Notatki z tekstw z wicze 2010/11 1.

OSOBA A SYTUACJA

I. System motywacyjny Motywacja- sia popychajca do osigania rezultatw Motyw- podstawowy cel Cel- podany rezultat hipoteza ewolucyjna: przetrwanie i zapodnienie hipoteza kulturowa: socjalizacja. Orientacja indywidualistyczna (mylenie o sobie jako o jednostce i uznanie wasnych celw za priorytetowe) i kolektywistyczna (ja=czonek grupy, moje cele s jej celami) Strategie poznawcze + behawioralne samoregulacja dobieranie strategii, monitorowanie i korygowanie uwaga skupianie si na aspektach danego rodowiska automatyczno zachowania wyuczone, bez wiadomego nadzoru W sytuacji obcienia poznawczego kontrola myli i uczu jest trudniejsza. Aktywizowanie motyww i celw: 1) sytuacje mog aktywizowa cele 2) cele mog aktywizowa inne cele 3) z czasem priorytet niektrych celw spada 4) mona osign cel poprzez inny cel 5) pewne cele s chronicznie aktywne np. motywacja do unikania zagroe II. System reprezentacji poznawczych Egzemplarz- reprezentacja konkretnej rzeczy Schemat reprezentacja klasy wydarze, rzeczy Skrypt reprezentacja sekwencji dziaa Autoschemat koncepcja Ja, pomaga zdefiniowa cele i ukierunkowa dziaania proces autopercepcji: obserwowanie samego siebie proces odbitej oceny: poznanie siebie poprzez wyobraenie tego, co myl o nas inni porwnanie spoeczne: jak wypadamy na tle innych

Aktywizacja reprezentacji: 1) oczekiwania 2) powizanie z inn wiedz 3) wspdziaanie reprezentacji i motywacji III. System afektywny Postawa zakodowane uczucie dotyczce okrelonych rzeczy Samoocena postawa wobec samego siebie Afekt uczucie Emocja silne uczucie + pobudzenie fizjologiczne + procesy poznawcze Nastroje dugotrwae, rozproszone uczucia Sposb pomiaru uczu: samoopisowy, zachowania, fizjologia. Skd si bior emocje? Czynniki genetyczne, kultura, uczenie si, dowiadczenie, mylenie, interpretacja. Wspdziaanie afektu i reprezentacji: 1) postrzeganie rzeczy przez emocje 2) przypominanie sobie rzeczy zgodnych z nastrojem 3) zoono Ja na sukces i porak (gdy czowiek jest zaangaowany w wiele rzeczy to poraka w jednym z nich nie wpynie na cao nastroju, zwizek z samoocen) Wnioski (jake odkrywcze): ludzie wybieraj sytuacje sytuacje wybieraj ludzi skupienie uwagi okrela aspekt sytuacyjny

 2.

rne sytuacje aktywizuj rne aspekty osoby rni ludzie reaguj rnie na t sam sytuacj ludzie mog zmienia sytuacje sytuacje mog zmienia ludzi POZNANIE SPOECZNE

Czowiek stosuje strategie racjonalnoci i rachunek szczcia szuka wspzalenoci, konsekwencji, powszechnoci oraz robi tak eby jemu byo jak najlepiej. Skpstwo poznawcze oszczdzanie energii poznawczej, upraszczanie zoonych problemw. Kontekst spoeczny 1) alternatywy, punkty odniesienia, uwydatnienie rnic efekt kontrastu 2) nadanie sensu wydarzeniom, dwuznaczno wstpna aktywizacja i dostpno poj 3) sposb ujcia decyzji, prezentacja zyskw/ strat 4) kolejno podawania informacji efekt pierwszestwa (osabienie uwagi, nastawienie na interpretacje) oraz efekt wieoci. 5) Ilo informacji efekt rozcieczenia (wrzucanie nieistotnych informacji) Heurystyki strategie rozwizywania problemw, postpowania reprezentatywna jeli obiekty s podobne to prawdopodobnie dziaaj tak samo, wic poszukuje si pewnych atrybutw, dziki ktrym bdzie mona je zaklasyfikowa. Postawy: interpretowanie, kategoryzowanie, stereotyp efekt halo (aureoli) pierwsze wraenie znieksztaca przysze zachowania efekt faszywej jednomylnoci wydaje nam si, e wszyscy myl tak jak my iluzoryczna korelacja pewne rzeczy kojarz si z innymi, wic gdy rzeczywicie zaobserwujemy ich wspwystpowanie to umacniamy stereotyp dzielnie grupy na swoj i wasn (szukanie podobiestw) pomi odtwrcza Okolicznoci stosowania heurystyk: brak czasu, przecienie informacjami, maa waga sprawy, mao wiedzy, szybko przychodzca na myl heurystyka. Konserwatyzm ludzkiego poznania: wszystkie elementy musz si zgadza, musimy zachowywa si zgodnie z tym co ju zostao ustalone, dlatego mamy skonno do potwierdzania spostrzee i przewidywania wstecz (ja wiedziaem, e tak bdzie). Std te wynika, e pierwsze informacje maj najwikszy wpyw, rekonstruujemy wspomnienia eby pasoway do wasnego wyobraenia, korzystamy z heurystyki reprezentatywnej, tworzymy stereotypy i najchtniej uywamy atwo dostpnych informacji. 3. ATRAKCYJNO INTERPERSONALNA Co j zwiksza? blisko, czsto kontaktw najwiksza szansa, e polubimy tych, z ktrymi si kontaktujemy (jakakolwiek interakcja), chodzi o odlego fizyczn oraz funkcjonaln (np. naszymi przyjacimi zostaj najczciej koledzy ze szkoy, bo z nimi si spotykamy) Efekt czystej ekspozycji (R. Zajonc): skonno do polubienia przy czstych spotkaniach, nawet, gdy nie dochodzi do interakcji i jest to niewiadome (np. przekaz podprogowy) podobiestwo pogldy, osobowo, styl interpersonalny, umiejtno komunikacji, spoeczna wraliwo, zainteresowania, dowiadczenie. Przekonanie, e ludzie podobni do nas powinni nas polubi; zapewnienie sobie poczucia susznoci wasnych pogldw; osoby, z ktrymi si nie zgadzamy s osdzane negatywnie take w innych dziedzinach ycia. Odwzajemniona sympatia sygnay werbalne i niewerbalne, zaley od poczucia wasnej wartoci. Atrakcyjno fizyczna kreowana przez kulturowe standardy, mass media; wystpuje zjawisko urednienia (przecitne twarze wydaj si sympatyczne). W cenie jest z jednej strony infantylizacja (due oczy) jak i dojrzao (koci policzkowe). Teorie atrakcyjnoci interpersonalnej: 1) teoria wymiany spoecznej: im bardziej kto na lubi i docenia (czyli daje nam spoeczne nagrody), tym bardziej skonni jestemy go lubi. Jeli natomiast znajomo naraa nas na koszty to jest zagroona. Zyski i straty na dwch paszczyznach: 1. Poziom odniesienia: jakie mam oczekiwania wzgldem kogo? Wicej daje czy bior?

2. Porwnawczy poziom odniesienia: jak wygldaj alternatywne zwizki, jakie s inne moliwoci? 2) Teoria rwnoci: poczucie sprawiedliwoci i rwnoci znajomych. 1. model inwestycyjny zwizku nakady si zwracaj na dusz met lub syndrom utopionych kosztw (skoro ju tyle zainwestowalimy to musimy brn dalej, nawet jeli to nie ma sensu) Trjczynnikowa teoria mioci: Intymno + Namitno + Zaangaowanie Teoria stylw przywizania: rodzaj wizi w dziecistwie wpywa na rodzaje relacji, w ktre wchodzimy w yciu dorosym a) oparty na bezpieczestwie, gdy wychowujemy si majc wysokie poczucie wasnej wartoci b) oparty na unikaniu, gdy rodzice nie mieli czasu to wypieramy potrzeb bliskoci c) oparty na lku i ambiwalencji, gdy rodzice byli niekonsekwentni i narzucali swoje emocje (np. nadopiekucze matki) 4. REGUA WZAJEMNOCI drzwi w twarz (odmowa wycofanie) : wymiana ustpstw, zaczynamy od duej proby, odmowa powoduje, e czujemy si zobowizani aby zaakceptowa prob mniejsz. Dziaa tu (1) regua wzajemnoci, (2) efekt kontrastu, bo maa proba to piku w porwnaniu z du.

Skuteczno reguy wzajemnoci: jest bardzo silna, transkulturowa, przezwycia dziaanie innych czynnikw nawet racjonalnych. Zobowizania budz nawet nieproszone usugi, wic regua moe inicjowa niesprawiedliw wymian dbr. Zachowania prospoeczne motyw endocentryczny: ofiarno, motywowana nagrodami zewntrznymi lub wewntrznymi motyw egzocentryczny: altruizm, pomaganie eby innym byo dobrze, bezinteresowno Cele dziaa prospoecznych: wasne dobro: korzyci materialne i genetyczne teorie ewolucyjne (najpierw pomagamy krewnym) pomoc odwzajemniona (Trivers) przekonania wpojone rozszerzone pojcie My: podobiestwo, swojsko, familiarno aprobata i pozycja spoeczna norma pomagania norma spoecznej odpowiedzialnoci rozproszenie odpowiedzialnoci (Latane) niewiedza wielu wiadomo aprobowania przez ludzi normy pomagania zarzdzanie wasnym wizerunkiem podwyszenie samooceny, poprawa wasnego wizerunku weryfikacja przekona o sobie motywy: system wartoci, religia, dowiadczenie (normy osobiste) etykiety + autokreacja koncentracja na sobie zarzdzanie pobudzeniem, nastrojami i emocjami model pobudzenia bilansu (Piliovin) : redukcja negatywnego pobudzenia na widok czyjego cierpienia, w sytuacjach krytycznych. wzrost pobudzenia powoduje wzrost skonnoci do pomocy wzrasta przy poczuciu wizi z osob cierpic (podobiestwo, rodzina) wzrost gdy mae koszty, due nagrody model ulgi (Cialdini) zarzdzanie nastrojem, pomaganie aby pozby si wasnego smutku, gratyfikujca sama w sobie dotyczy raczej ludzi dojrzaych mae koszty, due zyski + wybredno szczliwi chtnej pomagaj we wszystkim, skonni s domylenia pozytywnego dot. kosztw i nagrd

5.

AGRESJA

Teorie agresji I. Teoria instynktu (Lorenz): agresja jest wrodzona, wyzwala si pod wpywem wyzwalaczy, ma charakter spontaniczny. Kumulatywny charakter. II. Teoria frustracji agresji (Dollard): zablokowanie aktywnoci skierowanej na cel prowadzi do zachowa agresywnych. 1. Przemieszczenie: skierowanie agresji na obiekt zagroony sabsza kar 2. Zmiana postaci agresji: zastpienie inn reakcj agresywn mniej zagroony kar III. Teoria uczenia : zachowania agresywne s nabywane, wywoywane, podtrzymywane i wygaszane stosowanie do naszych przekona o karach i nagrodach. 1. warunkowanie sprawcze uczenie si poprzez nagradzanie i karanie 2. warunkowanie klasyczne powizanie nowych obiektw z poprzednio poznanymi 3. modelowanie - uczenie si na podstawie cudzych dowiadcze Wyznaczniki agresji: prowokacja: wzbudza gniew i cierpienie, pragnienie rewanu, podwaa mniemanie o sobie zaatakowanych, wic powoduje motywacje do odzyskania go (kultury honoru) sia przeywania emocji jest zalena od sposobu rozumienia prowokujcego zdarzenia pobudzenie emocjonalne: nasila dziaanie prowokacji, osabia kontrol poznawcz przesunicie pobudzenia Zillmana: pobudzenia si sumuj i zwykle przypisywane s jednemu czynnikowi (np. zwolnili mnie z pracy, kobieta odesza, ale najbardziej wkurwi mnie kot, ktry nasika do kwiatkw). Prawo Yerksa Dodsona: krzywoliniowa zaleno midzy wielkoci pobudek a sprawnoci dziaania przemoc w mass mediach 6. PROPAGANDA

podstawowa zasada reklamy: efekt czystej ekspozycji / familiarnoci (R. Zajonc) Efektywno przekazu: 1) rdo przekazu: wiarygodne, atrakcyjne, dostosowane, kompetentne, podobiestwo do nas, okazanie dobrej woli, goszenie czego wbrew wasnym interesom, stao wizerunku brak presji kontekst sytuacji, przedmiotw w mao wanych sprawach mona ulec komu, kto wydaje si atrakcyjny, nawet jeli czujemy, e jest interesowny 2) Charakter przekazu emocjonalny: strach, ale nie za duo (zaley te od samooceny) podanie recepty, drogi wyjcia emocjonalno udajca racjonalno np. pojedynczy przykad, statystyka niezamykanie spraw (efekt Zeigarnik): odbiorca sam musi sobie dopowiedzie wniosek kolejno prezentacji: efekt pierwszestwa, a jeli wywd jest dugi to efekt wieoci (naley wtedy podkreli wniosek) argumentacja jednostronna, gdy odbiorca nie ma wiedzy, dwustronna, gdy ma i trzeba j obali, przytoczenie kontrargumentw strategie perswazji: centralna (logiczne argumenty), peryferyjna (gra na uczuciach i atrakcyjnoci, bardziej skuteczna) 3) Odbiorca: pe (kobiety bardziej skonne ulega) samoocena (niska) uprzednie dowiadczenia (brak pogldw, wiedzy) przekonanie kogo innego: dziaania misyjne, zaangaowanie i wysiek, okazywanie wspczucia gdy rozbieno postaw wobec komunikatu jest niedua istnieje wiksza szansa przekonania szczepienie postawy: lekkie kontrargumenty eby kady gupi mg je obali

7.

DYSONANS POZNAWCZY

Teoria dysonansu poznawczego (L. Festinger): gdy z jednego przekonania wynika odwrotno drugiego czowiek znajduje si w stanie napicia zdajc sobie spraw z wasnych sprzecznych postaw. Denie do usunicia tego napicia (teoria motywacyjna) Na wywoanie dysonansu ma wpyw stopie dobrowolnoci, wystpuje tylko gdy w gr wchodzi swobodny wybr, a nie presja zewntrzna. Zobowizania (regua wzajemnoci) nasilaj przypisanie cech dobrowolnoci wasnym zachowaniom sprzecznym z postawami. Teoria atrybucji wyjanianie sposobu wasnego zachowania; gdy zachowania s sprzeczne z oczekiwaniami przypisuje si im charakter wewntrzny. Zdarzenia zewntrzne nie informuj o postawach i przekonaniach dziaajcego, wic dysonans nie nastpi gdy jeden ze sprzecznych czynnikw jest wewntrzny a drugi zewntrzny. Powizanie ze wskanikiem makiawelizmu, chronicznym lkiem, siln potrzeb aprobaty spoecznej. Teoria kierowania wraeniami: dysonans jako postawa, zagraajca wiarygodnoci w oczach innych, brak konsekwentnego dziaania grozi niezrozumieniem, a zdolno do konsekwencji umoliwia uczestnictwo w normalnym yciu spoecznym dziki zaufaniu i wiarygodnoci sw i czynw. Nie bdzie dysonansu gdy: kto wie o nas tylko jedn sprzeczn informacj kiedy jedna osoba wie jedn informacj, a druga drug gdy obserwator myli e jedna z nich jest uwarunkowana zewntrznie Dysonans wystpuje tylko w sytuacjach poznawczych, gdy interpretujemy zachowania swoje lub innych; istniej teorie, e tak naprawd to tylko wytwr psychologw i efekt gry badanego z eksperymentatorem albo konsekwencja wnioskowania jednostki dotyczcego przyczyn wasnych zachowa. Wchodzi te kategoria zyskw i strat: co jest skutkiem dysonansu, a co zachty. Metoda maych kroczkw: stopa w drzwi niska pika: skonienie do zrobienia czego poprzez kuszc ofert, wywoanie w ten sposb zobowizania i usunicie oferty, ale trzeba by konsekwentnym. 8. KONFIRMIZM

Informacyjny wpyw spoeczny: postrzeganie innych jako rda informacji, dostosowanie poniewa cudza interpretacja sytuacji moe by bardziej poprawna. Wzrasta gdy: sytuacja jest niejasna sytuacja jest krytyczna, naga albo niezbyt istotna gdy inni s ekspertami (wpyw autorytetu, to pniej) Scherif: eksperyment z efektem autokinetycznym Konsekwencje: prywatna akceptacja- przyjcie pogldu innych jako wasnego publiczny konformizm- dostosowanie si bez koniecznoci wiary w to co robimy indukcja (LeBon)- rozprzestrzenianie si zachowa lub emocji; psychoza tumu- pojawienie si podobnych fizycznych symptomw bez przyczyny (odmiana indukcji) Normatywny wpyw spoeczny: wpyw innych prowadzcy do konformizmu, poniewa chcemy by lubiani i akceptowani. Skutek: publiczny konformizm bez prywatnej akceptacji Asch: eksperyment z liniami Konsekwencje opierania si: 1) natenie prby przekonania odstpcy przez reszt grupy 2) unikanie, ograniczenie kontaktu z odstpc 3) eliminacja! Bezrefleksyjny konformizm- zinternalizowanie norm spoecznych bez zastanawiania si nad dziaaniem (automatyzacja, socjalizacja, np. regua wzajemnoci)

Kiedy dziaa konformizm normatywny? Teoria wpywu spoecznego (Latane): dostosowanie zaley od 1. jak wana jest grupa (sia) 2. odlego od grupy i czas oddziaywania (bezporednio) 3. liczebno grupy (3+) oraz: jednomylnoci grupy, pozycji w grupie, wanoci sprawy, samooceny, czynnikw kulturowych Teoria wpywu mniejszoci (Moscovici): mniejszo te moe wpywa na wikszo, powoduje informacyjne konsekwencje, umoliwia powtrne przeanalizowanie sprawy i mylenie z innej perspektywy. Dziaanie zaporedniczone (efekt piocha)- dziaa dopiero po jakim czasie, ale powoduje prywatn akceptacj! Posuszestwo autorytetowi, wyjanienie eksperymentu Milgarma: rozproszenie odpowiedzialnoci autorytet instytucjonalny badacza, reprezentujcego Nauk, wic presja dystans wobec osoby, ktr si razi prdem, zaporedniczone zadawanie blu poczucie sprawiedliwoci (popenia bd to ma kar) hiperulego konformizm informacyjny spoeczny dowd susznoci konsekwencja, powodujca zaangaowanie, regua wzajemnoci sam na sam z badaczem trudniej odmwi

9. SPOECZNY DOWD SUSZNOCI Zasada dowodu spoecznego: o poprawnoci jakie rzeczy decydujemy poprzez odwoanie do tego co myl inni ludzie. Pozytywne aspekty: droga na skrty, oszczdno poznawcza, automatyczno Negatywne: podatno na manipulacje, moliwo popenienia bdu Przyczyny: sytuacja jest niejasna i dwuznaczna jestemy niepewni dostrzegamy podobiestwa mapujemy niewiedza wielu: rozproszenie odpowiedzialnoci efekt Wertera: po nagonieniu samobjstwa w mediach nasilaj si statystyki samobjstw, podobnie po nagonieniu wypadku lotniczego nagle samoloty si po prostu czciej rozbijaj! Wpyw mniejszoci: zachodzi w sposb poredni, z pewnym opnieniem katalizowanie zmian przez sprowokowanie konfliktu poznawczego Wpyw spoeczny: to proces dwustronny, w ktrym odstpcy s zarwno celem jak i rdem perswazji. Zrnicowany sens dziaania wpywu mniejszoci powaga sprawy efekt Zeigarnik, fala wsparcia grupa wasna i obca rozam w obozie wroga Dwoisto procesw wpywu (Nemeth) konformizm publiczny (wpyw wikszoci) ilo prywatna akceptacja (wpyw mniejszoci, teoria konwersji) jako mylenie dywergencyjne: istnieje wiele punktw widzenia, nie ma jednej susznej prawdy (Guilford)