💛

Układ wydalniczy
Week

Files

Column

Unit/Module

osmoregulacja - procesy warunkujące utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej

wydalanie - usuwanie z organizmu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii

elektrolity - związki chemiczne, głównie sole mineralne, które w roztworze wodnym ulegają dysocjacji na jony - + kationy i - aniony.

Na homeostazę wodno - elektrolitową składają się:

utrzymanie stałej objętości wody w organizmie → bilans wodny = objętość wody pobranej - objętość wody utraconej w danej jednostce czasu =
zrównoważony 0

utrzymanie względnie stałego stężenia elektrolitów w formie jonów

utrzymanie względnie stałego ciśnienia osmotycznego komórek i płynów ustrojowych → równowaga osmotyczna

utrzymanie względnie stałego stężenia jonów wodorowych → równowaga kwasowo - zasadowa

strata wody zysk wody

parowanie z powierzchni ciała picie

parowanie z narządów i dróg oddechowych pobieranie pokarmu

wydalanie z moczem wytwarzanie w procesach metabolicznych

usuwanie z kałem wchłanianie z otoczenia

Wpływ warunków środowiska lądowego na osmoregulację

nerki człowieka są zbudowane z nefronów o krótkich pętlach, dlatego zwrotne wchłanianie wody jest mało wydajne

nerki szczuroskoczka (żyjącego w warunkach pustynnych) są zbudowane z nefronów o długich pętlach, dlatego zwrotne wchłanianie wody jest
bardzo wydajne

Osmoregulacja u zwierząt wodnych

osmotyczny napływ i odpływ wody → kierunek dyfuzji wody zależy od stężenia płynów wew. org. w stosunku do stężenia jonów soli w
środowisku

zwierzęta izoosmotyczne względem otoczenia, u których stężenie płynów ustrojowych jest takie samo jak stężenie soli w wodzie →
bezkręgowce wodne, niektóre kręgowce z grupy bezszczękowców.

zwierzęta hiperosmotyczne, u których stężenie płynów ustrojowych jest wyższe niż stężenie soli w wodzie → głównie ryby słodkowodne

→ płyny ustrojowe hipertoniczne względem środowiska

→ ciało ryb nieustannie osmotycznie pobiera wodę

→ aby zapobiec pękaniu komórek, ryby nie piją wody i usuwają jej nadmiar w postaci dużej ilości silnie rozcieńczonego moczu

→ uzupełniają ubytek soli mineralnych przez skrzela

zwierzęta hipoosmotyczne, u których stężenie płynów ustrojowych jest niższe niż stężenie soli w wodzie → większość ryb słonowodnych

→ płyny ustrojowe hipotoniczne względem środowiska

→ ciało ryb nieustannie osmotycznie traci wodę

→ aby zapobiec odwodnieniu, ryby piją wodę morską i wydalają niewielkie ilości silnie stężonego moczu
→ usuwają nadmiar soli mineralnych przez skrzela

Wydalanie

produkty uboczne utleniania sacharydów i tłuszczów: CO2 i H2O → usuwane przez układ oddechowy

Układ wydalniczy 1
 produkty uboczne rozkładu białek i kwasów nukleinowych: związki azotowe: amoniak, mocznik, kwas moczowy → wydalane za pośrednictwem
układu wydalniczego

zwierzęta wodne → amoniak w dużej ilości rozcieńczonego moczu

zwierzęta lądowe → przekształcają amoniak → mocznik usuwany w niewielkiej ilości stężonego moczu

zwierzęta środowisk suchych + latające → wytwarzają z amoniaku nierozpuszczalny kwas moczowy, wydalany w postaci kryształów lub gęstej
zawiesiny

zwierzęta amonioteliczne - wydalają silnie toksyczny amoniak → ryby o kostnym szkielecie, krokodyle, larwy płazów, większość bezkręgowców
wodnych (np. skorupiaki)

zwierzęta ureoteliczne - wydalają słabo toksyczny mocznik → ssaki, żółwie, dorosłe płazy, ryby chrzęstnoszkieletowe, niektóre bezkręgowce
lądowe (np. skąposzczety)

zwierzęta urikoteliczne - wydalają słabo toksyczny kwas moczowy → ptaki, gady (węże i jaszczurki), bezkręgowce lądowe (np. owady)

Narządy wydalnicze bezkręgowców:

zwierzę narząd opis

dyfuzja bezpośrednio
gąbki i parzydełkowce przez błonę komórkową
komórek ciała

postać biegnących
wzdłuż ciała
rozgałęzionych kanałów,
które z jednej strony
otwierają się na zewnątrz
otworami wydalniczymi, a
z drugiej strony są
zakończone komórkami
płomykowymi. Od każdej
z tych komórek do
płazińce, wrotki, światła kanalika
wieloszczety, larwy protonefrydia wydalniczego odchodzi
mięczaków pęczek stale
poruszających się wici.
Komórki płomykowe
odprowadzają z
parenchymy nadmiar
wody i produkty
przemiany materii, a ruch
wici powoduje
przemieszczenie się tych
związków w kierunku
otworów wydalniczych

w każdym segmencie
znajduje się zazwyczaj
ich jedna para.
Pojedyncze
metanefrydium składa się
z urzęsionego lejka i
przewodu wydalniczego.
pierścienice metanefrydia
Otwór lejka jest
skierowany do jamy ciała
segmentu, natomiast
przewód tworzy kilka
pętli, po czym uchodzi na
zewnątrz w następnym
segmencie

gruczoły wydalnicze =
skorupiaki metanefrydia w formie
przekształconej

nerki = metanefrydia w
mięczaki
formie przekształconej

Układ wydalniczy 2
 zwierzę narząd opis

Mają postać ślepo

zakończonych,
rurkowatych uwypukleń
przewodu pokarmowego,
które wyrastają na
granicy między jelitem
środkowym a jelitem
tylnym w liczbie od jednej
fo kilkuset par. Cewki
pajęczaki, wije, owady cewki Malpighiego Malpighiego zbierają
zbędne produkty
przemiany materii z jamy
ciała, a następnie
przekazują je do wnętrza
przewodu pokarmowego.
Stamtąd są one usuwane
przez otwór odbytowy
wraz z niestrawionymi
resztkami pokarmu

brak, wydalają całą

powierzchnia ciała,
strunowce: osłonice
magazynują w
komórkach

postać ślepo
zakończonych kanalików
wchodzących do jamy
hkołoskrzelowej.
Zaczynają się
strunowce:
protonefrydia solenocytami →
bezczaszkowce
komórkami podobnymi
do komórek
płomykowych, ale
wyposażonymi w
pojedynczą wić

Układ wydalniczy 3
 zwierzę narząd opis

trzy typy: przednercze →

zbudowane z
urzęsionych lejków, które
(jak metanefrydia
pierścienic) otwierają się
do jamy ciała i pobierają
z niej zbędne produkty
przemiany materii →
występuje w rozwoju
zarodkowym
bezowodniowców
(bezżuchwowce, ryby,
płazy), pranercze →
orzęsiony lejek + ciałko
nerkowe (kłębuszek
włosowatych naczyń
kręgowce nerki krwionośnych) → zbiera
produkty przemiany
materii z jamy ciała i krwi
→ dorosłe
bezowodniowce, rozwój
zarodkowy
owodniowców, zanercze
= nerka właściwa
→ciałka nerkowe →
elementami
funkcjonalnymi nefrony
(ciałko nerkowe + kanalik
nerkowy) → nanercza
pobierają produkty
przemiany materii
wyłącznie z krwi → u
dorosłych owodniowców

ksenobiotyki → substancje obce, niewytwarzane przez organizm i niebędące naturalnymi składnikami pokarmu (np. leki).

Funkcje układu moczowego:

wydalnicza

regulacja gospodarki wodno - elektrolitowej organizmu (objętość H2O, stężenie elektrolitów, ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych,
stężenie jonów H+)

utrzymanie względnie stałego składu płynów ustrojowych (krew, limfa)

wewnątrzwydzielnicza → hormony, np. erytropoetyna (pobudza procesy krwiotwórcze)

Regulacja hormonalna

wazopresyna = hormon antydiuretyczny = ADH → produkowana przez podwzgórze, uwalniana przez przysadkę → powoduje otwieranie się
kanalików wodnych w kanalikach zbiorczych nerek, co zwiększa wchłanianie zwrotne wody

aldosteron → produkowany i wydzielany przez korę nadnerczy → pobudza wchłanianie zwrotne jonów sodu

parathormon = PTH → wytwarzany i wydzielany przez przytarczyce → pobudza wchłanianie zwrotne jonów wapnia

Regulacja nerwowa

ośrodki nerwowe zlokalizowane w korze mózgowej, rdzeniu kręgowym

świadome hamowanie / pobudzanie → ośrodki nerwowe płata czołowego kory mózgowej

główny ośrodek niezależnego od woli wydalania moczu → krzyżowy odcinek rdzenia kręgowego

Hormony wydzielane przez nerki

erytropoetyna:

Układ wydalniczy 4
 wytwarzana i wydzielana przez nerki (80%), wątrobę (20%)

funkcja: pobudzanie syntezy hemoglobiny, wytwarzanie erytrocytów w czerwonym szpiku kostnym → lepsze zaopatrzenie tkanek w O2

bodziec do syntezy: niedotlenienie organizmu (np. warunki górskie)

niewydolność nerek może prowadzić do niedokrwistości

niedozwolony doping, anemia

renina:

hormon o charakterze enzymu proteolitycznego

funkcja: uczestniczy w regulowaniu filtracji kłębuszkowej, wchłaniania zwrotnego H2O i jonów sodu, katalizuje przemianę nieaktywnego
angiotensynogen w aktywny hormon = angiotensyna II (powoduje skurcz naczyń krwionośnych → wzrost ciśnienia krwi → zwiększona
wydajność filtracji; reguluje wydzielanie wazopresyny, która wzmaga wchłanianie zwrotne jonów sodu

Diagnostyka:

USG: wykrycie guzów, torbieli, złogów (kamieni nerkowych), stan dróg, przepływ krwi

urografia (badanie rentgenowskie podczas którego do żył pacjenta wprowadza się środek cieniujący (kontrast) w celu zwiększenia widoczności
narządów na zdjęciu RTG): pierwsze zdjęcie przed podaniem kontrastu, następne po jego podaniu w kilkuminutowych odstępach

test ciążowy: wykrycie w moczu gonadotropiny kosmówkowej - hormonu produkowanego przez zarodek i łożysko

Badanie ogólne

barwa: jasnożółta, słomkowa

przejrzystość: klarowny
ciężar właściwy: b. duży = odwodnienie, b.mały = niewydolność

pH: 5-8

białko: brak (jak jest = niewydolność, stan zapalny)

glukoza: brak (jak jest = cukrzyca)

ciała ketonowe: brak (jak jest = długotrwała głodówka, anoreksja, cukrzyca)

bilirubina, urobilinogen: 0-1.00 (poza normą: stan zapalny wątroby)

Układ wydalniczy 5