kitabnda emir kipi ile Bu ilmi tasn... eklinde rivayet etmitir. 3 una dikkat ekmek istiyorum ki, bir dnem ihmal edilmi olsa da, bu ilmin nne kaplarn kapanmamas gerekir. nk her nesilde cahillerin, tevilcilerin ve inkarclarn bulunmas nedeniyle ona olan ihtiya bitmez. Bu nedenle yukardaki hadis her kuakta bu ilim ile uraan kiilerin izlenmesinin gerektiini belirtir. Her kuaktan.. ifadesi bunu bildirmektedir. phe ve sapklklarn yaylm olmas sebebiyle gnmzde bu ilme her zamankindan daha ok ihtiyacmz bulunmaktadr. 3- Bidat Ehline Kar kmak: atbi, el-tisam isimli kitabnda yle der: zel olarak veya genel olarak bidat ehline kar kmann hkm fkhta byk bir konudur. Bu mesele, dine kar ilenen cinayet, yeryznde fesat karma ve slamn yolundan sapma ile ilgilidir. Bu ii ileyenlere kar, karm veya ilemi olduklar bidatlerinin durumuna gre knayarak, cezalandrarak, uzaklatrarak, kovarak veya eletirerek onlara kar kmak ve tepki gstermek gerekir. Dine zararnn byk olup olmad, sahibinin bunu aka ileyip ilemedii, ona arp armad, tehir edip etmedii ve taraftarlarnn olup olmad, ilemesinin cehaletinden kaynaklanp kaynaklanmad gibi durumlar, gsterilecek tepkiye etki eden sebeplerdir. Bu ekillerin her biri ile ilgili olarak aynen hrszlk, adam ldrme, zina iftiras, yaralamak, iki imek gibi sularda olduu gibi zel itihadi hkmler vardr. phesiz mmetin mtehidleri bidat derecelerine gre ele almlar ve bazlar hakknda nasslarda bulunan hkmlere bakarak hkmler vermilerdir. Mesela Haricilerin ldrlmeleri ve mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu Subay el-Iraki hakknda syledikleri gibi. Alimlerin bu konu ile ilgili sylediklerini topladmzda, bidat ehli ile mcadelede u yollar ortaya kmaktadr:
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/126 bn-i Hanbel sahih olduunu syler. Haber kipinde de olsa, hadis emir ifade etmektedir. 3 Cerh ve Tadil, 2/17, Haydarabad, hicri 1371 basks

a- rad, retim ve delil gstermek: Abdullah bin Abbasn Radyallahu Anhuma Haricilere gidip onlarla tartmas, onlara kar delil gstermesi ve bunun neticesi olarak da onlardan bin yahut bin kiinin bidatlerinden vazgemeleri bunun misalidir. b- Bidate bulam ve bunun propagandasn yapanlar ile ilikileri kesmek, onlarla konumamak ve selam vermemek: Seleften birok kii byle yapmtr. mer bnul-Hattabn Subay el-Iraki olay bu yntem iin bir misaldir. c- Bidat ehlini srgne gndermek: mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu Subay srgne gndermesi gibi. Hapsetmek de srgne gndermenin bir eitidir. d- Hapsetmek: ldrlmeden nce Hallacn yllarca hapsedilmesi bunun misalidir. e- Halkn onlardan uzak durmalarn salamak ve bakalarnn onlara aldanmasna engel olmak amac ile, onlarn durumlarn ve iledikleri bidatlarn alenen anlatmak: Seleften bir oklar, bidat ile mcadelede bu yntemi kullanmlardr. f- Mslmanlara dmanlk yapp onlarla arpmaya girmeleri halinde onlara kar savamak: Ali bin Ebi Talibin Radyallahu Anhu Hariciler ile savamas bunun misalidir. g- Bidatn tehir eden ve propagandasn yapan kiilerin, kendilerine istitabe 1 uygulanmasna ramen tevbe etmemeleri durumunda ldrlmeleri. Ama kfr olan bidatn gizleyenler veya bu yaptklarndan gizli de olsa dnmeyenler istitabe uygulanmadan ldrlrler. nk bu nifak ve zndklk halidir. h- Hakknda, kfr delil ile sabit olan kiileri tekfir etmek: bahiyye inanc, Batniyye frkasnn hulul (yaratann, yaratlan suretinde bulunabilmesi) akidesi gibi, iledikleri bidatlarnn aka kfr hkmnde olduu kiilerin ldrlmesi bunun misalidir. - Mslmanlardan birinin onlardan birine veya onlardan birinin Mslmanlardan birine varis olmamas, ldklerinde ykanmamas, namaznn klnmamas ve Mslman mezarlna defnedilmemesi gerekir: Ancak bidatn gizleyen ayrdr. nk gizleyen kii hakkda, zahire gre hkm verilir ve miras konusunda miraslar onu herkesten daha iyi bilirler. i- Onlar ile nikah akdinde bulunmamak: Bu da ilikiyi kesmek ve boykot etmek kabilindendir.
1
stitabe: Hakknda kfr sz veya ameli iledii belli olan kiinin, g yetirilebilir olmas durumunda, tekfir edilmeden nce kendisine yapt hakknda hccet ikame etmek ve tevbeye davet etmektir.
364
EL-UMDE F DADL-UDDE
j- Onlar genel olarak kendisine gvenilmeyecek kiiler olarak nitelemek, ahidliklerini ve yaptklar rivayetleri kabul etmemek. Onlara vali, imam, hatip ve hakimlik gibi grevler vermemek. k- Hastalarn ziyaret etmemek ve cenazelerine gitmemek: Bu da cezalandrmak ve alkoymak kabilindendir. l- mer bnul-Hattabn Subaya dayak attrd gibi dayak atmak: mam Malikin, Kurann mahluk olduunu syleyenler hakknda yi bir dayak atlr ve lnceye kadar hapsedilir dedii rivayet olunmutur. Badat tarihini anlatan kitaplarn birinde afiinin yle dedii aktarlr: Kelamclar hakknda hkmm, sopa vurmak, develer zerinde kabileler arasnda tehir etmek ve Bu, Kitap ve Snneti terkederek bidat ehlinden olanlarn cezasdr diye ilan etmektir. 1 atbinin tevbe ettirilmeden zndklarn ldrlmesiyle ilgili syledikleri hakknda ihtilaf vardr. Bu konular iin fkh kitaplarndaki, mrted ile ilgili hkmlere baklabilir. Ayrca bidat ehlinin durumu ile ilgili syledikleri de iledikleri bidatn trne gre deiir. Bidatnn, bu bidat ak ileyip ilemedii, bu bidat konusunda kendisinin daveti mi yoksa taklit eden mi olduu, bir g arkasna snp snmad gibi durumlara baklr. Bidata ve ehline kar kan asndan ise iki durum sz konusudur. Bunlardan birincisi, bidat ehline kar kmaya g yetip yetmemesi, ikincisi ise kar klmas durumunda elde edilecek maslahat veya gelebilecek mefsedet hesabnn yaplmas. ki zarar ile kar karya kalndnda hafif olan tercih etmek, bylece byk zarar kk zarar ile nlemek gerekir. bn-i Teymiye Rahimehullah bu meseleyi ayrntl olarak aklamtr. 2 slam devletinin bulunmad dnemlerde, en azndan bidatlara nasihat etmek, onlar bidatlar ile babaa brakp ilikileri kesmek, ktlklerini tehir etmek ve halk onlardan sakndrmak gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Allah'a ve ahiret gnne iman eden bir toplumun, babalar, oullar, kardeleri yahut akrabalar da olsa, Allaha ve Rasulne dman olanlarla dostluk ettiini gremezsin. te onlarn kalbine Allah iman yazm ve katndan bir ruh ile onlar desteklemitir. Onlar ilerinden rmaklar akan cennetlere sokacak, orada ebedi kalacaklardr. Allah onlardan raz olmu, onlar da Allahtan raz olmulardr. te onlar, Allahn tarafnda olanlardr. yi bilin ki kurtulua erecekler de sadece Allahn tarafnda olanlardr. 3
1 2
atbi, el-tisam, 1/174-177 Bkz. Mecmuul-Fetava, 28/203-218 3 58 Mcadele/22

Bidatlarn ktlenmesi, onlarla ilikilerin kesilmesi, onlardan saknlmas ve sakndrlmas ile ilgili seleften bir ok rivayet bulunmaktadr. 1 phesiz emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker konusu, burada zerinde durduumuz ve aktardklarmzdan ok daha geni bir meseledir. Biz, burada sadece Kitap ve Snnete sarlmak ile ilgili olan ksm ile yetindik. Dini tehdit eden fesat ya mmetin dndan gelmektedir ki buna cihad ile kar konur veya mmetin iinden, yani bu dine mensup olanlardan gelmektedir ki bu da cerh ve tadil ve bidatlara kar her trl mcadeleyi uygulamak ile nlenir. Bunu yerine getirmek vaciptir. Allahu Teala yle buyurur: Eer Allahn insanlar birbirleriyle defetmesi olmasayd, yeryz mutlaka fesada urard. 2 Sonu olarak, Kitap ve Snnete sarlmak olan Ehl-i Snnet velCemaatin menheci, benim tasnifime gre, birbirine bal u sekiz esasa dayanr: 1- Risaletin Genel ve eriatn Kyamet Gnne Kadar Kalc Oluu: Allahu Teala yle buyurur: Kim slamdan baka bir din ararsa, bilsin ki kendisinden (byle bir din) asla kabul edilmeyecek ve o, ahirette ziyan edenlerden olacaktr. 3 2- slamn Tam ve Mkemmel Oluu, Kendisinden Baka Hibir Eklemeye Veya Birlemeye htiyacnn Olmamas: Allahu Teala yle buyurur: Bugn sizin iin dininizi kemale erdirdim; ve zerinizdeki nimetimi tamamladm. Size din olarak slama raz oldum. 4 3- slamdaki Hkm Aratrlmadan nce Hibir Mslmann Herhangi Bir Konuda Kendi Gr le Hkm Vermemesi: Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allahn ve peygamberin huzurunda ne gemeyin. Allahtan korkun. nk Allah her eyi iitendir, her eyi bilendir. 5 Akl naklin, yani eri nasslarn nne almak, eri herhangi bir delili ondan daha kuvvetli baka eri bir delile tercih etmek caiz deildir. Ayrca eran muteber olmayan delillere iltifat etmek de doru deildir. 4- Herhangi Bir Konuda slamn Hkm Biliniyorsa, Ona Uymak ve O Hkme Tam Teslimiyet Gstermek, Bunun Dnda Baka Bir Yol Aramamak: Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasul bir eye hkmettii zaman, iman etmi olan erkek ve kadna artk ilerinde baka yolu semek yaramaz. Allah'a ve Rasule ba kaldran phesiz apak bir ekilde sapm
1 Bkz. Lalekai, erhu tikadi Ehlis-Snne, 1/129-141; curri, e-eria, 54-67; bnul-Cevzi, Telbisu blis, 15-22; atbi, el-tisam, 1/130 2 2 Bakara/251 3 3 Al-i mran/85 4 5 Maide/3 5 49 Hucurat/1
366
EL-UMDE F DADL-UDDE
olur. 1 Hayr, Rabbine yemin olsun, aralarnda kan anlamazlklarda seni hakem yapmadka, verdiin hkme kar ilerinde hibir sknt duymayarak tam teslimiyet gstermedike iman etmi olmazlar. 2 5- Hakknda htilaf Olan Konular Kitap ve Snnete Dndrmek: Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin. Eer bir eyde anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibaryla en gzeldir. 3 slam, insanlarn syledikleri zerine hakemdir ve o szlerin, hak yahut batl olduu konusunda slam karar verir. 6- Sz, Fiil Veya Hkm Olarak slama Aykr Olan Her eyi Reddetmek: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim dinimize uymayan bir amel ilerse, o kendisinden reddedilir. 4 7- Dinde Bidat ve Uydurma eyler karmann nne Gemek. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Dinde yeni karlan eylerden saknn buyurur. 8- zellikle Kitap ve Snnete Sarlma Emri le Alakal Olarak, Emri Bil-Maruf ve Nehyi Anil-Mnker Grevini Yerine Getirmek: Bu cerh ve tadil ile, bidat ehline kar kmakla ve Allah yolunda cihad emrini yerine getirmek ile yaplr. Bu sekiz esasn teferruatna inildiinde gerek akide, gerek ahkam ve gerekse hem akide ve hem de ahkam ile alakal ilave bir takm meseleler bulunmaktadr. Akide ile ilgili olan mesele; kiinin Ehl-i Snnet velCemaatin akidesine tabi olmasnn gerektiidir. Bu akide ise u kitaplardan tahsil edilebilir: bn-i Ebi Asmn el-Snne isimli eseri, Lalekainin erhu tikadi Ehl-is-Snne isimli eseri, bn-i Teymiyenin el-Akidetul-Vastyye isimli eseri ve bu eserin erhi, Hafz Hakeminin Mearicul-Kubul isimli eseri, Abdurrahman bin Hasann Fethul-Mecid erhu Kitabit-Tevhid isimli eseri. Bu konuda, gnmz yazarlarndan bazlar Eari ve dier mezheplerin grlerini Ehl-i Snnet olarak isimlendirerek kitaplarnda ele almaktadrlar. Bu nedenle Mslmanlarn bundan saknmalar ve dikkatli olmalar gerekir. Akideyi, bu tr kaynaklardan okumadan nce yukarda isimlerini verdiimiz selefin kaynaklarndan tahsil etmek gerekir. Bylece bu konudaki hak renilmi olunur. Bu bizim Mslmanlara tavsiyemizdir. Din nasihattr.
1 2
33 Ahzab/36 4 Nisa/65 3 4 Nisa/59 4 Mslim

Ahkam ile ilgili olarak ise, taklidin caiz olmakla beraber vacip olmad ve itihad konusu belirtilebilir. Bu iki konu ise, Allahn izni ile ileride gelecektir. Hem akide ve hem de ahkam ile ilgili olan ise, gerek akidede ve gerekse ahkam konularnda ahad haberin delil olarak alnmas gerektii meselesidir.
368
EL-UMDE F DADL-UDDE
AHAD HABER, AKDE VE AHKAMDA HCCETTR

Bu, Ehl-i Snnet vel-Cemaat yolunun nemli zelliklerinden ve Kitap ve Snnete sarlmann temellerinden biridir. El-Akidetut-Tahaviyye kitabnn arihi yle der: Ahad haberi, 1 mmet, amel ederek ve tasdik ederek kabul etmitir. Ahad haber mmetin cumhuruna gre kesin bilgi ifade eder ve mtevatirin iki eidinden biridir. mmetin selefi arasnda bu konuda ihtilaf yoktur. mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu Ameller ancak niyetlere gredir, Ebu Hureyrenin Radyallahu Anhu Kadn halas veya teyzesi ile birlikte nikahlanmaz ve yine Nesep ile haram olanlar, st ile de haram olur hadisleri ahad haberlerdendir. Yine Kuba Mescidine gelip kblenin Kabeye evrildiini bildiren ve sahabenin Radyallahu Anhum Kabeye yneldiini belirten haber de ahad hadislerdendir. Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendi dneminde, yeryzndeki krallara eliler gndererek onlar slama davet etmitir. O bu elileri birer birer gndermi ve bu eliler vastasyla, onlar gndermi olduu kiilere hccet ikame edilmitir. Kendilerine eli gnderilenler, bu elilerin bir kii olduklarn ve dolaysyla da haberlerinin kabul edilmeyeceini sylememilerdir. Allahu Teala yle buyurur: O (Allah), mrikler holanmasalar da (kendi) dinini btn dinlere stn klmak iin Rasuln hidayet ve hak din ile gnderendir. 2 Allahu Tealann, hccetinin geersiz hale gelmemesi iin kullarna kar onlar korumas kanlmazdr. 3 El-Bani yle der: Ahad hadis akide ve ahkamda hccettir. Ahad haber ile akide sabit olmaz diyenler, ayn zamanda eri ahkamn ahad haber ile sabit olduunu sylerler. Bylece akide ve ahkam arasnda ayrm yapm olurlar. Acaba Kitap ve Snnette byle bir ayrm var mdr? Binlerce kez hayr. Aksine ahad haber, umum ve mutlak olarak her ikisini kapsamakta ve ikisinde de ona uymay gerektirmektedir. nk Allahu Tealann Allah ve Rasul bir eye hkmettii zaman, iman etmi olan erkek ve kadna artk ilerinde baka yolu semek yaramaz. Allah'a ve Rasule ba kaldran phesiz apak bir ekilde sapm olur 4 ayetindeki i sz kesin olarak hepsini iermektedir. Ayn zamanda Allah Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem itaat etmeyi ve isyan etmemeyi emreder ve ona muhalefet etmekten sakndrr. Hkm vermek zere Allahu Tealaya ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem arldklar zaman iittik ve itaat ettik diyen mminleri vmesi de bunu gsterir. Btn bunlar akide ve ahkamda Rasule itaat etmenin ve
1 2
Ahad haber: Tek raviden rivayet olunan hadislerdir. 9 Tevbe/33 3 Mektebetul-slami basks, sayfa:399-400, 1403 hicri 4 33 Ahzab/36

uymann vacip olduuna delildir. Bir de peygamber size ne verdi ise onu aln 1 ayetinde Ma szc, umum ve genellik belirten lafzlardandr. Ahkamda ahad haber kabul edilir diyenlere delili soracak olursan, yukardaki ayeti ve konuyu uzatmamak iin belirtmediimiz baka ayetleri delil gsterirler. mam afii Rahimehullah, er-Risale isimli kitabnda bu konuyu ayrntl olarak aklamtr. steyen oraya bakabilir. Ayetlerin genel kapsamnda olduu halde, acaba akideyi bunun dnda tutmaya sevkeden nedir? Akideyi darda brakp sadece ahkamla ilgili olarak ayetleri tahsis etmek batldr. Bunun sonucu olarak sylenenler de batldr. 2 El-Bani yle devam eder: Ahad hadisi ahkamda kabul ederken akide konusunda kabul etmemek, salih selefin ve gnmzde Ehl-i Snnet Mslmanlarnn taklit ettii drt imamn tanmad ve slama yabanc bir felsefedir. 3 El-Bani, sylediklerinin delillerini gstermi ve muhalif olanlarn grlerini rtmtr. Kitab faydal olup her Mslmann okumasn tavsiye ederim. Bu konuda daha fazla bilgi iin Buharinin Sahihinde Ahbarul-Ahad babna 4 ve afiinin er-Risale 5 kitabna baklabilir. mmetin kabul ettii ahad haberler arasna Buhari ve Mslimin kitaplarndaki hadislerin ou girmektedir.
1 2
59 Har/7 El-Bani, el-Hadisu Huccetun fil-Akide vel-Ahkam, 51-52 3 El-Bani, el-Hadisu Huccetun fil-Akide vel-Ahkam, 54 4 Fethul-Bari, 13/231-244 5 369-470
370
EL-UMDE F DADL-UDDE
BR MEZHEB VEYA BR MTEHD TAKLD ETMEK CAZDR AMA VACP DELDR

Taklit ile ilgili hususlar yle sralayabiliriz: 1- Taklit, delilini bilmeden bakasnn sz ile amel etmektir. 2- Delilden anlamayan veya delile ulama imkan olmayan avamdan insanlar iin taklit caizdir. El-Bani yle der: bn-i Abdilber zetle yle der: Btn bunlar avamdan olmayanlar iindir. Avamn, herhangi bir durumda alimlerini taklit etmesi kanlmaz olur. nk delili bilmez, anlamad iin de bunun bilgisine ulaamaz. lim derece derecedir ve en stne ulamak iin en alttan balamak gerekir. Bu da avam halk ile delil arasnda engeldir. Avamn alimleri taklit etmesi ve Bilmiyorsanz, zikir ehline sorunuz ayetinde bunlarn kastedildii konusunda alimler arasnda ihtilaf yoktur. Bir mkile ile karlat zaman, avamn ve bilgisi olmayan veya dini nasl yaayacan bilmeyen insanlarn kble ehlinden olduuna inand alimlerden birinin sylediini taklit etmesi kanlmazdr. Avamn fetva vermesinin caiz olmadnda da alimler ittifak etmilerdir. nk helal ve haram olduunu sylemek iin manalar bilmemektedirler. Bununla beraber avam hakknda mutlak konumann ve mutlaka taklit etmesi gerektiini sylemenin abartl olduu grndeyim. nk taklidin, delili bilmeden bakasnn sz ile amel etmek olduunu hatrlarsak, avamdan zeki olan baz kiilerin, eline geen nasstaki hcceti anlamas mmkndr. nk bu tr nasslarda hccet aktr. Mesela, Teyemmm, bir kez elleri ve yz silmektir ifadesini avamdan hangi insan anlamaz ki? Bu nedenle, delili bilmek ve anlamaktan aciz olanlarn taklit etmeleri gerekir demek daha doru olur. nk Allahu Teala kimseye gcnn stnde bir ey yklemez. 1 3- Avam iin taklit caiz ise de, her meselede mutlaka belli bir mezhebi taklit etmesi gerekmez. nk hak, bir mezhep ile snrl deildir. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin. Eer bir eyde anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibaryla en gzeldir. 2 Ayet, Allahu Teala ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnda kimsenin yanlmaz olmadn belirtmektedir. Aksine Peygamber dnda herkesin sz alnabilir veya alnmayabilir. bnul-Kayyim Rahimehullah yle der:
1 2
El-Bani, el-Hadisu Huccetun Binefsihi, 85-86 4 Nisa/59

Avamn bilinen mezheplerden sadece birine balanmas zorunlu mudur, deil midir? Bu konuda iki gr vardr. Bir gre gre yalnz bir mezhebe balanmas gerekmez. Kesin doru olan budur. nk Allah ve Rasulnn vacip kld dnda vacip olmaz. Allah ve Rasul de mmetten sadece bir kiinin mezhebine balanmasn kimseye vacip klmamtr. nceki nesiller byle bir eyden beri olmutur ve byle bir eyi kimse sylememitir. Kald ki, avamdan insanlarn bir mezhebe balanmas da doru olmaz. nk avamn mezhebi yoktur. Zira mezhepli olmak, ancak belli bir ekilde gr ve delillendirme sahibi olup mezheplerden anlayanlar iin szkonusu olur. Belli bir kiinin btn grlerini almak ve bakalarnn grlerini terketmek anlamnda mmetten sadece birinin mezhebini almak hibir kimsenin zerine vacip deildir. Byle bir ey, mmette ortaya kan irkin bir bidattr. Allah ve Rasuln Sallallahu Aleyhi ve Sellem en iyi bilen ve mmet iinde derecesi ve kymeti en byk olan mmetin imamlarndan hibiri byle bir eyin zorunlu olduunu sylememitir. 1 bnul-Kayyim baka bir yerde ise yle der: Avamdan olan kiiler drt mezhep imamlarnn birinden veya baka alimlerden sorabilirler. Ne soran kiilerin ne de fetva veren mftnn drt mezhep imamndan biri ile bal kalmas gerekmedii gibi, alimin de kendi memleketinin veya dier memleketlerin birinde kendisi ile amel edilen belli bir hadise bal kalmas gerekmez. Sahih bir hadis bulduunda onunla amel etmesi gerekir. 2 4- bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Kim belirli bir imam taklit etmenin vacip olduunu sylerse, tevbe etmesi istenir, tevbe ederse ne l, etmezse ldrlr. Mutlaka bir imam taklit etmek gerekir, diyorsa, cahil ve sapm biri olur. 3 bn-i Teymiye Rahimehullah, Allah ve Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnda her sylediine uymann vacip olduu baka bir kimse yoktur demek istemektedir. nk deeri ve derecesi ne kadar byk olursa olsun, insanlardan kim bir kiiye byle bir zellik verirse, onu Allaha ve Rasulne denk tutmu olur. Bu ise kfrdr. Allahu Teala yle buyurur: Kafirler, rablerine bakalarn denk tutuyorlar. 4 Her konuda sadece belli bir imama uymann vacip olduunu kim sylerse, kafir olur. nk Allahu Tealan Eer bir eyde anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve
1 2
lamul-Muvakkin, 4/262 bnul-Kayyim, Age. 4/263 3 bn-i Teymiye, el-htiyaratul-Fkhiyye, 333 4 6 Enam/1
372
EL-UMDE F DADL-UDDE
Rasulne gtrn 1 hkmn reddetmi olur. Ayet, Allah ve Rasul dnda kimseyi belirtmemitir. El-Bani, genlere sesleniinde yle der: Bakalar bir yana, okumu mmin genlerin ouna bile kapal olan bir konuya dikkatinizi ekmek isterim. Seyyid Kutub ve Mevdudi Rahimehumellah gibi ada alimler, kitaplar ve abalar ile Mslmanlara, hakimiyetin sadece Allahn olduunu, yani kanun koyma hakknn sadece Allahu Tealaya ait olduunu ve bunda kimsenin ona ortak olmadn sylemilerdir. Bu da Kitap ve Snnet ile ilgili belirtilen nasslarn aka syledii bir eydir. Ancak burada szkonusu genlerden birok kii, hakimiyetin yalnz Allahu Tealaya ait olduu akidesine aykr olan, ona ortak koma fiilinin Mslman veya ayri mslim tarafndan ilenmesi arasnda farkn olmadn anlamyorlar. Allahtan baka hakimiyet ve teri hakkn kendisinde gren kiilerin Mslman veya kafir, alim veya cahil olmas arasnda bir fark yoktur. nk byle bir ey mmin genlerin iman ettii Hakimiyet Allahndr ilkesine aykr dmektedir. 2 5- Taklit eden kiinin, hakkn, taklit ettii mezhebinde olmadn tespit ettii anda hak olana dnmesi vacip olur. Allahu Teala yle buyurur: Aralarnda hkm vermek zere mminler Allaha ve Rasulne arldklar zaman sadece iittik ve itaat ettik demeleri gerekir. te kurtulua erenler onlardr. 3 Allah ve Rasul bir eye hkmettii zaman, iman etmi olan erkek ve kadna artk ilerinde baka yolu semek yaramaz. Allah'a ve Rasule ba kaldran phesiz apak bir ekilde sapm olur. 4 Allahu Teala her konuda kendisine ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem uymay vacip klmtr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dnda hibir kimse bu zellie sahip deildir. Alimin syledii, sabit olan delile aykr ise, reddedilir ve onunla amel etmediimiz gibi bakalarnn da onunla amel etmemesini syleriz. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Kim dinimizde, onda olmayan eyler uydurursa, uydurduu reddedilir. 5 mam afii Rahimehullah yle der: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetini rendikten sonra onu brakp baka bir kiinin sz ile amel etmek, hibir kimse iin helal deildir. 6 Bu ayn zamanda, mehur drt mezhep imamnn grdr. bn-i Abdilber, Camiu Beyanil-lmi isimli kitabnda bn-i Mesuddan Radyallahu Anhu yle dediini rivayet eder: Hibiriniz, iman ediyorsa iman
1 2
4 Nisa/59 El-Bani, el-Hadisu Huccetun Binefsihi, 96 3 24 Nur/51 4 33 Ahzab/36 5 Mttefekun Aleyhi 6 El-Fullani, kazu Himemi Ulil-Ebsar, 58

edecek ve kfrediyorsa kfredecek ekilde, dininde bakasn taklit etmesin. nk ktlkte rnek olmaz. ankiti Rahimehullah, Bunlar Kuran hi dnmezler mi, yoksa kalpleri zerinde kilitler mi var? 1 ayetinin tefsirinde taklid konusunda faydal bilgiler vermekte ve nerede caiz olduu, nerede kt olduunu belirtmektedir. 2 Burada sylediklerimizden maksat, yaayan veya lm belirli bir kiiye ya da belli bir mezhebe banazlk derecesinde balanmann ktln anlatmak ve byle bir eyden sakndrmaktr. nk Mslmann Kitap ve Snnetin, yani eri delilin dnda bir eye bu ekilde sarlmas doru olmaz. Hakl veya haksz olarak kiilere veya mezheplere banazlkla balanmak, kt cahiliyyenin zelliklerindendir. Allahu Teala yle buyurur: O (mrik)lere, Allahn indirdiine tabi olun denildii zaman, Hayr, biz atalarmz neyin zerinde bulduysak ona tabi oluruz derler. 3 Muhammed Hmidin Dinde anarinin nne gemek iin mezhep imamlarna balanmak gerekir isminde bir kitab vardr. 4 Yazar, kitabnda belirli bir mtehidi taklit etmenin vacip olduunu syleyerek 5 Bilmiyorsanz zikir ehline sorun ayetini delil gstermitir. Halbuki belirttiimiz gibi ayet, belirli bir alimi veya mezhebi taklit etmek gerektiini sylemiyor. Kitabnda batan sona kadar bu ayet dnda, syledikleri iin baka bir delil gstermemitir. Halbuki bnul-Kayyimin dedii gibi, belli bir mezhebi taklit etmeyi vacip klan ne Kitapta ve ne de snnette bir nass bulunmamaktadr. Bylece belirli bir alimi veya mezhebi taklit etmenin vacip olduunu gsteren bir delilin olmadn anlam olmaktayz.
47 Muhammed/24 Advaul-Beyan, 7/428 3 2 Bakara/170 4 Muhammed Hmid, Lzumu ttibai Mezahibil-Eimmeti Hasmen lil-Favdad-Diniyye, Mektebetul-Menar, rdn 5 Age. 42
2
374
EL-UMDE F DADL-UDDE
THAD DEVAM EDER VE YERYZNDE HER ZAMAN ALLAHIN DELLLERN ORTAYA KOYACAKLAR BULUNUR
Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr. 1 Mslim, Sevbandan merfu olarak unu rivayet eder: mmetimden bir taife hak zere stn olmaya devam eder, onlara muhalif olanlar kendilerine zarar veremezler ve Allahn emri gelinceye kadar byle devam ederler. Taife, bir veya birden ok kii iin kullanlr. Hadis, yeryznn, hakk syleyen ve hcceti ikame edenlerden bo kalmayacan gstermektedir. Bu da Allahu Tealann kullarna bir rahmeti, saptan ve inad edenlere kar bir hccetidir. bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem mmetimden bir taife hak zere stn olmaya devam eder buyurur. Ali bin Ebi Talip de Radyallahu Anhu Allahn delil ve hccetlerinin geersiz hale gelmemesi iin, yeryz Onun hccetini ortaya koyan kiilerden bo kalmaz der. 2 Bilindii gibi nasslar snrldr ve olaylar srekli yenilenmektedir. Olaylarn bazsn selef aratrm, bazlarn ise aratrmamlardr. Bu nedenle ortaya kan olaylar hakknda hkm ortaya karacak aratrmaclarn olmas kanlmazdr. Deilse, insanlar cehalet iinde bocalar ve yeryznde Allahu Tealann hcceti kesilmi olur. Fethul-Mecid isimli kitabn yazar, yukarda aktardmz TaifetulMansura hadisini aklarken yle der: mam Ahmed, bu taife mevcut olduu srece itihadn da devam edeceine bu hadisi delil gstermitir. 3 Zaman iinde mtehidin olmayabileceini caiz gren cumhura aykr olarak, Hanbelilerin ve bakalarnn gr budur. Mtehidin bulunmayabileceini syleyen cumhurun delili, ilmin kabzedileceini belirten Abdullah bin Amrn u hadisidir: Allah size ilmi verdikten sonra ekip almaz, ama aranzdaki alimleri almasyla cahil kiiler kalr. Kendilerinden fetva sorulunca cahil grleriyle fetva verirler, hem saptrlar hem de saptrrlar. 4 Her zaman mtehidin bulunduunu syleyen Hanbelilerin gr (Allahu Teala en dorusunu bilir) daha kuvvetli ve msbet yndedir. ki
1 2
Mttefekun Aleyhi lamul-Muvakkin, 4/150 3 Age. 277 4 Buhari

hadisin aras yle birletirilebilir: Her nesilde ve dnemde salih alimler ncekinden az olur, ama szde alimler oalr. Ancak ncesinden az da olsa, her nesilde salam alimlerin olmas kanlmazdr. ki hadisin arasn bu ekilde bulmamz, Enesten Radyallahu Anhu rivayet edilen Kyametin alametlerinden biri, ilmin azalmas ve cehaletin yaylmasdr hadisi de desteklemektedir. 1 Yine ondan merfu olarak yle rivayet edilir: Rabbinize kavuuncaya kadar gelen hergn ncekini aratacaktr. ncekini aratacaktr ibaresinden maksat, hadisin erhinde yle belirtilir: Mutlak olarak sylenen bu sz mkil olmutur. nk baz zamanlar bir ncesinden daha iyi olabilir. Gerekten Haccac zamanndan ksa sre sonra ve az srm olmasna ramen, mer bin Abdulaziz dnemi bunun rneidir. Sonra bundan maksadn ne olduunu Abdullah bin Mesudun akladn grdm ki, onun grnn alnmas evladr. abi yolu ile Abdullah bin Mesudun yle dedii rivayet edilir: Gelen her sene bir ncekini aratr. Demiyorum ki, bir yl dierinden hayrldr ve bir emir dierinden hayrldr. Ancak btn mesele ilmin yok olmasdr. Sonra bir kavim kar ve ileri grlerine gre kyas ederek yaparlar, bylece slam yklr. Baka bir rivayette ise yle gemektedir: Bu ehirlerin azl veya okluu anlamnda deil, alimlerin yok olmas anlamndadr. Sonra iler hakknda reyleriyle fetva verenler kar, slam bozar ve ykarlar. 2 Alimlerin tmden yok olmas, ancak mminlerin yeryznde canlarn alacak olan rzgarn esmesi zamannda olur ki, bu da sann Aleyhisselam inii ve lmnden sonradr. O zaman insanlarn ktleri kalr ve kyamet onlar zerine kopar. Rzgarn esmesi, Taifetul-Mansuraya destektir. Abdullah bin Amr ve Ukbe bin Amir arasnda geen konumadan Mslim bunu rivayet etmitir. 3 Her iki hadisin birletirilmesi konusunda Muhammed bin brahim el-Vezir el-Yemeninin er-Ravdul-Basim 4 isimli kitabna da baklabilir. lmin kabzedilmesi ve Taifetul-Mansura hadislerinin uzlatrlmas ile ilgili bir mesele daha vadr. Bu mesele, Taifetul-Mansura hadisinde sz edilen salam ve gvenilir alimlerin, ilmin kabzedileceini belirten hadiste sz edilen ve hevalarndan fetva vererek insanlar saptran szde alim sapklklarna kar, daima mcadele etmelerinin vacip olduudur. Bu ayn zamanda Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u szlerinden de anlalmaktadr: Bu ilmi her nesilde adaletli olanlar tar, onu arlarn tahriflerinden, iptal edenlerin uydurmalarndan ve cahillerin tevillerinden korurlar.
1 2
Buhari Fethul-Bari,13/21 3 Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 13/67-68 4 1/38, Darul-Marife, basm 1399 hicri
376
EL-UMDE F DADL-UDDE
Muhammed Hmid, yukarda sz edilen kitabnda itihadn nlenmesi gerektiini syleyerek yle der: Bildiimiz ve amel ettiimize gre, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hicretinin zerinden drtyz yl getikten sonra ahkamda mutlak itihadn yasak olduunu fakihlerimiz kararlatrmlardr. 1 Yazar, burada bn-i Abidinin Haiyesinde sylediine iaret etmektedir. 2 phe yok ki bu sylenenler ve zellikle belirli bir tarihin belirtilmesi, Kitap, snnet ve icmadan hibir delile dayanmamaktadr. Aksine hem Taifetul-Mansura ve hem de dini tecdid etme hadislerine aykrdr. Yazar yine yle der: Zamanmzda mutlak itihad ancak akl eksik, ilmi az ve dini zayf kiiler iddia edebilir. 3 yle devam eder: Ancak zamanmzda ortaya kan czi, ferdi ve tli meselelerde itihad etmeye engel yoktur. Ne var ki bunu da, sadece, gnmzde slam aleminde yer yer ortaya kan sayl baz kiiler yapabilir. Yoksa kendini alim sanan yahut basit kiilerin alim sand kiiler bunu yapamazlar. 4 Grld gibi Muhammed Hmidin, itihad tmden inkar etmeye gc yetmemitir. nk byle bir ey, itihad gerekli klan nasslar bulunduu iin eran caiz olmad gibi, yeni bulularla beraber olaylar srekli yenilendii iin aklen de caiz deildir. Zira ortaya kan olaylar hakknda ve meydana gelen fkhi ihtilaflar zmek iin insanlara fetva verecek mtehidin bulunmas kanlmazdr.
1 2
Age. 9 Reddul-Muhtar, 1/55 3 Age. 11-12 4 Age. 12
SONU
Kitap ve Snnete sarlma konusunu bu kitabmzda ele almaktan maksadmz, Mslmanlarn, cihad bayran kaldran ve buna bir de slami sfatn ekleyen herkese, akide ve metodunu belirttiim Ehl-i Snnet velCemaatin menhecine uygunluunu aratrmadan aldanmamas gerektiini belirtmektir. Delile aykr olan her ey reddedilir. Delil ve menhec doru ise, bu kiilerin sz ve davranlarnn birbirine uyup uymadna baklr. Bu ise Allah ve Rasulne tam ballk ve teslimiyet esasdr. Sz ve davranlar birbirine uyuyorsa, sahibinin doru olduunu kabul ederiz. Ama birbirine uymuyorsa, Allahn dini ile oynayan, gzel szle insanlar kandrp sz amelini yalanlayan bir yalanc olduunu anlarz. nk bu kii sylediklerini yapmayan ve Allahn nefret ettii kiilerdendir. Allahu Teala yle buyurur: (Bunlar) Allah ve iman edenleri aldatmaya alrlar. Oysa sadece kendilerini aldatrlar da farknda deillerdir. 1 Lalekai, Enes bin Malikin yle dediini rivayet eder: Hangi eyle oynarsan oyna, sakn dinin ile oynama. 2 Burada sylediklerimiz, yani menhecin doruluu ve amel ile szn birbirine uygunluu, ayn ekilde cihad ile ilgili sylediklerimiz iin de geerlidir. Tekrar vurgulayarak belirtiyorum ki, Ehl-i Snnet vel-Cemaatin menheci, Kitap ve Snnete sarlmaktr ve bu dini, en hayrl nesiller olan ilk nesillerin zerinde bulunduklar temelleri zerinde koruyacak tek yoldur. Gnmzde kfr olan birok terim ve yntem, slami klflarla maskelenerek nasslarla bozuk delillendirme ve yanl tevil yolu ve ikinci derecedeki deliller kullanlarak Mslmanlara kabul ettirilmek istenmektedir. rnek olarak, leri aralarnda ra iledir 3 ayetine binaen demokrasiyi, Yine sana hangi eyi nafaka olarak vereceklerini soruyorlar. De ki: htiyacnzdan geri kalann verin 4 ayetine binaen sosyalizmi ve yine Hikmet mminin yitik maldr. Nerede bulursa onu almaya bakasndan daha layktr szne binaen beeri kanunlar almakta bir sakncann olmadn iddia ederler. Ayrca Sizler dnya ilerinizi daha iyi bilirsiniz hadisine binaen faiz alp vermenin, laiklii kabul etmenin, din esasna gre insanlar ayrmamann ve nsanlar taran dileri gibidirler szne binaen de cizye almann caiz olmadn sylerler. Bu ise, sahili olmayan bir denizdir. Allahu Teala, O misal ile Allah birok kimseleri saptrr; bir oklarn da yola getirir. Ama onunla ancak fasklar saptrr 5 buyurarak bu gerei ne kadar gzel
1 2
2 Bakara/9 erhu tikadi Ehlis-Snne, 1/154 3 42 ra/38 4 2 Bakara/219 5 2 Bakara/26
378
EL-UMDE F DADL-UDDE
belirtmektedir. Nasslar anlamada l, sahabe ve onlardan sonra gelen salih selefin doru anlaydr. Bununla beraber sarf, nahiv ve belaat ile Arap dilinin ve fkh usulnn kurallardr. Ta ki szlerin anlamlar deitirilmesin.
(EK-2)
CHADIN ESASLARI
Kitap ve Snnete sarlmak bu dini, salam temelleri zerinde tutuyor ve kimi mensuplarnn oyunca olmasndan koruyorsa, cihad da onu ve Mslmanlar, ieriden ve dardan gelebilecek tehlike ve saldrlara kar korumaktadr. Allahu Teala bunu u ayette bildirmitir: And olsun ki biz, peygamberlerimizi belgelerle gnderdik. nsanlarn doru hareket etmeleri iin peygamberlere kitap ve l indirdik. Pek sert olan ve insanlara bir ok faydas bulunan demiri var ettik. Bu, Allah'n, dinine ve peygamberlerine grmeksizin yardm edenleri meydana karmas iindir. Dorusu Allah kuvvetlidir, gldr. 1 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Din, ancak kitap, mizan ve demir ile ayakta durur. Kitap yol gsterir, demir ise onu destekler. 2 eyhulslam Rahimehullah bu szn birden fazla yerde tekrarlar. Bu blmde, Allahn izni ile, slamn devam iin cihadn gerekliliini, nemini ve amacn belirten baz esaslar belirteceim. Bu esaslardan zellikle ilk bei, Allahu Tealann kaza ve kaderi ile ilgili olarak, Mslmanlarn akidelerinin bir paras durumundadr. Mslmann, kafirlere kar mcade-
1 2
57 Hadid/25 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/36
380
EL-UMDE F DADL-UDDE
lenin esasn ve cihadn gayesini kavramas iin bu esaslar mutlaka bilmesi gerekir. Bu esaslara, cihad akidesinin temelleri de diyebiliriz. Mslman veya kafir olsun, her ordunun, urunda savaaca amalara ve izleyecei esaslara sahip olmas gerekir. Bu nedenle manevi ynlendirme, ad deiik de olsa her ordunun belli bal organlarndan biridir. Bu organn grevi, bu inanc askerlerin ruhlarna yerletirmektir. Nitekim inkarc ve laik ordular bile, kendilerine eytann kuruntularndan oluan bir akide belirlemilerdir. Allahu Teala yle buyurur: Grmedin mi, biz eytanlar o kafirler zerine musallat ettik. Onlar gnaha kkrttka kkrtyorlar. 1 eytan, kendi kavimlerinin dier kavimlerden stn olduu, ilke ve uygarlklarn insanlar arasnda yaymalar gerektii, topra ve milliyeti savunmalarnn gerektii gibi akide ve kkrtmalar ile bu kafir askerleri savaa srklemektedirler. Mmin veya kafir her ordunun sahip olduu bu akideler bir kalba dklmekte ve askerlere verilmektedir. Bu kalp ise, savaan askerin hakl olduuna ve dmann batl yolda olup kendisine kar savamas gerektiine inanmasdr. Hudeybiye gn mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle demitir: Biz hak, dmanmz ise batl zerinde deil midir? Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu sz zerine ona, Evet diyerek cevap vermitir. 2 Kafirler de kendilerinin hak zere olduuna inanrlar. Allahu Teala yle buyurur: Dediler ki: Bu ikisi ancak birer bycdr. Byleriyle sizi hem yurdunuzdan karmak ve hem de sizin en stn olan dininizi ortadan kaldrmak istiyorlar. 3 Mslmanlar olarak bizlerin, cihad ile ilgili olarak akidemiz udur: Allahu Teala insanlar yaratt ve peygamberleri araclyla eri olarak, kendisine ibadet etmelerini emretti. Kimileri iman etti, kimileri ise kfretti. Bylece insanlar mminler ve kafirler olarak blndler. Sonra Allahu Teala iki taraf da birbirine musallat etti ve yle buyurdu: Bir de, bakalm sabredecek misiniz diye, baznz baznza fitne yaptk. 4 Allahu Teala, snneti ve kaderi gerei, kafirleri mminlere musallat etmitir. Bu kafirler, mminler iin fitne olmakta ve onlarla savamaktadrlar. Mminleri de kafirlere musallat etmitir. Mminler ise onlar hidayete armaktadrlar. Bunu reddedenlere kar ise, Allahn kelimesinin en stn olmas, dinin tamamnn Allahn olmas ve ibadetin de sadece, yeryznde orta olmayan Allaha yaplmas iin savarlar. Mminlerin kafirlere kar mcadelesi, La lahe llallah akidesinin gereklemesi iindir. Rasulullah
1 2
19 Meryem/83 Buhari, Hadis no: 2731, 2732 3 20 Taha/63 4 25 Furkan/20

Muhammedin Allahn Rasul olduuna ehadet edinceye kadar insanlarla savamakla emrolundum. 1 Baka bir hadiste ise yle geer: Kyametin kopmasna yakn klla gnderildim. Ta ki sadece Allaha ibadet edilsin ve Ona ortak koulmasn. 2 Cihad, Tevhidi gerekletirmenin yoludur. Allahu Teala, bu dnyann imtihan yeri olmasn ve kyamet gn kendilerine karlklarn vermek zere, kullarn burada imtihana tabi tutmay dilemitir. Allahu Teala yle buyurur: Allah dileseydi elbette onlardan intikam alrd. Bunun byle olmas, kiminizi kiminizle denemek iindir. Allah yolunda ldrlenlere gelince, onlarn amellerini asla boa karmaz. 3 Ve ite byle, sana Arapa bir Kuran vahy ettik ki, Mekke halkn ve etrafndakileri uyarasn ve hakknda hibir phe bulunmayan kyamet gnnn dehetiyle korkutasn. Bir frka cennette, bir frka da cehennemdedir. Eer Allah dileseydi btn insanlar tek bir mmet yapard. Lakin O, dilediini rahmetine koyuyor. Zalimlere ise ne bir dost vardr, ne de bir yardmc. 4 Mminler ve kafirler hepsi Allahu Tealann kullardr ve ona boyun emek zorundadrlar. Onlar hakknda adalet ile hkmeder. Biz Onun kaza ve kaderine iman ederiz, hikmetinden phe etmeyiz ve eri emirlerine boyun eeriz. nsanlar yaptklarndan sorumludurlar, Allahu Teala ise yaptklarndan sorumlu deildir. imdiye kadar sylediklerimizi maddeler halinde yle aklayabiliriz:
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahtan baka ilah olmadna ve
1 2
Mttefekun Aleyhi Ahmed 3 47 Muhammed/4 4 42 ra/7-8
382
EL-UMDE F DADL-UDDE
BRNC MADDE
Allahu Teala yle buyurur: Ben insanlar ve cinleri ancak bana ibadet etsinler diye yarattm. 1 badet, Allahu Tealann peygamberler vastasyla bildirdii eriatna sarlmaktr. Allahu Teala, her millete peygamber gndermitir. yle buyurur: Biz her mmete, Allaha ibadet edin ve tauttan uzak durun diye, bir eli gnderdik. 2 Hibir mmet yoktur ki, kendisine bir uyarc gnderilmemi olsun. 3 Bu, Ademi Aleyhisselam yarattndan, kyamet saatine kadar Allahu Tealann, kullarna kar hccetinin gereklemesi iindir. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Mjdeleyici ve uyarc olarak peygamberler gnderdik ki, bu peygamberlerden sonra insanlarn Allaha kar bir hccetleri kalmasn. Allah gldr; hikmet sahibidir. 4 Rasul, asl olarak kendi dnemindeki insanlara gnderilir. Daha sonra ise, alimler ulaabildikleri kiilere, onun risaletini tebli ederler. Allahu Teala yle buyurur: Hem Rabbin memleketlerin ana merkezlerine, kendilerine ayetlerimizi okuyan bir peygamber gndermedike memleketleri helak etmi deildir. Biz ahalisi zalim olan memleketlerden bakasn helak etmeyiz. 5 Peygamber ldkten sonra onun tabileri, Allahu Tealann kullarna kar hccetinin kesilmemesi iin, risaletini bakalarna iletmeye devam ederler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Burada bulunanlar, bulunmayanlara tebli etsin, Bir ayet bile olsa, benden tebli ediniz Alimler, peygamberlerin varisleridir, mmetimden bir zmre Allahn dinini yerine getirmeye devam eder. Bu hadislerin tm sahihtir. badet etme emri, eri bir emirdir. Allahu Teala bunu, peygamberlerin diliyle eri olarak emretmitir. Buna dini eri irade de denir. Her insan bunu kabul etmeyebilir. Allahu Teala, kendisine ibadet etmeleri iin kullar yaratm ve elileri vastasyla onlara, kendisine ibadet etmelerini emretmitir. nsanlar ise bu emri yerine getirirler veya yerine getirmezler. Netice de ise iyi veya kt olarak karlklarn alacaklardr.
1 2
51 Zariyat/56 16 Nahl/36 3 35 Fatr/24 4 4 Nisa/165 5 28 Kasas/59
KNC MADDE
Allahu Teala yle buyurur: Eer Rabbin dileseydi insanlar tek bir mmet klard. Fakat, Rabbinin merhamet ettikleri bir yana, hala ayrlktadrlar. Esasen onlar bunun iin yaratmtr. Rabbinin "And olsun ki cehennemi hep insan ve cin ile dolduracam" sz yerine gelmitir. 1 Allahu Teala, dinleri, itikadlar ve dnceleri farkl olacak ekilde yaratmtr. bn-i Kesirin dedii gibi, mehur ve doru olan aklama budur. Allahu Teala yle buyurur: Rabbin dileseydi, yeryznde bulunanlarn hepsi iman ederdi. yle iken insanlar iman etmeye sen mi zorlayacaksn? Allah'n izni olmadka hi kimse iman edemez. O, akln kullanmayanlara kt bir azap verir. 2 Allahu Teala, insanlarn kendisine iman eden ve iman etmeyen olarak blnmesini dilemitir. Bu, deimez snnetidir. Ayetlerde yle geer: Bir ey yaratmak istedii zaman Onun yapt ol demekten ibarettir. Hemen oluverir. 3 Bu, Allah'n teden beri, gelmi gemilere uygulad yasasdr. Allah'n emri phesiz gerei gibi yerine gelecektir. 4 nsanlar mmin ve kafir olarak blndler; Sizi yaratan Odur. Byle iken kiminiz kafir, kiminiz de mmindir. 5 nceleri insanlar mmin iken, Ademin ocuklar arasnda irk ortaya knca mmin ve kafir olarak blndler. Allahu Teala yle buyurur: nsanlar sadece bir tek mmet idiler, sonradan ayrla dtler. 6 bn-i Kesir Rahimehullah yle der: bn-i Abbas Radyallahu Anhuma der ki: Adem ile Nuh arasnda on kuak geti ve hepsi de Tevhid zereydiler. Sonra insanlar arasnda ihtilaf kt, insanlarn bazs deiik adlar tayan putlara taptlar. Allahu Teala, peygamberleri hccetler ile gnderdi. Allahu Teala yle buyurur: Helak olan, delil ile helak olsun ve yaayan da delil ile yaasn. 7 Ademoullar arasnda kfr meydana gelince, Allahu Teala onlara peygamberler gnderdi. Allahu Teala yle buyurur: nsanlar bir tek mmet idi. Sonra Allah, mjdeleyici ve uyarc olarak peygamberleri gnderdi. nsanlar arasnda, anlamazla dtkleri hususlarda hkm vermeleri iin, onlarla beraber hak yolu gsteren kitaplar da gnderdi. 8
1 2
11 Hud/118-119 10 Yunus/99-100 3 36 Yasin/82 4 33 Ahzab/38 5 64 Teabun/2 6 10 Yunus/19 7 8 Enfal/42 8 2 Bakara/213
384
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allahu Teala, peygamberlerini kesin deliller ve ak ayetler ile gndermesine ramen, snneti gerei insanlar arasnda ihtilaf oldu ve mmin ile kafir olarak blndler. ki taraf arasnda arpma ve savalar oldu. Allahu Teala yle buyurur: O peygamberlerin bir ksmn dierlerinden stn kldk. Allah onlardan bir ksm ile konumu, bazlarn da derece derece ykseltmitir. Meryem olu saya ak mucizeler verdik ve onu Ruhul-Kuds ile glendirdik. Allah dileseydi o peygamberlerden sonra gelen milletler, kendilerine ak deliller geldikten sonra birbirleriyle savamazlard. Fakat onlar ihtilafa dtler de ilerinden kimi iman etti, kimi de inkar etti. Allah dileseydi onlar savamazlard; lakin Allah dilediini yapar. 1 Hibir peygamber yoktur ki kavminden bir kesim ona kar kafirlik yapm olmasn. Hatta Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kyamet gn tm insanlarn toplanma annda kimi peygamberlerin yalnz bana geleceklerini belirtmitir. 2 Allahu Teala, bunun rneklerini bize anlatarak yle buyurur: Andolsun ki, Allaha kulluk edin (demesi iin) Semud kavmine kardeleri Salihi gnderdik. Hemen birbirleriyle ekien iki zmre oluverdiler. 3 Salih Aleyhisselam onlar, sadece Allaha ibadet etmeye arnca ikiye blnmler ve birbirleriyle kar karya gelmilerdir. Muhammede Sallallahu Aleyhi ve Sellem kadar bu sre bylece devam etmitir. Buharinin rivayet ettii Muhammed insanlar bld hadisinde belirtildii gibi insanlar mmin ve kafir olarak ikiye ayrlmlardr. Kyamet gnne kadar da iki grup halinde bulunmaya devam edeceklerdir. Allahu Teala insanlarn mmin ve kafir olarak blnmelerini ve bunun kanlmaz olduunu dilemi olmasna ramen, iman ediyoruz ki insanlar hayatlarnda ilediklerinin hesabn vereceklerdir. Allahu Teala yle buyurur: Kukusuz siz ac azab tadacaksnz. ekeceiniz ceza yapmakta olduunuzdan baka bir eyin cezas deildir. 4 Bizler Allahu Tealann kimseye hakszlk yapmadna da iman ederiz. phesiz ki Allah insanlara hibir ekilde zulmetmez, ama insanlar kendi kendilerine zulmederler 5 Kudsi bir hadiste yle geer: Ey Kullarm! Zulm kendime haram ettim, size de haram kldm, zulmetmeyiniz. 6
1 2
2 Bakara/253 Mttefekun Aleyhi 3 27 Neml/45 4 37 Saffat/38-39 5 10 Yunus/44 6 Mslim
NC MADDE
nsanlarn mmin ve kafir olarak blnmeleri ile, aralarnda dmanlk da balamtr. Allahu Teala yle buyurur: Andolsun ki, Allaha kulluk edin (demesi iin) Semud kavmine kardeleri Salihi gnderdik. Hemen birbirleriyle ekien iki zmre oluverdiler. 1 u iki grup, Rableri hakknda ekien iki hasmdr 2 phesiz kafirler sizin apak dmannzdr. 3 Allahu Teala, bu dmanlkla iki taraf da imtihan etmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Allah dileseydi elbet onlardan intikam alrd. Bunun byle olmas, kiminizi kiminizle denemek iindir. Allah yolunda ldrlenlere gelince, onlarn amellerini asla boa karmaz. 4 Andolsun ki iinizden cihad edenlerle sabredenleri belirleyinceye ve haberlerinizi aklayncaya kadar sizi imtihan edeceiz. 5 Allahu Tealann insanlar imtihan etmesi ile ilgili ayetler oktur. Bir kudsi hadiste Allahu Teala yle buyurur: Seni, hem seni ve hem de seninle bakalarn snamak iin gnderdim. 6 Nevevi Rahimehullah, bu hadisin aklamasnda yle der: Allahu Tealann Seni, hem seni ve hem de seninle bakalarn snamak iin gnderdim demesi u manadadr: Seni, benim risaletimi tebli etmek, benim yolumda cihad etmek ve benim iin sabretmek gibi sana emrettiim eyleri yerine getirme konusunda, bizzat seni snamak ve seni kendilerine gnderdiim insanlar da seninle snamak iin gnderdim. Onlardan kimileri sana inanr; iman, itaat ve ihlas zere olur. Kimileri de kfr, dmanlk ve inat zere olur. Ayrca yine kimileri de mnafklk ierisindedirler. Bundan maksat, Allahn imtihan etmesi ve bu durumlarn aka ortaya kmasdr. Allahu Teala, insanlar, nceden haklarnda bildii eylere gre ve meydana gelmeden nce deil, ancak iledikleri eyler sebebiyle cezalandrr. Bununla beraber, Allahu Teala olmu ve olacak her eyi bilir. Ayette yle buyurur: Andolsun ki iinizden cihad edenlerle sabredenleri belirleyinceye.. 7 Yani bunu yaptklarn ve bu nitelie sahip olduklarn greceiz. 8
1 2
27 Neml/45 22 Hacc/19 3 4 Nisa/101 4 47 Muhammed/4 5 4 Muhammed/31 6 Mslim 7 47 Muhammed/4 8 Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 17/198
386
EL-UMDE F DADL-UDDE
DRDNC MADDE
Allahu Teala, eri bir emir olarak deil, snneti gerei kafirleri mminlere musallat eder. Yani peygamberler vastas ile kafirlere, mminlere dmanlk yapp, onlara saldrmalarn emretmi deildir. Aksine kendisine ibadet ve itaat etmelerini emretmitir. Mminlere saldrmalar ise, Allahu Tealann snnetinin gereidir. Mminlerin kafirlere saldrmas ise Allahu Tealann eri bir emri ve bununla beraber snnetinin gereidir. Allahu Teala yle buyurur: te biz bylece her peygamber iin sululardan dmanlar peyda ettik. 1 Aldatmak iin birbirlerine cazip szler fsldayan cin ve insan eytanlarn her Rasule dman yaptk. 2 Bylece biz, her kasabada, oralarda bozgunculuk yapmalar iin, gnahkarlarn liderler yaptk. 3 Her ayette de geen yaptk fiili, Allahu Tealann, snneti gerei yapmas manasndadr. Kafirlerin mminlere dmanlklar ve bunun ekilleri, peygamberlerin, milletlerin ve zamanlarn deiikliine ramen deimemektedir. Allahu Teala yle buyurur: (Rasulm) Sana sylenen, senden nceki peygamberlere sylenmi olandan baka bir ey deildir. 4 Onlardan ncekiler de ite tpk onlarn dediklerini demilerdi. Kalpleri nasl da birbirine benzedi. 5 te bylece, onlardan ncekilere herhangi bir peygamber geldiinde hemen: O bir bycdr veya delidir dediler. Bunu (nesilden nesile) birbirlerine vasiyet mi ettiler? Dorusu onlar azgn bir topluluktur. 6 Mminlere dmanlk ekillerinden bazlar da yledir: 1- Yalanlamak: Allahu Teala yle buyurur: Andolsun ki senden nceki peygamberler de yalanlanmt. Onlar, yalanlanmalarna ve eziyet edilmelerine ramen sabrettiler. Sonunda yardmmz onlara yetiti. 7 2- Mminlere Hakaret Etmek ve Onlar le Alay Etmek: Allahu Teala yle buyurur: phesiz gnahkarlar, (dnyada) iman edenlere glerlerdi. 8 Ne yazk u kullara! Onlara bir peygamber gelmeyegrsn, ille de onunla alay etmeye kalkrlar. 9
1 2
25 Furkan/31 6 Enam/112 3 6 Enam/123 4 41 Fussilet/43 5 2 Bakara/118 6 51 Zariyat/52-53 7 6 Enam/34 8 83 Mutaffifin/29 9 36 Yasin/30

3- Delilikle Sulamak: Allahu Teala yle buyurur: Dediler ki: Ey kendisine Kuran indirilen (Muhammed), sen mutlaka bir mecnunsun. 1 4- Mminleri Liderlik ve Hkmdarlk stemekle Sulamak: Allahu Teala yle buyurur: Onlar dediler ki: Babalarmz zerinde bulduumuz eylerden dndrmek ve yeryznde stnl elinize geirmek iin mi bize geldin? 2 5- Mminleri Yeryznde Bozgunculuk karmak ve Dini Deitirmekle Sulamak: Allahu Teala yle buyurur: Firavun dedi ki: Brakn Musay ldreyim, Rabbine yalvarsn! nk ben onun, dininizi deitirmesinden veya memlekette bozgunculuk karmasndan endie ediyorum. 3 6- Zayf ve Fakir Olduklar in Mminleri Horlamak: Allahu Teala yle buyurur: Onlar yle cevap verdiler: Sana dk seviyeli kimseler tabi olup dururken, biz sana iman eder miyiz hi? 4 Bunu insanlar, mminlerden soutmak ve onlardan uzaklatrmak iin yapmaktadrlar. Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine ayetlerimiz ayan beyan okunduu zaman inkar edenler, iman edenlere: ki topluluktan hangisinin (hangimizin) mevki ve makam daha iyi, meclis ve topluluu daha gzeldir? dediler. 5 7- Mminleri Uursuz Grmek, lkelerinin Ktlk, Fakirlik, Zarar ve Bunun Gibi eyler Getirdiini leri Srmek: Allahu Teala yle buyurur: Dorusu siz bize uursuz geldiniz. Eer bu iten vazgemezseniz, andolsun sizi talarz. Ve bizden size mutlaka fena bir ktlk dokunur, dediler. 6 8- Hakka Kar kmak ve Halk Saptrmak in Batl Savunarak Tartmak: Allahu Teala yle buyurur: Kafir olanlar ise, hakk batla dayanarak ortadan kaldrmak iin batl yolla mcadele verirler. Onlar ayetlerimizi ve uyarldklar eyleri alaya almlardr. 7 Allahu Tealann yolundan alkoymak iin pheler yaymalar da bunun kapsamndadr. 9- Halk Mminlere Kar Kkrtmak: Allahu Teala yle buyurur: Kavminden ileri gelen kafirler dediler ki: Eer uayba uyarsanz o takdirde siz mutlaka ziyana urarsnz. 8 nk ben onun, dininizi deitirmesinden veya memlekette bozgunculuk karmasndan endie ediyorum. 9
1 2
15 Hicr/6 10 Yunus/78 3 40 Mmin/26 4 26 uara/111 5 19 Meryem/73 6 36 Yasin/18 7 18 Kehf/56 8 7 Araf/90 9 40 Mmin/26
388
EL-UMDE F DADL-UDDE
10- Mminleri Aznlk Olarak Saymak ve Mminlerin Aznlk Olmalarna Ramen ounlua, Dncelerini Zorla Kabul Ettirmeye almak le Sulamak: Allahu Teala yle buyurur: Bu arada Firavun ehirlere, "Dorusu bunlar bizi fkelendiren dknt aznlklardr; hepimiz tedbirli olmalyz" diyen mnadiler gnderdi. 1 11- zerinde Bulunduklar Kfrlerini Hak Dinden stn Tutmak: Allahu Teala yle buyurur: Firavun: Ben size kendi grm sylyorum ve yine size ancak doru yolu gsteriyorum, dedi. 2 Musa ile Harun'u gstererek: "Bu iki sihirbaz, sihirleriyle sizi yurdunuzdan karmak, sizin en stn dininizi ortadan kaldrmak istiyorlar. 3 12- Trl Hile ve Oyunlarla Halk Aldatmak ve Mminlere Uymalarn nlemek: Allahu Teala yle buyurur: Zayf saylanlar da byklk taslayanlara: Hayr! Gece gndz (iiniz) tuzak kurmakt. nk siz daima Allah inkar etmemizi, Ona ortak komamz bize emrederdiniz, derler. Artk azab grdklerinde, iin iin yanarlar. Biz de o inkar edenlerin boyunlarna demir halkalar takarz. Onlar ancak yapmakta olduklar gnahlar yznden cezalandrlrlar. 4 13- Dinden Alkoymak in Mminlere Kar Ekonomik Ambargo Uygulamak: Allahu Teala yle buyurur: Onlar: Allahn elisinin yannda bulunanlar iin hibir ey harcamayn ki dalp gitsinler, diyorlard. Halbuki asl stnlk ancak Allahn, Peygamberinin ve mminlerindir. Fakat mnafklar bunu bilmezler. 5 14- Mminleri Dinlerinden Dndrmeye almak: Allahu Teala yle buyurur: Onlar kendilerine yumuak davranman isterler; byle yapsan, onlar da seni ver, yumuak davranrlar. 6 Allah'n sana indirdii Kuran'n bir ksmndan seni vazgeirmelerinden sakn. 7 Kafirler, mminlerin haktan vazgemelerini aamal olarak isterler. Ancak hakkn tmnden vazgemedike de mminlerden raz olmazlar. Allahu Teala yle buyurur: Ne Yahudiler, ne Hristiyanlar, dinlerine tabi olmadka senden asla honut olmazlar. 8 15- Dinlerinden Dnmedike ve Kendilerinin Kfr Yollarna Uymadka Mminleri, Hapis ve ldrmek le Tehdit Etmek: Kafir olanlar peygamberlerine dediler ki: Elbette sizi ya yurdumuzdan karacaz, ya da
1 2
26 uara/53-56 40 Mmin/29 3 20 Ta ha/63 4 34 Sebe/33 5 63 Mnafikun/8 6 68 Kalem/9 7 5 Maide/49 8 2 Bakara/120

mutlaka dinimize dneceksiniz! 1 nk onlar sizi ele geirirlerse, ya sizi talayarak ldrrler veya kendi dinlerine evirirler ki, o zaman ebediyyen iflah olmazsnz. 2 16- Mminlere kence Etmek, Onlar ldrmek ve Onlara Kar Savamak: (Bir ksm:) Eer i yapacaksanz, yakn onu da ilahlarnza yardm edin, dediler. 3 Hatrla ki, kafirler seni tutup balamalar veya ldrmeleri yahut seni (yurdundan) karmalar iin sana tuzak kuruyorlard. 4 Onlar eer gleri yeterse, sizi dininizden dndrnceye kadar size kar savaa devam ederler. 5 Btn bu aktardklarmzdan sonra, kafirlerin mminlere kar mcadele yntemlerinin ayn olduunu grrz. Bu nedenle Allahu Teala Bunu (nesilden nesile) birbirlerine vasiyet mi ettiler? 6 buyurmaktadr. Unutulmamaldr ki kafirler, imanlarndan dolay mminlere kar mcadele etmekte ve savamaktadrlar. Allahu Teala yle buyurur: Onlar da balarna oturmular, mminlere yapmakta olduklar ikenceyi seyrediyorlard. Onlardan, srf, gklerin ve yerin mlk kendisine ait olan, aziz ve hamid olan Allaha iman ettikleri iin intikam aldlar. 7 Sizin de kendileri gibi kafir olmanz istediler ki eit olasnz. 8 Kafirler, imanndan dolay mmine dmanlk yapmaktadrlar. Kiinin iman arttka kafirin ona dmanl da artmaktadr. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: nsanlar arasndan en etin belaya urayanlar peygamberler, sonra aamal olarak salih kiilerdir. Kii dinine gre belaya urar. 9 Kiinin kendisi de bunu idrak etmektedir. nk kiinin iman arttka kafir ve Allaha isyan eden dierlerine olan dmanl da artar. Onlara emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker yapmaya balaynca, ona kar dmanla balarlar. Kiinin iman zayfladka, ona dmanlklar da azalr. Bununla beraber eksik de olsa, mminler imanlarnda devam ettii mddete kafirlerin onlara dmanlklar tmden bitmez. Allahu Teala yle buyurur: Ne Yahudiler ne Hristiyanlar, onlarn dinlerine uymadka senden asla honut olmazlar 10 Onlar eer gleri yeterse, sizi dininizden dndrnceye kadar size kar savaa devam ederler. 11
1 2
14 brahim/13 18 Kehf/20 3 21 Enbiya/ 68 4 8 Enfal/30 5 2 Bakara/217 6 51 Zariayat/53 7 85 Buruc/7-8 8 4 Nisa/89 9 Tirmizi rivayet etmi ve sahih olduunu sylemitir. 10 2 Bakara/120 11 2 Bakara/217
390
EL-UMDE F DADL-UDDE
BENC MADDE
Allahu Teala, mminlere musallat olan kafirlerin defedilmesini emreder. Allahu Teala yle buyurur: Eer Allah insanlarn bazsn bazs ile defetmeseydi, ilerinde Allahn ismi ok anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler oktan yklrd. And olsun ki, Allah'a yardm edenlere O da yardm eder. Dorusu Allah kuvvetlidir, gldr. 1 Mminlerin kafirleri defetmeleri ise deiik merhaleler halinde gerekleir. Bu merhaleler ise unlardr: 1- slama Davet: Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine kitap verilenlere ve mmilere de; Siz de Allaha teslim oldunuz mu de. Eer teslim oldularsa doru yolu buldular demektir. 2 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Yemene gnderdii Muaz bin Cebele Radyallahu Anhu yle demitir: Kitap ehli olan bir halka gidiyorsun, onlar davet edecein ilk ey, Allahtan baka ilahn olmadna ehadet etmek olsun. 3 Kuran ve Snnete Sarlma konusunda belirttiimiz gibi, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem risaleti evrensel olduundan, davetine muhatap olan insanlar da mmin ve kafir olarak iki ksma ayrlrlar. Bu nedenle hadiste Muhammed insanlar ayrd diye gemektedir. 4 Davet yapldktan sonra, mminlerin kafirler ile olan ilikileri baka ekiller alr. 2- Kafirlerin Hayatta Olanlarndan ve llerinden Uzaklamak ve Onlar Dman Edinmek: Kafirlerin hayatta olanlarna dmanlk etmek, onlara ve onlarn kfrlerine kar dmanlk ve buzu aa vurmak, hevalarn, sistemlerini, yntemlerini benimsememek demektir. Allahn izni ile ileride bunun ayrntlar belirtilecektir. Onlarn llerine dmanlk etmek ise, kendilerine istifar etmemek ile olur. Allahu Teala yle buyurur: (kafir olarak lp) cehennem ehli olduklar onlara aka belli olduktan sonra, akraba dahi olsalar, (Allaha) ortak koanlar iin af dilemek ne Rasule yarar ne de iman edenlere. 5 Ayrca yine bu dmanlk, onlar Mslman mezarlna gmmemekle, Mslman-
1 2
22 Hacc/40 3 Al-i mran/20 3 Mttefekun Aleyhi 4 Buhari 5 9 Tevbe/113

lara varis klmamakla ve onlara miras olmamakla olur. Hadiste yle belirtilmitir: Kafir ve Mslman birbirine varis olamazlar. 1 Allahu Teala yle buyurur: brahim ve onunla beraber olanlarda, sizin iin gerekten gzel bir rnek vardr. Onlar kavimlerine demilerdi ki: Biz sizden ve Allah brakp taptklarnzdan uzaz. Sizi tanmyoruz. Siz bir tek Allaha iman edinceye kadar, sizinle bizim aramzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir. 2 Sonra da sana; Doru yola ynelerek brahimin dinine uy. O mriklerden deildi diye vahyettik. 3 Akrabalk bann bulunmas, onlardan uzaklamaya ve dmanlkta bulunmaya engel deildir. Hamed bin Atik en-Necdi Rahimehullah yle der: Bu ayetteki, Biz, sizden ve Allah brakp taptklarnzdan uzaz sznde ok gzel bir nkte vardr. Allahu Teala kendisinden baka eylere tapan mriklerden beri olmay, mriklerin taptklar eylerden beri olmann ncesinde belirtmitir. nk birincisi, ikincisinden daha nemlidir. Kii putlardan beri olabilir ama onlara tapanlardan beri olmayabilir. Bu durumda grevi yerine getirmemi olur. Ama mriklerden uzaklarsa, bu uzaklamas onlarn taptklar eylerden de uzaklamay gerektirir. Bu, Allahu Tealann u ayette buyurduu gibidir: Sizden de, Allahn dnda taptklarnzdan da uzaklayor ve Rabbime yalvaryorum. Umulur ki (senin iin) Rabbime dua etmemle bedbaht olmam. 4 Allahu Teala, onlardan beri olmay, putlarndan beri olmann ncesinde belirtmitir. u ayetlerde bunun misallerindendir: Nihayet brahim onlardan ve Allahtan baka taptklar eylerden uzaklap bir tarafa ekildii zaman... 5 Madem ki siz onlardan ve onlarn Allahn dnda tapmakta olduklar varlklardan uzaklatnz... 6 Bu incelie dikkat etmek gerekir. nk bu, Allahu Tealann dmanlarna dman olmann kapsn aar. Nice insan vardr ki kendisi Allahu Tealaya ortak komaz, ama mrikleri dman bilmez ve btn peygamberlerin dininde olan bu emri yerine getirmedii iin Mslman da olamaz. Allahu Teala yle buyurur: Biz sizden ve Allah brakp taptklarnzdan uzaz. Sizi tanmyoruz. Siz bir tek Allaha iman edinceye kadar, sizinle bizim aramzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir. 7 Burada ise, buzetmekten nce dmanln belirtilmesine dikkat etmek gerekir. nk birincisi ikincisinden daha nemlidir. nsan mriklere buzedebilir ama
1 2
Mttefekun Aleyhi 60 Mmtehine/4 3 16 Nahl/123 4 19 Meryem/48 5 19 Meryem/49 6 18 Kehf/16 7 60 Mmtehine/4
392
EL-UMDE F DADL-UDDE
onlar dman tanmayabilir. Ancak hem dmanln ve hem de buzetmenin mutlaka aka olmas ve belirtilmesi zaruridir. Buzetmek, kalpte mevcut olsa bile, aa vurulmadka, belirtileri, dmanlk ve ilikileri kesmek ile ortaya kmadka fayda salamaz. Ancak bunlar ortaya ktnda, dmanlk ve buzetmek aa km olur. Karlkl dostluk ve ilikilerin srmesi, buzun olmadn gsterir. Bu konuyu iyice dnmek gerekir. nk insan birok pheden kurtarr. 1 Hamed bin Atik en-Necdinin Rahimehullah bu szn ve bir de gnmzde hak ile batl birbirinden ayrmayan Mslmanlarn durumunu dnmek gerekir. Gnmzde kii Mslman olduunu iddia etmekte, ama ayn zamanda da sosyalizm, demokrasi, milliyetilik gibi kfr ilkelerini savunmakta ve ne bu kfr sistemlerine ne de bu sistemlerin mensuplarna dmanlkta bulunmamaktadr. Veya kii Mslman olduunu savunmakla beraber, bu kfr ilkelerini savunan siyasi partilerden birine ye olmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Eer onlar Allaha, Peygambere ve ona indirilene iman etmi olsalard, onlar dostlar edinmezlerdi. Fakat onlardan ou yoldan kmlardr. 2 Kitap ve Snnete Sarlmann Esaslar blmnde, mriklere kar dmanlkta bulunma ve onlar ile ilikileri kesme konusuna deinmitik. 3- lgiyi Kesmek ve Hicret Etmek: Kafirler slama davet edildikten ve onlara kar dmanlk ilkesi yerine getirildikten sonra onlar ile alakay kesmek ve imkan bulunmas durumunda yurtlarndan hicret etmek gerekir. Allahn izni ile onbirinci maddede hicret konusu gelecektir. Allahu Teala yle buyurur: Madem ki siz onlardan ve onlarn Allahn dnda tapmakta olduklar varlklardan uzaklatnz.. 3 Sizden de, Allahn dnda taptnz eylerden de uzaklayor ve Rabbime yalvaryorum. 4 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mriklerin iinde ikamet eden her Mslmandan beriyim. 5 4- Allah Yolunda Cihad Etmek: slam davetini redderek bundan yz eviren ve inatlaan kafirlere kar cihad etmek farzdr. Allahu Teala yle buyurur: Mrikleri bulduunuz yerde ldrn. 6 Allahu Teala bir kudsi hadiste ise Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem hitaben yle buyurur: Ben seni imtihan etmek ve seninle de (bakasn) imtihan etmek zere gnderdim. Sana, suyun ykayp (yok
1 2
Mecmuatut-Tevhid, onikinci risale, 376-378, Darul-Fikr, 1979 5 Maide/81 3 18 Kehf/16 4 19 Meryem/48 5 Ebu Davud 6 9 Tevbe/5

edemeyecei) bir kitap gnderdim. Ta ki sen onu uyurken de uyankken de okuyasn! Allahu Teala bana, Kureyi atee vermemi (onlarla savamam) emretti. Ben: Ey Rabbim! Bu durumda onlar bam yararlar ve bir ekmek parasna evirirler! dedim. Bunun zerine Rabbim yle buyurdu: yleyse, seni kardklar gibi sen de onlar (Mekkeden) kar! Onlara kar sava, biz de sana yardm edelim. nfakta bulun biz de sana infak edelim. Sen bir ordu gnder, biz de sana onun be mislini gnderelim. Sana itaat edenlerle birlik ol, asilere kar sava! 1 Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin Onun Rasul olduuna ehadet edinceye, namaz klp, zekat verinceye kadar insanlarla savamakla emrolundum. Bunu sylediler mi, benden mallarn ve canlarn korurlar. (slamn) hakk hari artk hesaplar da Allaha kalmtr. 2 Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem btn insanlarla savamasnn emredilmesi, daha nce belirttiimiz gibi, risaletinin evrensel olmasndan dolaydr. Allahu Teala, Nuh Aleyhisselam zamanndan Musa Aleyhisselam zamanna kadar kafirleri bizzat kendisi helak ediyordu. Ama Musann Aleyhisselam kurtulup Firavunun lmesinden sonra Allahu Teala, Musaya Aleyhisselam cihad farz kld. Allahu Teala yle buyurur: Ey kavmim! Allah'n size yazd kutsal yere girin. Ardnza dnmeyin, yoksa kaybedenler olarak dnersiniz, demiti. Onlar u cevab verdiler: Ey Musa! Orada zorba bir millet var, onlar oradan kmadka biz oraya girmeyeceiz, eer karlarsa, biz de gireriz. Korkanlarn iinden Allahn kendilerine ltufta bulunduu iki kii yle dedi: Onlarn zerine kapdan girin. Oraya bir girdiniz mi artk siz zaferi kazanmsnzdr. Eer mminler iseniz Ancak Allaha gvenin. (Bunun zerine) Ey Musa! Onlar orada bulunduklar mddete biz oraya asla girmeyiz. u halde sen ve rabbin gidin savan; biz burda oturacaz dediler. 3 Allah yolunda savama emrinin balangc budur. Allahu Teala yle buyurur: Andolsun biz, ilk nesilleri yok ettikten sonra Musaya (dnp t alsnlar diye) insanlar iin apak deliller, hidayet rehberi ve rahmet olarak o Kitap (Tevrat) vermiizdir. 4 bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Andolsun biz, ilk nesilleri yok ettikten sonra demesi, Tevrat indirildikten sonra Allahn milletleri helak etmedii anlamndadr. Bunun yerine mminlere Allahu Tealann dmanlarna kar savamalar emredilmitir. Allahu Teala yle buyurur: Firavun, ondan ncekiler ve alt stne getirilen beldeler halk hep o gnah (irki) ilediler.
1 2
Mslim Mttefekun Aleyhi 3 5 Maide/21-24 4 28 Kasas/43
394
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bylece Rablerinin Rasulne kar geldiler. O da onlar pek iddetli bir ekilde yakalayverdi. 1 Kurtubi Rahimehullah ise yle der: Tevrat, ncil ve Kuranda Allah zerine hak bir vaaddir 2 sz, bunun bu kitaplarda olduunu Allahn bildirmesidir. Cihad ve dmana kar koymann Musa Aleyhisselam zamannda baladn gsterir. 3 Cihad; can, mal ve dil ile olabilir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mriklere kar canlarnz ve mallarnz ile cihad edin. 4 Cihad, dman yurdunda vurmak eklinde saldr cihad olabilecei gibi, dman engellemek eklinde savunma cihad da olabilir. Ve buna gre de, aada aklanaca gibi cihad farz- ayn veya farz- kifaye olabilir. Cihad daima Mslmanlarn safndaki, ihlasl mminler ile, moral bozucu ve engelleyici mnafklar ayran bir iarettir. Allahu Teala yle buyurur: nkar edenler sanmasnlar ki, kendilerine mhlet vermemiz onlar iin daha hayrldr. Onlara ancak gnahlarn artrmalar iin frsat veriyoruz. Onlar iin alaltc bir azap vardr. Allah, mminleri (u) bulunduunuz durumda brakacak deildir. Sonunda murdar temizden ayracaktr. 5 Bu, Allahn deimez snnetidir. bn-i Teymiye Rahimehullah, Moollarn am blgesine saldrd zaman Mslman kesimde saflarn bu ekilde ikiye ayrldn belirtir. Ve bunu birka konuda tekrar eder. Allahu Tealann bu snneti konusunda dikkatli olunmaldr. Bu ayrmann sebebi, mnafklara kar Mslmanlarn uyank olmalar iindir. Allahu Teala yle buyurur: Onlar dmandr, onlardan saknn. 6 Ayrmann sebeplerinden biri de, bunlarn Mslmanlarn saflarn kirletmelerine, fesat ve moral bozucu iler evirmelerine izin vermemektir. Allahu Teala yle buyurur: Aranzda savaa km olsalard, ancak sizi bozmaya alrlar ve fitneye drmek iin aranza sokulurlard. inizde onlara kulak verenler var. Allah kendilerine yazk edenleri bilir. 7
1 2
69 Hakka/9-10 9 Tevbe/111 3 Tefsirul-Kurtubi, 8/268 4 Ebu Davud, sahih bir isnad ile rivayet etmitir. 5 3 Al-i mran/178-179 6 63 Mnafikun/4 7 9 Tevbe/47
ALTINCI MADDE
Cihad, saldr ve savunma cihad olarak ikiye ayrlr. Saldr cihad, dmann yurduna gidip orada kendisiyle savamaktr. Savunma cihad ise, saldran dmana kar Mslmanlarn kendilerini savunmalardr. Saldr cihadnn delilleri unlardr: Haram aylar knca mrikleri bulduunuz yerde ldrn; onlar yakalayn, onlar hapsedin ve onlar her gzetleme yerinde oturup bekleyin. Eer tevbe eder, namaz dosdoru klar, zekat da verirlerse artk yollarn serbest brakn. Dorusu Allah balayan ve merhamet edendir. 1 Kendilerine Kitap verilenlerden, Allaha ve ahiret gnne iman etmeyen, Allah ve Rasulnn haram kldn haram saymayan ve hak dini kendilerine din edinmeyen kimselerle, klerek elleriyle cizye verinceye kadar savan. 2 Allahu Teala, savamay, pusu kurmay ve kuatmay emretmitir. Bu ayetler muhkem olup inen son ayetlerdendir. Yani onlar nesh eden herhangi bir nass yoktur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, sahabe Radyallahu Anhum ve onlardan sonra gelenler, bu ayetlere gre hareket etmiler ve Allahu Teala onlara yeryznn dou ve batsn amtr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin Onun Rasul olduuna ehadet edinceye, namaz klp, zekat verinceye kadar insanlarla savamakla emrolundum. Bunu sylediler mi, benden mallarn ve canlarn korurlar. (slamn) hakk hari, artk hesaplar da Allaha kalmtr. 3 Mslimin rivayet ettii Bureyde hadisinde ise yle geer: Rasulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir seriyye veya orduya emir tayin ettii zaman
ona, Allahtan korkmasn ve mahiyetindeki Mslmanlara iyi muamelede bulunmasn tavsiye ederdi. Sonra onlara yle derdi: Allahn adyla ve Allah yolunda kafirlere kar savanz, ganimet hrszl yapmaynz, hakszlk etmeyiniz, vuctlar paralamaynz, ocuklar ldrmeyiniz. Mrik dman ile karlatn zaman onlar eye ar... Bunlar, dman ile savamak zere savaa klmas ve kendi lkelerinde onlara saldr yaplmas hakkndaki ak nasslardr. Bu ise Cihadul-Taleb (Saldr Cihad) olarak isimlendirilir. Savunma cihadnn delilleri ise unlardr:
1 2
9 Tevbe/5 9 Tevbe/29 3 Mttefekun Aleyhi
396
EL-UMDE F DADL-UDDE
Ey iman edenler! Toplu halde kafirler ile karlatnz zaman onlara arkanz dnmeyin. 1 Size kar sava aanlara, siz de Allah yolunda sava an. Sakn ar gitmeyin, nk Allah arlar sevmez. 2 Kim size saldrrsa, siz de ona misilleme olacak kadar saldrn. Allahtan korkun ve bilin ki Allah mttakiler ile beraberdir. 3 Size ne oldu da Allah yolunda ve Rabbimiz! Bizi, halk zalim olan bu ehirden kar. Bize tarafndan bir sahip gnder, bize katndan bir yardmc lutfet diyen zavall erkekler, kadnlar ve ocuklar urunda savamyorsunuz? 4 Bu ayetlerde sz edilen sava, Mslmanlara kar sava aan dmann saldrsna kar koymak iin yaplan savunma savadr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Savunma sava, dine ve kutsallara saldran dman defetmenin en etin eklidir. cma ile vaciptir. Dini ve dnyay bozan saldrgan dman defetmek, imandan sonra gelen en byk vaciptir. Bu nedenle hibir art yoktur ve imkan lsnde herkese vaciptir. 5 Cihadn sadece savunma sava olduunu syleyip, saldr savan reddedenler, yukarda verdiimiz ayetler ve hadisler ile yalanlanmaktadrlar. Allahu Teala Ayetlerimizi ancak kafirler bile bile inkar ederler 6 buyurur. Salih selefin yapm olduu saldr savalarn inkar eden ve bunun savunma sava olduunu iddia ederek bu iddialar iin trl yollara bavuranlar, bu nasslar biliyor ve anlyorlarsa, o taktirde zorlama ile tevil ederek byk bir sapklkla sapm olurlar. Saldr cihadnn olmadn syleyenler, Eer onlar bara yanarlarsa sen de ona yana ve Allaha tevekkl et, nk O iitendir, bilendir 7 ayetini delil gsterirler ve kafirler Mslmanlarla bar iinde olduu srece, onlara kar savan olmayacan sylerler. Ayrca bu iddiann sahipleri Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Dmanla karlamay arzu etmeyin 8 hadisini de delil olarak alrlar. Bu, Kitapn bir ksmna iman eden, bir ksmn ise inkar edenlerin durumudur. Bunlar, Kitap ve Snnete Sarlma konusunda belirttiimiz gibi, mesele ile ilgili delillerin bir ksmn alrlar, dier
1 2
8 Enfal/15 2 Bakara/190 3 2 Bakara/194 4 4 Nisa/75 5 El-htiyaratul-Fkhyye, 309 6 29 Ankebut/47 7 8 Enfal/61 8 Mttefekun Aleyhi

ksmn ise ilerine gelmedii iin almazlar. Bunlarn iddialarn yle cevaplandrabiliriz: 1- Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve dini en iyi anlayan sahabe Radyallahu Anhum bu nasslar, iddia sahiplerinin iddia ettii gibi sadece savunma cihad olarak anlamamlardr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Araplarla savat, sonra Tebke Bizans ile savamak zere gitti, ondokuz 1 gazve yapt ve bizzat kendisi onlardan sekizinde savat. 2 Kendisinin katlmayp gnderdii seriyye ve mfreze says ise bn-i shakn ifadesine gre otuz alty bulmutur. Dierleri bunun daha da fazla olduunu sylemilerdir. 3 Ayrca sahabe Rum, Trk, Kpti, Berberi ve bakalaryla da savamlardr. Saldr savann olmadna dair yukardaki nasslar delil olarak gsteren kiilere Sizin bu nasslar zerine bina ettiiniz anlaynz, Rasululah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabenin Radyallahu Anhum bu nasslardan anlad ile ayn mdr? diye sorulmaldr. ayet, Onlar bu nasslar anlamamlardr derlerse, bu kiilere; Onlarn anlamadn sen mi anladn? Bu durumda sen, kendi sapklna hkmetmi ve bu anlaynn dinden olmadn kendin sylemi olursun deriz. nk din, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hayattayken tamamlanmtr. Allahu Teala yle buyurur: Bugn size dininizi tamamladm. 4 Bu iddiay savunanlarn, bu anlaylar reddedilmi olan geersiz bir grtr. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim dinimize uymayan bir i yaparsa, bu yapt reddedilir. Bu anlaylaryla onlar Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabenin Radyallahu Anhum yolundan km olmaktadrlar. Allahu Teala yle buyurur: Hidayet kendisine apak belli olduktan sonra kim Rasulullaha kar kar ve mminlerin yolundan baka bir yola giderse, onu o ynde brakrz ve cehenneme sokarz; o ne kt bir yerdir. 5 Bu iddiay savunan kii, Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile sahabenin de, bu nasslar kendisinin anlam olduu gibi anladklarn savunursa kendisine yle denir: Onlarn uygulamas, bunun aksi ynndedir. Ya hak budur ve sahabe hakka muhalefet etmilerdir, ki bunu ancak zndk bir kii syleyebilir; veya batl ve yanl olup sahabenin anlay ve uygulamas deildir. 2- Allahu Tealann Eer onlar bara yanarlarsa, sen de ona yana ayeti ile ilgili selefin syledikleri onuncu maddede gelecektir.
1 2
Mttefekun Aleyhi Mslim 3 Fethul-Bari, 7/279-281, Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 12/195 4 5 Maide/3 5 4 Nisa/115
398
EL-UMDE F DADL-UDDE
3- Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Dmanla karlamay arzu etmeyin buyruunun tamamn Buhari yle rivayet etmektedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dmanla kar karya geldii bir gn, gne meyledinceye kadar bekledi. Sonra ayaa kalkarak konuma yapt ve yle dedi: Ey insanlar! Dmanla karlamay temenni etmeyiniz ve Allahtan afiyet isteyiniz. Ama onlarla karlarsanz sabredin ve cennetin kllarn glgesinde olduunu biliniz. Ey Kitap indiren, bulutu yrten ve ahzab hezimete uratan Allahm! Onlara hezimet ver ve bizi onlara kar muzaffer kl. 1 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunlar sava alannda syledii aktr. nk rivayette Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem dmanla kar karya geldii bir gn diye gemektedir. Dmanla karlarsanz sabrediniz ve Onlara hezimet ver ve bizi onlara kar muzaffer kl demesi de sava ortamnda sylenmi olan szlerdir. Dolaysyla bu hadisin savunma savana delalet ettii nasl sylenebilir? Hadis, savamay ve dmanla yzlemeyi tevik etmektedir. Cennet, kllarn glgesi altndadr sz de bunu gsterir. Bilindii gibi sava, ancak dmanla gs gse arpt ve iki taraftan kllarn ykseldii zaman kllarn glgesi altnda olur. 2 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu szleri sava alannda sylemesi ve sava tevik etmesi, dmanla karlamay arzu etmenin yasaklanmasnn mutlak olmayp zel bir yn ile ilgili olduunu gsterir. O yn ise, kendini beenmek ve kuvvete gvenmekten sakndrmaktr. Hadisi erheden bn-i Hacer buna iaret ederek yle der: Dmanla karlamay yasaklamas, kendini beenmek, ahslara gvenmek, kuvvete bel balamak ve dman nemsememek szkonusu olduu iindir. Btn bunlar tedbirli olmaya ve ii ciddiye almaya aykrdr. Yasaklamann, maslahatn veya zararn tam tespit edilememesi durumuyla ilgili olduu da sylenir. Deilse savamak itaat ve fazilettir. 3 Nevevi de Rahimehullah bu gre benzer bir gr belirtmitir. 4 Dmanla karlamay temenni etmenin yasaklanmasnn mutlak olmadn gsteren eylerden biri de Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem huzurunda Enes bin Nadrn dmanla karlamak istemesi ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona kar kmamasdr. Buhari ve Mslim, Enes bin Malikten Radyallahu Anhu bunu yle rivayet eder: Amcam Enes bin Nadr, Bedir Savana katlmad. Bu nedenle Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Ey Allahn Rasul, mrikler ile yaptnz ilk savata bulunamadm. Allah bana mriklerle savamay nasip ederse, onlara kar nasl savaaca1 2
Buhari, Hadis no: 2965, 2966 Fethul-Bari, 6/33 3 Fethul-Bari, 6/156 4 Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 12/45-46

m grecektir, dedi. Uhud gn olup Mslmanlar daldnda Allahm, bunlarn yaptklar iin senden af dilerim (kendi arkadalarn kastedmektedir) ve bunlarn (mrikleri kastedmektedir) yaptklarndan da beriyim dedi ve ilerledi. Karsna Sad bin Muaz kt. Ona, Ey Sad! Nadrn rabbine yemin olsun, cennetin kokusunu Uhud Dann tesinden alyorum dedi. Sad der ki: Ey Allahn Rasul, onun yaptn yapmaya gcm yetmedi. Enes der ki; onda kl, mzrak ve ok yaras olarak seksen ksur yara bulduk. ldrlm ve mrikler vcudunu paralamlard. Onu sadece kzkardei parmandan tanyabildi. u ayetin onun ve benzerleri hakknda indiini dnyorduk (veya zannediyorduk): Mminlerin iinde Allaha verdikleri szde duran nice erler vardr. te onlardan kimi, szn yerine getirip o yolda cann vermitir; kimi de beklemektedir. Onlar hibir ekilde ahitlerini deitirmemilerdir. 1 Bu deerli sahabe dmanla karlamay arzu etmi ve Allahu Tealaya verdii sz yerine getirmitir. Bu da dmanla karlamay temenni etmenin yasaklanmasnn sadece kt olan kendini beenme ve vnme ile ilgili durumlar iin olduunu gstermektedir. Bylece dini btn dinlerin stne karmak iin Allahn vesile kld saldr cihadn inkar etmek isteyen kimi sapmlarn gerekelerinin ne kadar yanl olduunu ortaya koymaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Fitne ortadan kalkncaya ve din tamamen Allahn oluncaya kadar onlarla savan. 2 Mrikler istemeseler de dinini btn dinlere stn klmak iin Peygamberini hidayet ve hak ile gnderen Odur. 3 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Kfr ve kafirleri zelil etmek, kk drmek, cizye almak ve esir almak, dinin tamamen Allahn olmasnn ekillerindendir. Bu Allahn dinindendir. Kafirleri, istedikleri ve arzu ettikleri ekilde izzet sahibi ve dinlerinde zgr brakmak, kuvvet ve sz sahibi yapmak, Allahn dinine aykrdr. 4 Yukarda sylenenler ile Allahu Tealann Dinde zorlama yoktur. Artk hak ile batl birbirinden ayrlmtr 5 sz arasnda hi bir eliki yoktur. Allahn kelimesi en stn oluncaya kadar cihad vaciptir. Bu ise ancak, Mslmanlarn dmana galip gelmesi ve fethedilen yerlerde slam ahkamnn uygulanmasyla gerekleir. Fethedilen yerlerin halk Mslman olurlarsa ne ala, ayet olmazlarsa, Mslman olmalar iin zorlanmazlar. Sadece Mslmanlarn ynetimi altnda, kfrleri zere devam ederler. Dinde zorlama yoktur ayetinde, olmayaca belirtilen zorlama, iman konusundaki
1 2
33 Ahzab/23 8 Enfal/39 3 61 Saff/9 4 bnul-Kayyim, Ahkamu Ehliz-Zimme, 1/18 5 2 Bakara/256
400
EL-UMDE F DADL-UDDE
zorlamadr. Mrikler istemeseler de dinini btn dinlere stn klmak iin Peygamberini hidayet ve hak ile gnderen Odur 1 ayetindeki zorlama ise, kendi dinlerinde kalmalaryla beraber slamn egemenlii altnda yaamalar konusundaki zorlamadr. Bununla beraber eriatte, kitap ehlinden ve onlarn statsnde olanlardan cizye alnmas bildirilmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Klerek elleriyle cizye verinceye kadar savan. 2 Mslman olmalar iin zorlanmazlar. Puta tapanlar ve onlardan cizye almak konusu ise ihtilafldr. Bu konu iin bn-i Kesirin Rahimehullah tefsirinde, Dinde zorlama yoktur ayetinin tefsirine baknz. Saldr cihadnn Mslmanlara vacip olduuna iman eden bir Mslman bilmelidir ki, bu iman, gnmzdeki devletlerin birbirlerine saldrmasn ve kuvvet kullanarak topraklarn igal etmesini yasaklayan uluslararas kanunlara zt konumdadr. Ki bu kanunlar koyan ve gl konumda olan kafirlerin bizzat kendileri, bu kanunlara kar hile ierisindedirler. Allahu Teala ise yle buyurur: Artk insanlardan korkmayn, benden korkun 3 And olsun ki, Allah'a yardm edenlere O da yardm eder. 4 Btn bu hkmler kuvvet ve imkan lsne baldr. Bu vacipleri gerekletirmek iin bu kuvvetin kazanlmas ve hazrlanmas gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn. Onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir, siz asla hakszla uratlmazsnz. 5
1 2
61 Saff/9 9 Tevbe/29 3 5 Maide/44 4 22 Hacc/40 5 8 Enfal/60
YEDNC MADDE
Cihad, farz- kifaye olmakla beraber baz yerlerde farz- ayn olur: bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Farz- kifaye, yeteri kadar kiinin yerine getirmedii zaman herkesin gnahkar olduu farzdr. Yeteri kadar kii yerine getirirse, bakalarndan der. Bata hitap, farz- ayn gibi herkesi kapsar, ama bazlarnn yerine getirmesiyle dierlerinden dmesi nedeni ile farz- ayndan ayrlr. Halbuki farz- ayn, bazlarnn yerine getirmesiyle dierlerinin zerinden dmez. bn-i Kudame Rahimehullah, cihadn farz- kifaye olduunun delili konusunda da yle der: Allahu Teala yle buyurur: man edenlerden, zrsz olarak yerlerinde oturanlar ile mal ve canlaryla Allah yolunda cihad edenler birbirine eit deildir. Allah mal ve canlaryla cihad edenleri, mertebece oturanlardan stn klmtr. Allah hepsine de cenneti vaadetmitir. Ama Allah, cihad edenleri oturanlara byk ecirlerle stn klmtr. 1 Bu ayet, bir ksm Mslmann cihad emrini yerine getirmesi durumunda, cihada katlmayan dier ksmn gnahkar olmadn belirtir. Allahu Teala baka bir ayette ise yle buyurur: Mminlerin hepsinin toptan sefere kmalar doru deildir. Onlarn her kesiminde bir grup dinde (dini ilimlerde) geni bilgi elde etmek ve kavimleri (savatan) dndklerinde onlar uyarmak iin geride kalmaldr. Umulur ki saknrlar. 2 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem seriyyeler gnderir, kendisi ve sahabeden bir ksm Mslmanlar ise Medinede kalrlard. 3 bn-i Kudame Rahimehullah yle devam eder: Cihad yerde farz- ayn olur: 1- Mslman ve kafir iki saf kar karya geldii ve arpma balad zaman orada bulunan kiilerin savaa katlmamas haram olup savamalar farz- ayndr. nk Allahu Teala yle buyurur; Ey iman edenler! Bir toplulukla karlarsanz dayann; baarya eriebilmeniz iin Allah ok ann. Allaha ve Rasulne itaat edin. ekimeyin, yoksa korkar baarszla dersiniz ve kuvvetiniz gider. Sabredin, dorusu Allah sabredenlerle beraberdir. 4 , Ey iman edenler! Sava iin ilerlerken, kfredenlerle toplu halde karlatnzda onlara arkanz dnmeyin. Tekrar savamak iin bir tarafa ekilmek veya bir baka toplulua katlmak maksad dnda, o gn arkasn
1 2
4 Nisa/94-95 9 Tevbe/122 3 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/364-365 4 8 Enfal/45-46
402
EL-UMDE F DADL-UDDE
dmana dnen kimse Allah'dan bir gazaba uram olur. Onun varaca yer cehennemdir. Ne kt bir dntr. 1 2- Dman, bir yeri igal ettii zaman, orada bulunan halkn savamas ve bu dman defetmesi farz- ayndr. 3- Mslmanlarn imam seferberlik ilan ettii zaman Mslmanlarn onunla beraber savaa kmalar farz- ayndr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Size ne oldu ki, Allah yolunda, savaa kn dendii zaman yere kp kaldnz? Oysa dnya hayatnn geimi ahirete gre pek az bir eydir. kmazsanz Allah size can yakc azapla azap eder ve yerinize baka bir millet getirir. O'na bir ey de yapamazsnz. Allah her eye kadirdir. 2 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Seferberlik ars olursa, savaa knz. 3 4 Yukarda belirtilen halden, ikincisinin delili, ayn zamanda birincisinin de delili niteliindedir. Bu deliller unlardr: Ey iman edenler! Bir toplulukla karlarsanz dayann; baarya eriebilmeniz iin Allah ok ann. 5 Ey iman edenler! Sava iin ilerlerken, inkar edenlerle toplu halde karlatnzda onlara arkanz dnmeyin. 6 nk kafirlerin Mslmanlarn bir kentini igal etmeleri, savata iki safn kar karya gelmesi gibidir. Kitabn ikinci blmnde farz- kifaye olan cihadn kii zerine vacip olmasnn dokuz art olduu belirtmitik. Bunlar; slam, ergenlik, akl, hrriyet, erkeklik, salamlk, nafakann bulunmas, anne ve babann izni ve alacaklnn iznidir. 7 Farz- ayn olan cihadn artlar ise sadece ilk beidir. Yine ikinci blmde cihada katlmamak iin geerli olan ve geerli olmayan mazeretleri de belirtmitik.
1 2
8 Enfal/15-16 9 Tevbe/38-39 3 Mttefekun Aleyhi 4 Kitabul-Muni ve-erhul-Kebir, 10/365-366 5 8 Enfal/45 6 8 Enfal/15 7 El-Muni, 10/366, 381
SEKZNC MADDE
Askeri eitim almak, her Mslman zerine vaciptir: Bu konunun tafsilat ve meru mazeret sahibi olan dnda her Mslmann zerine vacip olduu detayl olarak kitabn ikinci blmnde belirtilmiti. Yukarda belirttiimiz gibi, baz hallerde cihad farz- ayn olmaktadr. zellikle silah ve teknolojinin ilerlemesi karsnda, cihad ancak bu silah ve aralar zerinde eitimle yaplabilir. Dolaysyla vacibin ancak kendisiyle gerekletii ey de vacip olur. Askeri eitim, vacip olan hazrln bir unsurudur. Allahu Teala yle buyurur: Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn, onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir, siz asla hakszla uratlmazsnz. 1 Mslim, Ukbe bin Amirden Radyallahu Anhu, kuvvetin tanm hakknda Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle aktarmtr: phesiz ki kuvvet, atmaktr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu szn defa tekrar ederek sylemitir. 2 Kiinin hayatnda bir defa eitim alp, daha sonra bunu ihmal etmesi, zerine vacip olan bu amelin yerine getirilmesi iin yeterli olmaz. Aksine, sava gcn ve becerisini koruyabilmesi iin eitime devam etmesi gerekir. Bu gereklilik, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Atcl rendikten sonra unutan bizden deildir 3 buyruundan da analalmaktadr. Hadis, cihad iin eitimin srmesi gerektiini gsterir. Bu konuda Allahu Teala yle buyurur: O kafirler arzu ederler ki siz silahlarnzdan ve eyanzdan gafil olsanz da stnze birden baskn yapsalar. 4 unun bilinmesi gerekir ki; eitim, cihadn vacip olmasnn artlarndan deildir. zellikle Mslmanlarn bir kentine dmann girdii durumlarda bu farziyet, hibir arta bal olmadan kesinleir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Savunma sava, dine ve kutsallara saldran dman defetmenin en etin eklidir. cma ile vaciptir. Dini ve dnyay bozan saldrgan dman defetmek, imandan sonra gelen en byk vaciptir. Bu nedenle hibir art yoktur ve imkan lsnde herkese vaciptir. 5
1 2
8 Enfal/60 Mslim 3 Mslim 4 4 Nisa/102 5 El-htiyaratul-Fkhyye, 309
404
EL-UMDE F DADL-UDDE
Cihad, farz- ayn hkmnde olduu durumlarda, eri mazeretleri bulunanlar dnda her Mslmann zerine vacip olur ve eitimsiz de olsa her Mslmann dmanla yaplan savaa katlmas gereklidir. Ancak bu durumda, kullanm hakknda yeterli bilgiye sahip olmad sava aralarn kullanamaz. nk kendisine veya bir kardeine zarar verebilir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Zarar vermek ve zarar grmek yoktur. Cihad srasnda her Mslman ancak emirin verecei ileri yerine getirir.
DOKUZUNCU MADDE
Mslman mmet, mcahid mmettir. Dolaysyla siyasetini bu sfat zerine kurmaldr. Yukarda Mslmanlarn hem saldr ve hem de savunma cihad ile ykml olduklarn, cihadn farz- kifaye veya farz- ayn olabileceini ve askeri eitimin vacip olup ona devam etmek gerektiini belirttik. Dman kendi yurdunda vurmak olan saldr cihadn incelediimizde, ylda en az bir defa bunun yerine getirilmesinin Mslmanlar zerine vacip olan emirlerden olduunu cumhur alimlerin sylediini grmekteyiz. Bu ise vacibin asgari snrdr. Bunu ancak Mslmanlarn aciz olmalar veya dmanla yaplan anlama engelleyebilir. Baz alimler ise, belli bir adet ile snrlandrma yapmadan, imkan nisbetinde bunun yerine getirilmesinin vacip olduunu sylemilerdir. Bunun ylda bir defa yerine getirilmesinin vacip olduu grnde olan cumhurun, bu grlerindeki delilleri ise, darul-slamda ylda bir kez alnan cizyenin cihada bedel olmasdr. Bu nedenle ylda bir kez cihad amelinin yerine getirilmesi ngrlmtr. 1 Bu hkm iin, Onlar, her yl bir veya iki kez (eitli belalarla) imtihan edildiklerini grmyorlar m? Sonra da ne tevbe ediyorlar ne de ibret alyorlar 2 ayeti de delil olabilir. bn-i Kesir Rahimehullah, bu ayetin tefsirinde Katadenin Ylda bir veya iki kez sava ile imtihan edilirler dediini nakleder. Kurtubi Rahimehullah, saldr cihad ile ilgili olarak yle der: mamn bizzat kendisi veya vekili bakanlnda Mslmanlarn, ylda en az bir defa dman slama davet etmek, gcn krmak veya onlarn zararlarn nlemek iin cihada kmas farz hkmndedir. slam dinine girmeleri iin onlara slamn stlnn gsterilmesi veya yenilmi olarak cizye vermelerinin salanmas gerekir. Cihadn nafile olan ekli de vardr. Bunlar; imamn taifeler halinde askerler gndermesi veya imkan olduunda anszn baskn yapacak mfrezeler hazrlamas veya tehlikeli olan yerlerde dman karsnda nbet tutmaktr. 3 Kurtubi, cumhurun grnde olduu gibi ylda bir kez cihad etmeyi vacip grrken, bunun dnda yaplacak cihad nafile olarak saymaktadr. Cihadn vacip olan ekline ve Allahu Tealann Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar
1 2
El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/367-368 9 Tevbe/126 3 Tefsirul-Kurtubi, 8/152
406
EL-UMDE F DADL-UDDE
hazrlayn. Onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir, siz asla hakszla uratlmazsnz 1 emrine baktmz zaman, slam mmetinin en bata gelen zelliinin mcahid bir mmet olduunu grrz. Bu vacibi yerine getirebilmesi iin i ve d siyasetinin bunu gerekletirecek ekilde oluturulmas gerekir. Eitim, tarm, sanayi, ticaret, bayndrlk gibi alanlarda devletin siyaseti cihada hizmet edecek ekilde planlanp ekillendirilmesi gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mminler, birbirini destekleyen salam bir bina gibidirler. Bunu sylerken Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem parmaklarn birbirine kenetlemitir. 2 Baka bir hadiste ise yle geer: Birbirlerini sevmede, acmada ve efkat gstermede mminler bir vcut gibidirler. Ondan bir organ rahatsz olduu zaman, vcudun dier btn organlar ate ve uykusuzlukla onun acsn paylar. 3
1 2
8 Enfal/60 Mttefekun Aleyhi 3 Mttefekun Aleyhi
ONUNCU MADDE
Aciz kalmak dnda, mminleri cihaddan hibir ey alkoyamaz. Aciz kalnmas durumunda ise, cihada hazrlk yaplmas gerekir. Allahu Teala yle buyurur: stn durumda iken geveyip bara armayn. Allah sizinle beraberdir. O amellerinizi asla eksiltmeyecektir. 1 Mslmanlar gl ve dmandan stn durumda olduklar srece bar ve atekes olmaz. Aksine fitne kalmayncaya ve din yalnzca Allahn oluncaya kadar savaa devam edilir. nk Kuranda cihad ile ilgili olarak inen en son ayet udur: Haram aylar knca mrikleri bulduunuz yerde ldrn; onlar yakalayn, onlar hapsedin ve onlar her gzetleme yerinde oturup bekleyin. Eer tevbe eder, namaz dosdoru klar, zekat da verirlerse artk yollarn serbest brakn. Dorusu Allah balayan ve merhamet edendir. 2 Bu ayet ve ayn suredeki cizye ayeti, genel olarak sava emretmektedir ve cihad ile ilgili inen en son ayet olup mensuh da deildir. Buharinin Beradan Radyallahu Anhu rivayet ettiine gre, Berann kendisi yle demitir: nen en son sure Berae (Tevbe) Suresidir. 3 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve Onu takip eden halifeleri, mrikler ve kitap ehli ile savarken bu hkme gre hareket etmilerdir. Allahn izni ile bu konu onnc maddede ele alnacaktr. Cihada ancak acizlik engel olabilir. Bu nedenle kafirlerin, Mslmanlarn silah sahibi olmalarn srekli engellemeye altklarn grmekteyiz. Allahu Teala bu durumu yle belirtir: O kafirler arzu ederler ki siz silahlarnzdan ve eyanzdan gafil olsanz da stnze birden baskn yapsalar. 4 Yukarda belirtiimiz gibi acizlikten dolay cihad ameli yerine getirilemiyorsa, bunun iin hazrlk yapmak vacip olur. nk Allah Teala Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn.. 5 buyurmaktadr. bn-i Teymiye de Rahimehullah bunu syler. 6 Yukarda sylenenlerden anlalmaktadr ki, Mslmanlar ile kafirler arasndaki iliki savatr. Atekes veya anlama eklinde bar iinde olmak ise, istisna durumudur. Bu istisna ise ancak zaruret veya acizlik halinde szkonusu olabilir. nk Allahu Teala yle buyurmaktadr: stn du-
1 2
47 Muhammed/35 9 Tevbe/5 3 Hadis no: 4654 4 4 Nisa/102 5 8 Enfal/60 6 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/259
408
EL-UMDE F DADL-UDDE
rumda iken geveyip bara armayn. Allah sizinle beraberdir. O, amellerinizi asla eksiltmeyecektir. 1 bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Atekesin anlam, bedelli veya bedelsiz olarak dman ile geici bir sreliine savaa ara verilmesidir. Muhadene, muvadaa veya muahede olarak isimlendirilir. Bu caizdir. nk Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasulnden, kendileriyle anlama yapm olduunuz mriklere bir ihtar. 2 Baka bir ayette ise Allahu Teala yle buyurur: Eer onlar bara yanarlarsa sen de ona yana ve Allaha tevekkl et, nk O iitendir, bilendir. 3 Mervan ve Misvar bin Mahrameden, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem savamamak zere Hudeybiyede mrikler ile on yllna atekes anlamas yapt rivayet edilmitir. Mslmanlar baz dnemlerde zayf durumda olabilirler. Bu durumda, Mslmanlar iin belli bir maslahatn bulunmas art ile acizliklerini veya eksiklerini giderinceye kadar dman ile atekes anlamas yaplabilir. Bu ise Mslmanlarn kafirlere kar savama glerinin bulunmamas veya atekes yapmakla kafirlerin slama girmelerinin umulduu yahut cizye vermeleri veya slamn hkmlerine boyun emeleri gibi yararlarn olmas durumlardr. Bu durumlarn sabit olmasnda bile, belli bir sre ile kaytlamadan atekes anlamasn mutlak olarak yapmak caiz olmaz. nk bu, cihadn tmden terkedilmesine yol aabilir. 4 Grld gibi, bn-i Kudame Rahimehullah, atekes anlamasnn ancak mminlerin maslahatlarnn gzetilerek yaplabileceini sylemektedir. Nevevi Rahimehullah yle der: mam veya onun vekili tarafndan olmad srece, Mslmanlardan birinin, bir topluluk ile atekes anlamas yapmas caiz olmaz. nk bunu herkesin yapmasnn caiz olmas durumunda, her bir fert, Mslmanlarn yarar onlar ile savamakta olmasna ramen, bir blgenin halk ile atekes anlamas yapabilir. Bu ise zararn artmasna sebep olur. Bu nedenle atekes anlamasn ancak imam veya vekili yapabilir. Eer ki imam, dmandan stn bir durumda ise ve herhangi bir maslahat da sz konusu deil ise atekes anlamas yaplmas caiz deildir. nk Allahu Teala yle buyurur: stn durumda iken geveyip bara armayn. Allah sizinle beraberdir. O amellerinizi asla eksiltmeyecektir. 5 6
1 2
47 Muhammed/35 9 Tevbe/1 3 8 Enfal/61 4 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/517 5 47 Muhammed/35 6 El-Mecmu erhul-Muhezzeb, 19/439

bn-i Kesir Rahimehullah, stn durumda iken geveyip bara armayn. Allah sizinle beraberdir. O amellerinizi asla eksiltmeyecektir. 1 ayetinin tefsirinde yle der: Gevemeyin yani dmana kar zayflk gstermeyin. Bara armayn yani atekes ars yapmayn. Say ve hazrlnz daha fazla ve sizler daha stn konumda iken Mslmanlarla kafirler arasnda savan kesilmesine ve atekesin yaplmasna ar yapmayn. stn durumda iken geveyip bara armayn yani dmana galip durumda olduunuz srece bunu yapmayn. Ancak Mslmanlarn hacmine gre kafirlerin says ve kuvveti daha ok ise ve imam, atekes anlamas yapmann Mslmanlarn yararna olduunu grrse, bunu yapabilir. Aynen Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hudeybiyede mriklerin engellemesiyle karlat ve bar yapmaya ardklar zaman bunu yapt ve mrikler ile on yl sava erteledii gibi. Allahu Tealann Allah sizinle beraberdir buyurmas, dmana kar zafer ve stnl mjdelemektedir. zellikle gnmzde baz kiiler, insanlar arasndaki ilikilerde asl olann bar olduunu ve savan ancak zaruret durumunda uygulanabilecek istisna bir durum olduunu sylemektedir. Bu sylediklerine delil olarak da u ayeti gsterirler: Eer onlar bara yanarlarsa sen de ona yana ve Allaha tevekkl et, nk O iitendir, bilendir 2 Halbuki bu dnce, saldr cihadnn tamamen geersizliine yolaar ve cihad sadece savunma sava olarak snrlandrr. Bu dncenin yanlln altnc maddede belirtmitik. Enfal Suresindeki bu ayet, bu gr iin delil niteliinde deildir. nk ayet, Mslmanlarn ancak ihtiya duymalar halinde atekes yapabileceklerini belirtir. Bu belirttiimiz art stn durumda iken geveyip bara armayn. Allah sizinle beraberdir. O amellerinizi asla eksiltmeyecektir 3 ayeti aklamaktadr. Enfal Suresindeki Eer onlar bara yanarlarsa sen de ona yana ve Allaha tevekkl et, nk O iitendir, bilendir 4 ayeti, atekes ars yapmann Mslmanlarn yararna olmas ve buna ihtiya duyulmas hali ile snrldr. Muhammed Suresindeki ayet, atekes anlamas yapmann Mslmanlarn yararna olmamas hali ile ilgilidir. Bu ise Mslmanlarn dman yenebilecek kuvvete sahip olmalar durumudur. Byle bir durumda szkonusu ayetten 5 dolay atekes veya bar ars yapmak caiz deildir. nk byle bir ey, slam dininin dier dinlerden stn olmas amacndan sapmaya sebep olur ki bu ama cihadda asl gayedir. Allahu Teala yle buyurur: Fitne ortadan kalkncaya ve din tamamen Allahn
1 2
47 Muhammed/35 8 Enfal/61 3 47 Muhammed/35 4 8 Enfal/61 5 8 Enfal/61
410
EL-UMDE F DADL-UDDE
oluncaya kadar onlarla savan. 1 Mrikler istemeseler de dinini btn dinlere stn klmak iin Peygamberini hidayet ve hak ile gnderen Odur. 2 Cihadda hedeflenen gaye mrikler ile savaarak slamn stn klnmasdr. Mrikler ya Mslman olurlar ve alemlerin Rabbi olan Allahu Tealaya kullua dnerler, ya da slamn egemenlii altnda aalanm olarak cizye vererek yaamay kabul ederler. Bir ve kahhar olan Allaha kar gelen herkes aalanm olarak yaamaya layktr. Kendilerine Kitap verilenlerden, Allaha ve ahiret gnne iman etmeyen, Allah ve Rasulnn haram kldn haram saymayan ve hak dini kendilerine din edinmeyen kimselerle, klerek elleriyle cizye verinceye kadar savan. 3 Allaha ve Rasulne kar gelenler, kendilerinden ncekilerin alaltld gibi alaltlacaklardr. 4 bn-i Kesir Rahimehullah, Eer onlar bara yanarlarsa sen de ona yana ve Allaha tevekkl et, nk O iitendir, bilendir 5 ayetinin tefsirinde yle der: bn-i Abbas, Mcahid, Zeyd bin Eslem, Ata el-Horasani, krime, Hasan ve Katade bu ayetin Tevbe Suresindeki Kendilerine Kitap verilenlerden, Allaha ve ahiret gnne iman etmeyen, Allah ve Rasulnn haram kldn haram saymayan ve hak dini kendilerine din edinmeyen kimselerle, klerek elleriyle cizye verinceye kadar savan. 6 ayeti ile mensuh olduunu sylemilerdir. Bunun zerinde durulmas gerekir. nk Tevbe Suresindeki ayet, imkan olduunda onlarla savamay emreder. Ancak dman fazla ise, bu ayetin belirttii ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hudeybiye gn yapt gibi onlarla atekes anlamas yapmak caizdir. Bu nedenle bu iki ayet arasnda eliki, nesh ve tahsis (snrlandrma) yoktur. Allahu Teala en iyisini bilir. bn-i Hacer Rahimehullah, Eer onlar bara yanarlarsa sen de ona yana ve Allaha tevekkl et 7 ayeti ile ilgili olarak yle der: Bu ayet, mriklerle bar yapmann meru olduunu gsterir. Ayetteki artn anlam, anlama yapmann Mslmanlar iin elde edilebilecek en byk yarar olmasdr. Ama slam kafirlere galip konumda ise ve anlama yapmada da maslahat bulunmuyorsa, bar yaplmaz. 8 Dolaysyla Enfal Suresindeki ayet, bar anlamas yapmann vacip olduunu deil, ihtiya halinde bunu yapmann caiz olduunu gsterir.
1 2
8 Enfal/39 61 Saff/9 3 9 Tevbe/29 4 58 Mcadele/5 5 8 Enfal/61 6 9 Tevbe/29 7 8 Enfal/61 8 Fethul-Bari, 6/275-276

imdiye kadar sylediklerimizden slamn bara ar yapmad anlalmamaldr. Aksine slam bara ar yapar. Ancak, bu ary kendi snrlar ierisinde kabul eder. Hatta bu bar btn insanlarla yapmay ister. Allahu Teala yle buyurur: (Rasulm) Biz seni ancak alemlere rahmet olarak gnderdik. 1 Allah iman edenlerin velisidir, onlar karanlklardan aydnla karr 2 Islah edilmesinden sonra yeryznde bozgunculuk yapmayn. 3 phesiz ki Allah, adaleti, iyilik yapmay ve akrabalara yardm etmeyi emreder. irkin ileri, fenalk ve azgnl da yasaklar. 4 slam anlaynda bar budur. Yaratlanlara acmak, onlar karanlklardan aydnla karmak, kullara kulluk yapmak yerine gzel ahlaka tevik etmek ve yeryznde bozgunculuk karmaya engel olmak bu barn tanmdr. Allahu Teala yle buyurur: Allah brakp da kimimiz kimimizi rabler edinmesin. 5 Bunlar gereklemedike cihadn vacibiyeti devam eder. Allahu Teala yle buyurur: Fitne ortadan kalkncaya ve din tamamen Allahn oluncaya kadar onlarla savan. 6
1 2
21 Enbiya/107 2 Bakara/257 3 7 Araf/56 4 16 Nahl/90 5 3 Al-i mran/64 6 8 Enfal/39
412
EL-UMDE F DADL-UDDE
ONBRNC MADDE
Gne batdan douncaya kadar hicret devam eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahn bana emrettii be eyi ben de size emrediyorum; Cemaat, dinlemek, itaat etmek, hicret ve cihad. 1 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yine yle buyurur: Tevbe kaps kapanncaya kadar hicret devam eder ve gne batt yerden douncaya kadar hicret bitmez. 2 Hicreti vacip klan sebepler yle sralanabilir: 1- Dinde Fitneye Dme Korkusundan Dolay Mriklerden Ayrlmak: Bu, kiinin gcnn yetmesi halinde, kfr yurdundan slam yurduna veya gvenli halde olabilecei baka bir yere hicret etmesidir. Rasululluh Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mrikler arasnda ikamet eden her Mslmandan beriyim. 3 Buhari, Ata bin Ebi Rebahtan yle rivayet eder: Ubeyd bin Umeyr el-Leysi ile beraber Aieyi Radyallahu Anha ziyaret ettim ve ondan hicreti sorduk. O yle cevap verdi: Bugn artk hicret yoktur. Mminler dinlerinden dolay fitneye maruz kalma korkusuyla, dinlerini korumak iin Allaha ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem hicret ederlerdi. Bugn ise Allah slam stn kld ve mmin istedii yerde Rabbine ibadet edebilmektedir. Artk cihad ve niyyet vardr. 4 Aienin Radyallahu Anha olmadn syledii hicret, Darul-slamdan baka bir yere yaplacak olan hicrettir. Hadiste Aie Radyallahu Anha hicretin sebebini dinde fitneye dmek korkusuna balamtr. 2- Allah Yolundaki Cihada Hazrlk Olarak Hicret: Yukarda aktardmz, Allahn bana emrettii be eyi ben de size emrediyorum; Cemaat, dinlemek, itaat etmek, hicret ve cihad hadisinde hicret, cihad iin bir n hazrlk ve iaret olarak belirtilmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Rabbin, trl eziyete uratldktan sonra hicret eden, sonra Allah urunda savaan ve sabreden kimselerle beraberdir. Rabbin phesiz bundan sonra da balar ve merhamet eder. 5 Fitneden sonra hicret, son durak deil, ondan sonraki cihad ve sabr aamas iin bir balangtr.
Ahmed ve Tirmizi rivayet etmitir. El-Bani sahih olduunu sylemitir. Ebu Davud rivayet etmi ve el-Bani hadisin sahih olduunu sylemitir. rvaul-alil, 5/33 3 Ebu Davud ve Tirmizi rivayet etmi ve el-Bani hadisin sahih olduunu sylemitir. rvaulalil, 5/30 4 Hadis no: 3900 5 16 Nahl/110
2 1

Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Dman savamaya devam ettii srece, hicret kesilmez. 1 Mslmanlarn, sa Aleyhisselam ile beraber Deccala kar savancaya kadar cihadn devam edeceini ve bunun Allah yolunda yaplan en son ki cihad olduunu daha nce belirtmitik. Cihad amacyla yaplan hicret, baka beldelerdeki mcahid Mslmanlara yardm etmek amacyla veya Mslmann kendi lkesine tekrar dnerek cihad edebilme niyeti ile hazrlk yapmak ve gereken destei toplamak gayesi ile yaplr. Hicretin hkm ile ilgili olarak bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Hicret Blm: Hicret, kfr yurdundan slam yurduna kmaktr. Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine yazk eden kimselere melekler, canlarn alrken: Ne ite idiniz dediler. Bunlar: Biz yeryznde aresizdik diye cevap verdiler. Melekler de: Allahn arz geni deil miydi? Hicret etseydiniz ya dediler. te onlarn barna cehennemdir; oras ne kt bir gidi yeridir. 2 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Mrikler arasnda ikamet eden her Mslmandan beriyim, onlarn ateleri birbirine grnmemelidir. Yani onlarn ateini kendisi grmeyecek ve onlar da onun ateini grmeyecek ekilde birbirinden ayr yerlerde ikamet etmelidirler. Bu ayet ve hadis dnda, bunun ile ilgili olarak nasslar oktur. Alimlerin genelinin grlerine gre, hicret kyamete kadar devam eder. Bazlar hicretin sona erdiini sylerler ve buna delil olarak da Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem aktarlan, Fetihten sonra hicret yoktur ve yine Hicret sona ermi, sadece cihad ve niyet kalmtr hadislerini gsterirler. Rivayete gre Safvan bin meyye Mslman olunca, Hicret etmeyenin dini olmaz denildi. O da Medineye geldi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona Ey Ebu Vehb, niin geldin? dedi. O, Hicret etmeyenin dini olmaz, dedikleri iin geldim dedi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona yle buyurdu: Ey Ebu Vehb, Mekkenin vadilerine dn. Siz de bulunduunuz yerlerde kalnz. Hicret sona ermi, sadece cihad ve niyet kalmtr. Bunlarn tamamn Said rivayet etmitir. Muaviye de Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Tevbe kaps kapanncaya kadar hicret bitmez ve gne batt yerden douncaya kadar tevbe kaps kapanmaz. 3 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedii rivayet edilir: Cihad olduu srece hicret bitmez. 4 Ayetler ve aktarlan dier rivayetler, gerektii durumlarda her zaman iin hicretin olacana delalet etmektedir. Konunun banda aktarlan hadisler ise, fethedilen ve artk kafirlerin yurdu
1 2
Ahmed rivayet etmi ve el-Bani, hadisin sahih olduunu sylemitir. rvaul-alil, 5/33 4 Nisa/97 3 Ebu Davud 4 Ebu Said ve dierleri rivayet etmilerdir.
414
EL-UMDE F DADL-UDDE
olmaktan kan yerlerden hicretin olmayacan belirtmek iindir. Dolaysyla Mslmanlar tarafndan fethedilen yerlerden hicret olmaz, sadece gerekirse oraya hicret edilir. Hicret asndan insanlar e ayrlrlar: 1) Hicretin, zerlerine Vacip Olduu Kiiler: Bunlar, hicret etme imkanna sahip olanlar ve bununla beraber ikamet etmi olduu blgede dininin gereklerini yerine getiremeyen ve kafirler arasnda yaad srece dinini aa vuramayanlardr. Durumu bu olanlarn hicret etmeleri zerlerine vaciptir. Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine yazk eden kimselere melekler, canlarn alrken: Ne ite idiniz dediler. Bunlar: Biz yeryznde aresizdik diye cevap verdiler. Melekler de: Allahn arz geni deil miydi? Hicret etseydiniz ya dediler. te onlarn barna cehennemdir; oras ne kt bir gidi yeridir. 1 Bu, vaciplik belirten byk bir tehdittir. Dinin gereklerini yerine getirmek, imkan olan herkesin zerine vaciptir. Hicret ise, vacibin gerei ve tamamlaycsdr. Vacibin kendisiyle yerine geldii ey de vaciptir. 2) Hicretin, zerlerine Vacip Olmad Kiiler: Bunlar, hastalk, ikamete mecbur tutulma veya kadn, yal ve ocuklar gibi zayflardan olma sebebi ile hicret etmeye g yetiremeyenlerdir. Bunlarn zerine hicret vacip deildir. nk Allahu Teala yle buyurur: Erkekler, kadnlar ve ocuklardan (gerekten) aciz olup hibir areye gc yetmeyenler, hibir yol bulamayanlar mstesnadr. 2 Bu durumda olanlarn, hicrete g yetirememeleri sebebi ile onlar iin hicretin mstehap olduu da sylenemez. 3) Hicretin, zerlerine Mstehap Olduu Kiiler: Bunlar ise ikamet ettikleri yerde dinlerini yaama imkanna sahip olmalar ile beraber hicrete gc yetenlerdir. Bunlarn zerine hicret vacip deildir ve dinlerini yaayabildikleri srece, oradaki kafirler ile cihad etmeleri, Mslmanlarn saysn oaltmalar ve Mslmanlara yardm etmeleri asndan, bulunduklar yerde ikamet etmeleri mstehaptr. Ancak hicret etmesi durumunda, ikamet ettii kfr beldesindeki kafirlerin nfusunu artrmam, onlarla i ie yaamam ve ktlklerine ahit olmam olur. Dinin gereklerini yerine getirmeye g yetirememe dnda, kii zerine hicret etmek vacip deildir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem amcas Abbas Radyallahu Anhu, Mslman olmasna ramen Mekkede mrikler ile beraber ikamet ediyordu. Rivayete gre Nuaym en-Nahham, hicret etmek istedii zaman kabilesi olan Adiyoullar kendisine gelerek, Dinin zere bizimle beraber kal, sana eziyet etmek isteyenlere kar seni koruruz. Bize kar ise nceden davrandn gibi davran dediler. Nuaym, nceleri Adiyoullarnn yetim ve dullarna bakard. Bir sre hicret etmeyi geciktirdi ve sonra hicret etti. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona Kavmin sana, benim kavmimin bana kar
1 2
4 Nisa/97 4 Nisa/98

taknd tavrdan daha gzel davranmtr. Benim kavmim, beni kardlar ve ldrmek istediler. Senin kavmin ise, seni korudular ve hicret etmeni istemediler dedi. Bunun zerine o yle cevap verdi: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, senin kavmin seni Allaha itaat etmeye ve Allahn dmanlar ile cihad etmeye kardlar. Benim kavmim ise beni hicretten ve Allaha itaattan alkoydular. 1
El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/513-515
416
EL-UMDE F DADL-UDDE
ONKNC MADDE
Mslmanlar tek bir mmettir. Yurtlar birbirinden uzak da olsa Mslman Mslmann kardeidir ve dolaysyla da tm Mslmanlar birbirlerine yardm etmek zorundadr: Allahu Teala yle buyurur: Mminler ancak kardetirler. 1 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mslman, Mslmann kardeidir 2 Yine baka bir hadiste ise yle geer: Birbirlerini sevmede, acmada ve efkat gstermede mminler bir vcut gibidirler. Ondan bir organ rahatsz olduu zaman, vcudun dier btn organlar ate ve uykusuzlukla onun acsn paylar. 3 Mslmanlar arasnda takva ve salih amel dnda stnlk ls yoktur. Allahu Teala yle buyurur: Muhakkak ki Allahn katnda en deerliniz, en takval olannzdr. 4 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Arabn, Arap olmayana ve Arap olmayann da Arap olana, siyahn beyaza ve beyazn da siyaha takva dnda stnl yoktur. nsanlar Ademdendir, Adem ise topraktandr. 5 Yurtlar birbirinden uzak da olsa, her Mslmann, dier Mslman kardeine yardm etmesi, kardeinin bir hakkdr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mslman, Mslmann kardeidir. Ona hakszlk yapmaz, onu dmana teslim etmez. Kim kardeinin ihtiyacn giderirse, Allah onun ihtiyacn giderir. Kim bir Mslmann skntsn giderirse, Allah kyamet gn, onun skntlarn giderir. Kim bir Mslmann kusurunu rterse, Allah kyamet gn onun kusurlarn rter. 6 Mslim, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet eder: Mslman, Mslmann kardeidir, ona zulmetmez ve dman karsnda onu yalnz brakmaz. Memleketleri birbirinden uzak da olsa, Mslmann, mcahid kardelerine gc yettiince yardm etmesi, onlar dman karsnda yalnz brakmamas ve onlar dmana teslim etmemesi vaciptir. Kurtubi Rahimehullah yle der: Dman bir yere saldrr veya igal ederse, btn Mslmanlarn cihada katlmas farz- ayn olur. Byle bir durumda, o blge halknn tmnn gc orannda dman karsna kp savamas vacip olur. Anne
49 Hucurat/10 Mttefekun Aleyhi 3 Mttefekun Aleyhi 4 49 Hucurat/13 5 Ahmed rivayet etmi ve el-Bani, sahih olduunu sylemitir. Bkz. erhul-AkidetitTahaviyye, Sahihul-Camius-Sair, 1780 6 Buhari
2 1

babann izninin alnmas gerekli deildir. Hibir kimsenin bu savatan geri kalmas caiz olmaz. Kimisi direk savaarak, kimisi de baka ekilde bu savaa ve Mslmanlara yardm eder. O blge halknn dmann hakkndan gelmekten aciz kalmas durumunda, ihtiyacn boyutuna gre komu blgelerdeki Mslmanlarn onlara yardma gitmesi vaciptir. Bylece dmana kar koyabileceklerine ve kendilerini savunabileceklerine kanaat edinceye kadar komu blgelerden gelecek yardm halkas geniler. gal altndaki blgede bulunan Mslmanlarn, dman karsndaki zayflklarn ve onlara yardm edebileceini bilen herkesin onlarn yardmna gitmesi vaciptir. nk btn Mslmanlar, bakalarna kar tek bir el gibidirler. 1 bn-i Abidin yle der: Dman, Mslmanlarn bir blgesine saldrrsa, yakn olanlarn, igal altndaki Mslmanlarn yardmna gitmesi farz- ayndr. htiya kalmamas durumunda ise, komu blgelerde olan Mslmanlarn, igal altndaki Mslmanlarn yardmna gitmesi farz- kifayedir. Ancak igal altndaki Mslmanlarn ve onlara yakn olanlarn dmanla baa kmaktan aciz olduklar biliniyorsa veya aciz olmamakla beraber tembellik yapp cihad etmedikleri grlrse, dier blgedeki Mslmanlar zerine namaz ve oru gibi, bu cihada yardma gitmeleri farz- ayn olur ve savaa gitmemeleri hibir ekilde caiz deildir. Bu ekilde dmana kar koyabilecek imkan ve g salanncaya kadar, batdan douya kadar her tarafndaki Mslmanlar zerine tedrici olarak bu savaa katlmalar farz- ayn olur. 2 Drt mezhep alimlerinin gr de budur. Bu ekilde Mslmanlar birbirine balayan eri ban iman ve slam ba olduunu gryoruz. Bu ban, Mslmanlar zerine, yardmlama ve dayanma gibi ykledii bir takm ykmllkler bulunmaktadr. Kafirler, Mslmanlar arasndaki bu eri ba zayflatmak ve dolaysyla da Mslmanlarn birliini yok etmek ve onlar datmak iin, iman ve slam ba yerine baka balar ortaya koymular ve bunlar Mslmanlar arasnda yaymlardr. man ve slam ba dndaki bu balar unlardr: Vatan Ba: Bu dncede, dinler ortak olmasa bile, btn vatandalarn vatan ba zerinde birlik olmalar ngrlr ve vatan yararlarnn her trl baka yararlarn nnde olduu belirtilir. Halbuki eran bu batldr. Bir Mslmann dostluk (vela) bann, herhangi bir toprak parasna olmas tasvip edilemez. nk gnn birinde bu toprak parasndan Allahu Teala yolunda hicret etmesi gerekebilir. Hatta Allahu Teala, vatan sevgisini, kendi rzasna tercih eden kiileri tehdit ederek yle buyurmaktadr: De ki: Babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, eleriniz, akrabanz, elde ettiiniz mallar, durgun gitmesinden korktuunuz ticaret, hounuza giden evler sizce Allah'tan, Peygamberinden ve Allah yolunda cihad etmekten daha sevgili ise,
1 2
Tefsirul-Kurtubi, 8/151 Haiyetu bn-i Abidin, 3/238
418
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allahn buyruu gelene kadar bekleyin. Allah fask kimseleri doru yola eritirmez. 1 Vatan ba, hounuza giden evler ibaresi ile belirtilen badr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Ben, mrikler arasnda ikamet eden her Mslmandan beriyim. 2 Vatan ba, bir vatan zerinde Mslman ile Mslman olmayanlarn eitliini gerektirir ki bu slama gre caiz deildir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: slam her zaman stndr ve ona stn olan da olmaz. 3 Vatan ba, baka bir blgeden gelen Mslmann, o vatanda bulunan Mslmana yabanc olmasn gerektirir. Bu ise ktlklerin en irkinidir. nk memleketleri ayr veya uzak da olsa, Mslman, Mslmann kardeidir. Kavmiyetilik: Cahiliyye balarndan biri de kavmiyetilik badr. Bu ise belirli bir uyruk veya kavim badr. Kii, bu cahiliyye balar iin kzar, onlar iin savar ve bu ba baka balarn stnde grr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, bu ba hakknda Braknz onu, o irkindir 4 buyurmaktadr. Ayrca kim bunun davetini yapar veya bu uurda savarsa, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Cahiliyye lm ile lm olur 5 buyurduu ksmn ierisine girer. Cahiliyye balarndan olan milliyetilik ba, yukarda aktardmz ayetteki akrabanz 6 ibaresi ile belirtilmitir. Bu ba, Allahn ve Rasulnn rzasna tercih edenler iin ayette byk bir tehdit bulunmaktadr. Allahu Teala, kafir kavimlerden ilikilerini kesen peygamberlerden, Mslmanlara rnekler vermektedir. Ey Nuh, o asla senin ailenden deidir. nk onun yapt kt bir itir. 7 brahim ve onunla beraber olanlarda, sizin iin gerekten gzel bir rnek vardr. Onlar kavimlerine demilerdi ki: Biz sizden ve Allah brakp taptklarnzdan uzaz. Sizi tanmyoruz. Siz bir tek Allaha iman edinceye kadar, sizinle bizim aramzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir. 8 Bu ayetler meru olan ban sadece iman ve slam ba olduunu ve bunun dnda Mslmanlar birbirine balayan baka hibir ban olmadn belirtmektedir. Dostluk ve dmanln ls sadece imandr. Ayetteki siz bir tek Allaha iman edinceye kadar ibaresi bunu gstermektedir.
1 2
9 Tevbe/24 Ebu Davud rivayet etmi ve el-Bani, sahih olduunu sylemitir. 3 Darekutni rivayet etmi ve el-Bani hasen hadis olduunu sylemitir. 4 Buhari 5 Mslim 6 9 Tevbe/24 7 11 Hud/46 8 60 Mmtehine/4

Dil, Renk Veya Ortak Maslahat Ba: Bu balarn tamam da cahiliyye balarndandr. Yukarda aktardmz ayette geen, elde ettiiniz mallar, durgun gitmesinden korktuunuz ticaret ibaresi bunlar kapsamaktadr. Bu balardan hi birisine ve zellikle de eri hkmler ile kar karya gelmesi durumlarnda, asla itibar edilmez. Bu cahiliyye balar, sadece Mslmanlar blmek ve birbirine drmek iin kafirler tarafndan ortaya karlmtr. Allahu Teala bundan sakndrarak yle buyurmaktadr: Ey iman edenler! Kendilerine kitap verilenlerden bir gruba uyarsanz, imannzdan sonra sizi yeniden kfre sevkederler. Size Allah'n ayetleri okunurken, stelik Allah Rasul de aranzda iken nasl inkara saparsnz? Her kim Allaha balanrsa kesinlikle doru yola iletilmitir. Ey iman edenler! Allah'tan, Ona yarar ekilde korkun ve ancak Mslmanlar olarak can verin. Hep birlikte Allahn ipine smsk sarln; paralanmayn. Allahn size olan nimetini hatrlayn. Hani siz birbirinize dman kiiler idiniz de O, gnllerinizi birletirmiti ve Onun nimeti sayesinde karde kimseler olmutunuz. Yine siz bir ate ukurunun tam kenarnda iken oradan da sizi O kurtarmt. te Allah size ayetlerini byle aklar ki doru yolu bulasnz. Sizden, hayra aran, iyilii emredip, ktl meneden bir topluluk bulunsun. te onlar kurtulua erenlerdir. Kendilerine apak deliller geldikten sonra paralanp ayrla denler gibi olmayn. te bunlar iin byk bir azap vardr. 1 Allahu Teala dier bir ayette ise yle buyurur: Ey iman edenler! Eer kafirlere uyarsanz, sizi gerisin geriye dndrrler de, hsrana urayanlardan olursunuz. 2 Buraya kadar aktardklarmzdan maksat udur: Her Mslman bilmelidir ki, dostluk, yardmlama ve fedakarlkta bulunma ancak ve ancak iman ba sebebi ile olur ve cahiliyye balarndan hibirine itibar edilmez. Bu nedenle, cahiliyye balarndan biri veya birka iin savamak ve bu ba zerine dostluk kurmak, Mslman iin haramdr. Renkleri, dilleri ve uyruklar deiik de olsa, dounun en uzak kesindeki bir Mslman batnn en uzak kesindeki dier Mslmann kardeidir. Hak yolda, gc orannda Mslmann Mslmana yardm etmesi vaciptir.
1 2
3 Ali mran/100-105 3 Ali mran/149
420
EL-UMDE F DADL-UDDE
ONNC MADDE
Savaa, en yakn dmandan balamann gereklilii: Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Kafirlerden yaknnzda olanlara kar savan ve onlar sizde bir sertlik bulsunlar. 1 bn-i Kudame Rahimehullah, Her kavim, kendisine en yakn olan dman ile savar bal altnda yle der: Burada asl olan, Allahu Tealann Ey iman edenler! Kafirlerden yaknnzda olanlara kar savan ve onlar sizde bir sertlik bulsunlar 2 buyruudur. nk en yakn olann zarar daha byktr. Onunla savamak, hem onun hem de ondan sonrakilerin zararn nler. Onu brakp uzaktaki dmanla savamak, en yakn dmana Mslmanlar vurmak iin hazrlk yapma frsat verir. bn-i Kudame Rahimehullah, sznn devamnda yle der: Ancak eer ki, savaa uzak dmanla balamak konusunda, bu uzak dmann, Mslmanlar iin errinden daha ok korkulan bir durumda olmas veya bu uzak dmandan savaa balamakta Mslmanlar iin daha fazla maslahatn bulunmas ya da en yakn dmanla aralarnda bir anlamann bulunmas gibi bir zr olursa, savaa uzak dmanla balamakta bir saknca yoktur. 3 Yukardaki ayetin tefsirinde bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Allahu Teala Mslmanlara, en yakndan balayarak kafirlere kar cihad etmelerini emretti. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Arap Yarmadasnda kafirlerle cihada ilk olarak mriklerden balad. Bu savalar esnasnda Allahu Teala Medine, Taif, Yemame, Mekke, Hayber, Hadramut ve Yemen gibi yerlerin fethini nasib etti. Ve bu fetihlerden sonra insanlar kabileler halinde (fevc fevc) slama girdiler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bundan sonra Ehl-i Kitap ile sava iin hazrlk yapmaya balad. Bu hazrlktan sonra ilk sefer Rumlar iin planland. nk Arap Yarmadasna en yakn olan kafirler Rumlard... Bu sra bu ekilde devam etti. Daha sonra Ebu Bekir Radyallahu Anhu halife oldu. Ebu Bekir de Radyallahu Anhu halifelii dneminde bu sray korudu ve ilk olarak mrtedler ile cihada balad. nk Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefatndan sonra Mslmanlara en yakn dman olarak, mrted taife ortaya kmt. Bylece riddet ehlini tekrar slama dndrdler, vermedikleri zekat aldlar ve Allahn hakk orada ilan edildikten sonra Ebu Bekir Radyallahu Anhu tekrar Rum ve Fars zerine orduyu hazrlad. Ebu Bekir de Radyallahu Anhu cihad konusunda bu hak yolu ve
1 2
9 Tevbe/123 9 Tevbe/123 3 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/372-373

sray takib etti. Allah Azze ve Celle ona da fetihler nasip etti. Rumu ve Fars hezimete uratt, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem nceden bildirdii gibi, onlarn hazinelerini ald ve Allah yolunda infak etti. Ebu Bekirden Radyallahu Anhu sonra en yakn kafirlerle cihad srasn, mer Radyallahu Anhu devam ettirdi. Allah Azze ve Celle Ebu Bekire fetihler verdii gibi mere de fetihler nasip etti. Ona yardm etti. Allahu Teala merin eliyle, kafirleri, tautlar ve mnafklar kahretti. bn-i Kesir devamla yle der: Ne zaman bir millete galip gelseler, onlardan bir sonrakine geiyor, sonra onlar takip eden zalim ve facirlere intikal ediyorlard. Bunu da Allahu Tealann Ey iman edenler! Kafirlerden yaknnzda olanlara kar savan ve onlar sizde bir sertlik bulsunlar 1 emrine itaat iin yapyorlard.
9 Tevbe/123
422
EL-UMDE F DADL-UDDE
ONDRDNC MADDE
Bir g arkasna snm olan (mmteni) sava, asli kafirler ile yaplan savatan daha nceliklidir: mrtedler ile
Bunun sebebi, mrtedin asli kafirden daha tehlikeli olmas ve dinde asli kafirden daha byk gnah ilemesidir. eyhu-l-slam bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetinde mrtedlerin cezasnn, asli kafirlerin cezasndan daha ar olduu sabittir. Bu birka yndendir. Bu ynlerden birisi; mrtedin her halukarda ldrlmesi, onlardan cizyenin kabul edilmemesi ve onlar ile zimmet akdinin yaplmamasdr. Bu hkmler asli kafirlerin hkmlerinden farkl ve daha ardr. Bu ynlerden bir dieri ise, mrtedin, savamaya g yetiremeyen aciz bir kii dahi olsa, asli kafirdeki hkmn aksine ldrlmesidir. Savamaktan aciz olan asli kafir, hanefilere, malikilere, hanbelilere ve ulemann ounluuna gre ldrlmez. Bir dier yn ise mrtedin mirasndan Mslman yaknnn alamamas ve yine Mslman yaknndan kalan mirasta da mrtedin hak sahibi olmamasdr. Ayrca nikah akdi de asli kafirin aksine mrted ile caiz deildir. Hatta yine asli kafirin aksine mrtedin kestiinin yenilmesi haramdr. 1 eyhul-slam Rahimehullah baka bir yerde syle der: Riddet kfr icma ile asli kfrden daha byktr. 2 bn-i Teymiye Rahimehullah baka bir yerde de yle der: Ebu Bekr Radyallahu Anhu ve sahabe asli kafirden nce mrted ile cihada baladlar. nk mrted ile yaplan bu cihadda Mslmanlarn lkelerinin btnl korundu. Ayrca slamdan kmak isteyenler de yeniden slama dndrld. Oysa ki o dnemde asli kafirle ve dier mriklerle yaplan cihadda istenen hedef Mslmanlarn topraklarn mdafaa ya da Mslmanlarn o anki saylarn korumak deildi. Aksine yeni fetihler ve yeni kavimlere slamn tanmas idi. Ancak u muhakkak ki, nceden fethedilen yerlerin ve nceden dine girmi insanlarn korunmas, sonraki yaplacak fetih hareketlerinden ncelikli ve nemlidir. 3 Sahabe mrtedler ile cihada balanlmas konusu zerinde icma etmilerdir. Ebu Bekirin Radyallahu Anhu halife olduu dnemin balarnda, same bin Zeydin ordusunun Rum zerine gnderilmesi, yukarda belirttiimiz sahabe icmas hakknda bir phe uyandrmaz. nk bu ordunun Rum zerine gnderilmesini Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefatndan ksa bir sre nce emretmiti. Ebu Bekir de Radyallahu Anhu bu ordunun Rum seferine kald yerden devam etmesini Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve
1 2
Mecmuul-Fetava, 28/534 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/478 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/158-159

Sellem emri gerei yapt. Hatta bu ordunun Rum zerine gnderilmesi Ebu Bekirin Radyallahu Anhu mrtedler ile savamasna engel olmad gibi, bu
ordunun gnderilmesi ile byk bir hayr da meydana gelmiti. nk o sralarda insanlardan bazlar dinden dnm ve bir ksm da dinden dnmeyi dnyordu. Ama Ruma gnderilen ordu onlar bu ktlkten engelledi. 1
El-Bidaye ven-Nihaye, bn-i Kesir, 6/304-305
424
EL-UMDE F DADL-UDDE
ONBENC MADDE
Ynetici, ordu gibi bir g arkasna snarak dinden dnerse, onunla savamak farz- ayn olur ve bu sava dierlerinden daha nceliklidir. Bunu maddeler halinde yle aklayabiliriz : 1- Bunlara, gnmzde Mslmanlarn yaad lkelerde Allahn dini ile hkmetmeyen yneticiler misal olarak verilebilir. Bu yneticiler kafirdirler. Allahu Teala yle buyurur: Kim Allahn indirdikleri ile hkmetmezse ite onlar kafirlerin ta kendileridir. 1 Kafirler, rablerine bakalarn denk tutuyorlar. 2 Buna benzer deliller oktur. Bu yneticiler hem Allahn indirdikleri ile hkmetmemekte ve hem de insanlara kendi heva ve arzularndan kanunlar yapmaktadrlar. Bundan dolay onlar insanlara kar kendilerini ilahlar ve rabler ilan etmektedirler. Allahu Teala yle buyurur: Yoksa onlarn, Allahn izin vermedii bir dini getiren ortaklar m var? 3 Allahu Teala baka bir ayette ise syle buyurur: Onlar hahamlarn ve rahiplerini Allahtan baka Rabler edindiler. 4 Ayrca bu lkelerdeki yneticilerin kfrleri tek bir sebepden dolay da deildir. Bu meseleyi Risalat Davetut-Tevhid isimli kitabmda daha geni olarak inceledim. Ayrca Maide Suresindeki Kim Allahn indirdikleri ile hkmetmezse ite onlar kafirlerin ta kendileridir 5 ayeti hakkndaki phelere de cevap verdim. Birok ynden bu nassn genel olduunu akladm. Ayette geen kfr byk kfrdr. Ve eer bir konuda sahabenin szleri ihtilafl olursa, uslde kararlatrld gibi biz, Kitap ve Snnete en uygun olann tercih ederiz. Gnmzde, Mslman lkelerde meydana gelen olaylar bu ayetin inmesindeki sebep ile ayndr. Bu olaylar, Allahn eriat ile hkmetmemek ve insanlarn, zorla da olsa uygulamalar iin beeri hkmler kartmaktr. Btn bu yaplanlar ayetin ini sebebi olan, Yahudilerin zina edenin ldrlmesi hkmn kaldrp yerine baka bir hkm getirmeleri ile ayndr. Ayrca yukarda ismini verdiimiz kitabmzda, bir nassn nzul sebebinin nassn hkm ile muhakkak alakal olduunu akladm. Ki bu da uslde sabit bir meseledir. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: smail Kad, Ahkamul-Kuranda ihtilaflardan bahsettikten sonra yle der: Ayetlerin zahiri, Yahudilerin yaptn yaparak, Allahn hkmleri karsnda yeni hkmler karan ve o hkmler ile hkmedilen bir din ortaya koyan kii hakknda, Yahudiler iin geerli olan tehdidin aynen onun iin de geerli
1 2
5 Maide/44 6 Enam/1 3 42 ra/21 4 9 Tevbe/31 5 5 Maide/44

olduuna delalet etmektedir. Byle yapan kiinin otorite sahibi olmas ya da olmamas onun hkmn deitirmez. 1 Her kim Allahu Tealann indirdiklerinden baka kanunlar karma ya da bunlarla hkmetme iine itirak ederse, en byk kfrle kafir olmu ve slam milletinden kmtr. Hatta bu kii slamn be artn yerine getiriyor olsa da bu byledir. Bir ok gnmz alimi de byle sylemektedir. Bunlardan bazlar: Ahmed akir, Muhammed Hamid el-Fagi, Muhammed bin brahim ve Ali e-eyhdir. 2- Mrted olan yneticinin silahl gc yoksa, derhal iktidardan indirilir ve yargcn karsna karlr. Tevbe ederse, Ebu Bekir ve merin Radyallahu Anhuma uygulamalarnda olduu gibi tekrar ynetim ile ilgili ilerde grevlendirilmez. Ancak eer tevbe etmez ise ldrlr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Benim ve benden sonraki raid halifelerin snnetine az dilerinizle sarln. 2 bn-i Teymiye yle der: Ne Ebu Bekir ve ne de mer Radyallahu Anhuma, hibir zaman Mslmanlarn bana mnafklar veya akrabalarn
ynetici yapmadlar. Allah yolunda kimsenin knamasndan da korkmadlar Hatta mrtedle savap onlarn slam devletine katlmalarn saladktan sonra o insanlarn tevbelerinin aa kmas iin ata binmelerini ve silah tamalarn yasakladlar. mer Radyallahu Anhu, dnemin Irak valisi olan Sad bin Ebi Vakkasa Radyallahu Anhu, Tuleyhatul-Esedi, Agra bin Habis, Uyeyne bin Hsn, Eas bin Kays el-Kindi ve bunlar gibilerine yneticilik grevi vermemesini ve savata onlar ile istiare yapmamasn sylerdi. nk Ebu Bekir ve mer Radyallahu Anhuma bunlarda bir eit nifak olmasndan endie ettikleri iin Mslmanlarn bana ynetici yapmamlardr. 3
3- Mrted ynetici, kendisini savunan silahl bir gcn arkasna snarak mmteni konumunda ise, onlara kar savamak vacip olur. Onu savunanlar da aynen onun gibi kafirdirler. Allahu Teala yle buyurur: inizden kim onlar dost edinirse, onlardandr. 4 Ayette men ibaresi, art ismidir. Sz veya fiil ile kafirden yana olup onu destekleyen herkesi ieren genel bir ifadedir. Muhammed bin Abdulvehhab ve dierleri, mriklere yandalk yapmann ve Mslmanlara kar onlar desteklemenin, kiiyi slamdan karan sebeplerden olduunu sylerler. Bunun delili ise Allahu Tealann u buyruudur: inizden kim onlar dost edinirse, onlardandr. phesiz Allah, zalimler topluluuna hidayet etmez. 5 Bu suu ileyen mrtedler ile, ehadet kelimesini syleseler ve slamn dier esaslarn yerine getirseler dahi sava1 2
Fethul-Bari, 13/120 Tirmizi rivayet etmi ve sahih olduunu sylemitir. 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/65 4 5 Maide/51 5 5 Maide/51
426
EL-UMDE F DADL-UDDE
lr. nk Allahn indirdiklerinden bakas ile hkmetmeleri sebebiyle slamdan kmlardr. Allahu Teala yle buyurur: man edenler Allah yolunda savarlar, kafirler ise taut yolunda savarlar. O halde eytann dostlarna kar savan. phe yok ki eytann kurduu dzen zayftr. 1 Sz veya fiil ile kafire destek olan herkes, bu desteinden dolay kafir olur. Zahire gre dnyadaki hkm, aynen iman ve cihad ehline kar mmteni konumunda olanlar gibidir. Hakknda tekfirini engelleyen bir engel veya pheden dolay batinen Mslman olabilir. Ancak bu, onun tekfirine engel olmaz. Snnette, mmteni olanlar hakkndaki uygulama budur. Bu konuyu baka bir risalede akladm. Yaayann delil ile yaamas ve helak olann da delil ile helak olmas iin bu bilgilerin halk arasnda yaylmas gerekir. 4- Kafir olan yneticiye kar kmann vaciplii, Ubade bin Samitin u hadisi ile sabittir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bizi ard, biz de kendisine beyat ettik. Bizden sz ald eyler arasnda, sevinte ve tasada, darlkta ve bollukta kendisini dinleyip itaat etmemiz, kendisini ahsmza tercih etmemiz ve iin ehline kar kmamamz vard. Ancak ak bir kfr grmeniz ve buna dair elinizde Allahtan bir delil bulunmas hali mstesna dedi. 2 Nevevi Rahimehullah yle der: Kad Iyad der ki: Alimler kafir bir kiinin Mslmanlara imam olamayacanda icma etmilerdir. Sonradan kafir olursa bu grevden indirilir. Kafir olursa veya dinini deitirirse ya da bidat ilerse, artk ull-emr olmaktan kar. Ona itaat edilmez, ona kar ayaklanlmas, bulunmu olduu grevden indirilmesi ve mmkn ise, onun yerine adaletli bir imam tayin edilmesi Mslmanlar zerine vacip olur. Ancak imam ile beraber bir grup da dinden dnm ve bunlar kendilerine g yetirilemeyecek hale gelmiler ise, bu durumda Mslmanlar zerine g yetiremedikleri srece onlara kar kmalar vacip deildir. Kii bu mrtedlere kar kamyor ise, yurdunu brakp baka yere hicret eder ve dinini kurtarr. 3 Kad Iyadn belirttii bu icmay, bn-i Hacer, bn-i Battaldan 4 , o da bnut-Tinden 5 , o da Davudiden 6 ve ayrca bnut-Tinden direk olarak 7 nakletmitir. bn-i Hacer, zetle yle der: Devlet bakan kafir olursa, icma ile azli gerekir ve her Mslmann bunun iin gayret etmesi vacip olur. 8
1 2
4 Nisa/76 Mttefekun Aleyhi 3 Sahihu Mslim erhi, Nevevi, Kitabul-mara, 12/229 4 Fethul-Bari, 13/7 5 Fethul-Bari, 13/8 6 Fethul-Bari, 13/112 7 Fethul-Bari, 13/123 8 Fethul-Bari, 13/123

5- Mslmanlarn bunu yapmaya gcleri yetmiyorsa, hazrlk yapmalar vacip olur. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Cihada g yetirilemedii zaman onun iin kuvvet ve sava atlar hazrlamak gerekir. nk vacibin ancak kendisi ile yaplabildii ey de vaciptir. 1 Allahu Teala yle buyurur: Kafirler yakay kurtardklarn sanmasnlar. nk onlar (bizi) aciz brakamazlar. Onlara (dmanlara) kar gcnz yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp beslenen atlar hazrlayn.. 2 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ayette geen kuvvet ibaresini ise Kuvvet, atmaktr diye aklamtr. Mslmanlarn tautlara kar nasl tavr taknacaklarn, hibir Mslmann inemesinin caiz olmad eri nasslar belirlemektedir. u hadis bu nasslardan biridir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bizi ard ve kendisine beyat ettik. yilik ve ktlkte, bolluk ve darlkta kendisini dinleyip itaat etmek, onu kendi canmza tercih etmek ve iin ehli ile iktidar kavgas yapmamak zere kendisine sz verdik. Ancak bir delile dayanarak, bir iin ak bir kfr olduunu grmemiz mstesna. 3 Yukarda belirttiimiz gibi, kafir olan yneticilere fiilen kar kmak konusunda icma bulunmaktadr. Bu nedenle nass ve icma varken, tautlara kar kmann yntemi hakknda itihad caiz deildir. Nass ve icmann bulunduu bir meselede itihad edenler, byk bir sapklk iine dm olurlar. irk olan parlamentolar vastasyla slamn hkmn yrtmeye alanlar bu sapkla denlerdendir. Gcnn yetmemesini sebep olarak gstererek bu mrtedlere ve tautlara kar kamadn syleyenlere deriz ki, acizliin olduu durumlarda yaplmas gereken, onlarn parlamentolarna katlmak deil, Allah yolunda cihad iin hazrlk yapmaktr. Acizliin tahakkuk etmesi halinde, hicret vaciptir. Eer ki hicret konusunda da acizlik varsa, bu durumda yaplmas gereken mmin mstazaflardan olarak Allahu Tealadan bulunduu durumdan kendisini kurtarmasn diler. Ki onlarn hali u ayette getii gibidir: ..Rabbimiz! Bizi, halk zalim olan bu ehirden kar, bize tarafndan bir sahip gnder, bize katndan bir yardmc lutfet diyen zavall erkekler, kadnlar ve ocuklar.. 4 Onlarn yasama meclislerine katlmak, hibir Mslmann yapaca ilerden deildir. nk bu parlamentolara katlmak, egemenlii Allaha deil, halka veren demokrasiye raz olmak ve dolaysyla da parlamentodaki ounluu, mmeti balayc ekilde kanun koyan bir otorite olarak kabul etmek demektir. Bu ise, Allah brakp da kimimiz kimimizi rabler edinme-
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/259 8 Enfal/59-60 3 Mttefekun Aleyhi 4 4 Nisa/75
428
EL-UMDE F DADL-UDDE
sin 1 ayetinde belirtilen kfrn manasdr. Bu parlamento yeleri, ayette belirtilen rabler konumundadrlar. Bu da kfrn ta kendisidir. Bu konuda cahil olann, bunu bilmesi ve renmesi gereklidir. Allahu Teala yle buyurur: O (Allah), Kitapta size yle indirmitir ki: Allahn ayetlerinin inkar edildiini yahut onlarla alay edildiini iittiiniz zaman, onlar bundan baka bir sze dalncaya kadar kafirlerle beraber oturmayn; aksi halde sizde onlar gibi olursunuz. Elbette Allah mnafklar ve kafirleri cehennemde bir araya getirecektir. 2 Onlarla beraber oturan ve kfrlerine tank olanlar, kfrde onlar ile eit olurlar. 6- Mrted yneticilere ve destekilerine kar cihad etmek, meru mazereti olanlar dnda her Mslmann zerine farz- ayn hkmndedir: Cihadn yerde kii zerine farz- ayn olacan belirtmitik. Dmann Mslmanlara ait bir yeri igal etmesi, cihadn farz- ayn olduu hallerden biridir. Gnmz de Mslmanlara musallat olan mrted yneticilerin durumu budur. Bunlar Mslmanlarn bana mussalat olan kafir dmanlar olup onlarla savamak farz- ayn hkmndedir. Bu nedenle Kad Iyad Mslmanlarn kafir yneticiye kar ayaklanmas vaciptir der. bn-i Hacerin Rahimehullah her Mslmann, bu yneticilere kar kmas konusunda syledikleri ise daha aktr. yle der: Yneticinin kafir olmas durumunda, ynetimden indirilmesi konusunda icma vardr. Bunu yerine getirmek tm Mslmanlar zerine farz- ayn hkmndedir. 3 Ubade bin Samitten Radyallahu Anhu rivayet edilen hadisten anlalan da budur. Bu tautlara kar cihadn farz- ayn olmas, btn Mslmanlara ulatrlmas gereken vacip ilimlerdendir. Bylece her Mslman, Allahu Teala tarafndan bu tautlara kar savamakla ykml klndn bilmelidir. Bu tautlar, dinlerine sarlan Mslmanlar ile sradan halk arasnda ldrc bir ayrlk duvar rmektedirler. Bylece halkn cehaleti ve suskunluu arasnda, dinlerine sarlan Mslmanlar rahatlkla vurabilmektedirler. Halbuki bu halkn ierisinden her bir kii, Mslman olduu srece, bu tautlara kar kma farziyeti konusunda ykmldr. Hatta fask dahi olmas bu farziyeti kii zerinden drmez. 4 Dinlerine sarlan Mslmanlarn, tautlarn kendileri ile halk arasnda rdkleri duvar kaldrmalar gerekir. Bu ise bireysel ve kitlesel davet yolu ile halka cihad farziyetini anlatmakla olur. Bylece cihad meselesi, sadece bir gn ve bir gecede ortadan kaldrlabilecek kk bir aznln meselesi olmaktan kar ve btn Mslmanlarn meselesi haline gelir. Bu ekilde cihad, belli bir takm kiilerin deil, herkesin grevi olur. te
1 2
3 Al-i mran/64 4 Nisa/140 3 Fethul-Bari, 13/123 4 Ek-4e baknz

o zaman tautlarn ve ibirlikilerinin kyameti kopar, kfr ve cinayetleri ortaya karldktan sonra, Allahn izni ile azledilmeleri gerekleir. Allahu Teala yle buyurur: Onlarn sizi kard yerden siz de onlar karn. 1 Bir kudsi hadiste ise Allahu Teala yle buyurur: Onlar seni kardklar gibi, sen de onlar kar. 2 Tautlarn propaganda ile ve halk cahilletirerek dinlerine sarlan Mslmanlar halkn arasndan dladklar gibi, onlara kar cihadn farz olduunun anlatlmas ile halkn aydnlatlmas ve bilgilendirilmesi gerekir. Tautlarn, dinlerine sarlan Mslmanlar mallarndan ve yaknlarndan soyutlayp kardklar ve geim imkanlarn ellerinden aldklar gibi, Allaha ve Rasulne kar sava maksad ile ordularn donattklar mal ve servetlerden de bu tautlarn soyutlanmas gerekir. Allahu Teala yle buyurur: (Allahn verdii bu ganimet mallar) yurtlarndan ve mallarndan uzaklatrlm olan, Allahtan bir ltuf ve rza dileyen, Allahn dinine ve Rasulne yardm eden fakir muhacirlerindir. te doru olanlar bunlardr. 3 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kurey hakknda ktlk bedduasnda bulunmutur. Abdullah bin Mesud yle der: Kurey Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem kar galebe alarak ona direndikleri zaman, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahm, Yusufun yedi eyi gibi onlara kar bana yedi ey ile yardm et dedi. Daha sonra Kurey, ktlktan dolay bir yl boyunca kemik ve l eti yedi. 4 Bu tautlara, mecbur kalmadka gmrk, vergi ve benzeri ekillerde mal vermek Mslmanlar iin haramdr. Allahu Teala yle buyurur: ..gnah ve hakszlk zerine yardmlamayn 5 Mallarnz akl ermezlere vermeyin. 6 Bilinmelidir ki bu tautlarn ne kanunlar ve ne de hkmetleri meru deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim dinimizden olmayan bir amel ilerse, o reddedilir. 7 Kitap ve Snnete sarlma blmnde bunun zerinde durmutuk. Mslmanlarn, kafirlerin mallarn kuvvet yolu ile (ganimet olarak) ve hile yolu ile (fey olarak) almaya almalar da vaciptir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Mslmanlarn kullanmas amacyla Kureyin mallarn almak iin kmtr. Bedir Savann sebebi de budur. Sonu olarak, cihad meselesini belirli bir kesimin meselesi olmaktan karp btn halkn meselesi haline dntrmek gerekir. nk cihadn, belirli bir kesimin meselesi olarak kalmas, istenen deiiklii yapmay sala1 2
2 Bakara/191 Mslim 3 59 Har/8 4 Buhari, Hadis no: 4822 5 5 Maide/2 6 4 Nisa/5 7 Mslim
430
EL-UMDE F DADL-UDDE
mamaktadr. Ayrca bu, phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah, onlarda bulunan deitirmez 1 genel kuralna da aykrdr. Ancak bu, lkedeki tm halkn bu olaya katlmasnn gerektii manasnda da deildir. nk bu uzak bir ihtimaldir. stenen ey, slam devrimini gerekletirebilecek ve daha sonra da gerek ierden ve gerekse dardan gelebilecek tehlikelere kar bu yapy savunabilecek kadar bir topluluun olumasdr. Halkn geri kalannn ise buna sempati duymas yahut hakk grnceye kadar en azndan tarafsz kalmas yeterlidir. Ayrca, tautlarn devrilmesi srecinde aktif rol alamayanlarn en azndan tautlarla ibirlii yapmamas gerektii konusunda halkn bilinlendirilmesi gerekir. zellikle, cihada bizzat katlamayanlarn halk bilinlendirme faaliyetlerinde bulunmas gerekir. Bylece cihad olay her gn Mslmanlarn evlerinden yeni bir eve girmi ve davet yeni taraftar ve destekiler kazanm olur. Allahu Tealann sz yerini buluncaya kadar bu sre byle devam eder ve phesiz ki O Subhanehu ve Teala, verdii szden geri dnmez. Allahu Teala yle buyurur: Biz ise, o yerde gsz drlenlere ltufta bulunmak, onlar nderler yapmak ve onlar (mukaddes topraklara) varis klmak istiyorduk. Ve o yerde onlar hakim klmak; Firavun ile Hamana ve ordularna, onlardan (srailoullarndan gelecek diye) korktuklar eyi gstermek (istiyorduk). 2 7- Mrted yneticilere kar savamak, asli kafir olan Yahudi, Hristiyan veya mriklere kar savamaktan nce gelir. Bunun sebebi vardr: 1) Bunlarla yaplacak cihad, farz- ayn hkmnde olan savunma cihad konumunda olup, bu konumu sebebi ile de saldr cihadndan nce gelir. Savunma cihad konumunda olmas, bu yneticilerin Mslmanlarn bana musallat olan kafir birer dman olmalar sebebiyledir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Savunma sava, dine ve kutsallara saldran dman defetmenin en etin eklidir. cma ile vaciptir. Dini ve dnyay bozan saldrgan dman defetmek, imandan sonra gelen en byk vaciptir. Bu nedenle hibir art yoktur ve imkan lsnde herkese vaciptir. 3 Dmann Mslman bir memlekete saldrmas halinde, cihadn herkes zerine farz- ayn olduu zerinde daha nce durmutuk. 2) Bunlar mrted hkmndedirler. Mrtedlere kar savamann asli kafirlere kar savamaktan nce geldiini yukarda belirtmitik. 4 3) Bunlar, Mslmanlara en yakn ve tehlikeleri en byk olan dman niteliindedirler. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Kafirlerden yaknnzda olanlara kar savan ve onlar sizde bir sertlik bulsunlar. 1
1 2
13 Rad/11 28 Kasas/5-6 3 El-htiyaratul-Fkhyye, 309 4 Ondrdnc Madde

Bu durumdan birincisi ile ilgili yle bir phe akla gelebilir: slam lkelerini yneten bu mrtedlerin, slam lkesini igal eden dman olarak grlmesi doru mudur? nk igalci dman, Mslmanlara uzak ve yabanc kiilerdir. Ancak bunlar, bizzat o lkenin halkndan olan kiilerdir. Bu sebepten dolay arada fark yok mudur? Bu szler, slam eriatna kar mmteni (g yetirilemeyen) konumunda olan Moollara kar savamak ile ilgili olarak bn-i Teymiyenin Rahimehullah vermi olduu fetvasn geersiz hale getirmek iin yaplan bir itirazdr. 2 bn-i Teymiyenin verdii bu fetvann bu konuda delil olamayaca, nk Moollarn slam lkelerine sonradan gelen yabanclar olduklar iddia edilmektedir. Bu fetvann yararlarna Davetut-Tevhid isimli kitabmda iaret etmitim. Bu soruya cevap olarak yle deriz: Mrted ynetici meselesiyle ilgili mstakil bir nass bulunmaktadr. Bu nass, Ubade bin Samit Radyallahu Anhu hadisindeki Ancak ak bir kfr grmeniz ve buna dair elinizde Allahtan bir delil bulunmas hali mstesna 3 ifadesidir. Facir yneticilere kar sabretmeyi tleyen btn hadisler, Ubade bin Samitten aktarlan bu hadis ile kaytlandrlmtr. Facir yneticilere kar sabretmeyi tleyen hadislerden bazlar unlardr: Kim emirinden houna gitmeyen bir ey grrse, ona sabretsin. 4 Size namaz kldrdklar srece hayr. Bu nedenle Buhari, Ubade hadisini, yukarda aktardmz bn-i Abbasn Radyallahu Anhuma hadisinin ardndan Fiten blmnde rivayet etmitir. Buharinin Rahimehullah bu sray gzetmesi Ubade hadisinin, bn-i Abbas hadisini kaytladna iaret etmek iindir. Bu ise, mrted yneticilere kar kmann vaciplii konusunda kalbi olan veya grp iiten herkes iin delil olarak yeterlidir. Bu esas ve dier bilgileri aktarmamzn gayesi, bu mrted yneticilere kar klmasnn meruiyetini aklamak deildir. nk bunun meruiyeti Ubade hadisi ile sabittir. Bizim bu aktardklarmzdan gayemiz ise, bu yneticilere kar klmasnn, cihadn dier eitlerinden daha ncelikli olduu gibi bir takm dier hususlara dikkat ekmektir. unun belirtilmesi gerekir ki eriatte, kfr ile ilgili ahkam bakmndan yerli kafir ile yabanc kafir arasnda bir ayrm yoktur. Allahu Teala yle
1 2
9 Tevbe/123 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/501-551 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mttefekun Aleyhi, bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma rivayet edilmitir.
432
EL-UMDE F DADL-UDDE
buyurur: Ey Nuh, o asla senin ailenden deildir. nk onun yapt kt bir itir. 1 brahim ve onunla beraber olanlarda, sizin iin gerekten gzel bir rnek vardr. Onlar kavimlerine demilerdi ki: Biz sizden ve Allah brakp taptklarnzdan uzaz. Sizi tanmyoruz. Siz bir tek Allaha iman edinceye kadar, sizinle bizim aramzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir. 2 phesiz kafirler sizin apak dmannzdr. 3 Bu ayetlerden anlalmaktadr ki, mmin ile kafir arasndaki dmanlk kfr nitelii ile ilgilidir. Hkmn sebebi, kafirin yerli veya yabanc olmas deildir. nk kafir, kiinin olu veya babas veya milleti ve aireti de olsa ona kar dmanlkta bulunmak vaciptir ve bunun sebebi de kfrn kendisidir. Dmanlkla ilgili sylenenler, cezalar ile ilgili olarak da sylenir. nk kafire verilen ceza, bakas sebebi ile deil, sadece kfr sebebiyle verilmektedir. Hkmn sebebi ve ls budur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim dinini deitirirse, ldrnz. 4 Hadiste belirtilen ldrme cezasnn illeti, kiinin Mslman iken dinini deitirerek kafir olmasdr. Bu aa karldktan sonra unun belirtilmesi gerekir ki, gerek kendisine g yetirilen olsun ve gerekse mmteni (g yetirilemeyen) olsun kfrn cezasnn ls ve sebebi, bizzat kfrn kendisi olup, bu suu ileyenin yerli veya yabanc olmas arasnda hibir fark yoktur. Ayn ekilde bu suu ileyen bir kii Mslmanlara ait olan bir memlekete saldrd zaman, yerli veya yabanc ve yine kfr suunu saldrdan nce veya saldrdan sonra ilemi olmas arasnda fark yoktur. Btn bu durumlarda hkmn ls ve sebebi, kfrn kendisidir. Zaten yerli iken kafir olup irtidat eden kii, Mslmanlara kar yabanc bir kii hkmn alr. Allahu Teala yle buyurur: Nuh Rabbine dua edip dedi ki: Ey Rabbim, phesiz olum da ailemdendir. Senin vaadin ise elbette haktr. Sen hakimler hakimisin. Allah buyurdu ki: Ey Nuh, o asla senin ailenden deildir. nk onun yapt kt bir itir. O halde hakknda bilgin olmayan bir eyi benden isteme. Ben sana cahillerden olmaman tavsiye ederim. 5 Nuhun Aleyhisselam olu kafir olduu iin aile fertleri kapsamndan karlm ve yabanc biri olarak hkmedilmitir. Kald ki cezada etkili olan baka sebepler de vardr. Asli kafir ile mrted arasndaki fark bunlardan biridir.Yukarda belirtildii gibi mrtedin cezas daha ardr. Ayn ekilde Mslmanlara kar savaan kafir ile Ms1 2
11 Hud/46 60 Mmtehine/4 3 4 Nisa/101 4 Mttefekun Aleyhi 5 11 Hud/45-46

lmanlara kar saldrgan bir tutum ierisinde olmayan kafir arasnda da fark vardr. afii Rahimehullah dnda dier imama gre byledir. Kendisine kar cihad etme ncelii bakmnda da yakn kafir ile uzak kafir birbirinden farkldr. Btn bunlar gsteriyor ki mrted olan btn bu yneticiler, mrted hkmnde olmalar, saldrgan, mmteni ve Mslmanlara en yakn dmanlar olmalar sebebi ile cezay arlatran niteliklere sahiptirler. Yukarda anlatlanlara yle bir misal verebiliriz: Sarholuk veren her ey haramdr. Bunun adnn iki veya bira olmas ile yerli veya ithal olmas, renginin siyah veya beyaz olmas arasnda bir fark yoktur. Btn bunlar hkmde etken olan nitelikler deildir. Hkmde etken olan sebep, hkmn illetidir ve hkmn ls ise, sarholuk vermesidir. Dier nitelikler bir yana, bu nitelik bulunduu srece hkm ve ona terettp eden eyler de mevcut olur. Ancak bazen cezada etkili olabilecek ikinci bir nitelik daha bulunabilir. Mesela Ramazan gn iki imek gibi. Bunu yapan kiiye, iki imesinden dolay hem had cezas verilir ve hem de bunu Ramazan aynda ilemesi sebebi ile yapm olduu bu hrmetsizlikten dolay tazir cezas verilir. Halbuki birinci ve asl sebep olan sarholuk olmam olsayd, bu kiiye ne had ve ne de tazir cezas gerekmeyecekti. Bu nedenle ahkam bakmndan yerli kafir ile yabanc kafirin farkl olduunu syleyenler, yerli iki ile ithal ikinin, eri hkm bakmndan farkl olduunu syleyenler gibidirler. 8- Mrted yneticilere kar savamak iin, mcahid Mslmanlarn onlardan ayr bir blgede bulunmas art deildir: Bazlar, bunlara kar savamak iin mcahid Mslmanlarn mrted yneticiler ve onlarn taifelerinden ayr bir memlekette bulunmalar gerektiini syler. Buna cevap olarak, bn-i Teymiyeden Rahimehullah naklettiimiz, Mslman bir memlekete saldran dmana kar savamann farz- ayn olduuna ilikin szler yeterlidir. Onun sznde ayr bir memleket art bulunmamaktadr. Aksine mrtedlerin, Mslmanlarn lkelerini istila etmeleri cihadn farz- ayn olduu durumlardan biridir. Yukarda belirttiimiz art konusunda ise hibir delil bulunmamaktadr. Allahn Kitabndan olmayan her art ise batldr. lim ehlinden de kimse byle birey sylememitir. bn-i Kudameden Rahimehullah nakledilen, Dman bir memlekete yaklat taktirde, halkn bir kaleye giderek, kendilerini korumas caizdir sz, ne srlen bu art ile alakal deildir. Mrted yneticiler ile ilgili olarak ak nass bulunmaktadr. Bu nass ise yukarda aktardmz Ubade bin Samit Radyallahu Anhu hadisidir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ne bu hadiste ve ne de dierlerinde, cihad iin ayr bir memlekette bulunma artn koymamtr. Hadisin erhinde Kad Iyad ve bn-i Hacerden Rahimehumellah naklettiimiz gibi bu konuda alimlerden de kimse byle bir ey sylemi deildir.
434
EL-UMDE F DADL-UDDE
lke fark olmasn art koan kii bunun eran deil de aklen gerektiini sylyorsa, hemen belirtelim ki Kitap ve Snnete sarlma esaslarnda belirttiimiz gibi, akl eriatta bir eyi vacip klmaz. Bunun itihadi bir ey olduu sylenirse, bu durumda bunun sava konusunda tecrbesi olanlarn ii olduunu syleriz. nk Allahu Teala yle buyurur: Allah, emanetleri ehline vermenizi emreder. 1 eri adan mrted yneticiye kar kmak iin sadece say ve hazrlk art bulunmaktadr. Bu ise sava konusunda tecrbesi olanlar tarafndan belirlenir. Bununla beraber kim gerekli say ve hazrlk tamamlanmadan ferdi olarak byle bir cihada giriirse bu da caizdir ve Allahn izni ile ecrini alacaktr. Ancak bu kii mcahid bir cemaate bal ise, tek bana byle bir ite bulunmamaldr. Bu ameli ferdi olarak yapmasnn caiz olduunun delili ise Allahu Tealann u ayetidir: Artk Allah yolunda sava. Sen kendinden bakas (sebebiyle) sorumlu tutulmazsn. Mminleri de tevik et. 2 bn-i Hazm Rahimehullah yle der: Fask olan ve olmayan veya zorla ynetimi devralm olan imamn ynetimi altnda kafirlere kar savalr. Bir imamn emri altnda savald gibi ayet kii g yetiriyorsa tek bana da kafirlere kar savaabilir. 3 Bu tautlara kar cihad etmek farz- ayndr. Kiinin gc tek bana bunu yapmaya ve tautlardan birini yok etmeye yetiyorsa, bunu tek bana yapabilir ve kafirlerden byk bir toplulukla kar karya gelmesi de gerekmez. Aksine say farkndan dolay kamas da caizdir. Ama sebat eder ve ehit oluncaya kadar savarsa bu da caizdir ve hatta daha iyidir. Allahu Teala yle buyurur: nsanlardan bazs da Allahn rzasna ermek iin kendini feda eder. Allah kullarna ok merhametlidir. 4 Ancak vacip olan, onlara kar cemaat halinde savamaktr. nk onlarla yaplacak olan cihadda istenen ey, dinin stn klnmasdr. Allahu Teala yle buyurur: Fitne ortadan kalkncaya ve din tamamen Allahn oluncaya kadar onlarla savan. 5 Bu ise kiilerin ferdi olarak yapacaklar ameller ile gereklemez. Cihad eden bir cemaate bal olanlar ancak emirin izni ile savaabilirler. nk Allahu Teala yle buyurur: Mminler ancak o kimselerdir ki, Allaha ve Rasulne iman ederler ve toplu bir ite Peygamber ile beraber bulunduklar vakit ondan izin almadka brakp gitmezler. 6 Allahn izni ile beinci blmde bunun detaylar belirtilecektir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem salnda ve lmnden sonra, ayr bir memlekette bulunma art gzetmeden mrted yneticilere kar
1 2
4 Nisa/58 4 Nisa/84 3 El-Muhalla, 7/299 4 2 Bakara/207 5 8 Enfal/39 6 24 Nur/62

Mslmanlardan cihad eden cemaat bulunmutur. Yalanc peygamber Esved el-Ansi ortaya kp Yemeni ele geirince, Feyruz ed-Deylemi bir yolunu bularak onu ldrmtr. Bu Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hayattayken olmutur. 1 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem veya sahabeden Radyallahu Anhum hibiri buna kar kmamtr. Ve yine onlardan hi birisi, Feyruz mstakil bir blgeye snmadan, Esvedi nasl ldrr? dememitir. Yezid bin Velid, beraberindeki bir topluluk ile yurt ayrm olmakszn dinin hkmlerini dikkate almayan halife Velid bin Yezide kar ayaklanm ve onu ldrmlerdir. 2 Bu pheyi ortaya atanlar, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem savamaya hicretten sonra baladn ve bunun sebebinin de Mslmanlarn Medinede kendilerine ait bir memlekete kavumalarnn ve dolaysyla da dmanlarndan tamamen ayr hale gelmelerinin olduunu sylerler. Halbuki bu sylenenler delil nitelii tamamaktadr. nk bu syledikleri ey herhangi bir snrlandrma belirtmemektedir. Ayrca Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefatna kadar olan o dnem, eriatn vahyolunmaya devam ettii bir dnemdi. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefatndan sonra ise slam ve hkmleri tamamlanm ve son halini almtr. Allahu Teala yle buyurur: Bugn size dininizi tamamladm. 3 Mslmanlarn bir memleketine dmann girmesi durumunda, o dmana kar cihadn farz- ayn olduu konusunda icma bulunmaktadr. gal edilen bu memleketten dman karmak iin savaa g yetirebilen btn Mslmanlar zerine bu savaa katlmak farzdr. Dmann, memleketlerini igal etmesi ile birlikte Mslmanlar, artk o dman ile beraber ayn kentte bulunuyorlar ve memleketlerinin bamszln yitirmi bir haldedirler. Buna ramen dmana kar savamalar farz- ayn hkmndedir. 4 Mrted yneticiye kar ayaklanmak, kudrete bal bir olaydr ve lkeden lkeye deiir. Cihadn bu blgelerde uygulanmas iin gerekenleri ise tecrbe sahibi olanlar deerlendirirler. Allahu Teala, mcahid bir taifenin iyi niyetini bilirse, kendilerine yolu gsterir ve rzasna uygun kolayl salar. Allah Subhanehu ve Teala yle buyurur: Onlarn kalplerindeki sadakat bildi de, zerlerine huzur ve skunet indirdi ve kendilerine yakn bir zafer bahetti. 5 man edip, salih ameller ileyenleri ise, imanlarndan dolay, Rableri kendilerini, altlarndan rmaklar akan nimeti bol cennetlere erdirir. 6
1 2
bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 6/307-310 bn-i Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 10/6-11 3 5 Maide/3 4 Bkz. bn-i Teymiye, el-htiyaratul-Fkhiyye, 309 5 48 Fetih/18 6 10 Yunus/9
436
EL-UMDE F DADL-UDDE
Farz- ayn olan bu cihada katlmayanlar, sadece katlmamakla kalmayp bakalarn da bundan souturlar ve cihada katlmamalarnn bir tr cezas olan bu pheler ile insanlar cihaddan alkoyarlar. Allahu Teala yle buyurur: Oturup kalan kadnlarla beraber olmaya raz oldular. Ve kalpleri zerine damga vuruldu. Artk onlar anlamazlar. 1 Cihada katlmayp oturduklar iin Allahu Teala onlarn kalplerini mhrlemitir. Onlar da katlmamalarna gereke olmas iin, bakalarn da kendileri gibi alkoymak ve hem kendilerinin hem de onlarn gnahlarn yklenmek iin pheler aratrmaya ve yaymaya balamlardr. Bylece her gnah baka bir gnah dourmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Eer toplanp seferberlik etmezseniz, O sizi, ackl bir azaba dar eder ve yerinize sizden baka bir kavim getirir. Siz ona hibir zarar da getiremezsiniz. Allah, her eye kadirdir. Eer siz ona yardm etmezseniz, vaktiyle Allah ona yardm etti. 2 Cihadn vacip olabilmesi iin Mslmanlarn kendilerine ait mstakil bir memleketlerinin olmas art, yanl bir dnce olup zellikle savunma cihadnn iptal olmasna yolaar. Ayn zamanda mevcut duruma boyun emek ve Mslmanlarn lkelerine musallat olan tautlara teslim olmak ve bu lkelerde yaayan Mslmanlara farz- ayn olan cihadn geersiz hale getirilmesi demektir. Ksa zaman iinde bu lkelerde slamn silinip yok edilmesine yol aar. Byle bir eyden Allahu Tealann Mslmanlar korumasn istemekle beraber, bu anlay ile ve Mslmanlarn durumlarna bakldnda, maalesef bu, uzak bir ihtimal de deildir. Tarihte, darul-slam olup da, Endls, Trkistan, Buhara, Semerkant, Balkanlar gibi bugn darul-kfr haline gelen ve slamdan neredeyse hibir eserin kalmad nice memleketler bulunmaktadr. Hindistanda olduu gibi nice lkelerde Mslmanlar bu gafillerin eytanca phelerine aldanarak egemenliklerini kaybetmilerdir. Hindistan Mslman bir lke idi ve daha sonra ngiltere igal etti. Bu igal zerine, kt alimler ngilizlerin ull-emr olduunu syleyerek halkn cihad etmesine engel oldular. Allahu Tealann, Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin 3 ayetini arptarak ngilizlere kar cihadn caiz olmadn sylediler. Muhammed Reid Rza, tefsirinde 4 bu kiilerin yaydklar pheleri nakletmektedir. Bata da, sonda da emir Allahndr. Mnafk birinin Kuran ile tartmasna ilikin mer bnul-Hattabdan Radyallahu Anhu bu duruma benzer bir rivayet nakledilmektedir. mer Radyallahu Anhu, bunun dini ykmaya ynelik olduunu belirtmektedir. Kafir yneticilere yardaklk ve yandalk yaparak Mslmanlar bu tr pheler ile cihaddan alkoyanlar varsa, onlarn kfrn1 2
9 Tevbe/87 9 Tevbe/39-40 3 4 Nisa/59 4 El-Menar

de phe yoktur. Bunlar mrted ve slam dininden km birer kafir olurlar. Bunlarn hkm, Allahu Tealann u ayette buyurduu gibidir: Kim onlar dost edinirse, onlardan olur. 1 9- Dier bir kesim ise, cihad iin, kafir taifenin Mslmanlardan ayrt edilebilir bir konumda olmas gerektii artn koymaktadr. Bu ise gnmzde zaten gereklemitir. nk kafir yneticiyi destekleyen taifenin kendisine zel bir kyafeti ve ayr bir niformas, belli kamp, karargah ve belirli yerleri bulunmaktadr. Bu taife ayrdedilemeyecek bir durumda deildir. Mslmanlarn bu taife ile bir arada olmas ise, kafir kesimden olmadklar halde sadece sava srasnda onlara karmalar sebebi ile veya sava durumu sz konusu olmamasna ramen bu taifeye katlm olup, lakin batnen islam hkmne sahip olmalar (ikrah altnda olan veya onlar hakknda casusluk yapmak iin imann gizleyenler gibi) eklinde olmaktadr. Bu ekilde kafir taifeye karm halde olanlar iin ise u iki durum geerlidir. A) Bunlar zahiri hallerinden, kafirlerden ayrt edilemedikleri iin, aynen kafir taife ile savald gibi bunlarla da savalmas caizdir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bask ile yanlarnda getirdikleri (Mslman) kiiler, ldrlrlerse, niyetlerine gre diriltilirler. Bizim grevimiz btn dman askeriyle savamaktr. nk zorla getirilen kii dierlerinden ayrt edilememektedir. Sahihte Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle rivayet edilmitir: Bir ordu, Kabeye saldrmak iin kar. Bir le geldiklerinde yere batrlrlar. Ey Allahn Rasul, eer ilerinde ikrah altnda savaa katlan varsa? diye sorulduunda, Niyetlerine gre diriltilirler karln verdi. Buharide ise Aieden Radyallahu Anha yle aktarlr: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Bir ordu, Kabeye ynelir ve bir yere geldiklerinde hepsi yerin dibine batrlrlar. Bunun zerine ben: Ey Allahn Rasul, aralarnda onlardan olmayanlar ve esirler olduu halde hepsi mi batrlr? dedim. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: ndekiler ve arkadakiler hepsi yere batrlrlar ve daha sonra niyetlerine gre diriltilirler. Allahu Teala, ikrah altnda olan ile olmayan birbirinden ayracak kudrete sahip olmasna ramen, evinin hrmetini inemek iin gelen ordunun tamamn helak etti. Bununla beraber onlarn herbirini niyetlerine gre diriltecektir. Durum byle iken, mmin mcahidlerin, ikrah altnda olan ile olmayan birbirinden ayrmalar nasl istenebilir. Ki onlar ikrah altnda kan ile gnll olarak kan bile bilmemektedirler. Kald ki bu orduda olanlardan birinin, ikrah altnda olduunu iddia etmesi de, sadece bu iddias sebebi ile ona fayda salamaz. Nitekim Abbas Radyallahu Anhu, Bedir gn Mslmanlar tarafndan esir alndnda, Rasulullaha Ey Allahn Rasul, ikrah altnda karldm dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve
1
5 Maide/51
438
EL-UMDE F DADL-UDDE
Sellem ise ona u cevab verdi: Zahiri halin bize kar olduundur. Gizlediin ise Allaha aittir. 1 bn-i Teymiye Rahimehullah, baka bir yerde de yle
der: Biz kimin ikrah altnda olduunu bilmiyoruz ve ikrah altnda olan ile olmayan birbirinden ayrma imkanmz da bulunmamaktadr. Onlar ile Allahn emri gerei savasak ve ldrsek, bu yaptmzda mazur saylrz ve ecir kazanrz. Onlar ise niyetlerine gre karlk grrler. Kendi nefsini kurtaramayacak kadar ikrah altnda olanlar, kyamet gn niyetlerine gre harolunurlar. O kiilerin dinin ycelmesi gayesi ile ldrlmeleri, Mslman askerlerden ayn gaye iin can verenlerin ldrlmelerinden daha nemli deildir. 2 Kafirlerin isteklerine gre hareket edenin, eran mazur saylabilmesi iin olmas gereken ikrahn artlarn baka bir kitabmda akladm ve bu artlarn byk ounluunun, gnmzde taut yneticilerin yandaln ve destekleyiciliini yapan kiilerde bulunmadn belirttim. Ayrca ayn kitapta ikrah sebebi ile, bir Mslmann dier bir Mslman ldrmesinin mbah olmad konusunda icma bulunduunu da akladm. Durum bu olduu halde, kafiri desteklemek iin Mslmanlar takip eden ve Mslmanlar ile savaanlar nasl ikrah altnda saylabilirler ki? B) Dman ordusunun saflarnda yer alan Mslmanlarn, zahiri halleri itibari ile kafirlerden ayrt edilebilir halde olmalar: Bu, sava esnasnda Mslmanlarn kalkan olarak kullanlmas halidir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Dman askerleri arasnda Mslmanlardan en hayrllar dahi bulunuyor olsa ve bunlar ldrlmeden kafirlere ulamann imkan yoksa, bu Mslmanlar ldrlebilir. Kafirlerin, Mslmanlar kalkan olarak kullanmalar durumunda, dmanla savaabilmek iin bunlar vurmaktan baka da imkan yoksa, btn imamlar bunlarn vurulmasnda bir saknca olmad meselesinde ittifak etmilerdir. Mslman askerler iin bir korku bulunmadnda dahi, kafirlerin kalkan olarak kullandklar Mslman kiileri ldrmek, alimlerden bir ksmnn grne gre yine caizdir. Mazlum olarak, Allahn ve Rasulnn emrettii cihad yolunda ldrlenler, ehid olurlar ve niyetlerine gre dirilirler. Bylelerinin ldrlmesi, mcahid mminlerden ldrlenlerin ldrlmesinden daha byk ve nemli bir ktlk deildir. Cihadn vacip olduu durumlarda, cihadn gerektirmesi sebebi ile, kafirlerin kalkan olarak kullandklar mminlerden Allahn takdir ettii kadar kii ldrlse bile, onlarn ldrlmeleri mmin mcahidlerin ldrlmesinden daha byk ve nemli deildir. Hatta byle bir durumda kalkan konumundaki Mslmanlarn, mmin mcahidlere kar savamamas gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, fitne savalarnda mminlerin kllarn krmalarn belirtmi ve ldrlse dahi bir mminin dier bir mmin ile savamasn ktlemitir. 3 1
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/535-537 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/547 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/537-538, 456-457

BR PHEYE CEVAP Kafir taifenin Mslmanlardan ayrlm ve ayrt edilebilir halde olmas gerektiini iddia edenler ortaya atttklar bu phelerini, Eer, (Mekkede) kendilerini henz tanmadnz mmin erkekler ile mmin kadnlar bilmeyerek inemeniz sebebi ile zntye kaplmanz ihtimali olmasayd (Allah sava nlemezdi). Dilediklerine rahmet etmek iin Allah byle yapmtr. Eer onlar birbirinden ayrlm olsalard elbette onlardan inkar edenleri elemli bir azaba arptrrdk 2 ayeti ile delillendirirler. Ayetin manas udur: Mekkede, mstazaf konumunda olan ve sizin bilemediiniz mmin erkekler ve kadnlar vard. Eer ki Hudeybiye gn, mstazaf konumunda olan bu mminleri bilmeden mrikler ile savaacak olsaydnz, o mminlerden bazlarn da ldrebilirdiniz ve bu sebepten dolay da bir sulamaya maruz kalrdnz. Mminler, kafirlerden tamamen ayrlm vaziyette olsalard, Allahu Teala kafirleri ldrerek ve baka yollarla cezalandrrd. Bazlar bu ayeti delil gstererek mminlerle kafirlerin birbirleriyle karm halde olmalarnn mminlerin kafirler ile savamasna engel olduunu, byle bir durumda kark halde bulunan Mslmanlarn da ldrlmeleri tehlikesinin, kafirler ile savamamaya bir mazeret olduunu ne srerler. Bildiimiz gibi bu anlay ve iddia, hem saldr ve hem de savunma cihadnn geersiz hale gelmesine yolaar. nk gnmzde neredeyse btn lkelerde bu karm szkonusudur. in, Rusya, Hindistan, Amerika gibi lkelerde bile ok sayda Mslman vardr ve bu lkelerin hepsi de kafir lkelerdir. Acaba g yetirme durumunda bu karm, onlara kar cihad etmeye engel midir? Bu pheye iki ynden cevap verilebilir: Birinci Yn: Hudeybiye gn savan olmamas, ilahi bir kader sebebiyledir. Kader ise delil olarak kullanlamaz. yle ki, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, umre iin Mekkeye doru yola kt. Mekkeliler Onu oraya sokmamaya karar verdiler. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabe ile istiare ettikten sonra Mekkelilerin kendisine engel olmas durumunda onlarla savamaya karar verdi. Buhari bunu yle rivayet eder: Ebu Bekir Radyallahu Anhu yle dedi: Ey Allahn Rasul, Kabeyi ziyaret amacyla ktn, kimse ile savamak veya kimseyi ldrmek gibi bir niyetin yok. Kabeye yr, engel olan olursa, onunla savarz. Bunun zeri-
Mslmanlarn kalkan olarak kullanmmas meselesi hakknda u kaynaklara mracaat edilebilir: el-Muni ve-erhul-Kebir, 10/505, el-Mecmu erhul-Muhezzeb, 19/297 2 48 Fetih/25
440
EL-UMDE F DADL-UDDE
ne Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allahn bereketiyle yryn dedi. 1 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu karar zerine ilerledi, ama bir yerde devesi durdu ve yrmedi. Sahabeden bazlar, Kusva gitmez oldu dediler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Kusva durmad ve bu onun huyu deildir. Ama fili alkoyan onu da alkoydu. Allaha yemin ederim ki Allahn yceltilmesini istedii herhangi bir eyi yceltmek isterlerse, bu yndeki isteklerinin hepsini kabul ederim. 2 Ebreheyi ve fillerini Mekkeye sokmayan Allah Subhanehu ve Teala, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem devesini de ilerlemekten alkoydu. Bu ilahi bir alkoymadr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allahu Tealann buna izin vermediini anlad. Bu nedenle anlamay kabul etmeye karar verdi. Daha sonra Mekkelilere eli olarak gnderdii Osmann Radyallahu Anhu ldrld haberi geldi. Bunun zerine ikinci defa onlarla savamaya karar verdi ve sahabeden beyat ald. Bu ise sahabenin, kamamak ve gerekirse canlarn vermek zere yapt ve Rdvan Beyat olarak bilinen beyattr. 3 Daha sonra Osman Radyallahu Anhu serbest brakld ve Allahu Teala anlamann olmasn diledi. Btn bunlar olduunda, delil olarak gsterilen ayet ve hatta bu ayetin bulunduu Fetih Suresi henz inmi deildi. Fetih Suresi, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabenin Radyallahu Anhum Hudeybiyeden ayrlmalarndan sonra indi. Grld gibi Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iki defa savamaya karar vermitir. Birincisinde devesi ilerleyip durmu, ikincisinde ise sahabeden beyat almt. Her ikisinde de savamaya karar verdiinde Mekkede mstazaf konumda olan mminlerin bulunduunu biliyordu. Hatta bazlarn bizzat tanyor ve kurtulular iin Allahu Tealaya dua ediyordu. 4 Mstazaf konumundaki mminlerin varl, Onun Sallallahu Aleyhi ve Sellem savaa karar vermesine engel olmamtr. Bilakis mstazaf konumundaki mminleri kurtarmak iin savamak vaciptir. nk Allahu Teala yle buyurur: Size ne oldu da Allah yolunda ve Rabbimiz! Bizi, halk zalim olan bu ehirden kar. Bize tarafndan bir sahip gnder, bize katndan bir yardmc lutfet diyen zavall erkekler, kadnlar ve ocuklar urunda savamyorsunuz? 5 Hudeybiye gn Allahu Tealann savaa izin vermemesi eran deil kaderi olaraktr. nk vahiy ile eran sava yasaklansayd, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sava iin ilerlemeye devam etmezdi ve sahabeden de savamak zere beyat almazd. Bu yasaklamann hikmetlerini Allahu
1 2
Buhari, Hadis no: 4178, 4179 Buhari, Hadis no: 2731, 2732 3 Fethul-Bari, 6/117 4 Buhari, Hadis no: 4598 5 4 Nisa/75

Teala bilmektedir. Bu hikmetlerden birisi, Mekkede mstazaf konumunda olan mminlerin varl ve yine bir dieri ise yaplan barn byk bir yarara yolamas olarak belirtilebilir. nk insanlar, yaplan bu anlama ile dmann tehlikesinden kurtulduklar iin kitleler halinde ve ncekinden daha fazla saylar halinde slama girdiler. Allahu Teala yle buyurur: Dilediklerine rahmet etmek iin Allah byle yapmtr. 1 Allahu Teala bu bara Fetih adn vermitir ve btn bunlar Hudeybiye gn savan yasaklanmasnn ilahi bir kaderle olduunu belirtmek iindir. Kaderin delil olarak gsterilemeyecei konusunda bn-i Teymiye
Rahimehullah yle der: Kader, insanolu iin hccet ve zr deildir. Kade-
re sadece iman edilir ve delil olarak gsterilmez. Kaderi delil olarak gsteren, eliki iinde olup akl ve dini bozuk kiidir. Kader delil ve zr olsayd, hibir kimsenin knanmamas, cezalandrlmamas ve kendisine ksas uygulanmamas gerekirdi. Kaderi hccet gsteren kiinin, malnda, cannda ve namusunda bir hakszla urad zaman, hakszlk yapan ve zulmeden kiiye kzmamas, onu cezalandrmamas ve ktlememesi gerekir. Bu ise, doal olarak imkanszdr. Hibir kimse bunu yapamaz.. Hem huy olarak imkansz ve hem de din olarak bu haramdr. Kader hccet ve mazeret olsayd, blis, Firavun, Ad, Semud, Nuh ve benzeri kafir kavimlerin ktlenmemesi ve cezalandrlmamas gerekirdi. Kafirlere kar cihad etmek, belirlenmi cezalar uygulamak, hrszn elini kesmek, zina yapana sopa vurmak veya talamak, ldreni ldrmek ve hakszlk yapana ceza vermek caiz olmazd. Emredilen eyi terketmek iin kaderi gereke gsteren ve takdir edilenin meydana gelmesinden feryat eden kii iman altst etmi ve mlhid mnafklar gruhundan olmu olur. Kaderi hccet gsterenlerin durumu budur. 2 kinci Yn: Mekkede, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem mrikler ile savamasnn nlenmesi, sadece Hudeybiye hadisesi ile snrl bir olaydr. Baka olaylar iin bu delil gsterilemez. Bu olayn zel olduu ve baka olaylarn buna kyas edilemeyecei gr doruya en yakn olandr. Allahu Teala en dorusunu bilir. yle ki: Allahu Teala, hicretin altnc senesinde Hudeybiye gn Mekkeye saldrmay eri olarak deil, kaderi olarak engellemitir. Bundan iki yl sonra ise, yani hicretin sekizinci ylnda Mekkenin fethedilmesine eri olarak izin vermitir. ehir ayn ehirdir. bn-i Abbas Radyallahu Anhuma ve dierleri gibi, orada mstazaf konumda olanlar hala Mekkedeydiler. 3 Buhari, Ebu Hureyreden yle dediini rivayet eder: Allahu Teala, Mekkenin fethini
1 2
48 Fetih/25 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 2/323-366 3 Buhari, Hadis no: 4587
442
EL-UMDE F DADL-UDDE
Rasulne nasip edince, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ayaa kalkt ve insanlara u konumay yapt: Allahu Teala, fili Mekkeye sokmad, ama Rasuln ve mminleri soktu. Benden nce kimsenin buraya girmesi helal olmamtr. Bana da gnn ancak bir vaktinde helal olmutur. Benden sonra da kimseye helal olmayacaktr. 1 Bundan da anlyoruz ki Hudeybiye gnndeki yasaklama zeldir. nk iki yl sonra dzenlenen sefer yine ayn yere ve yine baz mstazaflarn olduu bir dnemde gerekletirilmitir. Hudeybiye gnndeki yasan zel olduunu gsteren delillerden biri de, baz yerlerde Mslmanlarn kafirler ve asiler ile kark halde bulunmalarna ramen, azap veya ldrlmelerinin hepsi iin gereklemi olmasdr. Bu olaylarda ise Hudeybiye gnnde olduu gibi kaderi bir yasaklama da olmamtr. Bu da szkonusu ayetin Hudeybiye olay ile ilgili olduunu gsterir. Bunun aynsnn kaderi olarak baka bir meselede de gereklemesi mmkndr. Ancak bu eri olarak delil hkmnde olamaz. Mminler ile kafirlerin kark olduu ve ldrlmelerinin yahut cezaya uramalarnn kaderi olarak engellenmedii yerlerden bazlar unlardr: Ebu Davud ve Tirmizi, Cerir bin Abdullahtan yle dediini rivayet ederler: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Hasamn zerine bir seriyye gnderdi. Onlardan bazlar secdeye kapanarak korunmak istediler. Ama derhal ldrldler. Bu durum Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ulat. Bunlar iin yarm kan diyeti verilmesini emretti ve Mrikler arasnda ikamet eden her Mslmandan beriyim, onlarn ateleri birbirine grnmemelidir buyurdu. 2 Bunlardan biri de bn-i Teymiyenin Rahimehullah yukarda aktarlan sznde geen hadistir. Ki o ordu ierisinde, ikrah altnda kanlar ve onlardan olmayanlar bulunduu halde Allahu Teala onlarn tamamn helak etmitir. Buhari, bn-i merden Radyallahu Anhuma Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: Allah bir millete azap indirdii zaman, azap oradaki btn kielere isabet eder ve her biri amellerine gre diriltilirler. 3 Buhari, mminlerin annelerinden Zeyneb binti Cahtan Radyallahu Anha yle rivayet eder: Kendisi, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Aramzda salih kiiler varken helak olur muyuz? dedi. Bunun zerine
Buhari, Hadis no: 2434 El-Bani hadisin, sahih olduunu sylemi ve Kays bin Ebi Kasmdan mrsel olarak rivayet edildiini belirtmitir. rvaul-alil, 5/30 3 Hadis no: 7108
2

Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Evet, ktlerin says daha fazla olursa diye cevap verdi. 1 bn-i Hibban, Aieden Radyallahu Anha merfu olarak yle rivayet eder: Allah, aralarnda salih kiiler olduu halde bir halka cezasn indirirse, bu salihler de lrler. Daha sonra niyetleri ve amellerine gre diriltilirler. Btn bu hadisler, bn-i Teymiyenin sznde geen hadisin manas ile ayndr. Hudeybiye olayndaki yasaklamann zel olduunu sylememiz, kafirlerin arasnda ikamet eden mminlerin dokunulmazlklarnn olmad veya kanlarn dkmenin helal olduu anlamna gelmez. Aksine, mmin nerede olursa olsun, imanndan dolay dokunulmazdr. Sylemek istediimiz, kafirler arasnda Mslmanlarn olduu ve savata kesin olarak ldrlecekleri bilinse dahi, bunun kafirlerle yaplacak savaa engel olmaddr. phesiz savata Mslmanlarn ldrlmesi, ancak eri maslahatn bunu gerektirmasi halinde szkonusu olabilir. Fakihlerin ounun kabul ettii gr budur. 2 Kafirler ile iie yaamaktan saknmalar iin bu meselenin Mslmanlara bildirilmesi ve retilmesi gerekir. Eer onlar birbirinden ayrlm olsalard elbette onlardan inkar edenleri elemli bir azaba arptrrdk 3 ayetinin aklamas ile ilgili olarak Kurtubi Rahimehullah, mam Malikin bu ayeti delil gstererek, aralarnda Mslmanlarn olduu bilindii taktirde kafirlere at yapmann caiz olmadn sylediini, ancak Ebu Hanifenin bunu caiz grdn belirterek yle der: Kalkan yaplan kiileri ldrmek caiz olabilir. Allahn izni ile bunda ihtilaf olmaz. Bu ise mashalatn zorunlu, kesin ve genel olmas durumunda olur. Maslahatn zorunlu olmas demek, kalkan yaplan kiileri vurmadan kafirleri ldrmenin mmkn olmamas demektir. Maslahatn genel olmas demek ise, maslahatn btn mmet iin kesin olmas demektir ki kalkan yaplanlarn ldrlmesinin btn Mslmanlarn yararna olmasdr. Byle yaplmad taktirde kafirler kalkan yaptklar kiileri ldrrler ve btn mmeti zaptederler. Maslahatn kesin olmas ise, bu maslahatn elde edilmesinin, sadece kalkan yaplan kielerin ldrlmesiyle gerekleecek olmas demektir. Alimlerimiz, bu maslahatn bu artlar ile hesap edilmesinde ihtilaf edilmemesi gerektiini bildirmilerdir. nk ilke olarak, kalkan yaplanlar her halkarda l hkmndedir. Bu, ya dman eliyle olur ki bununla beraber kafirlerin btn mmeti istila etmesi demek olan byk zarar meydana gelebilir, ya da Mslmanlarn eliyle ldrlrler ki o zaman da dman yenilir ve btn Mslmanlar kurtulur. Akl olan bir kii bu durumda kalkan
1 2
Hadis no: 7059 Bkz. el-Muni ve-erhul-Kebir, 10/505, el-Mecmu erhul-Muhezzeb, 19/297 3 48 Fetih/25
444
EL-UMDE F DADL-UDDE
yaplan kiilerin hibir ekilde ldrlmesi caiz deildir, diyemez. nk byle bir durumda hem kalkan olanlar, hem Mslmanlar ve hem de slam tehlike altndadr. Ancak bu maslahat tamamen zarardan da arndrlm halde deildir. Burada maslahat ile birlikte bulunan zarar, kalkan konumunda olan Mslmanlarn ldrlmesidir. Bu nedenle, bu meseleyi iyice dnp tanmayan kii bundan nefret eder. Halbuki bu zarar, elde edilecek yarara nisbet ile yok gibidir. Allahu Teala en dorusunu bilir. 1 Bu, btn pheleri ortadan kaldran bir aklamadr. Be zaruret olarak bilinen din, can, namus, akl ve maln korunmasnn farz olduu konusunda mmet arasnda ihtilaf yoktur. Bunlardan dinin korunmasnn, cann korunmasndan ncelikli olduu konusunda da ihtilaf yoktur. Bu sebep ile, can ve mallarn telef olmasna ramen dini korumak amacyla cihad emredilmitir. Allahu Teala yle buyurur: Allah mminlerden canlarn ve mallarn, kendilerine (verilecek) cennet karlnda satn almtr. nk onlar Allah yolunda savarlar, ldrrler, lrler. (Bu), Tevratta, ncilde ve Kuranda Allah zerine hak bir vaaddir. Allahtan daha ok szn yerine getiren kim vardr? O halde onunla yapm olduunuz bu alveriinizden dolay sevinin. te bu, (gerekten) byk kazantr. 2 Hounuza gitmedii halde sava size farz klnd. Sizin iin daha hayrl olduu halde bir eyi sevmemeniz mmkndr. Sizin iin daha kt olduu halde, bir eyi sevmeniz de mmkndr. Allah bilir, siz bilmezsiniz. 3 Mrted yneticilerin Mslmanlarn bana musallat olmas ve bunun yol at byk fitne aktr. Bu zarar, dman saflarnda zorla bulundurulan veya kast olmadan onlara karm bulunan kimi Mslmanlarn savata ldrlmesi zarar ve fitnesinden kat kat daha byktr. nk bu mrted yneticiler sebebi ile tm bir Mslman lke dinden dnme yolunda ilerlemektedir. Acaba bundan daha byk fitne mi olur? Bu fitne, Mslmanlarn bana gelen cihad, lm, hapis, ikence veya srgnden ok daha byktr. Allahu Teala yle buyurur: Fitne, adam ldrmekten daha ktdr. 4 Allahu Teala baka bir ayette de yle buyurur: Fitne, adam ldrmekten daha byktr. 5 Byk zarar olan irtidat (dinden dnme) ve kfr fitnesi, cihadn sebep olduu ldrme ve buna benzer eyler olan kk zarar ile nlenmelidir. Bu da zararn nlenmesiyle ilgili fkh kurallar arasnda kesin olan bir kaidedir. Bu kaidelerden bazlar unlardr: Umumi zarar nlemek iin zel zarara katlanlr, Byk zarar, kk zararla nlenir, ki zarar
1 2
Tefsirul-Kurtubi, 16/287-288 9 Tevbe/111 3 2 Bakara/216 4 2 Bakara/191 5 2 Bakara/217

szkonusu olduunda kk olan tercih edilir, ki ktden hafif olan tercih edilir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Allahu Teala, insanlarn slah iin kimi insanlarn ldrlmesini mbah klmtr. Nitekim, Fitne, adam ldrmekten daha byktr 1 buyurmaktadr. Yani adam ldrmek, bir ktlk ve fesad niteliinde olsa da, yol at ktlk ve fesat bakmndan kafirlerin fitnesi bundan daha da byktr. 2 Bugn birok lkede Mslmanlara yaplanlar bilinmektedir. Kfr olan hkmler ile canlar ve mallar mbah saylmakta, ahlakszlklar yaylmakta, bile bile insanlar dine kar cahil braklmakta, slam ve Mslmanlar aalanmaktadr. Bylece kuaklarn dinle ilikisi en aza indirgenmektedir. Acaba bundan daha byk fitne olabilir mi? Allahu Teala yle buyurur: Zayf saylanlar da byklk taslayanlara: Hayr! Gece gndz (iiniz) tuzak kurmakt. nk siz daima Allah inkar etmemizi, Ona ortak komamamz bize emrederdiniz, derler. Artk azab grdklerinde, iin iin yanarlar, biz de o inkar edenlerin boyunlarna demir halkalar takarz. Onlar ancak yapmakta olduklar gnahlar yznden cezalandrlrlar. 3
1 2
2 Bakara/217 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/355 3 34 Sebe/33
446
EL-UMDE F DADL-UDDE
EL-BANNN TEHLKEL BR PHESNE CEVAP erhul-Akidetit-Tahaviyye kitabnn bir metninde yle geer: Zalim de olsalar imamlarmza ve yneticilerimize kar ayaklanmay, onlara beddua etmeyi ve itaatsizlik etmeyi uygun grmeyiz. Bu metin ile ilgili yazd dipnotta Nasruddin el-Bani yle der: erheden kii bu konuda birok hadisler nakletmi, kitabnda bu hadislerin tahricini yapm ve daha sonra ise yle demitir: Zalim de olsalar yneticilere itaatin gerekliliinin sebebi, onlara itaat etmemenin yol aaca olumsuzluklarn, onlarn yapacaklar hakszlklar sebebiyle meydana gelecek olumsuzluklardan kat kat daha fazla olmas ve hatta onlarn hakszlklarna kar sabretmenin gnahlar iin keffaret olmasdr. nk Allahu Teala, ancak amellerimiz bozuk olduu iin onlar bamza musallat etmitir. Yani ceza, amel cinsindendir. Bize den oka istifar etmek, nefislerimizi terbiye ve amellerimizi slah etmek iin almaktr. Allahu Teala yle buyurur: te bylece iledikleri gnahlardan tr zalimlerin bir ksmn dier bir ksmnn peine takarz. 1 Halk, yneticilerinin zulmlerinden kurtulmak istiyorsa, ilk olarak yapmalar gereken kendilerinin de zulm terketmeleridir. 2 Yukardaki szlerde ad geen ve kitab erheden kii, bn-u Ebil-zz elHanefidir. El-Bani, erhedenin sylediklerini zetle aktarmtr. erheden, nefislerimizi terbiye etmek ibaresini kullanmamtr. Cmlenin aslnda tevbe szc gemektedir. El-Bani, erhedenin bu sylediklerini ele alarak yle der: Soydamz olan ve konutuumuz dili konuan yneticilerin zulmnden kurtulmann yolu, Mslmanlarn Rablerine tevbe etmeleri, akidelerini dzeltmeleri, kendilerini ve ailelerini doru olan slam terbiyesi ile yetitirmeleridir. Bu ise Allahu Tealann phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah, onlarda bulunan deitirmez 3 buyruunu gerekletirmek demektir. Gnmz davetilerinden biri slam devletini kalplerinizde kurunuz, bylece topranz zerinde de kurulur derken buna iaret etmitir. Kurtuluun yolu, bazlarnn kuruntu ettii gibi yneticilere kar silahl askeri devrimler yapmak deildir. Bu iler, gnmz bidatlerinden olduu gibi, kiilerin ilk olarak kendi nefislerini deitirmelerini emreden eriatn nasslarna da aykrdr. zerine bina yapabilmek iin temelin mutlaka slah edilmesi gerekir. And olsun ki, Allah'a yardm edenlere O da yardm eder. Dorusu Allah kuvvetlidir, gldr. 4
1 2
6 Enam/129 erhul-Akidetit-Tahaviyye, 47, el-Mektebul-slami, hicri 1398 3 13 Rad/11 4 22 Hacc/40

El-Baninin bu aklamalar birok tehlikeli hatalar ve hak ile batl birbirine kartrmay iermektedir. Ayrca bu szler ne el-Baniye ve ne de ondan baka hibir ilim ehline yakmamaktadr. yle ki: 1- Taifetul Mansurann grevlerini aklarken, nc blmde slam memleketlerini, slam eriatndan baka sistemler ile yneten mrted yneticilere kar cihad zerinde durmutuk. Bu yneticilerin tekfiri konusunda Ahmed akir, Muhammed Hmid el-Faki ve Muhammed bin brahim Alueyhin fetvalarn aktarmtk. Ahmed akirin sylediklerinden bazlar yledir: Buna ramen Mslmanlarn kendi lkelerinde, inkarc Avrupann kanunlarndan alnan yasalarla ynetilmesi, Allahu Tealann eriatna uygun olabilir mi? Onlarn kanunlarna heva ve batl grler yn vermekte, diledikleri gibi onlar deitirmektedirler. O kanunlar yapanlarn, yaptklar bu yasalarn slam eriatna uygun olup olmad umurlarnda bile deildir. Bu beeri kanunlar konusunda durum, gnein akl kadar aktr. phe ve tartmaya yer brakmayacak kadar ak bir kfrdr. Kim olursa olsun hibir Mslmann onlarla amel etmesi veya onlara boyun emesi yahut kabul etmesinde, asla geerli bir mazeret olamaz. 1 Muhammed Hmid el-Faki yle der: Can, mal ve namuslarda, kendisiyle hkm vermek iin batllarn kanunlarn alanlar ve onlar Kuran ve Snnetin ak hkmlerine tercih edenler; bunun zerinde srar eder ve Allahn indirdikleriyle hkmetmeye dnmezlerse, phesiz mrted kafir olurlar. Hangi isimle anlrsa anlsn bu deimez ve namaz, oru, hacc gibi slamn farzlarn yerine getiriyor olmas da, ona hibir yarar salamaz. 2 Muhammed bin brahim Alu-eyh ise yle der: Allahn indirmedii eylerle hkmetmek, birok durumdan dolay byk bir kfrdr. Bu durumlarn beincisi, bugn Mslman memleketlerin ounun durumunu ok net olarak ortaya koymaktadr. Mslman lkelerin ounda bu mahkemeler bulunmaktadr ve insanlar oralara akn akn bavurmaktadrlar. O mahkemelerde grev yapan hakimler, insanlar arasnda Allahn indirmedii ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirmedii hkmler ile hkmler vermekte ve o kanunlar insanlar iin balayc hale getirmektedirler. Bundan daha byk kfr var mdr? Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahn Rasul olduunu belirten ehadetin ikinci ksmna, bundan daha byk aykrlk olur mu? 3
Ahmed akir, Umdetut-Tefsir Muhtasaru Tefsiri bn-i Kesir, 4/173-174, Darul-Maarif basks. 2 Fethul-Mecid, erh-u Kitabit-Tevhid, 396, dipnot, Ensarus-Snne basks. 3 Risalet-u Tahkimil-Kavanin isimli kitabndan
448
EL-UMDE F DADL-UDDE
Ey Mslman kardeim! Bu meselede, gnmzde Mslmanlarn lkelerinde Allahn hkmlerinin dlanmasnn ve Allahn hkmlerinin yerine, o hkmlere tamamen aykr konumdaki kanunlarla insanlar arasnda hkm vermenin bizzat Kim Allahn indirdii (hkmler) ile hkmetmezse ite onlar kafirlerin ta kendileridir 1 ayetinin ini sebebi ile ayn olduunun bilinmesi yeterlidir. Suyutinin el-tkan 2 isimli kitabnda belirttii gibi, bir ayetin ini sebebinin, ayetin kapsamna girdii konusunda icma bulunmaktadr. Allahn indirdiklerinden baka hkmlerle hkmeden sistemlerin kfr meselesi, elbette el-Baninin bilmedii bir ey deildir. Bunun byle olduunu ileride bizzat kendi szlerinde greceiz Allahn izni ile. 2- Mslman yneticiler ile ilgili sylenen hadislerin kapsamna, bu mrted yneticilerin de dahil edilmesi, bazlarnn dt ok tehlikeli bir hatadr. Bu hadislerden bazlar unlardr: bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma merfu olarak rivayet edilen u hadis: Kim emirinden houna gitmeyen bir ey grrse sabretsin. nk itaatin dna bir kar kp da len kii cahiliyye lm ile lr. 3 Ve yine Avf bin Malik el-Ecaiden rivayet edilen u hadis: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini iittim: Yneticilerin en iyileri; sevdikleriniz ve sizi sevenler, arkalarnda namaz kldklarnz ve sizin arkanzda namaz klanlardr. En kt yneticileriniz ise; sevmedikleriniz ve sizi sevmeyenler, lanet ettikleriniz ve size lanet edenlerdir. Bunun zerine; Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, o durumda kendilerine kar kmamz gerekmez mi? dedim. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Size namaz kldrdklar srece hayr. Bana getirilen yneticinin Allahn yasaklarndan birini ilediini gren kimse, gnah iledii srece ondan nefret etsin, ama itaatin dna kmasn. 4 Baka bir rivayette ise, Namaz kldklar srece hayr dedi eklinde gemektedir. Bu hadisler konusunda, hak ile batln birbirine kartrldn iki ynden anlamaktayz: Birincisi: Bu hadisler, kafir yneticiler ile ilgili deil, Mslman yneticiler ile ilgilidir. Dolaysyla mrted yneticiler iin bu hadisler delil olarak gsterilemez. yle ki: 1) nk bu mrted yneticiler, eri ilim, adalet ve buna benzer imamet iin gerekli dier artlar tamamaktadrlar. 5
1 2
5 Maide/44 1/28, 30 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mslim 5 mametin artlar iin baknz: Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 6

2) Onlar iin geerli olan beyat salanmamtr. Beyat ancak Kuran ve Snnetin hkmne gre yerine getirildii zaman gereklemi olur. Buhari, bn-i merin, Abdulmelik bin Mervana mektup yazarak beyatn bildirirken yle dediini rivayet eder: Gcm yettii yerlerde Kitap ve Snnete uygun olarak sana itaat etmeyi kabul ediyorum. 1 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: mama beyat etmede asl olan, hak ile amel etmesi, hadleri uygulamas, emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnkeri yerine getirmesi art ile ona beyat etmektir. 2 Bu mrted yneciler ise, iktidara geldiklerinde anayasalarn, beeri kanunlar, demokrasi veya sosyalizm gibi kfr olan sistemleri uygulayacaklarna dair yemin etmektedirler. 3) Bu mrted yneticiler, Maverdinin, imamn yerine getirmesinin art olduunu belirttii gibi, dini, kesin temelleri zerinde koruma grevini de ihlal etmektedirler. 3 Dinin korunmas ve yerine getirilmesi gereken temellerinden bazlar had cezalarnn uygulanmas ve Allah yolunda cihad emrinin yerine getirilmesidir. Bu amellerin yerine getirilip getirilmedii dnldnde, bu mrted yneticiler dini korumakta mdrlar yoksa ldrmekte midirler? Btn bunlar gstermektedir ki bu yneticiler, ne tamalar gereken artlar, ne salanmas gereken beyat akdi ve ne de yerine getirmeleri gereken grevleri bakmndan Mslman yneticiler kapsamna girmektedirler. Dolaysyla yukardaki hadislerin ve o hadislere benzeyen Mslman yneticiler ile ilgili olan dier hadislerin kapsamna, bu yneticilerin de sokulmaya allmas byk bir hata ve hak ile batl birbirine kartrmaktan baka bir ey deildir. kincisi: Bir varsaym olarak yukardaki hadislerin bunlar da kapsadn hesap etsek bile, bu hadisler Ubade bin Samitin u hadisi ile kaytldr: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bizi ard, biz de kendisine beyat ettik. Bizden sz ald eyler arasnda, sevinte ve tasada, darlkta ve bollukta kendisini dinleyip itaat etmemiz, kendisini ahsmza tercih etmemiz ve iin ehline kar kmamamz vard. Ancak ak bir kfr grmeniz ve buna dair elinizde Allahtan bir delil bulunmas hali mstesna dedi. 4 Bu hadiste Ancak bir delile dayanarak bir iin ak bir kfr olduunu grmemiz mstesna diye gemektedir. Ynetici, Allahn indirmedii eylerle hkmetmek gibi, ne zaman ak bir kfr ilerse ona itaat hakk der, velayet hkm kalmaz ve onun ynetimden indirilmesi iin kendisine kar kmak Mslmanlar zerine vacip hale gelir. Kad Iyad, Ubade bin Samit hadisini aklarken yle der: Alimler kafir bir kiinin Mslmanlara imam olamayacanda
1 2
Hadis no: 7272 Fethul-Bari, 13/203 3 Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 15-16 4 Mttefekun Aleyhi
450
EL-UMDE F DADL-UDDE
icma etmilerdir. Sonradan kafir olursa bu grevden indirilir. Kafir olursa veya dinini deitirirse veya bidat ilerse, artk ull-emr olmaktan kar, ona itaat edilmez. Ona kar ayaklanlmas, bulunmu olduu grevden indirilmesi ve mmkn ise, onun yerine adaletli bir imam tayin edilmesi Mslmanlar zerine vacip olur. 1 Btn bunlar gstermektedir ki, szkonusu hadislerin, bu mrted tautlar hakknda kullanlmas mmkn deildir. Bu ekilde hak ile batl kartrmann ne kadar tehlikeli olduu ve bunun, bu tautlara kar Mslmanlar cihad etmekten alkoymaya yol at grlmektedir. 3- El-Bani, el-Akidetut-Tahaviyye kitabna yazd notlarda bu hataya dmtr. Gerek kitabn yazar mam Tahavinin syledikleri ve gerekse erheden mam Ebul-zzin syledikleri, gnah ileyen veya zulmeden Mslman ynetici ile ilgili olup kafir yneticiler ile ilgili deildir. mam Tahavinin mamlarmza kar kmay uygun grmyoruz szlerinde bu aktr. Yani Mslman yneticilere kar kmay uygun grmyoruz manasndadr. El-Bani her iki imamn sylediklerini alp gnmzde Mslmanlarn banda bulunan ve ounun kfr ve irtidadnda phe bulunmayan yneticiler iin kullanmtr. Aslnda el-Bani, gnmzde Mslmanlara dayatlan slam d ynetimlerin kfr olduunu kabul etmektedir. yle der: Hakimiyetin yalnz Allaha ait olduunu belirtmek ve kafir ynetimleri eletirmek iin onlardan bir oklarnn tam bir heyacan ve gzel bir slami duyarllk ile konumalar yaptn duydum. Bu, gzel bir eydir. Ancak bgn bu ynetimleri deitirebilecek durumda deiliz. 2 El-Baninin syledikleri bunlardr. Ayrca erhul-AkidetitTahaviyye kitabnda, Ahmed akirin, erhul-Akidetit-Tahaviyye kitabn erhedenin yapt aklamaya ynelik syledikleri ile ilgili olarak da bir ey sylememitir. erhedenin cmlesi udur: Ynetici, Allahn indirdikleri ile hkmetmenin vacip olmadna inanrsa veya bu konuda muhayyer olduuna veya Allahn hkm olduuna kesin olarak inand halde onu kmserse, bu en byk kfr olur. Ahmed akir bu szler iin yle demektedir: Bu, Mslman halklardan kadn ve erkekler olarak Avrupa kanunlarn okuyan, onlar seven, onlara hayran kalan, savunan, onlarla hkm veren ve yayanlarn durumudur. 3 Bu durumda el-Bani, bu yneticilerden kurtulmann yolunun sabr ve terbiye olduunu nasl syleyebilir? Sabrn, zulmeden veya fask olan Ms1 2
Sahihu Mslim erhi, Nevevi, Kitabul-mara, 12/229 El-Bani, el-Hadisu Huccetun bi Nefsihi fil-Akaidi vel-Ahkam, 96-97 3 erhul-Akidetit-Tahaviyye, 323-324, hicri 1404

lman yneticiye kar yaplacan kararlatran selefin tmne muhalefet ederek bunu nasl syleyebilir? Selef alimleri icma ile, yneticinin kafir olmas halinde g ve imkan varsa ona kar kmann vacip olduunu sylemektedir. Bu konuda Kad Iyadn ve bn-i Hacerin sylediklerini yukarda aktarmtk. Kafir yneticiye kar kmann vacip olduuna dair her ikisi de icma olduunu sylemilerdir. 1 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Sonu olarak, ynetici kafir olursa azledilir ve her Mslmann bunu yerine getirmesi iin uramas vacip olur. 2 Bundan daha ak sz olur mu? Zulmeden Mslman yneticiye kar sabretmek ve bununla beraber kafir olan yneticiyi de azletmek iin almak, imamlara itaat ile ilgili hadislerin birletirilmesinden anlalmaktadr. bn-i Abbasdan rivayet edilen, Kim emirinden houna gitmeyen bir ey grrse sabretsin, kim itaatin dna bir kar kar ve lrse cahiliyye lm ile lr hadisi, bn-i Mesuddan rivayet edilen, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Benden sonra kayrmalar ve nefret ettiiniz iler olacaktr buyurdu. Bunun zerine, Bizden o zamana yetienlere ne emredersiniz, Ey Allahn Rasul? dediler. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, zerinize den hakk yerine getirirsiniz ve Allahu Tealadan iyiliinize olacak eyleri dilersiniz dedi 3 hadisi ve yine Vail bin Hacerden, mm Selemeden ve buna benzer rivayet edilen dier hadislerin tamamn, Ubade bin Samitin u hadisi kaytlamaktadr: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bizi ard, biz de kendisine beyat ettik. Bizden sz ald eyler arasnda, sevinte ve tasada, darlkta ve bollukta kendisini dinleyip itaat etmemiz, kendisini ahsmza tercih etmemiz ve iin ehline kar kmamamz vard. Ancak ak bir kfr grmeniz ve buna dair elinizde Allahtan bir delil bulunmas hali mstesna dedi. 4 Bu hadis, sabretmeyi tavsiye eden hadislerin tamamn kaytlamaktadr. Ynetici kafir olursa, ona kar kmak ve onu grevden indirmek iin almak vaciptir. bn-i Abbas, bn-i Mesud ve dierlerinin hadislerini naklederken Buhari bu kaytlamay gznnde bulundurmu ve tm bu hadisleri aktardktan sonra Ubade bin Samitin hadisini nakletmitir. 5 Kafir yneticilerin kfrnden kurtulmann yolu, onlara kar silahla kmaktr. Sadece terbiye yeterli deildir. Kald ki el-Bani, Kad Iyad ve bn-i Hacerin naklettii icmaya da muhalefet etmi olmaktadr. Ynetici kafir olduu zaman, ona kar kmann yol aaca zarara baklmaz. nk bu yneticinin kafir olmasndan daha byk zarar olmaz. Allahu Teala, Fitne,
1 2
Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 12/229, Fethul-Bari, 13/7, 8, 116, 123 Fethul-Bari, 12/123 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mttefekun Aleyhi 5 Bkz: Buhari, Kitabul-Fiten, ikinci bab
452
EL-UMDE F DADL-UDDE
adam ldrmekten daha byktr 1 buyurmaktadr. Alimler, dini korumann can ve dier korunmas gerekenlerin korunmasndan daha ncelikli olduunda icma etmilerdir. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Allahu Teala, insanlarn slah iin kimi insanlarn ldrlmesini mbah klmtr. Nitekim, Fitne, adam ldrmekten daha byktr 2 buyurmaktadr. Yani adam ldrmek, bir ktlk ve fesad niteliinde olsa da, yol at ktlk ve fesat bakmndan kafirlerin fitnesi bundan daha da byktr. 3 4- El-Bani, el-Hadisu Huccetn binefsihi isimli kitabnda, kafir sistemleri vurmaya u an iin gcmzn yetmeyeceini sylemektedir. phesiz cihaddan aciz kalnmas durumunda yaplmas gereken onun iin hazrlk yapmaktr. Allahu Teala yle buyurur: Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn. Onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir, siz asla hakszla uratlmazsnz. 4 bn-i Teymiye Rahimehullah cihad iin yeterli kuvvet bulunmad taktirde onun iin hazrlk yapmann gerektiini belirtmitir. 5 Kuvvet, terbiye deil, silahtr. nk Ukbe bin Amir hadisinde Haberiniz olsun, kuvvet atmaktr denilmektedir. El-Bani kendisi de bunu belirtmitir. stikbal slamndr balkl konumasnda ve daha nce aktardmz szlerinde, Bu din gece ve gndzn ulat her yere ulaacaktr hadisini naklettikten sonra yle devam eder: phe yok ki bu yaylmay gerekletirmek, Mslmanlarn maneviyat, maddiyat ve silahlarnda tekrar gl olmalarn gerektirir. Hatta bylece azgnlk ve kfr glerine kar galip gelebilsinler. 6 Dolaysyla acizlik halinde yaplmas gereken sadece terbiye deil, bununla birlikte kuvvet hazrlamaktr. 5- El-Baninin: Kurtuluun yolu, bazlarnn kuruntu ettii gibi yneticilere kar silahl askeri devrimler yapmak deildir sz doru olmayan bir tesbittir ve kurtuluun yolunun bu tautlara kar silah kullanlmas da kuruntu deildir. Aksine Ubade hadisinde olduu gibi Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine uymaktr. bn-i Kesir Rahimehullah, Yoksa onlar cahiliyye idaresini mi aryorlar? 7 ayetinin tefsirinde yle der: Her trl hayr ieren ve her trl ktl yasaklayan Allahn hkm dna kp Allahn eriatndan alnmayan her trl heva, arzu ve terimleri tercih eden
1 2
2 Bakara/217 2 Bakara/217 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/355 4 8 Enfal/60 5 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/259 6 El-Hikemul-Cediratu bil-zaati kitabndan nakledilmitir. Daru Mercan 7 5 Maide/50

kiileri Allahu Teala ktlemektedir. Kim byle yaparsa kafir olup Allah ve Rasulnn hkmne dnnceye ve byk kk her konuda sadece onunla hkmedinceye kadar ona kar savamak vaciptir. 1 El-Bani, gnmz kafir ynetimlerine silahla kar kmann bir kuruntu olduunu sylemektedir. Halbuki Kad Iyad ve bn-i Hacer bu yneticilere kar kmann vacip olduuna ilikin icma olduunu nakletmilerdir. 6- Silahl devrim, tautlara silahla kar kmann yntemlerinden biridir ve belirtildii gibi bu vaciptir. El-Bani, eran vacip olan bir emre nasl bidat demektedir. Kald ki askeri devrimler gnmzn bidatlerinden de deildir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem salnda Feyruz edDeyleminin yalanc peygamber Esved el-Ansiye kar silahla ayaklandn ve Esvedi ldrdn belirtmitik. Bununla birlikte hicri ilk asrda yneticilere kar askeri inklaplara benzer silahl klardan rnekler aktarmtk. Dolaysyla askeri inklab, el-Baninin dedii gibi gnmz bidatlerinden deildir. 7- El-Bani, silahl kn bidat olduunu sylemekle kalmayp, bunun phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah onlarda bulunan deitirmez 2 ayetine de aykr olduunu sylemektedir. Halbuki mesele onun syledii gibi deildir. nk silahl k olan Allah yolunda cihad, kiilerin kendilerindeki zellikleri deitirmeleri kapsamna girmektedir. Zira mrted yneticilerin balarna musallat olmasyla Mslmanlarn iine dtkleri zillet, ancak cihad grevinin yerine getirilmemesi, dnyaya meyletmeleri ve lmden nefret etmeleri neticesinde olmutur. Bu zillettten kurtulu, ancak bu zilleti deitirmekle, yani cihad ile ve aldanma yurdu olan dnyaya klelikten kurtulmak ile olur. Sevban ve bn-i mer hadislerinde olduu gibi bu, nass ile sabittir. Sevban Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet etmektedir: Size ullanmak zere, yabanc kavimlerin, tpk sofraya aran yiyiciler gibi birbirlerini aracaklar zaman yakndr. "Orada bulunanlardan biri: "O gn sayca azlmzdan m?" diye sordu. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem; "Hayr. Bilakis o gn siz oksunuz. Lakin sizler bir selin getirip yd erpler gibi hibir arl olmayan erpler durumunda olacaksnz. Allah, dmanlarnzn kalbinden size kar korku duygusunu karacak ve sizin kalplerinize zaaf atacak!" dedi. "Zaaf nedir ey Allah'n Rasul?" denildi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: "Dnya sevgisi ve lm korkusu! 3
1 2
Tefsiru bn-i Kesir, 2/67 13 Rad/11 3 Ebu Davud, Sevbandan Radyallahu Anhu rivayet etmitir ve El-Bani, hadisin sahih olduunu sylemitir.
454
EL-UMDE F DADL-UDDE
bn-i mer Radyallahu Anhuma, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet etmektedir: yne 1 ile alveri yaptnz, kzlerin peine taklp iftilikle yetindiiniz ve cihad terkettiiniz zaman Allah size bir zillet verir ve yeniden dininize dnmedike sizden onu gidermez. 2 Grld gibi, cihad terketmek Mslmanlarn zillete dmesinin sebeplerindendir. Bunun deimesi ise tekrar cihada dnmek ve zellikle tautlara kar yaplmas gereken cihad emri gibi farz- ayn olan cihad amelini yerine getirmek ile olur. Cihad, el-Baninin dedii gibi ona aykr deil, bizzat, kiilerin kendilerindekini deitirmesi kapsam ierisindedir. Kiilerin kendilerindekini deitirmesi, el-Baninin kurtulu olarak isimlendirdii sadece bilgi ve terbiye ile olmaz. El-Baninin kar kt cihad da bu kurtulu yollarndandr. 8- inde bulunduumuz zillet ve aalktan kurtulmak iin nefislerde olann deimesi gerektii konusunda el-Bani ile ittifak halindeyiz. Kitapa ve Snnete sarlmann esaslar blmnn balarnda ilahi zaferin gereklemesi ilgili be esas belirtirken bunu aklamtk. Ancak u konularda elBani ile ihtilaf halindeyiz: A) Silahl ayaklanmay, yani cihad kiilerin kendilerini (nefislerini) deitirmenin iinde grmemesi ve hatta cihad bu deiime aykr olarak nitelendirmesi. B) Kiilerin kendi nefislerindekini deitirmesini, ilim ve terbiyeden ibaret grmesi. lim ve terbiye konusu zerinde, bu ksmdan sonraki Ek-3 ve Ek-4 blmlerinde Allahn izni ile duracaz. lerideki blmlerde de greceimiz gibi eri ilim ve adalet, cihadn vacip olmasnn artlarndan deildir. Aksine alim ve salih olan kiiler gibi cahil ve fask olan kiiler de cihad ile ykmldrler. Dolaysyla vcubiyetinin artlarndan olmayan bir eyi elde etmek iin farz- ayn olan cihad terkedilmez. Cihad ancak facir bir emir veya ktlkleri fazla olan bir topluluk ile yerine getirilebilecekse, byk zararn yani kafirlerin fesadnn, daha kk zarar ile nlenmesi bakmndan bu emir veya topluluun altnda cihad amelinin yerine getirilmesi vaciptir. bn-i Teymiyenin belirttii gibi Ehl-i Snnet vel-Cemaatin mezhebi budur. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Facir veya iyi olan bir emirin yannda savaa katlmak Ehl-i Snnet vel-Cemaatin ilkelerindendir. Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirdii gibi, phesiz Allahu Teala bu dini facir adamla ve nasipleri olmayan topluluklarla da destekler. nk
1
yne: Faizle yaplan alverilerden bir eittir. zellii: Bir kiinin, vakti tayin edilmi bir bedel ile (veresiye) bir eyi birisine satmas, daha sonra ayn mal, satt kiiden pein olarak daha dk bir cret ile satn almasdr. Bu ekilde, pein bedel ile veresiye bedeli ayrarak faizli bir kar elde edilmi olmaktadr. 2 Ebu Davud hasen bir isnadla bn-i merden rivayet etmitir. el-Bani Sahih olduunu aktarmtr.

ancak facir yneticilerle veya ou facir olan askerlerle beraber savamaktan baka alternatif olmazsa, ister istemez u iki durumdan biri meydana gelecektir: Ya onlarla beraber savaa klmayacak, ki bu din ve dnya zerinde zararlar onlardan daha byk olan dmann lkeyi igal etmesine sebep olur, ya da facir ynetici ile beraber savaa gidilir ve iki ktden en kts nlenmi olur. Ayrca tm olmasa bile, slam ahkamndan uygulanabildii kadar bu ekilde yerine getirilmi olur. Bu durumda ve benzeri btn durumlarda vacip olan budur. Nitekim Raid halifelerden sonra yaplan savalarn byk ounluu ancak bu ekilde meydana gelmitir. 1 C) Kafirlere kar cihad etmek ancak bidat ehli bir toplulukla beraber mmkn oluyorsa, yine facir olan toplulukta olduu gibi bu bidat ehli topluluun yannda cihad etmek vacip olur. Onlar bidatlar terkedinceye kadar cihad terkederiz, diyemeyiz. Onlarla beraber cihad ederiz ve onlara snnete uymalarn nasihat ederiz. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: lim ve cihad gibi vacipleri yerine getirmek ancak bidat ehli ile beraber olabiliyorsa ve bu kiilerin bidat vacibi terketmekten daha az zararl ise, bu durumda vacibi onlarla birlikte yerine getirmek, bidatten dolay o vacibi terketmekten daha evladr. nk bu durumda byk zarar, kk zararla nlenmi olur. 2 Fask imamla beraber kafirlere kar cihad etmeyi uygun grmeyen kiilere bn-i Hazm Rahimehullah ok sert tepki gstererek yle der: Fasklnn hesabn sadece kendisi verecek olan Mslman bir adamn, fasklndan dolay kafirlere kar cihad yasaklayan ve Mslmanlarn namus ve deerlerini dmana teslim etmeyi emreden kiinin gnahndan, kfr dnda daha byk bir gnah yoktur. 3 Kafirlerin ve zalimlerin bamza musallat olmasnn gnah ve itaatsizliklerimiz sebebiyle olduu noktasnda biz el-Baniye katlyoruz. Allahu Teala yle buyurur: Bana gelen ktlk ise nefsindendir. 4 Bu, masiyetlerimiz sebebi ile Allahu Tealann bize vermi olduu bir cezasdr. Ancak Allahu Tealann bu cezasndan kurtulmann tek yolunu gnahlardan tevbe etmek ve Allaha ynelmek ile snrlandrmasna katlmyoruz. El-Bani, kafirleri defetmek iin eri vesile olan ve silahl k adn verdii cihad gzard etmektedir. 9- El-Baninin szlerindeki elikilerden biri de smrgeci kafirlere kar cihada arrken, mrted yneticilere kar sabretmeye armasdr. yle der: Smrgeci kafirlere itaat edilmez. Onlar memleketlerimizden
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/506-508 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/212 3 El-Muhalla, 7/300 4 4 Nisa/79
456
EL-UMDE F DADL-UDDE
karmak ve lkeyi onlarn ktlklerinden temizlemek iin maddi ve manevi olarak hazrlk yapmak vaciptir. 1 Smrgeci kafirler, yabanc kafirlerdir. Daha nce de belirttiimiz gibi Mslmanlara musallat olan kafirin yerli veya yabanc olmas farketmez. nk her iki durumda da onlara kar cihad etmenin illeti kfrdr ve bu illet her ikisinde de bulunmaktadr. Kald ki yerli kafir, bu kfr ile Mslmanlara yabanc konumundadr. Allahu Teala yle buyurur: Ey Nuh, o asla senin ailenden deildir. nk onun yapt kt bir itir. 2 Bu mesele zerinde daha nce durmutuk. 10- Ayn kitapta el-Baninin elikilerinden biri de u szleridir: Cihad iki ksmdr. Bu ksmlardan biri farz- ayn hkmndeki cihaddr. Bu ise Filistini igal eden Yahudiler gibi slam lkesine saldran dmana kar koymaktr. Dman oradan karmadka btn Mslmanlar gnahkar olurlar. 3 Daha nce de belirttiimiz gibi mrted olan kafir yneticiler de Mslmanlarn lkelerine saldran kafir dmanlardr. Ve bundan dolay da onlara kar cihad etmek farz- ayn hkmndedir. Hatta bunlara kar cihad etmek, daha yakn olduklar ve dinde mrted hkmnde olmalar sebebi ile Yahudilere kar cihad etmekten daha evladr. Kald ki Yahudilerin Filistinde tutunmalar ancak bu mrted kafir yneticilerin himayesi ve Mslmanlar cihaddan engellemeleri ile mmkn olmaktadr. El-Baniye unu sormak istiyoruz: Yneticilerin zulmnden kurtulmann yolu, kiilerin ilim ve terbiye ile kendi nefislerindekini deitirmekten getiini sylerken, neden Yahudilerden kurtulu yolunun cihad olduunu sylemektedir? Halbuki hem mrted yneticiler ve hem de Yahudiler kafir olup Mslmanlarn bana gnahlarnn bir cezas olarak musallat olmulardr. Acaba neden iki tarafa kar mcadele arasnda ayrm yaplmaktadr? mer Radyallahu Anhu, ranllara kar savaa giden Sad bin Ebi Vakkasa yle demitir: Dmanmz bizden ktdr, dolaysyla da bizi yenemez, demeyin. Nice kavimler vardr ki balarna kendilerinden daha ktleri musallat olmutur. Allahu Tealay kzdracak iler yaptklar iin srailoullarnn bana Mecusi kafirlerini musallat ettii gibi. Allahu Teala yle buyurur: Biz Kitapta srailoullarna: Sizler yeryznde iki defa fesat karacaksnz ve azgnlk derecesinde bir kibre kaplacaksnz, diye bildirdik. Bunlardan ilkinin zaman gelince, zerinize gl kuvvetli kullarmz gnderdik. Bunlar, evlerin arasnda dolaarak (sizi) aradlar. Bu, yerine getirilmi bir
1 2
erhul-Akidetit-Tahaviyye, 48 11 Hud/46 3 El-Bani, Age. 49

vaad idi. 1 merin Radyallahu Anhu bu nasihatn daha nce de aktarmtk. Sevbandan Radyallahu Anhu merfu olarak rivayet edilen hadiste yle geer: ..Kendileri dnda, ounu helak edecek bir dman da musallat etmeyeceim. Hatta yeryznn her tarafnda bulunanlar, onlar aleyhinde toplansalar da. Ama kendi aralarnda birbirlerini helak edecekler. 2 Bu, bozulmada belli bir dereceye gelmedike Allahu Tealann Mslmanlara kafir dman musallat etmeyeceine dair bir nasstr. Bu ise ilahi bir takdirdir. Acaba kafir dman, Mslmanlara musallat olduu zaman, buna sebep olan eyin nne gemek iin yaplmas gereken ey kiilerin kendi durumlarn deitirmek iin nefislerini terbiye ile yetinmeleri midir, yoksa Allahu Tealann emrettii cihad ile dmann saldrsna kar koymak mdr? Acaba bu durumda mmetin zerinde icma ettii ey, nefis tersiyesi midir, yoksa cihad mdr? Ve yine acaba bu dmanlardan hangisi kendisine kar savalmas ve ldrlmesi asndan daha evladr, mrted yneticiler mi, yoksa Yahudiler gibi asli kafir olan dmanlar m? 3 Acaba bu dmanlardan hangisi kendisine kar savalmas ve ldrlmesi asndan daha evladr, Mslmanlara en yakn olan mrted yneticiler mi, yoksa uzak olan Yahudiler mi? 4 11- zerine bina yapabilmek iin temelin mutlaka slah edilmesi gerektii grnde de, el-Bani ile ittifak halindeyiz. Kafirlerin fitnesini nlemek iin cihad edecek bir taifenin oluturulmas maksadyla davet ve terbiye gereklidir. Ancak cihad hedeflemeden sadece terbiye ve davetin tek bana bir sonu vermeyecei grndeyiz. nk fesat ve saldr etkenleri de buna paralel olarak ilemekte, bu etkenler mrted hkmetlerin eitim ve diyanet ileri bakanlklar ile basn yayn tarafndan desteklenmekte, polis ve askeri gleri tarafndan da bu etkenler korunmaktadr. Yine slah amac ile sadece terbiye ile yetinerek eri vaciplerden biri olan cihad amelinden kamann, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snetine muhalefet etmek olduu grndeyiz. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sadece terbiye yolunu izlememi, ayn zamanda kafirlere kar savaacak bir kuvvetin olumas iin de davet etmitir. Allahu Teala Rasulne unu emretmitir: Sana itaat edenler ile birlikte, sana isyan edenlere kar sava. 5 Allahu Teala yle buyurur: Artk Allah yolunda sava. Sen kendinden bakas (sebebiyle) sorumlu tutulmazsn. Mminleri de tevik et. Umulur ki Allah
1 2
17 sra/4-5 Mslim 3 Bkz: 14. Madde 4 Bkz: 13. Madde 5 Mslim, Iyad bin Himardan rivayet etmitir.
458
EL-UMDE F DADL-UDDE
kafirlerin gcn krar. 1 Allahu Teala, mminleri tevik etmeyi, kafirlerin saldrsn nlemek ve cihad ile bu kafirlerin fitnelerinin nne gemek iin bir yol olarak nitelemitir. Bu ayet ve ondan hemen nce aktardmz hadis, szlerimizin gayesini yeterli derecede ortaya koymaktadr. Evet, ilim ve terbiye haktr ve Allahu Tealann dinini yeryznde stn klacak bir topluluun olumas iin cihadn bir parasdr. Bununla beraber cihad edecek bir topluluk iin maddi kuvvet yeterince hazrlanmasna ramen, istenen terbiye dzeyi salanmazsa, baar elde edilemez. nk eran vacip olan her iki alanda da hazrlk yaplmasdr. Ehl-i Snnet velCemaatin benimsedii ilke iyi veya facir olsun her Mslman ynetici ile birlikte cihad etmenin gereklilii ynndedir. El-Baninin bu phesini tehlikeli yapan sebeplerden biri de, bizzat bu hatal grn bir ekol haline gelmi olmasdr. Bu ekoln, slam lkelerinde mensuplar bulunmaktadr. Hatta onun bu sylemi, cihada katlmayan ve dnyaya yzn eviren her tembel iin bir hccet haline gelmitir. Bu ekoln mensuplarndan kimileri tautlara dalkavukluk etmekte ve irk parlamentolarna katlmaktadr. Acaba tautlar reddetmek ile balamayan bir terbiye nasl bir terbiyedir? Allahu Teala yle buyurur: O halde kim tautu reddedip Allaha iman ederse, kopmayan salam kulpa yapmtr. 2 Ayette, La lahe llallah ehadetinde olduu gibi ispattan 3 nce nefiy 4 vardr. Bu nasl bir terbiyedir ki brahimin Aleyhisselam milletinden olmann gerei olan kafirleri red ilevinden balamyor? Allahu Teala yle buyurur: Sizin dininiz size, benim dinim banadr. 5 Bu nasl bir terbiyedir ki bu mmetin en hayrl mmet olmasnn art olan emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker grevini yerine getirmekten uzak? El-Baninin bu szleri ve buna benzer dier szlerini taklit edip tekrarlayanlar olmutur. phesiz selefilik (ki biz bu isimlendirmeye de karyz) bir mezhep olmamaldr. nk ortaya kmasnn temel amac, mezhep banazln krmaktr. Bu nedenle selefilik, delili aratrmak ve ona uymak temeline dayanan bir yntem olmaldr. Selefilik bir mezhep deil, bir metoddur. Allahu Teala yle buyurur: Kitap okuyup durduunuz halde insanlara iyilii emrederken kendinizi unutuyor musunuz? Aklnz yok mu? 6 Burada tekrar sylyorum ki, mrted yneticilerin fitnesi, mmet iin tehlikesi bakmndan Kurann yaratlm olup olmad meselesinin fitnesin-
1 2
4 Nisa/84 2 Bakara/256 3 Allaha iman 4 Tautu inkar 5 109 Kafirun/6 6 2 Bakara/44

den ok daha byktr. Bu konuda el-Baninin hataya dmesi kendisine yakmamaktadr. Umarm el-Bani, zimmetinden uzaklatrmak ve mensuplarn korumak iin bu tehlikeli phe konusunda hakka ynelir. Allahu Teala yle buyurur: Hala Kuran dnmyorlar m? Eer o, Allahdan bakas tarafndan olsayd, onda bir ok elikiler bulacaklard. 1 Allahu Tealadan, salih ameller ile son nefeslerimizi vermeyi bizlere nasip etmesini dilerim. Allahumme amin!
4 Nisa/82
460
EL-UMDE F DADL-UDDE
ONALTINCI MADDE
Yaayan tautlarn fitnesi, lm olan tautlarn fitnesinden daha byktr: Yaayan tautlardan maksat, kfr nderleri ve Mslmanlar, Allahn indirdiklerinden bakalar ile yneten, kfr ve ahlakszl yayan yneticilerdir. lm olanlardan maksat ise, kabirler, yatrlar, talar, aalar ve dua, tevessl, kendisinden yardm istenilmesi, adak, kurban ve bunun gibi ibadet trlerinin kendilerine yapld ve kendileri ile Allahu Tealaya ortak koulduu llerdir. Yaayan tautlarn fitne ve fesadnn bunlarn fitne ve fesadndan daha byk olduu konusunda phe yoktur. nk bunlarn otoriteleri, iktidarlar, korkutma ve rktme gleri bulunmaktadr ve bunlarla insanlar yoldan karrlar. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, lm tautlardan nce yaayan tautlarla savamaya balamtr. Putlar, Mekkenin fethinden sonra ortadan kaldrlmtr. Buhari, bn-i Mesuddan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Fetih gn Mekkeye girdi, Kabenin etrafnda yz altm put vard. Elindeki sopa ile onlara vurarak, Hak geldi ve batl yok oldu. Hak geldi, phesiz batl yok olmaya mahkumdur dedi. 1 Daha sonra Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Arap Yarmadasnda bulunan dier putlar yok etmek zere sahabeden kiiler grevlendirdi. Bu ise slamn, bandan beri putlar ktleyip reddetmesine ramen yaayan tautlarn ortadan kadrlmasndan sonra olmutur. Taplan l tautlardan nce yaayan tautlardan uzaklamak ve onlara kar dmanlk gstermek, brahim Aleyhisselam milletinin yntemidir. Allahu Teala yle buyurur: brahim ve onunla beraber olanlarda, sizin iin gerekten gzel bir rnek vardr. Onlar kavimlerine demilerdi ki: Biz sizden ve Allah brakp taptklarnzdan uzaz. Sizi tanmyoruz. Siz bir tek Allaha iman edinceye kadar, sizinle bizim aramzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir. 2 Bu ayet ile ilgili olarak Hamed bin Atikin Rahimehullah sylediklerini daha nce aktarmtk. Allahu Teala yle buyurur: Sonra da sana: Doru yola ynelerek brahimin dinine uy. O mriklerden deildi, diye vahyettik. 3 Bu szlerimizden maksat, sralamay belirtmek deil, nemi vurgulamaktr. Dolaysyla bu szlerimiz, yaayan tautlar yok edilinceye kadar lm olan tautlardan ve onlara tapanlardan sz etmemek gerektii manasna gelmez. nk din tamamlanmtr ve kim bir ktlk grrse gc
1 2
Buhari, Hadis no: 4287 60 Mumtehine/4 3 16 Nahl/123

yettii kadar deitirmeye almakla ykmldr. Dikkat ekmek istediimiz ey; yaayan tautlarn, insanlarn dinini bozmas ve bunun da bazen devlet terr ile, bazan hile ve tuzaklarla yaplarak ok byk ounluklar dinlerinden dndrme ile tehdit eder duruma gelmi olmasdr. lm olan tautlarn bozgunculuu bunun yannda daha basit kalmaktadr. Kimi insanlarn ilim, din ve selefin yoluna mensup olduunu syleyip kalemlerini lm tautlarla mcadeleye adadklar halde, yaayan tautlar unutmalar veya kastl olarak bunu gndemlerine almamalar ok tuhaftr. Bu kiiler, kafir beeri kanunlar veya kfr olan demokrasi ile ynetilen bir lkede yaamalarna ramen, bunlar grmezden gelmekte, ama ayn zamanda da gazete veya kitap sayfalarnda l tautlara ve onlara tapan silahsz ve korumasz kiilere kar srekli olarak kl sallamaktadrlar. Allahu Teala yle buyurur: Hatrlayn ki Allah size, iki taifeden (kervan veya Kurey ordusundan) birinin sizin olduunu vaadediyordu. Siz de kuvvetsiz olann (kervann) sizin olmasn istiyordunuz. Oysa Allah, szleriyle hakk gerekletirmek ve (Kurey ordusunu yok ederek) kafirlerin ardn kesmek istiyordu. (Bunlar), gnahkarlar istemese de, hakk gerekletirmek ve batl ortadan kaldrmak iindi. 1 Bunun zerinde gerektii gibi dndmz zaman iinde bulunduumuz zillet hali ve belalarn sebeplerinden bazlarn anlam oluruz. Ne yazk ki din ve ilmin kendilerine emanet edildii kiiler, uyarma ve tebli etmede grevlerini yerine getirmemektedirler. stelik bunlarn kimileri, bu hayata raz olup yaayan tautlara ve kanunlarna tabi olarak, onlara meruiyet klf giydirmektedir. Onlarn yannda biri cihaddan sz ettii zaman cihadn ancak Filistinde veya Afganistanda olacan sylerler. nk baz lkelerde ancak buna izin verilmektedir. Halbuki bu taut yneticilere kar cihad, Yahudilere kar cihaddan ok daha ncelikli ve vaciptir. Her ikisi de Mslmanlarn lkelerini ellerinden alp igal eden birer dmandr. Ancak taut kafir yneticiler, daha yakn olmalar ve mrted olmalar asndan, kendileri ile savalmas bakmndan Yahudilerden daha da nceliklidir. Her iki durum deerlendirildiinde, cihada balamann taut mrted yneticilerden olmas gerektii ortaya kar. Unutulmamaldr ki Filistinde veya Afganistanda cihad edenler kahraman ve ehid diye adlandrlp mallar ve yardmlarla desteklenirken, baka yerlerde cihad edenler sulu, terrist ve katil ilan edilerek eriatn dna km saylmaktadrlar. Bu eliki zerinde mutlaka iyice dnmemiz gerekir. Ayrca, Buharinin Kays bin Ebi Hazmdan rivayet ettii u hadis zerinde gerei gibi dnldnde, yaayan tautlarn tehlikesinin boyutunu daha iyi anlarz: Ahmesoullarndan bir kadn Ebu Bekire Radyallahu Anhu
8 Enfal/7-8
462
EL-UMDE F DADL-UDDE
yle sordu: Cahiliyyeden sonra Allahn bizlere nasip ettii bu durum zerinde ne kadar kalacaz? Ebu Bekir Radyallahu Anhu: mamlarnz istikamet zerinde bulunduu srece dedi. Bunun zerine kadn: mamlar da kimdir? dedi. Ebu Bekir Radyallahu Anhu yle cevap verdi: Kavminin, kendisine itaat ettikleri liderleri olmad m? dedi. Kadn: Oldu deyince, Ebu Bekir Radyallahu Anhu: te insanlarn imamlar onlardr diye cevap verdi. 1 bn-i Hacer Rahimehullah bu hadisi aklarken yle der: Bu durum zerinde ne kadar kalacaz? yani slam zerinde ne kadar kalacaz manasndadr. Bu szn ierii adalet, birlik, mazluma yardm etmek ve her eyi yerli yerine koymay kapsar. mamlarnz sizin iin istikamet zere olduu srece sz ise, insanlarn, yneticilerinin dini zerinde olduunun belirtilmesi iindir. mamlardan kim bu durumu deitirirse, hem kendisi sapar ve hem de halk saptrr. 2 Abdullah bin Mbarek yle der: Dini; hkmdarlar, kt hahamlar ve rahiplerden bakas m bozdu? Ne yazk ki ilim ehli olarak isimlendirilen bu kiilerin yaayan tautlar hakkndaki suskunluklar, genlerin de onlara kar sessiz kalmasna, farz- ayn olan cihada ihtiya duyulmamasna ve cihadn sadece toprakta yatan llere kar yaplmasna yol amtr. Halbuki kabirleri kutsallatran ve putlatran tasavvufular, yaayan tautlarn korumas altnda bu ileri yapmaktadrlar.
1 2
ONYEDNC MADDE
slamn gc, mminlerin birbirlerini veli edinmeleriyle oluur: Allahu Teala yle buyurur: Mmin erkekler ve mmin kadnlar birbirlerinin velileridir. yiyi emreder ktlkten alkorlar; namaz klarlar, zekat verirler, Allah'a ve Rasulne itaat ederler. te Allah bunlara rahmet edecektir. Allah phesiz gldr, hakimdir. 1 Kim Allah, Rasuln ve iman edenleri dost edinirse (bilsin ki) stn gelecek olanlar phesiz Allahn tarafn tutanlardr. 2 Birinci ayet, imann gerektirdii grevleri yerine getirmek iin mminlerin birbirlerini veli edinmeleri ve ibirlii halinde olmalar gerektiine iaret etmektedir. Bu grevlerden ilki emri bil-maruf ve nehyi anilmnkerdir. nk emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker grevi ancak g ve kuvvet olduu taktirde meyvesini verir. Bu ise mminlerin birbirini veli edinmesiyle olabilir. Ayette geen, te Allah bunlara rahmet edecektir ibaresi ile, kendisine rahmet vaadedilen Mslman cemaat de ancak mminlerin birbirlerini veli edinmeleri ile oluur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Cemaat rahmettir ve ayrlk azaptr buyurmaktadr. 3 Allahu Tealann Kitab da buna delalet etmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine ak ayetler geldikten sonra blnen ve ihtilafa denler gibi olmayn. Onlar iin ackl bir azap vardr. 4 Rahmet, birbirlerini veli edinmeleri sebebiyle mminlerin mkafatdr. Azap ise ihtilaf etmenin ve blnmenin cezasdr. kinci ayet ise, zafer mjdesi vermektedir. Allahu Teala, ..stn gelecek olanlar phesiz Allahn tarafn tutanlardr buyurmaktadr. Zaferin art olarak mminlerin birbirlerini veli edinmelerini ve ibirlii halinde olmalarn ngrmektedir. Ayet, art ismi men ile balamaktadr. Ayetteki art cmlesi, mminlerin birbirlerini veli edinmelerini belirten Kim Allah, Rasuln ve iman edenleri dost edinirse ksmdr. Bu art yerine getirmenin karl ise, zafer mjdesidir ki bu da ikinci ksm olan stn gelecek olanlar phesiz Allahn tarafn tutanlardr cmlesinde belirtilir. Ayrca bu ayetteki sralamaya da dikkat edilmelidir. Bu sralama, Mslmanlarn Allah ve Rasuln veli edinmeye dayanmayan birlikteliklerinin anlamsz olduuna delalet etmektedir. Allah ve Rasuln veli edinmek ise ancak Kitap ve Snnete sarlmakla gerekletirilir.
1 2
9 Tevbe/71 5 Maide/56 3 bn-u Ebi Asm rivayet etmi ve el-Bani hadisin sahih olduunu sylemitir. 4 3 Ali mran/105
464
EL-UMDE F DADL-UDDE
Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, cemaatin vacip olduunu yle belirtir: Allahn bana emrettii be eyi ben de size emrediyorum: Cemaat, dinlemek, itaat etmek, hicret ve cihad. 1 Konumuz ile ilgili olarak bu hadis detaylar ortaya koymaktadr. Cemaat ibaresi ile balamakta ve cihad ibaresi ile bitmektedir. Cihadn yolu, iman ba zerinde kurulan Mslman bir cemaat oluturmakla balar. Cemaatin ise mutlaka bir emiri olur. Bunlar kitabn nc blmnde ele almtk. Bu hadiste emir direk olarak deil, dolayl olarak belirtilmitir. Dinlemek ve itaat etmek szckleriyle buna iaret edilmektedir. Yani cemaatin emirini dinlemek ve ona itaat etmek gerekir. Dinlemek ve itaat etmek, cemaatin birliinin korunmasnn, kuvvet ve dayanmann srmesinin en byk sebebidir. Bunlardan sonra hicret belirtilmitir. Hicret ise, genellikle Allahu Teala yolundaki cihadn ilk adm veya cihada elik eden bir hareket niteliindedir. Mslmanlarn en nemli amellerinden olduuna iaret edilmek zere Allah yolunda cihad ile bu sralama tamamlanmtr. nk cihad, bu sralamada kendisinden nce saylan btn amellerin bir rn ve z niteliindedir ve hadisteki bu sralamada da buna iaret bulunmaktadr. Cemaat, dinlemek ve itaat etmek ile cihad iin gerekli g ve kuvvet oluur, hicret ile de cihada hazrlk ve donanm balar. man dostluuyla g ve kuvvetin olutuunu gsteren nasslar oktur. Allahu Teala yle buyurur: Ey Peygamber! Mminleri savaa tevik et. 2 Artk Allah yolunda sava. Sen kendinden bakas (sebebiyle) sorumlu tutulmazsn. Mminleri de tevik et. Umulur ki Allah kafirlerin gcn krar. 3 Kafirlerin gcnn krlmas, ancak mminleri savaa tevik etmekle meydana gelen g ve kuvvet ile olur. Allahu Teala, Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem Sana itaat edenlerle birlikte sana isyan edenlere kar sava buyurmutur. 4 Btn bunlar cihad iin cemaatin nemini ortaya koymaktadr. Cemaat olmadan, cemaatin meyvesi olan zaferin de olmadna iaret edilmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Kim Allah, Rasuln ve iman edenleri dost edinirse (bilsin ki) stn gelecek olanlar phesiz Allahn tarafn tutanlardr. 5 Bunun ztt olarak olarak ihtilaf etmek ve blnmek de yenilgi ve hezimetin sebeplerinin banda gelmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasulne itaat edin, birbiriniz ile ekimeyin; sonra korkuya kaplrsnz da kuvvetiniz gider. Bir de sabredin. nk Allah sabredenlerle bera-
1 2
Ahmed rivayet etmi ve el-Bani hadisin sahih olduunu sylemitir. 8 Enfal/65 3 4 Nisa/84 4 Mslim 5 5 Maide/56

berdir. 1 Hezimet, ihtilaf etme ve blnme suunun cezas olarak meydana gelmektedir. Allahu Teala ayetlerde yle buyurur: Kendilerine ak ayetler geldikten sonra blnen ve ihtilafa denler gibi olmayn. Onlar iin ackl bir azap vardr. 2 En byk azaptan nce, onlara mutlaka en yakn azaptan tattracaz; olur ki (imana) dnerler. 3 Yenilgi ve kafir dmann Mslmanlar zelil etmesi, ihtilaf ve blnme suunun yakn cezasdr. Mslimin Sevbandan rivayet ettii hadiste ihtilaf edip blnmedike dmann, ilahi bir kader olarak, Mslmanlara musallat olamayaca belirtilmektedir. mam Muhammed bin Abdulvehhab Mesailu Cahiliyye isimli kitabnn ikinci konusunda yle der: Bunlar blnm durumdadrlar. Yneticinin sylediini dinlemeyi ve itaat etmeyi rezillik ve aalk sayarlar. Allahu Teala onlara birlik olmalarn emretmi ve blnmelerini yasaklamtr. Allahu Teala yle buyurur: Allahn ipine hepiniz smsk sarln ve blnmeyin. Allahn size olan nimetini hatrlayn: Hani siz birbirinize dman kiiler idiniz de O, gnllerinizi birletirmiti ve Onun nimeti sayesinde karde kimseler olmutunuz. 4 Ne yazk ki hemen her lkede slam adna alan, ancak birbirinden ayrlm ve ihtilafl halde olan cemaatler bulunmaktadr. Oysa bu, cahiliyye niteliklerindendir. Kitabn nc blmnde bu hastaln tedavisi zerinde durmutuk. Bunun tedavisi, hak mezhebe tabi olan en eski cemaate Mslmanlarn tabi olmasdr. Gnmzde, hak mezhep, Allah yolunda cihad edendir. Yukarda da belirttiimiz gibi bugn slam ve Mslmanlar iin en byk tehlike, yaayan tautlardr. Bunlara kar koymann vaciplii ise, itihad kabul etmeyen nass ve icma ile belirlenmitir. Aciz olunmas halinde hazrlk yaparak onlara kar cihad etmek vaciptir. En eski cemaata uymann vacip olduunun delili Ebu Hureyrenin Radyallahu Anhu u hadisidir: srailoullarn peygamberler ynetirdi. Ne zaman bir peygamber lrse onun yerine baka peygamber gelirdi. Benden sonra peygamber olmayacak, halifeler olacak ve oalacaklardr. Bunun zerine; Bize ne emredersiniz? diye soruldu. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle cevap verdi: Kim nce olursa, onun beyatna bal kalnz, haklarn veriniz, Allah halkn hesabn onlardan soracaktr. 5 Bu hadis zeKurtubi, Allahn rinde daha nce aklamada bulunmutuk. 6 mescidlerinde Onun adnn anlmasna engel olan ve onlarn harap olmas1 2
8 Enfal/46 3 Ali mran/105 3 32 Secde/21 4 3 Al-i mran/103 5 Mttefekun Aleyhi 6 Bknz: slam iin alan cemaatlerin okluuna kar nasl bir tavr taknmak gerekir konusu.
466
EL-UMDE F DADL-UDDE
na alandan daha zalim kim vardr 1 ayetinin tefsirinde yle der: Var olan mescidin yannda veya ok yaknnda baka bir mescid yaparak ilk mescidin cemaatini blmek, datmak veya ihtilaf karmak niyeti ile mescid inaa etmek caiz deildir. Byle bir durumda ikinci bir mescidin yaplmas nlenir veya yaplmsa yklr. Bu nedenle bir ehirde birden ok caminin olmas, bir mescidin iki imamnn olmas ve bir mescidde ayn anda iki cemaatin namaz klmas caiz deildir. 2 Mslmanlarn blnmesine yolat, abalarn datt ve zararl olduu iin bir memlekette birden fazla cemaatin bulunmas da nlenir. Tautlar her zaman gl bulduklar ve tehlikesinden endie ettikleri cemaati blmek ve birbirine drmek iin alrlar. Bylece cemaat i atmalarla megul olur. Bu nedenle doru yolda olan en eski cemaat etrafnda Mslmanlarn birlik olmasnn vacip olduunu, yeni ortaya kan cemaatlere yardm etmenin gnah olduunu, nk bunun blnmeye, ihtilaflara ve slami almalara zarar vermeye yardm ettiini sylemekteyiz. Allahu Teala yle buyurur: yilik ve takva zerinde yardmlan, ktlk ve hakszlk zerinde yardmlamayn 3 Yine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Zarar vermek de ve zarar grmek de yoktur. Bu ise en eski olan ve en yeni olan cemaatin hangisi olduunu bilenler iin geerlidir. Gnmzde bir takm cemaatlerin yapt gibi, Mslmanlarn cihad dnda ilerle uramalar Allaha, Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve bu dine hyanet etmektir. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allaha ve Rasulne hyanet etmeyin, bilerek emanetlerinize hyanet etmeyin. 4 Bugn cihad, dnyann birok yerinde Mslmanlar zerine farz- ayn hkmndedir. Mslman, ya kendi lkesinde cihad etmeli veya baka memleketlerdeki Mslman kardelerine yardm etmek iin hicret ederek orada cihad etmelidir. Her iki durumda da cihad etmekten aciz olanlar Allah yolunda mallarn infak etmeli, mminleri cihada tevik etmeli, kafirleri mahvetmesi ve mminlere yakn bir zafer vermesi iin Allahu Tealaya dua ve niyazda bulunmaldrlar. Cihad yolu dnda harcanan her emek kayp bir abadr ve bu yoldan baka yollara harcanan her mal kayp bir maldr. Gnmzde btn mallarn ve abalarn kurtuluun biricik yolu olarak farz- ayn olan cihad arabasn yrtmek iin harcanmas gerekir. mani hazrlk yapmaktan sz ederken en bata sylediklerimizi unutmamak gerekir. Mslmanlarn baarszlnn sebeplerinden en nemlisi, Mslmanlarn kendilerinden kaynaklanan i sebeplerdir. Allahu Teala yle
1 2
2 Bakara/114 Tefsirul-Kurtubi, 2/78 3 5 Maide/2 4 8 Enfal/27

buyurmaktadr: Bana gelen ktlk ise nefsindendir. 1 Banza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle iledikleriniz yzndendir. (Bununla beraber) Allah ounu affeder 2 nk i slah gerekletirmeden ve kendi yapmz deitirmeden, istenen slah ve deiikliin olmas mmkn deildir. Allahu Teala yle buyurur: phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah onlarda bulunan deitirmez. 3 Buna gre, dmann Mslmanlara musallat olmas ve onlar zelil etmesi, ncelikle Mslmanlarn ihtilaf etmeleri ve kendi iinde blnmeleri sebebiyledir. Sevbandan Radyallahu Anhu rivayet edilen kudsi hadiste yle gemektedir: ..Kendileri dnda, ounu helak edecek bir dman da musallat etmeyeceim, hatta yeryznn her tarafnda bulunanlar, onlar aleyhinde toplansalar da. Ama kendi aralarnda birbirlerini helak edecekler. 4 Bu aalk durumdan kurtulu ancak sebebini tedavi etmekle mmkn olur. Bu tedavi ise Mslmanlarn birlik olmasdr. Dmann musallat olmasnn sebebi olan blnmenin kendisi de, tedavi edilmesi gereken baka sebeplerden meydana gelmitir. Bu sebeplerden bazlar, dinin hkmlerini nemsememek ve bu hkmlerden bazlarn uygulamay terketmektir. Bu ise ilahi bir ceza olarak ihtilafa ve blnmeye gtrr. Allahu Teala yle buyurur: Biz Hristiyanlarz diyenlerden de kesin szlerini almtk ama onlar da kendilerine zikredilen (verilen tlerin veya kitabn) nemli bir blmn unuttular. Bu sebeple kyamete kadar aralarna dmanlk ve kin saldk. Yaknda Allah onlara yaptklarn haber verecektir. 5 Ne var ki insanlar kendi aralarndaki ilerini para para bldler. Her grup kendilerinde bulunan (fikir ve davran) ile sevinip, bbrlenmektedir. 6 Bunun tedavisi, Kitap ve Snnete sarlmaktr. Bunun esaslarn daha nce belirtmitik. Allahu Teala bununla mminlerin kalplerini birbirine sndrr ve birlik olmalarn salar. O Subhanehu ve Teala yle buyurmaktadr: O seni yardm ve mminler ile destekleyendir. Ve (Allah), onlarn kalplerini birletirmitir. Sen yeryznde bulunan her eyi verseydin, yine onlarn gnllerini birletiremezdin. Fakat Allah onlarn aralarn bulup kaynatrd. nk O mutlak galiptir, hikmet sahibidir. 7 slamn g ve kudreti, heybet ve azameti, iman dostluunun bir rn olarak ancak bununla gerekleir.
1 2
4 Nisa/79 42 ra/30 3 13 Rad/11 4 Mslim 5 5 Maide/14 6 23 Mminun/53 7 8 Enfal/62-63
468
EL-UMDE F DADL-UDDE
ONSEKZNC MADDE
Sava hiledir: Mminler ve kafirler olarak herkes iki eyin savan esaslarndan olduunu kabul eder. Bunlar, anlay farkllyla beraber gizlilik ve hiledir. Kafirlerin aksine, mminlerin savata anlamalara ihanet etmeleri caiz deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Sava hiledir 1 buyurmaktadr. Bu, mbtedann habere hasredildii anlatm ekillerinden biridir. Yani savan esas ve en nemli temeli, hiledir. Bu Hac Arafattr szne benzemektedir. Haccn baka rkunlarnn da olmasna ramen en nemli rknunun Arafat olduunu belirtir. Yine Din nasihattr sz de bunun gibidir. Nevevi Rahimehullah yle der: Alimler, savata kafirleri ne ekilde olursa olsun aldatmann caiz olduunda ittifak etmilerdir. Ancak verilen eman ahdine veya anlamalara ihanet suretiyle yaplacak aldatma helal olmaz. 2 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Hilenin asl, bir eyi izhar ederken aksini yapmaktr. Hadiste, sava iin gereken tedbirleri almaya ve kafirleri oyuna getirmeye tevik bulunmaktadr. Bunun farknda olmayanlar, iin aleyhlerine dnmesinden emin olamazlar. Nevevi Rahimehullah yle der: Alimler, savata kafirleri ne ekilde olursa olsun aldatmann caiz olduunda ittifak etmilerdir. Ancak verilen eman ahdine veya anlamalara ihanet suretiyle yaplacak aldatma helal olmaz. bnul-Arabi yle der: Savata hile, anszn saldr dzenleme, pusu kurma ve buna benzer yollarla olur. Hadis, savata akl kullanmak gerektiine iaret eder. Hatta akl kullanmaya olan ihtiya, cesarete olan ihtiyatan daha fazladr. Bu nedenle hadis bu lafz ile sylenmitir. Tpk Hac Arafattr sz gibidir. bnul-Munzir yle der: Harp hiledir sznn anlam, kiinin iyi bir sava yapmasnn ve sonuca varmasnn, gs gse arpmaktan daha ok, hile ve taktik yapmaya bal olduudur. nk yzyze arpmak tehlikeli iken, hile yaparak savamann tehlikesi azdr. 3 Hadis, savata gerekli tedbirleri almak gerektiini de belirtir. nk senin dman oyuna getirmek istediin gibi dmann da seni oyuna getirmek istemesi sz konusudur. 4 Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler!
1 2
Mttefekun Aleyhi Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 12/45 3 Fethul-Bari, 6/158 4 evkani, Neylil-Evtar, 8/57

Koruma tedbirlerinizi aln.. 1 Devletlerin ve ordularn birbirine kar durumu bu ise, zayf ve az olan Mslmanlarn durumu neden byle olmasn? phesiz gnmzde Mslmanlar, dmanlarna kar koymada hile ve taktik kullanmaya daha ok muhtatrlar. Hilenin, ihtisas sahipleri tarafndan bilinen bir takm yntemleri vardr. Gizlilik, haber artma, sava taktikleri ve zamanlamann iyi ayarlanmas bu yntemler arasndadr. Burada bu yntemler zerinde durmayacaz. nk kitabn konusu bunlar deil, bu iin eri yndr. Sadece hile ile ilgili eri konulara deinmek istiyoruz. Bunlar ise, dmana kar yalan sylemek ve onlara kar suikast dzenlemektir. Daha sonra ise gizlilik ve hile ile alakal genel ve zel bir takm durumlar zerinde duracaz. 1- Dmana Kar Yalan Sylemek: Burada balk olarak Savata dmana kar yalan sylemek demiyorum. nk savata ve sava dnda dmana kar yalan sylemek caizdir. Allahn izni ile bunun delillerini aktaracaz. Savata yalan syleme meselesiyle ilgili olarak: mm Glsm binti Ukbeden Radyallahu Anha aktarlan hadiste yle geer: nsanlarn yalan syledii gibi Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yalan sylemeye izin verdiini hi duymadm. Sadece savata, insanlarn arasn bulmada ve kar ile kocann arasnda (ktl gidermek iin) buna ruhsat vardr. 2 Nevevi Rahimehullah yle der: Hadiste yerde yalan sylemenin caiz olduu belirtilir. Bunlardan biri savatr. Taberi yle der: Savata yalan sylemek, gerek anlamda yalan olmayp kelime oyunu eklinde yapldnda caizdir. nk gerek anlamda yalan, helal deildir. Sznn zahiri budur. Dorusu ise, savata yalann kendisinin mbah olmasdr. Ancak kelime oyunu ile yetinmek daha iyidir. 3 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Nevevi der ki: yerde yalan sylemek mbahtr. Ancak kelime oyunu daha evladr. bnul-Arabi ise yle der: Savata yalan sylemek, nass ile caiz olan mstesnalardandr. Buna ihtiyalar olduu iin Mslmanlara, bir rahmet olarak caiz grlmtr. Burada akla yer yoktur. Yalann haramll aklla olsayd, bu istisnada da helal olmazd. 4 Sava durumu dnda dmana kar yalan sylemek ise, ancak mmin iin dini veya dnyevi bir maslahat elde etmesi ya da kafirlerin
4 Nisa/71 Mslim, Ahmed, Ebu Davud rivayet etmi, Tirmizi de Esma binti Yezidten benzerini rivayet etmitir. 3 Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 12/45 4 Fethul-Bari, 6/159
2
470
EL-UMDE F DADL-UDDE
verecei ezadan kurtulmas gibi artlar ile caizdir. Bunun delilleri ise unlardr: brahimin Aleyhisselam kssas: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: brahim Aleyhisselam sadece yerde yalan sylemitir: Bunlardan ikisi Allahu Tealann zat ile ilgili olarak biri Ben hastaym ve dieri de Hayr, bunu onlarn by yapt demesidir. Dieri ise ei Sare ile ilgilidir. brahim Aleyhisselam zalim birinin diyarna beraberinde Sare de olduu halde gelmiti. Daha sonra zorba adamlardan biri geldi ve kendisine, urada bir adam bulunuyor, yannda gzel kadnlardan biri var denildi. Bunun zerine adam gnderip kadnn kim olduunu sordurmu, brahim Aleyhisselam ise, Kz kardeim demitir. Daha sonra Sarenin yanna gelerek Ey Sare, ben yeryznde senden ve benden baka bir Mslman bilmiyorum. Bu zorba adam bilirse ki sen benim karmsn, senin iin bana galebe alar. Eer sana soracak olursa, kzkardeim olduunu syle. nk sen zaten slam ynnden kardeimsin dedi. 1 bn-i Hacer Rahimehullah bu hadisin aklamasnda yle der: Bu tr yerlerde yalan sylemek caizdir. ki zararn byk olanndan kurtulmak ve kk olan yklenmek iin bazen vacip de olabilir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunlar yalan olarak nitelendirmesi, sadece isimlendirme olup kt olmadn belirtir. Yalan her ne kadar kt ve irkin ise de, bu gibi yerlerde iyi olabilir. Bunlardan ikisi, Allahu Tealann zat ile ilgilidir demesi ise, brahimin Aleyhisselam kendi ahs ile ilgili olmadn belirtmek iindir. nk Sare kssas da Allahn zat ile ilgili olsa da, brahimin Aleyhisselam ahs ve yarar ile de ilgilidir. Halbuki dier ikisi sadece Allahu Tealann zat ile ilgilidir. Hiam bin Hassan rivayetinde brahim sadece yerde yalan syledi ve de Allahu Tealann zat ile ilgilidir eklinde gemektedir. Ahmedin rivayet ettii bn-i Abbas hadisinde ise, Allaha yemin ederim onlarla sadece Allahu Tealann dinini savunmak istemitir denilmektedir. 2 Bu yalann bazsnda dini bir yarar, bazsnda ise kafirlerin eziyetinden kurtulu bulunmaktadr. Ashab- Uhdud kssas: Bu kssa ile ilgili olarak Mslim, Suhaybdan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Sizden ncekiler arasnda bir kral vard. Onun bir de sihirbaz vard. Sihirbaz yalannca krala: "Ben artk yalandm. Bana bir olan ocuu gnder ve sihir yapmay reteyim!" dedi. Kral da retmesi iin ona bir olan gnderdi. Olann getii yolda bir rahip yayordu. (Bir gn giderken) rahibe urayp onu dinledi, konumas houna gitti. Artk sihirbaza gittike, rahibe uruyor, yannda (bir mddet) oturup onu dinliyordu. (Bir gn) sihirbaz delikanly, yanna gelince dvd. Olan da durumu rahibe ikayet etti. Rahip ona: "Eer sihirbazdan (dvecek
1 2

diye) korkarsan: "Ailem beni oyalad!" de; ailenden korkacak olursan, "Beni sihirbaz oyalad" de!" diye tenbihte bulundu. 1 Nevevi hadisi erhederken yle der: Hadis, sava ve benzeri yerlerde ve hem kendi cann hem de dokunulmazl olan kiilerin canlarn helak olmaktan korumada yalan sylemenin caiz olduunu gsterir. 2
Rahimehullah, bu gibi durumlarda yalan sylemek caiz ise, savata yalan
Hadiste anlatlan kssa sava hali deildir. Ancak sanrm Nevevi
sylemenin daha da ncelik ile caiz olmas gerektiini sylemek istemektedir. Bu hadis ve brahim Aleyhisselam ile ilgili hadis, kafirlerin saldr ve cezalandrmasndan kurtulmak iin yalan sylemenin caiz olduunu gstermektedir. Nevevi Rahimehullah, baka bir yerde yle der: Zalimin biri, bir kiinin yannda gizlenmi olan bir adam ldrmeye alsa, saklanan kiiyi gizleyenin, saklad kiinin nerede olduunu bilmediini sylemesinin vacip olduunda ihtilaf yoktur. 3 Dnyalk bir yarar iin kafire yalan sylemek caizdir: bn-i Hacer
Rahimehullah Savata yalan sylemek blmnde Haccac bin lat kssasna
iaret ederek yle der: Haccac bin lat, Mekkelilerin elinden maln kurtarmak amacyla Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem yalan sylemek iin izin istedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona izin verdi. O da Hayber halk Mslmanlar yendi gibi bir takm szleri Mekkelilere ulatrd. Haccac bin lat kssas da sava ile ilgili olmamtr. 4 Hakim, bu hadisin sahih olduunu sylemitir. bn-i Kesir Rahimehullah, Haccacn bu kssasn uzun olarak nakletmektedir. 5 Bunlar sava ve sava dnda dmana yalan sylemenin olabileceini gstermektedir ve hepsi de hile ile ilgilidir. 2- Mslmanlara Kar Sava Halindeki Kafire Suikast Dzenlemek: Burada sz edilenler, Mslmanlarla herhangi bir anlamas bulunmayan ve onlara kar sava konumundaki kafirlerdir. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem ok eziyet eden kiilere suikast dzenlendiine dair rivayetler bulunmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Mrikleri nerede grrseniz ldrnz, yakalaynz, muhasara ediniz ve onlar iin her yerde pusu kurunuz 6 Kurtubi Rahimehullah yle der: Onlar iin her yerde pusu kurunuz ibaresi, kendilerine daveti ulatrmadan nce onlara suikast dzenlemenin caiz olduunu gsterir. Kurtubinin, daveti ulatrmadan nce
1 2
Mslim Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 18/130 3 Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 16/158 4 Fethul-Bari, 6/159 5 Bkz: el-Bidaye ven-Nihaye, 4/215 6 9 Tevbe/5
472
EL-UMDE F DADL-UDDE
sz, daha nce kendilerine davetin ulatrld kiiler ile ilgilidir. Onlar iin her yerde pusu kurunuz ibaresi, szkonusu dman iin pusu kurmann, onlar izlemenin ve haklarnda haber toplamann caiz olduunu gsterir. Bunun snnetten delili ise, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kab bin Eref ve Ebi Rafi bin Ebil-Hukaykn ldrlmesini emretmesidir. Bunlarn her ikisi de Yahudilerdendi. Kab bin Eref, mrikleri Mslmanlara kar kktyor, iirleriyle Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem hakaret ediyor ve Mslmanlarn kadn ve kzlarna dil uzatyordu. Buhari ve Mslim, ona suikast dzenleme olayn rivayet etmektedir. Buhari, Cabirden Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir gn, Kab bin Eref'in hakkndan kim gelecek? Zira bu adam, Allah ve Rasulne eza veriyor! buyurdu. Muhammed bin Mesleme Radyallahu Anhu atlarak: Onu ldrmemi ister misiniz? dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Evet deyince Muhammed bin Mesleme: Hakknzda menfi eyler sylememe de izin veriyor musunuz? dedi. Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Syle diye cevap verdi... 1 Hadiste anlatldna gre Muhammed bin Mesleme ve beraberindekiler, Kab bin Erefe yalan syleyerek Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem rahatsz olduklarn bildirmi ve bu ekilde onu hile yaparak ldrmlerdir. Kab bin Eref, ldrldnde salam bir kale iinde bulunuyordu. bn-i Hacer yle der: krimeden mrsel olarak yaplan rivayete gre Yahudiler, Kab bin Erefin ldrlmesi zerine akna dndler ve Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem gelerek, Bymz suikast ile ldrld dediler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kabn yaptklarn, mrikleri nasl kkrttn ve Mslmanlarn elerine nasl dil uzattn onlara anlatt. bn-i Sad, Yahudilerin korktuklarn ve bir ey demeye cesaret edemediklerini belirtir. bn-i Hacer yle devam eder: Bu, daha nceden davetin kendisine ulam olduu kiilerin, yeniden kendilerine davet yaplmakszn ldrlmelerinin caiz olduunu gsterir. Ayrca savata kiinin ihtiya duyduu szleri, hakikatini kasdetmeden kelime oyunu yoluyla sylemesinin caiz olduunu gsterir. 2 Buhari, bu hadisi Kitabul-Cihad blmnn Savata Yalan Syleme bab ile Dmana Suikast Dzenleme babnda rivayet etmitir. Kim, Allaha ve Rasulne kar savaan kafirleri suikast ile ldrmenin ihanet olduunu veya slamn bunu yasakladn sylerse, Kitap ve Snneti yalanlam ve saptm olur. Nevevi Rahimehullah yle der: Kad Iyad der ki: Hibir kimse onu ldrmenin hainlik olduunu syleyemez. Ali bin Ebi
1 2

Talipin Radyallahu Anhu bulunduu bir yerde adamn biri bunun hainlik olduunu sylemi, bunun zerine Ali Radyallahu Anhu bu kiinin hemen boynunun vurulmasn emretmi ve ldrlmtr. 1 Kurtubi Rahimehullah, bu ikinci kssaya, Kfrn nderlerine kar savan 2 ayetinin tefsirinde iaret etmitir. Yine bn-i Teymiye de Rahimehullah es-Sarimul-Meslul ala atimir-Rasul isimli kitabnda bu kssa zerinde durmu ve Muaviye ile Muhammed bin Mesleme arasnda meydana gelen bir kssay da aktarmtr. bnu Ebil-Hukayk da Hayber Yahudilerinden ve Hicaz tccarlarndandr. Mekkeye gitmi ve Mekkelileri Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem kar kkrtmt. Onlar da ordu hazrlam ve Hendek Sava meydana gelmiti. Sava ateini tututuran bizzat bu ahsn kendisi idi. Buhari, Bera bin Azibten yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Yahudi Ebu Rafiyi ldrmek zere ensardan baz adamlar gnderdi, balarna da Abdullah bin Atiki grevlendirdi. Ebu Rafi, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem eziyet ediyor ve ona kar dman kkrtyordu. Ebu Rafi, Hicaz topranda bir kalenin iinde bulunuyordu. 3 Buhari, yine Bera bin Azibten yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ebu Rafi iin bir grup gnderdi. Geceleyin, bu gruptan olan Abdullah bin Atik, Ebu Rafinin evine girdi ve onu uykudayken ldrd. 4 Abdullah bin Atik, Ebu Rafiyi ldrmek iin bir takm hilelere bavurmutur. Hile ile kaleye girmi, sonra Yahudilerin kale kaplarn arkadalar dardan kilitlemi, daha sonra Ebu Rafiye gitmi ve girdii her kapy arkasndan kilitlemitir. Bununla beraber tannmamas iin sesini de deitirmitir. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Bu hadisten unlar anlamaktayz: Kendisine davet ulat halde kfrde srar eden mrikleri ve eli, dili veya mal ile Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem aleyhine mriklere yardm edenleri suikast ile ldrmek caizdir. Yine dman hakknda casusluk yapmak, onlara anszn saldrmak, mriklere kar savata iddete bavurmak, maslahat iin gerek d eyler anlatmak ve az sayda Mslman ile ok saydaki mrie kar saldrmak caizdir. 5 Buhari, bu hadisi Uykuda olan mrii ldrme babnda rivayet etmitir. Abdurrahman ed-Duseri Rahimehullah, Sadece sana ibadet eder ve sadece senden yardm dileriz 6 ayetinin tefsirinde, ubudiyetin mertebelerini aklama babndan bu konu ile ilgili olarak yle der: Elden geldii kadar
1 2
Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 12/160 9 Tevbe/12 3 Buhari, Hadis no: 3039 4 Buhari, Hadis no: 3038 5 Fethul-Bari, 7/354 6 1 Fatiha/4
474
EL-UMDE F DADL-UDDE
kuvvet hazrlamak dinin gereklerinden ve onu yerine getirmenin esaslarndandr. Allahu Tealaya gerekten ibadet eden kii, bu meselede geveklik gstermez. Bunu ertelemek bir yana, geciktirilmesi bile caiz deildir. Allahu Teala yolunda cihada karar veren ve Allahu Tealaya kar samimi kulluk ierisinde olan bir insan inkar ve dinsizlie aran, Allahn vahyini karalayan, kalemini veya buna benzer dier propaganda aralarn hanif dine kar kullanan kfr nderlerine suikast dzenleyebilir. nk bunlar Allaha ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem eziyet eden kafirlerdir. Dnyann her yerinde zel veya genel olarak Mslmanlarn bu tr kiileri yaatmas caiz deildir. nk bunlar Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem ldrlmesini syledii bn-u Ebil-Hukayk ve bakalarndan daha zararldrlar. Onlarn yolundan gidenleri bu zamanda ortadan kaldrmamak, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vasiyetini yerine getirmemek, Allahu Tealaya kulluu aka ihlal etmek ve dini ykmaya alan balyozlara rahat almas iin alaka izin vermek olur. Byle bir eye gz yummak, ancak Allahn dini iin hamiyet gstermemek ve Allah iin bunlara buz etmemek olarak aklanabilir. Bu ise Allah ve Rasulnn sevgisi ve bu ikisinin yceltilmesi konusunda byk bir eksikliktir. Bu eksiklik, Allahu Tealaya yaplan doru bir kulluk ile asla badamaz. 1 bn-i merden rivayet edilen hadiste yle geer: Savalardan birinde ldrlm bir kadn bulundu. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kadn ve ocuklarn ldrlmesini yasaklad. Dier bir rivayette yasaklad ibaresi yerine eletirdi diye gemektedir. 2 Sab bin Cessame hadisinde yle geer: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem, mriklerin, gece basknlarnda ldrlen ocuk ve kadnlar hakknda soruldu. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Onlar mriklerdendir diye cevap verdi. Baka bir rivayette ise yle gemektedir: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem, atl bir grubun geceleyin dmana saldrmas esnasnda, mriklerin ocuklarndan isabet alanlarn durumu ile alakal soruldu. Bunun zerine yle cevap verdi: Onlar babalarndandr. 3
Nevevi Rahimehullah yle der: Onlar babalarndandr, yani bunda bir saknca yoktur. nk miras, nikah, ksas, diyetler ve baka eylerde babalar iin uygulanan hkmler onlar iin de geerlidir. Maksat, bu iin zaruret olmakszn ve kasten yaplmamas art ile bir sakncasnn olmadn belirtmektir. Kadnlarn ve ocuklarn ldrlmesini yasaklayan yukardaki hadisten maksat ise, onlarn ayr bir yerde iken ldrlmelerinin yasakldr. Ama geceleyin mriklerin kadn ve ocuklarnn da bulunduu bir yere
1
Abdurrahman ed-Duseri, Safvatul-sr vel-Mefahim min Tefsiril-Kuranil-Azim, 1/268 Darul-Erkam, 1404 2 Mttefekun Aleyhi 3 Mslim

askerlerin baskn yapmas halinde kadn ve ocuklarn ldrlmesinde bir saknca olmaz. Bu, bizim, Malikin, Ebu Hanifenin ve cumhurun grdr. nk geceleyin baskn yaparken kadn, erkek ve ocuklar birbirinden seilemez. Hadiste geen, Zerari szc eddeli veya eddesiz sylenebilir ki bundan maksat kadn ve ocuklardr. Bu hadis gece baskn yapmann ve daha nceden davetin ulam olduu kiilere kar haber vermeden saldrmann caiz olduunu gsterir. Ayrca dnyada kafirlerin ocuklarnn babalarnn hkmne tabi olduunu da belirtir. Ancak ergenlik yandan nce lmeleri ile ilgili olarak farkl gr bulunmaktadr. 1 bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Kafirlere geceleyin baskn yapmak ve haber vermeden ldrmek caizdir. Ahmed, geceleyin baskn yapmakta bir saknca olmadn syler. Zaten Rumlara geceleyin baskn yaplmad m? Dmana geceleyin saldrmann mekruh olduunu syleyen kimse bilmiyoruz. Sfyan, Zuhri, Abdullah bin Abbas ve Sab bin Cessame sened zinciri ile Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle aktarlr: Mriklerin evlerine gece baskn dzenliyoruz, onlarn kadn ve ocuklarn esir alyoruz, bunda bir saknca var mdr? diye soruldu. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Onlar da onlardandr diye cevap verdi. Bu hadisin senedi hasendir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kadn ve ocuklarn ldrlmesini yasaklamaktadr, diye itiraz edilirse, bunun kasten onlar ldrmenin yasaklyla ilgili olduunu syleriz. Ahmed, onlarn kasten ldrlmesine kar kmaktadr. Sabn Radyallahu Anhu rivayet ettii hadis kadnlarn ldrlmesinin nehyinden sonrasna dekgelmektedir. nk kadnlarn ldrlmelerinin nehyi bn-i Ebi Hukaykn ldrlmesi iin adam gnderilmesi esnasnda olmutur. Her iki rivayeti uzlatrmak da mmkndr. Yasaklanan ldrme, kastl ldrmedir; mbah olan ldrme ise, kastsz yaplandr. 2 Sabn hadisini erhederken bn-i Hacer Rahimehullah, bunun mensuh olabileceini belirtir. nk Ebu Davudun rivayetinde Zuhrinin sznden bu hadise ilave olunmu bir fazlalk bulunmaktadr. Rivayetin sonunda Sfyan der ki: Zuhri dedi ki: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kadn ve ocuklarn ldrlmesini yasaklad. bn-i Hacer yle der: Zuhri bu sz ile sanki Sab hadisinin mensuh olduuna iaret etmektedir. Ne var ki bu yasaklamann tarihi ile ilgili rivayet konusunda da ihtilaf bulunmaktadr. Ebu Davudun rivayetinde Ebul-Hukaykn ldrlmesi iin adam gnderildii dnemde olduu sylenirken, bn-i Hibbann rivayetinde ise Huneyn gn olduu belirtilmektedir. 3
1 2
Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 12/48-50 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/503 3 Fethul-Bari, 6/147
476
EL-UMDE F DADL-UDDE
Ebu Bekr el-Hazmi, bu iki hadisi nakletmi ve bir grubun, ikinci hadisin birinci hadisi neshettiini, baka bir grubun birinci hadisin ikinci hadisi neshettiini ve yine nc bir grubun ise bu iki hadisi uzlatrmaya altn aktarr. Daha sonra ise bu iki hadisin uzlatrld afiinin grn nakletmitir. afii Rahimehullah yle der: Sab hadisi, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem son umresi srasnda olmutur. ayet birinci umresi srasnda olmusa, bu dnemde veya daha ncesinde bnu Ebil-Hukayk ldrlmt. Son umresi srasnda olmusa, bunun bnu Ebil-Hukaykn ldrlmesi olayndan sonra olduu kesindir. afii Rahimehullah, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kadn ve ocuklar ldrmeyi yasakladn biliyoruz, ancak daha sonradan bunu serbest braktn bilmiyoruz, demektedir. Bize gre kadn ve ocuklarn ldrlmesinin yasakl, bu kadn ve ocuklarn, ldrlmeleri emredilen dman kiilerden ayrt edilebilmelerinin mmkn olduu yerlerdedir. Onlar da onlardandr sz, bu kadn ve ocuklarn da hem can ve hem de yurt bakmndan dokunulmazla sahip olmadklar manasndadr. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem geceleyin dmana baskn yapmay mbah klmtr. Mustalkoullarna iki defa gece baskn yapmtr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem gece baskn yapmay helal klmsa, bu durumda baskn srasnda dmandan kadn ve ocuklarn ele geirilmesinin helal olmasn da hi kimse haram klamaz. Bu nedenle bu kadn ve ocuklarn ldrlmelerinden dolay gnah kazanma, kefaret, diyet veya ksas gibi eyler yoktur. nk gece baskn yapmak mbah klnmtr. Onlar iin slam dokunulmazl da yoktur. Ancak onlar erkeklerden ayr ve seilebilir durumda iseler, onlar ldrmek doru olmaz. ocuklarn ldrlmesinin yasaklanmas, ldrmeyi gerektirecek kfr ileri henz yapmamalar sebebiyledir. Kadnlarn ldrlmesinin yasaklanmas ise, onlarn sava olmamalarndan dolaydr. Hem ocuklar ve hem de kadnlar ele geirildikleri taktirde Allahn dinine destek olmaya adaydrlar. 1 afiinin ve daha nce Nevevinin sylediinin zeti udur: ldrlmesi istenen kafirler ile iie olmalar halinde kadn ve ocuklarn ldrlmesinde bir saknca yoktur. Ancak kasten, onlar hedef edinmek ve ldrmek doru deildir. Allahu Teala en dorusunu bilir. 3- slamda Gizlilik: slamda gizlilik genel olarak davet ile veya zel olarak fertler ve askeri iler ile ilgili olabilir. Bunlardan her birinin delilleri bulunmaktadr. A) Davette Gizlilik: slam davetinde asl olan, aklktr. nk slam, btn insanla yaplan ardr. Allahu Teala yle buyurur: Ey Rasl! Rabbinden sana indiri-
El-Hazmi, el-tibar fin-Nasihi vel-Mensuhi, 215, Matbaatul-Endls, Hms, 1386

leni tebli et. Eer bunu yapmazsan Onun eliliini yapmam olursun. 1 Bununla beraber Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allahu Teala kendisine izin verinceye kadar davetini gizlice yapmaya devam etmitir. Buhari, Namaznda yksek sesle okuma. Onda sesini fazla da ksma; ikisinin aras bir yol tut 2 ayeti ile ilgili olarak bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma yle rivayet eder: Bu ayet, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mekkede gizlendii dnemde indi. 3 bn-i Hacer, bn-i Abbasn bu sznn, bu ayetin inmesinin slamn ilk yllarnda olduu manasna geldiini syler. 4 Sana emredilenleri yksek sesle ilan et ve mriklerden yz evir 5 ayeti ile ilgili olarak ise bn-i Kesir Rahimehullah yle der: Ebu Ubeyde, Abdullah bin Mesudtan rivayetle yle der: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Sana emredilenleri yksek sesle ilan et ayeti ininceye kadar gizlenmeye devam etti. 6 B) Fertlerin manlarn Gizlemeleri: Allahu Teala yle buyurur: Firavn ailesinden olup, imann gizleyen bir mmin adam yle dedi.. 7 Ashab- Kehf ile ilgili olarak da yle gemektedir: Bu paranzla iinizden birini ehre gnderin. Hangi yiyecein daha temiz olduuna baksn ve ondan size bir yiyecek getirsin. Bir de gizlenmeye ve sizi kimselere sezdirmemeye baksn, nk sizi farkederlerse taa tutarlar veya kendi dinlerine geri dndrrler. O zaman asla kurtulamazsnz 8 . Sizi kimselere sezdirmemeye baksn sz gizlilii belirtir. bn-i Abbastan, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mikdada yle dedii rivayet edilir: Bir kimse iinde yaad kafirlere kar imann gizler, (sen karlatn zaman) imann aa vurursa (sakn ldrme. Bu hayatn kurtarmak iin mminim dedi, diyerek onu) ldrecek olursan (cinayet ilemi olursun). Nitekim, Mekke'de iken, bir zamanlar sen de imann gizlemitin. 9 Ebu Zer el-farinin Radyallahu Anhu Mslman oluu kssasnda yle anlatlr: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanna girdi ve Bana slam anlat dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem slam anlatt. Ora1 2
5 Maide/67 17 sra/110 3 Hadis no: 4722 4 Fethul-Bari, 8/405 5 15 Hicr/94 6 Hicr suresi tefsiri 7 40 Mmin/28 8 18 Kehf/19-20 9 Buhari, Hadis no: 6866
478
EL-UMDE F DADL-UDDE
da Mslman oldu. Daha sonra Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona, Ey Ebu Zer! Bu ii gizli tut ve memleketine dn. Ortaya ktmz duyduun zaman k gel dedi. O ise yle cevap verdi: Seni hak ile gnderen Allaha yemin ederim ki bunu onlarn iinde haykrarak aklayacam. 1 Haccac bin lat es-Sulemi, Mslmanln Mekkelilerden gizlemi ve oradaki mallarn toplayp getirinceye kadar onlara yalan sylemek iin Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem izin istemitir. 2 man blmnn Korku tayan kiinin imann gizlemesinin caizlii babnda Mslim, Huzeyfeden yle rivayet etmektedir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber bulunuyorduk. Bana, Ka kiinin Mslman olduunu saynz, dedi. Bizler, Saymz altyz ile yediyz arasnda iken bizim iin korkuyor musunuz? dedik. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Sizler bilmiyorsunuz, etin bir durumla kar karya gelebilirsiniz dedi. yle zor bir durumla kar karya geldik ki her birimiz ancak gizlenerek namaz klabiliyordu. Buhari de yle etin bir dnem oldu ki bizler, ancak tek bana ve gizlenerek namaz klabiliyorduk eklinde rivayet etmektedir. 3 Nevevi Rahimehullah yle der: yle etin bir dnem oldu ki bizler, ancak tek bana ve gizlenerek namaz klabiliyorduk dedikleri durum, her halde meydana gelen baz fitneler zamannda olmutur. 4 Grld gibi, iman gizlemek caizdir ve zellikle kafirlerden korku olduu zaman bu, merudur. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bir yerde veya bir dnemde mstazaf durumunda olan kii sabretmeyi ve Allaha ve Rasulne eziyet eden kitap ehlinden ve mriklerden yz evirmeyi emreden ayetler ile amel etsin. Ancak kuvvet sahibi olanlar, dini ktleyen kfr nderleriyle ve kendi elleriyle yenilmi olarak cizye verene kadar kitap ehli ile savamay emreden ayetler ile amel etsinler. 5 C) Askeri lerde Gizlilik: Davette asl olann aklk olduunu ve gizliliin ise istisnai bir durum olduunu belirttik. Askeri ilerde ise durum bunun tersidir ve dolaysyla da gizlilik esastr. Bilgiler, srlar ve manevralar ne kadar gizli olursa o kadar iyidir. Hepsi de dman gafil bir halde yakalamak ve anszn vurmak iindir. Bu, zafer iin nemli sebeplerdendir. Bununla ilgili deliller ise unlardr: 1- Buhari, Kab bin Malikten, Tebk Savana katlmamasyla ilgili olarak yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ne zaman bir savaa karar vermise, hep baka yn gsterirdi. Ancak Rasulullah
1 2
Buhari, Hadis no: 3522 Bkz: el-Bidaye ven-Nihaye, 4/215 3 Buhari, Hadis no: 3060 4 Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 2/179 5 Es-Sarimul-Meslul, 221

uzun ve dman da oktu. Bu nedenle Mslmanlara sava iin hazrlk yapmalarn syledi ve gitmek istedii yn bildirdi. 1 Rasulullah ne zaman bir savaa karar vermise, hep baka yn gsterirdi sz, askeri ilerde asl olann gizlilik olduunu bildirmektedir. Ebu Davud bunu Sava hiledir ilavesiyle rivayet eder. Hadis, gizlilik ile ilgili olarak komutann gidilecek yn askerlere aklamadan savaa kmasnn caiz olduunu gsterir. nk hadiste Mslmanlara sava iin hazrlk yapmalarn syledi ve gitmek istedii yn bildirdi szleri buna delalet etmektedir. Bu ise Tebk Savanda olmutur. Bunu belirtmemizin sebebi, askerlerden birinin Ne yne gidildiini bilmeden savaa kmam demesini nlemektir. Hadis ayrca askeri bilgilerin sadece dmandan deil, arkadatan da gizlenebileceini gsterir. Bundan maksat ise bilgilerin en dar erevede tutulmas ve mmkn olduu kadar yaylmasnn nlenmesidir. nk dmann casuslar vardr ve bu bilgileri dost olan kii bakalarna anlatabilir. Onun iin Srrn kanndr, nereye saklayacan iyi dn demilerdir. 2- Ensar ile yaplan Akabe Beyat da bu gizlilie bir rnektir. 2 3- Rasululahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mekkeden Medineye hicreti de gizliliin kapsamndadr. Allahu Teala yle buyurur: Eer siz ona (Rasulullaha) yardm etmezseniz (bu nemli deil); ona Allah yardm etmitir. Hani kafirler onu, iki kiiden biri olarak karmlard; hani onlar maaradayd; o, arkadana, zlme nk Allah bizimle beraberdir diyordu. Bunun zerine Allah ona (sknet salayan) emniyetini indirdi. Onu sizin grmediiniz bir ordu ile destekledi ve kafirlerin szn alaltt. 3 Ebu Bekir Radyallahu Anhu yle der: Maarada iken Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Onlardan biri ayann nne baksa bizi grecek dedim. Bunun zerine bana: Ey Ebu Bekir, ncs Allah olan iki kii iin zannettiin ey nedir? dedi. 4 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, onlar takip eden Suraka bin Malike Bizim hakkmzda kimseye bir ey syleme demitir. 5 4- Gizliliin yapld yerlerden biri de Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem gnderdii bir seriyyenin bana atad Abdullah bin Caha kapal bir mektup verip, bu mektubu iki gn sonra amasn ve yazlanlar yerine getirmesini bildirmesidir. Allahn izni ile bunun zerinde beinci blmde duracaz.
Sallallahu Aleyhi ve Sellem Tebuk Savana ktnda scaklk iddetli, yol
1 2
Buhari, Hadis no: 4418 El-Bidaye ven-Nihaye, 3/160 3 9 Tevbe/40 4 Buhari, Hadis no: 3653 5 Buhari, Hadis no: 3906
480
EL-UMDE F DADL-UDDE
5- Askeri ilerde gizliliin olduu yerlerden biri de dman hakknda casusluk yaplmasdr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, dmann durumunu gzetlemek iin casuslar gnderirdi. Mesela Huzeyfeyi Radyallahu Anhu Hendek Savana gelen dmann askerlerini gzetlemesi iin gndermitir. Ayrca Zbeyri Radyallahu Anhu de tek bana buna benzer bir i ile grevlendirmitir. 6- Nuaym bin Mesudun Mslmanln gizlemesi ve Hendek gn Beni Kureyza ile mriklerin ordusunu birbirine drmesi de bu rneklerden biridir. bn-i shak yle aktarr: Nuaym bin Mesud Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldi ve Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Mslman oldum. Kavmim ise benim Mslman olduumu bilmiyor. stediini bana emret dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Sen aramzdan bir kiisin, gcn yettii kadar onlar blmeye al, phesiz harp hiledir buyurdu. 1 bn-i Teymiye Rahimehullah, bu tr yararlar salamak iin elbise ve benzeri eylerde, grn olarak mriklere benzemenin caiz, hatta vacip olduunu belirterek yle der: Buna iaret eden eylerden biri de, onlara benzemekle ilgili gelen haberlerin tamamnn, hicretin balarnda olmasdr. Daha sonra bunlar neshedilmitir. nk o zaman Yahudiler; elbise, alamet veya baka eylerde Mslmanlardan ayrt edilemiyordu. Sonra Kitap, snnet ve mer Radyallahu Anhu zamannda tamamlanan icmada iarlarda (alametler) ve izlenen yolda onlara muhalefet etmek gerektii belirtilmitir. Bunun sebebi de, onlara muhalefetin ancak cihad, cizye ve yenilgiye uratmakla ve bu sayede de dinin stn olmasyla gereklemesidir. Mslmanlar balangta zayf olup muhalefet etmeleri henz kendilerine emredilmemiti. Ancak din tamalanp ykselince, bu muhalefet kendilerine eri olarak emredildi. Bugn iin ise yle dnelim: Bir Mslman darul-harp olan veya Mslmanlarla arasnda bir anlamann olduu kfr yurdunda bulunsa, d grnte onlara muhalefet etmekle grevli tutulmaz. nk bu, onun iin zararl olabilir. Aksine erkek iin bazen onlarn d grnlerinde ortak olmas, onlar dine davet etmek ve durumlarna vakf olmak, durumlarn Mslmanlara bildirmek veya Mslmanlar zararlarndan korumak gibi dini bir yarar salyorsa mstehap, hatta vacip olabilir. Ancak darul-slamda ve Allahu Tealann Mslmanlar stn kld, kafirleri yenilgiye ve cizye vermeye mahkum ettii hicret yurdunda ise muhalefet eri bir emirdir. Dolaysyla onlara muhalefet etmenin, zaman ve me-
El-Bidaye ven-Nihaye, 4/111, Fethul-Bari, 7/402

kana gre deiebildii anlalrsa, bu durumda bu konudaki hadislerin hakikati de ortaya km olur. 1 slamda gizlilik ile ilgili eri delillerden bazlar bunlardr. Dolaysyla, slam gizli almay kabul etmez diyenlerin yanll ortadadr. Ne yazk ki slam daveti ile uraan baz kiiler, bazlarnn gizlilik iinde hareket etmesine kar kmaktadrlar. Bu da gsteriyor ki Allah yolunda cihada hazrlk yapmak, bu gibilerin aklna bile gelmemektedir. Eer bu onlarn aklna gelmi olsa, gizliliin ne demek olduu ortadadr ve anlalabilir bir niteliktedir. Allahu Teala yle buyurur: Eer onlar (savaa) kmak isteselerdi elbette bunun iin bir hazrlk yaparlard. 2 Sava hiledir konusu ile ilgili olarak son syleyeceklerimiz bunlardr.
1 2
ktizaus-Sratil-Mustakim, 1/418-419, hicri 1404 9 Tevbe/46
482
EL-UMDE F DADL-UDDE
ONDOKUZUNCU MADDE
ehadet tek bana ama deildir. Bilakis asl maksat, Allahn dininin ortaya karlmasdr. Bunu yle de syleyebiliriz: Cihadn temel amac ehadet deil, dini yceltmektir. ehadetin fazileti ile ilgili olarak unlar aktarabiliriz: Allahu Teala yle buyurur: Allah mminlerden mallarn ve canlarn, kendilerine (verilecek) cennet karlnda satn almtr. nk onlar Allah yolunda savarlar, ldrrler, lrler. 1 Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilmektedir: Allahu Teala, kendi rzas iin yola kan kimse hakknda: "Bu kulum, benim yolumda cihad etmek zere bana iman ederek peygamberlerimi tasdik ederek yola kmtr. Artk onu ya cennetime koymak yahut da ecir veya ganimet elde etmi olarak, km olduu meskenine geri evirmek hususunda garanti veriyorum" diyerek te'minat verir. Muhammed'in nefsini kudret elinde tutan Zata yemin olsun ki, Allah yolunda yaralanm hibir yaral yoktur ki kyamet gn, yaraland ilk gnk manzarasyla gelmi olmasn: (Yaras taze) kan renginde, kokusu da misk kokusunda olarak. Muhammed'in nefsini kudret elinde tutan Zata yemin ediyorum ki, Mslmanlar'a meakkat vermeyecek olsam, Allah yolunda gazveye kan hibir seriyyeden asla geri kalmazdm. Ancak onlar bindirecek bir binek bulamyorum. Onlar da beni takibe imkan bulamyorlar. Benden geri kalmak ise onlara zor gelmektedir. Muhammed'in nefsi kudret elinde olan Zata yemin ederim ki, Allah yolunda gazaya kp ldrlmeyi, sonra tekrar diriltilip ldrlmeyi, sonra tekrar diriltilip ldrlmeyi ne kadar isterim. 2 Enesten Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: Cennete giren hi kimse dnyaya geri dnmek istemez, yeryznde olan her ey orada vardr. Ancak ehid byle deil. O, mazhar olduu ikramlar sebebiyle yeryzne dnp onlarca defa ehit olmay temenni eder. 3 Hadis, cennete giren kiilerin orada grd byk ikramlar ve nimetler sebebiyle, btn dnyaya sahip olsalar da dnyaya yeniden dnmek istemediklerini belirtir. Bir hadiste yle gemektedir: Cennette bir kamlk yer, dnya ve iindekilerden daha hayrldr. 4 Ancak ehid, tekrar dnyaya gelmek ve cennette grd yerinin ykselmesi iin Allah yolunda onlarca kez ldrlmek ister. Bu nedenle bn-i Hacer, bn-i
1 2
9 Tevbe/111 Mttefekun Aleyhi 3 Mttefekun Aleyhi 4 Buhari

Battaln Bu hadis, ehitlikle ilgili rivayet edilenlerin en iyisidir dediini aktarr. 1 ehitlik ile ilgili u hususlara deinmek gerekir: A- ehitlik arzusunun zafere ulamadaki rol B- Taknln zararlar C- Korkakln zararlar D- rkekliin zararlar
Fethul-Bari, 3/33
484
EL-UMDE F DADL-UDDE
A- EHTLK ARZUSUNUN ZAFERE ULAMADAK ROL ehitlik arzusu ve bunun iin gayret etmek, savata mminin sebatn artran en byk sebeplerdendir. Bu nedenle ehitlik dnyada zaferin sembol ve ahirette de cennete girmenin belgesidir. Allahu Teala yle buyurur: Allah mminlerden mallarn ve canlarn, kendilerine (verilecek) cennet karlnda satn almtr. nk onlar Allah yolunda savarlar, ldrrler, lrler. 1 ehitlik arzusu, genelde mminlerde bulunan say ve maddi hazrlk eksiini telafi eder. Ayn ekilde, dmann bu ayrcala sahip olmad bilindii zaman onlar da rktr. nk kafir, Allahu Tealann belirttii gibi ne pahasna olursa olsun yaamak iin can atar: De ki, "Eer ahiret yurdu Allah katnda bakalarna deil de yalnz size mahsus ise ve eer doru szl iseniz, lm dilesenize!" Bunu, nceden ilediklerinden tr, asla dilemeyeceklerdir. Allah zalimleri bilir. And olsun ki, onlarn hayata dier insanlardan ve hatta Allah'a e koanlardan da daha dkn olduklarn grrsn. Her biri mrnn bin yl olmasn ister. Oysa uzun mrl olmas onu azaptan uzaklatrmaz. Allah onlarn yaptklarn grr. 2 Onu asla dilemezler ve onlarn hayata dier insanlardan ve hatta Allah'a e koanlardan da daha dkn olduklarn grrsn ifadeleri zerinde dnmek ve bunlar, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yukarda aktardmz Enes hadisi ile karlatrmak gerekir: Cennete giren hi kimse dnyaya geri dnmek istemez, yeryznde olan her ey orada vardr. Ancak ehid byle deil. O, mazhar olduu ikramlar sebebiyle yeryzne dnp onlarca defa ehit olmay temenni eder. Mminin lm ve ehadeti sevdii ve onlar arzulad kadar, kafir de lmden korkar ve yaamaya can atar. Bu nedenle Mslmanlarn zihnine ve ruhuna ehitlik kavramn ve stnln yerletirmek gerekir. Bu ise imani hazrlk ile, salih selefin ve sahabenin savalardaki fedekarlklarnn okutulmas ve anlatlmas ile yaplabilir. Burada bol imkanlara sahip de olunsa, konfor ve lks yaam brakmaya ve zorluklara katlanmaya almann nemini vurgulamak istiyorum. nk bunun sabr ve sava konusunda ok byk rol bulunmaktadr. ehadeti arzulamann, Mslmanlarda cihad prensiplerinin en nemlilerinden olan korku salma siyasetinin de bir paras olduunu belirtmek gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Bir aylk mesafeden korku salmak ile yardm olundum 3 buyurmaktadr. Korku salmann iki yn vardr.
1 2
9 Tevbe/111 2 Bakara/94-96 3 Buhari

1- Nicelik (Maddi G) Boyutu: Bunu u ayet-i kerime belirtmektedir: Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn. Onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir, siz asla hakszla uratlmazsnz. 1 Ayette korkutursunuz ibaresi bu rktme ve korku salmay ifade etmektedir. Bu ise kuvvetle olur. Bu kuvvetin elemanlar mal, fert ve silahtr. 2- Nitelik (Keyfiyet) Boyutu: Bunun da iki kk vardr. Bunlardan birincisi, maddi yndr. Maddi yn, Mslman ferdin sava yeteneklerini ykseltmek iin yaplan hazrlktr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kuvvetli mmin, zayf mminden hayrl ve Allaha daha sevimlidir. 2 kincisi ise, manevi yndr. Manevi yn ise, Mslmanlarn gnlne ehadet arzusunun ve sabrn yerletirilmesidir. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Sabredin, (dman karsnda) sebat gsterin; (cihad iin) hazrlkl ve uyank bulunun ve Allahtan korkun ki baarya eriebilesiniz. 3 Baka bir ayette ise yle geer: O (dman) topluluunu takip etmekte geveklik gstermeyin. Eer siz ac ekiyorsanz onlar da, sizin ektiiniz gibi ac ekmektedirler. stelik siz Allahtan, onlarn mit etmedikleri eyleri umuyorsunuz. Allah ilim ve hikmet sahibidir. 4 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem de yle buyurur: Bil ki, zafer sabr iledir. mani hazrlktan szetmeye devam ederken unu tekrar vurgulayarak hatrlatmak istiyorum ki; itaat olan amelleri ilemek ve haramlardan saknmak suretiyle Allahu Tealadan korkmann, sava alannda ok byk etkisi ve rol vardr. Allahu Teala, dmana sarsnt vereceini mminlere vaad etmitir. yle buyurur: Hani Rabbin meleklere: Muhakkak ben sizinle beraberim; haydi iman edenlere destek olun. Ben kafirlerin yreine korku salacam; vurun boyunlarna; vurun onlarn btn parmaklarna, diye vahyediyordu. 5 Eer kafirler sizinle savasalard, arkalarna dnp kaarlard. Sonra bir dost ve yardmc da bulamazlard. Allahn teden beri sregelen kanunu budur. Allahn kanununda asla bir deiiklik bulamazsn. 6
1 2
8 Enfal/60 Mslim 3 3 Al-i mran/200 4 4 Nisa/104 5 8 Enfal/12 6 48 Feth/22-23
486
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bu nedenle takva ve salih amel, dmana korku salma ve meydan okuma siyasetinin ayrlmaz bir parasdr. Bu anlay mmetin ilk kuaklarnn zihinlerinde ak ve yerleikti. ranllara kar savaa giden Sad bin Ebi Vakkasa mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu yazd ve yukarda aktardmz mektubunda bu aka grlmektedir.

B- TAKINLIIN ZARARLARI ehadet, ileride belirteceimiz gibi, ancak baz yerlerde bizzat maksat niteliinde olabilir. nk ehadet, dini yceltmek iin arzu edilir. Bu nedenle bizzat ehitliin kendisi hedef olmamakla beraber kiinin savata kendini ehit olmak iin artlandrmasnda ise, bir saknca yoktur. nk hedef, dinin yceltilmesidir. Ancak dmana verecei byk zarar gzard ederek, srf ehit olmak iin savaa dalmak da doru deildir. Bunun delilleri ise unlardr: 1- Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kim Allahn kelimesi en yce olsun diye savarsa, ite o Allah yolundadr 1 buyruu. Burada cihadda asl maksadn, ehadet deil, Allahn sznn yceltilmesi olduu bildirilmektedir. Ki zaten ehadetin gelip gelmemesi Rabbimizin elinde olan bir eydir. Gelirse de ancak Allahn setii kullara gelecektir. Nitekim Allahu Teala yle buyurur: Ve sizden ehidler seer. 2 2- Allahu Teala yle buyurur: Artk Allah yolunda sava. Sen kendinden bakas (sebebiyle) sorumlu tutulmazsn. Mminleri de tevik et. Umulur ki Allah kafirlerin gcn krar. 3 Kafirlerin kuvvetinin defedilmesi iin cihad emredilmektedir. Allah Subhanehu ve Teala kafirlerin fitnesini defetmek ve Allahn dininin hakimiyeti uruna savamamz emretmektedir: Fitne ortadan kalkncaya ve din tamamen Allahn oluncaya kadar onlarla savan. 4 Yine Allah Subhanehu ve Teala, kafirleri kahretmesi iin bize cihad emretmitir: Onlarla savan ki, Allah sizin ellerinizle onlar cezalandrsn; onlar rezil etsin, sizi onlara galip klsn ve mmin toplumun gnllerini ferahlatsn. 5 Yine Rabbimiz cihaddaki gayenin dinin aa karlmas olduunu u ayette belirtmektedir: O (Allah), mrikler holanmasalar da (kendi) dinini btn dinlere stn klmak iin Rasuln hidayet ve hak din ile gnderendir. 6 Allahu Teala cihad dinin aa karlmas iin bir vesile klmtr: Fitne ortadan kalkncaya ve din tamamen Allahn oluncaya kadar onlarla savan. 7 Dolaysyla cihadn asl gayesi, dinin yceltilmesidir. Bunu belirtmekteki maksadmz ise, kimi Mslmanlarda ortaya kan taknl nlemek ve onlar orta yola sevketmektir. Onlar korkaklk ile taknlk arasnda bulunan cesaret izgisinde tutmaktr. Taknlk, dmana verilebilecek zararn ve
1 2
Mttefekun aleyh 3 Al-i mran/140 3 4 Nisa/84 4 8 Enfal/39 5 9 Tevbe/14 6 9 Tevbe/33 7 8 Enfal/39
488
EL-UMDE F DADL-UDDE
durumlarn hesap edilmeden srf ehadet iin iin savaa atlmaktr. Bu, Asm bin Sabitin seriyyesinde meydana geldii gibi, dman tarafndan kuatlan ve esir dme tehlikesiyle kar karya kalanlarn ldrlnceye kadar savamas gibi 1 baz yerlerde caiz ise de, savamaktaki asl ama bu deildir. Savata, ehadet bizzat hedef olmu olsayd, taktik gerei bir gruptan baka bir gruba intikal etmek veya sava pozisyonu almak iin dmann nnden kamak caiz olmazd. Allahu Teala yle buyurur: Tekrar savamak iin bir tarafa ekilmek veya bir baka toplulua katlmak maksad dnda, o gn arkasn dmana dnen kimse Allah'dan bir gazaba uram olur. Onun varaca yer cehennemdir. Ne kt bir dntr. 2 Savata gznnde bulundurulmas gereken prensiplerden biri de, askeri bir yarar olmayan yerlerde Mslmanlarn kuvvetini korumaya zen gstermek ve onlar tehlikeye maruz brakmamaktr. Bu nedenle tek bana olan Mslmann ve daha fazla saydaki kafirden kamas caiz grlmtr. bn-i Abbas Radyallahu Anhu yle der: Kim iki kiiden kaarsa, kam olur. Ancak kim kiiden kaarsa, kurtulmu olur. 3 mer bnul-Hattab, Sad bin Ebi Vakkasa yazd mektupta yle der: Yenilgi, kaybolma veya dman tarafndan ldrleceklerinden endie ettiin zaman, bu tehlikelerin szkonusu olduu herhangi bir yere seriyye veya gzcler gnderme. Btn bunlar, Mslmanlarn kuvvetini korumann nemli bir prensip olduunu gsterir. Halid bin Velidin Mute Savanda askerlerini sava alanndan ekmesi bunun en ak rneklerindendir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu taktii zafer olarak nitelendirmitir. Buhari, kendi senediyle Enesten Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem konuma yapt ve yle dedi: Sanca Zeyd ald ve vuruldu, sonra Cafer ald ve o da vuruldu, sonra Abdullah bin Revaha ald ve vuruldu. Sonra emir tayin edilmedii halde Halid bin Velid sanca ald ve Allah onu muvaffak etti. Enes Radyallahu Anhu der ki: Bunlar anlatrken iki gznden de ya akyordu. 4 Buharinin yine Enesten Radyallahu Anhu baka bir rivayetinde ise yle geer: Nihayet Allahn kllarndan bir kl sanca ald ve Allah ona fethi nasip etti. 5 bn-i Hacer yle der: Nakil ehli, Allah ona fethi nasip etti sznden maksadn ne olduu konusunda ihtilaf etmilerdir. bn-i Kesir yle der: yle yorumlanabilir: Halid bn-i Velid Radyallahu Anhu komutay devralnca orduyu geri ekti. Ve ordu bir gece dinlendi. Ertesi gn Halid birliklerin yerlerini deitirdi. Karlarnda yeni insanlar gren dman, destek birlikle1 2
El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/553 8 Enfal/16 3 Beyhaki rivayet etmi ve el-Bani hadisin, sahih olduunu sylemitir. rvaul-alil, 5/28 4 Buhari, Hadis no: 3063 5 Buhari, Hadis no: 4262

rinin geldigini sanarak maneviyaten ktler ve Mslmanlarn saldrs karsnda kamaya baladlar. Ancak Halid bn-i Velid dman takip etmedi ve Medineye geri dnd. Mslmanlarn selahiyetini en byk ganimet olarak sayd. 1 Bu da Mslmanlar ve Mslmanlarn gcn korumann temel bir prensip olduunu ve dmana kesin darbe indirmekten emin olunmad yerlerde, Mslman askerleri tehlikeye atmaktan kanmak gerettiini gstermektedir. Ancak baz durumlar bunun dndadr. Mesela, kii ehit olmak iin ne atlabilir. Bu kendini tehlikeye atmak olarak nitelenmez. Kendi ellerinizle, kendinizi tehlikeye atmayn 2 ayetinin tefsiriyle ilgili olarak Ebu Eyyub ve Beradan aktarlan hadiste bu belirtilmektedir. Byle bir ey fert iin caiz olsa da, yukarda akladmz sebeplere binaen toplu halde bunu yapmak caiz deildir. Ayn ekilde dman karsnda ister sebat gsterilsin, iter kalsn, her iki durumda da lmekten kurtulu olmadnda, sebat etmek en iyisidir. 3 Ameli bakmdan unu sylememiz mmkndr ki; Mslman, herhangi bir cihad amelini, bu amelin neticesine ve bu amel esnasnda kendine gelebilecek musibetlere bakmadan u drt arta binaen yerine getirebilir: 1) Yaplacak cihad amelinin hkmnn bilinmesi gerekir. Bu ise dmann durumu ve Allahu Tealann bunun ile ilgili hkmnn bilinmesiyle olur. Bu bilginin Mslman fert iin vacip olduu konusu zerinde Allahn izni ile Ek-3te duracaz. 2) Cihad amelinin, beraber ya da bizzat emri altnda yaplaca grubun menhecinin bilinmesi gerekir. Dmann kafir olmas ve kendisine kar sava almasn hak ediyor olmas yeterli deildir. Bilakis eer bu dmana kar bir taife altnda savalacaksa, bu taifenin izgisinin slama uygunluunun bilinmesi gerekir. slama uygunluktan kast ise demokrasi, slam ile beraber kafirlerin de katlaca ortak bir konfedarasyon veya buna benzer kfr sistemleri ile karmam saf slam olmasdr. Eer bu taife demokratik slam veya ortak bir konfedarasyon altnda slam Devleti kurmak iin altklarn sylyorsa bu izgi slam zere deildir. nk slam tek bana yeterli ve tam bir nizamdr. Allahu Teala yle buyurur: Bugn size dininizi tamamladm. 4 Dolaysyla slamn bu beeri sistemlerin hi birine ihtiyac yoktur. Ve kim slam ile bu sistemleri birletirmeye alrsa, slamn eksik ve dolaysyla da bu sistemlere ihtiyacnn olduunu sylemi olur. Kitap ve Snnete Sarlmann Esaslar blmnde de belirttiimiz gibi bu kfrdr.
1 2
Fethul-Bari, 7/513-514 2 Bakara/195 3 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/553-554 4 5 Maide/3
490
EL-UMDE F DADL-UDDE
nk Allahu Tealann Bugn size dininizi tamamladm 1 buyruunu yalanlamaktr. slam ile dier kfr sistemlerini kartran bir taife altnda sava amelini yerine getirmek caiz deildir. nk byle bir izgiyi tayan taife altnda savamak, bu taifenin slam olmayan hedeflerinin gereklemesine yardmc olmak demektir. Bu ise yaplan ameli Allah yolunda olmaktan karr. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Kim Allahn kelimesi en yce olsun diye savarsa, o, Allah yolundadr. 2 3) Savaa girmeden nce, savan bize getirecekleri ve gtreceklerini (maslahat ve mefsedeti) hesaplamak gerekir. Eer bize getirecegi zarar, faydadan daha ar olacaksa bu savaa girmek caiz degildir. nk cihad amelinin hedefi, Allahn kelimesini yceltmek ve en stn klmaktr. Bazen yaplmas planlanan askeri ameliye kk olabilir ve dolaysyla da getirecei yarar da az olabilir. Ancak bu kk ameliyeler, byk ve uzun apl bir hedefin gereklemesi iin yaplyor olabilir ve neticede Allahn izni ile planlanan asl hedefin gereklemesini salayabilir. Aynen ordu komutannn asl savatan nce kk birlikler ile az fayda edinerek dman ypratmas gibi. Bunun ise, grnen faydas az olsa da bu tr operasyonlarn yaplmas caizdir. Hedeflenen amel iin yaplan hesaba siyasi adan gelebilecek yarar da eklenebilir. Dolaysyla byle bir durumda gelecek fayda siyasi yndendir. Savatan nce yaplmas gereken bu maslahat ve mefsedet hesabn ancak emir yapar ve karar yetkisi de emire aittir. nk eri olmayan itihadi meselelerde son karar yetkisi emirindir. Bunun delili ise, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u szdr; phesiz imam kalkandr. Onun arkasnda savalr ve onunla korunulur. 3 bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Cihad emri, imamn itihadna braklr. Dier insanlar zerine vacip olan ise imama itaattir. 4 4) Savatan nce gerekli gvenlik nlemlerini almak. Bu, ordunun ve nemli yerlerin gvenliini salamak iin nbet tutarak ve gerektiinde bu nbetleri artrarak olabilir. Ya da sava esnasnda hile yaparak olabilir. Bazen de kiiye zel gvenlik nlemleri alarak olabilir. elik yelek veya kask giymek, hendek kazmak buna rnektir. Ki bunlar Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem de yapmt. Allahu Teala, Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem, yle buyurmaktadr: Allah seni insanlardan koruyacaktr. 5 Bununla beraber Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu gvenlik nlemlerini almtr.
1 2
5 Maide/3 Mttefekun aleyh 3 Mslim 4 El-Mugni ve-erhul Kebir, 10/373 5 5 Maide/67

Allahu Tealann, Rasuln insanlardan koruyacan belirttii halde Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu nlemleri almasnn sebebi, mmetinin bunu tatbik etmesi iindir. Savata yara almak ya da ldrlmek Allahn kaderi ise, bu nlemleri alarak Allahn kaderini yine Allahn kaderi ile savmak vaciptir. Ancak buna ramen birisi bu sebebleri almadan lm ve yaralanmay kasdederek, Allahn kaderine teslim olmalyz derse, bu kii aslnda dmana teslim olmal deriz. Bize vacip olan bu kaderi yine Allahn kaderi ile savmaktr. Bu temel zerinde bnul-Kayyim, Abdulkadir Ciylaniden
Rahimehumellah syle aktarr: nsanlar kaza ve kader meseleleri geldiinde
konumuyorlar. Ancak ben mstesna. Bana bu meselede bir pencere ald ve hak olarak gelen Allahn kaderinin yine hak olan Allahn kaderi ile Allah iin savlabileceini anladm. Erkek olan Allahn kaderini yine Allahn kaderi ile savp ona teslim olmayandr. bnul-Kayyim Rahimehullah szne yle devam eder: nsanlar yaamlarnda kaderi yine kaderle savmadan iyilie kavuamazlar. Bu, dnya menfaati iin byle olduuna gre, ahiret menfaati iin olmas daha evladr. Allahu Teala, kaderdeki gnah yine kaderdeki iyilikle def etmeyi emretmitir. Alk Allahn kaderindendir. Ancak al yine Allahn kaderi olan yemek ile def etmeyi emretti. Eer kul ala teslim olur ve gc yettii halde yemeyi terkederse ve bu hal zere lrse Allaha kar isyankar olarak lmtr. Ayn ekilde souk, scak veya susamak da Allahn kaderindendir. Ancak Allahu Teala bu kaderini yine kaderi ile def etmeyi emretmitir. Bu kaderlerin hepsi Allahu Tealann kaderleridir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu konuyu u hadiste net olarak aklar: Sahabe dedi ki: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, biz ila kullanyor, rukye yapyoruz ve bunlarla korunuyoruz. Bunlar Allahn kaderinden bir ey savar m? Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Bunlar da Allahn kaderindendir. Baka bir hadiste ise Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem syle buyurur: Dua ve musibet sema ile yer arasnda ekiir. Eer dman, Mslman beldesine girerse, bu Allahn kaderindendir. Ve biz de bunu yine Allahn kaderiyle savarz. Mslmanlar iin dmann saldrmas kaderine teslim olmalari caiz midir? Ve bu kaderi savunma yaparak def etmemeleri caiz midir? Bu saldr kaderini def edebilecegimiz kader ise, cihaddr. 1 bn-i Teymiye de Rahimehullah, Abdulkadir Ciylaninin sz ile alakal olarak yukarda aktarlanlarn bir benzerini sylemitir. 2
1 2
Medaricus-Salikin, 1/199-200 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 2/458
492
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allahn kaderini yine Allahn kaderi ile savmak, eran oturmu bir kaidedir. Bu kaide sahabeden beri Mslmanlar iin sabittir. Bunun delili mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu, Ebu Ubeydenin szn reddetmesi hadisesidir ki bu yle olmutur: mer Radyallahu Anhu ama geldiinde burada Taun hastaln yaylm halde grd. Ve yanndaki insanlarla ehre girip girmeme konusunda istiare yapt. Sonra dnmeye karar verdiler. Abdurrahman ibn Avf Radyallahu Anhu, Rasulullahn ayn eyi kendilerine emrettiine dair onlara haber verdi. Buhari bu hadisi bn Abbastan Radyallahu Anhuma rivayet etmi ve ziyade olarak syle devam etnitir: Ve mer insanlara yle hitap etti: phesiz ben yolcuyum ve sabah gidiyorum. Siz de ayn eyi yapn. Ebu Ubeyde Radyallahu Anhu dedi ki: Ey mer, Allahn kaderinden mi kayorsun? mer Radyallahu Anhu yle cevap verdi: Keke bunu senden bakas sylemi olsayd. Evet biz Allahn kaderinden yine Allahn kaderine kayoruz. 1 Derim ki; ey Mslman karde! Savan hkmnn bilinmesi, altnda savalacak olan taifenin menhecinin bilinmesi, gerekli fayda ve zarar hesabnn yaplmas ve son olarak da gereken emniyet nlemlerinin alnmasndan ibaret olan bu drt art alnr ve savata bunlar gznnde bulundurulup yerine getirilirse, Allahn izni ile savaa atl ve Allaha tevekkl et. Sana gelecek olan musibetlere ehemmiyet verme ve savan neticesine de bakma. nk bu Allahn dilemesine baldr.
Buhari, Hadis no: 5729

C- KORKAKLIIN ZARARLARI Yukarda sylenenlere ilave olarak unun da belirtilmesi gerekir ki korkaklk, cesaretin olmamas, Dnya hayatn sevmek ve lmden nefret etmek Sevban Radyallahu Anhu hadisinde belirtildii gibi, yabanc kavimlerin, tpk sofraya aran yiyiciler gibi, birbirlerini Mslmanlara kar armalarna yol aan ldrc bir hastalktr. Bu hastalktan kurtulmak, yukarda deindiimiz gibi, lks ve konfor iindeki hayat brakmak ve kadere iman akidesinin iyice yerletirilmesi ile olur. Bu akidenin sabitletirilmesi neticesinde Mslman kii, bana gelenlerin kanlmaz ve ulaamadklarnn da elde edilemez olduunu bilir. Ecel de, rzk da nceden belirlenmitir. Kulun bana ne gelirse, Allahn yannda nceden takdir edilmitir. Allahu Teala yle buyurur: Yeryznde vuku bulan ve sizin banza gelen her hangi bir musibet yoktur ki biz onu yaratmadan nce, bir kitapta yazlm olmasn. phesiz bu Allah'a gre kolaydr. (Allah bunu) elinizden kana zlmeyesiniz ve Allahn size verdii nimetler ile marmayasnz diye aklamaktadr. nk Allah kendini beenip bbrlenen kimseleri sevmez. 1 Hibir kimse yok ki, lm Allahn iznine bal olmasn. (lm), belli bir sreye gre yazlmtr. 2 Her mmetin bir eceli vardr. Ecelleri gelince ne bir an geri kalrlar ne de ileri gidebilirler. 3 bn-i Mesuddan Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Sizden birinin yaratl, annesinin karnnda krk gnde cem olur. Sonra bu kadar mddette "alaka" olur. Sonra bu kadar mddette "mudga" olur. Sonra Allah bir melei drt kelimeyle gnderir: Rzkn, ecelini, amelini, aki veya said olacan yazar, sonra ona ruh flenir. 4 Yine bn-i Mesuddan Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: Ruhul-Kuds bana syledi ki hibir can rzkn ve ecelini tamamlamadan lmez. Allahtan korkunuz ve gzellikle isteyiniz. 5 Rzk ve ecel, takdir olmu ve tamamlanmtr. Bu nedenle seleften biroklar uzun mr dileinde bulunmay ho grmemitir. Kim bol rzk sahibi ve uzun mr isterse akrabasn gzetsin 6 hadisi hakknda ise bn-i
1 2
57 Hadid/22-23 3 Ali mran/145 3 7 Araf/34 4 Mttefekun Aleyhi 5 Ebu Nuaym, sahih bir sened ile Hilyede rivayet etmi, Hakim ve bn-i Hibban hadisin sahih olduunu sylemitir. 6 Mttefekun Aleyhi
494
EL-UMDE F DADL-UDDE
Hacer ve dierleri, ecel ve rzk konusunda takdir edilenlerin artmas deil, bereket ve bolluun olmas manasndadr demiler ve buna delalet eden baz haberler de nakletmitir. 1 Bilmeliyiz ki cihad ne eceli yaklatrr ve ne de rzk geciktirir. Ancak btn bunlar, rzk kazanmak iin almak, dmanla savarken Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yapt gibi zrh giymek, mevzi kazmak gibi meru sebeplere sarlmaya da engel deildir. Kadere iman ile yaplmas emredilen eyleri yapmak arasnda bir eliki yoktur.
Fethul-Bari, 10/415-416

D- RKEKLN ZARARLARI rkeklikten kastmz, insann iinde zafer sevgisinin ne kmasdr. Allahu Teala yle buyurur: Seveceiniz baka bir ey daha var: Allahtan yardm ve yakn bir fetih. Mminleri bunlar ile mjdele. 1 Bu sevgi yle bir afet haline dnebiliyor ki Mslman, ldrlme ve kesin zaferi grememe korkusu ilk saldrlara katlmaktan alkoyabilmektedir. Bu ise grevin hakikatini bilmemekten kaynaklanmaktadr. Mslman, eran zafere ulamakla deil, ancak cihad ile ykmldr. Zaferin kendi eliyle veya kardelerinin yahut ocuklarnn elleriyle gereklemi olmas arasnda fark yoktur. Kendisi ykml olduu cihad amelini yerine getirdii iin grevini yapmtr ve Allahu Teala onun ecrini verecektir. Allahu Teala yle buyurur: Allah yolunda hicret eden kimse yeryznde gidecek bir ok gzel yer ve bolluk (imkan) bulur. Kim Allah ve Rasul urunda hicret ederek evinden kar da sonra kendisine lm yetiirse artk onun mkafat Allaha der. Allah da ok balayc ve esirgeyicidir. 2 Ayette belirtildii zere kii, vacip olan hicret grevini yerine getirme maksad ile gayret etmi, ancak hedefine varamadan kendisine lm gelmitir. Buna ramen Allahu Teala onun ecrini verecektir. Buna u ayetler daha ak bir ekilde delalet etmektedir: Medine halkna ve onlarn evresinde bulunan bedevi Araplara Allahn Rasulnden geri kalmalar ve onun canndan nce kendi canlarn dnmeleri yakmaz. te onlarn Allah yolunda bir susuzlua, bir yorgunlua ve bir ala dar olmalar, kafirleri fkelendirecek bir yere (ayak) basmalar ve dmana kar bir baar kazanmalar, ancak bunlarn karlnda kendilerine salih bir amel yazlmas iindir. nk Allah iyilik yapanlarn mkafatlarn zayi etmez. Allah onlar, yapmakta olduklarnn en gzeli ile mkafatlandrmak iin kk byk yaptklar her masraf, getikleri her vadi mutlaka onlarn lehine yazlr. 3 Bu ayetler, Mslmann, Allahu Tealann dmanlarna kar cihad ederken yapaca ve bu esnada bana gelen her eyin salih birer amel olduunu ve karlnn verileceini belirtmitir. Bununla beraber kiinin yaptklarnn karln alabilmesi iin, zaferi grme art da koulmamtr. unu da unutmamak gerekir ki, cihad ettii halde ganimet veya zafer elde edemeyen kiinin Allahu Tealann katndaki ecri, ganimet veya zafer elde edenlerin ecrinden daha byktr. Rasulullahn u buyruu bunu ortaya koymaktadr: Allah yolunda cihada kp gazve yapan ve selamete erip ganimetle dnen her ordu ve her seriyye ahirette elde edecei mkafa1 2
61 Saf/13 4 Nisa/100 3 9 Tevbe/120-121
496
EL-UMDE F DADL-UDDE
tn te ikisine dnyada kavumu olur. Hibir ganimet elde edemeyen, korku geiren ve musibetlere maruz kalan her ordu ve her seriyye ise (ahirette) tam crete kavuur. 1 Habbab bin Eretten rivayet edilen u hadis de buna iaret etmektedir: Allah rzasn isteyerek Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber hicret ettik. Ecrimiz Allahn zerine dt. Kimimiz ecrinden (dnyada) bir ey almadan gitti. Musab bin Umeyr onlardandr. Uhud gn ldrldnde zerinde bir entari vard. Onunla ban rttmz zaman ayaklar akta kalrd, ayaklarn rttmz zaman ba akta kalrd. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ban rtmemizi emretti ve ayaklarn da izhir otu ile kapatmamz syledi. Kimimizin ise meyvesi olgunlam, onu koparmaktadr. 2 Her iki hadisin aklamasn ise daha nce aktarmtk.
1 2
Mslim Mttefekun Aleyhi
YRMNC MADDE
Zafer yalnzca Allah katndandr. Allahu Teala yle buyurur: Zafer yalnzca Allah katndandr. 1 Ayet, Arap dilinde snrlandrma slubunun en st derecesini iermektedir. Bu ise olumsuzluk harfi ma ile istisna harfi olan illann ayn yerde gelmi olmasdr. Bylece zaferin yalnz ve yalnz Allahn katnda olduunu belirtilmitir. Zafer, ancak Onun izniyle gerekleir. Zafer, Allahu Teala dilemedike ne say ile ve ne de hazrlk ile gereklemez. Huneyn Savanda baz Mslmanlar bunu gzden kardklar ve okluklarna aldandklar iin, Allahu Tealann izni olmadan say ve hazrln bir ie yaramadn bilmeleri gayesi ile hezimet meydana geldi. Allahu Teala yle buyurur: And olsun ki Allah, bir ok yerde ve Huneyn gnnde size yardm etmiti. Hani okluunuz size kendinizi beendirmi, fakat sizi hezimete uramaktan kurtaramamt. Yeryz btn geniliine ramen size dar gelmiti, sonunda (bozularak) gerisin geriye dnmtnz. Sonra Allah, Rasul ile mminler zerine sekineti indirdi. Sizin grmediiniz ordular (melekler) indirdi de kafirlere azap etti. te bu, o kafirlerin cezasdr. 2 Allahu Teala bu ayette, aldandklar bu ounluk olmadan da birok yerde kendilerine yardm edip zafer verdiini, aldandklar bu okluun kendilerine bir ey salamadn, zaferin ie yaramayan okluk ile deil, Allahn izni ve yardm ile olduunu gstermek iin kendilerine yenilgiden sonra yeniden zafer verdiini, bylece bazlarnn gzden kard Zafer yalnzca Allah katndandr ilkesini akldan karmamak gerektiini hatrlatmaktadr. Allahu Teala baka bir ayette ise yle buyurur: Ey iman edenler! Size ne oldu ki, Allah yolunda, savaa kn dendii zaman yere kp kaldnz? Oysa dnya hayatnn geimi ahirete gre pek az bir eydir. kmazsanz Allah size can yakc azapla azap eder ve yerinize baka bir millet getirir. O'na bir ey de yapamazsnz. Allah her eye kadirdir. Eer siz ona (Rasulullaha) yardm etmezseniz (bu nemli deil); ona Allah yardm etmitir. Hani kafirler onu, iki kiiden biri olarak karmlard; hani onlar maaradayd; o, arkadana, zlme nk Allah bizimle beraberdir diyordu. Bunun zerine Allah ona (skunet salayan) emniyetini indirdi. Onu sizin grmediiniz bir ordu ile destekledi ve kafirlerin szn alaltt. 3
1 2
3 Al-i mran/126 ve 8 Enfal/10 9 Tevbe/25-26 3 9 Tevbe/38-40
498
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allahu Teala, mminleri savaa kmaya tevik etmi, oturup geri kalmaktan sakndrm, aksi halde yerlerine bakalarn getirmeye gcnn yettiini bildirmitir. Daha sonra ise hazrlk ve say olmakszn Mekkede Rasuln Sallallahu Aleyhi ve Sellem stn kldn belirterek onlara kudretinin baz eserlerini hatrlatm, bylece herkesin gz nnde bulundurmas gereken Zafer yalnzca Allah katndandr ilkesini akldan karmamalarn sylemitir. Allahu Teala bununla ilgili olarak yine yle buyurur: Onlar siz ldrmediniz, fakat Allah ldrd onlar. Attn zaman da sen atmadn, fakat Allah att. Allah bunu, mminleri gzel bir imtihan ile denemek iin yapt. phesiz Allah iitendir, bilendir. 1 attn zaman diyerek atma eylemini onlara nisbet etmitir. Bu da sebeplere sarlmann vacipliini anlatmak iindir. Ama Allah ldrd onlar ... Allah att ibarelerinde ise, yaplan atlarn hedefini bulmas ve dman ldrmesini de kendisinin saladn belirtmitir. Bylece zaferin ve baarnn sebeplerle deil, ancak Allah katndan olduu, sebeplere sarlmak vacip ise de, tek olarak sebeplerin zafer iin yeterli olmad aklanmtr. Burada iki konu hakknda tenbihte bulunmak istiyoruz: Birinci Tenbih: Zafer Allahu Tealann katndan olduuna gre, onu elde etmek de, ancak Allahu Tealann eri olarak emrettii ve sebep olarak kld yollarla mmkndr. mani hazrlk konusunun banda Allahu Tealann, dinine yardm edenlere yardm edeceini vaadettiini belirtmitik. Allahu Teala ayetlerde yle buyurur: Mminlere yardm etmek bizim zerimize bir haktr 2 Allah'a yardm edenlere O da yardm eder. 3 Bu zaferi elde etmek iin hem maddi ve hem de imani hazrln olmas gerektiini belirtmitik. Bu ise emek, fedekarlk, davet ve kesintisiz sabr gerektirir. Bylece Allahu Tealann dinine hibir ekilde yardm etmeden oturduklar yerde Allahtan yardm ve zafer bekleyen tembel ve gafil kiilere tembihte bulunmak istedik. Ayn zamanda gnmzde slami almalara kalkt halde farz- ayn olan cihad yolunu semeyip Allahn dinine yardm etmesi iin belirtilen sebeplere sarlmayan kiilerin yanl yolda olduklarn da aklamak istedik. Allahu Teala yle buyurur: Kim de ahireti diler ve bir mmin olarak ona yarar bir aba ile alrsa, ite bunlarn almalar makbuldr. 4 kinci Tenbih: Allahn rahmetinden midini kesen, Mslmanlarn iinde bulunduu zillet ve meskenet durumundan kurtulmalar konusunda midi kalmayan, kendilerine saldran ve musallat olan uluslararas kfr
1 2
8 Enfal/17 30 Rum/47 3 22 Hacc/40 4 17 sra/19

glerine kar Mslmanlarn stnlk ve zafer elde etmelerinden midi olmayan Mslmanlara seslenmek isterim. Bakarsnz birileri, Bugn devletlerin ou Amerika veya Rusyaya boyun edii halde Mslmanlarn onlardan bamsz nasl bir devleti olabilir? Kafir devletlerin yiyecek, silah, ktalar aras balistik fzeler, uzayda kurulu silahlara sahip olduu ve kendi buyruklarnn dna kanlar cezalandrmak iin her trl silah ve teknolojiye sahip olduu, yerde ve uzaydaki istihbarat rgtlerinin ve uydularnn her hareketi ve fslty tespit ettii, bylece slam iin yaplacak her almay daha domadan ortadan kaldrabilecekleri halde biz slam iin nasl alp cihad edebiliriz? Dnya Bankas, Dnya kapitalizmi her trl devleti birka saat iinde yok etme imkanna sahip olduu halde Mslmanlar bunlardan bamsz nasl bir devlet kurulabilir? der. Mslmanlarn evkini kran, morallerini bozan ve mevcut duruma boyun emelerine yol aan buna benzer daha nice itirazlar ve ikayetleri gnmzde slam davetini yapmaya kalkan kimi insanlar ve evreler seslendirmektedir. Onlarn tautlara ve deiik kfr glerine kar aalk tavrlar gz nnde bulundurulduunda, bu itirazlar ve ikayetleri ok grlmez. Biz ise, btn g ve imkanlarna ramen, dnya kfr glerinin, ekil ve ierik olarak Mslman olan bir slam devletinin kurulmasna engel olabileceklerini dnenlerin byk bir yanlg iinde olduklarn sylyoruz. Hatta Allahu Tealann ayetlerini ve verdii sz yalanlam olmaktadrlar. Allahu Teala yle buyurur: phesiz Allahn rahmetinden ancak kafir olanlar mitlerini keserler. 1 Zafer yalnzca Allah katndandr. 2 yleyse zafer Amerikann veya Rusyann elinde deildir. Allahu Teala yle buyurur: Allah'n insanlara aaca herhangi bir rahmeti tutup hapseden olamaz. Onun tuttuunu Ondan sonra salverecek de yoktur. O, stndr, hikmet sahibidir. 3 Dnya kfr gleri ne kadar kuvvetli olursa olsunlar, Allahu Tealann gcne kar koyamazlar. Allah Teala yle buyurur: nkar edenler, yakay kurtardklarn sanmasnlar. nk onlar (bizi) aciz brakamazlar. Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn, onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir, siz asla hakszla uratlmazsnz. 4 Onlar Rabbimizi aciz brakamazlar, kudret ve dilemesinin nne geemezler. Allahu Teala mmin dostlaryla beraberdir ve dmanlarna kar onlarn yardmclardr. Allahu Teala yle buyurur: Bu byledir.
1 2
12 Yusuf/87 3 Al-i mran/126 3 35 Fatr/2 4 8 Enfal/59-60
500
EL-UMDE F DADL-UDDE
phesiz Allah, kafirlerin tuzan bozar. (Ey Kafirler) Eer siz fetih istiyorsanz, ite size fetih geldi! (Yenelim derken yenildiniz) Ve eer vazgeerseniz bu sizin iin daha iyidir. Yine (Rasule dmanla) dnerseniz, biz de ona yardma dneriz. Topluluunuz ok bile olsa, sizden hibir eyi savamaz. nk Allah mminler ile beraberdir. 1 Bu, Allahn, mminlerin mevlas olmasndan dolaydr. Kafirlere gelince, onlarn mevlalar yoktur. 2 Allahu Teala, bize gcmz yettii kadar kuvvet hazrlamamz emretmitir. Bizim grevimiz budur. Bundan sonra ise bize yardm edeceini vaadetmitir. Allah Subhanehu ve Teala, Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Onlara kar sava, biz de sana yardm edelim; infakta bulun biz de sana infak edelim. Sen bir ordu gnder, biz de sana onun be mislini gnderelim. Sana itaat edenlerle birlik ol, Allaha kar isyan edelerle sava! 3 Allahu Teala, kafirleri rezil ve yenik dreceini de u ayetlerde bildirmitir: Bu byledir. phesiz Allah, kafirlerin tuzan bozar. 4 man edenler Allah yolunda savarlar, kafirler ise taut yolunda savarlar. O halde eytann dostlarna kar savan. phe yok ki eytann kurduu dzen zayftr. 5 Allahu Teala bize destek olacan da bildirmektedir: Henz elde edemediiniz baka ganimetler de vardr ki, onlar Allahn bilgi ve kudreti dahilindedir. Allah, hereye kadirdir. 6 Kafirlerin asker ve ordularndan korkanlar, Allahu Tealann u buyruunu unutanlardr: Gklerin ve yerin ordular Allahndr. Allah azizdir, hakimdir. 7 Kafirlerin mal ve iktidarlarndan korkanlar, Allahu Tealann u buyruunu unutanlardr: Oysa gklerin ve yerin hazineleri Allahndr. Fakat mnafklar bunu anlamazlar. 8 Kafirlerin kale ve nleyici aralarndan rkenler, Allahu Tealann u buyruunu unutanlardr: Ehl-i Kitaptan inkar edenleri, ilk srgnde yurtlarndan karan Odur. Siz onlarn kacaklarn sanmamtnz. Onlar da kalelerinin, kendilerini Allahtan koruyacan sanmlard. Ama Allah (Onun azab), onlara beklemedikleri yerden geliverdi. O, yreklerine korku drd. yle ki evlerini hem kendi elleriyle, hem de mminlerin elleriyle harab ediyorlard. Ey akl sahipleri, ibret aln. 9 Allah, Ehl-i Kitaptan, onlara (mrik ordularna) yardm edenleri kalelerinden indirdi ve kalplerine korku drd; bir ksmn ldryor, bir ks1 2
8 Enfal/18-19 47 Muhammed/11 3 Mslim 4 8 Enfal/18 5 4 Nisa/76 6 48 Fetih/21 7 48 Fetih/7 8 63 Mnafikun/7 9 59 Har/2

mn da esir alyordunuz. Allah, onlarn yerlerine, yurtlarna, mallarna ve ayak basmadnz topraklara sizi miras yapt. Allahn her eye gc yeter. 1 Kafirlerin istihbaratndan korkanlar, Allahu Tealann u ayetlerini unutanlardr: Halbuki Allah, kafirleri epeevre kuatmtr. 2 Allah her eyi kuatmtr. 3 Allah onlarn yaptklarn epeevre kuatmtr. 4 Kfrne ramen Abdulmuttalib, Evin sahibi vardr ve onu koruyacaktr derken, Allahu Tealay ve Onun kudretini, Allahn bunca ayetini unutan insanlardan daha iyi biliyordu. Ebrehenin ordusu Ebabil kularyla helak olup bazlar kamaya altklarnda, onlarn rehberliini yapan kii yle diyordu: Nereye kaacaksnz? lah sizi yakalar, Eram galip deil, maluptur. Eramdan kast, Ebrehedir. 5 Allahu Teala yle buyurur: Grmedin mi, Rabbin ne yapt Ad kavmine, lkelerde benzeri yaratlmam olan rem ehrine, yontulmam kayalar vadiye getiren Semud Kavmine, kazklar sahibi Firavuna! Ki onlarn hepsi lkelerinde azgnlk ettiler. Oralarda ktl oalttlar. Bu yzden Rabbin onlarn stne azap kams yadrd. nk Rabbin her an gzetlemededir. 6 Can ve saltanat hakknda korktuu iin Firavun, srailoullarndan nicelerini ldrd. Sonra kendi elleriyle helak olacak kiiyi saraynda bytt. Korku kaderden koruyamaz. Allah onlar arkalarndan kuatmtr. Allahu Teala yle buyurur: Allah emrini yerine getirmeye kadirdir. Fakat insanlarn ou bunu bilmezler. 7 Allah; Elbette ben ve elilerim galip geleceiz, diye yazmtr. phesiz Allah gldr, galiptir. 8 phesiz kafirlerin kaleleri, onlar Allahu Tealadan koruyamaz ve Allahu Tealann cezas geldiinde kafirlerin askerleri ie yaramaz, Allahu Tealann yannda mallar efaat edemez, kudretine kar hile fayda vermez. Allahu Teala yle buyurur: Onlar byle bir tuzak kurdular. Biz de kendileri farknda olmadan, onlarn planlarn altst ettik. Bak ite, tuzaklarnn akibeti nice oldu: Onlar da (kendilerine uyan) kavimlerini de (nasl) toptan helak
1 2
33 Ahzab/26-27 2 Bakara/19 3 4 Nisa/126 4 8 Enfal/47 5 bn-i Hiam, 1/33-35 6 89 Fecir/9-14 7 12 Yusuf/21 8 58 Mcadele/21
502
EL-UMDE F DADL-UDDE
ettik. te hakszlklar yznden km evleri. Anlayan bir kavim iin elbette bunda bir ibret vardr. 1 Tekrar hatrlatyorum ki, bizim baarszlmz ve hezimetimizin birinci dereceden sebebi, kendi iimizden kaynaklanmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Bana gelen ktlk ise nefsindendir. 2 Banza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle iledikleriniz yzndendir. (Bununla beraber) Allah ounu affeder 3 Bu nedenle deiiklie ncelikle kendi i yapmzdan balamamamz kanlmazdr. Allahu Teala, phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah, onlarda bulunan deitirmez 4 buyurmaktadr. Allahu Tealaya isyan trnden olan eyleri ileyen srailoullarnn bana mecusileri musallat ettii gibi, Ona isyan trnden olan ileri yapmamz sebebi ile bizim de bamza kafir dmanlar musallat olmutur. Allahu Teala yle buyurur: Biz kitapta srailoullarna: Sizler yeryznde iki defa fesat karacaksnz ve azgnlk derecesinde bir kibre kaplacaksnz, diye bildirdik. Bunlardan ilkinin zaman gelince, zerinize gl kuvvetli kullarmz gnderdik. Bunlar, evlerin arasnda dolaarak (sizi) aradlar. Bu, yerine getirilmi bir vaad idi. 5 Dolaysyla bize den u eye dnmemiz ve bunun iin gereken dzenlemeyi yapmamzdr. Bunlar; doru menhec, bu menhece ballk, ona uymada samimiyet ve drstlk ve btn bunlardaki niyetlerimizde ihlasl olmaktr. Bu kitapta, Kitap ve Snnete Sarlmann Esaslar blmnde ve cihad ile ilgili temel esaslar ele aldmz bu blmde, Ehl-i Snnet velCemaatin menheci olan bu doru menhec hakknda yeterli aklamay yapmaya gayret ettim. Allahu Teala yle buyurur: phesiz peygamberlerimize ve iman edenlere, hem dnya hayatnda, hem ahitlerin ahitlik edecekleri gnde yardm ederiz. 6 Muhakkak ki iyilik edenlere Allahn yardm ok yakndr. 7
1 2
27 Neml/50-52 4 Nisa/79 3 42 ra/30 4 13 Rad/11 5 17 sra/4-5 6 40 Mmin/51 7 7 Araf/56
(EK-3)
MCAHDN LM RENMESNN HKM
Bu blmde aadaki konular ele alacaz: 1- Vacip Olmas Ynnden eri lmin Ksmlar 2- lim renmeden, Cihad Olmaz phesine Cevap 3- Mcahid Taife in Gereken lim Bazlar, cihad etmeden nce Mslmann ilim renmesi gerektiini sylerler. Buna dayanarak kimi grup ve cemaatler nce ilim renmek gerekir mazeretini ileri srerek cihada katlmazlar. Bu dncenin hakl ve haksz ynleri bulunmaktadr. Burada ileyeceimiz konu, bu meselenin aklamas mahiyetinde olacaktr.
504
EL-UMDE F DADL-UDDE
1- VACP OLMASI YNNDEN ER LMN KISIMLARI

lim, her Mslmana vacip olan farz- ayn ve btn mmet zerine vacip olan farz- kifaye olmak zere iki ksma ayrlr. Farz- ayn olan ksm, her Mslman zerine vaciptir. Bu ise genel veya ortak farz- ayn ilimler olup, bunun tahsili btn Mslmanlar iin farz- ayn hkmndedir. Namaz veya haramlar hakknda tahsil edilmesi gereken ilim bu ksma girmektedir. Yine zel manada farz- ayn olan ilimler de bulunmaktadr. Mesela hacca gitmeye, zekat vermeye gc olmayanlar, bunlarn ayrntlarn renmek ile ykml deillerdir. Ancak bu amelleri yerine getirmeye gc olanlarn, bu amellerin hkmleri ile alakal gereken ilmi tahsil etmeleri zerlerine farz- ayn hkmndedir. El-Akidetut-Tahaviyye isimli kitab erheden bn-i Ebul-izz elHanefi bu konuda yle der: zerine hacc ve zekat vacip olan kiinin, bunlar hakknda kendisine emredilen eyleri renmesi ve bu hkmler hakknda tafsilatn renip buna iman etmesi gerekir. Bu ameller ile ykml olmayanlarn ise, bu ameller hakknda mcmel imana sahip olmas gerekir. Ayn bunun gibi slama yeni girmi birinin de, slamn emir ve nehiylerine mcmel olarak iman etmesi gerekir. Daha sonra namaz vakti girdiinde ise, nceden zerine vacip olduuna iman ettii bu ameli yerine getirmekle ykml hale gelir. nsanlar iman etmeleri emredilenler konusunda eit deillerdir. 1 Bunu mcahid zerinde tatbik edecek olursak deriz ki, mcahid iin gerekli olan ilim hem genel ksma giren ilimlerdir ve hem de cihad ahkam, Allahu Tealann hakk ile alakal hususlar ve emiri olan kiinin hakkna giren hususlar gibi zel ksma ait olan ilimlerdir. Bunlar zerinde beinci blmde Allahn izni ile duracaz. Mcahidin, dman ile savamas esnasnda kendisine gereken ilmi bilmesi vaciptir. Ancak ganimetler, esirler ve bar gibi konularn bilgisi fertlerin zerine vacip deildir. nk bunlar emire braklm konulardr. Farz- kifaye olan ilim ise, btn mmetin zerine genel olarak vacip olan ilimdir. Bazlar bunu yerine getirirse, kendileri sevap kazanr ve dierlerinin zerinden bu farz der. Ama bunu gerei gibi bazlar yerine getirmezse, herkes gnahkar olur. mam afii bu konuda yle der: lim iki eittir. Biri genel olup, akl olan herkesin renmesi gerekir. Be vakit namaz, Ramazan orucu, imkan varsa hacc, zekat, zina, adam ldrmek, hrszlk, iki ve bunun gibi herkes tarafndan bilinmesi gereken
1
erhul,Akidetit-Tahaviyye, 377-378

ilimler bu ksma girer. Kullarn farz olan hkmleri bilmesi, bunlar uygulamas, canlar ve mallaryla yerine getirmesi gerekir. Haram klnanlardan ise kanmas gerekir. Farz- kifaye olan ilimden sz ederek yle devam eder: Avamdan olanlar, ilmin bu ksmna ulaamaz ve havastan olanlardan ise ancak bir ksm onunla mkellef olur. Havastan olup, bu ilmi tahsil etme imkan bulanlarn, bundan uzak durmalar doru olmaz. Havastan bazlar, bu ilmin tahsilini yerine getirdii zaman kalanlar gnahtan kurtulurlar. lmin bu ksmn yerine getirenler, yerine getirmeyenlerden daha faziletlidir. 1 Ebu mer bin Abdilber yle der: Alimler, ilmin, herkesi zel olarak ilgilendiren farz- ayn ve bazlarnn yerine getirmesi ile geri kalanlarn zerinden den farz- kifaye olmak zere iki ksma ayrld konusunda icma etmilerdir. bn-i Abdilber bu konuda, Hasan Basri, Malik, Abdullah bin Mbarek, Sfyan bin Uyeyne ve shak bin Raheveyh gibi seleften baz kiilerin grlerini de aktarmaktadr. 2 eri ilmin farz- ayn ve farz- kifaye olarak iki ksma ayrlmasnda ihtilaf yoktur. Allahn Kitabndan bunun delili udur: Mminlerin hepsinin toptan sefere kmalar doru deildir. Onlarn her kesiminde bir grup dinde (dini ilimlerde) geni bilgi elde etmek ve kavimleri (savatan) dndklerinde onlar uyarmak iin geride kalmaldr. Umulur ki saknrlar. 3 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Farz- ayn olan yerler dnda eri ilmi renmek farz- kifayedir. Herkesin Allahu Tealann, kendisine yapt emir ve yasaklar bilmesi farz- ayndr. Buhari ve Mslim, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Allah kime hayr dilerse, onu dinde fakih klar. Allahu Teala kime hayr dilemise, mutlaka onu dinde fakih yapar. Dinde fakih yapmad kiilere hayr dilememi demektir. Din; Allahu Tealann, Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirdii eylerdir. Kiinin onu tasdik edip kendisiyle amel etmesi vaciptir. Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem getirdii eylerin tmn herkesin tasdik etmesi ve btn emirlerine tam olarak boyun eip, itaat etmesi vaciptir. Ayrca kendisine zel olarak bir emrin sabit olduunu anlarsa, bunu da tafsilatl olarak tasdik etmesi vaciptir ve yerine getirmesi gereklidir. 4 Farz- kifaye olan ilim hakknda da yle der: Kitap ve Snneti lafz ve mana olarak mmet iin muhafaza eden alimler byledir. Ancak kifaye olarak btn mmetin bunu korumas vaciptir. Bu ilmin bir ksm genel zerine farzdr ki bunlar herkesin ahsnn zerine vacip olanlardr. Ancak
1 2
afii, er-Risale, 357-360 bn-i Abdilber, Camiu Beyanil-lmi ve Fadlihi, 1/9-12 3 9 Tevbe/122 4 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/80
506
EL-UMDE F DADL-UDDE
bazlarnn, dierlerinden daha iyi renme, elde etme ve bilme imkan vardr. Kendilerinin buna g yetirebiliyor olmalar ve bakalarnn da bundan aciz kalmalar nedeni ile, ilmin baz ksmlar zel olarak onlar zerine farz- ayn olabilir. Bu gcn kapsamna akli yetenek, daha nceden ilmi tahsil etmi olmak, yazlm kitaplar, nceki alimleri, deiik baka delilleri bakalar bulamazken yeterli vakte sahip olup bulabilmek gibi ilme gtren yollara sahip olmak tr eyler girer. 1 Akli yetenek ve yeterli zamana sahip olmann, farz- kifaye ksmna dahil olan ilmi renme ile ilgisi konusunda sahabeden Radyallahu Anhum baz rnekler vermek istiyoruz: Akli yetenek ile ilgili olarak Abdullah bin Ebi Evfadan Radyallahu Anhu yle rivayet edilmitir: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir adam geldi ve Kurandan bir ey renemiyorum, bana yeterli olacak kadar ondan ret dedi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: De ki: Hamd Allaha mahsustur, O noksan sfatlardan mnezzeh ve uzaktr. Allahtan baka ilah yoktur ve O en byktr. G ve kudret ancak yce ve byk olan Allaha aittir. 2 Bu sahabe Kurandan bir ey renemiyor, hatta terkedilmesi halinde namazn sahih olmayaca Fatiha Suresini okumay bile yapamyordu. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendisine Fatihann yerine namazda syleyecei eyleri retiyordu. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Allah her ahs ancak gcnn yettii lde mkellef klar. 3 lim renmeye zaman bulmakla ilgili olarak ise Buhari, bn-i Abbastan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Aralarnda Abdurrahman bin Avfn da bulunduu muhacirden bazlarn okutuyordum. 4 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: mer bnul-Hattab ile beraber Minada bulunurken Abdurrahman bin Avfa gider gelir Kuran retirdim. Bunu bn-u Ebi eybe rivayet etmektedir. bn-i Abbas Radyallahu Anhuma zeki ve ezberi hzl biriydi. Daha ok cihad ile megul olmalarndan dolay sahabeden birok kii Kuran ezberlememiti. Bazlar Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefatndan sonra ve Medinede ikametleri srasnda bunu yapmaya alrlar, ocuklarndan gzel okumay renir ve ezberlerini dinletirlerdi. 5 Bu hadiste anlatlan olay, mer bnul-Hattabn vefatndan birka hafta nce olmutu. Bilindii gibi Abdurrahman bin Avf cennet ile mjdelenen, mer bnulHattabdan sonra halifelie aday gsterilen ve Osman bin Afvann halife seiminde grevli ra ehlinden olan bir sahabedir. Buna ramen cihad ile megul olduu ve Mslmanlarn ileriyle urat iin tamamlayamad Kuran ezberini sonradan tamamlamaya alyordu. Bu ise hilafete aday
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/186 Ebu Davud rivayet etmi ve el-Bani hadisin hasen olduunu sylemitir. rvaul-alil, 2/12 3 2 Bakara/286 4 Buhari, Hadis no: 6830 5 Fethul-Bari, 12/146

olmasna bir engel oluturmuyordu. Bu konuda Buharinin Peygamberin hkmleri akt. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem uygulamalar ve slamn ilerinden kimse habersiz deildi blmne baknz.
2- LM RENMEDEN, CHAD OLMAZ PHESNE CEVAP

Cihaddan nce ilim renilmesi gerektii iddiasn ortaya atanlar, bu iddialar ile farz- ayn olan eri ilimleri kastediyorlarsa, bunun en ksa zamanda yerine getirilebileceini ve hkmlerin eri delillerini tafsilatl olarak bilmenin farz- kifaye olmasndan dolay her kii iin gerekli olmadn sylememiz gerekir. bn-i Hacer, Kurtubinin yle dediini nakleder: Fetva imamlar ve nceki selef imamlarnn gr budur. Bunlardan bazlar bu grlerini, ftratn asl ile ilgili sylenenler ve Nebiden Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve sahabeden Radyallahu Anhum aktarlan ve gerek Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem olsun gerekse sahabe Radyallahu Anhum olsun, kendilerine gelen bedevi Araplarn iki ehadeti ikrar etmeleri ve slamn hkmlerini yerine getirmelerini slamlar iin yeterli grp, bu hkmlerin delillerini de renmelerini onlara art komamalar ile ilgili olan mtevatir haberler ile delillendirmektedir. 1 Bu iddiay ortaya atanlarn kast, farz- kifaye olan ilimler ise ve bu ilimlerden belli bir miktarn renmeden Mslmann cihad edemeyeceini sylemek istiyorlarsa, bu iki ynden hataldr: Birinci Yn: Farz- kifaye olan ilmi, farz- ayn konumuna getirmektedirler. Bu ise, Mslmanlarn tamamnn ilim renmek iin seferber olmalarna ve dolaysyla da elde edilebilecek bir takm maslahatlarn iptaline sebep olur. Halbuki Allahu Teala bunu yasaklayarak yle buyurur: Mminlerin hepsinin toptan sefere kmalar doru deildir. Onlarn her kesiminde bir grup dinde (dini ilimlerde) geni bilgi elde etmek ve kavimleri (savatan) dndklerinde onlar uyarmak iin geride kalmaldr. Umulur ki saknrlar. 2 Bu ayette Allahu Teala insanlar, dinde geni bilgi edinenler ve edinmeyenler olarak ikiye ayrmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Bilmiyorsanz zikir ehline sorun. 3 Alim olan kii insanlara retmekle ykmldr. Bunu, sorulara cevap vererek veya kendisine sorulmasn beklemeden hakk aklayarak yapar. Allahu Teala yle buyurur: Kavimleri (savatan) dndklerinde onlar uyarmak iin geride kalmaldr. 4 De ki: Gelin Rabbinizin size neleri haram
1 2
Fethul-Bari, 13/352 9 Tevbe/122 3 16 Nahl/43 4 9 Tevbe/122
508
EL-UMDE F DADL-UDDE
kldn okuyaym.. 1 Ayn ekilde, Nahl Suresindeki ayettte belirtildii gibi, bilmeyenlerin, dinleri ile ilgili farz- ayn olan bilgileri, bilenlere sorup renmesi gerekir. Ayrca bilenler, birinin bilmeden amel ettiini ve bilmemesine ramen sormadn grdnde, ona reterek ve nasihat ederek doru olan gsterir. Allahu Teala yle buyurur: Kavimleri (savatan) dndklerinde onlar uyarmak iin geride kalmaldr. 2 De ki: Gelin Rabbinizin size neleri haram kldn okuyaym.. 3 kinci Yn: Cihad iin art olmayan bir meseleyi, art haline getirmektedirler. Cihaddan nce ilim renmeyi farz sayan bu kiinin, acaba sylediinin Kitap ve Snnetten delili nedir? Hemen belirtelim ki bunun hibir delili yoktur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim bu dinimizde, ondan olmayan bir ey karrsa, kard kendisinden reddedilir. 4 Bunu syleyenlerin iddialar, dinde olmayan bir eyi karmak olup, kendilerinden reddedilir. Bu iddiann snnetten veya salih seleften delili var mdr? Acaba sahabe ve selef-i salihin, cihad etmeden nce her Mslmann ilim renmesini vacip grrler miydi? Bu konuda askerleri imtihana m tabi tutarlard? Hicretin altnc ylnda Hudeybiye gn Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber sahabeden bin drtyz kii bulunmaktayd. Sekizinci ylda olan Mekkenin fethi seferinde ise sahabenin says onbin kiiydi. Mekkenin fethinden sonra bir ay bile dolmadan Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem on iki bin sahabe ile beraber Huneyn Savana gitti. Bunlarn on bini Mekke fethinde bulunanlar, iki bini ise Mekkenin fethinden sonra Mslman olanlardr. Acaba bu iki bin kii, Mslman olmalarnn zerinden bir ay bile gememi olmasna ramen ilmi nerede rendiler. Acaba Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara, Sizler yeni Mslman oldunuz, ilim tahsil etmedike benimle beraber savaa gelmeyin mi dedi? Hayr. Onunla beraber cihada gelmelerine izin verdi, onlar ise ayn zamanda ilim reniyorlard ve Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem gerekli olan eyleri kendilerine retiyordu. Ebu Vakd el-Leysiden Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile birlikte Huneyn Savana ktmzda biz henz yeni slama girmitik. Mriklerin, evresinde toplanp silahlarn astklar bir sidr aac vard. Buna Zt-u Envat diyorlard. Bir sidr aacnn yanndan getiimiz srada biz dedik ki; Ey Allahn Rasul! Mriklerin Zat-u Envat olduu gibi bizim iin de bir Zat-u Envat belirle. Rasulullah yle buyurdu: Allahu Ekber! te bunlar Allahn snnetleridir. Nefsim elinde olan Allaha yemin ederim ki, srailoullarnn Musaya syledii gibi bir ey sylediniz.
1 2
6 Enam/151 9 Tevbe/122 3 6 Enam/151 4 Mttefekun Aleyhi

Onlar yle demilerdi: Onlarn ilahlar gibi bizim iin de bir ilah yap. Musa da; Siz cahil bir topluluksunuz demiti. Siz de sizden ncekilerin yolunu takip ediyorsunuz. 1 Btn bunlar, ilim renmenin cihadn artlarndan olmadn, hatta bir kii zerine farz- ayn olan ilmi renmekte eksik de davransa bunun cihada katlmasna engel olmad gstermektedir. bn-i Kudame Rahimehullah, cihadn vacip olmasnn artlarn yle belirtir: Cihadn, kii zerine vacip olmas iin u yedi artn bulunmas gerekir: slam, akl, ergenlik, hrriyet, erkeklik, bedensel salk, mali imkan. 2 Bu artlara, anne babann ve alacaklnn izninin de eklemesi gerekir ki bn-i Kudame baka bir yerde bunlar da belirtmektedir. 3 Farz- Kifaye hkmnde olan cihadn vacip olmasnn artlar bunlardr. Farz- ayn olan cihadda ise, bu artlarn bazs der ve sadece u be art kalr: slam, ergenlik, akl, erkeklik ve vcut salaml. Farz- ayn olan cihad iin erkeklik artnn olmadn syleyenler de bulunmaktadr. Dmann, Mslmanlarn memleketini igal etmesi veya namazlar ksaltmann caiz olduu mesafeden daha yaknlara gelmesi durumunda, nafaka temini art aranmaz. Hakka uyan, kibir ve inat gstermeyen herkes grmektedir ki eri ilim tahsili, yukarda belirtilen artlar arasnda saylmamaktadr. Saylan bu artlar, sadece bn-i Kudamenin gr deildir. Bununla beraber, incelediim hi bir fkh kitabnda da, cihad iin ilim tahsilinin art olarak belirlendiine rastlamadm. Bu konuda, Buharinin Beradan Radyallahu Anhu rivayet ettii u hadis delil olarak yeterlidir: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem demir zrhl bir adam geldi ve Ey Allahn Rasul nce savaaym m, yoksa Mslman m olaym? dedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, nce Mslman ol, sonra sava dedi. Adam Mslman oldu, savaa girdi ve ldrld. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Az amel iledi, ok ecir ald. 4 O zaman dn git, hibir zaman bir mrikten yardm almayacam hadisi de bunun gibidir. Mslimin Aieden Radyallahu Anha rivayet etmi olduu hadiste, kendisinden teklif ettii yardm reddedilen bu mriin, Bedir gn Mslman olduu, sonra savat ve ldrld belirtilir. Grld gibi her iki olayda da Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu kiilere nce dini renip sonra savamasn emretmemitir. Sadece mcmel imana sahip bir Mslman olmasn istemitir. lim renmek,
1 2
Tirmizi rivayet etmi ve sahih olduunu bildirmitir. El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/366 3 Age. 10/381-384 4 Mslim
510
EL-UMDE F DADL-UDDE
cihadn vacip olmasnda art olsayd, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ilim renmeden nce bu kiilerin beraberinde savamalarna izin vermezdi. Buradan da anlyoruz ki byle bir art yoktur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Yzlerce defa da art koulsa, Allahn Kitabna uymayan her trl art geersizdir. 1 Cihad iin ilim renmenin art olduunu sylemenin batl bir iddia olduu anlalmal ve bu iddiann, gnmzde btn Mslmanlara farz- ayn olduuna inandmz cihad amelinin iptaline yolaabilecei bilinmelidir.
Buhari
3- MCAHD TAFE N GEREKEN LM

Bugn cihad, meru mazereti olanlar dnda btn Mslmanlara farz- ayn hkmndedir. Ve cemaatin bunu yerine getirmesi gerekir. Bununla beraber cihad eden Mslmanlarn farz- ayn ve farz- kifaye olan ilimlerden bir ksmn renmeleri gerekir. A) Mcahidin Bilmesi Gereken Farz- Ayn Olan lim, Umumi ve Hususi Olmak zere kiye Ayrlr: 1- Umumi lim: Btn Mslmanlar bu ilmi tahsil etme bakmndan eittirler. Tevhid ve onu bozan hususlar, slamn rkunlar, haramlar ve bu ksma giren ilmi tahsil etmek bunun ierisindedir. Bunlar cihad esnasnda da renmek mmkn olup cihadn vacip olmasnn artlar arasnda deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem cihad srasnda sahabesine bu meseleleri retiyordu. Yukarda geen Zat-u Envat hadisi bunun rneklerindendir. Zat-u Envat hadisinde geen mevzu ise dinin temeli olan Tevhid ile ilgili bir meseledir. Farz- ayn olan ilim ile ilgili olarak (genel manada) btn Mslmanlara nasihatm udur: Bir konuda slamn hkmn bilmeden o ii yapmaya kalkmamaldr. nk, Kitap ve Snnete Sarlmann Esaslar blmnde de belirtiimiz gibi, Allahu Teala yle buyurmaktadr: Ey iman edenler! Allahn ve Peygamberin huzurunda ne gemeyin. Allahtan korkun. nk Allah her eyi iitendir, her eyi bilendir. 1 kinci olarak ise, slamn hkmn kendisine retebilecek olanlara sormaldr. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Bilmiyorsanz zikir ehline sorun. 2 2- Hususi lim: Bu ise cihad ve altnda savaaca sancan (taifenin) mahiyeti ile ilgili bilgiyi elde etmesidir. Kiinin yerine getirmek istedii bu cihadn meru olup olmad, hangi sebeplere binaen meru olduu gibi bir takm bilgilere sahip olmas gerekir. nk canlarn ve mallarn feda edildii bir cihada kmadan nce bunun meruiyetini renmesi vacip olup her mcahid zerine farz- ayn hkmndedir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefatndan sonra, dinden dnenlere kar sava yaplp yaplamayaca konusunda Ebu Bekir ile mer bnul-Hattab Radyallahu Anhuma arasnda geen tartma buna delalet etmektedir. mer bnul-Hattab bunlara kar savamann meru olduunu bata anlayamamt. Ancak daha sonra Ebu Bekir ona bunu aklad. Ebu Hureyre Radyallahu Anhu bunu yle aktarmaktadr: Ne zaman ki Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefat etti, Ebu Bekr Onun yerine geti ve Araplardan kfre dnen dnd. mer dedi ki: Ey
1 2
49 Hucurat/1 16 Nahl/43
512
EL-UMDE F DADL-UDDE
Eba Bekir! Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem nsanlar La lahe llallah deyinceye kadar onlarla savamakla emrolundum. Kim La lahe llallah derse maln ve cann korumu olur. Ancak slamn hakk mstesna. Hesab ise Allaha aittir dedii halde, insanlarla nasl savarsn? Ebu Bekir yle cevap verdi: Vallahi namaz ile zekatn arasn ayranla mutlaka savaacam. Zira zekat maln hakkdr. Allaha yemin olsun ki, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem dyor olduklar bir ola bile bana vermeyi reddederlerse, ben de bunun zerine onlarla savarm. Bunun zerine mer dedi ki; Vallahi grdm ki Allah, onlarla savama hususunda Ebu Bekiri rahatlatmt. Ben de doru olann bu olduunu anladm. 1 Mslmann altnda savaaca taifenin menhecini tanmas zerine vaciptir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Kim de krkrne ekilmi bir bayrak altnda savar, kavmiyet iin fkelenir veya kavmiyetilie arr veya ona yardm eder, bu esnada da ldrlrse bu lm cahiliye lmdr. 2 Allahu Teala yle buyurur: man edenler Allah yolunda savarlar, kafirler ise taut yolunda savarlar. O halde eytann dostlarna kar savan. phe yok ki eytann kurduu dzen zayftr. 3 Cihadn meruiyetini bilmek, yani yaplan savan hkmn bilmek yeterli deildir. Bununla birlikte altnda savalacak taifenin hkm ve dolaysyla da menhecinin bilinmesi ve ne uruna savatnn gz nnde bulundurulmas gerekir. B) Mcahidin Bilmesi Gereken Farz- Kifaye Olan lim: Cihad emiri, mahiyeti altnda bulunanlardan bir grubu, davetin ihtiyalar, gerekli eitim ve retim ihtiyacnn karlanmas, savatan nce ve sonra yaplacak iler ile ilgili gerekli eri bilginin elde edilmesi maksad ile ilim tahsili ile grevlendirebilir. lim tahsil etmek ile grevlendirilen bu grubun, bu i iin yetenekli kiilerden oluturulmas gerekir. lim renmek ile grevlendirilen bu kiilerin mali ihtiyalarn da cemaat karlar. 4 Mcahid taifeye, eri ilim ve fetva ile ilgili ihtiyalarn kendi cemaat yelerinden karlamalarn tavsiye ederim. lim ile megul olanlar, en nemli meseleleri ve bu meseleler etrafndaki konular renirler, retirler ve tm ilimler hakknda da, meselelerin en nemli noktalarn belirleyerek ksa ve z hale getirirler. bn-i Haldun yle der: limlerde teliflerin okluu renmekten alkoyar. lim talebesinin sadece bir ksm ile ilgili yazlanlar renmesi iin bile mr yetmez. Mesela, renen kii btn mrn ara ilmi olan
Buhari Mslim 3 4 Nisa/76 4 Bkz: atbi, el-Muvafakat, 2/366-367, Bakalarn ilerini grmekle grevlendirilen kiilerin ihtiyalarn Mslmanlarn karlamas gerekir blm.
2

Arapa dilbilgisini renmek iin harcasa yine mr bunun iin yeterli olmaz. 1 atbi yle der: Dokuzuncu Mukaddime: lmin bazs z, bazs tuz gibi olup iin znden deildir. Bazs da ne z, ne de tuz mesabesindedir. Bunlar ilmin trdr. 2 atbi, tevatr aratrmak amacyla deil de, bir hadisin birka yoldan rivayetini renmek iin uramann iin tuzu trnden olduunu syler. 3 bnul-Cevzi, bu misali, eri doru bir ama tamyorsa, hadisiler iin iblisin artmalarndan biri olarak sayar. 4 bn-i Abdilber bunun, okluk arzusu sizi oyalad 5 ayetinin kapsamna girdiini syler. 6 phesiz bir hadisin rivayet yollarn toplamann bir takm yararlar vardr. Tabiler ve ahitler ile hadisi takviye etmek, sika ravilerin ziyadelerini bilmek, gariplerini tefsir etmek, mbhem, mdrec ve musahhaf olanlar bilmek, hadisin syleni sebebini bilmek gibi bu mesele hakknda ihtisas sahibi olanlarn bildii eyleri bilmenin yararlar vardr. Belirtmek istediimiz, ilim renen kiilerin en nemlilerden balayarak renmesi, zellikle cihad aamasnda mcahidlerin ihtiya duyaca bilgileri tahsil etmesinin gerektiidir. Sonu olarak, cihad edenlerin farz- ayn ve farz- kifaye olarak iki trl ilme ihtiyalar bulunmaktadr. Farz- ayn olan ilmi herkesin renmesi gerekirken, farz- kifaye olan ilmi belli bir kesimin renmesi yeterlidir. Baz ilimler btn fertler tarafndan da bilinmesi gerekse de, zellikle ynetimin gerek eri hususta olsun ve gerekse dier hususlarda olsun daha fazla ilme sahip olmas gerekir. lerin slama gre yrtlmesi ve cihadn meru izgisinden saptrlmasnn nlenmesi iin yneticilerin, gerekli ilme sahip olmalar gerekir. nc blmde eri ilmin genel emirliin artlarndan olduunu belirtmitik. 7 Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u buyruu da buna delalet eder: Allah size ilmi verdikten sonra ekip almaz, ama aranzdaki alimleri almasyla cahil kiiler kalr, kendilerinden fetva sorulunca cahil grleriyle fetva verirler, hem saptrlar hem saptrrlar. 8
1 2
Mukaddime, 531-532 El-Muvafakat, 1/77 3 Age: 1/81 4 Telbisu blis, 159, el-Muniriyye basks, 1398 5 102 Tekasr/1 6 Camiu Beyanil-lm, 2/132 7 Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 37 8 Mttefekun Aleyhi. Abdullah ibn-i Amr ibn-u alAstan rivayet edilmitir.
514
EL-UMDE F DADL-UDDE
(EK-4)
CHADA HAZIRLIKTAN MAKSAT NEDR VE CHADIN VACP OLMASI N ADALET ART MIDIR?
MAN TERBYE BTRLMEDEN CHAD YOKTUR PHESNE CEVAP

Bu blmde aadaki konular ele alacaz: 1- Cihada Hazrlktan Maksat Nedir? 2- Adalet, Cihadn Vacip Olmasnn artlarndan Mdr?
1- CHADA HAZIRLIKTAN MAKSAT NEDR?

Bundan maksat, maddi ve imani hazrlktr ve bunlardan sadece birisiyle yetinmek caiz deildir. Maddi hazrlk, Enfal Suresindeki, Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn. Onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir, siz asla hakszla uratlmazsnz 1 ayeti ile iaret olunan ksmdr. Bu ayetin aklamas, baka ekilde tevile veya anlamaya yer brakmayacak ekilde hadiste yaplmtr. Mslim, Ukbe bin Amirden Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu ayeti okuduktan sonra defa phesiz kuvvet, atmaktr dediini rivayet eder. Bu nedenle bu ayeti imani hazrlk veya terbiye eitimi manasna hamletmek caiz deildir. Maddi hazrlk fert, silah ve mal hazrln kapsar. Ayet, silah ve mal aka, ferdi ise dolayl olarak belirtmitir. Fert hazrl yapma emri baka ayetlerde de gemektedir. Bu ayetlerden bazlar unlardr: Ey Peygamber, mminleri savaa tevik et. 2 Artk Allah yolunda sava. Sen kendinden bakas (sebebiyle) sorumlu tutulmazsn. Mminleri de tevik et. Umulur ki Allah kafirlerin gcn krar. 3 Ey iman edenler! Allahn yardmclar olun. 4 Kitabn ikinci blmnde bu konu detayl olarak aklanmtr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Cihada g yetirilemedii zaman onun iin kuvvet ve sava atlar hazrlamak gerekir. nk vacibin ancak kendisi ile yaplabildii ey de vaciptir. 5 Allahu Teala, bu hazrl yerine getirmeyi imann bir ls ve mnafklarla mminleri ayran bir alamet sayarak yle buyurur: Eer onlar (savaa) kmak isteselerdi elbette bunun iin bir hazrlk yaparlard. Fakat Allah onlarn davranlarn irkin grd ve onlar geri koydu; onlara Oturanlar ile (kadn ve ocuklarla) beraber oturun denildi. Eer iinizde (onlar da savaa) ksalard, size bozgunculuktan baka bir katklar olmazd ve mutlaka fitne karmak isteyerek aranzda koarlard. inizde onlara kulak verecekler de vardr. Allah zalimleri gayet iyi bilir. 6 Allahu Teala, mnafklarn hazrlk yapmamalarn, onlarn irkinlikleri ilemelerindeki arlklarndan dolay olduunu, bunun ise gerek
1 2
8 Enfal/60 8 Enfal/65 3 4 Nisa/84 4 61 Saff/14 5 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/259 6 9 Tevbe/46-47
516
EL-UMDE F DADL-UDDE
mminlere bir rahmeti olduunu belirtmitir. nk bu mnafklar, mminler ile beraber savaa ksalard yapacaklar ey fitne ve fesattan baka bir ey olmayacakt. zellikle mminlerden bazlarnn onlar iin iyi niyet beslediini belirterek Aranzda onlara kulak vereceklerde de vardr buyurmaktadr. Bu ise byk bir fesada yol aar. Bunlar maddi hazrlk konusu ile alakal olan meselelerdir. mani hazrla gelince; phesiz bu da zorunludur. Yukarda tekrar etmeye yer brakmayacak ekilde bununla ilgili delilleri belirttik. Bu hazrlk da, imann zahir ve batn, ilmi ve ameli ubeleri orannda ksmlara sahiptir. Bu hazrln da zafer veya hezimet konusunda direk etkileri vardr. Ancak imani hazrlkla ilgili olarak u meselelerin gznnde bulundurulmas gerekir. 1- Yukarda aktardmz Enfal Suresindeki ayet, terbiye ve imani hazrlk anlamnda alglanmamaldr. nk bu anlamda olmadn yine yukarda aktardmz hadis aka belirtmektedir. mani hazrlk konusunda ise yukarda belirttiimiz gibi baka delilleri vardr. in en kts, hazrl sadece imani hazrlktan ibaret olarak grmek ve onunla yetinmeyi tlemektir. nk bu, Allahn ayetlerini yalanlamak olur. 2- mani hazrlk, cihaddan, zellikle de farz- ayn olan cihaddan geri kalmak iin bir mazeret yaplmamaldr. Bu hazrlk ile ilgili dikkat edilmesi gereken en nemli eylerden biri de budur. Bunun iin Ek-2ye baklabilir.
2- ADALET, CHADIN VACP OLMASININ ARTLARINDAN MIDIR?

mani terbiye almadan cihad etmeyiz diyenlere u iki soruyu sormak gerekir: Birinci Soru: Bu terbiyeden maksat, Mslman ferdi eri adalet derecesine karmak mdr, yoksa daha da st bir seviyeye mi karmaktr? kinci Soru: Adalet, cihadn vacip olmasnn artlarndan mdr? Mslmann, adaletli oluncaya kadar cihad etmesi caiz olmaz m? Fask olan bir kii cihad ile ykml deil midir? nce adalet kavramn tanmlamak gerekirse: Denilmitir ki; adalet, kiinin dinindeki tutumunun dzgn olmasdr. Ayrca kendisinde pheli durumlarn olmad kiiye de adalet sfat verilmitir. Adalet iin iki eye itibar edilir: Birincisi, kiinin dinde salih olmas. Bu ise farzlar ve snnetlerini yerine getirmek, byk gnah ilemeyecek ve kk gnah zerinde srar etmeyecek ekilde haramlardan saknmakla olur. kincisi ise kiilii gzelletirici olan insaf ve vicdan sahibi olmak ve yine kiilii irkinletirici olan eylerden de uzak durmaktr. 1 Yukarda aktardmz gibi cihadn vacip olmasnn artlar ise unlard: slam, ergenlik, akl, erkeklik, vcut salaml, hrriyet, yeterli nafakaya sahip olmak, anne babann ve alacaklnn izni. 2 Bunlar, farz- kifaye olan cihadn artlardr. Farz- ayn olan cihadn artlar ise bu saylanlarn ilk beidir. Grld gibi bu artlar arasnda adalet art bulunmamaktadr. Cihadn vacip olmas iin adaletin art olmad sabit olduuna gre, Cihad iin klmadan nce Mslmann imani hazrlk ve terbiye ile adalet derecesine ykseltilmesi gerekir veya adalet derecesinin de zerine karlmaldr iddiasn ortaya atanlarn sylediklerinin aslsz olduu ortaya kmaktadr. Fakihlerden aktarlanlar da bu iddia sahiplerinin sylediklerinin tam tersidir. Fakihler, savata fask ve mnafk kiilerden de yardm alnabilineceini sylerler. evkani Rahimehullah yle der: El-Bahrda yle geer: Mnafktan yardm almak, icma ile caizdir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Abdullah bin Ubey ve yandalarndan yardm almtr. Kafirlere kar fasklardan da yardm almak icma ile caizdir. Baz alimlerin, imamn yannda, yardm ald kafir ve fasklara kar gerektiinde slamn ngrd hkmleri onlara uygulayabilecek ve galip iken malup duruma dmeyecek kadar Mslmanlardan oluan bir gcn bulunmas gerektiini ve ancak Mslmanlardan byle bir grubun imamn yannda bulunmas halinde
1 2
Menarus-Sebil erhud-Delil, 2/487-488, el-Mektebul-slami, 1404 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/362, 371-384
518
EL-UMDE F DADL-UDDE
kafir ve fasklardan yardm alnabileceini syledikleri nakledilir. Nitekim Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda savaa kan Abdullah bin Ubey ve yandalarnn durumu bu ekilde idi. syanclara kar da fasklarn yardmlarn almak bana gre yine caizdir. nk Ali bin Ebi Talip Radyallahu Anhu, Eastan yardm almtr. 1 El-Mecmuda ise yle der: Ahkamul-Kuranda Ebu Bekir el-Cassas yle der: Adaletli kiiler ile beraber cihad vacip olduu gibi fask kiiler ile de vaciptir. Cihadn farz olduunu belirten btn ayetler, cihadn fasklar veya salih kiilerle beraber yaplmas arasnda hibir ayrm yapmamtr. Nitekim fasklar cihada katlyorlarsa, bu konuda itaat ediyorlar demektir. 2 bn-i Hazm, phesiz Allah bu dini facir adamla da destekler ve phesiz Allah bu dini nasipleri olmayan kavimlerle de destekler hadislerini belirttikten sonra yle der: Bunlar, dmana kar onlardan yararlanmay ve isyanclara kar fask Mslmanlardan yardm almay mbah klmaktadr. Zaten kafirlere kar ve isyanclara kar cihad etmek, salih mminler zerine farz olduu gibi fasklar zerine de farzdr. Bu nedenle onlar bundan alkoymak helal olmaz. Aksine, bu ie onlarn da arlmalar gerekir. 3 Facir emir ile beraber cihad etme konusu bu kitabn nc blmnde detayl olarak ilenmiti. Facir imam ile beraber cihada kmak caiz ise, fert konumunda olan facir kiiler ile beraber cihada kmak evleviyatla caiz olur. bn-i Teymiye bu konuyu ayrntl olarak aklamtr. nc blmde ondan yaptmz bir alntda yle gemektedir: Onlarla arzu edilen ekilde savaacak bir emir olmas, Allahn rzas, sznn ycelmesi, dininin yerine gelmesi ve Rasulne itaat olur. Ama aralarnda liderlik iin savaan veya baz ilerde Mslmanlara hakszlk yapmak gibi ancak fcur ileyen ve niyeti bozuk olanlar olursa ve bu kiilerle birlikte Moollarla savamamann dine zarar, savamaktan daha byk ise, iki zarardan kk olan tercih edilerek bu kiilerin yannda dmana kar savalr. nk bu, slamn gzetilmesi gereken prensiplerindendir. Bu nedenle facir veya iyi olan bir emirin yannda savaa katlmak Ehl-i Snnet vel-Cemaatin ilkelerindendir. Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirdii gibi, phesiz Allahu Teala bu dini facir adamla ve nasipleri olmayan topluluklarla da destekler. nk ancak facir yneticilerle veya ou facir olan askerlerle beraber savamaktan baka alternatif olmazsa, ister istemez u iki durumdan biri meydana gelecektir: Ya onlarla beraber savaa klmayacak, ki bu din ve dnya zerinde zararlar onlardan daha byk
1 2
Neylul-Evtar, 8/44 El-Mecmu erhul-Muhezzeb, 19/279 3 El-Muhalla, 11/113-114

olan dmann lkeyi igal etmesine sebep olur, ya da facir ynetici ile beraber savaa gidilir ve iki ktden en kts nlenmi olur. Ayrca tm olmasa bile, slam ahkamndan uygulanabildii kadar bu ekilde yerine getirilmi olur. Bu durumda ve benzer btn durumlarda vacip olan budur. Nitekim Raid halifelerden sonra yaplan savalarn byk ounluu ancak bu ekilde meydana gelmitir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu sabittir: Kyamet gnne kadar atn alnna hayr balanmtr: Bu hayr sevap ve ganimettir. 1 Bu sahih hadis, Ebu Davudun Sneninde rivayet ettii, Sava, Allahn beni gnderdii andan mmetimden en son kiinin Deccala kar savaaca ana kadar devam edecektir. Facirin fcuru ve adaletlinin adaleti onu iptal edemez hadisinin anlamna delalet eder. Nitekim Allah Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu mehurdur: mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr. 2 Bunun gibi Ehl-i Snnet vel-Cemaatin, kendileriyle amel edilmesi konusunda dier gruplarla ittifak ettii ve cihad edilmesi gereken yerlerde iyi ve facir olan emirler ile beraber savaa klmasn belirten nasslar oktur. Ancal Hariciler ve Rafiziler bu gruplarn dndadr. Bunun yannda Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem; Hain ve facir yneticiler olacaktr, onlarn yalanlarn tasdik edip yardm edenlerin benimle ilgisi olmayaca gibi benim de onlarla ilgim olmaz ve onlar Havuzun bana gelemezler. Ama onlarn yalanlarn tasdik etmeyenler bendendir ve ben onlardanm, bunlar Havuzun bana geleceklerdir buyurmutur. Eer ki kii Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emrettii ve salih yada facir olan emirler ile kyamet gnne kadar ilemeye devam edilecek olan cihad ve yine zulmlerinde zalimlere destek olmay yasakladn bilirse zerine den udur: Salt slam orta yolun kendisidir. Yukarda durumlar sorulanlar gibi (Moollar), kendilerine kar cihad edilmesi gerekerlere kar, baka bir ekilde cihad etmenin mmkn olmad ve birlikte savat cemaatin ktlklerine katlmaktan saknabildii kadar saknmaktan baka yol bulunmad taktirde, her ynetici ve her trden cemaatla beraber cihad etmenin slam iin daha iyi olduunu anlar. Byle bir durumda Allahu Tealaya itaat olan eylerde, szkonusu emir ve cemaate itaat ederken, Allahu Tealaya isyan olan eylerde ise onlara itaat etmekten kanr. nk Allahu Tealaya isyan olan eylerde kullara itaat edilmez. Gemite ve gnmzde bu mmetin iyilerinin yolu budur. Her mkellefin zerine vacip olan da yine budur. Bu yol, bilgi yetersizliinden kay1 2
520
EL-UMDE F DADL-UDDE
naklanan ve sahte Allah korkusu tayan Hariciler ile iyi olmasalar dahi mutlak manada yneticilere itaati vacip gren Mrcie ve benzerlerinin yolu arasnda orta bir yoldur. Allahu Tealann bizi ve Mslman kardelerimizi sevdii sz ve amellere muvaffak etmesini dileriz. Allahu Teala en iyisini bilir. Salat ve selam peygamberimiz Muhammedin, alinin ve ashabnn zerine olsun. 1 Bu mesele, Ehl-i Snnet vel-Cemaat itikad arasnda ilke olarak saylmtr ve nemsenmitir. nc blmde erhul-AkidetitTahaviyyeden unu nakletmitik: Hac ve cihad kyamet saatine kadar Mslmanlardan olan iyi ve kt her ynetici ile beraber devam edecektir. Onlar hibir ey iptal edemez ve engelleyemez 2 Btn bunlardan anlalmaktadr ki ister ynetici olsun, ister fert olsun, bn-i Teymiyenin Rahimehullah syledii gibi, kafirlere kar koymann bundan baka bir yolu olmad taktirde, fask kiiler ile beraber cihad etmek icma ile caizdir. Bunun temeli ise, iman edenlerin cihad ile ykml olmalardr. Allahu Teala yle buyuruyor: Ey iman edenler! Sizi ac bir azaptan kurtaracak ticareti size gstereyim mi? Allaha ve Rasulne inanr, mallarnzla ve canlarnzla Allah yolunda cihad edersiniz. Eer bilirseniz, bu sizin iin daha hayrldr. te bu takdirde O, sizin gnahlarnz balar, sizi zemininden rmaklar akan cennetlere, adn cennetlerindeki gzel meskenlere koyar. te en byk kurtulu budur. Seveceiniz baka bir ey daha var: Allahtan yardm ve yakn bir fetih. Mminleri (bunlarla) mjdele. 3 Bu ve benzeri ayetler, mminlerin cihad ile ykml olduklarn belirtir. Bu mminler arasnda gnahkar olanlar da bulunmaktadr. nk ayette ..sizin gnahlarnz balar buyurulmaktadr. Bu ise gsteriyor ki mmin kiinin gnahlarnn olmas, onun zerindeki cihad sorumluluunu drmez. Kiinin gnahlar ok da olsa, tmden imandan ayrlm deildir. Kamil bir iman yoksa da, eri emir ve nehiylere muhatap olmasna sebep olan mutlak imana sahiptir. Bir insanda itaat ve masiyetin ayn anda bulunabilecei Ehl-i Snnet vel-Cemaatin akidesindendir. Bu ise imann sz ve amel olduu, itaatlar ile artp masiyetler ile eksildii kuralna dayanmaktadr. Bunu daha nce aklamtk. Buharinin mer bnul-Hattabdan Radyallahu Anhu yapt u rivayet bunun rneklerindendir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda Abdullah adnda bir adam vard ve eek lakab ile anlrd. Rasulullah gldrrd. Rasulullah ona iki ime cezasn birka kez uygulamt. Bir gn yine iki itii iin getirildi ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona ceza uygulad. Orada bulunalardan biri Allahn laneti zerine
1 2
Mecmuul-Fetva, 28/506-508 ve 28/212 erhul-Akidetit-Tahaviyye, 437 3 61 Saf/10-13

olsun, ne de ok bu halt iliyor dedi. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona yle cevap verdi: Lanetleme, Allaha yemin ederim ki o, Allah ve Rasuln sevmektedir. Bu sahabe, iki imek gibi bir masiyete sahip olmasna ramen Allah ve Rasuln sevmek gibi itaat trnden olan bir amele de sahipti. Bu sevgi ise imann en nemli ubelerindendir. Tevbe Suresindeki; De ki: Babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, eleriniz, akrabanz, elde ettiiniz mallar, durgun gitmesinden korktuunuz ticaret, hounuza giden evler sizce Allah'tan, Peygamberinden ve Allah yolunda cihad etmekten daha sevgili ise, Allahn buyruu gelene kadar bekleyin. Allah fask kimseleri doru yola eritirmez 1 ayetindeki zrleri geersiz kabul edilen sekiz ksm kiinin durumlarn da bu sevgi ile balantl olarak dnmek gerekir. Gnahlarnn balanmasna sebep olmas nedeni ile cihadn, masiyet sahipleri iin zel bir yarar vardr. Yukardaki aktardmz Saff Suresindeki ayet ile ilgili olarak bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Gnahlar ok olanlarn en byk ilac cihaddr. nk Allahu Teala mcahidin gnahlarn balar. Kitabnda Sizin gnahlarnz balar buyurur. Haramdan kurtulmak ve tevbe etmek isteyip de haram mal sahibine geri verme imkan olmayanlar o mal sahiplerinin adna Allah yolunda infak etsin. nk bu yol, cihad ederek kazanlacak sevabn yannda haramdan kurtulmann da en gzel yoludur. 2 Btn bunlar gsteriyor ki fask olmak, cihada mani bir hal deildir. Fask olan kii de aynen adalet sahibi olan salih kii gibi cihad ile ykmldr. Fask ve mnafk kiilerden yardm almann caiz olduuna ilikin evkaninin icma olduunu sylediini yukarda aktarmtk. Caiz olduuna gre, geriye sadece onlardan alnacak bu yardmn yarar ve zararlarn hesap etmek kalr. Bunlardan hangisi ar basarsa, hkm ona gre verilir. Bunlarn salih mminler ile beraber cihada kmalarnn yarar zararndan byk ise, cihad iin onlara izin verilir, ancak zarar yarardan daha byk olacak ise, buna izin verilmez. bn-i Kudame Rahimehullah yle der: Moral bozucu kiileri yanna almamaldr. nk bu kiiler mcahidleri savatan soutur, morallerini bozar ve cihaddan alkoymaya alr. Scaklk iddetlidir, souk oktur, meakkat byktr. Bu ordu yenilebilir gibi eyler syleyerek askerlerin moralini bozar. Yaygara karan kiileri de beraberine almamaldr. Bunlar da; Mslmanlarn seriyyesi helak oldu, destek gleri yoktur, kafirlere kar koyamazlar, kafirlerin kuvveti, destei ve sabr vardr, onlara kar kimse duramaz gibi olumsuz yaygaralar karrlar. Mslmanlarn aleyhine casusluk yapanlar, kafirlere Mslmanlarn yer ve durumlarn, haberlerini, ya1 2
9 Tevbe/24 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/421-422
522
EL-UMDE F DADL-UDDE
zmalarn, zayf noktalarn bildirenleri veya dman casuslar barndranlar, Mslmanlar arasnda dmanlk karanlar ve bozgunculuk yapanlar da yanna almamaldr. Allahu Teala yle buyurur: Eer onlar (savaa) kmak isteselerdi elbette bunun iin bir hazrlk yaparlard. Fakat Allah onlarn davranlarn irkin grd ve onlar geri koydu; onlara Oturanlar ile (kadn ve ocuklarla) beraber oturun denildi. Eer iinizde (onlar da savaa) ksalard, size bozgunculuktan baka bir katklar olmazd ve mutlaka fitne karmak isteyerek aranzda koarlard. 1 nk bunlar Mslmanlar iin zararldr ve bu nedenle de uzak tutulmalar gerekir. 2 Btn bunlar Allahu Tealann u emirlerine dayanmaktadr: Eer iinizde (onlar da savaa) ksalard, size bozgunculuktan baka bir katklar olmazd ve mutlaka fitne karmak isteyerek aranzda koarlard. 3 Eer Allah seni onlardan bir grubun yanna dndrr de, kmak iin senden izin isterlerse, de ki: Benim ile beraber asla kmayacaksnz ve dmana kar benim ile beraber asla savamayacaksnz. nk siz birinci defa (Tebk Seferinde) yerinizde kalmaya raz oldunuz. imdi de geri kalanlarla (kadn ve ocuklarla) beraber oturun. 4 Yani Mslmanlarn moralini bozan, fesat ve bozgunculuk karan yahut hyanet yapan kiiler orduya kabul edilmezler. Bu kiilerden elde edilebilecek kimi yararlar bulunsa da, bu gibi ilerin zarar daha byktr. Yarar zararndan daha byk olan fask kiinin orduya katlmasna komutann izin vermesi, onun fasklk ve masiyetine gz yummas veya onay vermesi anlamna gelmez. Bilakis reterek ve nasihat ederek iyilii emredip, ceza ve alkoyma yolu ile de mnkerden nehyeder. Bu ise cihad esnasnda iman eitiminin verilmesi demektir. Yoksa iman eitimini tamamlanncaya kadar cihad erteleyim, demek doru deildir. nk iman eitiminin sonu yoktur ve ancak lm ile son bulur. Allahu Teala yle buyurur: Sana yakin (lm) gelinceye kadar da Rabbine ibadet et. 5 Nitekim kii bu eitimden hibir nasibi olmadan da can verebilir. Allahu Teala yle buyurur: Sonra Kitap, kullarmz arasndan setiklerimize verdik. Onlardan kimi kendisine zulmeder, kimi ortadadr, kimi de Allahn izniyle hayrlarda ne gemek iin yarr. te byk fazilet budur. 6 Bunlar, Peygamberleri ve Kitapn varislerini izlemenin imani dereceleridir. imdiye kadar sylediklerimizi yle zetleyebiliriz:
1 2
9 Tevbe/46-47 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/372 3 9 Tevbe/47 4 9 Tevbe/83 5 15 Hicr/99 6 35 Fatr/32

1- mani hazrlk vacip olup zaferin temel sebeplerinden biridir. Gnahlarn yenilgi ve zillette etkisi olur ve mnkeri yasaklamadklar taktirde, bazlarnn ileyecekleri ktlk herkese zarar verir. 2- Bununla beraber imani eitim amacyla, zellikle farz- ayn olduu veya dman, Mslmanlarn bir memleketini igal ettii zaman cihad ertelenemez. Bugn Mslman lkelerin ou bu durumdadr. Dolaysyla cihad farz- ayn konumunda olup acilen yerine getirilmesi gerekir. Byle bir durumda cihad ertelemek, zarar ve fesada yol aar. Kafirlerin Mslmanlarn yurdunu igal etmesi, onlara kfr hkmlerini zorunlu klmas, Mslmanlar bozmaya almas ve deiik yollarla dinlerinden uzaklatrmasndan daha byk hangi fitne olabilir? Cihad iin gerekli terbiyevi eitimin tamamlanmasna kadar bunlara kar cihadn ertelenebileceini syleyenler, ykm etkenlerinin, inaa ve onarm etkenlerinden ok daha kuvvetli olduunun farknda deildirler. Allahu Teala yle buyurur: Ne Yahudiler ne Hristiyanlar, onlarn dinlerine uymadka senden asla honut olmazlar 1 Onlar eer gleri yeterse, dininizden dndrnceye kadar size kar savaa devam ederler. 2 Yine bu insanlar, kafirlerin iyi terbiye adna birey brakmadklarnn da farknda deillerdir. Allahu Teala yle buyurur: Eer Allah insanlarn bazsn bazs ile defetmeseydi, ilerinde Allahn ismi ok anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler oktan yklrd. And olsun ki, Allah'a yardm edenlere O da yardm eder. Dorusu Allah kuvvetlidir, gldr. 3 Allah yolunda cihad eden mcahidler ile Allahu Tealann kafirleri savmas olmasayd, Allaha ibadet edilen yerler kalmazd. Bu nedenle bnulKayyim Rahimehullah mcahidleri u szlerle nitelemektedir: Allah sevgisi ve dinine yardm etmek, szn yceltmek ve dmanlarn defetmek iin canlarn verdiler. Kendi evlerinde de geceleseler, kllaryla koruduklar kiilerin btn amellerine ortaktrlar. Cihad etmeleri ve fetih yapmalar sebebiyle Allaha ibadet eden herkesin ecri gibi ecirleri vardr. nk bu ibadetlerin yaplabilir durumda olmasnn sebebi onlardr. ari sevapta ve gnahta, sebep olanlar fail gibi kabul etmitir. Bu nedenle hidayete ve sapkla aranlar, bu arlar sebebiyle onlara uyan kiilerin ecri veya gnah kadar ecir veya gnah alrlar. 4 3- Mslmanlar ellerinden geldii kadar maddi hazrlklarn tamamlamlarsa ve zafer kazanma mitleri de varsa, bu durumda avaa balamak gerekir. mani hazrl tamamlamak maksad ile bu sava ertelenmez. Bu demektir ki cihad konusunda aciz kalnmas durumunda hem imani ve hem de maddi hazrlk yapmak vacip olur. mani hazrlk iin alp maddi hazrl1 2
2 Bakara/120 2 Bakara/217 3 22 Hacc/40 4 bnul-Kayyim, Tarikul-Hicreteyn, 255, Darul-Ktbil-lmiyye, 1402
524
EL-UMDE F DADL-UDDE
ihmal edenler veya erteleyenler, emredildikleri eyi ihmal ettikleri iin gnahkar olurlar. 4- Cihad esnasnda ve cihaddan nce imani hazrlk btn aamalarda vaciptir. Daha nce de belirttiimiz gibi zaferden nce de, sonra da emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker Mslmanlar zerine vaciptir. Terbiyenin en iyisi, cihad esnasnda olandr. nk cihad esnasnda insanlarn Allahu Tealaya yaknlk duygusu zirveye kar. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, cihad esnasnda, sahabeyi srekli tevik edici olarak ynlendiriyordu ve onlardan hibiri, terbiye tamamlanncaya kadar cihad erteleyelim, dememiti. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allahm, Halid bin Velidin yaptndan uzak olduumu sana bildiriyorum 1 buyurmas ve yine Abdullah bin Huzafe seriyyesindekiler iin, Atee girselerdi, oradan asla kmazlard. taatler ancak iyiliklerdedir 2 demesi bunun rneklerindendir. Ayrca same bin Zeyde Radyallahu Anhu La lahe llallah dedii halde mi ldrdn? 3 demesi, Ebu Zere Radyallahu Anhu Sen, kendisinde cahiliyyeden baz eylerin bulunduu birisin 4 demesi ve savalarn birinde phesiz Allah bu dini facir adamla da destekler 5 buyurmas da bunun rneklerindendir. fk 6 olay da savalardan birinin sonunda olmu ve bu iftiraya katlanlara Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iftira cezas uygulamtr. Bunlardan biri Bedir Savanda bulunan Mistah bin sase ve yine bir dieri de Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem airi olan Hassan bin Sabittir. 7 Dolaysyla kii kamil ve faziletli olabilir, cennetle mjdelenmi olabilir, ancak bununla beraber Mistah bin sase ve Hatb bin Ebi Beltaada olduu gibi byk gnah da ilemi olabilir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Hatb iin yle buyurmutur: O, Bedirde bulunmutu. Nereden biliyorsun; belki de Allah Azze ve Celle Bedir ehline bakt ve onlara; Ne yaparsanz yapn sizi affettim dedi. 8 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: phesiz mmin, cennet ile mjdelenecek derecede salih bile olsa, gnaha dmekten masum olmaz. nk Hatb, cennet ile mjdelenenler arasnda olmakla beraber bu hatay da ilemitir. 9 Bunun rnekleri oktur. mani terbiye cihad esnasnda da verilir ve bunun elde edilmesi iin cihad ertelenmez. Yukarda belirttiimiz
1 2
Buhari Buhari 3 Mttefekun Aleyhi 4 Buhari 5 Buhari 6 Aieye Radyallahu Anha yaplan iftira 7 Bkz: Fethul-Bari, 8/478-479 8 Buhari, Hadis no: 6939 9 Fethul-Bari, 12/310

gibi bu terbiye ancak kulun lm ile sona erer. Kalpleri deitiren ve istedii gibi ynlendiren Allahu Tealadr. 5- Adalet, cihadn vacip olmasnn artlarndan deildir. Yarar zararndan fazla olduu taktirde, fask kiinin asker olarak cihada katlmas caizdir. Ancak bozgunculuu ve fesad olanlarn, cihada katlmalar engellenir. 6- Aralarnda gnahkar kiilerin bulunmas, Mslman taife iin ayp niteliinde deildir. Ayp olan, onlarn ktlklerine gz yummak ve ses karmamaktr. Emrederek ve yasaklayarak, onlara kar Allahu Tealann emrettii gibi davranmamaktr. nsan hata ve gnah iemekten masum deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem salnda iki, zina, iftira, hrszlk ve bai (isyanc) cezalarn uygulamtr. Ve yine bu risalenin balarnda da aktardmz gibi mnafklar, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber savalara kyorlard. Sahabeden hi kimse, saflarda mnafklar veya gnahkarlarn varln ne srerek cihad edilemeyeceini sylememitir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Gelecek her gnnz geeni aratacaktr ve daha erli olacaktr. 1 Bundan da anlalmaktadr ki, gnah ve dolaysyla da gnahkarlar gn getike artacaktr. Dolaysyla Allahn cihad emrini yerine getiren bir taifenin ierisinde baz masiyet sahiplerinin olmas, o taife ile cihad emrinin yerine getirilmesine mani olmaz. 7- inde baz gnahkarlarn bulunduu, salihlerden oluan mcahid bir taife varsa ve cihad ancak facir bir emir yahut facirlii ok olan askerler ile yerine getirilebiliyorsa, bu durumda bu taife ile beraber cihad etmek vacip olur. bn-i Teymiyenin Rahimehullah dedii gibi, iki zarardan byk olann, yani kafirlerin igalinin nlenmesi iin bu arttr. Bu ise kulun elinden geldii kadar ve gcnn yettii kadar Allahtan korkmas kapsamndadr. Allahu Teala yle buyurur: O halde gcnz yettiince Allahtan korkun. 2 nk kafirlerin, Mslmanlarn memleketini igal etmesinden daha byk bir ktlk yoktur. Byle bir durumda Allahu Tealann koruduu kiiler dnda insanlar toptan dinden dnmeye mecbur edilirler. Allahu Teala yle buyurur: Onlar eer gleri yeterse, sizi dininizden dndrnceye kadar size kar savaa devam ederler. Sizden kim, dininden dner ve kafir olarak lrse, onlarn yaptklar iler dnyada da ahirette de boa gider. Onlar cehennemliktirler ve orada devaml kalrlar. 3 Mslman, facir bir emir veya facirlikleri ok olan askerler ile beraber cihada kmas halinde onlarla iyilik ve takvada yardmlar, isyanda ve hakszlkta yardmlamaz. Bununla beraber kii itaat olan ilerde emire itaat eder, ama yasak ilerde itaat etmez. Elinden geldii kadar birlikte olduu emir veya askerlere nasihat eder ve onlarn slah iin gayret gsterir.
1 2
Buhari 64 Teabn/16 3 2 Bakara/217
526
EL-UMDE F DADL-UDDE
bn-i Teymiye Rahimehullah baka bir yerde yle der: lim ve cihad gibi vacipleri yerine getirmek ancak bidat ehli ile beraber olabiliyorsa ve bu kiilerin bidat, vacibi terketmekten daha az zararl ise, bu durumda vacibi onlarla birlikte yerine getirmek, bidatten dolay o vacibi terketmekten daha evladr. nk bu durumda byk zarar kk zararla nlenmi olur. 1 atbi Rahimehullah yle der: Zalim yneticiler ile beraber cihad da byledir. Alimler bunun caiz olduunu sylerler. Malik yle der: Bu yaplmazsa Mslmanlara zarar olur. Cihad zaruridir, cihad iin ynetici de zaruridir. Yneticinin adaletli olmas cihadn vacip olmasnn artlarndan deil, kamil yani mkemmel olmasnn artlarndandr. Mkemmelliin artlarndan birisi sebebi ile cihad geersiz olmaz. 2 Fask imamla beraber kafirlere kar cihad etmeyi uygun grmeyen kiilere bn-i Hazm Rahimehullah ok sert tepki gstererek yle der: Fasklnn hesabn sadece kendisi verecek olan Mslman bir adamn fasklndan dolay kafirlere kar cihad yasaklayan ve Mslmanlarn namus ve deerlerini dmana teslim etmeyi emreden kiinin gnahndan kfr dnda daha byk bir gnah yoktur. 3 Bu aktarlanlardan da anlald gibi, ilim tahsil edilinceye kadar veya imani terbiye tamamlanncaya kadar cihad edilemeyeceini sylemek ve herkesi buna mecbur etmek, slam dininin ortadan kaldrlmasna sebep olur. El-Baninin phesine cevap verirken sylediimiz gibi, ilim ve terbiye haktr ve aadaki hususlara dikkat edilmesi artyla biz de ona davet ediyoruz: lim ve terbiye, cihadn vacip olmasnn artlarndan deildir. Yani ilim reninceye ve imani terbiye tamamlanncaya kadar kimse iin cihad yasaklanamaz. Ancak cihadn meruiyeti ve Mslmann, beraberinde cihad edecei taifeyi tanmas gibi mcahid iin farz- ayn olan ilimler bunun dndadr. Bugn Mslmanlarn iinde bulunduu zillet hayatndan kurtuluun yolu cihaddr. Sevbandan Radyallahu Anhu merfu olarak rivayet edilen Size ullanmak zere, yabanc kavimlerin, tpk sofraya aran yiyiciler gibi, birbirlerini aracaklar zaman yakndr hadisi ve yine bn-i merden Radyallahu Anhuma merfu olarak rivayet edilen yne 4 ile alveri yaptnz, kzlerin peine taklp iftilikle yetindiiniz ve cihad terkettiiniz zaman Allah size bir zillet verir ve yeniden dininize dnmedike sizden onu gider1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/212 El-Muvafakat, 2/15 3 El-Muhalla, 7/300 4 yne: Faizle yaplan alverilerden bir eittir. zellii: Bir kiinin, vakti tayin edilmi bir bedel ile (veresiye) bir eyi birisine satmas, daha sonra ayn mal, satt kiiden pein olarak daha dk bir cret ile satn almasdr. Bu ekilde, pein bedel ile veresiye bedeli ayrarak faizli bir kar elde edilmi olmaktadr.

mez hadisinde bu belirtilmektedir. Bu cihad Mslmanlarn tmne vaciptir ve zellikle de mrted yneticilere kar bunun yerine getirilmesi gereklidir. Bu nedenle ilim ve imani terbiyeyi, ilim ve dine dayal bir mcahid taifenin olumas iin cihad hazrlnn bir ksm olarak deerlendiriyoruz. Ancak yukarda, el-Baninin phesine cevap verirken de belirttiimiz gibi, cihad olmakszn ilim ve terbiyeyi, tek bana kurtulu yolu olarak grmyoruz.
528
EL-UMDE F DADL-UDDE
BENC BLM
KAMPTA BULUNAN FERTLERN GREVLER
Bu ksmda ilenecek konular 1 : A- Fertlerin Allahu Tealaya Kar Grevleri B- Fertlerin Emire Kar Grevleri C- Fertlerin Birbirlerine Kar Grevleri
Tenbih: Bu ksmda ele alnacak olan grevlerden bazlar eran vacip ve bazlar da mendup hkmndedir. Grevlerin hkmleri konular ierisinde ilenmektedir.
A- FERTLERN ALLAHU TEALAYA KARI GREVLER

Bu grevler unlardr: 1- hlas 2- Takva 3- Sabretmek ve Sabr Tavsiye Etmek 4- Gvenilirlik 5- hsan 6- Doruluk 7- Tevekkl 8- Dua phesiz bir Mslman ve asker olarak fertlerin Allahu Tealaya kar grevleri bunlardan ibaret deildir. Bunlar, cihad alannda iaret etmek istediimiz baz konulardr ve imani hazrln kapsamna girmektedir. 1- hlas: hlas, sadece Allahu Tealann muttali olduu kalp amellerindendir. Kiinin dman karsnda direnmesi ve sebat etmesinde dorudan etkilidir. Allahu Teala yle buyurur: Onlarn kalplerindeki sadakat bildi de, zerlerine huzur ve sknet indirdi ve kendilerine yakn bir zafer bahetti. 1 Kitabn birinci blmnde bunun zerinde durmutuk. 2- Takva: bn-i Receb el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Takvann asl, kiinin kendisi ile korktuu ey arasna bir koruyucu koymasdr. Kulun, Rabbi iin olan takvas ise, kendisi ile Allahu Tealann gazab ve cezas arasna engel koymasdr. Bu engel ise Allahu Tealaya itaat etmesi ve isyandan kanmasdr.. Ki Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kul, saknmas gerekli olanlardan saknmak iin, saknmas gerekli olmayanlar da terkedinceye kadar takva sahiplerinden olmaz. Dier bir hadiste ise yle geer: Kim pheli eylerden saknrsa dinini ve rzn korumu olur. 2 Takva, kiinin kulluk grevlerini yerine getirerek ve bunlara devam ederek elde edecei bir derecedir. Allahu Teala yle buyurur: Ey insanlar! Sizi ve sizden ncekileri yaratan Rabbinize kulluk ediniz ki, O'na kar gelmekten korunmu olabilesiniz. 3 Ey iman edenler! Sizden ncekilere oru
1 2
48 Fetih/18 Camiul-Ulum vel-Hikem, 137-138 3 2 Bakara/21
530
EL-UMDE F DADL-UDDE
farz klnd gibi, size de farz klnd. Umulur ki (gnahlardan) korunursunuz. 1 Hem sizin iin ksasta hayat vardr. Ey akl sahipleri! Umulur ki korunursunuz. 2 Bu ve buna benzer dier ayetler, takva derecesine, ibadetler ve hkmleri yerine getirmek ve bunlar srdrmek ile ulalacan belirtmektedir. Takva, kullarn birbirinden stnlnn tek lsdr. Allahu Teala yle buyurur: Muhakkak ki Allah yannda en deerli olannz, Ondan en ok korkannzdr. 3 Kulun derecesi, kulluk grevlerini yerine getirmesi ve srdrmesi oranndadr. Takva ile ilgili olarak unun da belirtilmesi gerekir ki, takva belirli bir mekan veya belirli bir hal ile bal deildir. Kimi insanlar memleketlerinde takva snrlar ierisinde kalrlar ancak mekan deitirdiklerinde bu snrlar aarlar. Dolaysyla byle bir halde kiinin takvas Allahu Teala iin deil, ilerinde yaad insanlar iindir. Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Nerede olursan ol, Allahtan kork. 4 Allahu Teala yle buyurur: Sen ne halde olsan, Kurandan ne okusan ve sizler ne yapsanz, o i ile megul olurken, muhakkak biz zerinizde ahid bulunuruz. Ne yerde, ne gkte zerre arlnca hibir ey Rabbinden gizli kalamaz. Bundan daha byk veya daha kk hibir ey yoktur ki, aka bir kitapta yazl olmasn. 5 bn-i Receb el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Gizlilikte Allahu Tealadan korkmak, imann kemalinin alametidir. Ayrca Allahu Tealann, mminlerin kalplerinde, bu imann sahibinin sevgisini yaratmasnda bu korkunun ok nemi vardr. Hadiste yle geer: Kii neyi gizlerse, mutlaka Allahu Teala ona gizledii elbiseyi giydirir. Kiinin gizledii iyilik ise iyilik elbisesi, ktlk ise ktlk elbisi giydirilir. Bu hadis merfu olarak rivayet edilmitir. bn-i Mesudun sz olarak da rivayet edilir. 6 Kiinin alageldii ortamdan baka bir ortam ve edinecei iyi arkadalklar sebebi ile kamplar, kt alkanlklardan kurtulmak iin gzel frsatlar oluturur. Yer deiiklii, mcahede iin nemli bir etkendir. Nitekim hadiste belirtildii gibi, yz kii ldren adama memleketinden ayrlmas ve salih insanlarn yaad baka bir memlekete gitmesi tlenmitir. Bu kamplar, insann Allahu Teala ile olan balarn bulandran eylerden arnmas iin iyi bir ortam ve frsat hazrlamaktadr. bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Amaca ulamak, engelleri ortadan kaldrmaya ve alkanlklar brakmaya
1 2
2 Bakara/183 2 Bakara/179 3 49 Hucurat/13 4 Tirmizi rivayet etmi ve hasen olduunu sylemitir. 5 10 Yunus/61 6 bnul-Kayyim, el-Fevaid, 153-154

baldr. Alkanlklar, yan gelip yatmak, rahata dknlk, dier insanlarn alageldii durumlar ve formalitelerdir. Bunlar, kii ile Allaha ve Rasulne ulama yollar arasnda en byk perdelerdir. Engellere gelince; akta ve gizlide Allahu Tealaya muhalefet etmektir. Bunlar kalbi Allahu Tealaya ynelmekten alkoyar ve yolunu keser. Bu engeller ise tanedir. Bunlarn ilki; irk, ikincisi; bidat ve ncs ise byk gnahlardr. irk engeli, Tevhidi gerekletirmek ile; bidat engeli, snnete sarlmak ile; byk gnah engeli ise tevbe ile ortadan kalkar. Kul, bu engelleri ancak yolculua hazrlk yapmaya balad, Allahu Tealaya ve ahiret yurduna ge balad zaman grebilir. Bu hazrla ve ge balad zaman bu engelleri grr ve yrynn ve samimiyetinin derecesine gre bunlarn kendisi iin nasl engel olduunu anlar. Oturduu srece, bu engellerin kendisine kurduklar tuzaklarn ve kopardklar balarn farkna varamaz. Kalbi megul eden eyler ise, dnya zevkleri, ehvetleri, liderlik arzusu, halkn kendisini vmesi ve ona ballklar gibi kalbi Allah ve Rasulnden alkoyan btn eylerdir. Bu eyden kurtulmas ve onlar terketmesi, ancak Allahu Tealaya kuvvetli bir ekilde balanmak ile mmkndr. Kiinin, Allahu Tealaya tam ball olmadan bu eyden kurtulmas imkanszdr. nk nefis alt ve sevdii eyi ancak ondan daha ok sevdii ve tercih ettii bir ey iin terkeder. 1 Takvann dnya ve ahirette meyveleri vardr. Mcahidin, hem kendisinin ve hem de Allahn dmanlar olan topluluklar ile cihadnda bu meyvelere herkesten daha ok ihtiyac bulunmaktadr. Bunlardan bazlar unlardr: zel Beraberlik: Allahu Teala, takva sahibi mcahidi yardm, destek, koruma, kollama ve zafer ile rzklandrr. Allahu Teala, bu nimetler ile ancak kendisine itaat edenleri rzklandrr. Bu, ilim ve her eyi kuatmas ile Allahu Tealann btn varlklar ile beraber olmasnn dnda, zel bir beraberliktir. Allahu Teala yle buyuruyor: Gklerde olanlar da, yerde olanlar da Allah'n bildiini bilmez misin? kiinin gizli bulunduu yerde drdncs mutlaka O'dur. Be kiinin gizli bulunduu yerde altnclar mutlaka O'dur. Az veya ok, ne olursa olsunlar nerede bulunurlarsa bulunsunlar, mutlaka onlarla beraberdir. Sonra, kyamet gn, ilediklerini onlara haber verir. Dorusu Allah her eyi bilendir. 2 Bu, genel beraberlik ile ilgilidir. zel beraberlik ile ilgili olarak ise yle buyurur: Allahtan korkunuz ve Allahn muttakiler ile beraber olduunu biliniz. 3 phesiz Allah muttaki olanlar ve
1 2
bnul-Kayyim, el-Fevaid,153-154 58 Mucadele/7 3 2 Bakara/194
532
EL-UMDE F DADL-UDDE
muhsin olanlar ile beraberdir. 1 Bu, yardm etme ve zafer ile rzklandrma beraberliidir. Mcahidin bu iki nimete olan ihtiyac ise ok fazladr. Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: phesiz Allahu Teala yle buyurdu: Kim benim sevdiim bir kula dmanlk ederse ona sava aacam. Kulum kendisine farz kldm eyler ile bana yaklat kadar baka hibir eyle yaklamaz. Kulum bana nafileler ile yaklamaya devam eder ve ben de onu severim. Onu sevdim mi gren gz, iiten kula, tutan eli, yryen aya olurum. Benden isterse veririm, bana snrsa onu korurum. 2 Allahu Tealann, kendi dostlarn savunmas ve farz ve nafileler olarak kulluk grevlerini yerine getirenleri korumasnn ekli budur. Sknt ve Zorluklardan Kurtarlmas: Bu da takvann meyvelerindendir. Allahu Teala yle buyurur: Kim Allahtan korkarsa ona bir k yolu verir. 3 Cihad yolunda, sabr yolunda sknt ve zorluklardan daha ok ne vardr! Bu nedenle kii, Allah korkusunu elden brakmazsa, Allahu Teala da zor zamanlarda kendisini brakmaz. Allahu Teala yle buyurmaktadr: O halde siz beni ann ki ben de sizi anaym. 4 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahtan kork ki Onu yannda bulasn. Bolluk zamannda Allah unutma, darlk zamannda o da seni unutmaz. Yani ileride kar karya gelecein dnya ve ahiret ile ilgili btn durumlarda Allahu Tealay yannda bulursun. Salih olman sebebi ile, senden sonra, senin ocuklarn da korur. Allahu Teala yle buyurur: O ikisinin babas salih birisi idi. 5 Kalblerin Yaknlamas: Bu da takvann meyvelerindendir. Allahu Teala yle buyurur: Allahn size olan nimetini hatrlayn: Hani siz birbirinize dman kiiler idiniz de O, gnllerinizi birletirmiti ve Onun nimeti sayesinde karde kimseler olmutunuz. 6 Allahu Teala, kendisine itaat edenlere kar kullarn kalblerinde bir sevgi meydana getirir. Takvann, akta ve gizlide mcahidlerin bir zellii olmas durumunda, Allahu Teala, bu mcahid taifesinin fertleri arasnda karlkl sevgi yaratr. Bu sevgi ise, mminlerin saf olarak dayanmasnn, ayakta kalmalarnn ve mmin cemaatin kuvvet kazanmasnn en byk sebeplerindendir. Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilmektedir: Allahu Teala, bir kulunu sevdii zaman Cebraile Aleyhisselam Falan kulu seviyorum, sen de
1 2
16 Nahl/188 Buhari 3 65 Talak/2 4 2 Bakara/152 5 18 Kehf/82 6 3 Al-i mran/103

onu sev diye seslenir. Bunun zerine Cebrail Aleyhisselam o kulu sever ve gktekilere Allah falan kiiyi seviyor, siz de onu sevin diye seslenir. Gktekiler de onu sever. Sonra yerdekilerin de o kulu kabul etmeleri salanr. 1 Mslimden baka bir rivayet olarak yle aktarlr: Allah bir kula buz ederse, Cebraili arr ve Falan kula buz ediyorum, sen de ona buz et der. O da o kula buz eder. Sonra gktekilere Allah, falan kiiye buz ediyor, siz de ona buz ediniz diye seslenir. Sonra yeryznde de ondan nefret edilmesi salanr. Bunun dorulamasn Kuran- Kerimin u buyruunda grmekteyiz: phesiz iman eden ve salih ameller ileyenlere, onlar iin ok merhametli olan Allah, (gnllerde) bir sevgi yaratacaktr 2 Bunun aksi olarak kiinin iledii her byk gnah, cemaatin gcn kran bir balyozdur. Ebu Hureyrenin Radyallahu Anhu yukardaki hadisinde grdmz gibi, gnah sebebi ile Allahu Teala o gnahn sahibine kar kullarn kalbinde bir nefret meydana getirir. Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine zikredilen (verilen tlerin veya Kitapn) nemli bir blmn unuttular. Bu sebeple kyamete kadar aralarna dmanlk ve kin saldk. 3 Hayatnda, cihadnda ve ahiretinde kulun takvaya olan ihtiyac ile ilgili olarak bu kadarla yetiniyoruz. 3- Sabretmek ve Sabr Tavsiye Etmek: Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Sabredin, (dman karsnda) sebat gsterin; (cihad iin) hazrlkl ve uyank bulunun ve Allahtan korkun ki baarya eriebilesiniz. 4 Sabredin, yani Allahu Tealaya itaat etme konusunda sabrl olun. Askeri eitim ve cihad, Allahu Tealann kuvvet hazrlanmas konusundaki emrine itaat niteliindedir. Mslmann, Allahu Tealann bu emrine olan itaati konusunda ve bu itaati sebebi ile bana gelen skntlara kar sabrl olmas, maln sarfetmesi, aile fertlerinden ayrla ve yaralanmalara sabretmesi gerekir. (Dman karsnda) sebat gsterin, yani Allahn dmanlar karsnda onlardan daha dayankl ve sabrl olun. Sabr konusunda ve askeri eitim alannda onlarla yarn. Bu yar, nitelik ve nicelik olarak mmkn olduu kadar dmandan daha kaliteli eitim almakla da olur. Allahu Teala yle buyurur: Eer siz ac ekiyorsanz onlar da sizin ektiiniz gibi ac ekmektedirler. stelik siz Allahtan, onlarn mit etmedikleri eyleri umuyorsunuz. Allah ilim ve hikmet sahibidir. 5
1 2
Mttefekun Aleyhi 19 Meryem/96 3 5 Maide/14 4 3 Al-i mran/200 5 4 Nisa/104
534
EL-UMDE F DADL-UDDE
Savan dehetlerine, kardelerinin ldrlmesine ve dmann her taraftan toplanmasna kar sabretmek de, sabrda yar kapsamna girmektedir. Allahu Teala yle buyurur: Yoksa siz kendinizden evvel geenlerin mesel olmu halleri banza gelmeden cennete girivereceinizi mi zannettiniz. Onlara yle yoksulluk ve sknt gelip att, yle sarsldlar ki, Peygamber ve beraberindeki iman edenler, Allahn yardm ne zaman gelecek diyordu. Dikkat edin! Allahn yardm muhakkak yakndr. 1 bn-i Kesir Rahimehullah, ayette geen el-Besa kelimesini fakirlik, ed-darra kelimesini hastalk, zlzil kelimesini ise korkmak olarak tefsir etmektedir. Sahabe Radyallahu Anhum, dmandan ok korkmu, iddetli bir sarsnt geirmi ve byk bir snavdan gemilerdi. Habbab bin Eretten Radyallahu Anhu rivayet edilen hadiste yle geer: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, bizim iin Allahtan yardm iste, bizim iin Ona dua et dedik. Bunun zerine yle buyurdu: Sizden nce yleleri vard ki; kii yakalanyor, onun iin hazrlanan ukura konuyor, sonra getirilen bir testere ile bann ortasndan ikiye blnyordu. Bazs vard, demir taraklarla taranyor, vcudunda sadece et ve kemik kalyordu. Bu yaplanlar onlar dininden eviremiyordu. Allah'a kasem olsun Allah bu dini tamamlayacaktr. yle ki, bir yolcu devesine bindi mi San'a'dan kalkp Hadramevt'e kadar gidecek, Allah'tan baka hibir eyden korkmayacak, koyunu iin de sadece kurttan korkacak. Ancak siz acele ediyorsunuz. 2 Allahu Teala yle buyurur: nsanlar imtihandan geirilmeden, sadece iman ettik demeleriyle braklverileceklerini mi sandlar? Andolsun ki, biz onlardan ncekileri de imtihandan geirmiizdir. Elbette Allah, dorular ortaya karacak, yalanclar da mutlaka ortaya koyacaktr. 3 Hendek gn sahabe Radyallahu Anhum bunun byk bir ksmn yaamt. Allahu Teala bunu yle belirtir: O vakit kafirler hem stnzden, hem alt tarafnzdan (yani doudan ve batdan) size gelmilerdi. Ve o vakit gzler kaym, yrekler grtlaklara dayanmt. Siz Allaha trl trl zanlarda bulunuyordunuz. te burada mminler imtihan olunmu ve iddetli bir surette sarslmlard. O vakit mnafklarla kalplerinde hastalk bulunanlar, Allah ve Rasul bizi aldatmaktan baka bir vad yapmam diyorlard. 4 Hirakl Ebu Sfyana, Muhammed ile savatnz m? diye sorduunda, Evet diye cevap verdi. Aranzda sava nasl sonuland? dediinde ise Sra ile oldu, bazen biz, bazen o kazand dedi. Bunun zerine Hirakl yle dedi: Peygamberler bu ekilde snanrlar, sonra zafer onlarn olur dedi.
1 2
2 Bakara/214 Buhari 3 29 Ankebut/2-3 4 33 Ahzab/10-12

Allahu Tealann Yoksa siz kendinizden evvel geenlerin mesel olmu halleri.. sz, darlk ve sknt ile denenmenin ve sarslmann ilahi bir yasa olduunu gstermektedir. Bizden ncekiler iin geerli olduu gibi bizim iin de geerlidir. Bu haller zaferin habercilerindendir ve dolaysyla da bunlarn gelmesi kanlmaz olur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Bil ki zafer sabr, kurtulu ise skntdan sonra olur. Her zorluk ile beraber bir kolaylk vardr. Her Mslmann Allahu Tealann bu snnetine gre kendisini hazrlamas gerekir. Moral bozanlar, muhalifler ve olumsuz yaygara karanlara kar da sabretmek gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Allah yolunda cihad ederler ve hibir knaycnn knamasndan korkmazlar. 1 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: mmetimden bir grup Allahn emrini yerine getirmeye devam edecektir. Onlar yalnz brakanlar veya kendilerine muhalefet edenler, Allahn emri gelinceye kadar onlara bir zarar veremezler ve onlar insanlara kar muzaffer olacaklardr. 2 phe yok ki hakk yerine getiren kiileri knayan, onlarn morallerini bozan, aleyhlerinde propaganda yapan ve ayakba olanlar olacaktr. Ancak bu muhalifler ve ibozanlar Allahu Tealann izni ile onlara zarar veremeyeceklerdir. Yolun uzunluuna da sabretmek gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Habbaba Radyallahu Anhu Fakat sizler acele ediyorsunuz buyurmutur. Acelecilik insann yapsnda vardr. Allahu Teala yle buyurur, Zaten insan ok acelecidir. 3 Acele etmek, yaptndan ok, bozmaya sebep olur. Bir eyin zaman gelmeden onun iin acele etmek, ondan mahrum olmaya yolaar. Bu, fkhi bir kuraldr. Nitekim olgunlamam bir meyve koparld zaman, ne ondan yararlanlr ve ne de bakasnn yararlanmas iin olgunlamaya braklr. Acele etmek, kulu zerinde bulunduu haktan saptrmas iin eytana kap aar. Halbuki kul, acele etmesi ile yoldan sapm ve yolunu yitirmi olduu halde, yolu ksalttn sanr. Allahu Teala yle buyurur: Az kalsn sana vahyettiimizden bakasn bize iftira edesin diye seni bile fitneye dreceklerdi. Ve o takdirde seni dost edineceklerdi. Eer biz sana sebat vermemi olsaydk, sen onlara mutlaka az bir ey meylettin gibiydi. Ve o takdirde biz sana mutlaka hayatn da, lmn de iki kat acsn tattrrdk. Sonra bize kar kendine hibir yardmc bulamazdn. 4 Haktan, acele etmek eklinde vazgemek ve sapmak, ou zaman ktle bahane olan bir adettir. Bu aceleciliin hikmet, siyaset ve davetin
1 2
5 Maide/54 Mttefekun Aleyhi 3 17 sra/11 4 17 sra/73-75
536
EL-UMDE F DADL-UDDE
maslahat gerei olduunu sylemek, bu bahanelere verilebilecek misallerdendir. Halbuki btn bunlar, eytann kendi dostlarna kar kulland ssleme yollarndan ibarettir. Allahu Teala yle buyurur: eytan onlara vadediyor, onlar kuruntulara dryor, ancak aldatmak iin vaadde bulunuyor. 1 Rahman olan Allah anmay grmezlikten gelene, yanndan ayrlmayacak bir eytan arkada veririz. phesiz onlar bunlar yoldan alkorlar; bunlar da doru yola eritiklerini sanrlar. 2 Hakka uymann ve sabretmenin, yolu ne kadar uzun, yokular ne kadar ok ve ne kadar ssz olursa olsun, zafere giden en ksa yol olduunu Mslmann bilmesi gerekir. Yolu ksa da olsa ve o yoldan gidenler zaferin yakn olduunu da dnseler, haktan sapmak, ancak yenilgiye ve baarszla gtrr. nk hakkn zdd kuruntulardan baka bir ey deildir. Allahu Teala yle buyuruyor: te benim dosdoru yolum budur, bu yola uyunuz. Sakn sizi Allah'n yolundan ayr drecek yollara girmeyiniz. 3 nsanlarn hakkn davetinden yz evirmelerine kar da sabretmek gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Sen ne kadar istesen de, insanlarn ou iman edecek deildir. 4 Yemin olsun ki, biz size hakk getirdik. Lakin ounuz haktan holanmayanlardnz. 5 Taraftarlarn azl endiesi, eytann insan aldatmaya alt bir duygudur. Yaplan veya sylenen ey hak olsayd, insanlarn ou ona uyard diyerek hakkn sahibini saptrmaya alr. Allahu Teala, Nuh Aleyhisselam iin yle buyurur: Onunla beraber ancak ok az kii iman etti. 6 Allahu Teala, Firavunun, Musa Aleyhisselam ve tabileri iin sylediklerini de yle belirtir: Bunlar, gerekten az bir taifedir. Fakat onlar bizi kzdryorlar. 7 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kyamet gn kimi peygamberler yalnz balarna gelirler. 8 Allahu Teala, kafirlerin gerekelerini de yle bildirir: Bir de, Bizim mallarmz ve ocuklarmz daha oktur, bize azap edilecek de deildir dediler. 9 Oradan geenler az olsa bile hakkn yolundan rkmemek gerekir. Haktan sapanlar ok olmakla beraber, batln yoluna aldanmamak gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Nihayet peygamberler mitlerini kestikleri ve yalanlandklarn anladklar vakit onlara yardmmz gelmi ve bylece dilediimiz kimseler kurtulmutu. Ama mcrimler1 2
4 Nisa/120 43 Zuhruf/36-37 3 6 Enam/153 4 13 Yusuf/103 5 43 Zuhruf/78 6 11 Hud/40 7 26 uara/54-55 8 Mttefekun Aleyhi 9 34 Sebe/35

den bizim azabmz nlenemez. Andolsun peygamberlerin kssalarnda akl sahipleri iin bir ibret vardr. Bu uydurulacak bir sz olamazd. Lakin kendinden nce inen ilahi kitaplarn bir tasdiki ve her eyin beyan, iman edecek bir kavim iin bir hidayet, bir rahmettir. 1 Hak mensuplarnn zayfl, fakirlii ve aresizliklerine kar da sabretmek gerekir. Bunlar peygamberlerin tabileridir ve zerine zaferin indii hakkn erleridir. Bunlarn yrekleri daha duyarl ve Allahu Tealaya yaknlklar daha fazladr. Bunlar dnyadan ve sslerinden daha uzaktrlar. Fedakarlk yapmaya ve canlarn vermeye daha yakndrlar. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Zayflarnzdan bakasyla m yardm gryorsunuz ve rzklanyorsunuz (sanyorsunuz)? 2 Allahu Teala, Nuhun Aleyhisselam kavminin gerekesi ile ilgili olarak onlardan unu aktarr: Onlar yle cevap verdiler: Sana dk seviyeli kimseler tabi olup dururken, biz sana iman eder miyiz hi? 3 Yine Allahu Teala, Mekkeli kafirlerin sylediklerini de yle belirtir: unu da sylediler: Bu Kuran, iki ehrin birinden bir byk adama indirilmeli deil miydi?" dediler. Rabbinin rahmetini onlar m taksim edip paylatryorlar? 4 bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma yle rivayet edilir: Bana Ebu Sfyan bnu Harb anlatt ve dedi ki: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile aramzda Hudeybiye Anlamasnn olduu bir srada am'a gitmitim. Ben orada iken, Hirakl'a, Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir mektup geldi. Mektubu Dhyetu'l-Kelbi getirmiti. Onu Busra emirine teslim etti. O da, Rum Kral Herakl'a ulatrd. Herakl: "Peygamber olduunu zanneden u adamn kavminden buralarda birileri var m?" diye sordu. Ona "Evet var!" dediler ve ben bir grup Kureyli ile birlikte arldm. Yanna girdik. Bizi nne oturttu... Herakl Ebu Sfyana yle sordu: Halkn zayflar m, eraf m ona uydular? Ebu Sfyan, Zayflar uydu dedi. Bunun zerine Herakl yle cevap verdi: Peygamberlere onlar uyarlar. 5 Allahu Teala yle buyurur: Sabah akam Rablerinin rzasn dileyerek O'na yalvaranlarla beraber sen de sabret. Dnya hayatnn gzelliklerini isteyerek gzlerini o kimselerden ayrma. Bizi anmasn kendisine unutturduumuz ve iinde ar giderek hevasna uyan kimseye uyma. 6 Ey Mslman kardeim! Bilmelisin ki, sana sunulan davetler hakknda, o davetin tabilerinin, servetlerinin veya makamlarnn okluuna gre karar verilmez. Sadece metod ve yolunun Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem
1 2
12 Yusuf/110-111 Buhari 3 26 uara/111 4 43 Zuhruf/31 5 Mttefekun Aleyhi 6 18 Kehf/28
538
EL-UMDE F DADL-UDDE
getirdiklerine uygunluuna baklarak karar verilir. Abdullah bin Mesud Radyallahu Anhu yle der: Cemaat, tek bana da olsan, hakka uygun olandr. Metodun doruluunun anlalmasndan sonra baklmas gereken sfat, davetin tabilerinin hakka ballk derecelerinin ne seviyede olduudur. lk dnemlerinde, mensuplarnn zayf ve az olmas sebebi ile, hak davete balang merhalesinde tabi olanlarn dereceleri, sonradan katlanlarn derecelerine gre daha stndr. Bu ise nc olmann ve ii en bata gslenmenin faziletidir. Allahu Teala buna yle iaret eder: ..inizden Mekke'nin fethinden nce harcayan ve savaan kimseler, daha sonra harcayp savaan kimselerle bir deildirler. ncekiler daha stn derecededirler. Allah, hepsine cenneti vadetmitir. Allah, ilediklerinizden haberdardr. 1 nk etin bir iin banda, ancak yksek himmet sahipleri ona katlanr ve buna cesaret edebilir. Bunlar ise ne kadar azdr! yoluna girdikten ve bydkten sonra, etin zorluklara gs geremeyen veya cesaret edemeyenler de ona katlrlar. Ancak mertebe olarak nc olanlardan daha aada olurlar. Allah, hepsine de cenneti vaadetmitir. Hak davetlere balamak konusunda sadece zorluu ve meakkati deil, ayn zamanda hak dman olan insan ve eytanlarn verecei zararlar da szkonusudur. Allahu Teala yle buyurur: Firavun ve erkannn kendilerine fenalk yapmasndan korktuklarndan, milletinin bir ksm genleri dnda, kimse Musa'ya iman etmemiti. nk Firavun o yerde hakimdi. O, gerekten ar gidenlerdendi. 2 te bu, Allahu Tealann, sahabeyi Radyallahu Anhum iman bakmndan derecelere ayrd korku halindeki imandr. Allahu Teala Hudeybiye gnn, iman eden sahabe arasnda ayrc bir izgi olarak kabul etmitir. Hudeybiyeden nce iman edenlerin derecesi, Hudeybiyeden sonra iman edenlerin derecesinden yksek olmutur. nk Hudeybiye gn, ncesindeki korku ile sonrasndaki emniyet arasnda bir dnm noktasdr. Zira anlamadan sonra insanlar kendilerini emniyet iinde hissetmiler ve iki yl iinde slama girenlerin says ondokuz ylda girenlerin saysndan kat kat fazla olmutur. Hudeybiye gn Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda bindrtyz sahabe bulunurken, iki yl sonra Mekkenin fethi gnnde Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda on bin sahabe bulunmaktayd. Bu ise, korkulu dnemde imann ne demek olduunu gstermektedir. Bu nedenle Mslmann nc olmaya ve ba ekmeye almas gereklidir. Yolun zorluu, yolda bulunanlarn azl ve dmann zarar vermesi gibi konular onu nc olmaktan alkoymamaldr. nk ne pahasna olursa olsun, hak elbette galip gelir. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Allah: Elbette ben ve elilerim galip geleceiz, diye yazmtr. phesiz Allah
1 2
57 Hadid/10 10 Yunus/83

gldr, galiptir. 1 te yaranlar ancak onda yarsnlar. 2 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Zafer, sabrla beraberdir. Cihad alannda sabr gsterilmesi gereken yerlerden biri de emire kar sabrl olmaktr. Sevinte ve tasada, zorlukta ve ferahlkta veya kendi nefsine ayrcalkta bulunsa bile emire kar sabretmek gerekir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Kim emirinden houna gitmeyen bir ey grrse sabretsin, kim itaatin dna bir kar kar ve lrse cahiliyye lm ile lr. Kiinin, ayn yol zerinde bulunan kardelerine kar da sabrl olmas gerekir. Cihad alan, deiik terbiye dzeylerinde bulunan Mslmanlar bir araya getirir. Onlardan kimisi kendine zulmeder, kimisi ise adaletli olur. Kimisi de Allahn izni ile hayrlarda nc olur. Bu nedenle dinin dmanlarna kar cihad etmek olan en byk hedef iin birbirleriyle iyi geinmeleri ve karlkl sabr gstermeleri gerekir. Kendine zulmeden kiilere hem kendileri hem kardeleri hakknda Allahtan korkmalarn tavsiye ettiimiz gibi, genel olarak tm kardelerimize de bunu tavsiye ederiz. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: nsanlara karp onlarn eziyetlerine sabreden mmin, onlara karmayan ve eziyetlerine sabretmeyen mminden daha hayrldr. 3 Bu sabr, muttakilerin sfatlarndandr. Allahu Teala yle buyurur: O takva sahipleri ki, bollukta ve darlkta sadaka verirler. fkelerini yenerler. nsanlarn kusurlarn balarlar. Allah da iyilik edenleri sever. 4 Mslman kii, toplulua karmas ile, kardelerinin kusurlarna kar sabretmekten dolay kazanaca ecrin yannda bir de kendi nefsinin kusurlarn bilmesi ve tanmas faydasn elde eder. Kendi kusurlarn tesbit ettii zaman ise, hastalklarn tedavi etme yoluna gider. Bu ekilde birok hastalk vardr ki, kii ancak bakalarna kart zaman bunlar farkedebilir. Buna zelikle dikkat ekmek istedim. nk birok Mslman, dmann eziyetlerine sabrettii halde Mslman kardelerinin eziyetlerine kar sabr gstermemektedir. air bunu yle dile getirir: Akrabalarn zulmetmesi, Keskin klcn yarasndan daha ok ac verir. Burada, kardelerin kusurlarna kar sabretmenin vacip olduunu, baka eyler ile Allahu Tealaya ibadet ettiimiz gibi bu sabr ile de Ona
58 Mucadele/21 83 Mutaffifin/26 3 Buhari, bn-i merden rivayet etmitir. El-Edebul-Mufred, 388. Ayrca bu hadisi, bn-i Mace de hasen bir sened ile rivayet etmitir. 4 3 Al-i mran/134
2
540
EL-UMDE F DADL-UDDE
ibadet ettiimizi ve bunun karlnda Allahu Tealadan ecir ve sevap beklememiz gerektiini belirtmek istedim. una da dikkat ekmek gerekir ki; Kusurlar olan kiiler ile birlikte cihad etmek caiz deildir, bunlarla cihad etmenin bir yarar olmaz, bylelerine zafer nasip olmaz veya kardelerin terbiyesini ykseltmek iin cihad ertelemek gerekir gibi bir takm hccetler sebebi ile, baz kardelerin kt davranlar gerekesiyle dier Mslmanlarn cihad meydann terketmeleri caiz deildir. nk btn bunlar geersiz mazeretlerdir. mani hazrlk ile ilgili ksmda buna iaret etmitim ve adaletin, cihadn vacip olmasnn artlarnda olmadn ve faskln kiiyi cihad grevinden muaf klmadn belirtmitim. Alimler, eri olarak korunmas gerekli olan be ey ierisinde (din, rz, can, mal ve akl), dini korumann kiinin kendi cann korumasndan ncelikli olduu konusunda ittifak etmilerdir. Bu nedenle dini korumak iin yaplan cihad, kiinin lmne yol asa bile yerine getirilmesi vaciptir. Mslman kii, Allahu Tealann dinini korumak iin yaralanma veya lme katlanyorsa, cihadn srmesi uruna kardelerinin kusurlarna ve eziyetlerine nasl katlanmasn?! Kald ki belirttiimiz gibi, kardelerinin eziyetlerine katlanmas sebebi ile ecir almaktadr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim sabretmeye alrsa, Allah ona sabr verir. Allah kimseye sabrdan daha geni ve daha hayrl bir ba vermemitir. 1 Bu demektir ki sabretmek, mcahede ile kazanlan bir huydur. Kii sabretmeye gayret ettii srece sabr onun huyu ve ayrlmaz karakteri haline gelir. Drdnc blmde buna deinmitik. Mslman kardelere muameleden sz ederken, kardelerden, sabrdan daha stn bir derecede olmalarn istiyoruz. Sabrdan daha stn derece ise, kendilerine hakszlk yapan kardelerini balamalar ve ktlk yapana da iyilikle muamele etmeleridir. Allahu Teala yle buyurur: Sen balama yolunu tut! yilii emret! Ve cahillerden yz evir. 2 bn-i Hacer Rahimehullah, bu ayetin tefsirinde yle der: Taberi, Cafer el-Sadkn yle dediini rivayet eder: Kuranda gzel ahlak bundan daha iyi bir ekilde bir araya getiren baka bir ayet yoktur. Taberi mrsel olarak ve bn-i Merdeveyh mevsul olarak yle rivayet eder: Sen balama yolunu tut! yilii emret! Ve cahillerden yz evir ayeti indii zaman Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Cebraile Aleyhisselam, ayetin tefsiri hakknda sordu. Cebrail Aleyhisselam, Bilmiyorum, onun hakknda soraym dedi. Sonra Cebrail Aleyhisselam dnd ve Rabbin sana ilikiyi kestiin kii ile
1 2
Mttefekun Aleyhi 7 Araf/199

iliki kurman, sana vermeyene vermeni ve zulmedeni balaman emrediyor dedi. 1 4- Gvenilirlik: Kiinin sorumlu olduu iler, bildii srlar ve gzettii mallar konusunda emanet sahibi olmas gerekir. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Allah, emanetleri ehline vermenizi emreder. 2 En byk emanetlerden biri, ister askeri olsun, ister kardelerin olsun, kiiye emanet edilen srlardr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allaha ve Rasulne hyanet etmeyin, bilerek emanetlerinize hyanet etmeyin. 3 bn-i Kesir Rahimehullah, bu ayetin tefsirinde Ebu Lubabe bin Munzirin, Nebinin Sallallahu Aleyhi ve Sellem plann Beni Kureyzaya haber vermesi zerine bu ayetin indiini belirtir ve yine Hatb bin Ebi Beltann Nebinin Sallallahu Aleyhi ve Sellem sefer plann Mekke mriklerine haber vermesini aktarr. leri ehline vermek de emanetler kapsamna girer. nk Allahu Teala yle buyurmaktadr: Allah, emanetleri ehline vermenizi emreder. 4 Velayetler de emanettir. Ebu Zerden Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Dedim ki: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, beni emir tayin etmeyecek misiniz? Bunun zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Sen zayf bir adamsn. Bu iler emanettir. Kyamet gn pimanlk ve rezil olmaktr. Ama hakl olarak alan ve zerine deni yapanlar hari. 5 Baka bir hadiste ise yle geer: Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedii rivayet olunmutur: Emanet yitirilirse, kyameti bekle dedi. Emanet nasl yitirilir? denilince, ehli olmayana verilirse, emanet yitirilir buyurdu. 6 Kamu mallarn tahsil ederken, harcarken veya yneticilere verirken en iyi bir ekilde bunlar yerine getirmek de emanet kapsamna girer. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Sizden kime bir grev verirsek ve bunun zerine bir ineyi veya daha byk bir eyi bizden gizlerse, hrszlk yapm olur ve kyamet gn hesabn verir. 7 Baka bir hadiste ise yle geer: Bazlar haksz yere Allahn mallarna dalyorlar, kyamet gn onlar iin ate vardr. 8
1 2
Fethul-Bari, 8/306 4 Nisa/58 3 8 Enfal/27 4 4 Nisa/58 5 Mslim 6 Buhari 7 Mslim 8 Buhari
542
EL-UMDE F DADL-UDDE
Sahabeden olan Huzeyfe bin Yeman 1 Radyallahu Anhu, emanetin gzetilmediinden yaknarak yle demitir: yle gnler grdm ki hanginizle alveri yaptm umurumda deildi. Ancak bugn, sizlerden sadece u u kiilerle alveri yaparm. 2 Bayatu sz, alveri anlamndaki kelimeden gelmektedir ve emanetin insanlarn arasndan kalktna iaret etmektedir. Huzeyfe bin Yeman Radyallahu Anhu hicri 36. ylda vefat ettiinde durumlar ktye gidiyordu. Zira bir hadiste Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Gelecek her gnnz geeni aratacaktr ve daha erli olacaktr. 3 Huzeyfe bin Yemann Radyallahu Anhu zamannda durum byle ise, acaba imdi olsalard ne derlerdi? Huzeyfenin Radyallahu Anhu hadisini burada belirtmemizin amac, Ancak bugn, sizlerden sadece u u kiilerle alveri yaparm szn aktarmaktr. nk bu sz, kendisi ile ibirlii yaplacak ve emanetler konusunda kendisine gvenilecek olan kiileri iyice aratrdktan sonra karar vermek gerektiine iaret etmektedir. 5- hsan: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: phesiz Allah Subhanehu ve Teala, ihsan her eye yazmtr. 4 Burada ihsandan maksat,
kiinin, kendisine emanet edilen ii Allahu Tealay raz edecek ekilde tam olarak yerine getirmesidir. Bu iin eitim, nbet, idari iler, hkm verme, ynledirme gibi emirin verebilecei her trden i olmas arasnda fark yoktur. Emiri dinlemek ve itaat etmek ksmnda greceimiz gibi bu iin houmuza gitmesi veya gitmemesi arasnda da fark yoktur.
Kiinin kendi haklarn, insanlarn yerine getirmesini talep etmesi gibi bakalarnn haklarn da en iyi ekilde yerine getirmesi imann ubelerindendir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Hibiriniz kendisi iin sevdiini kardei iin de sevmedike iman etmi olmaz. 5 Abdullah bin Amrdan merfu olarak yle rivayet edilir: Kim ateten uzaklatrlp cennete girmek istiyorsa, Allaha ve ahiret gnne iman etmi olarak lmeli ve kendisine verilmesini sevdii eylerin bakalarna da verilmesini istemelidir. 6 6- Doruluk: Doruluk; sylenen szn vicdana ve sylenenlere uygun olmasdr. Bunlardan birinin eksik olmas halinde, doruluk gereklemi olmaz. Sz ya yalan olur veya yalan ile doruluk arasnda tereddtl olur. Mesela, mnafk
1 2
: 36 hicri Mttefekun Aleyhi 3 Buhari 4 Mslim 5 Mttefekun Aleyhi 6 Mslim

kii Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem Allahn Rasuldr, der. Bu sznde doru olduunu sylemek mmkn olduu gibi, syledii bu szn, kalbindekine aykr olduu iin yalan olduunu sylemek de mmkndr. 1 Doruluk ve yalan, szler iin kullanld gibi, itikad iin de kullanlr. Mesela, falan kii imannda dorudur, demek gibi. Amel iin de kullanlr ve falan kii savata dorudur denir. Doruluk, kiinin kendisi ile Rabbi ve kendisi ile bakalar arasnda da olabilir. Allahu Tealaya kar doruluk, kulluk grevlerini, Allahu Tealann istedii ekilde yerine getirmek ile olur. Allahu Teala yle buyurur: Mminlerin iinde Allaha verdikleri szde duran nice erler vardr. 2 Aralarnda: Allah bize bol nimetinden verecek olursa, and olsun ki sadaka vereceiz ve iyilerden olacaz diye, O'na and verenler vardr. Allah onlara bol nimetinden verince, cimrilik ettiler, yz evirdiler. Zaten dnektirler. Allah'a verdikleri szden caydklar ve yalanc olduklar iin O'nunla karlaacaklar gne kadar Allah kalplerine nifak soktu. 3 nsanlara kar doruluk ise, hem dnyasnda ve hem de ahiretinde kula yarar salar. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Doruluk iyilie gtrr, iyilik de cennete gtrr. Adam doru sylemeye devam eder ve sddik olarak yazlr. Yalan sylemek fcura gtrr, fcur ise atee gtrr. Kii yalan sylemeye devam eder ve Allah yannda yalanc olarak yazlr. 4 Burada doruluk konusu zerinde uzunca durma imkanmz yoktur. Sadece slami almalar ile ve slam daveti ile uraan Mslmanlarn doru olmas gerektiini ksaca vurgulamak istedim. nk gnmzde slami almalar doru insanlara muhtatr. Bu sahay tanyanlar, bu sahann davetilerini birebir bilenler bunu bilir. Szde davetilerin dilinden, tautlar ve sistemlerini destekleme konusunda Mslmanlara aktarlanlarn byk ounluu kastl birer yalandan baka bir ey deildir. Bunlar kelimeleri yerlerinden tahrif ederler ve hakk batlla kartrrlar. Bunlardan kimilerine eytanca grevlerini yerine getirmesi iin projektrler tutulmakta, kameralar boy boy resimlerini ekmekte, yaldzl nvanlar ve lakaplar verilmekte ve kendisine sayfalar tahsis edilmektedir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlar yle tantr: Onlar cehennem kaplarnda aranlardr. Onlarn arsn kabul edenler cehenneme atlrlar. Bu sz zerine sahabe Radyallahu Anhum, Onlar bize tantr msnz ey Allahn Rasul? dedi.
1 2
Fethul-Bari, 10/507 33 Ahzab/23 3 9 Tevbe/75-77 4 Mttefekun Aleyhi
544
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle cevap verdi: Onlar bizim soyumuzdandr ve dilimizi konuurlar. 1 Davetilerin ounun amelleri, szlerini yalanlamaktadr. Bu dnemde bir davetinin doru olup olmad anlalmak istenirse, ona tautlar ve onlara kar cihad hakknda sorulmaldr. Eer verecei cevap doru olursa bu durumda, amellerine ve davranlarna bak. Szleri ve amelleri birbirini tutuyor mu? Bugn bu konu, Ahmed bin Hanbel zamannda Kurann mahluk olup olmad meselesi gibi hak ile batl birbirinden ayran bir nitelik konumundadr. yle iler vardr ki halka slam olarak sunulmaktadr. Halbuki gerekte byle deildir. Aksine bunlardan bazs Mslmanlarn mallarn soymay, kimisi partizanl veya kiisel amalara hizmeti hedeflemektedir. yle merkezleri de vardr ki Mescid-i Drar gibi slami bir maske altnda srf tautlara casusluk yapmak, onlarn propagandasn yapmak ve kfrlerini yaymak iin kurulmutur. Allahu Teala yle buyurur: Zarar vermek, inkar etmek, mminlerin arasn ayrmak, Allah ve Rasulne kar savaanlara daha nceden gzclk yapmak zere bir mescid kurup: "Biz sadece iyilik yapmak istedik" diye yemin edenlerin yalanc olduklarna phesiz ki Allah ahittir. O mescide hi girme! ... 2 Yine slami olarak isimlendirilen bir takm iler vardr ki uluslararas bir kimlie brndrlmtr. Bunlarn hedefleri bu kimlik altnda ahtapot misali, casusluk iin kollarnn her yere uzanmasn salanmak ve doan her slami hareketi kuatma altna almaktr. Bu aktardklarmz bu konunun anlalmas iin yeterlidir ve dolayl olarak sylenenler, aka sylenenlerin yerini dolduracak niteliktedir. Allahu Teala yle buyurur: Eer dileseydik, Biz onlar sana gsterirdik; sen de onlar yzlerinden tanrdn. And olsun ki sen, onlar konumalarndan da tanrsn; Allah ilediklerinizi bilir. 3 Sylemek istediimiz, bugn slami olarak yaplan birok ilerin dorulua ihtiyac olduu ve maalesef ounun asl hedefinin Allahn dinine yardm etmek olmadn belirtmektir. Bu nedenle bereketten nasipsizdir. Kudsi bir hadiste Allahu Teala yle buyurur: Ortaklardan ve irkten en mstani olanym. Kim bir amel yapar, buna benden bakasn da ortak klarsa, onu ortayla babaa brakrm. 4 Dolaysyla da Allahu Tealann phesiz Allah kendisine yardm edene yardm eder 5 vaadi gereklemez. nk biz Mslmanlarn durumu, bakalarnn dmedii zillet ve meskenet derecesine varmtr. Allahu Tealann dinine yardm iin olduu sanlan ilerin birou, gerekte byle deildir. Allahu
1 2
Mttefekun Aleyhi, Huzeyfeden Radyallahu Anhu rivayet edilmitir. 9 Tevbe/107-108 3 47 Muhammed/30 4 Mslim 5 22 Hacc/40

Teala yle buyurur: phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah, onlarda bulunan deitirmez. 1 Doruluk, bu dinin ana stunlarndandr. Hatta bu dinin daveti ancak bu temel zerinde balamtr. bn-i Abbas Radyallahu Anhuma yle der: En yakn akrabalarn uyar 2 ayeti inince Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Safa Tepesine kt ve Kurey boylarna yle seslendi: Ey Fihroullar, ey Adiyoullar! Bunlarn tamam toplandlar. Gelemeyenler ne olup bittiini renmek iin birini gnderirdi. Kureyliler ve Ebu Leheb geldiler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara yle dedi: Ne dersiniz, bu vadinin iinde size saldrmak zere olan bir svari birliinin olduunu sylesem bana inanr mydnz? Onlar, Evet, senin ancak doruluunu grdk dediler. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: O halde ackl bir azap gelmeden nce ben size gnderilen bir uyarcym dedi. 3 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Ne dersiniz szleriyle kendisinin olacak olan bir eyi haber verecek olursa, doru sylediini itiraf etmelerini istemitir. 4 phe yok ki bu din ancak cihad ile ayakta durur. Taifetul-Mansura ile ilgili bir hadiste yle gemektedir: mmetimden bir grup kyamet gnne kadar hak zere savamaya devam edecektir. 5 Grup yani cemaat, ancak davet ile oluur. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Ey Peygamber, mminleri savaa tevik et. 6 Davet ise davetinin doruluk ve gvenilirliine baldr. Yukardaki hadiste aktarld gibi Kureyliler Nebiye Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Evet, senin ancak doruluunu grdk demilerdir. O dnemde mriklerde, yalan sylemek irkin karlanrd. Herakl ile Ebu Sfyan (o dnemde Ebu Sfyan hala mrk idi) arasnda geen konumada bunu grmekteyiz. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem durumunu soran Herakla, Ebu Sfyan yalan sylemek istemi, ama Kureyten beraberinde bulunanlardan utanarak yalan sylediini anlatmalarndan ekinmitir. Halktan bir adamn yalan sylemesi kt ve irkin iken, davetinin yalan sylemesi nasl kt ve irkin olmasn?! 7- Tevekkl: Lgat manas olarak Tevekkl vekalet szcnden alnmtr. Falan kii iini falana brakt, yani ona gvendi ve iini ona havale etti manasna
1 2
13 Rad/11 26 uara/214 3 Buhari 4 Fethul-Bari, 8/503 5 Mslim 6 8 Enfal/65
546
EL-UMDE F DADL-UDDE
gelmektedir. 1 Terim olarak ise tevekkl, dnya ve ahiret ilerinde yarar salamak ve zarardan korunmak iin samimi olarak kalbin Allahu Tealaya balanmasdr. 2 Bu gven, tevekkl eden kiinin, tevekkl ettii zatn ilim, kudret ve rahmetinin tam olduuna iman etmesi ile gerekleir. Kalp, sadece Allahu Tealann bu niteliklere sahip olduuna iman edince, yalnz ona tevekkl eder. Ancak Allahu Teala hakknda bu akide zayf olursa Ona Subhanehu ve Teala tevekkl de zayf olur. Tevekkl, Allahu Tealann ilim, rahmet, kudret ve hikmet gibi isim ve sfatlarn iyice kavramann rndr. Allahu Tealann ilminin kemaline, olmu ve olacak byk kk ne varsa hepsini tamamen kuattna kesin olarak iman eden kii ona gvenir, ona dayanr. nk Allah Subhanehu ve Teala, kulun bilmedii dnya va ahiret yararlarn bilir. Bu nedenle uayb Aleyhisselam Rabbimizin bilgisi her eyi kuatmtr, Allaha tevekkl ettik 3 buyurmutur. Bu ayette tevekkln, Allahu Tealann ilminin genilii ve kemaline yakn manada iman etmenin bir meyvesi olduu belirtilmitir. Kudret de byledir. Kii, Allahu Tealann her eye kadir olduuna ve ne yerde ne de gklerde onu hibir eyin aciz brakamadna iman ederse, yarar salamada ve zarardan korunmada btn ihtiyalarnda Allahu Tealaya gvenir. Allah Subhanehu ve Teala, Hud Aleyhisselam iin yle buyurur: Ben hem benim, hem sizin Rabbiniz olan Allaha dayanmm. Yerde debelenen hibir canl yoktur ki, alnndan O tutmu olmasn. phesiz ki benim Rabbim, doru bir yol zerindedir. 4 Allahu Tealaya tevekkl etmesinin sebeplerinden birinin yerde ve gklerde bulunan her canlnn iplerinin Onun elinde olmas, Onun otorite ve egemenlii altnda bulunmas olduunu belirtmitir. Hud Aleyhisselam, Allahu Tealann kudret ve egemenliinin altnda olduklar srece, kar kan kafir kavminden korkmadn aklamtr. Rahmet sfat da byledir. Onun rahmetini bilmek, kiiyi tevekkl etmeye sevkeder. Yakub Aleyhisselam iin Allahu Teala yle buyurur: Koruyucu olarak Allah en iyi olandr, o merhametlilerin en merhametlisidir. 5 Hikmet sfat da byledir. Hakknda verdii kararlarda kiiye aksi gibi grnse de, Allahu Tealann hikmetinin sonsuz olduunu kii anlarsa ona tevekkl eder. Kader ve kazaya raz olmak, tevekkln meyvesidir. Tevekkln akladktan ve bunun Allahu Tealann bilgisine dayandn belirttikten
1 2
Muhtasaru Minhacil-Kasdin bn-i Receb, Camiul-Ulum vel-Hikem, 380 3 7 Araf/89 4 11 Hud/56 5 12 Yusuf/64

sonra Hud Aleyhisselam yle demitir; phesiz ki benim Rabbim, doru bir yol zerindedir. Yani adaletli bir hakemdir ve verdii hkm mutlak adalettir. Bu hkm ister kafirlerin Huda Aleyhisselam eziyet etmesi ile ilgili olsun, ister kendisinin onlar yenmesi ve Allahu Tealann onlardan intikam almasyla ilgili olsun, Allahn hkm adaletlidir. Bu Yakubun Aleyhisselam u szlerine benzemektedir: Ey oullarm! Bir kapdan girmeyin, ayr ayr kaplardan girin. Ne yapsam da Allah(dan gelen) hibir eyi sizlerden uzaklatramam. Hkm ancak Allahndr. Ben ancak Ona tevekkl ettim. Tevekkl edenlerde yalnz Ona gvenmelidirler dedi. 1 Kul, verilen hkmn hikmetini kavramasa bile, Allahn verdii hkm mutlak bilgiye dayanan adalettir. Allahu Teala, mmin kulu iin hayrdan baka hkm vermez. Ta ki birileri Allahu Tealaya tevekkl ettim, ama bana hayrl hkm vermedi demesin. nk byle diyen bir insan, Allahu Tealann hikmet sfatna iman etmemektedir. Bu, Allahu Tealann baz sfatlarn kabul edip bazlarn tanmamaktadr. Btn bunlar kalbin amellerindendir. Tevekkl, Allahu Tealann isim ve sfatlarn iyice kavramnn meyvesidir. Ayn ekilde imann da artdr. Buna Mminler iseniz, yalnz Allaha tevekkl edin 2 ayeti delalet etmektedir. Bu ayetin anlam ile ilgili olarak bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Allaha tevekkl etmek, Ona yaplmas gereken imann bir art olarak kabul edilmitir. Bu ise tevekkln bulunmad zaman imann da bulunmayacan gsterir. Musa: "Ey milletim! Allah'a iman ediyorsanz ve teslim olmusanz O'na gvenin" dedi 3 ayetinde de slamn olmasnn gstergesi olarak tevekkl belirtilmitir. Tevekkln zayf olmas, imann zayflnn delilidir. bn-i Teymiye de Rahimehullah yle der: Kim, yaratklardan birine mit balam ve ona tevekkl etmise, umudu boa gitmitir. nk onunla mrik olmutur. Allahu Teala yle buyurur: Allah'a ortak koan kimse, gkten dp de kularn kapt veya rzgarn bir uuruma att eye benzer. 4 5 Tevekklde irk, yalnz Allahu Tealann g yetirebilecei ilerde yaratklara veya sebeplere bel balamaktr. Yardm etmesi veya rzk vermesi iin tautlara veya llere tevekkl edenler bunun kapsamna girmektedirler. Sebeplere sarlp sadece onlarn rol oynadna inanmak, ila alp ifann sadece bu ilatan olduuna inanmak, asker ve silahlar hazrlayp zaferde yalnz bunlarn etkili olduuna inanmak da bu irkin kapsamna girer.
1 2
12 Yusuf/67 5 Maide/23 3 10 Yunus/84 4 22 Hac/21 5 Fethul-Bari: erhu Kitabit-Tevhid
548
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bununla birlikte tevekkln, sebeplere sarlmak ile ilgisine de deinmemiz gerekir. bn-i Receb Rahimehullah yle der: Gerek tevekkl, Allahu Tealann mukadderat onlarla takdir ettii ve yaratklarnda yasasnn onunla gerekletii sebeplere sarlmaya aykr deildir. Allahu Teala, hem tevekkl etmeyi ve hem de sebeplere sarlmay emretmitir. Organlarla sebeplere sarlmaya almak Allahu Tealaya itaat olduu gibi, kalp ile ona tevekkl etmek de ona imandr. 1 Allahu Teala, dmana kar savamak iin kuvvet hazrlamay emretmitir, Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn. Onunla Allahn dmann, sizin dmannz ve onlardan baka sizin bilmediiniz, Allahn bildii (dman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanz size eksiksiz denir, siz asla hakszla uratlmazsnz 2 Allahu Teala, tedbirli olmay ve uyank davranmay da emretmitir, Ey iman edenler! (Dmana kar) hazrlnz grn. 3 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem savata zrh ve mifer giymi, hendek kazm, ileri gzetleyiciler ve casuslar gndermitir. Bununla beraber Allahu Teala yle buyurmaktadr: Zafer yalnzca Allah katndandr. 4 Bu nedenle sahabe Radyallahu Anhum, zaferin sadece sebeplere bal olduunu zannettiklerinde hezimete uramlard. Allahu Teala yle buyurur: And olsun ki Allah size bir ok yerde ve okluunuzun sizi bbrlendirdii fakat bir faydasnn da olmad, yeryznn geni olmasna ramen size dar gelip de bozularak arkanza dndnz Huneyn gnnde de yardm etmiti. 5 Sebeplere sarlmak, peygamberlerin snnetidir ve nerede bunun yaplmas gerekiyorsa vaciptir. Ancak her eyin ondan ibaret olduunu zannetmek veya sadece sebeplere bel balamak hatadr. nk itimad yalnz Allahu Tealaya yaplr. Sebeplere sarldktan sonra istenenin gereklemesinde sadece Allahu Tealann diledii olur ve Onun hibir orta da yoktur. Baz durumlar vardr ki orada sebeplere sarlmak ne uygun olur ne de mmkn olur. Kii, bu durumlar ile karlatnda Allahu Tealaya tam tevekkl ederek kalp amelinden baka bir ey ilemek elinden gelmez. eytandan Allahu Tealaya snmak bu durumlardan biridir. nk eytan, kendisinden gizlenilmesi mmkn olmayan gizli bir dmandr. Allahu Teala yle buyurur: Kuran okuduun zaman lanetli eytandan Allaha sn. man edenler ve Rablerine tevekkl edenler zerinde onun hibir otoritesi yoktur. 6 Ayn ekilde insanlardan olan eytanlarn, kiinin etrafn kuatt
1 2
Camiul-Ulum vel-Hikem, 380 8 Enfal/60 3 4 Nisa/71 4 3 Al-i mran/126 5 9 Tevbe/25 6 16 Nahl/98-99

ve elden bir eyin gelmedii zamanlarda da Allah bize yeter ve o ne gzel vekildir demek gerekir. brahim Aleyhisselam atee atld zaman bunu sylemiti. Rasulullah da Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Onlar yle kimselerdir ki, halk kendilerine, Dmanlarnz size kar ordu toplad. Onlardan korkun! dedii zaman, onlarn imanlar artt ve, Allah bize yeter, O ne gzel vekildir dediler 1 ayetinde belirtildii gibi dman tehdidine kar bu sz sylemiti. Allahu Teala yle buyurur: Kim Allaha tevekkl ederse, O, ona yeter. 2 bnul-Kayyim Rahimehullah yle der: Tevekkl, bazen mecburiyet ve zorunluluk ile olur. yle ki kul, sebeplerin tkendii, dizginlerin elden kt, dnyann kendisine dar geldii ve Allahu Tealadan baka snlacak bir yerin kalmad anda Allahu Tealaya tevekkl etmekten baka bir snak ve barnak bulamaz. Bu durumda kiinin sknts mutlaka alr ve kolaylk meydana gelir. Bazen de ihtiyari tevekkl olur. Bu ise hedefe gtren sebepler mevcut olduu durumlarda olur. Sebep, emredilen bir ey ise (cihad iin hazrlk yapmak gibi), onu terketmek elbette ktdr. Ancak bu sebebe sarlnp, tevekkl terkedilirse, o da ktdr. nk mmetin ittifak ve Kurann nass ile tevekkl vaciptir. Dolaysyla Mslman zerine vacip olan, her iki emri de yerine getirmesidir. Sebep, haram bir ey ise, bunu ilemek de haram olur ve o konuda sadece tevekkl kalr. Tevvekkl dnda hi bir sebep kalmaz. Zira tevekkl, muradn gereklemesinde ve zararn nlenmesinde en gl sebeplerdendir. Sebep, mbah bir ey ise, ona bavurmann tevekkl zayflatp zayflatmadna baklr. Tevekkl azaltyor, kiinin kalbinde zayfla yol ayor ve himmeti blyorsa, terketmek evla olur. Ama zayflatmyorsa, ona sarlmak daha evladr. Tevvekln srr ve hakikati, kalbin sadece Allahu Tealaya gvenmesidir. Kendilerine itimat etmese de ve bel balamasa da sebeplere sarlmak ona zarar vermez. Nitekim Allahu Tealadan bakasna gvendii ve bel balayp itimat ettii halde, Allaha tevekkl ettim demek de ona yarar salamaz. nk kalbin tevekkl baka, dilin tevekkl bakadr. 3 Cihad ile ilgili olarak tevekkl, sadece Allahu Tealaya tevekkl etmek, Allahu Tealann bilgisinin sonsuzluu ve kafirleri kuatt itikadna dayanr. Allahu Teala yle buyurur: Halbuki Allah kafirleri kuatmtr. 4 Bu kafirle1 2
3 Al-i mran/173 65 Talak/3 3 bnul-Kayyim, el-Fevaid, 86-87 4 2 Bakara/19
550
EL-UMDE F DADL-UDDE
rin says ne kadar ok olursa olsun, Allahu Tealann gcnn, onlara yettii itikadna dayanr. Allahu Teala yle buyurur: nkar edenler, asla ne getiklerini sanmasnlar. nk onlar sizi aciz brakamayacaklardr. 1 Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn emri gereince, bu makamdaki sebeplere sarlmak vacip olmakla beraber, tek bana sebepler asla yeterli deildir. nk Allahu Teala Zafer yalnzca Allah katndandr 2 buyurmaktadr. 8- Dua: Dua, ibadetin zdr. Allahu Teala yle buyurur: Rabbiniz: "Bana dua edin ki duanza icabet edeyim. nk bana ibadetten byklenenler, yaknda hakir, zelil olarak cehenneme gireceklerdir" buyurmutur. 3 Dua ile kii kendi g ve kuvvetini bir yana brakp, Allahu Tealaya snmaktadr. Bu ise, tevekkln hakikatini ifade eder. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, cihad ile ilgili bir takm dualar yapmtr. Bunlar dua ve zikir kitaplarnda bulunmaktadr. Mcahid kardelerin bunlar bilmesi ve renmesi gerekir. Nevevinin el-Ezkar isimli kitabnda bunun ile ilgili blme baklabilir. Mmin, rzk helal ise ve akrabay gzetmeye devam ediyorsa, bununla birlikte de gnah olan bir ey istemez ve duasna icabet konusunda da acele etmezse, Allahu Tealann izni ile duas makbul olur. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Uzun yolculuk yapan ve st ba toz olan kii, ellerini havaya kaldrarak, Ya rab, ya rab! diye dua eder. Halbuki adamn yedii haram, itii haram, giydii haramdr. Bunun duas nasl kabul olur? 4 Yine Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: Gnah olan bir ey istemedike, akrabalarndan balarn kesmedike ve acele etmedike dua eden kulun duas kabul olur. Acele etmek nasl olur? denilince, kii Dua ettim ama kabul olmad der ve pimanlk duyarak dua etmeyi brakr, dedi. Makbul dua Allahn izni ile er veya ge kabul olur veya kendisinden bela nlenir. Yahut sahibi iin ahirete ertelenir. Snnet bunun byle olduunu belirtir. Allahu Tealann hakk ile ilgili olarak kulun kendi zerine vacip olanlar hakknda burada sylediklerimiz elbette herey demek deildir. Burada sadece cihad alan ile ilgili olanlarn zerinde durmak istedim.
1 2
8 Enfal/59 3 Al-i mran/126 3 40 Mmin/60 4 Mslim
B- FERTLERN, EMRE KARI GREVLER

Bu grevleri maddede toplamak mmkndr: 1- Haram Olmayan lerde Emire taat Etmek. 2- Emire Nasihat Etmek. 3- Emire Kar Saygl Olmak.
BRNC KONU:
Haram Olmayan lerde Emire taat Etmek

Allahn izni ile, bu balk altnda u konular zerinde duracaz: A- Giri B- taat Etmenin Vacipliine likin Deliller C- taat Etmenin Delillerinden karlan Sonular D- Emire taatin Kapsamna Giren Meseleler E- Emire taatin Snrlar F- Sonu ve Bir Nasihat
552
EL-UMDE F DADL-UDDE
A- GR Emirleri dinlemek ve onlara itaat etmek, ibadettir. nk onlara itaat etmek, Allahu Tealaya ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem itaat etmenin bir parasdr. Dinlemek ve itaat etmek, Mslmanlarn birlik olmalarnn ve cemaat haline gelmelerinin en nemli sebeplerindendir. Onlara itaat edilirse ekime, ihtilaf, blnme ve kuvvetin kaybolmas nlenmi olur. Bu nedenle slam, ihtilaf ve blnmeyi nlemek iin Mslmanlarn sadece bir yneticilerinin olmasn ngrmtir. Drdnc blmde, cemaatin birliini korumaktan sz ederken bunun zerinde durmutuk. Hangi i olursa olsun, mutlaka bir ynetici ile yerine getirilir. Bu yneticinin Mslmanlarn imam olmas ile kendi aralarndan belirledikleri emirlerinden birinin olmas arasnda bir fark yoktur. Allahu Teala yle buyurur: Eer yerde ve gkte Allahtan baka ilahlar olsayd, ikisi de mutlaka fesada urarlard. 1 mam Maverdi ve bakalar bu ayeti delil gstererek Mslmanlarn birden ok imamnn olmasnn caiz olmadn sylemilerdir. nk bunda bozgunculuk vardr. 2 bn-i Kesir Rahimehullah, Tevbe Suresinin banda bn-i shaktan yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, hicretin dokuzuncu ylnda hacc iin Ebu Bekri Radyallahu Anhu emir olarak grevlendirdi. Arkasndan ilk Beraeyi (ultimatom) duyurmak iin Ali bin Ebi Talibi Radyallahu Anhu gnderdi. Ali bin Ebi Talib Radyallahu Anhu, Rasulullahn adba adndaki devesiyle yola kt ve Ebu Bekire Radyallahu Anhu yetiti. Ebu Bekir Radyallahu Anhu Ona, Emir misin, memur musun? dedi. Bunun zerine Ali bin Ebi Talib Radyallahu Anhu, Memurum dedi ve yola devam ettiler. 3 Ebu Bekirin Radyallahu Anhu, Emir misin, memur musun? demesi, ynetimin banda ancak bir kiinin bulunmas gerektiine iaret etmektedir.
1 2
21 Enbiya/22 Maverdi, el-Ahkamus-Sultaniyye, 27 3 Tefsiru bn-i Kesir, 2/334

B- TAAT ETMENN VACPLNE LKN DELLLER Emire itaatin vacip olduunu belirten deliller oktur. Bu deliller, sadece Allahu Tealann Kitabna uyan kiilere itaat edileceini ve bu itaatin snrlarn belirtmektedir. Bunlardan bazlar unlardr: Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin. Eer bir eyde anlamazla derseniz, (Allah'a ve ahiret gnne gerekten iman ediyorsanz) onu Allah'a ve Rasulne gtrn. Bu, hayrl ve netice itibaryla en gzeldir. 1 bn-i Hacer, et-Tybinin yle dediini aktarr: ..Rasule.. ifadesinde, fiil tekrar edildii halde, ayetin banda bu tekrar yaplmamtr. nk emir olanlar arasnda itaat edilmesi vacip olmayanlar bulunabilir. Bu ise, Eer bir eyde anlamazla derseniz ifadesi ile aklanmaktadr. Sanki burada, Hakk uygulamazlarsa onlara itaat etmeyin ve anlaamadnz eylerin zm iin Allahu Tealaya ve Rasulne Sallallahu Aleyhi ve Sellem bavurun denmektedir. 2 Ebu Hureyreden, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: Kim bana itaat ederse Allaha itaat etmi, kim bana isyan ederse Allaha isyan etmi olur. Kim emire itaat ederse bana itaat etmi, kim de isyan ederse bana isyan etmi olur. 3 Bu lafz Mslimindir. Ayrca hem Mslimin ve hem de Buharinin ortak rivayetinde Kim benim emirime itaat ederse.. eklinde gemektedir. bn-i Hacer yle der: Her iki lafz bir anlamda toplamak mmkndr. Hakk emreden ve adaletli olan her ynetici, ariin emiri saylr. nk Onun emri ve eriatna gre emir olmutur. Her iki rivayette de Bana itaat etmi olur demesi bunu desteklemektedir. Hadisin sylenmesinin sebebi ile ilgili olarak da bnut-Tin yle der: Denildiine gre Kurey ve civarndakiler emirlik olayn bilmezlerdi. Bu nedenle emirlere itaat etmezlerdi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu, vali olarak atad, emir tayin ettii ve seriyyelerin bana getirdii kiilere itaat edilmesini tevik etmek iin sylemitir. Blnmenin yaanmamas iin onlara, bu emirlere kar kmamalarn retti. bn-i Hacer yle devam eder: Ahmed, Ebu Yala ve Tabarani, bn-i merden Radyallahu Anhuma rivayet edilen hadisten yle aktarrlar: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabeden Radyallahu Anhum bir grup ile beraber bulunuyordu. Bana itaat etmenin Allaha itaat ve Allaha itaat etmenin bana itaat olduunu bilmiyor musunuz? dedi. Sahabe Radyallahu
1 2
4 Nisa/59 Fethul-Bari, 13/112 3 Mttefekun Aleyhi
554
EL-UMDE F DADL-UDDE
Anhum, Evet, buna ahitlik ederiz dediler. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, O halde emirlerinize (bir rivayette imamlarnza)
itaat etmenin de bana itaat olduunu bilin diye buyurdu. Hadis, emir sahiplerine itaat etmenin vacipliini gstermektedir. Fitneler babnda da belirtildii gibi bu itaat, ilerin masiyet trnden olmamas artna baldr. Emirlere itaat etmenin emredilmesi, Mslmanlarn birliini salamak iindir. nk blnmede fesat vardr. 1 Enesten Radyallahu Anhu yle rivayet edilmitir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Aranzda Allahn Kitabn tatbik ettii srece, size ba kuru zm danesi gibi siyah Habeli bir kle bile tayin edilmi olsa, onu dinleyin ve itaat edin. 2 Yine soyu ve nesebi mehur olmayan, grn irkin olan biri de olsa, insanlar arasnda Allahn eriatna gre uygulama yapt srece emirin sylediini dinlemek ve ona itaat etmek vaciptir. mmul-Husayndan merfu olarak yle rivayet edilmitir: Allahn Kitabyla sizi yneten bir kle de banza getirilse dinleyiniz ve itaat ediniz. 3 bn-i mer Radyallahu Anhuma, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Masiyet ile emredilmedii srece, houna gitmese de emredilen eyleri dinleyip itaat etmek Mslmann grevidir. Masiyet ile emredilirse, buna itaat yoktur. 4 Bu hadisler, itaat ile ilgili rivayet edilen tm nass ve szleri balayc mahiyettedir ve bunun ancak Allahu Tealaya isyan olmayan ilerde olabileceini belirtmektedir. Bilindii gibi masiyet, ak eri hkmle yasaklanan haramlardr. Emirin sz veya uygulamas, birden ok ihtimale msaitse, o zaman ancak kesin masiyet olduu ortaya ktktan sonra ona kar kmak mmkn olur. Masiyetlerden iki ey istisna tutulur. Biri, emirin mahiyetindekilere baz haklarn yasaklamas, dieri ise kendi ahsna dnyalk baz eylerde ncelik tanmasdr. Emir bunlardan birisini ilese bile yine kendisine itaat edelir, ancak itaat ile birlikte kendisine nasihat de edilir. Bu szmzn dayana ise aadaki hadislerdir: 1- Vail bin Hucrdan yle rivayet edilir: Seleme bin Yezid el-Cufi Rasulullaha yle sordu: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendi haklarn bizden alan ama bizim haklarmz vermeyen emirler bamza gese ne yapalm? Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem cevap vermedi. Adam yine sordu. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Dinleyiniz ve itaat ediniz, nk onlarn yaptklar kendilerine, sizin de
1 2
Fethul-Bari, 13/112 Buhari 3 Mslim 4 Mttefekun Aleyhi

yaptklarnz kendinizedir. 1 Grld gibi emir, mahiyetindekilerin hakkn vermese de ona itaat etmek vaciptir. 2- Ubade bin Samitin yle dedii rivayet edilir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bizi ard, biz de kendisine beyat ettik. Bizden sz ald eyler arasnda, sevinte ve tasada, darlkta ve bollukta kendisini dinleyip itaat etmemiz, kendisini ahsmza tercih etmemiz ve iin ehline kar kmamamz vard. Ancak ak bir kfr grmeniz ve buna dair elinizde Allahtan bir delil bulunmas hali mstesna dedi. 2 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Sevinte ve tasada sz, nefislerimize ho gelen veya bize emredilen eyleri yerine getirmeye gnlmzn elvermedii durumlarda emire itaat etmemiz gerektiini belirtir. bnut-Tin, Davudinin, bundan kastedilenin holarna gitmeyen eyler olduunu sylediini belirterek yle der: Anlalan, tembellik ve meakkat zamannda da itaat etmek gerektiini sylemek istiyor ki, sevinte ifadesi ile mutabk olsun. Ahmed bin Hanbelin Msnedindeki dier bir rivayette geen Tembellik ve gayret zamannda ifadesi de bunu desteklemektedir. Darlkta ve bollukta demesi ise, smail bin Ubeydin rivayetine gre Darlkta ve bollukta infak etme manasndadr. Onu kendimize tercih etmek ifadesinden maksat da, Ona dnyevi bir pay tahsis etmektir. Sylenmek istenen, baa gelen kiilere itaat etmenin, haklar almaya bal olmayp haklar vermeseler bile vacipliini belirtmektir. 3 Ebu Hureyreden merfu olarak u hadis rivayet edilir: Darlkta ve bollukta, sevinte ve tasada dinlemek ve itaat etmek, onu kendi ahsna tercih etmek grevindir. 4 Nevevi yle der: Alimler der ki, zor gelen ve nefsin houna gitmeyen, ama masiyet olmayan eylerde yneticilere itaat etmek gerekir. Kendi nefsine ayrcalkta bulunmasndan maksat, yneticinin baz eylerde kendi ahsn ayr grmesi ve zel uygulama yapmasdr. Yani yneticiler dnyalk eyleri kendileri alsa da ve haklarnz size vermese de onlara itaat edin manasndadr. Bu hadisler, masiyet olmayan btn hallerde dinleyip itaat etmeyi belirtir. Bunun sebebi de Mslmanlarn birliini korumak ve fitneye meydan vermemektir. nk ihtilaf, din ve dnya ilerinde durumlarn bozulmasna sebep olur. 5 htimaldir ki, mahiyetindekilere baz haklarn vermeseler veya maddi maslahatlarda kendilerine bir takm ayrcalklar da tansalar, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, emirlere itaat edilmesini emretmesi, iki zarardan hafif olana katlanmak babndandr. nk byle bir emirin mahiyetinde
1 2
Mslim Mttefekun Aleyhi 3 Fethul-Bari, 13/7-8 4 Mslim 5 erhun-Nevevi, Mslim, 12/224-225
556
EL-UMDE F DADL-UDDE
bulunanlarn bundan grecekleri zarar, emirlere kar kmak ve bunun douraca ihtilaf ve blnme zararndan daha azdr. Kald ki kendini kayrma sanlan baz durumlar aslnda kayrma olmayabilir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, burada itaat etmeyi emretmesi, zararn yollarn kapatmak ve itaat esasnn zanlarla bozulmasn nlemek iindir. Buharinin seyyid bin Hudayrdan Radyallahu Anhu rivayet ettii u olay bunun misalidir: Bir adam Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldi ve Ey Allahn Rasul! Falan kiiyi grevlendirdin, beni ise grevlendirmedin dedi. Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Sizler benden sonra ok kayrmalar greceksiniz, bana kavuuncaya kadar sabredin. 1 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, yneticilik isteyene cevap olarak Benden sonra kayrmalar greceksiniz demesi, grevlendirdii kiiyi kendisine tercih ettii zannnn yanl olduunu belirtmek iindir. Byle bir eyin kendi zamannda meydana gelmeyeceini belirtmitir. O kiiyi grevlendirmesinin sebebinin, ahsndan dolay deil, Mslmanlarn yararndan dolay olduunu, dnyalk eyler iin kayrmann olsa olsa kendisinden sonra olabileceini ve byle eyler olduu zaman itaat ederek sabretmelerinin daha iyi olacan belirtmitir. 2 Daha sonra adam, kayrma olmayan bir uygulamay kayrma zannetmi ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunun yanlln kendisine aklamtr. bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Allahu Teala kendilerine itaat etmeyi vacip kld iin emire itaat etmek vaciptir. Yneticilere itaat ederek Allaha ve Rasulne itaat edenlerin ecrini Allahu Teala verecektir. Onlara ancak alacaklar mal veya makam iin itaat edenler, kendisine verdiklerinde itaat edip, vermediklerinde ise itaat etmeyenlerin ahirette nasipleri olmayacaktr. Buhari ve Mslim, Ebu Hureyreden Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Kyamet gn Allah kii ile konumaz ve yzlerine bakmaz. Onlar iin ackl bir azap vardr. Bunlar; fazla suyu olduu halde yoldan gelip geenlerin yararlanmasn yasaklayan, sadece dnyalk iin imama beyat edip, istediini verdii zaman beyatn tutan ama vermedii zaman beyatn ineyen, ikindiden sonra birine bir mal satarken, syledii fiyat kendisine verilmedii halde, verildiine dair Allahu Teala adna yemin eden ve bu yemini sebebi ile alcnn kendisine inand kii. 3
1 2
Buhari Fethul-Bari, 13/8 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/16-17

C- TAAT ETMENN DELLLERNDEN IKARILAN SONULAR 1- taat Sadece Nefse Ho Gelenlerde Deil, Nefse Ho Gelmeyen lerde De Vaciptir: Hatta gerek imtihann sadece nefse ho gelmeyen ilerde itaat etmek olduu da sylenebilir. nk hemen herkes basit ilerde veya maslahatn erken elde edildii ve nefsin sevdii eylerde itaat eder. Ancak nefse ho gelmeyen ilerde ancak samimi ve doru olanlar itaat eder. Yine sylenebilir ki, nefse ho gelmeyen ilerde itaat etmek, mmini mnafktan ayran bir vasftr. nk mnafk genellikle nefsine ho gelen ilerde itaat ederken, nefsine ho gelmeyen ilerde itaat etmez. Bunun delilleri oktur. Allahu Teala yle buyurur: Eer (mnafklarn davet olunduklar ey), bir dnya menfaati ve orta bir sefer olsayd, mutlaka senin arkana derlerdi. Lakin o meakkat, onlara uzak geldi. Bununla beraber, Eer gcmz yetseydi, sizinle beraber sefere kardk diye Allaha yemin edecekler; bylece kendilerini helaka srkleyeceklerdi. Ama Allah biliyor ki, onlar muhakkak yalancdrlar. 1 Bunlar nefse ho gelen eylerde, yani yakn ve kolay ganimet ilerinde itaat ederler, ancak savaa kmamak iin yalandan bir dizi mazeretler uydururlar. Mnafk da byledir. Ynetici kendisine zor ve houna gitmeyen bir ey emrettii zaman, yapmamak iin yalandan da olsa mazeretler ileri srer. Yine baka bir ayette Allahu Teala yle buyurur: Siz almak iin bir takm ganimetlere gittiiniz vakit, geri braklanlar Brakn bizi arkanzdan gelelim diyecekler. Allahn kelamn deitirmek isteyeceklerdir... 2 Bunlar zor olan cihada katlmamlar, ama ganimet szkonusu olduunda ba ekmilerdir. Allahu Teala yle buyurur: Allahn Rasulne muhalefet etmek iin geri kalanlar (sefere kmayp) oturmalar ile sevindiler. Mallaryla, canlaryla Allah yolunda cihad etmeyi irkin grdler ve Bu scakta sefere kmayn dediler. De ki: Cehennem atei daha scaktr! Keke anlasalard. 3 Bu nedenle diyorum ki; mminlerin nefislerine ho gelmeyen eyler onlar iin rahmettir. nk onunla mmin olanlar, mnafk olanlardan ayrdedilmektedir. Nefse ho gelmeyen eyler ortaya ktka mnafklar da ortaya kmaktadr. Allahu Teala Uhud Sava ile ilgili olarak bunu yle belirtir: ki ordunun karlat gn, banza gelen de, Allahn izniyle olup mminler(in sebatn ayrt etmek) iindi. Bir de mnafklk edenleri aa vurmak iindi ki, Gelin Allah yolunda savan veya mdafaada bulunun
1 2
9 Tevbe/42 48 Fetih/15 3 9 Tevbe/81
558
EL-UMDE F DADL-UDDE
denilmiti. Onlar, Biz savamay bilsek elbette arkanzdan gelirdik dediler. O gn onlar imandan ok kfre yakndlar. Kalplerinde olmayan eyi azlaryla sylyorlard. Ama Allah onlarn gizlediklerini pekala bilir. 1 Yine Allahu Teala baka bir ayette de yle buyurur: Allah, mminleri (u) bulunduunuz durumda brakacak deildir. Murdar temizden ayracaktr. 2 Mnafklk eitlidir ve trl huylardan oluur. Nefse ho gelmeyen ilerde itaat etmeyen, mazeret sahibi olmadka, itaat etmemesi orannda nifak tamaktadr. Sahabenin Radyallahu Anhum balarnda bulunan emirlerine nasl itaat ettiklerine dair u rnekleri inceleyebiliriz: bni Kesir Rahimehullah yle der: Ebu Bekir Radyallahu Anhu ama ordu gndermek istedi. Arap Yarmadasna dalm emirleri toplamaya balad. Amr bin As Velid bin Ukbe ile beraber Kuzaa kabilesinin zekatlarn toplamak zere grevlendirmiti.. Amr bin Asa Radyallahu Anhu hemen ama gelmesi iin yazarak yle dedi: Seni, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, seni bir defa ynetici yapt ve ikinci defa daha yapacan syledii ile grevlendirmi bulunuyordum. Ancak imdi hem dnyan iin ve hem de ahiretin iin daha hayrl bir i ile seni grevlendirmek istiyorum. Ama yaptn ii daha ok seviyorsan o baka. Bunun zerine Amr bin As, Ebu Bekire Radyallahu Anhu yle cevap yazd: Ben slamn oklarndan biriyim. Sen de onu atan ve toplayan Allahn kulusun. Bak, hangisi daha etin ve daha tehlikeli ise, beni oraya at. Velid bin Ukbeye de benzer eyi yazd ve o da ayn cevab verdi. 3 mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu halife olunca Halid bin Velidi komutanlktan ayrd ve Ebu Ubeydeye yle yazd: Sarn (Halid bin Velidin) bandan kar ve maln ikiye blerek yarsn al. bn-i Kesir der ki: Ebu Ubeyde onun malnn yarsn ald, hatta ayakkablarndan birini de ald ve birini ona brakt. Bunun zerine Halid bin Velid Radyallahu Anhu; Mminlerin emirini dinledim ve ona itaat ettim dedi. 4 2- Kolaylkta ve Zorlukta taat Etmek Vaciptir: bn-i Hacerin Rahimehullah, Mslman, hem fakir ve hem de zengin iken infak etmelidir sz, Tebk Savanda olduu gibi, nafakalarnn azl veya okluu zamanlarnda da, Mslman askerlerin emirlerine itaat etmelerinin gereklilii manasnda aklanabilir. Tebk Sava srasnda bir hurmay iki asker aralarnda paylard. Allahu Teala yle buyurur: And olsun ki, Allah, Rasule ve o glk saatinde Ona uyan muhacirler ile ensara lutfetti de ilerinden bir ksmnn kalpleri az daha meyledecek gibi olmuken, sonra
1 2
3 Ali mran/166-167 3 l-i mran/179 3 El-Bidaye ven-Nihaye, 7/2-3 4 El-Bidaye ven-Nihaye, 7/18-19

tevbelerini kabul buyurdu. nk Allah mminlere kar ok evkatlidir; ok merhametlidir. 1 Bu orduya, zor zamann ordusu ad verilmitir. Ubade hadisinde darlk ve bolluk yaadk ve Ebu Hureyre hadisinde Darlnda ve bolluunda derken nce darln ve sonra da bolluun belirtilmesinin hikmeti, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hayatnda sahabenin genellikle darlk iinde yaam olmas olabilir. Cabir bin Abdullah Radyallahu Anhu yle der:, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda hangimizin iki entarisi vard ki! 2 Ebu Hureyre Radyallahu Anhu yle der: Suffe ehlinden yetmi kii grdm. Hibirinin ridas yoktu, boynuna bal ya izar veya entarisi vard. Bazs diz altna, bazs da topuklara yetiirdi. Avreti grlmesin diye elbisesini eli ile toplard. 3 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Bunlarn tmnden anlalmaktadr ki, hibirinin iki tane elbisesi yoktu. 4 Buhari, Abdullah bin Ebi Evfann Radyallahu Anhu yle dediini rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber yedi sava yaptk. Onunla beraber ekirge yerdik. Fudala bin Ubeydin yle dedii rivayet edilir: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem insanlara namaz kldrd zaman baz kiiler (ashab- suffe) alktan ayakta iken yere ylrd. yle ki onlar gren bedeviler Bunlar delidir derlerdi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem selam verince onlara dner ve Allahn yannda sizi nelerin beklediini bilseniz, daha ok fakirlik ve ihtiya iinde olmak isterdiniz derdi. 5 Buhari de Ebu Hureyreden, bu hadisin bir benzerini yle rivayet eder: Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem minberi ile Aienin hcresi arasnda dp bayldm. Biri geldi ve aya ile boynuma basarak Bu delidir dedi. Halbuki deli deil, sadece atm. 6 Buhari ve Mslim, Ebu Musa el-Eariden Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Biz alt kii olarak Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber gazveye ktk. Nbetlee bindiimiz bir devemiz vard. Ayaklarmz and, benim de ayaklarm and ve trnaklarm dkld. Bu nedenle ayaklarmza bez sarardk. Bu yaptmzdan dolay ktmz gazvenin ismi Zatur-Rika Yamal- olmutur. nk ayaklarmza bezler sarardk. Ebu Burde der ki, Ebu Musa istemeyerek bu hadisi anlatt. nk yaptklarnn ifa edilmesini istemezlerdi.
1 2
9 Tevbe/117 Buhari, Hadis no: 352 3 Buhari, Hadis no: 442 4 Fethul-Bari, 1/536 5 Tirmizi rivayet etmi ve sahih olduunu bildirmitir 6 Buhari, Hadis no: 7324
560
EL-UMDE F DADL-UDDE
Hadisi erheden Nevevi yle der: Hadis, salih amelleri ve kiinin Allah yolunda ektii skntlar, ancak bir eyin hkmn belirtmek veya rnek olmasn istemek amac dnda aa vurmamasnn mstehap olduunu belirtir. Seleften bu tr haberler grld zaman bu anlamda kabul edilmesi gerekir. 1 Cahiliyye devrinde, mriklerin, kendileriyle beraber yiyip imemeleri iin ocuklarn alk korkusu ile ldrm olmalar bunun doruluunu gstermeye yeterlidir. Allahu Teala bunu yasaklayarak yle buyurur: Fakirlik yznden evlatlarnz ldrmeyin. Sizin de, onlarn da rzkn biz veririz. 2 Bir de fakirlik korkusuyla ocuklarnz ldrmeyin. Onlara da size de rzk biz veririz. Muhakkak onlar ldrmek ok byk bir gnahtr. 3 3- Emir, eran Baz Hatalar lese De, Onu Dinlemek ve taat Etmek Vaciptir: Allahu Tealaya itaat olan ilerde kendisine itaat edilir, ancak yanl yapt zaman kendisine itaat edilmez. Bundan maksat, emirin baz hatalar yapmas, ona kar kmann ve iktidardan uzaklatrmaya almann gerekesi olduu deildir. nk btn insanlar hata yapabilir. Dorusu, Allahu Tealaya itaat olan ilerde kendisine itaat etmek, Allahu Tealaya isyan olan ilerde ise itaat etmemek, bununla beraber yanl yapt zaman iyilii emredip ktlkten sakndrmaktr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda buna benzer olaylar olmutur. Mesela Halid bin Velid Radyallahu Anhu, askerlerine Cuzeyme oullarndan alnan esirleri ldrmelerini emretmi, ancak Abdullah bin mer Radyallahu Anhuma ve beraberindekiler bu emre itaat etmemilerdir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu rendiinde, iki defa Allahm, Halidin yaptklarndan beriyim demitir. 4 Bununla beraber Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Halid bin Velidi Radyallahu Anhu savalarda komutan olarak grevlendirmeye devam etmitir. nk Halid bin Velid Radyallahu Anhu dirayetli biriydi ve itihad ederek hata etmi kabul edildi. Drdnc blmde belirttiimiz gibi bn-i Teymiye Rahimehullah bu konuyu gzel aklamtr. Yine, Abdullah bin Huzafe, beraberinde bulunanlardan ate yakmalarn ve yaktklar atee girmelerini istemi, ancak onlar bunu reddetmilerdi. Bu durumu Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem rendiinde yle buyur-
1 2
erhun-Nevevi, 12/197-198 6 Enam/151 3 17 sra/31 4 Buhari, Hadis no: 7189

mutur: Atee girselerdi, oradan asla kamazlard. taatler ancak iyiliklerdedir. 1 4- Emir, Baz Kiilerin Haklarn Vermese Veya Kendine Baz Konularda Ayrcalkl Davransa Dahi, Ona taat Etmek Vaciptir: Bunu yukarda aklam ve byk zarar nlemek iin kk zarara katlanlmas kaidesine dayandn belirtmitik. Ayrca kayrma sanlan eyler aslnda kayrma olmayabilir. Dolaysyla bu durumlarda zel zarar (hakkn alamama veya birine kar ayrcalkl muamele yaplmas), genel zarar (ayrlk ve ihtilaf) nlemek iin tercih edilir. 2 Ubade bin Samitten merfu olarak yle rivayet edilir: Darlnda ve bolluunda, houna gitse de gitmese de, sana kar baka birine ayrcalkl muamele olsa da, maln yeseler de ve srtn dvseler de dinle ve itaat et. 3 El-Akidetut-Tahaviyyenin yazar yle der: Zulm de yapsalar imamlarmz ve yneticilerimize kar kmay uygun grmyoruz ve kendilerine beddua etmiyoruz. Onlarn itaati dna kmyoruz, haram bir ey emretmedike, onlara itaat etmenin Allaha itaat etmek gibi farz olduunu kabul ediyoruz. Salklar ve salih olmalar iin onlara dua ediyoruz. 4 5- Emir, Soyu Mehur Olmayan Biri De Olsa, Onu Dinlemek ve taat Etmek Vaciptir: Soyu mehur olmasa da, grn irkin veya ya kk de olsa, halkn kendisini semesi veya tayin edilmesi suretiyle meru bir yolla emir olduktan sonra onu dinlemek ve itaat etmek vaciptir. nk hadiste yle gemektedir: Aranzda Allahn Kitabn tatbik ettii srece, size, ba kuru zm danesi gibi siyah Habeli bir kle bile tayin edilmi olsa, onu dinleyin ve itaat edin. 5 6- Emir, Mahiyetindekileri Dinen En Gzel Olandan Bir Alt Derecedeki le dare Etse Dahi, Onu Dinlemek ve Ona taat Etmek Vaciptir: Bunu drdnc blmde aklamtk. Byle bir durumda emire itaat edilir. Yeter ki bunda genel bir yarar olsun. En gzel olann bir alt derecesinden kastedilen, gnah ve masiyet olmamakla beraber birinci dereceden sevab ve ecri daha az olandr.
Buhari, Hadis no: 7145 Bkz. Ahmed ez-Zerka, el-Kavaidul-Fkhyye, Kaide 25-28, sayfa 143-148, Birinci Bask 3 bnu Ebi Asm, es-Snne kitabnda rivayet etmi ve el-Bani sahih olduunu sylemitir. S: 492, Hadis no: 1026 4 erhul-Akidett-Tahaviyye, 279, el-Mektebul-slami, 1404 5 Buhari
2
562
EL-UMDE F DADL-UDDE
Fertlerin daha ok sevap ve ecir kazanmak amacyla daha dindar davranmak iin emire bu konuda muhalefet ederek en st derecedeki ile amel etmeleri caiz deildir. nk emire muhalefet ederek ve birlii bozarak ilenen gnah, umulan sevaptan daha byktr. Bununla alakal olarak fkhtaki kaide udur: Zarar nlemek, yarar elde etmekten nce gelir. Ancak fertler kendi balarna olduklar zaman en st derecedeki ile amel etmeleri caizdir. Mesela bn-i mer Radyallahu Anhuma, Minada imamn arkasnda namaz drt rekat klard, ancak tek bana kld zaman iki rekat olarak klard. 1
Mslim

D- EMRE TAATN KAPSAMINA GREN MESELELER Namaz ksaltarak klmak veya tam klmak, birletirerek klmak veya birletirmemek gibi itihadi konularda emirin grne uymak: Emirin fkh bilgileri yeterli deilse, iinden kamad konularda en iyi bilenlere sormas gerekir. Bu konularda emirin sylediine itaat etmenin delili Allahu Tealann u ayetidir: Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin. 1 El-Akidetut-Tahaviyyeyi erheden bnu Ebil-zz el-Hanefi yle der: Kuran, snnet ve icma, itihadi konularda namaz imamna, Mslmanlarn imamna, sava emirine ve zekat grevlisine itaat edileceini, kendisinin itihadi konularda halka itaat etmekle ykml olmadn, onlarn kendisine itaat etmeleri ve grlerinden vazgeip onun grn almalar gerektiini belirtmitir. nk birlik ve cemaat olmann yarar ve ihtilaf ve blnmenin zarar, czi meselelerden daha byktr. 2 Drdnc blmde bn-i Mesud ve bn-i merin Radyallahu Anhum tavizsiz olarak bilinmelerine ramen, emirin itihadna uymann gerekliliini kabul ettikleri iin Peygamberin ve ilk iki halifenin uygulamasna aykr olarak Osman bin Afvann Radyallahu Anhu namaz drt rekat klmasna uyduklarn aktarmtk. Gr farkll olmamas iin mbah ve teknik ileri emirin ynetimine brakmak: Allahu Teala yle buyurur: Onlara gven veya korkuya dair bir haber gelince hemen onu yayarlar. Halbuki onu, Rasule veya aralarnda yetki sahibi kimselere gtrselerdi, onlarn arasndan iin iyzn anlayanlar, onun ne olduunu bilirlerdi. Allahn size ltuf ve rahmeti olmasayd, pek aznz mstesna, eytana uyup giderdiniz. 3 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Zatus-Selasil gazvesinde Amr bin As emir tayin etti. Amr Radyallahu Anhu, askerlerin gece ate yakmalarn yasaklad. Sahabe bu konuda Ebu Bekir ile grtler ve kendisiyle konumasn sylediler. Bunun zerine Ebu Bekir, Amr bin As ile grt. Amr Radyallahu Anhu, Ebu Bekire Radyallahu Anhu yle dedi: Arac olarak seni bana gnderdiler. Onlardan kim ate yakarsa kendisini iine atarm dedi. Sonra dmanla arptlar ve yendiler. Dman izlemelerine izin vermedi. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanna dndklerinde olay anlattlar ve ikayet ettiler. Bunun zerine Amr yle dedi: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, saylar az olduu iin dmann peinden gitmelerini istemedim. nk dmann destek kuvvet alp onlara ynelmesinden ekindim.
1 2
4 Nisa/59 Age. S: 424 3 4 Nisa/83
564
EL-UMDE F DADL-UDDE
Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun yaptklarn onaylad. Bir rivayette Amrn yle dedii aktarlr: Az syada olduklarn dmann grmemesi iin ate yakmalarn yasakladm. 1 Bu hadis, Amr Radyallahu Anhu gibi efdaliyet asndan bir alt seviyede olan birinin Ebu Bekr Radyallahu Anhu gibi daha efdal birine emir olarak tayin edilebileceine delalet etmektedir. Bununla beraber askerlerin, emirin uygulamalarn ikayet edebileceklerine, ate yakmak gibi mbah olan ilerde emirin snrlandrma yapabileceine, geri dnp saldrmas korkusuyla kaan dman izlemeyi veya maslahat gerei evla olan ilemenin yasaklanabileceine iaret eder. Kiinin, houna gitmese de, emir tarafndan verilen her grevi yerine getirmesi gerekir. Dolaysyla basit dahi olsa, Allah yolunda hibir grevden kamamak emire itaat kapsamna girer: Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet edilir: Atnn dizginlerini alarak ba ve ayaklar tozlu bir ekilde bekilik ise bekilik, askerlik ise asker olarak Allah yolunda cihad eden kiiye ne mutlu! 2 Bu kii bekilik veya askerlik gibi ilerden hangisi ile grevlendirilmise, sklmadan ve kanmadan grevini yapm ve Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem duasn hak etmitir. Emirin izni olmadan kimsenin ii brakmamas veya nceden verilen talimatlarn dna kmamas da itaatin kapsamna girer: Emirin izni olmadan kimsenin kamptan ayrlmamas, onun izni ve belirlemesi olmadan kimsenin eitim yaptrmamas da gerekir. nk Allahu Teala yle buyurur: Mminler, ancak o kimselerdir ki, Allaha ve Rasulne iman ederler ve toplu bir ite, Peygamber ile beraber bulunduklar vakit ondan izin almadka brakp gitmezler. 3 Buhari, askerin emirden izin almasnn vacip olduuna dair bu ayeti delil olarak gstererek, Kiinin imamdan izin almas bab balkl bir ksm am ve bu ayeti zikretmitir. Daha sonra ise Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile beraber bir gazvede bulunan Cabir bin Abdullahn Ey Allahn Rasul! Ben damadm dedim ve izin istedim. Bana izin verdi, ben de herkesten nce Medineye geldim hadisini aktarmtr. 4 bn-i Kudame el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Emirin izni olmadan atlar yedirmek, odun toplamak veya baka bir i iin askerin ayrlmas caiz deildir. nk Allahu Teala yle buyurmaktadr: Mminler, ancak o kimselerdir ki, Allaha ve Rasulne iman ederler ve toplu bir ite, Peygam1
Heysemi, Tabaraninin iki senet ile rivayet ettiini ve birinci rivayetteki kiilerin ravilerinin sahihlerden olduunu sylemitir. Mecmauz-Zevaid, 5/322 2 Buhari 3 24 Nur/62 4 Fethul-Bari, 6/121, Kitabul-Cihad

ber ile beraber bulunduklar vakit ondan izin almadka brakp gitmezler. Ayrca emir halkn durumunu, dmann durumunu, yerini, yaknlk ve uzakln askerlerden daha iyi bilir. Onun izni olmadan biri kp giderse, dmann tuzana debilir veya onlarn nc kuvvetlerinin eline geebilir ya da askerler ve emir oradan ekip gidebilirler ve kendisi yalnz kalabilir. 1 Uhud gn okularn, Mslmanlarn imam olan Rasulullahn larnn emredilmesine ramen izinsiz olarak yerlerinden ayrlmalar sebebiyle Mslmanlarn bana gelenler bilinmektedir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara Ben size haber verinceye kadar bizi kularn kaptn dahi grseniz yerlerinizi terketmeyen. Dman yendiimizi ve yerlerini aldmz grseniz bile ben size izin vermeden buradan ayrlmayn demiti. 2 Ancak onlar, dmann hezimete uradn grnce yerlerinden ayrldlar ve ganimet toplamaya koyuldular. Dman da arkadan onlar kuatt ve bilindii gibi Mslmanlar byk hezimete uradlar. Dolaysyla nizam ve dzenin bozulmamas iin emirin iznini ve emrini hafife almaya kimsenin hakk yoktur. Emirin szl ve yazl emirlerine ayn nemi vererek itaat etmek gerekir: Mektuplar yazl emirler kapsamna girer. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Abdullah bin Caha uygulamas bunun rneklerindendir. Onu bir seriyyenin banda gndermi ve iki gn yol aldktan sonra mektubu ap okumasn ve emrettii ekilde davranmasn sylemitir. Abdullah bin Cah Radyallahu Anhu iki gn gittikten sonra mektubu am ve iinde yle yazdn grmtr: Bu mektubu okuyunca Mekke ile Taif arasnda Nahleye varncaya kadar git. Orada Kureyin durumunu gzle ve onlar ile ilgili bilgiler getir. Abdullah bin Cah, mektubu okuyunca ittim ve itaat ettim dedi. Bu haberi bn-i Hiam es-Siyra ve bn-i Kesir Sana haram ayda savan hkmn soruyorlar 3 ayetinin tefsirinde nakletmitir. Yazl olanlar szl gibidir kural eri bir kuraldr. Yani uzakta olandan gelen yazl emir, orada bulunann szl emri gibidir. 4
Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendilerine izin vermeden yerlerinden ayrlmama-
1 2
El-Muni, Kitabul-Cihad Buhari, Hadis no: 3039 3 2 Bakara/217 4 Ahmed ez-Zerka, el-Kavaidul-Fkhiyye, Kaide:68, s:285
566
EL-UMDE F DADL-UDDE
E- EMRE TAATN SINIRLARI Emiri dinlemenin ve ona itaat etmenin snr iki eye baldr. Bunlardan ilki, verilen emirin masiyet trnden olup olmaddr ki bu emir ile alakaldr. kincisi ise kiinin verilen emire g yetirebilip yetirememesi ile alakaldr ki bu da emir verilen kii ile ilgilidir. 1- Verilen Emirin Masiyet Trnden Olup Olmad: Masiyet ile ilgili delilleri daha nce belirtmitik. bn-i merden, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: Masiyet ile emredilmedii srece Mslmann, houna giden ya da gitmeyen her konuda dinlemesi ve itaat etmesi gerekir. Ancak masiyet ile emredilirse dinlemek ve itaat etmek yoktur. 1 Masiyet olan ilerde kii emire itaat etmez, ama ona kar ayaklanmaya da gitmez. Emire kar kmamak ve yaptklarna kar sabretmek vaciptir. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Kim emirinden houna gitmeyen bir ey grrse sabretsin buyurmutur. Btn bunlar emirin aka kfr veya bidat ilememesi artna baldr. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ancak ak bir kfr grrseniz ve ona dair elinizde Allahtan bir delil varsa, o baka buyurmutur. Hadisi ve aklamasn daha nce aktarmtk. unu da belirtelim ki bu hadis Facir emir ile beraber savalr kaidesini de balamaktadr. nk onun da fcurunun kfr veya kfre gtren bir bidat olmamas gerekir. Emir ile tabilerinden biri arasnda bir anlamazlk kt taktirde yaplacak ileme de dikkat edilmesi gerekir. Byle bir durumda emirin stnn olup olmamasna gre yaplacak ilem de deiir. Emirin bir st varsa, mahiyetindeki kiiler, ihtilafl meseleyi daha yetkili olana ikayet ederler. Sahabenin savatan dndkten sonra, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem emirlerini ikayet etmeleri bunun rneklerindendir. Emirin stnde daha yetkili konumda olan baka bir emir bulunmuyorsa, emir olan kii, kendisi ile tabileri arasndaki anlamazlklar hakknda hakem tayin eder. Her iki taraf da aralarnda karar vermek zere bir kii zerinde anlarlar. nc blmnn sonunda bu konu zerinde durmutuk. slam devletinde, halkn, imam veya onun altnda olan yneticileri hakime ikayet etmeleri ve ikisinin hakim karsnda yarglanmalar caizdir.
Mttefekun Aleyhi

2- Kiinin Verilen Emire G Yetirebilip Yetirememesi: Bunun delili, Buharinin bn-i merden Radyallahu Anhuma rivayet ettii u hadistir: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem, dinlemek ve itaat etmek zere beyat ettiimiz zaman bize, Gcnz yettii kadar derdi. 1 Buhari, Cerir bin Abdullahtan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem dinlemek ve itaat etmek zere beyat ettim. Bana, Gcn yettii eylerde ve her Mslmana nasihat etmek zere dedi. 2 Buhari, Abdullah bin Dinarn yle dediini rivayet eder: Halk, Abdulmelike beyat edince, Abdullah bin mer Radyallahu Anhuma ona yle yazd: Mminlerin emiri Abdullahn olu Abdulmelike! Mminlerin emiri olarak Abdulmelike gcm yettii eylerde Allahn ve Rasulnn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snnetine uygun olarak dinlemek ve itaat etmek zere beyat ediyorum. ocuklarm da bunu kabul ettiler. 3 Abdulmelik, Mervann oludur. Kiinin gc yettii eylerde itaat etmesi, Allahu Tealann Allah hi kimseye gc yetmeyecei bir eyi yklemez 4 ve O halde gcnz yettiince Allahtan korkun 5 genel hkmnn kapsamna girmektedir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Size neyi emredersem, ondan gcnzn yettii kadarn yapnz. 6 Allahu Teala, kulunun gcnn snrn bilir. Dolaysyla kul, gc yettii halde, gcnn yetmediini syleyerek itaat etmeyi reddederse, Allahu Teala onun bu halinden haberdardr ve bu hal mnafklk alametlerindendir. Allahu Teala yle buyurur: Allah ve Rasul yaptklarnz grecek; sonra gizliyi ve akta olan bilene gtrleceksiniz. 7
1 2
Buhari, Hadis no: 7202 Buhari, Hadis no: 7204 3 Buhari, Hadis no: 7205 4 2 Bakara/286 5 64 Teabn/16 6 Mttefekun Aleyhi 7 9 Tevbe/94
568
EL-UMDE F DADL-UDDE
F- SONU VE BR NASHAT Liderlik sevgisi ve hrs, Allahu Tealann rahmet ettikleri dnda insanlarn kurtulamad bir hastalktr. Hastalk olmas, sahibinin dinini bozmas sebebiyledir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mal ve makam iin agzllk yapan kiinin dinine verdii zarar, a iki kurdun koyun srsne dalarak verdii zarardan daha byktr. 1 stn olmaya hrsl olmak, liderlik sevgisi olup mal sevgisinden daha da iddetlidir. nk insanlar lider olmak iin mal sarfederler. Her ikisi de a iki kurdun koyun srsne verdii zarardan daha ok dine zarar verir ve bozar. Allahu Tealann rahmet ettiklerinin bu hastalktan kurtulmas konusunda da Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Emirlik zerinde hrs gstereceksiniz, ama kyamet gn ondan piman olacaksnz. 2 Hadis, emirlik konusunda hrs gstermenin insanlarn ounluunun sfat olduunu belirtmektedir. Emirlik iin hrs gstermek eitli derecelerde olur. yle ki: 1- Liderlik iin rekabet etmek, Mslmanlar arasnda atmaya yolaabilir. Bu ise ki Mslman kllaryla kar karya gelirse, ldren de, ldrlen de atetedir. 3 hadisinde sakndrlan durumdur. Birinin emirlii eran gerekletikten sonra bir bakas kar ve onunla rekabet ederse, sonraki gnahkar olur ve ldrlmesi pahasna da olsa nne geilir. Hadiste Kim bir imama beyat eder, eli ve kalbi ile ona balanrsa, elinden geldii kadar ona itaat etsin. Bir bakas kar ve iktidar mcadelesi yaparsa boynunu vurun 4 denilmektedir. Tarih bunun ak rnekleriyle doludur. ktidar mcadelesi ve rekabeti, farkl derecelerde atma ve savala sonulanan desise ve fitneler ile olmaktadr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem buyurduu gibi, iktidar mcadeleleri genellikle beraberinde kafirlerin Mslmanlara musallat olmasn getirmitir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: ..Kendileri dnda, ounu helak edecek bir dman da musallat etmeyeceim. Hatta yeryznn her tarafnda bulunanlar, onlar aleyhinde toplansalar da. Ama kendi aralarnda birbirlerini helak edecekler. 5
Tirmizi, Kab bin Malikten Radyallahu Anhu rivayet etmi ve sahih hasen olduunu sylemitir. 2 Buhari 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mslim 5 Mslim

aml yneticiler arasndaki iktidar mcadelesini birinci hal savalar izlemitir. Endlste kabile ve blge atmalar, Endlsn kaybedilmesine yol amtr. Endlste olup bitenler, iktidar mcadelelerinin en ackl rnekleridir. Kabile ve blge yneticileri iktidar mcadelesine giriince zayfladlar. Fransa kral altnc Alfonso 478 hicri (1085 miladi) tarihinde Tuleytula kentini igal etti. Endls, slam yurdundan kp kfr yurduna dnen ve hala da kfr yurdu hkmnde kalmaya devam eden ilk slam kentidir. Alfonso, daha sonra dier kentlere de saldrd. Mutemid bin Abbad bata olmak zere kentlerin hkmdarlar Merake emiri Yusuf bin Tafinden yardm istediler. Mutemidin olu Reid babasna itiraz ederek yle dedi: Babacm, bizim iktidarmz elimizden alan kiiyi mi Endlste bamza getiriyorsun? Babas yle dedi: Evet olum, hibir zaman Endls kfr diyarna dntrdm duyulmayacak ve Hristiyanlara terketmem olmayacaktr. Aksi halde Mslmanlarn minberlerinden bakalarna lanet okunduu gibi bana da herkes lanet okuyacaktr. Olum, ocuklarmzn develeri gtmesi domuzlar gtmesinden daha hayrldr. Fakat ne yazk ki hkmdarlar arasndaki atmalar devam etti. Onlardan biri de Mutemid idi. Nihayet onunla Yusuf arasnda sava oldu ve Yusufa esir derek Merakete ld. Bu ekilde Endls kayboldu. Bu ackl sahneyi tekrar burada anmamn sebebi, slam iin alan Mslman cemaatlar arasnda kk apta da olsa, zaman zaman buna benzer atma ve savalarn meydana gelmesidir. Maalesef, kuvvetli bir Mslman cemaatin olumas iin, Mslman birinin kardelerin bana gemesi ekilemiyor veya rahatszlk duyuluyor. Dolaysyla da dalm ve blnm bir vaziyette, tautlarn ar darbelerine maruz kalyorlar. Onlardan bir kesim, tautlarn askerlerine esir dm, zindanlarn karanlklarnda elleri ve ayaklar zincirlere vurulmu, yllarca her trl svgye muhatap olmakta ve en barbar ikencelere maruz kalmaktadr. Baka bir grubun daraalarnda idam edildiini, bir dier grubun yeryznn urasnda burasnda srgn ve kaak yaadn ve yine bir baka grubun da tautlarn tuzaklarna derek yoldan saptn ve gerisin geriye mrted olup ktn grrz. Btn bunlarn yannda kadn ve ocuklarn inlemelerini, feryat ve lklarn da dinlemekteyiz. Bunlar, Endlste meydana gelen kaybn kk birer manzaras, Mslmanlar arasndaki atmalar ve tautlarn karanlk zindanlarna mahkum olan hayatlardr. Allahu Teala yle buyurur: Bana gelen ktlk ise nefsindendir. 1 Mslmann, kardei olan baka bir Mslmann ynetimi altna girmesi ve ona itaat etmesi, hem dnya ve hem de ahiret hayat iin, tautlarn karanlk zindanlarnda olmaktan daha iyi deil midir? Allahu Teala yle buyurur: Banza
4 Nisa/79
570
EL-UMDE F DADL-UDDE
gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle iledikleriniz yzndendir. (Bununla beraber) Allah ounu affeder 1 phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah, onlarda bulunan deitirmez. 2 2- Emirlik konusunda hrsl olmann ekillerinden biri de yneticilik yapmay arzulamaktr. Yneticilik istemek ak veya dolayl olabilir. Kii beceri ve yeterliliinden sz eder ve her frsatta bu becerilerini sergilemeye alr. Amac da bakalarnn onu kefetmesi ve belli bir greve getirilmesidir. Halbuki bu niyetiyle amelini bozmu ve yneticilik yapma niteliini yitirmi olur. nk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bu ii isteyene veya onun iin hrsl olana vermiyoruz 3 buyurmaktadr. Drdnc blmde bunun ayrntlar zerinde durmutuk. Bunlardan yleleri vardr ki istediini elde edemedii zaman itaatn dna kar ve cemaati bler. Bu da mnafkln kendisidir. Allahu Teala yle buyurur: lerinden bazlar da, sadakalar hususunda sana dil uzatrlar. nk o sadakalardan kendilerine verilmise honut olurlar. Verilmemise derhal kzarlar. 4 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kyamet gn Allah kii ile konumaz ve yzne bakmaz. Onlar iin ackl bir azap vardr: ...Sadece dnyalk iin imama beyat edip, istediini verdii zaman beyatn tutan ama vermedii zaman beyatn ineyen kii... 5 3- Cemaate katlan, sonra dinleme ve itaat etmeyi red edenler de kendisinde bu hastalktan bir takm eserler tayanlardr. Ayrca bu durum, cahiliyye zelliklerindendir. Kim cemaatten bir kar ayrlr ve lrse, ancak cahiliyye lm ile lr hadisinin erhinde bu konu zerinde durmutuk. 4- taat eder gibi grnen, ancak kalbinde kin ve dmanlk besleyenler de olabilir. Bu ise mnafklktr. Allahu Teala yle buyurur: Ba stne itaat ederiz derler. Sonra senin yanndan ktklarnda ilerinden bir ksm, sylediklerine aykr olarak geceleyin baka bir ey kurarlar. Onun iin sen, onlardan yz evir. Allaha havale et, Allah vekil olarak kafidir. 6 Bu gibiler en basit sebepler ile emire kar askerleri kkrtmaya alrlar. Emirin kendi nefsine ayrcalkl davrandn, dini ynden en ideal kii olmadn veya yann kk olduu gibi gerekelerle, emirin mahiyetindeki dier kiileri tahrik ederler. 5- Bazlar ise nefse ho gelen ilerde itaat ederken, zor olan veya nefse ho gelmeyen ilerde itaat etmezler. Kendilerine zor bir i verildii veya holarna gitmeyen bir ey istendii zaman bakaldrrlar. Kimileri de bolluk
1 2
42 ra/30 13 Rad/11 3 Mttefekun Aleyhi 4 9 Tevbe/58 5 Mttefekun Aleyhi 6 4 Nisa/81

ve kolaylk olduu zaman itaat eder, ancak zorluk ve darlk olduunda isyan ederler. Bu isyan ak veya gizli olabilir. Bu ve benzeri rnekler Mslman gruplarda hem oktur ve hem de ak bir fesada yol amaktadr. Bu durumlardan bazlar Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem zamannda da olmutur. Allahu Teala bunu yle belirtir: nk o sadakalardan kendilerine verilmise honut olurlar. 1 Ba stne itaat ederiz derler. Sonra senin yanndan ktklarnda ilerinden bir ksm, sylediklerine aykr olarak geceleyin baka bir ey kurarlar. 2 Yneticileri dinlemek ve onlara itaat etmek konusunu detayl olarak ele almaya gayret ettik. nk askerlerin sevk ve idaresinde, grevlerin gerekletirilmesinde bu temeldir. Bunda olabilecek ifrat ve tefrit askerleri datr. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Bir de, aranzdan yalnzca zalimlere erimekle kalmayacak fitneden saknn. Allah'n azabnn iddetli olduunu bilin. 3 Uhud gn okularn Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem emrini dinlememeleri zerine Mslmanlarn nasl bir yenilgiye uradklarn hepimiz bilmekteyiz.. Mslman kardelerime hatrlatmak isterim ki, dnyann birok yerinde kafirlerin Mslmanlara musallat olmasna sebep olan etken; bizlerin itaatlerindeki eksikliklerimizdir. Mslmanlar bu durumda iken, dinlemek ve itaat etmek zere cemaat halinde Allahu Tealaya ibadet eden biz Mslmanlar nasl olurda blnm ve ihtilaflar iinde yaayabiliriz ki? Halbuki hadiste Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Allahn bana emrettii be eyi ben de size emrediyorum; Cemaat, dinlemek, itaat etmek, hicret ve cihad. 4 Kald ki biz Mslmanlar, Allahu Tealadan, kafirlerin beklemedii eyleri ummaktayz. Allahu Teala yle buyurur: Kfredenler birbirlerinin velileridir. Bunu yapmazsanz, yeryznde bir fitne ve byk bir fesat olur 5 Mrikler nasl sizinle topyekn savayorlarsa siz de onlara kar topyekn savan. 6 Emire itaat etmek, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem itaat etmektir ve Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem itaat etmek ise Allahu Tealaya itaat etmektir. Ebu Hureyreden Buhari ve Mslimin rivayet ettii hadiste bu aka belirtilmitir. Emire itaatsizlik yapmak da ayn ekildedir. Bu slama gre ynetici olmu ve slama gre yneten her ynetici iin byledir. Allahu Teala yle buyurur: O halde siz (gerek) mminler iseniz Allahtan
1 2
9 Tevbe/58 4 Nisa/81 3 8 Enfal/25 4 Ahmed rivayet etmi ve el-Bani hadisin sahih olduunu sylemitir. 5 8 Enfal/73 6 9 Tevbe/36
572
EL-UMDE F DADL-UDDE
korkun, aranz dzeltin, Allah ve Rasulne itaat edin. 1 , Allah ve Rasulne itaat edin, birbiriniz ile ekimeyin; sonra korkuya kaplrsnz da kuvvetiniz gider. Bir de sabredin. nk Allah sabredenlerle beraberdir. 2 Emire kar fertlerin birinci grevi, dinlemek ve itaat etmektir.
1 2
8 Enfal/1 8 Enfal/46

KNC KONU:
EMRE NASHAT ETMEK

Allahn izni ile, bu balk altnda u konular zerinde duracaz: A- Emire Nasihat Etmenin Gerekliliinin Delili B- Yneticilere Yaplacak Nasihatn Kapsam C- Uyar D- Yneticiye, Gizli Olarak Nasihat Etmek Daha yidir
A- EMRE NASHAT ETMENN GEREKLLNN DELL 1- Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Din nasihattr buyurdu. Bunun zerine Kim iin? denildi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Allah iin, Kitab iin, Rasul iin, Mslmanlarn yneticileri iin ve btn Mslmanlar iin. 1 2- Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: eyde Mslmann kalbi hainlik etmez; ameli Allah iin yapmak, yneticilere nasihat etmek ve Mslmanlarn cemaatina bal kalmak. nk onlarn daveti, dierlerini de kuatr. 2 3- Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allah sizin iin eyden raz olur ve eyden ise honut olmaz. Ona ibadet etmenizden ve hibir eyi Ona ortak komamanzdan, toptan Allahn ipine sarlmanzdan ve blnmemenizden ve Allahn banza ynetici yapt kiilere nasihat etmenizden raz olur. Dedikodu yapmanzdan, ok soru sormanzdan ve mal boa harcamanzdan ise honut olmaz. 3
1 2
Mslim Mslim 3 Mslim
574
EL-UMDE F DADL-UDDE
B- YNETCLERE YAPILACAK NASHATIN KAPSAMI Nevevi Rahimehullah yle der: Mslmanlarn yneticilerine nasihat etmek; hak zerinde onlara yardmc olmak, hak konusunda onlara itaat etmek, onlara hakk emretmek, onlar uyarmak, onlara yumuaklkla hatrlatmak, gafil kaldklar ve farkna varamadklar iler konusunda onlara hatrlatmak, onlara kar ayaklanmamak, Mslmanlarn onlara itaat etmelerini salamak gibi konular ierir. Hattabi yle der: Arkalarnda namaz klmak, beraber cihad etmek, zekatlar vermek, bir hakszlk veya kt muameleleri olduu zaman klla ayaklanmamak, yalan vglerlerle aldatmamak ve salih olmalar iin dua etmek, yneticilere nasihattr. Mehur olan budur. 1 Yneticiye nasihat kapsamna giren eylerden biri de kendisinin haberdar olmayp bakalarnn bildii eyleri ona bildirmektir. Cemaati bozan veya birliini tahrip eden eyleri kendisine bildirmek de nasihat kapsamndadr. Kt kiilerin veya bozguncularn varln bildirmek bu kapsamdadr. Karar vermeden ve uygulama yapmadan nce, yneticininin iyice aratrp tahkik etmesi gerekir. nk Allahu Teala yle buyurmaktadr: Ey iman edenler! Eer bir fask size bir haber getirirse, onun doruluunu aratrn. Yoksa bilmeden bir toplulua ktlk edersiniz de sonra yaptnza piman olursunuz. 2 Bununla ilgili olarak bn-i Kesir Rahimehullah, Onlara soracak olursan, "Biz and olsun ki, elenip oynuyorduk" diyecekler. De ki: Allah ile, ayetleriyle, peygamberiyle mi alay ediyordunuz? 3 ayetinin tefsirinde yle der: Tebk Sava srasnda adamn biri bir mecliste, Bilginlerimiz (temsilcilerimiz) gibisini grmedim. Bunlar midelerine dkn, yalanc ve savata korkak kiilerdir dedi. Orada bulunanlardan biri, Yalan sylyorsun, sen mnafksn, bunu Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem haber vereceim dedi. Bu rivayette bizi ilgilendiren nokta, sahabenin mnafk olan ve bilginleri hakknda konuan kiiye, Bunu Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem haber vereceim demesidir. Bu ise gybet deil, mmete nasihat etmektir. Buhari, Zeyd bin Erkamdan Radyallahu Anhu yle dediini rivayet eder: Amcamla beraberdim, Abdullah bin Ubey bin Selln, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yannda olanlara bir ey vermeyin ki dalsnlar dediini duydum. Yine Medineye dnersek, en aziz olan, en deersiz olan oradan karacaktr dediini duydum. Bunlar amcama anlattm. O da Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem haber verdi. Rasulullah Sallallahu
1 2
Sahihu Mslim erhi, Nevevi, 2/38 49 Hucurat/6 3 9 Tevbe/65

Aleyhi ve Sellem bn-i bey ve arkadalarn ard. Ancak onlar bu sz sylemediklerine dair yemin ettiler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
onlar dorulad ve beni yalanlad. O kadar zldm ki hi byle olmamtm. Evimde oturdum. O srada Allahu Teala, Mnafikun Suresini indirdi ve yle buyurdu: Onlar yle kimselerdir ki, Rasulullahn yanndakilere bir ey vermeyin ki dalsnlar diyorlar. Halbuki gklerin ve yerin hazineleri Allahndr. Lakin mnafklar anlamazlar. Onlar, Eer Medineye bir dnersek yemin olsun, bizden en gl ve erefli olan, en zayf mutlaka oradan karacaktr diyorlar. Halbuki g, kuvvet Allahn, Peygamberinin ve mminlerindir. Lakin mnafklar bilmezler. 1 Bu ayetler indikten sonra Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem beni artt ve bunlar bana okuduktan sonra, phesiz Allah seni tasdik etti dedi. 2 htilafl olmakla beraber bu olayn Beni Mustalik Gazvesinde olduu belirtilir. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Bu hadiste, normal durumlarda konuulmas caiz olmayan szlerin bildirilmesi konusunda cevaz bulunmaktadr. Mutlak bozgunculuk amac dnda bunlar kouculuk saylmaz. Zararlarndan ok yarar salayan eyler ise zaten gybet olmaz. bn-i Hacerin caiz olmayan sznden maksat, bn-i Ubeyin Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem kastederek kulland en zayf kelimesidir. 3 Bu haberden bizi ilgilendiren ksm, Abdullah bin Ubeyin, sahabeyi Radyallahu Anhum birbirine kar kkrtmak ve aralarn bozmak iin sylediklerini Zeyd bin Erkamn Radyallahu Anhu Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem bildirmesidir. bn-i Ubey, muhacirler ile ensar birbirine drmek istiyordu. Zeydin yaptnn caiz olduuna delil ise, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem kendisine, Allah seni tasdik etti buyurmasdr. Buhari, bn-i Mesuddan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Huneyn gn alnan ganimetleri taksim edince, ensardan bir adam Bunu Allahn rzasna uygun yapmad dedi. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldim ve bu sz kendisine ilettim. Kzd ve yle dedi: Musaya Aleyhisselam Allah rahmet etsin, bundan daha ok eziyet grd, ama yine de sabretti. 4 Baka bir rivayette ise adam yle dedi: Vallahi, Muhammed bununla Allahn rzasn istemedi. 5 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Hadis, yneticiler iin sylenen yakksz ve haksz eyleri kendilerine bildirmenin caiz olduunu gsterir ki onlar da syleyen kiileri uyarsnlar. Gybet ve kouculuktan mbah olan eyleri de gsterir. nk her ikisi de bn-i Mesudun rivayetinde mevcut
1 2
63 Mnafikun/7-8 Buhari, Kitabut-Tefsir, Hadis no: 4901 3 Fethul-Bari, 8/646 4 Buhari, Hadis no: 4335 5 Hadis no: 6059
576
EL-UMDE F DADL-UDDE
olduu halde Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem buna kar kmamtr. nk bn-i Mesudun amac, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem nasihat etmek, kendisini eletiren ve ktleyenleri bildirerek saknmasn salamakt. Kafirlerin hile ve tuzaklarndan emin olmak iin onlarn haklarnda casusluk yapmann caiz olmas gibi bu da caizdir. 1 mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu ile ilgili hadiste yle anlatlr: Bir adam ona geldi ve nsanlardan bazlar mminlerin emiri lrse falan kiiye beyat ederiz diyorlar dedi. Bunun zerine mer Radyallahu Anhu yle dedi: Bu akam kalkp halk, bu insanlara kar uyaracam dedi. 2 Hadisi erheden bn-i Hacer yle der: Bu hadis, cemaati bozabilecek eyler yapmasndan korkulan kiilerin sylediklerini yneticiye iletmenin caiz olduunu gsterir. Bu, kouculuk deildir. 3 Nevevi Rahimehullah, Riyazus-Salihin isimli eserinde, Gybetten Mbah Olanlar Babnda yle der: Gybet, ancak kendisiyle ulalabilen eri sahih bir maksat iin caiz olur. Bunun alt sebebi vardr. (Bu alt sebebi sayar ve drdncs iin yle der,) Mslmanlar ktlkten sakndrmak ve onlara nasihat etmek. Bu da birok ynden olur. 4 Belirli bir kiiyi gybet etmenin caiz olmasndan sz ederken bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Bu anlamda kii ibirlii yapt, vekil tayin ettii, vasiyet ettii ve ahit tuttuu, hatta hkmne bavurduu kiiye ve benzerlerine nasihat eder. zel iler iin bu oluyorsa, Mslmanlarn kamusal ilerini yrten yneticiler, emirler, valiler ve ahitler, divan ehli ve bakalar iin nasl olmasn? phesiz bunlara nasihat etmek daha nemlidir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Din nasihattr buyurdu. Bunun zerine Kim iin denildi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: Allah iin, Kitab iin, Rasul iin, Mslmanlarn yneticileri iin ve btn Mslmanlar iin. 5
1 2
Fethul-Bari; 10/512 Buhari, Hadis no: 7323 3 Fethul-Bari, 12/154 4 Bkz: Riyazus-Salihin 5 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/230-231

C- UYARI Mslman saflarda fitne veya fesat karan kiilerin sylediklerini veya durumunu yneticiye bildirmek ile Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bana kimse ashabmn birinden bir ey getirmesin, ben ii selim olarak aranza kmak istiyorum 1 hadisi arasnda bir eliki yoktur. bn-i Mesudun Radyallahu Anhu hadisi asl olandr. Nevevi, bunu Riyazus-Salihinde Bozgunculuk ve benzeri bir korku olmad taktirde, halkn sylediklerini yneticilere ulatrmann yasaklanmas blmnde aktarmaktadr. Bu nedenle asl olan, halkn sylediklerini ve durumlarn yneticilere kouculuk mahiyetinde aktarmamaktr. Bu esastan istisna olan ise, zarar ve fitneleri nlemek ve fesat yapanlar ortaya karmak iin ihtiya olmas durumudur. Bunun delillerini yukarda belirttim. Nitekim bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Yneticinin, halkn durumlarn kendisine gizlice anlatacak danmanlar olmas gerekir. Bu kiilerin zeki, gvenilir ve akll olmas lazmdr. 2
1 2
Ebu Davud ve Tirmizi, bn-i Mesudtan Radyallahu Anhu rivayet etmitir. Fethul-Bari, 13/190
578
EL-UMDE F DADL-UDDE
D- YNETCYE, GZL OLARAK NASHAT ETMEK DAHA YDR bn-i Asm, es-Snne isimli kitabnda, Yneticilere nasihat etmenin ekli blmnde rivayetin senedini de belirterek yle der: Iyad bin anem, Hiam bin Hakime Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem Kim iktidar sahiplerine nasihat etmek isterse bunu akta yapmasn, elinden tutsun ve babaa kalarak sylesin. Kabul ederse, ne gzel. Kabul etmez ise, kii grevini yapm olur buyruunu duymadn m? dedi. 1 Yneticilere nasihat gizli yapmak ile ilgili delillerden biri de Buharinin Ebu Vailden yapt u rivayettir: Bazlar Osman, hep yaknlarn devlet ilerine tayin ediyor diyordu ve bu sz baz rahatszlklara sebep olmutu. same, Osman'a yakn biri olmas sebebiyle bu hususta ona nasihatte bulunmasn istediler. same onlara: "Onunla sylediiniz eylerde konutum, ancak bir kapy ilk kez ben am olmak istemiyorum. Ben Rasulullah'tan Sallallahu Aleyhi ve Sellem u hadisi iitmi biri olarak iki kiinin bana emir tayin edilen birisine gidip de, "Sen iyi bir insansn" diyerek ona vgde bulunacak deilim" dedi ve u hadisi aktard: Kyamet gn bir adam getirilip atee atlr. Karnndaki barsaklar dar kar. Onlar, eein deirmen tan dnderdii gibi dnderir. Derken, cehennem ahalisi etrafnda toplanr ve: "Ey flan, sen dnyada iken (bize) ma'rufu emderip, mnkerden nehyetmiyor muydun?" derler. O: "Evet, ma'rufu emrederdim ama kendim yapmazdm, mnkeri yasaklardm ama kendim yapardm" diye cevap verir. 2 Mslimde, Osmann yanna girip onunla konumaz msn? eklinde aktarlmaktadr. Bu ise baz kiilerin halife Osmana Radyallahu Anhu tepki gsterdikleri eyler sebebiyle olmutu. bn-i Hacer der ki: Onunla sylediiniz eylerde konutum, ancak bir kapy ilk kez ben am olmak istemiyorum sz, Fitneye yol amayacak ekilde edep ve maslahata uygun olarak gizlice kendisiyle konutum demektir. bn-i Hacer yle der: Onunla sylediiniz eylerde konutum, ancak bir kapy ilk kez ben am olmak istemiyorum sznden maksat, lk kez benim aacam bir kapy ben amak istemiyorum. nk onunla gizlice konuurum demektir. Muhelleb der ki: samenin, Osman ile konumasn istediler, nk onun zel adamlarndan ve Velid bin Ukbe konusunda kendisine sitemde bulunanlardand. Zira Velid bin Ukbeden bira kokusu gelmi ve bu durum aa kmt. Velid, Osmann ana bir kardei olup yannda altryordu. same, Osman ile gizlice konutum. Tefrikann kmasndan endie ederek imamlarla halkn nnde bu konular konumak istemiyorum dedi. Sonra ynetici de olsa, kimseye yaclk yapmayacan ve elinden geldii kadar gizlice nasihat
1 2
Kitabus-Snne, 521, Hadis no: 1096 el-Mektebul-slami Hadis no: 7098

ettiini syledi. Marufu emrettii halde kendisi ilemeyen kiinin nasl atee atldn belirterek, Osman konusunda kendisini yanl anlamamalarn istedi. bn-i Hacer yle devam eder: Hadis, yneticilere saygl olmak, onlara kar edeple davranmak, tedbirli olmalar ve olumsuzluklardan kanmalar iin haklarnda halkn sylediklerini kendilerine gzellikle ve uslnce bildirmenin gerektiini belirtir. nk bu yolla, bakalarna eziyet vermeden ama gereklemi olur. 1 Nasihat gizlice yapmann vacip olduunu deil, daha iyi olduunu syledim. nk nasihatn aka yaplacan gsteren deliller de bulunmaktadr. Bu delillerden bazlar unlardr: Bir kadnn, kadnlarn mehirleri konusunda mere kar kmas olay bunlardan biridir. Evvelkine yklerle mehir vermi bile olsanz.. 2 ayetinin tefsirinde bu olay ile ilgili olarak bn-i Kesir Rahimehullah Bunu Ebu Yala, Mesrukdan kuvvetli bir sened ile rivayet etmitir der. Mekkede savamann haramll konusunda sahabeden olan Ebu ureyh el-Huzainin emir Amr bin Said el-Edaka nasihat etmesi de bu rneklerdendir. Buhari, Mekkeye askerler sevkeden Amr bin Saide, urayhn yle dediini rivayet eder: Ey Emir, izin verirsen, Mekkenin fethedildiinin ertesi gn Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, gzmn grd, kulamn iittii ve hafzamn belledii bir szn hatrlatmak istiyorum. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allaha hamdedip vdkten sonra yle dedi: Mekkeyi insanlar deil, Allah haram belde kld. Allaha ve ahiret gnne iman eden hibir mminin orada kan dkmesi helal olmaz. 3 mer bnul-Hattabn Radyallahu Anhu zerinde uzun bir elbise grnce Selmann ona itiraz etmesi ve hesabn sormas. Bunun rnekleri oktur. Muaviyenin olu Yezidin, yerine halife brakmasna sahabeden bir ok kiinin kar kmas da bu rneklerdendir. Yneticiye nasihat ak veya gizli yapmak u esaslara baldr: 1- Nasihat Edilen Kiinin (Emirin) Durumu: Nasihat eden kii bunun iin en uygun yeri ve zaman seer ve ona gre ak yahut gizli olarak nasihatn yapar. 2- Mecliste Bulunanlarn Durumu: Bir takm kiilerin bundan cesaret alarak fitneye meydan vermelerinin ve blnmenin nne gemek iin nasihat gizli yapmak daha iyi olabilir. same bin Zeydin, Osmana kar davrand gibi. Ancak insanlar da duyup nasihattan yararlanacaklarsa,
1 2
Fethul-Bari, 13/51-53 4 Nisa/20 3 Buhari, Hadis no: 104
580
EL-UMDE F DADL-UDDE
nasihat aka yapmak daha iyi olabilir. Mekkede savamak iin askerler gnderen yneticiye, Mekkede savamann haram olduunu urayhn aka sylemesi ve oraya insanlarn asker olarak gitmelerinin nne gemeye almas gibi. 3- Nasihat Edenin Durumu: Nasihat ederken kii gsteri ve hret peinde olmamaldr. Bakas ses karmazken bu adam yneticiye nasihat etti desinler diye yapmamaldr. Kufe halknn Sad bin Ebi Vakkas, mere ikayet etmeleri olay buna rnektir. bn-i Kesir yle der: Hicri 16 ylnda Kufe halk hemen her alanda Sad ikayet ettiler. Hatta Namaz bile doru drst kldramyor dediler. Bunun zerine mer Radyallahu Anhu, onu grevden ald. Mslim, bu olay yle rivayet eder: mer bnul-Hattab Radyallahu Anhu, Kufe halkna adamlar gnderdi. Halk, Sad vd. Sadece Katade bin
same adnda biri yle dedi: Madem ki Allah iin sylememizi istediniz, syleyeyim. Sad, eit paylam yapmyor, davada adaletli olmuyor, seriyye ile kmyor. Bunun zerine Sad yle dedi: Allahm, bu adam gsteri ve hret iin yaptysa mr uzun olsun, fakirlii bitmesin ve fitnelerden kurtulmasn. Sadn bedduas kabul oldu. Adam ok yaland, bakarken kalarn elleriyle gznden kaldrp bakyor ve yolda karlat cariyelere lafla sarkntlk ediyordu. Bunun iin onu, Sadn bedduasna uram ihtiyar diye isimlendirirlerdi. mer Radyallahu Anhu, hilafet iin yapt vasiyette alt kii arasnda sayd Sad iin yle demiti: Sad halife olursa ne iyi. Olmad taktirde hanginiz halife olursa onu yardmc alsn. nk ben onu aciz olduu veya hainlik yapt iin azletmedim. 1 En iyi olan, nasihat eden kiinin bu durumlar gznnde bulundurmas, sonra ak veya gizli en mnasip yolu semesidir. in iinden kamyorsa, gizlice nasihat etmesi daha iyi olur. Konunun banda belirtiimiz Iyad bin anem hadisi, Osman ve same olay bunun rnekleridir.
El-Bidaye ven-Nihaye, 7/101

NC KONU:
EMRE KARI SAYGILI OLMAK

Yneticinin, ynetilenler zerindeki haklarndan biri de ona kar saygl davranlmasdr. Bunu bn-u Ebi Asmn Kitabus-Snne isimli eserinin Emire Sayg Gstermek blmnde naklettii baz hadisler ile delillendirmeye alacam. Muaz bin Cebelden Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedii rivayet edilir: Be eyden birini kim yaparsa Allahtan bir gvencesi olur. Bunlar; hasta ziyareti, cenazeyi uurlama, savaa kmak, sayg ve takdirini belirterek yneticiyi ziyaret etmek veya evinde oturup insanlara zarar vermemek ve insanlardan zarar grmemektir. 1
Ebu Bekre Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dediini rivayet eder: Sultan, Allahn yeryzndeki glgesidir. Kim ona ikram ederse, Allaha ikram etmi olur. Onu kmseyen ise Allah kmsemi olur. 2 Yneticiyi horlamak, emirlerine itaatsizlik etmek veya sz, fiil, iaret ile onu kmsemek veya kmsenmesi iin kullanlabilecek bir sfatla nitelemek ya da kendisine satama olacak ekilde bakasn methetmek ve bakalarn kendisini horlayp dlamaya tevik etmek gibi yollardan biri ile olabilir. zetle, yneticiyi kltecek ve gzden drp horlanmasna yol aacak her trl sz, fiil ve niteleme ona kar saygszlk kapsamndadr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ba kara zm danesi gibi siyah, burnu veya kula kesik bir habeli de olsa, emire itaat etmeyi emretmitir. Yneticiyi horlayan veya kmseyenler, dnyada zelil edici, ahirette ise azap ve mahrumiyete uratc olan Allahu Tealann cezasna hedef olurlar. Ebu Bekrenin yle dedii rivayet edilir: Allahn sultann ycelten kiileri Allah kyamet gn yceltir. 3 Ebu Musadan Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedii rivayet edilir: Yal Mslmana, Kuran okuyan ama ar gitmeyene ve adaletli olan sultana ikram etmek, Allaha saygnn bir ifadesidir. 4
1 2
bn-u Ebi Asm, Kitabus-Snne, Hadis no: 1021 bnu Ebi Asm, Kitabus-Snne, Hadis no: 1024. El-Bani hasen bir hadis olduunu sylemitir. 3 bnu Ebi Asm, Kitabus-Snne, Hadis no: 1025, El-Bani, hasen olduunu sylemitir. Bu rivayetler iin baknz: Age. 490-492, el-Mektebul-slami 4 Riyazus-Salihin, Alimlere ve Byklere Sayg Gsterme Bab
582
EL-UMDE F DADL-UDDE
bn-i Teymiye de Rahimehullah yle der: Seleften Fudayl bin Iyad, Ahmed bin Hanbel ve benzerleri, kabul edilen bir duamz olursa, o duamz ile sultan iin dua ederiz, derlerdi. 1 Kurtubi Rahimehullah, Ey iman edenler! Allah'a itaat edin, Rasule ve sizden olan emir sahiplerine itaat edin.. 2 ayetinin tefsirinde yle der: Sehl bin Abdullah der ki: Alimlere ve sultana deer verdikleri srece insanlar hayr iinde olurlar. Bu ikisini yceltirlerse, Allahu Teala, dnyalarn ve ahiretlerini slah eder. Bu ikisine deer vermezlerse, Allahu Teala dnyalarn ve ahiretlerini bozar. 3 phesiz bu, salih olan alimler ve sultanlar iin geerlidir.
UYARI
Yneticiye saygl olmaya halk arrken, onu kutsallatrmaya ardmz sanlmamaldr. Sadece slamn her konudaki arsnda olduu gibi, vasat olana aryoruz. nk yneticiye saygl olmak, ifrat ve tefrit arasnda vasat bir itir. frat, yneticiyi kmsemek ve saygsz davranmaktr ki snnetin yasaklad ve ceza tehdidinde bulunduu ekil budur. Bunun ile ilgili gemiten baz rnekler aktardk. Yneticilerin ktlklerine kar sessiz kalmak, daha kts onlar temize karmaya almak ve halkn gzn boyayarak savunmak, ar vglerle yceltmek ve yakksz sfatlarla nitelemek gibi, yneticiye saygda tefrit noktasnda olmak da ktdr. unu belirtelim ki yneticiye saygl olmak, bizatihi ama olan bir ey deildir. Sadece Mslman cemaatin birliini korumak iindir. Bu ise yukarda deindiimiz gibi nemli bir eri amatr. Zira yneticiyi kmsemek ve sayg gstermemek ona kar itaatsizlie, Mslmanlarn blnp paralanmasna yol aar. Bu nedenle yneticiye deer verip saygl olmak, isyan, itaatsizlik ve blnmenin nne gemektedir. Bu ise yneticiye sayg gstermenin, onun ahsna deil, sadece sfatna ynelik olduunu gstermektedir. Yneticinin halkn zerindeki haklar konusunda btn sylediklerimiz aslnda Mslmanlarn cemaatinin birliini korumaya yneliktir. Mslmanlar ancak bu eri maksad, yani cemaati ve cemaatin birliini gerekletirdikleri zaman dnya ve ahiret ileri dzelebilir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u buyruunda cemaatin birliini korumak ile yneticiye saygl olmak birbirine balanmtr: Kim emirinden houna gitmeyen bir ey grrse sabretsin, kim itaatin dna bir kar kar ve lrse cahiliyye lm ile lr. 4
1 2
bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/391 4 Nisa/59 3 Tefsirul-Kurtubi, 5/260 4 Buhari, bn-i Abbastan rivayet etmitir.
C- FERTLERN BRBRNE KARI GREVLER

Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Her Mslmann sadaka vermesi gerekir buyurdu. Kendisine: "Ya bulamayan olursa?" diye soruldu. "Eliyle alr, hem ahs iin harcar, hem de tasadduk eder" cevabn verdi. "Ya alacak gc yoksa?" diye soruldu. "Bu durumda, skm bir ihtiya sahibine yardm eder" dedi. "Buna da gc yetmezse?" dendi. "Ma'rufu veya hayr emreder" dedi. "Bunu da yapmazsa?" diye tekrar sorulunca: "Kendini bakasna ktlk yapmaktan alkor. Zira bu da bir sadakadr" buyurdu. 1 Ebu Zerin yle dedii rivayet edilmektedir: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, amellerin hangisi daha stndr? dedim. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allaha iman ve Onun yolunda cihad etmektir dedi. Hangi kleyi azad etmek efdaldir? dedim. Sahipleri katnda en deerli olanndr dedi. Yapacak gcm yoksa dedim. Yapabilen kiiye yardm edersin veya yapamayann yerine sen yaparsn dedi. Ey Allahn Rasul, baz amelleri yapma gcm olmazsa dedim. Bunun zerine, nsanlara zararn dokunmasn, bu da senden bir sadakadr dedi. 2 Her iki hadisten anlalan ortak mana, bakalarna yarar salamaya g yetirilememe durumunda, en azndan onlara zarar vermekten kanlmasnn gerektiidir. Allahu Tealann izniyle her iki durumda da ecir kazanlr. Ancak nc durum olan insanlara zarar verme hali sz konusu olursa, bu durumda gnah kazanlr. Bu nedenle Mslmann dier Mslmanlara kar sorumluluunu iki ksma ayrabiliriz: Birincisi: Mslman kardelerine zarar vermemek. Mslmann kardelerine kar davranlarnda en alt snr budur. kincisi: Mslman kardelerine yarar salamak. Bu ise Mslman iin uygun olan durumdur. mam Nevevinin Rahimehullah, Krk Hadis isimli kitapnda yer verdii hadislerin sralamas incelendiinde, bu sralamay gzettii farkedilir. Bakalarna zarar vermemek konusunda iki hadis aktarmaktadr. Bunlardan birincisi otuzbeinci sradaki hadistir ki Birbirinizi kskanmayn, birbirinizle ekimeyin ve birbirinize buzetmeyin diye geer. Sonra insanlara yarar salamay tevik eden otuzaltnc hadisi aktarr ki, o da Kim bir Mslmann dnya skntlarndan birini giderirse.... diye devam eden hadistir. Bu sralama ve taksim, Kurann birok ayetinde de bulunmaktadr. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Kat kat faiz yemeyin. Allah'tan korkun ki felah bulasnz. Kafirler iin hazrlanan ateten korunun. Hem
1 2
584
EL-UMDE F DADL-UDDE
Allaha ve Rasule itaat edin ki, merhamet olunasnz. Rabbinizin merhametine ve eni gkler ile yerler kadar olan cennetine (girmek iin) yar yapn. O cennet takva sahipleri iin hazrlanmtr. O takva sahipleri ki; bollukta ve darlkta sadaka verirler, fkelerini yenerler, insanlarn kusurlarn balarlar. Allah da iyilik edenleri sever. 1 Faiz almak, insanlara zarar vermektir. Allahu Teala onu yasaklamtr. Arkasndan insanlara darlkta ve bollukta iyilik yapmay belirtmitir. fkelerini yenerler, insanlarn kusurlarn balarlar sralamas da bu ekildedir. Allahu Teala, nce insanlara zarar vermekten kanmay (fkeyi yenmeyi) belirtmi, arkasndan iyilik ve balama ile insanlara yararl olmay getirmitir. Bu sralama mehur Zarar nlemek, yarar salamaktan nce gelir fkh kural ile uyum iindedir. bn-i Receb el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Yahya bin Muaz erRazi yle der: Mminin senden nasibi ey olmaldr: Yarar salamyorsan zarar verme, sevindirmiyorsan zme, vmyorsan yerme. 2 Bu ise kardelerine kar Mslmandan istenen en alt snr olup en azndan onlara zarar vermemek ilkesidir. Gzel ahlakn iki esas bulunmaktadr: Birincisi: Haya. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Haya, ancak hayr getirir. 3 Mslimin rivayetinde ise, Hayann tm hayrdr eklinde gemektedir. Bilindii gibi haya, imann ubelerindendir. mann ubeleriyle ilgili Ebu Hureyreden rivayet edilen ve zerinde ittifak bulunan hadiste yle geer: man altm ksur ubedir. Haya da imann bir ubesidir. Bu lafz Buhariye aittir. Bu hadiste imann dier ubeleri deil de, sadece haya ubesi belirtilmitir. nk haya, dier ubeleri de yerine getirmenin etkeni gibidir. Kim Allahu Tealadan haya ederse, yasaklar ilemeyerek ve emredilenleri yerine getirerek Allahu Tealann hukukunu gzetir. Kim insanlardan haya ederse, onlara zarar vermeyerek ve yarar salayarak onlarn haklarn yerine getirir. Haya iki trldr. Biri doutan huy ve karakter olarak kiide bulunur. Bu, Allahu Tealann kuluna verecei en gzel ahlaktr. kincisi ise, Allahu Tealay bilmek, yceliini tanmak, kullarna yaknln, onlar kuatc oluunu, gzlerin gizli baklarn ve kaplerin gizlediini bildiini bilmek ile kazanlan hayadr. 4 Birinci ksm hayadan nasipleri az olanlar, ikincisini elde edebilmek iin nefislerine kar mcahade yapmak zorundadrlar. kincisi: Kiinin kendisi iin sevdiini bakalar iin de sevmesi ve sevmediklerini onlar iin de istememesidir. Haya, sahibini insanlarn haklarn vermeye gtrr deniyorsa, bu durumda insanlarn haklarnn neler oldu1 2
3 Ali mran/130-134 bn-i Receb, Camiul-Ulum vel-Hikem, 294 3 Mttefekun Aleyhi 4 bn-i Receb, Camiul-Ulum vel-Hikem, 175

una dair hkmlerin ayrntlarn bilmeyenler iin insanlarn haklarnn neler olduunu belirten genel bir kural var mdr? diye sormamz gerekir. Bu sorunun cevab ise udur: Evet, bunun genel bir kural vardr. Bu kural, Kendin iin sevdiin iyilii bakalar iin de istemek ve kendin iin sevmediin ktl bakalar iin de istememek kaidesidir. Bu kural, Enesten Radyallahu Anhu rivayet edilen u hadisten karlmaktadr: Biriniz kendisi iin sevdiini Mslman kardei iin de sevmedike mmin olmaz. 1 Bu hadis, el-smailinin Mustahrecinde, Kendisi iin sevdii hayr Mslman kardei iin de sevmedike eklinde geer. Kendisi iin sevmediini kardei iin de sevmemesi manas ise bunun iindedir. bn-i Receb yle der: Szn ettiimiz Enes hadisi, mminin kardeini sevindiren eye sevindiini ve kendisi iin istedii hayr mmin kardei iin de istediini belirtir. Btn bunlar kiinin kalbinin aldatma, kskanma ve kandrma duygularndan arnm olduunu gsterir. 2 Enes hadisi ile yakn anlamda olarak, Mslim, Abdullah bin merden
Radyallahu Anhuma Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu-
unu rivayet eder: Kim ateten uzaklatrlp cennete girmek istiyorsa, Allaha ve ahiret gnne iman etmi olarak can versin ve kendisine gelmesini istedii eylerin bakalarna da verilmesini istesin. Bu kural uygulamak, u eyi bilmek ile olur. Bunlar: zerinde hibir phe bulunmayan irk, zerinde hibir phe bulunmayan hayr ve ikisi arasnda tereddtl olarak bulunan hal. Ktlk, terkedilmesi istenendir. Bunun ise, bakalarna eziyet vermemek olduunu belirttik. Hayr; yaplmas istenen eydir ki imkanlar erevesinde insanlara yararl olmaktan ibaret olduunu belirttik. kisi arasnda tereddtl olan hal ise, kiinin ilemeden nce kendisi iin raz olup olmadn iyice dnmesi gereken eylerdir. Eer ki onu kendisi iin beenirse ve eri bir hkme de aykr deilse, bunu iler, deilse kanmas gerekir. Grld gibi, Kiinin kendisi iin sevdiini bakalar iin de sevmesi ve kendisi iin sevmediini bakalar iin de istememesi kural, yukarda iaret ettiim eziyet vermemek ve yarar salamak ksmlarnn her ikisini de iermektedir. Herkes insanlarn zararndan emin olmay ve yararlarn kazanmay sever. man, insanlar kendisine bu ekilde muamele etmeseler bile, kendisi iin sevdiini bakalar iin de sevmesini gerektirir. Zarar nlemek ve yarar salamak ile ilgili btn detaylar bu kuraln altnda toplamak mmkndr. Burada zarar nlemek ve yarar salamak ile ilgili baz meseleleri genel olarak belirtmeye alacam. Bunun ayrntlar ise hadis kitaplarnn Edep blmlerinde bulunmaktadr.
1 2
Mttefekun Aleyhi bn-i Receb, Camiul-Ulum vel-Hikem, 104
586
EL-UMDE F DADL-UDDE
NSANLARA ZARAR VERMEMENN KAPSAMINA GREN EYLER Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: nsanlara zararn dokunmasn, bu da senden bir sadakadr 1 nsanlara zarar vermemenin baz ekillerini maddeler halinde yle belirtebiliriz: 1- Dilin Afetlerinden Saknmak: Btn ktlklerin ba budur. Bunu akl olan herkes anlar. Rasulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: nsanlar cehenneme yzst
dren, dilleriyle ilediklerinden bakas deildir. 2 Alay etmek, lakap takmak, svmek, gybet, iftira, yalan, dedikodu, lanetlemek, yalan ahitlik ve bakalarn horlamak dilin afetlerinden saylabilir. Btn bu afetlerin ktln belirten ve ar cezalarla tehdit eden nasslar vardr. Bu afetleri ve ktlkleri hakknda burada ayrntl olarak duramayacaz. Bunlar iin Hucurat suresine, Buhari ve dier hadis kitaplarnn Edep blmlerine baklabilir. Dilin afetleri dnyada Mslmanlar arasndaki ilikileri bozan ve ahirette zarara sokan en byk etkenlerdendir. Bu afetlerden kurtulmann yolu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem u buyruudur: Kim Allaha ve ahiret gnne iman ediyorsa, hayr sylesin veya konumasn. 3 Nevevi Rahimehullah yle der: Bu hadis, sz yararl ve hayrl olmadka kiinin konumamasnn gerektiini aka belirtmektedir. Kii ne zaman szn yarar salamasndan phe ederse konumamaldr. Bu afetlerden haram olan bir eyi helal gstermek iin ruhsatlara veya tevillere bavurulmamaldr. Allahu Teala yle buyurur: Halbuki kt hile ancak sahibinin bana dolanr. 4 2- Bakasnn ine Karmamak ve Lzumsuz ler Yapmamak: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kiinin kendisini ilgilendirmeyen ilerle uramamas, slamnn gzelliindendir. 5 Kiiyi ilgilendirmeyen ey, haram, mekruh veya pheli eyler gibi ahs ile ilgili bir yasak olabilecei gibi, insanlar ile ilikileriyle ilgili bir yasak da olabilir. Bakalarna zarar vermemekten kastettiimiz ise bu ikincisidir. Bakalarnn zel eyleri bunun kapsamna girmektedir. Dolaysyla bakalar hakknda casusluk yapmak, onlarn eksiklik ve bozukluklarn
1 2
Mttefekun Aleyhi Tirmizi rivayet etmi ve sahih hasen olduunu sylemitir. 3 Mttefekun Aleyhi 4 35 Fatr/43 5 Tirmizi rivayet etmi ve hasen olduunu sylemitir.

aratrmak, bakalar hakknda dnyada ve ahirette yarar salamayan eylere dalmak gibi iler bunun rneklerindendir. Bunlardan daha da nemlisi, hem dnyada ve hem de ahirette zarar veren eylere dalmaktan kanmaktr. Bu kural kavramann ve uygulamann en iyi yolu ise, kiinin her sz ve fiil iin kendi kendisine Bunun yarar nedir? diye sormasdr. Yarar yoksa veya zarar varsa, bu durumda sylemek istedii veya yapmak istedii ey bo ve yararsz ilerden demektir. Kendisini ilgilendirmeyen ilerle uramak ve insanlara ocuk muamelesi yapmak genellikle kiinin kendisini tanmamas ve kendisini neyin ilgilendirdiini bilmemesinden kaynaklanr. Bu ise Allahu Tealann onu rezil etmesinin alametlerindendir. Allahu Teala yle buyurur: Ve o kimseler gibi olmayn ki, Allah unutmular, hem (Allah) da onlara kendilerini unutturmutur. te bunlar fasklarn ta kendileridir. 1 bn-i Receb el-Hanbeli Rahimehullah yle der: Bu hadis, edebin temellerinden byk bir temeldir. mam Ebu Amr bnus-Salah, Malikilerin o gnk imam Ebu Muhammed bin Ebi Zeydin yle dediini nakleder: Adabn hayrlsnn btn dizginleri ve en nemli noktas u drt hadiste toplanr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim Allaha ve ahiret gnne iman ediyorsa, hayr sylesin veya konumasn, Kiinin kendisini ilgilendirmeyen eylerle ilgilenmemesi, slamnn gzelliindendir, Yine kendisinden nasihat isteyen birine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem fkelenme buyurmutur. Son hadis ise udur: Mmin, kendisi iin sevdiini kardei iin de sever. slamnn gzelliindendir diye biten hadisin manas udur: Kimin slam gzel ise, sz ve fiil olarak ilgisi olmayan ve kendisine dmeyen eyleri terkeder, sadece kendisini ilgilendiren sz ve fiilller ile ilgilenir. Kendisini ilgilendirdii ise, zerinde durduu, maksad ve amacnn olduu itir. Kiinin slamnn gzel olmas, haram, mekruh, pheli ve ihtiya olmayan fuzuli mbahlar ve kendisini ilgilendirmeyen hereyi terketmesini gerektirir. nk btn bunlar Mslmann terketmesi gereken eylerdir. Kendisini ilgilendirmeyen eyleri terketmekten kastedilenlerin banda dili lzumsuz ve lsz szlerden korumak gelir. mer bin Abdulaziz yle der: Konutuunu amellerinden sayan kii, kendisini ilgilendiren eyler dnda ok az konuur. nk birok insan konutuklarn amellerinden saymamakta, bu nedenle lsz ve yararsz, hatta zararl ve sakncal eyler konumaktadr. Allahu Teala, insanlarn aralarnda fsldaarak konutuklar eylerin ounun hayrsz olduunu belirterek yle buyurmaktadr: Onlarn fsldamalarnn ounda hayr yoktur. Ancak sadaka vermeyi veya bir iyilik yapmay yahut insanlarn arasn bulmay emreden baka. 2 Ebu Ubeyde, Hasann yle
1 2
59 Har/19 4 Nisa/114
588
EL-UMDE F DADL-UDDE
dediini rivayet eder: Allahu Tealann bir kuldan yz evirmesinin alametlerinden biri de, bir ceza olarak kendisini ilgilendirmeyen eyler ile megul etmesidir. 1 Btn bu aktarlanlardan ve Hayr sylesin yahut konumasn, Kendisi iin sevdiini kardei iin de sevmedike hadislerinden anlalaca gibi, herhangi bir sz sylemeden ve bir ii yapmadan nce Mslmann ok iyi dnmesi, nefsinin arzusuna veya evresinin akntsna kaplmamas gerekir. Dnrse ve caiz olan ve olmayan bilirse, o zaman basiret zere haraket eder ve konuur. Allahu Teala, atete olanlar yle niteler: Dediler ki: itseydik veya akletseydik, cehennemlikler arasnda olmazdk. 2 Bu ayetten akln ve dnmenin ne byk nimet olduu anlalmaktadr. Burada bizim nasihatmz ise u szdr: ki dn, bir konu. 3- nsanlara Kar Kibirli Olmaktan Saknmak: Kibir, insanlarla oturup kalkmann ortaya kard afetlerdendir. Onlarla oturup kalkma srasnda bu afet deiik ekillerde ortaya kmaktadr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Byklenmek, hakka kar marmak ve insanlar kmsemektir. 3 Hakka kar marmak, hakk reddetmek ve kabul etmemek bir takm yollarla olur. Batan itibaren haktan yz evirmek, hakk dinlememek veya hak sahibinin hccetini ortaya koymasna engel olmak yahut hakk iptal etmek iin hak sahibine kar batlla mcadele etmek, szlerini alay ve elenceye almak ve kibir bu yollardan bazlardr. nsanlar kmsemek ise, onlar horlamak ve aalamak ile olur. Bu ise, sz veya eylem ile olabilir. Alay etmek, horlamak, kmsemek, cahillik, fakirlik, soysuzluk, sakatlk gibi kiiyi kk dren eyler ile niteleme bu yollardan bazlardr. nsanlardan yz evirmek, onlara iltifat etmemek, onlarla beraber yememek ve imemek, onlara tepeden bakmak, selamlarn almamak, kendisine ayaa kalklmasndan zevk duymak, toplu yerlerde bata oturmak ve herkesin kendisine yer amas, gerek ve ihtiya olmadan bakalarndan u veya bu ekilde farkl grnmek byklk taslamann ekillerinden bazlardr. Genel olarak, byklk taslayan kii, kendisine kemal gz ile, bakalarna ise aalk ve kklk gz ile bakar. Onlar kmser, horlar, onlar haklarn yerine getirmeye layk grmez ve biri kendisine hakk gsterdii zaman ondan kabul etmez. 4
1 2
Camiul-Ulum vel-Hikem, 97-100 67 Mlk/10 3 Mslim 4 bn-i Receb, Camiul-Ulum vel-Hikem, 292

Byklk taslamak, kiiyi bakalarna eziyet vermeye, hakszlk ve zulm yapmaya kadar gtrebilir. Bunun ilac ise, ahireti hatrlamak ve sahip olduumuz her nimetin Allahu Tealadan olduunu, sana verirken bakasn ondan mahrum ettiini bilmektir. Niyetler, byklenmek ile deil, kretmek ile korunur. Byklk taslayan kii kendisini grd halde nimetleri veren Rabbini grmez. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kalbinde zerre kadar kibir bulunan kii cennete giremez. 1 Byklk taslamak, cemaati ve ibirlii halinde almay bozar. Byklk taslayan kiinin ibirlii yapmaya ve cemaat halinde almaya elverili olmas ok nadirdir. nk ibirlii halinde almak, kaynama, yardmlama ve tevazuya dayanr. Kibirli insan ise, bu ahlaktan fersah fersah uzaktr. 4- Bakalarna Zarar Vermemek: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Zarar vermek ve zarar grmek yoktur. 2 Zarar, kiinin hem kendisine ve hem de bakalarna zarar vermesini ierir. Zarar vermek, bakalarna zarar vermek, bylece onun da kendisine veya bir bakasna zarar vermesine sebep olmaktr. Bylece her iki taraf da birbirine zarar verir hale gelebilir. Zarar vermek ve zarar grmenin kapsamna yukarda saylan dilin btn afetleri, byklk taslamak, bakalarnn ilerine karmak, baka kiilerin canlarna, namuslarna veya mallarna zarar verecek tehlikeli durumlara yol amak gibi konular da girmektedir. Kskanlk, kin, buz ve bakalarnn felaketlerine sevinmek gibi olaylar da zarar vermek kapsamna girmektedir. Hadiste yle geer: Kardeinin musibetine sevinme. Allah ona merhamet eder ve seni mptela eder. 3 Zarar vermenin ekillerinden biri de muamelelerde aldatmaktr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Bizi aldatan bizden deildir. 4 Nasihat ederken veya istiare ederken bakalarn aldatmak da bunun kapsamna girmektedir. Bakalarna zulmetmek de zarar verme kapsamna girmektedir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Zulmetmekten saknn. nk zulmetmek kyamet gn karanlklardr. 5 Buhari, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet eder: Kim kardeinin namusuna veya baka bir eyine hakszlk etmise, dinar ve dirhemin olmayaca gnden nce onunla helallesin. Deilse, kyamet gn salih ameli varsa haksz1 2
Mslim bn-i Mace ve Darekutni rivayet etmitir 3 Tirmizi, merfu olarak Vasile bin Eskadan rivayet etmi ve hasen olduunu sylemitir. 4 Mslim 5 Mslim
590
EL-UMDE F DADL-UDDE
l kadar ondan alnr ve kardeine verilir. Salih ameli yoksa hakszlk yapt kiinin ktlklerinden alnr ve kendisine yklenir. Askeri eitim kamplarnda, tehlikeli veya patlayc maddeleri ikamet yerlerine, toplanma yerlerine ve istirahat etme yerlerine koymak da, kiinin Mslman kardeine zarar vermesi kapsamna girer. Bu tr zararlarn nne gemek iin gerekli btn emniyet tedbirlerinin alnmas gerekir. Gvenlik tedbirleri olarak zrh ve mifer giymek, hendekler kazmak, maskeler takmak, uzun ve yorucu nbetler tutmak gibi ilerde bir takm tedbirler almak konusunda elden gelenin yaplmamas da Mslmana zarar verme kapsamna girer. Bu nedenle bu tr ilerde ihtiya kadar tedbir almak en uygun olandr. nsanlara zarar vermenin ekillerinden biri de yollarna engelleyici eyler dkmektir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bundan sakndrarak yle buyurur: Lanetleyen iki eyden saknn. Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem nedir lanetleyen iki ey? denildi. Bunun zerine yle buyurdu: Halkn gelip getii yollarda veya glgelendikleri aalarn altnda abdest bozmaktr. 1 Cabirden Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem durgun suya idrar yapmay yasaklad rivayet edilmektedir. nsanlara zarar vermenin ekillerinden biri de salam ile hastann bir yerde tutulmasdr. nk bulac hastalk salam kiiye de geebilir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmaktadr: Hastay salamn yanna getirmeyin. 2 Bu hadis ile Bulama olmaz hadisi arasnda eliki bulunmamaktadr. Kardelere zarar vermenin ekilerinden biri de, derslerinde onlar megul etmek veya uyuyanlarn yaknnda ykses seslerle konumaktr. Allahu Teala yle buyurur: Sesini alalt. nk seslerin en irkini, elbetteki eeklerin sesidir. 3 Zarar vermenin ekillerinden biri de kiiden ikisinin babaa verip gizlice konumalardr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: kii olduunuz zaman iki kii gizlice konumasn. nk bu nc kiiyi zer. 4 Bir gruba hitaben konuurken ilerinden birine hi iltifat etmemek ve daima dierlerine bakarak konumak da bunun gibidir. Buhari, elEdebul-Mfred isimli eserinde Hubeyb bin Ebi Sabitten yle rivayet eder:
Mslim Mttefekun Aleyhi 3 31 Lokman/19 4 Mttefekun Aleyhi, bn-i Mesud ve yakn bir mana ile bn-i merden Radyallahu Anhum rivayet edilmitir.
2

Biri konutuu zaman sadece birine ynelerek deil, hepsine ynelerek konumasn severlerdi. 1 Birinden holanmayarak, ona sz veya eylem ile eziyet vermek de, zarar vermenin eitlerindendir. Buhari yle rivayet eder: Birini sevmen, utandrmasn ve buzetmen telef etmesin. Bu nasl olur? dedim. Sevdiin zaman ocuun marmas gibi seversin ve buzettiin zaman da arkadann telef olmasn istersin dedi. 2 5- Kt Zandan Saknmak: Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Zandan ok saknn. phesiz zannn bir ksm gnahtr. 3 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Zandan saknn! phesiz zan, en yalan konumadr. 4 Kt zan, kiiyi baka bir ktlk olan bakalarnn srlarn aratrma iine sevkeder. nk kii, yaplan kt zannn doru olup olmadn aratrmak iin bu yola bavurur. Bylece Ey iman edenler! Zandan ok saknn. phesiz zannn bir ksm gnahtr. Birbirinizin kusurlarn aratrmayn. Birbirinizi gybet de etmeyin. Hi sizden biriniz l kardeinin etini yemeyi sever mi? Bundan tiksinirsiniz. O halde Allahtan korkun. nk Allah tevbeleri kabul edicidir, esirgeyicidir 5 ayetindeki sralamay da kavram olmaktayz. Kt zan, srlar aratrma ve gybet yapmaya yol aar. Ve dolaysyla da bir ktlk baka bir ktl dourur. Tevbe edenlerin tevbesini ise Allahu Teala kabul eder. Hzrn Aleyhisselam yaptklarna hemen tepki gsteren Musaya Aleyhisselam bu olaylar aklannca, hikmetini anladna ilikin olarak bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Bu kssadan, ihtimalli olan eylerde hemen kar kmadan nce dnp tanmak gerektiini anlamaktayz. 6 Sonu olarak, bakalarna kar karken acele etmemelerini ve yaptklar ilerin doru ve yanl olmas ihtimali varsa hemen tepki gstermemelerini kardelerimize tavsiye ederiz. 6- zin stemek: zel yerlere giri ve klarda izin almak gerekir. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Kendi evlerinizden baka evlere, izin almadan ve selam vermeden girmeyin. Bu sizin iin daha hayrldr. Umulur ki dnrsnz. 7 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: kez izin
1 2
Eser no: 1304 Eser no: 1322 3 49 Hucurat/12 4 Mttefekun Aleyhi 5 49 Hucurat/12 6 Fethul-Bari, 1/222 7 24 Nur/27
592
EL-UMDE F DADL-UDDE
istenir. Cevap gelmezse, geri dnlr. 1 Baka bir hadiste ise yle geer: zin istemek, sabretmek iindir. 2 Bu, ev sahibinin, bakalarnn grmesini istemedii gizli durumlarnn grlmesinin nne gemek iindir. zel mektuplar, kitaplar gibi baka eyler de bunun kapsamna girer. Sahibinin izni olmadan kii onlara bakamaz. Ebu Davud, bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma merfu olarak yle rivayet eder: zni olmadan kardeinin mektubuna bakan kii, atee bakm gibidir. 3 Mslmanlar tarafndan sulanan kii bunun dndadr. Durumunu aratrmak iin byle kiilerin zel eyalarna baklabilir. Buhari, Sahihinde Mslmanlar asndan tehlikeli olan kiinin izni olmadan mektubuna bakmak bal altnda Hatb bin Ebi Beltaann Mekkenin fethinden nce Kureylilere haber vermek iin yazd mektuba baklmas olayn aktarr. Bilindii gibi Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yola kan kadnn peinden adam gndermi ve Hatbn mektubu ele geirilmitir. bn-i Hacer bu olay aklarken yle der: Buhari, bakasnn mektubuna bakmay yasaklayan hadisi rivayet ederken, daha byk zarar nlemek iin kk zarar olarak bakasnn mektubuna izinsiz bakmann caiz olduunu belirtmek ister gibidir. Sz konusu rivayeti, Ebu Davud, bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma zni olmadan kardeinin mektubuna bakan kii, atee bakm gibi olur eklinde aktarmtr ki bunun senedi zayftr. Muhelleb der ki: zni olmadan bakasnn metubuna bakmak caiz olmaz eklindeki rivayet, Mslmanlar asndan herhangi bir ey ile sulanmayan kiiler iin geerlidir. Mslmanlar asndan sakncal grlen kiilerin mektuplarna bakmak haram olmaz. 4 7- Ciddi Veya aka Olarak Mslman Kiiye Silah Dorultmann Yasak Olmas: Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet olunmutur: Biriniz kardeine silah dorultmasn. Elindeyken eytann tetiklemeyeceini bilemez. Byle bir durumda ise ate ukuru iine der. 5 Yani eytan, kardeini ldrmesine ve bylece cehenneme girmesine sebep olabilir. Mslim, Ebu Hureyreden Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet eder: Kim kardeine bir demiri dorultursa, onu brakncaya kadar melekler ona lanet eder. Bu kii dierinin z kardei de olsa ayndr.
1 2
Mttefekun Aleyhi Mttefekun Aleyhi 3 Senedi zayftr. 4 Fethul-Bari, 11/47 5 Mttefekun Aleyhi

Ayrca, Mslmanlarn pazar ve mescidlerine silahlar ile konturolsz bir ekilde girilmemeli ve silahlarn insanlara zarar verebilecek ksmlarna daima dikkat edilmelidir. Ebu Musadan Radyallahu Anhu, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: Sizden biri bir meclis veya bir ardan geerken elinde ok bulunduu takdirde, okun demir ksmn tutsun, onunla bir Mslman yaralamasn. 1 Bu, Mslmanlarn toplu halde bulunduklar her yer iin geerlidir. Mslman, silahyla bakalarna eziyet vermekten kanmaldr. 8- Ar akadan Kanmak: aka yapmaktan tamamen uzaklalmas gerektiini sylemiyoruz. nk Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabe Radyallahu Anhum ile akalatn, ama hak dnda bir ey sylemediini belirten rivayetler vardr. 2 Bizim kasteddiimiz ise akada ar gidilmesinden saknlmas gerektiidir. nk bu zarar verir. En azndan insanlarn onu kmsemesine sebep olabilir. Hatta kiinin, akay uzatmas durumunda yalan syleme ihtimali de bulunmaktadr. Nitekim aka, insanlar arasnda bir takm sorunlara sebep olabildii gibi iffetlerine de glge drebilir. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Tirmizinin, Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu rivayet ettii ve hasen olduunu belirttii hadiste yle geer: Ey Allahn Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem, bizimle akalayorsunuz dedim. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ben haktan bakasn sylemem buyurdu. bn-i Abbastan Radyallahu Anhuma merfu olarak u hadis rivayet olunmutur: Kardeinle tartma ve akalama. Burada yasaklanan aka, ar olan veya srekli yaplan akadr. nk bu, kiiyi, Allahu Tealay anmaktan ve dini grevlerini yerine getirmekten alkoyar. Hatta ou zaman kalbin katlamasna, eziyete, kine, vakar ve saygnln kaybolmasna yol aar. akann ancak mbah olan caizdir. Eer ki, muhatabn gnln ho etmek ve onu teselli etmek gibi bir yarar salyorsa, bu durumda mstehap olur. Gazali, akann meslek edinilmesinin ve buna da Rasulullahn aka yaptn gereke gstermenin yanl olduunu belirtir. 3 Maverdi, Edebud-Dnya ved-Din kitabnda yle der: Mizaha mizah denilmesinin sebebi, haktan uzaklatrmasdr. brahim Nehai yle der: Mizah, marmak ve lsz davranmaktan gelir. Yine denir ki: Mizah, atein odunu bitirdii gibi saygnl bitirir. Mizah ok olann heybeti azalr, mizah az olann gybeti ok olur. Gzel szlerin birinde de yle geer: Akl az olann samal ok olur. Akll kii yapt mizah ile ncs olmayan iki
1 2
Bkz. Buhari, Hadis no: 451, 452 Bkz: Tirmizi 3 Fethul-Bari, 10/526-527
594
EL-UMDE F DADL-UDDE
eyi arar: Bunlardan birincisi; arkadalarn teselli etmek ve orada bulunanlara irin grnmektir ki bu da allagelen gzel szler ve hoa giden gzel iler yapmakla olur. Said bin As oluna yle demitir: Mizahnda ar gitme, nk mizahta arlk saygnl yok eder, beyinsizleri cesaretlendirir. Mizahta orta yol, sana birliktelik kuracan arkadalar getirir ve aka iin gelen arkadalar uzaklatrr. kincisi ise; aka ile zntsn ve kederini gidermektir ki gnl daralm olan kii, bununla mutlaka derin bir nefes alr. 1 9- fkeyi Tutmak: Bu, bakalarna zarar vermemenin ekillerinden biridir. Allahu Teala yle buyurur: O takva sahipleri ki, bollukta ve darlkta sadaka verirler. fkelerini yenerler. nsanlarn kusurlarn balarlar. Allah da iyilik edenleri sever. 2 Bunlar muttaki olanlarn sfatlarndandr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendisinden nasihat isteyen birine fkelenme buyurmutur. 3 Allahu Teala yle buyurur: Her kim de sabreder ve su balarsa, ite bu, azmedilecek ilerdendir. 4 Kardelerin eziyetlerine kar sabretmek hakknda daha nce zerinde durmutuk. nsanlar ile birlikte olan herkes fkesini tutmaya, sabretmeye ve balamaya muhtatr. Bu niteliklere de ancak mcahede ve aba ile ulalabilinir. 10- Srlar Gizlemek: Bu ise kiiye verilen emanetlerdendir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mnafn alameti tr: Konutuu zaman yalan syler, sz verdii zaman tutmaz ve emanete hainlik eder. 5 Mslimin rivayetinde ise, Namaz da klsa, oru da tutsa ve Mslman olduunu iddia da etse ilavesi vardr. Cabirden Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedii rivayet edilmektedir: Kii sz syleyip daha sonra uzaklarsa, o sz, dinleyen iin bir emanettir. 6 Ebu Davud, Cabirden Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu rivayet etmektedir: Meclisler emanettir. Ancak u meclis bunun dndadr: Haram olan cana kymak, rza tecavz etmek veya haksz yere mal almak. Allahu Teala yle buyurur: Ey iman edenler! Allaha ve Rasulne hyanet etmeyin, bilerek emanetlerinize hyanet etmeyin. 7
1 2
Maverdi, Edebud-Dunya ved-Din, 298-299, Darul-Ktbil-lmiyye, 1398 3 Al-i mran/134 3 Mttefekun Aleyhi 4 42 ra/43 5 Mttefekun Aleyhi 6 Ebu Davud ve Tirmizi 7 8 Enfal/27

Buhari, zin alma blmnn Srr korumak ksmnda Enesten Radyallahu Anhu yle dediini rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bana bir sr syledi. Bunu kimseye aktarmadm. mm Sleym benden aklamam istedi, ona da anlatmadm. mm Sleym, Enesin annesidir. bn-i Hacer Rahimehullah, bu hadisi aklarken yle der: Kimi alimler derler ki: Bu sr sanki Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem eleriyle ilgili bir eydi. Bilinmesi gereken bir ey olsayd, Enesin onu gizlemesi doru olmazd. bnu Battal der ki: Alimlerin kabul ettiine gre sahibine zarar verecek bir ey ise, sr aklanmaz. Alimlerin ou ise yle der: Kiinin aalanmasna sebep olacak eyler dnda, ldkten sonra saklanmasn istedii srr saklamaya devam etmek gerekmez. Anlaldna gre kii ldkten sonra, srrn aklanmas mbah olan ksm olabilir. Hatta srrn sahibi bunu istemese bile, onun bir faziletini veya menkibesini aklamak gibi bir takm srlarn aklanmas mstehap olabilir. Bir de mutlak olarak aklanmas mekruh olan ksm vardr. Hatta aklanmas haram olan da vardr. bn-i Battaln iaret ettii de budur. Aklanmas vacip olan da vardr. Mesela hayatta iken mazeretten dolay yerine getiremedii bir hakk aklamak gibi. Bu akland taktirde kiinin yaknlarnn bu hakk yerine getirmeleri umulur. 1 Maverdi, Edebud-Dnya ved-Din isimli kitabnda, srrn gizlenmesi ile ilgili olarak yle der: Srlar gizlemek, baarnn en byk sebeplerinden olup iyi durumun devam iin en uygun olandr. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedii rivayet edilir: htiyalarnz gidermeyi gizlilik ile yapn. nk nimet sahibini kskananlar mutlaka vardr. Ali bin Ebi Talip Radyallahu Anhu yle der: Srrn esirindir. Onu aa vurdun mu sen onun esiri olursun. Akland iin sahibinin canna mal olan, isteklerini elde etmesine engel olan nice srlar vardr. Onu gizleseydi, zararndan emin ve sonularndan gvende olurdu. htiyalarn da daha iyi giderebilirdi. Kiinin bakasnn srrn aklamas, kendi srrn aklamasndan daha irkindir. nk kendisine emanet edilmise, hyanet aybn ve sz saklamas sylenmise, kouculuk yapma aybn ilemi olur. 2 Maverdinin belirttii hadisi Tabarani zayf bir sened ile Muazdan Radyallahu Anhu rivayet etmitir. 3 Srlar gizlemek zellikle cihad ile ilgili ilerde kesin olarak arttr. nk Sava hiledir hadisi kapsamna girmektedir. Srlar gizlenmedii taktirde dman nasl yenilebilir? Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir savaa kaca zaman, baka yeri gsterirdi. 4 Srr gizlemenin yalan sylemekten
1 2
Fethul-Bari, 11/82 Maverdi, Edebud-Dnya ved-Din, 295 3 Mecmauz-Zevaid, 8/198 4 Mttefekun Aleyhi
596
EL-UMDE F DADL-UDDE
baka yolu yoksa, yalan sylemek mbah olur. phesiz sava ve cihad ile ilgili durumlarda byledir. Cihad ile ilgili temel esaslar blmnde buna iaret etmitik. Btn bunlar, insanlara eziyet vermemek ile ilgili meselelerdir.

NSANLARA YARAR SALAMANIN BAZI EKLLER Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahu Tealann yannda arkadalarn en iyileri, arkadana yararl olanlardr. Komularn en iyileri de komusuna yararl olanlardr. 1 Bakalarna yararl olmann ekillerinden bazlar unlardr: 1- Gzel Sz ve Gler Yz: Bakalarna yararl olmann en alt ve bedelsiz ekli budur. Rasulullah ateten korunmaya aln. Bunu da bulamayanlar gzel bir szle de olsa korunmaya alsn. 2 Baka bir hadiste ise yle geer: Kardeini gler bir yzle karlamak eklinde de olsa, iyiliin hibir eklini kmseme. 3 Mslmanlara kar ask suratl olmaktan kanmak gerekir. Allahu Teala, mminleri nitelerken yle buyurur: Mminlere kar alakgnll; kafirlere kar iddetlidirler 4 Onun beraberinde olanlar, kafirlere kar ok iddetli, kendi aralarnda gayet merhametlidirler. 5 2- Mslmanlarn Haklarn Yerine Getirmek: Bunlar, Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem hadisinde yle belirtilmitir: Mslmann, Mslman zerindeki hakk betir: "Selamn almak, hasta ise ziyaretine gitmek, cenazesine katlmak, davetine icabet etmek, haprnca Yerhamkallah (Allah sana rahmet etsin) demek. 6 Mslimin bir rivayetinde Senden nasihat istedii zaman nasihat etmek ksm da vardr. Bera bin Azibten Radyallahu Anhu gelen baka bir rivayette Yemini tutmak ve mazluma yardm etmek klar da bulunmaktadr. 7 Bylece Mslmann Mslman zerindeki haklar sekize kmaktadr. 3- Selam Yaymak: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: man etmedike cennete girmezsiniz, birbirinizi sevmedike de iman etmi olmazsnz. Yaptnz zaman birbirinizi seveceiniz bir eyi size haber vereyim mi? Aranzda selam yayn. 8 Bu ise tandmz ve tanmadmz kiilere selam vermek eklinde olur.
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Bir hurmann yars ile de olsa
1 2
Tirmizi rivayet etmi ve hasen olduunu sylemitir. Mttefekun Aleyhi 3 Mslim 4 5 Maide/54 5 48 Fetih/29 6 Mttefekun Aleyhi 7 Mttefekun Aleyhi 8 Mslim
598
4- Gzel Ahlak:
EL-UMDE F DADL-UDDE
Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Nerede olursan ol Allahtan kork. Ktln arkasndan iyilik ile. Bu o ktl siler. nsanlara da gzel ahlak ile muamelede bulun. 1 bn-i Receb el-Hanbeli Rahimehullah yle der: nsanlara gzel ahlakla davran buyruu, takvann zelliklerindendir. Onsuz takva olmaz. Belirtilmesine ihtiya olduu iin zellikle belirtilmitir. nk insanlarn ou halkn haklarn yerine getirmekten kastn sadece Allahu Tealann haklarn yerine getirmekten ibaret olduunu sanr. Bu nedenle insanlara iyi davranmak emredilmitir. Seleften, gzel ahlakn tanm ile ilgili birok rivayet bulunmaktadr. Bunlardan birisi bnul-Mbarekten aktarlan u szdr: Gler yzle karlamak, iyi hizmet etmek ve eziyet vermemek. mam Ahmed Rahimehullah ise yle der: Gzel ahlak, insanlarn yaptklarna katlanmaktr. 2 Gzel ahlakn kapsamna giren nemli eylerden bazlar da dili korumak, yumuak konumak, zarar vermekten kanmak, alak gnll olmak ve insanlara yumuak muamelede bulunmaktr. fkeyi yenmek, eziyete katlanmak, balamak, affetmek konular da gzel ahlakn kapsamna girer ki, insanlarla birlikte yaayanlar, bunlara mutlaka muhtatrlar. Gzel ahlak, sahibine hem dnyada ve hem de ahirette yarar salar. Dnyada, insanlara iyilikle davrand gibi kendisine de iyilikle davranlr. Yani karlk, amel cinsindenden olur. yilik yapmak, kiiyi kt durumlardan korur. Kim Allahu Tealadan korkarsa, Allahu Teala onun ilerini kolaylatrr, onun mrne ve rzkna bereket verir. Ahiret ile ilgili olarak ise Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur: Gzel ahlak kadar, kulun terazisine konan daha ar baka bir ey yoktur. Gzel ahlak ile kii (nafile) namaz klan ve (nafile) oru tutan kiilerin derecesine ular. 3 5- Mslmanlarn Skntsn Gidermek: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim bir mmini dnya skntlarnn birinden kurtarrsa, Allahu Teala onu, kyamet gn skntlarnn birinden kurtarr. Kim dnyada darda kalann darln giderirse, Allahu Teala ahirette onun darln giderir. Kim bir Mslmann aybn rterse, Allahu Teala dnyada ve ahirette onun aybn rter. Kim ilim renmek iin bir yola girerse, Allahu Teala onunla kendisine cennetin yolunu kolaylatrr. Allahn Kitabn okumak ve aralarnda incelemek iin bir evde toplananlarn zerine mutlaka sekinet iner, rahmet onlar kaplar ve melekler
1 2
Tirmizi, Muazdan Radyallahu Anhu rivayet etmi ve hasen olduunu sylemitir. Camiul-Ulum vel-Hikem, 158-160 3 Ahmed, Ebu Davud ve Tirmizi rivayet etmitir.

kuatr. Allahu Teala onlar, yanndakilere anar. Amelleriyle yol alamayanlar soylar ile ilerletmez. 1 Bu nitelikler arasnda ilim renmeye zellikle dikkat ekilmelidir. mer bin Abdulaziz yle der: lmi yaymalsnz. Bilmeyenin bilmesi iin ona retmelisiniz. phesiz ilim gizlenmedike yok olmaz. 2 Buhari Rahimehullah, bu hadisi, lim nasl kaybolur blmnde aktarmak ile, sanki ilmi insanlara retmemenin ilmin kaybolmasnn ve insanlar arasnda cehaletin yaylmasnn sebebi olduunu belirtmek istemektedir. Bu nedenle herkes elinden geldii kadar Mslman kardeine retmek ile ykmldr. Kuran okumay, anlamay, Allahu Tealay anmay, gerekli fkh bilgilerini, bilmiyorsa okuma yazmay, askeri bilgileri ve slami alma alanyla ilgili tecrbeleri birbirimize retmeliyiz. Kim bilir belki de bu bilgilerden retenler yerine renenler yararlanr. reten ehit debilir, renen bunlardan yararlanr ve reten iin lmnden sonra bunlar sadaka olarak kalr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim bir iyilie rehberlik ederse, onunla amel edenin ecri gibi ecir alr. 3 Btn bunlar Din nasihattr kapsamna girmektedir. Yukarda verilen hadiste belirtilen hasletlerden biri de Kim bir Mslmann aybn rterse... ilkesidir. Kii, kardeinin bir aybn grdnde o aybn yaymamal, kardeini utandrmamal ve ona nasihat etmelidir. Ancak yapt bakasna zarar veriyorsa, bu durumu emire haber vermelidir. Bunun dnda kardeinin aybn alay ve sohbet konusu yapmamaldr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Kim Mslman kardeinin aybn rterse, kyamet gn Allahu Teala onun aybn rter. Kim Mslman kardeinin aybn aa vurursa, Allahu Teala da onun aybn aa karr. 4 Ebu Hureyre Radyallahu Anhu hadisindeki Kim mminin bir skntsn giderirse... ilkesi, yaplan iyiliin karlnn, amelin cinsinden olduunu gsteren en gzel rnektir. Bu kural ok nemli ve genel bir kuraldr. yilik veya ktlk olarak yaplan her ii yaparken bunu gznnde bulundurmak gerekir. Kii, ahiretten nce dnyada aynsyla karlk greceini asla unutmamaldr. 6- Kardelerine Hizmet Etmek: Buhari, Savata hizmet etmenin fazileti babnda, Enesten
Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile
beraberdik, oumuz elbisesini kendisine glge yapm halde dinleniyorduk.

1 2
Mslim Buhari 3 Mslim 4 bn-i Mace, bn-i Abbastan rivayet etmitir.
600
EL-UMDE F DADL-UDDE
O gn oru tutanlar hibir ey yapmadlar. Tutmayanlar ise binitlere baktlar, sknt ektiler ve yarallar tedavi ettiler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Oru tutmayanlar bugn ecri aldlar dedi. bn-i Hacer Rahimehullah yle der: ..Binitlere baktlar, sknt ektiler, ecri aldlar ibarelerinden maksat bol ecir aldlar anlamndadr. Yoksa oru tutanlarn ecrinin eksilmesi demek deildir. Oru tutmayanlar, tutanlarn ecri kadar ecir aldklar gibi bir de yapm olduklar hizmetin karlnda ecir almlardr. nk hem kendi ilerini hem oru tutanlarn ilerini grdler.. bn-i Ebi Sufra yle der: Bu nass, savata hizmet etmenin ecrinin oru tutanlarn ecrinden daha byk olduunu gsterir. Ancak bu mutlak deildir. Cihad esnasnda yardmlamann tevik edildiini ve yolculukta oru tutmamann tutmaktan daha efdal olduunu ve bununla beraber yolculukta oru tutmay caiz grmeyenlerin aksine oru tutmann caiz olduunu da gsterir. 1 bn-i Receb Rahimehullah yle der: Mcahid der ki: Kendisine hizmet etmek iin bn-i mer ile yolculukta bulundum. Kendisi bana hizmet ediyordu. Halbuki salihlerden ok kii arkadalarnn kendilerine hizmet etmesini art kouyordu. Bir adam cihada giderken bir toplulukla beraber bulunur ve kendisinin onlara hizmet edeceini art koard. Onlardan biri ban veya elbisesini ykamak istediinde, Bu benim artmdr derdi. 2 7- Byk ve Kn Hakkn Bilmek: Velayetlerden sz ettiimiz drdnc blmde bunun aklamasn yapmtk. 8- Gerektiinde nsanlara Sadece Grn Olarak Yumuak Davranmak (Mudarat): Allahu Teala yle buyurur: Hem iyilikle ktlk bir olmaz. Sen ktl en gzel olan hareketle nle! O vakit greceksin ki, seninle arasnda dmanlk bulunan kimse, yakn bir dost gibi olacaktr. 3 Buhari Rahimehullah Sahihinde, nsanlara Mudara Etmek babnda Ebud-Derdadan Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Bazlarnn yzne glmsyoruz, halbuki kalplerimizde onlara lanet okuyoruz. Buhari, Aienin Radyallahu Anha yle dediini rivayet eder: Bir adam Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile grmek iin izin istedi. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Ona izin verin, airetinin ne kt adamdr dedi. Adam girince Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onunla yumuak konutu. Adam gidince kendisine, Ey Allahn Rasul, adama syleyeceini syledin, ondan sonra yumuak konutun? dedim. Bunun zerine yle buyurdu: Ey
1 2
Fethul-Bari, 6/84 Camiul-Ulum vel-Hikem, 299 3 41 Fussilet/34

Aie! Kyamet gn, Allahu Teala yannda mevkice insanlarn en kts, kabalndan korkarak insanlarn kendisini terkettii kimsedir. 1 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Bunun burada belirtilmesinin sebebi, mudarat konusunda baz rivayetlerde meydana gelen eylere iaret etmektir. Haris bin samenin rivayet ettii hadis, Aienin Radyallahu Anha hadisi gibidir. Orada yle denilmektedir: O mnafktr, nifakndan dolay byle davranyorum. nk bakalarn bozmasndan endie ediyorum. 2 bn-i Hacer Rahimehullah baka bir yerde ise yle der: Mudara, mdafaadandr. Bundan maksat, yumuaklkla savmaktr. Bu konuda ak olarak Cabirden Radyallahu Anhu Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduu rivayet edilir: nsanlara mudarada bulunmak sadakadr. Bu hadisi, bn-i Adiy ve Tabarani Evsatta rivayet etmitir. Senedinde Yusuf bin Muhammed el-Munkedir vardr ki bu ravi zayf saylmtr. bn-i Adiy, bu ravi hakknda Umarm bir sakncas yoktur der. bn-i Ebi Asm, bu hadisi, Edebul-Hukema isimli kitabnda bundan daha iyi bir sened ile rivayet etmitir. Yine Ebu Hureyreden de Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Akln ba, Allaha imandan sonra insanlara mudara yapmaktr. Bezzar bu hadisi zayf bir sened ile rivayet eder. 3 bn-i Battal demitir ki: Mudarat mminlerin ahlakndandr. Bu, insanlara kanat germe, yumuak sz syleme ve onlara kar kabal brakmadr. Bu ise yaknlk kurmann en nemli aralarndan biridir. Bazlar mudarat mudahane zannetmilerdir ki bu bir yanlgdr. Mudarat menduptur, Mudahane ise haramdr. Aradaki fark udur: Mudahane, dihan (ikiyzllk)dan alnmadr. Bunun anlam ise, farkl bir grnt vererek iin asln gizlemektir. Buna gre alimler mudahaneyi, kendisine kar kmakszn, faskla yaknlk kurmak ve onun iinde bulunduu durumdan honut grnmek olarak yorumlamlardr. Mudarat ise cahile bilmediini retirken, fas da yaptndan nehyederken (zellikle de onun yaknlna ihtiyac varsa) yumuak davranmak, iinde bulunduu durumu yzne vurmakszn ve tenkit etmeksizin, incelik tayan sz ve davranla muamele ederek kaba davranmamaktr. 4 Baka bir yerde ise bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Mudara ile mdahane arasndaki fark udur: Mudara, dini ve dnyay yahut her ikisini slah etmek iin dnyay feda etmektir. Bu mbahtr, hatta mstehaptr. Mdahane ise, dnyay dzeltmek iin dini feda etmektir. 5
1 2
Buhari, Hadis no: 6131 Fethul-Bari, 10/529 3 Fethul-Bari, 10/529 4 Fethul-Bari, 10/528 5 Fethul-Bari, 10/454
602
EL-UMDE F DADL-UDDE
Grld gibi, mudarata deiik huy ve karakterlerde olan insanlar ile ilikilerde ihtiya duyulmaktadr. nsanlar arasnda lfeti salamann en gl sebeplerindendir. Islah etmenin, emri bil-maruf ve nehyi anil-mnker yapmann en kolay yollarndandr. nk kalpleri birbirine yaklatrr ve yaplan nasihatlarn kabul grmesine sebep olur. 9- nsanlarn Arasn Dzeltmek: Hibir toplum yoktur ki, fertleri arasnda ekime ve bozumalar meydana gelmesin. nk insanlarn huylar farkldr ve onlar ekimeye gtren sebepler oktur. Hatta mmetin en hayrllar olan sahabe arasnda bile bazen ekimeler meydana gelirdi ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, onlarn aralarn slah ederdi. 1 Allahu Teala yle buyurur: O halde siz (gerek) mminler iseniz Allahtan korkun, aranz dzeltin, Allah ve Rasulne itaat edin. 2 Onlarn fsldamalarnn ounda hayr yoktur. Ancak sadaka vermeyi veya bir iyilik yapmay yahut insanlarn arasn bulmay emreden baka. 3 Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Namaz, oru ve sadakann derecesinden daha faziletlisini size bildireyim mi? Bunun zerine, Evet, ey Allahn Rasul dediler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurdu: nsanlarn arasn dzeltmektir. nsanlarn arasndaki fesad, mahveder. 4 nsanlarn arasn dzeltmek iin yalan sylemek caizdir. Taraflardan her birine dierinin kendisini vdn, sevdiini ve kendisine gelmek istediini syler. Bunda evla olan, zt anlaml kelimeler kullanmaktr. Ukbenin kz mm Glsm Radyallahu Anha Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurduunu belirtir: Hayr umarak veya hayr syleyerek insanlarn arasn bulan yalan sylemi olmaz. 5 Mslim, insanlarn arasn dzeltmek iin yerde yalan sylemenin caiz olduunu rivayet etmitir. Btn bunlardan anlalmaktadr ki, insanlarn arasn dzeltmek byk bir fazilettir. nk insanlar arasndaki ihtilaflar ve dmanlklar, slam cemaatinin birliini tehdit eden en byk etkenlerdendir. Bu nedenle, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu ihtilaf ve anlamazlklara Kazyc ismini vermitir. Hadiste yle geer: Sizden nceki milletlerin hastal size de sirayet etti. Kskanlk ve buzetmek kazr, sa deil, dini kazr. 6 Buz,
1 2
Fethul-Bari, 12/182 8 Enfal/1 3 4 Nisa/114 4 Tirmizi rivayet etmi ve sahih olduunu sylemitir. 5 Mttefekun Aleyhi 6 Ahmed ve Tirmizi Zubeyr bin Avvamdan rivayet etmitir.

gerekten dini kazr. nk dini grevlerin ou ancak cemaat ile yerine getirilebilir. 10- Dayanma: Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle rivayet edilir: Kimin fazla binei varsa, olmayan bindirsin; kimin fazla yiyecei varsa, olmayan yedirsin Bunu rivayet eden sahabe yle demitir: Mal eitlerinden saydn sayd. Biz fazlalkta hibirimizin hakk olmadn grdk. 1 Baka bir hadiste ise yle geer: ki kiinin yemei kiiye, kiinin yemei de drt kiiye yeter. 2 Mslim, Cabirden Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet eder: Bir kiinin yemei iki kiiye, iki kiinin yemei drt kiiye, drt kiinin yemei sekiz kiiye yeter. Yine Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Eariler 3 savata azklar azald veya Medinede yiyecekleri yetmedii vakit ellerinde olanlar bir rt zerinde toplarlar, sonra bir kab ile aralarnda eit olarak paylarlar. Ben onlardanm, onlar da bendendirler. 4 htiya durumunda bakasn kendisine tercih etmek derecesi ise bundan daha yksektir. Allahu Teala yle buyurur: ...kendileri zaruret iinde bulunsalar bile onlar kendilerinden nde tutarlar... 5 phesiz dayanma, slam cemaati ve Mslman toplumun ok nemli temellerindendir. Cihad le lgili Esaslar blmnde slam mmetinin mcahid bir mmet olduunu belirtmitik. Cihad iin hazrlk yapmak ve mcahidleri donatmak, bu kitabn ikinci blmnde belirttiimiz gibi harcama gerektirir. Bir tek ayet dnda cihad ile ilgili btn ayetlerde mal ile cihadn, can ile cihaddan nce belirtildiini aklamtk. nk can ile cihad ancak mal ile cihad ile birlikte yaplabilir. Ayn zamanda cihad, geriye bir ok yetimler ve dul kadnlar brakr ki cihadn devam edebilmesi iin bunlarn ihtiyalarnn karlanmas gerekir. nk kendisi ldkten sonra oluk ocuunun zor durumda kalacan veya telef olacan bilen Mslman, cihaddan geri kalabilir. Bu nedenle yetimlerin ve dul kadnlarn ihtiyalarn karlamann ecri ok byktr. Rasulullahdan Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle rivayet edilir: Ben ve yetimi gzeten kii cennette yle olacaz dedi ve iki parman yanyana getirdi. 6 Ebu Hureyreden Radyallahu Anhu merfu olarak yle rivayet edilir: Dul kadn ve miskini gzeten kii, Allah yolunda cihad eden veya gndz orulu geceyi namazla geiren gibidir.
1 2
Mslim Mttefekun Aleyhi 3 Yemende bir kabile 4 Mttefekun Aleyhi 5 59 Har/9 6 Buhari
604
EL-UMDE F DADL-UDDE
phesiz cihad, Mslman mmete yeni bir yntem kazandracaktr. Mcahidleri donatarak, dul kadnlar ve yetimleri barndrarak, Mslman cemaatin bunu gslemesi gerekir. Birden ok kadnla evlenme ruhsat, ehitlerin elerini koruma ve kollamann yollarndan biridir. Cihaddan nce hicret olabilir. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem muhacirler ile ensar arasnda yapt gibi, Mslmanlar arasnda da kardelik balar tesis edilmelidir. Buhari, Enesten Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, evimde ensar ile muhacirler arasnda kardelik ba kurdu. Abdurrahman bin Avfdan Radyallahu Anhu yle rivayet edilir: Medineye geldimiz zaman Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem beni, Sad bin Rabi ile karde yapt. Muhacir, ensarn maln ve evini paylayordu. Allahu Teala onlar ganimet ve feyler ile zengin edinceye kadar bu durum devam etti.
SONU
Allahu Tealann rzasn kazanmaya alarak bu dinin gereklerini yerine getiren Mslman, anlama, dorulama ve eylem aamalarndan geer. Bunlar bu sralama ile birbirini takip eden ve birini bitirmeden dierinden yararlanmann imkansz olduu aamalardr. Anlamak, bilgi ile olur. Bilgisizce yaplan ibadet veya amelden hayr gelmez. Tpk mer bin Abdulazizin u sznde belirttii gibi: Bilmeden amel eden kiinin bozduu yaptndan ok olur. Bireysel dini vaciplerde bu byle ise, bugn slami alma dediimiz kitlesel grevlerde daha ok gereklidir. Bu kitapta slami alma alanyla ilgili baz aamalar belirtmeye altk. Kitap ve Snnete sarlmann esaslar ve cihad ile ilgili temel ller gibi konular olabildii kadar belirtmeye altm. Doruluk, anlama aamasndan sonra gelir. Cahilden yararl bir doruluk beklenemez. Ancak doruluk, bilen ve eran zerine vacip olan eyleri anlayan kiiyi, soyut bilgiden uygulama ve yaama aamasna gtrr. En kts, bilme ve anlama olduu halde zerine vacip olann aksini yapmaktr. Eylem ise, anlama ve doruluk aamasndan sonra gelir. nk eylem, amele baldr. Amel, doruluktan doar. Bunu, amzda en nemli ve gerekli slami alma olan Allah yolunda cihad ameli hakknda dndmz zaman unu syleyebiliriz: Mslman kiinin zerine den, cihad grevini anlamas ve dorulukla bu vacibi yerine getirmeye almasdr. Eylem bu vacibi yerine getirme aamasndaki muamelelerin tamamndan ibarettir. Eylem iki ksmdr. Bunlardan ilki ferdi, ikincisi ise toplumsal olandr. Ferdi eylem, batni ahlak ve kalbi ameller ile ilgili yaplmas gerekenlerdir ki, bunlar kitaplarda Rekaik (Kalbi nceltici limler) bal altnda geer. Yine bu ksm ile alakal olarak, bir de kiinin tek bana veya bakalaryla beraber iledii ve bizzat kendi zerine gerekli olan dini vacipler ve adablar ile ilgili uygulamalar bulunmaktadr. Toplumsal olarak yani cemaat halinde yaplan eylemler ise, Mslmann bakalaryla birlikte olan davran ve amellerini kapsar. Bunun ile alakal olarak cihad alannda bu ksma giren eylemler ise, Mslmann, emiri ile, kardeleri ile ve dman ile olan ilikileri ve davranlardr. Mslmann yneticisi ve kardeleriyle ilikilerini bu kitapta belirtmeye altk. Ancak dman ile ilikilerini detaylaryla ele almadk. nk kitabn konusu bizzat cihad deil, cihad iin eitimdir. Cihadn ancak kendisiyle yaplabildii konular bunlardr. Emiri dinlemek ve ona itaat etmek, srlar gizlemek ve dayanmak bunlar arasndadr. Bazlar ise cemaatin ve mcahidlerin saflarnda birlii korumak ile ilgilidir.
606
EL-UMDE F DADL-UDDE
Emiri dinlemek, ona itaat etmek ve saygl olmak gibi yneticiye kar ferdi sorumluluklar bunun kapsamnda olduu gibi, bakalarna zarar vermemek ve yarar salamak gibi ferdin, kardelerine kar grevleri de bunun ierisindedir. Btn bu esaslar yerine getirmek, zaferin sebeplerinden saylr. Dinlemek ve itaat etmek, cemaatin birlii ve selameti gibi davranlardan doan maddi ve manevi yararlarn yannda, Allahu Tealadan gelecek baarnn sebepleri arasnda saylr. Hira danda kendisine ilk kez Cebrail Aleyhisselam geldiinde Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem geirdii ok karsnda Haticenin Radyallahu Anha kendisine syledii szlerden bu aka anlalmaktadr. Buhari, Haticenin Radyallahu Anha yle dediini rivayet eder: Huveylid kz Haticenin yanna girdi ve Beni rt, beni rt! dedi. Hatice Radyallahu Anha, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem o hali geinceye kadar rtt. Haticeye olay anlatt ve korktuunu syledi. Bunun zerine, Hatice Radyallahu Anha Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle dedi: Hayr, Allahu Tealaya yemin ederim ki Allah seni hibir zaman utandrmaz. Sen akrabalarn gzetirsin, yoksulu doyurursun, kimsesizin elinden tutarsn, misafiri arlarsn ve haktan gelen musibetlere kar yardm edersin. Bir rivayette ise doru sylersin eklemesi de bulunmaktadr. Hatice Radyallahu Anha, Allah seni hibir zaman utandrmaz derken, gzel ahlak esaslar diye nitelenen llere binaen hareket etmitir. 1 Bu ise risaletin banda olmutur ve cahiliyye halknn da bu gibi erdemleri bildii ve gzel ahlakn sahibini baarya gtrdn halkn kabul ettiini gsterir. Haticenin Radyallahu Anha syledii eylerin benzerini bnud-Daine, Ebu Bekir Radyallahu Anhu iin sylemitir. Ebu Bekir Radyallahu Anhu, Mekkede slamn gereklerini yerine getiremez olmu ve Habeistana g etmek istemiti. Aie Radyallahu Anha bunu yle anlatr: bnud-Daine ile karlat. Mahallenin nde geleni idi. Ey Ebu Bekir, nereye byle? dedi. Ebu Bekir, Halkm beni kard, bir yerlere gitmek ve orada Rabbime serbeste ibadet etmek istiyorum dedi. bnud-Daine yle dedi: Ey Ebu Bekir, senin gibiler karlmaz, sen yoksula yardm edersin, akrabay gzetirsin, kimsesizi korursun, misafiri arlarsn, haktan gelen musibetlere kar yardm edersin. Ben senin komunum, dn ve memleketinde Rabbine ibadet et. Bunun zerine Ebu Bekir Radyallahu Anhu geri dnd. 2 Grld gibi Ebu Bekir Radyallahu Anhu iin yaplan nitelemeler, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem iin yaplanlarn aynsdr. Bu nedenle Ebu Bekir Radyallahu
1 2
Fethul-Bari, 1/24 Buhari, Hadis no: 3905

ve O ikisi maaradayken, ikinin ikincisiydi.. 1 Allah ondan raz olsun.
Anhu, Rasulullahtan Sallallahu Aleyhi ve Sellem sonra bu mmetin en hayrls
Bundan anlalmaktadr ki gzel ahlak baar ve zaferin sebebidir. Allahu Teala yle buyurur: Kim Allahtan korkarsa, Allah onun iine bir kolaylk verir. 2 O halde sabret! phesiz akibet takva sahiplerinindir. 3 Btn bunlar Allahu Tealann, Eer onlar, kendilerine nasihat edileni yapsalard elbette bu, kendileri iin daha hayrl ve salam bir hareket olurdu 4 ayetinde belirtilen ibadet tr amellerin kapsamna girmektedir. Bu kural, Ey iman edenler! Eer siz Allaha yardm ederseniz, O da size yardm eder ve ayaklarnz sabit klar 5 genel kuralnn bir parasdr. Bylece grmekteyiz ki, itaatlar ve gzel ahlak, ayaklar sabit klarak ve oklar hedefine ynelterek sava alannda direk etkilidir ve Allahu Tealann izniyle savata zafere gtren sebeplerdendir. Eya zdd ile birbirinden ayrlr. Yukarda sylenenlerin aksine, gnahlar da bunun tersi olarak, sava meydannda ve sonucu zerinde direk olumsuz etki etmektedir. Allahu Teala yle buyurur: (Uhudda) ki ordu karlat gn, sizi brakp gidenleri, srf iledikleri baz hatalar yznden eytan (yerlerinden) kaydrmt. 6 Zafer ve yenilgi ile ilgili olan bu genel kurallar akldan karmamak gerekir. Mekki sureler, Medinede cihad farz klnd zaman Mslmanlarn zihninde bu kurallarn hazr olmas iin nceki peygamberlerin kavimleriyle olan kssalarn ortaya koymaktadr. Bylece Mslmanlar Allahu Tealann, kendi dostlarna nasl yardm ettiini ve ne ile zafer verdiini, dmanlarn nasl ve neler ile hezimete urattn bilsinler. Nuhun Aleyhisselam kavmi ile olan kssasn aktardktan sonra Allahu Teala yle buyurur: te bunlar gayb haberlerindendir. Sana bunlar vahy ile bildiriyoruz. Bundan nce, onlar ne sen bilirdin, ne de kavmin! O halde sabret! phesiz akibet takva sahiplerinindir. 7 Baka bir ayette ise Allahu Teala yle buyurur: And olsun ki! Senden nce, bir ok peygamberleri mmetlerine gnderdik. Onlara belgeler getirdiler; dinlemeyip su ileyenlerden c aldk. Zira mminlere yardm etmek bize hak olmutu. 8 Peygamberlerin haberlerinden, onunla kalbini tesbit edeceimiz her haberi sana kssa olarak anlatyoruz. Bu srede de sana hak, mminlere bir nasihat ve
1 2
9 Tevbe/40 65 Talak/4 3 11 Hud/49 4 4 Nisa/66 5 47 Muhammed/7 6 3 Al-i mran/155 7 11 Hud/49 8 30 Rum/47
608
EL-UMDE F DADL-UDDE
ihtar geldi. 1 Bunlar, mminler ve mminlerin dmanlar olan kafirler ile ilgili olarak sylenenlerdir. Vacip olan cihada katlmayan veya kar kan fasklar ile ilgili olarak da Allahu Teala yle buyurur: Ey Musa! Onlar orada olduka biz asla oraya girmeyeceiz. Sen ve Rabbin gidin savan, dorusu biz burada oturacaz" demilerdi. Musa: "Rabbim! Ben ancak kendime ve kardeime sz geirebiliyorum; artk bizimle bu yoldan km milletin arasn ayr" dedi. Allah: "Oras onlara krk yl haram klnd; yeryznde akn akn dolaacaklar. Sen, yoldan km millet iin tasalanma" dedi. 2 Bu ayetler, vacip olan cihaddan kananlara, Allahu Tealadan ilahi yasasnn gerei olan bir cezadr. Allahu Teala en dorusunu bilir. Zannederim ki bu durum, bugn Mslmanlardan ounun iinde bulunduu ve yaad durumdur. Bu beinci blmn sonunda, drdnc blmde gzel ahlakn nasl kazanlacan anlatrken sylediklerimi okuyucu kardelerime tekrar hatrlatmak isterim. Kardelerine zarar ve eziyet vermemek ve yararl olmakla ilgili sylediimiz bu davranlar, kii kendisi mcahede ile ve kardelerinin ona nasihat etmesiyle kazanabilir. Bunlar doruluk ve azim ile insann ruhuna yerleir ve mminler birbiri ile saf halinde olan salam bir bina gibi olurlar. Ne yazk ki davranlardaki bozukluk ve baz Mslmanlarn vacip olan gzel ahlaka yeterince sahip olamamas, emri bil-maruf nehyi anil-mnker, cihad ve cemaat halinde yerine getirilen baka dini grevleri yerine getirmekten Mslmanlar alkoymaktadr. Bu nedenle hem kendime ve hem de btn Mslmanlara, Allah yolunda nefisleriyle mcahede etmelerini, dinleyip itaat etmelerini, nizama ve kurallara uymalarn, kardelerine kar sabrl olmalarn tavsiye ederim. Bu ise slamn maslahatnn elde edilebilmesi iin, Allah yolunda, kiilerin kendi nefislerini feda etmeleriyle kolaylar.
1 2
11 Hud/120 5 Maide/24-26
SONU
Allahu Teala yle buyurur: And olsun ki biz, peygamberlerimizi belgelerle gnderdik. nsanlarn doru hareket etmeleri iin peygamberlere kitap ve l indirdik. Pek sert olan ve insanlara bir ok faydas bulunan demiri var ettik. Bu, Allah'n, dinine ve peygamberlerine grmeksizin yardm edenleri meydana karmas iindir. Dorusu Allah kuvvetlidir, gldr. 1 Ayet, hakkn ancak kuvvet ile ayakta durabileceini belirtmektedir. Bu ayet ile ilgili olarak bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Din, ancak kitap, mizan ve demir ile ayakta durur. Kitap yol gsterir, demir ise onu destekler. 2 Bu nedenle Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Allahn dini iin yardm istiyordu: De ki: "Rabbim! Beni dahil edecein yere honutluk ve esenlikle dahil et; karacan yerden de honutluk ve esenlikle kar. Katndan beni destekleyecek bir kuvvet ver. 3 Bu dini ve ehlini cihad korur. Mslmanlar cihad terkederse, iyne ile alveri hadisinde belirtildii gibi, Allahu Teala onlara zilleti musallat eder. Cihad yolu, cemaat oluturmakla balar. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem snneti ve siyreti budur. Bunu Haris el-Eariden rivayet edilen u hadiste aka yle belirtir: Allahn bana emrettii be eyi ben de size emrediyorum: cemaat, dinlemek ve itaat etmek, hicret ve cihad. 4 Evet, cihad yolu cemaat oluturmakla balar. Cihadn kendisi de bu cemaati ve dinini korumak iindir. Allahu Teala yle buyurur: Eer Allahn insanlar birbirleriyle defetmesi olmasayd, yeryz mutlaka fesada urard. 5 Eer Allah insanlarn bazsn bazs ile defetmeseydi, ilerinde Allahn ismi ok anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler oktan yklrd. 6 Bu dine ve Mslmanlara gelecek zararlar ve bozukluklar cihad ile nlenir.
1 2
57 Hadid/25 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/36 3 17 sra/80 4 Ahmed ve Tirmizi 5 2 Bakara/251 6 22 Hacc/40
610
EL-UMDE F DADL-UDDE
Bu kitabn nc blmnde cemaatin meruiyetini, bunun vacipliini ve emirlik konusunu, drdnc blmde fertler ve cemaatler olarak Mslmanlar arasnda itaatlarda ve bunlarn banda gelen cihad konusunda ahitlerin ve beyatlerin meruiyetini, beinci blmde ise yneticiyi dinlemek ve ona itaat etmek konusunu akladk. Ayn ekilde Ehl-i Snnet vel-Cemaatin metodu ve yolu olan ve her Mslmann izlemesi gereken Kitapa ve Snnete sarlmann ilkelerini de akladk. Cihad ile ilgili esaslar adn verdiimiz, mminlere yardm ve zafer konusunda Allahn sosyal snneti ve ilahi sznn gereklemesini de mani hazrlk blm olan drdnc blmde belirttik. phesiz Allahu Teala yolunda cihad etmek, dnyada izzet ve stnln yoludur. Ahirette ise mutlu olmann yoludur. Bunlar, Allahu Tealann De ki: Bize ancak iki gzelin birini (zaferi ve ehidlii) gzetleyebilirsiniz.. 1 buyruunda belirtilen iki gzelliktir. Allahu Teala, hak dini olan slamn batl btn dinlerden stn olmasn ister. O (Allah), mrikler holanmasalar da (kendi) dinini btn dinlere stn klmak iin Rasuln hidayet ve hak din ile gnderendir. 2 Allahu Teala cihad dinin aa karlmas iin bir vesile klmtr: Fitne ortadan kalkncaya ve din tamamen Allahn oluncaya kadar onlarla savan. 3 Cihad, slami amellerin zirvesidir. Allahu Tealaya kulluk yapmann en stn mertebesidir. Cihadda Allah rzas iin, ona itaat ederek can feda etmek vardr. Bunun tesinde ne olabilir ki? Bundan daha ileri olarak Allahu Tealaya hangi kulluk yaplabilir ki? Cihad, Allahu Tealann, yeryznde saldrya ve igale urayan ilahln savunmaktr. Allahu Tealadan baka ilah olmamas ve kendisinden baka taplan ilahlarn olmamas iin savamaktr. Allahu Teala, Gkte de, yerde de ilah Odur 4 buyurmaktadr. Her ikisinde de mabud olan Odur. Kim Onun uluhiyetine saldrrsa, Rabbimize yardm olarak onunla savarz. Rabbimiz olan Allahu Teala yle buyurmaktadr: Ey iman edenler! Eer siz Allaha yardm ederseniz, O da size yardm eder ve ayaklarnz sabit klar. 5 Hibir fitne kalmamas iin ve dinin tamam Allahu Tealann olmas iin Onun yolunda cihad ederiz. slamdan baka sistemler ile yneten ve hkmeden mrted yneticilere kar cihad etmek, zamanmzda btn Mslmanlar zerine farz- ayn olan bir cihaddr. Cihad ile ilgili esaslar blmnde belirttiimiz gibi, bu mrtedler ile yaplacak olan cihad, Yahudiler, Hristiyanlar ve mrikler gibi asli kafirler ile savatan nce gelir. nk bunlar hem mrted hkmndedir1 2
9 Tevbe/52 9 Tevbe/33 3 8 Enfal/39 4 43 Zuhruf/84 5 47 Muhammed/7

ler ve hem de en yaknmzda olan dmanlar hkmndedirler. Her iki sebep de cihada onlardan balamay gerektirir. Onlara kar cihad etmek, Mslmanlarn ana sermayesini korumaktr. Kendisinden sonra gelen halifelerden farkl olarak Ebu Bekir Radyallahu Anhu, slamn ana sermayesini korumak iin mrtedler ile savama meziyetine sahip olmutur. Ebu Hureyre Radyallahu Anhu yle rivayet eder: Kendisinden baka ilah olmayan Allaha yemin ederim ki Ebu Bekir halife olmasayd, ondan sonra kimse Allaha ibadet edemezdi. 1 bn-i Asakir yle rivayet eder: Ademin soyundan, Nebi ve Rasullerden sonra Ebu Bekirden daha faziletli kimse gelmemitir. Dinden dnme gn Ebu Bekir Peygamberin yaptn yapmtr. Bu nedenle Suyutinin syledii gibi, Ebu Bekir Radyallahu Anhu sahabenin en fakihi konumundayd. Nevevi Tehzibde yle der: Ashabmz, Ebu Bekrin ilmi hakknda Buhari ve Mslimde yer alan ve mehur olan u szn delil gsterirler: Vallahi namaz ile zekatn arasn ayranla mutlaka savaacam. Zira zekat maln hakkdr. Allaha yemin olsun ki, Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem dyor olduklar bir ola bile bana vermeyi reddederlerse, ben de bunun zerine onlarla savarm. Ebu shak Tabakatnda bu ve baka rivayetleri delil gstererek Ebu Bekirin Radyallahu Anhu sahabenin en bilgini olduunu sylemitir. Zira mrtedler hakknda, onun dnda hibiri meselenin hkmn kavrayamadlar. Kendisiyle yaptklar tartma sonunda doru sylediini anladlar ve szn kabul ettiler. 2 bn-i Teymiye Rahimehullah yle der: Sahabenin Radyallahu Anhum tm Ebu Bekir Radyallahu Anhu zamannda yaasayd, en hayrl amelleri, mrtedlere kar onunla beraber savamak olacakt. yle ki Ebu Bekir, mer, Osman ve Ali Radyallahu Anhum gibi muhacirlerden ve ensardan nc olanlar, zamanmzda yaasalard, en stn amelleri bu sulu insanlarla (mrtedlerle) savamak olacakt. 3 Gnmzde de durum aynen byledir. Bugn o insanlar mevcut olsalard, slamn ana sermayesini korumak iin bu mrted yneticiler ile savamak en hayrl amelleri olacakt. Gnmzde btn Mslmanlarn zerine farz- ayn olan cihaddan geri kalmak, oturanlar iin Allahtan bir zillet ve rezalet cezasdr. Allahu Teala yle buyurur: Eer onlar (savaa) kmak isteselerdi elbette bunun iin bir hazrlk yaparlard. Fakat Allah onlarn davranlarn irkin grd ve onlar geri koydu; onlara Oturanlar ile (kadn ve ocuklarla) beraber oturun denildi. Eer iinizde (onlar da savaa) ksalard, size bozgunculuktan
1 2
Beyhaki Suyuti, Tarihul-Hulefa, 41, 60, 73 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/421
612
EL-UMDE F DADL-UDDE
baka bir katklar olmazd ve mutlaka fitne karmak isteyerek aranzda koarlard. 1 Eer Allah, onlarda bir hayr grseydi, elbette onlara iittirirdi. (Bu hallerinde) kulaklarna iittirse bile onlar, yz evirerek arkalarna dner (gider)lerdi. 2 Cihaddan geri kalmak, cahil ve avam kiiler iin byk bir gnahtr. Ancak ilim renenler ve alimler iin daha byk gnah ve utan verici bir durumdur. nk bunlarn byk ounluu hem cihaddan geri kalmakta ve hem de hakk gizlemektedirler. Allahu Teala bunlar iin yle buyurur: Gerekten, Allah'n indirdii Kitaptan bir eyi gizlemede bulunup onu az bir deere deienler var ya, onlarn karnlarna tkndklar ancak atetir. Allah kyamet gn onlarla konumaz ve onlar gnahlardan artmaz. Onlara elem verici azap vardr. Onlar doruluk yerine sapkl, mafiret yerine azab alanlardr. 3 Allahu Teala, kullarndan dinine yardm edecek kiileri seer. Mekke halk Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yalanlayp kar knca, kendisine yardmc olmalar iin Medine halkn bu i iin seti. Allahu Teala yle buyurur: Kendilerine Kitap, hkm ve peygamberlik verdiklerimiz ite bunlardr. Kafirler onlar inkar ederlerse, inkar etmeyecek bir milleti onlara vekil klarz. 4 Rabbin dilediini yaratr ve seer. 5 Abdullah bin Mesud Radyallahu Anhu yle der: Allahu Teala kullarn kalplerine bakt ve Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem kalbinin en iyi olduunu grd. Onu kendisine seti ve risaleti vererek peygamber olarak gnderdi. Muhammedin Sallallahu Aleyhi ve Sellem kalbinden sonra kullarn kalplerine bakt. Sahabenin kalplerinin en iyi olduunu grd ve onlar Peygamberinin yardmclar yapt. Bu nedenle onlar, Onun dini urunda savarlar. 6 Bugn de durum ayndr. Kim cihaddan ve Allahn dinine yardmdan kanrsa Allahu Teala bu fazilete layk olan bakalarn onun yerine gitirir: Ey iman edenler! Size ne oldu ki, Allah yolunda, savaa kn dendii zaman yere kp kaldnz? Oysa dnya hayatnn geimi ahirete gre pek az bir eydir. kmazsanz Allah size can yakc azapla azap eder ve yerinize baka bir millet getirir. O'na bir ey de yapamazsnz. Allah her eye kadirdir. Eer siz ona (Rasulullaha) yardm etmezseniz (bu nemli deil); ona Allah yardm etmitir: hani kafirler onu, iki kiiden biri olarak karmlard; hani onlar maaradayd; o, arkadana, zlme nk Allah bizimle beraberdir
9 Tevbe/46-47 8 Enfal/23 3 2 Bakara/174-175 4 6 Enam/89 5 28 Kasas/68 6 El-Bani, Ahmed, Tayalisi ve bakalarnn, mevkuf olarak hasen bir sened ile rivayet ettiini syler. erhul-Akidetit-Tahaviyye, 470
2 1

diyordu. Bunun zerine Allah ona (skunet salayan) emniyetini indirdi, onu sizin grmediiniz bir ordu ile destekledi ve kafirlerin szn alaltt. 1 Allahu Teala, kendi yolunda infak etmeyenler iin de yle buyurur: te sizler, Allah yolunda harcamaya arlyorsunuz. inizden kiminiz cimrilik ediyor. Ama kim cimrilik ederse, ancak kendisine cimrilik etmi olur. Allah zengindir, siz ise fakirsiniz. Eer Ondan yz evirirseniz, yerinize sizden baka bir toplum getirir, artk onlar sizin gibi de olmazlar. 2 Allahu Teala, mrtedlere kar cihad edenlere, bakalarna vermedii bir takm zel nitelikler vermitir: Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse, (unu iyi bilsin ki) Allah yle bir kavim getirecek ki, Allah onlar sevecek, onlar da Allah sevecekler. Mminlere kar alak gnll; kafirlere kar iddetli olacaklar. Allah yolunda cihad edecekler ve hibir knaycnn knamasndan korkmayacaklar. te bu, Allahn bir ihsandr ki, onu dilediine verir. Allah ihsan bol olan, ok iyi bilendir. 3 Ebu Bekir Radyallahu Anhu ve onunla beraber mrtedlere kar savaan sahabe bu niteliklere sahip olanlarn banda gelmekteydi. Allahu Teala yle buyurur: Elif, Lam, mim. Rumlar malup oldu. En yakn yerde. Ama onlar bu yenilgilerinden sonra galip geleceklerdir. 4 Bu ayetler slamn balangcnda Mekkede indii zaman Mslmanlar henz ok zayf ve azd. Sanki bu ayetler ile Allahu Teala azlk ve zayflklarna ramen, Mslmanlarn gzlerini dar olan alanlardan uluslararas alana ekmektedir. Bylece Mslmanlar, hangi uluslararas gler ile ayn dnemlerde yaadklarn grsnler, kuvvet dengelerini, savalarn ve ittifaklarn tansnlar. nk slam yerel ve blgesel deil, evrensel bir dindir. Kendisine kar pusuda bekleyen bu uluslararas gler ile mutlaka bir gn yz yze gelecek ve hesaplaacaktr. Bugn bizim durumumuz da budur. Mslmanlarn olaylara ve vakaya bak dar ve snrl deil, evrensel olmaldr. Bu bak ile Mslmann kavrayaca ilk ey, her zaman olduu gibi, bu dnyada zayflara her istediklerini uygulatmaya alan gller ve egemenlerin olduudur. Bu nedenle Allahu Teala Onlara (dmanlara) kar gcnzn yettii kadar kuvvet ve cihad iin balanp, beslenen atlar hazrlayn.. 5 buyurarak hazrlk yapmamz emretmektedir. Rasulullah da Sallallahu Aleyhi ve Sellem buna dikkat ekerek yle buyurmaktadr: Kuvvetli mmin, zayf mminden daha hayrl ve Allaha daha sevimlidir. 6 Bu nedenle Mslmanlarn bugnk
1 2
9 Tevbe/38-40 47 Muhammed/38 3 5 Maide/54 4 30 Rum/1 5 8 Enfal/60 6 Mslim
614
EL-UMDE F DADL-UDDE
ackl durumuna yaklammz tarafsz, hassas hesaplara dayanan ve aramzdaki ihtisas sahiplerinin yapt planlamaya uygun bir yaklam olmaldr. frat ve tefritten de uzak olmaldr. Bununla balantl olarak, ehid olmak, bizatihi ama deil, dini yceltmek iin istenen bir ey olduunu bu kitapta belirttik. Takn hareket etmenin ktl zerinde de durduk. slami kuvvet; fert, mal ve silahtr. Bunlardan fert hazrlayarak, onlar bir araya getirerek, eiterek, arpmaya ve cihada tevik ederek ie balanr. Allahu Teala, Ey Peygamber! Mminleri savaa tevik et 1 buyurmaktadr. Mal ve silah fertler kendileri getirecektir. Bu kitabn birden ok yerinde belirttiimiz gibi slamn kuvvet ve heybeti, Mslmanlarn iman birliktelii ile meydana gelir. Allahu Teala yle buyurur: Mmin erkekler ve mmin kadnlar birbirlerinin velileridir; iyiyi emreder ktlkten alkorlar; namaz klarlar, zekat verirler, Allah'a ve Rasulne itaat ederler. te Allah bunlara rahmet edecektir. Allah phesiz gldr, hakimdir. 2 Kim Allah, Rasuln ve iman edenleri dost edinirse (bilsin ki) stn gelecek olanlar phesiz Allahn tarafn tutanlardr. 3 Kfredenler birbirlerinin velileridir. Bunu yapmazsanz, yeryznde bir fitne ve byk bir fesat olur 4 slamn gcn zayflatmaya yol aan her ey, mnker olup yasaklanmas ve nlenmesi gerekir. Cihad iin fert, mal ve silah gereklidir. Cihadn fertleri, genler ve Allahn yardmna mazhar olacak olan, mstazaf konumunda olup ellerinden bir ey gelmeyen insanlardr. Genler, slamn askeri ve gcdr. Rasulullaha Sallallahu Aleyhi ve Sellem vahiy geldii zaman ei Hatice Radyallahu Anha onu amcasnn olu yal Varaka bin Nevfele gtrd. Varaka ona yle dedi: Bu, Allahn Musaya gnderdii Cebraildir. Keke gen olsaydm, keke kavmin seni karaca zaman hayatta olsaydm. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Onlar beni karacaklar m? dedi. Bunun zerine Varaka yle cevap verdi: Evet. nk senin getirdiinin benzerini getiren hibir kii yoktur ki kendisine dmanlk yaplm olmasn. O gne yetiirsem sana elimden geldii kadar yardm ederdim. 5 bn-i Hacer Rahimehullah yle der: Varaka, sanki slama davetin balad zaman yardm etme imkan bulmas iin gen olmasn temenni etmitir. 6 Bu dinin erleri, dnyann mal ve mlknden paylar az olan, makam, mevki ve hrete iltifat etmeyen gszlerdir. Herakl, Ebu Sfyana, Halkn
1 2
8 Enfal/65 9 Tevbe/71 3 5 Maide/56 4 8 Enfal/73 5 Buhari 6 Fethul-Bari, 1/26

eraf m, zayflar m ona uydular? diye sorduunda, Ebu Sfyan, Zayflar diye cevap vermi ve bunun zerine Herakl yle demiti: Peygamberlere onlar uyarlar. 1 Allahu Teala yle buyurur: Sabah akam Rablerinin rzasn dileyerek O'na yalvaranlarla beraber sen de sabret. Dnya hayatnn gzelliklerini isteyerek gzlerini o kimselerden ayrma. Bizi anmasn kendisine unutturduumuz ve iinde ar giderek hevasna uyan kimseye uyma. 2 slamn askerleri, erleri ve koruyucular bunlardr. Dnya saltanatna iltifat etmeyen, Allahu Teala yolunda ayaklar ve ba tozlu olan, bolluk iinde lks hayat sren zenginlerin ve egemenlerin lks ve konforuna dkn olmayan bu insanlar slamn muhafzlardr. phesiz lm gelecektir. Bu kanlmazdr. Allahu Teala yle buyurmaktadr: phesiz sen de leceksin. Muhakkak onlar da lecekler. 3 Allah yolunda cihad etmek, ne bir eceli ne alr ve ne de bir rzk nler. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Hibir nefisin, rzkn ve ecelini tketmedike lmeyeceini Ruhul-Kuds bana vahyetti. 4 Cihad ile ilgili esaslar blmnde de belirttiimiz gibi, cihadn sadece zel kiiler veya baz cemaatlar ile snrl kalmamas gerekir? nk cihad, btn Mslmanlarn meselesidir. Salih kiiler gibi fask da, avam halk da cihad ile ykmldr. Adalet, cihadn vacip olmasnn artlarndan olmad gibi, fasklk da kiiden cihad grevini drmez. Btn bunlar imani hazrlk ksmnda 5 belirttim. Bu demek deildir ki, halk cahil kalsn. Aksine emr-i bil-maruf ve nehyi anil-mnker Mslmanlarn zerine farzdr. mani hazrlk konusunda bugn Mslmanlarn iinde bulunduklar ackl durumun birinci dereceden sebebinin, Mslmanlarn kendileri olduunu belirttik. Allah Teala yle buyurur: Banza ne musibet gelirse, ellerinizle yaptklarnz sebebiyledir 6 Bu nedenle dzelmenin tekrar, bizzat nefislerden balamas gerekir. Zira Allahu Teala yle buyurmaktadr: phesiz bir kavim kendi durumunu deitirmedike, Allah, onlarda bulunan deitirmez. 7 Kendini slah etmek ise anlama, doruluk ve eylem aamalarnda alma yapmakla gerekleir ki beinci blmn sonu ksmnda bunlar zerinde durmutuk. Islaha ve kiisel deiiklie kendimizden balamak gerektiini dndm iin, bu kitap esas olarak eri siyaset ve slam adab penceresinden Mslman cemaatin i ilikileri ve bireylerinin birbiriyle mnasebetleri konusunu ele
1 2
Mttefekun Aleyhi 18 Kehf/28 3 39 Zmer/30 4 bn-i Hibban rivayet etmi ve sahih olduunu sylemitir. 5 Ek-4 6 42 ra/30 7 13 Rad/11
616
EL-UMDE F DADL-UDDE
almaktadr. Bundan hedefimiz ise, Kitap ve Snnete Sarlmann Esaslar ve Cihad le lgili Esaslar ksmlarnda belirttiim gibi slam anlayn dzeltmek iin gayret etmektir. phesiz altnda cihad amelinin gerekletirilecei sancak veya bayran sosyalizm, demokrasi, milliyetilik gibi beeri heva ve sistemlerden arndrlm salt slam sanca olmas gerekir. Allahu Teala yle buyurmaktadr: Dikkat edin! Halis din ancak Allahndr 1 Kafirlerden uzaklama ve onlardan ayr olma konusunda Allahu Teala yle buyurur: Sizin dininiz size, benim dinim bana 2 Bu, tam bir ayrlma ve uzaklama olup hibir ba ve karm bulunmayan tam bir bera akidesidir. slam sancann saf slami olmas gerektii gibi, cihad liderliinin de saf slami olmas gerekir. nk cihad liderliini cahili akllarn zerine slami bir elbise giyen kark anlayl kiilerden bir kii veya zmre stlendii zaman, i rotasndan sapabilir ve rndan karlabilir. Bu kiiler arasndan dini desteklemek ve Mslmanlar savunmak adna eitli snavlar vermi insanlar olabilir. Ancak bu, iman ve cihad ehli tarafndan anlay ve davrannn slami olduu tam bilinmeyen kiilere cihad hareketinin dizginlerini vermek iin yeterli deildir. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: phesiz Allah facir bir adamla da bu dini destekler. 3 Kafir olduu halde Ebu Talib, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem Mekkede desteklemi ve korumutur. Bu tavsiyeyi, mcahid kardelerimi, iktidar koltuklarna ulamak iin dalgalara binmekte uzmanlam olan laik partilerin adamlarndan sakndrmak iin yapyorum. Bunlar, slam dalgas gl olduu zaman ona boyun eerler. Huzeyfeden Radyallahu Anhu rivayet edilen hadiste Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir kavmi yle nitelemektedir: Evet, cehennemin kapsnda davetiler olacak, arlarn kabul edenler cehenneme girer. Huzeyfenin, Ey Allahn Rasul, onlar bize tarif et demesi zerine Allah Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurmutur; Onlar bizdendir ve dilimizi konuurlar. 4 Onlar bizdendir, yani Mslman kimliklidirler. Dilimizi konuurlar yani slam ve imandan, Kitap ve Snnetten bahsederler. Ancak kim onlarn dediklerini kabul eder ve kendilerine uyarsa, cehenneme atlr. Bu nedenle slami almalarda, ynetimin mutlaka tamamen slami olmas gereklidir. Son szler olarak benim syleyeceklerim bunlardr. Kitapta yer alan baz konular ayr kitapklar olarak sunmay dndm okuyucu karde-
1 2
39 Zmer/3 109 Kafirun/6 3 Buhari 4 Mttefekun Aleyhi

lerime belirtmek isterim. Bu seri Tevhid ars Serisi adn tayacaktr. Yardm Allahtandr, Ona tevekkl ederiz, O bize yeter ve O ne gzel vekildir. Hatalarm ve eksiklerim iin, Allahu Tealaya istifar ederim. Sylediklerimin aksine eri sahih delil sabit olursa, bu sylediklerimden vazgeiyorum ve sahih delile dayanan gr kabul ediyorum. Allahu Teala yle buyurur: Aralarnda hkm vermek zere mminler Allaha ve Rasulne arldklar zaman sadece iittik ve itaat ettik demeleri gerekir. te kurtulua erenler onlardr. 1 Davetimizin sonu; hamd alemlerin Rabbi olan Allaha aittir.
www. davetvecihad. com
tvecihad. com
24 Nur/51
618
EL-UMDE F DADL-UDDE
NDEKLER
MUKADDME ............................................................................................. 3 HLAS VE KNN, ECRN ALLAHTAN BEKLEMES HAKKINDA KISA BR HATIRLATMA........................................................................... 10 MSLMANLAR N ASKER ETMN HKM................................. 25 1- Mslmanlar in Askeri Eitimin nemi........................................... 26 2- Mslmanlar in Askeri Eitimin Hkm ......................................... 29 3- Askeri Eitim Kimlere Vaciptir? ......................................................... 32 4- Meru Mazeretleri Olanlar ................................................................. 40 Meru Olmayan Mazeretler................................................................ 42 Meru Mazeret Sahiplerinin Sevab.................................................... 45 Sorumluluun Kalkmasnn Ve Mazeret Sahiplerinin Sevab Hak Etmelerinin artlar............................................................................ 47 5- Allah Yolunda Mali mkana Sahip Olmak ......................................... 52 YNETM ................................................................................................. 61 1- Mslmanlarn Kendi Ynetimlerini Oluturmalar Vaciptir ............... 62 2- Emir Tayin Etmek, Varsa, Sorumlu Ull-Emrin Grevidir ................ 65 3- Ull-Emr, Sra le Birden Fazla Emir Tayin Edebilir.......................... 66 4- Emir Tayin Etme Yetkisi Ne Zaman Halkn Olur?.............................. 67 mam Olmadan Cihad Olmaz phesine Cevap ............................ 69 5- Bu Ynetimin artlar........................................................................ 73 slam ................................................................................................. 75 Erkek Olmak ..................................................................................... 85 6- Facir Emirle Beraber Savaa kmak ................................................ 87 A- Emirin Fcurunun Sadece Kendisini lgilendirmesi Durumu ......... 89 B- Emirin Fcurunun slama ve Mslmanlara Zarar Vermesi Durumu ............................................................................................ 95

7- Ynetim le lgili Bir pheye Cevap................................................. 97 Birinci tiraza Cevap .......................................................................... 99 Gnmzde Dine Yardm Maksad le Cemaat Oluturulmasnn Vaciplii .......................................................................................... 109 Kimler Taifetul-Mansuradr? ........................................................... 114 Frkatun-Naciye, Taifetul-Mansura Mdr? .................................. 116 Taifetul-Mansurann, Gnmzdeki En nemli Grevleri ............. 118 slam in alan Cemaatlerin okluuna Kar Nasl Bir Tavr Taknmak Gerekir ........................................................................... 122 Drdnc tiraza Cevap .................................................................. 129 Hakem le Kad Arasndaki Farklar .................................................. 134 ASKER ETM KAMPI EMRNN GREVLER ................................... 141 Birincisi: .............................................................................................. 142 kincisi:................................................................................................ 145 slam Devletinde ra Nasl Uygulanr?........................................... 163 rada ounluun Etkisi............................................................... 169 ncs: ........................................................................................... 175 Mslmanlarn, Kendi Aralarnda, taat Konusunda Ahitlemeleri ... 175 1- Bu Ahdin Meruiyyeti.............................................................. 178 2- Ahitlemenin Yarar ve Amac ................................................. 190 3- Ahdin Belli Bir Sre le Snrlandrlmas Caiz Midir? ............... 196 4- Ahitleri Yazmak Veya ahitler Gstermek Vacip Midir? .......... 198 Ahitleri Yeminle Pekitirmek.................................................... 199 5- Bu Ahidler, Beyat Olarak simlendirilir Mi?............................. 200 Kiilerin Birbirlerine Verdii Szler, Beyat Olarak simlendirilir Mi?...................................................................... 201 6- Bu Beyatlar ile mama Yaplan Beyat Arasndaki Fark .......... 203 7- Beyat Konusundaki Hadisler.................................................. 206 8- Ahdi Bozmann Hkm .......................................................... 209 Ahitleri Bozmann Hkm....................................................... 212 UYARI..................................................................................... 215 9- Ahitler le lgili Bir pheye Cevap.......................................... 221 Baka Bir pheye Cevap....................................................... 238 Drdncs: ....................................................................................... 242 A- Eitim Gren Birliklerin Bana Emirler Tayin Etmek.................. 242
620
EL-UMDE F DADL-UDDE
B- Kamptaki ler in Emirin Kendisine Yardmclar Edinmesi ........ 244 C- Sorumlular ve Emirler Tayin Etmek, Genel Emirin Yetkisindedir ................................................................................... 244 D- Emir, Grevlendirme Yapmak in e En Ehil Olan Semelidir . 245 E- Bir Yarar Salamak Veya Bir Zarar nlemek in En stn Varken Bir Alt Seviyede Olan Grevlendirmek Caizdir ................... 247 F- Emirlik ve Velayet Makam in Hrsl Olan Kiilere Grev Verilmemelidir................................................................................. 251 G- Grevlerde Ya Gznnde Bulundurmak................................ 254 H- Emirin, Bir Takm Grevlere Atad Kiileri, Yaptklar le lgili Olarak Hesaba ekmesi Gerekir ..................................................... 256 Beincisi: ............................................................................................. 257 Nefis Terbiyesi................................................................................. 261 1- lim ......................................................................................... 261 2- Mcahede ............................................................................... 263 3- Dua......................................................................................... 266 4- Salih Arkada Edinmek ........................................................... 267 Altncs: .............................................................................................. 269 Yedincisi: ............................................................................................ 281 Sekizincisi:........................................................................................... 285 ZAFERN GEREKLEMES N OLMASI GEREKEN BE ESAS........ 286 1- Zafer Yalnzca Allahn Elindedir ..................................................... 287 2- Allahu Teala, Dnyada Mmin Kullarna Dmanlarna Kar Yardm Etme Sz Vermitir ............................................................... 288 3- Allahu Tealann Bu Zafer ve Yardm Sz, Kamil man Sahipleri indir. Her Mminin se Bu Yardmdan Nasibi man Oranndadr .... 290 4- Allahu Tealann Mminlere Vadettii Bu Yardmn Gereklememesi, artlarnn Yerine Gelmemesi Sebebiyledir ............ 292 5- Bu Yardmn Gereklemesi Gecikirse, Kulun Buna Layk Olmas in Gerekli artlar Tamamlamas Gerekir .......................................... 295 CHAD N MAN HAZIRLIIN NEM............................................... 301 MAN HAZIRLIIN ZELLKLER......................................................... 305 MAN HAZIRLIKTA EMRN GREVLER............................................. 307 EHL- SNNET VEL-CEMAATN MENHEC ....................................... 318 1- slam, Allahu Tealann, Kullar in Kyamet Gnne Kadar Raz Olduu Hak Dindir.............................................................................. 322

2- slam eriat Kamil Bir eriattr........................................................ 326 3- Allah ve Rasulnn nne Gemek Haramdr .............................. 331 4- Tam Ballk ve Teslimiyet .............................................................. 340 5- htilaf ve Anlamazlk Halinde Allaha ve Rasulne Bavurmak...... 343 6- slama Aykr Olan eyleri Reddetmek ve Bunlar Geersiz Hale Getirmek ............................................................................................. 347 7- Dinde, Yenilikler karmann nne Gemek ................................ 350 8- Emr- Bil-Maruf ve Nehyi Anil-Mnker......................................... 359 Ahad Haber, Akide ve Ahkamda Hccettir.......................................... 368 Bir Mezhebi Veya Bir Mtehidi Taklid Etmek Caizdir Ama Vacip Deildir ............................................................................................... 370 tihad Devam Eder ve Yeryznde Her Zaman Allahn Delillerini Ortaya Koyacaklar Bulunur ................................................................. 374 Sonu ................................................................................................. 377 CHADIN ESASLARI .............................................................................. 379 Birinci Madde...................................................................................... 382 kinci Madde ....................................................................................... 383 nc Madde.................................................................................... 385 Drdnc Madde ................................................................................ 386 Beinci Madde .................................................................................... 390 Altnc Madde...................................................................................... 395 Yedinci Madde.................................................................................... 401 Sekizinci Madde .................................................................................. 403 Dokuzuncu Madde .............................................................................. 405 Onuncu Madde ................................................................................... 407 Onbirinci Madde ................................................................................. 412 Onikinci Madde................................................................................... 416 Onnc Madde ............................................................................... 420 Ondrdnc Madde............................................................................ 422 Onbeinci Madde ................................................................................ 424 Onaltnc Madde.................................................................................. 460 Onyedinci Madde................................................................................ 463 Onsekizinci Madde .............................................................................. 468 Ondokuzuncu Madde.......................................................................... 482 A- ehitlik Arzusunun Zafere Ulamadaki Rol................................ 484
622
EL-UMDE F DADL-UDDE
B- Taknln Zararlar .................................................................... 487 C- Korkakln Zararlar ................................................................... 493 D- rkekliin Zararlar ..................................................................... 495 Yirminci Madde................................................................................... 497 MCAHDN LM RENMESNN HKM ....................................... 503 1- Vacip Olmas Ynnden eri lmin Ksmlar .................................. 504 2- lim renmeden, Cihad Olmaz phesine Cevap ...................... 507 3- Mcahid Taife in Gereken lim ..................................................... 511 CHADA HAZIRLIKTAN MAKSAT NEDR VE CHADIN VACP OLMASI N ADALET ART MIDIR?.................................................... 514 1- Cihada Hazrlktan Maksat Nedir? ................................................... 515 2- Adalet, Cihadn Vacip Olmasnn artlarndan Mdr?...................... 517 KAMPTA BULUNAN FERTLERN GREVLER..................................... 528 A- Fertlerin Allahu Tealaya Kar Grevleri ........................................ 529 B- Fertlerin, Emire Kar Grevleri....................................................... 551 Birinci Konu: ................................................................................... 551 A- Giri........................................................................................ 552 B- taat Etmenin Vacipliine likin Deliller .................................. 553 C- taat Etmenin Delillerinden karlan Sonular ....................... 557 D- Emire taatin Kapsamna Giren Meseleler ............................... 563 E- Emire taatin Snrlar .............................................................. 566 F- Sonu ve Bir Nasihat .............................................................. 568 kinci Konu:..................................................................................... 573 A- Emire Nasihat Etmenin Gerekliliinin Delili ............................ 573 B- Yneticilere Yaplacak Nasihatn Kapsam .............................. 574 C- Uyar ...................................................................................... 577 D- Yneticiye, Gizli Olarak Nasihat Etmek Daha yidir ................ 578 nc Konu: ................................................................................. 581 C- FERTLERN BRBRNE KARI GREVLER ................................ 583 nsanlara Zarar Vermemenin Kapsamna Giren eyler .................... 586 nsanlara Yarar Salamann Baz ekilleri ....................................... 597 Sonu.................................................................................................. 605 SONU................................................................................................... 609
DAVET SERS BRNC ADIM 1. Kitap 2. Kitap 3. Kitap 4. Kitap Mslmanlarn Birliini Salayacak Temel Esaslar Taifetul Mansurann zellikleri
Abdul-Munim Mustafa Abdul-Munim Mustafa
Ehl-i Snnetin Menheci ve Cihadn Abdulkadir bin Abdulaziz Esaslar Millet-i brahim
Ebu Muhammed sm
DAVET SERS KNC ADIM 1. Kitap 2. Kitap 3. Kitap 4. Kitap 5. Kitap 6. Kitap 7. Kitap 8. Kitap 9. Kitap man ve Kfr Cehalet zr Demokrasi Dindir Taut ve Destekileri Tautlarin Destekileri Hakkndaki phelerin Aydnlatlmas Dostluk ve Dmanlk lkelerin Hkmleri Cihada Tevik slam Erlerine Nasihatler ARATIRMA SERS 1. Kitap 2. Kitap 3. Kitap 4. Kitap 5. Kitap El-Umde Fi dadil-Udde El-Cihad vel-ctihad Tekfirde Arlktan Sakndrma Konusunda Otuz Risale 1-2 Akidemiz slamda ehadet Operasyonlar
Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Katde Ebu Muhammed sm El-Makdisi Ebu Muhammed sm Derleme Abdulkadir bin Abdulaziz Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Muhammed sm Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Muhammed sm Abdulkadir bin Abdulaziz Abdulkadir bin Abdulaziz Ebu Kuteybe e-mi Sleyman Davud
NASHAT
Mslman kardeim! Bu kitapk, Allahu Tealann izniyle faydal bilgiler iermektedir. Allaha hamd olsun ki biz, eri delili olmayan hibir sz sylemiyoruz. Senden de, eri bir delili olmadka hibir sz kabul etmemeni istiyoruz. Bylece yol kesen ekyalarn, Allaha davet ad altnda seni aldatmasna izin verme. Rasulullahn Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bir ayet dahi olsa benden ulatrn 1 ve yine ahit olanlar, olmayanlara duyursun 2 vasiyeti gereince bu kitapn, kardelerinin, tandklarnn ve dier Mslmanlarn arasnda yaylmas iin gayret et. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Allahn senin elinle bir kiiyi hidayete ulatrmas, kzl develere sahip olmandan daha hayrldr. 3 Kardeim, bil ki bu ve buna benzer yaynlar Mslmanlar arasnda yayman, Allahu Tealann yolunda bir cihaddr. Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem yle buyurur: Mriklere kar mallarnz, canlarnz ve dillerinizle cihad edin. 4 Allahu Teala, bu ve buna benzer yaynlarn Mslmanlar arasnda yaylmas iin gayret eden herkesi birok hayr ile mkafatlandrsn, Allahumme Amin.
www. davetvecihad. com
1 2
Buhari Mttefekun Aleyhi 3 Mttefekun Aleyhi 4 Ebu Davud, sahih bir senedle rivayet etmitir.

K1 El-Umde

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

K1 El-Umde

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EL-UMDE

Kitabn Orjinal smi

3 Ali mran/102 4 Nisa/1 3 33 Ahzab/70-71

Buhari ve Mslim 7 Araf/54 3 5 Maide/3 4 16 Nahl/89 5 42 ra/10 6 12 Yusuf/40, 67 7 6 Enam/1

Mttefekun Aleyhi Ahmed

HLAS VE KNN, ECRN ALLAHTAN BEKLEMES HAKKINDA KISA BR HATIRLATMA

Buhari ve Mslim Mttefekun Aleyhi

4 Nisa/145 Buhari 3 Mttefekun Aleyhi 4 Mttefekun Aleyhi 5 Mslim

Mslim 3 Ali mran/29-30 3 48 Fetih/18-19 4 Fethul-Bari, 6/118

Mttefekun Aleyhi 9 Tevbe/19-22 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/5, 35/160

Medaricus-Salikin, 1/222-226 Mslim 3 Buhari

2/238 23 Mminun/57-61 3 Buhari

Fethul-Bari, 11/295-296 Mslim 3 Buhari

Ahmed ve Taberani, Ebu Bekradan rivayet etmilerdir. Mslim 3 Mslim

Fethul-Bari, 6/226, 228, 229

Sahih-u Mslim bierhin-Nevevi, 13/52-53 8/32

MSLMANLAR N ASKER ETMN HKM

1- MSLMANLAR N ASKER ETMN NEM

9 Tevbe/36 8 Enfal/39 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/259 4 62 Cuma/2 5 8 Enfal/60 6 Mslim

2- MSLMANLAR N ASKER ETMN HKM

8 Enfal/45-46 8 Enfal/15-16 3 9 Tevbe/38-39 4 Mttefekun Aleyhi 5 Kitabul-Muni ve-erhul-Kebir, 10/365-366

Ahmed Mahmud it Hattab, el-Askeriyyatul-Arabiyyetul-slamiyye, 146-149, Messesetur-Risale, 1405 hicri

3- ASKER ETM KMLERE VACPTR?

Siretu bni Hiam 3/711,Subayh basks, 1391 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/391

Mttefekun Aleyhi Ebu Davud 3 2 Bakara/286

4- MERU MAZERETLER OLANLAR

4 Nisa/95 9 Tevbe/91-92 3 48 Fetih/17 4 24 Nur/61 5 48 Fetih/17

9 Tevbe/91 9 Tevbe/92 3 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/367 4 9 Tevbe/91

Mslim 9 Tevbe/81 3 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/506-507 4 33 Ahzab/13

Mttefekun Aleyhi Tirmizi, hasen sahih olduunu syler.

9 Tevbe/91-92 Tefsiru Kurtubi, 8/226-227

meden lrse nifaktan bir ube zere lr. 1

ve Sellem yle buyurur: Kim savamadan veya savamay iinden geir-

Mslim Buhari 3 Ebu Davud

ileyenin ecri gibi ecir alr. 1

Mslim 28 Kasas/20 3 9 Tevbe/73 4 bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 35/159

40 Mmin/28 5 Maide/51 3 9 Tevbe/91

5- ALLAH YOLUNDA MAL MKANA SAHP OLMAK

49 Hucurat/15 57 Hadid/10 3 61 Saf/11 4 9 Tevbe/111 5 11. Ayet

9 Tevbe/90-91 Edvaul-Beyan, 8/184-185 3 8 Enfal/60

bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/421-422 61 Saf/10-13

bn-i Receb, Camiul-Ulum vel-Hikem, 89-90 29 Ankebut/2-3 3 3 Al-i mran/179

El-Bidaye ven-Nihaye, 7/70 Mttefekun Aleyhi

1- MSLMANLARIN KEND YNETMLERN OLUTURMALARI VACPTR

2- EMR TAYN ETMEK, VARSA, SORUMLU ULL-EMRN GREVDR

Mslim, Kitabul-Cihad veSiyer El-Muni, Kitabul-Cihad

3- ULL-EMR, SIRA LE BRDEN FAZLA EMR TAYN EDEBLR

bni Kesir, el-Bidaye ven-Nihaye, 7/28 Bkz: Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 26

4- EMR TAYN ETME YETKS NE ZAMAN HALKIN OLUR?

Buhari, Hadis no: 3063 Buhari, Hadis no: 4262

Fethul-Bari, 7/512 Fethul-Bari, 7/513 3 Fethul-Bari, 6/180 4 El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/374

Sahih-u Mslim erhi erhul-Akidetit-Tahaviyye, 437, el-Mektebul-slami, 1403 3 Mslim

Muttefakun aleyhi bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 28/170

Ebu Yala, el-Ahkamus-Sultaniyye, 39 Ebu Yala, Age. 38 3 Ebu Yala, Age.37

Neylul-Evtar, 8/44 Mslim 3 Buhari, Hadis no: 2808

Ahmed ve Ebu Davud rivayet etmitir. Neylul-Evtar, 8/43 3 Neylul-Evtar, 8/45

4 Nisa/141 Neylul-Evtar, 8/45 3 Edvaul-Beyan, Alak Suresi tefsiri 9/357

El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/456 El-Ahkamus-Sultaniyye, 55 3 8 Enfal/73 4 9 Tevbe/36 5 60 Mmtehine/2

6 Enam/119 El-Muhalla, 11/113 3 El-Ahkamus-Sultaniyye, 27

6- FACR EMRLE BERABER SAVAA IKMAK

28 Kasas/26 erhul-Akidetit-Tahaviyye, 423, el-Mektebul-slami, 1403 3 2 Bakara/124

2 Bakara/251) (El-Muni ve-erhul-Kebir, 10/371

bn-i Teymiye, Mecmuul-Fetava, 29/254-255