Błona

komórkowa
 Komórka Komórka
organellum Komórka procaryota Komórka zwierzęca
roślinna grzybowa

Błona komórkowa + + + +
cytoplazma + + + +
-
jądro + + +
( nukleoid)
reticulum - + + +
+ + +
Ściana komórkowa -
(mureina) ( celuloza) (chityna)
-
mitochondrium + + +
(mezosomy)
+
rybosomy + + +
małe 70S
wodniczka - + + +
-
ciałka
chloroplasty
chromatoforow
+ - -
e
lizosomy - - + -
Cytoplazma – część protoplazmy komórki eukariotycznej pozostająca poza jądrem
komórkowym, Dzieli się ją na:
• cytozol, zwany też cytoplazmą podstawową
• organella (z wyjątkiem jądra komórkowego).

• W języku polskim słowa „cytoplazma” używa się jednak często w węższym znaczeniu,
mając na myśli tylko substancję wypełniającą przestrzenie pomiędzy organellami
Wyróżnia się też niekiedy:

• ektoplazmę
• endoplazmę
Cytoplazma podstawowa jest substancją koloidalną(zol – żel), w jej skład wchodzą:

• związki organiczne: białka, tłuszcze (lipidy), cukry (węglowodany), RNA

• związki nieorganiczne następujących pierwiastków: wapń, magnez, potas, cynk,
miedź, mangan, fosfor, tlen, chlor, siarka, węgiel, azot, bor
• woda
 Mikrotubule

Filamenty pośrednie-
Filamenty aktynowe zmiana kształtu pełzania wytrzymałość
kinetosom
RUCHY CYTOPLAZMY

A- rotacyjny
B-cyrkulacyjny
C- pulsacyjny
Białko
transbłonowe
cholesterol
 Hydrofobowy ogonek

Hydrofilna główka

cholesterol
Rola białek błonowych:
• Receptory- komunikowanie się
• Enzymy(cyklaza adenylowa)
• Kotwiczące= (spekryna)-odporność
mechaniczna( kształt)
• Transportowe-( pompa sodowo-potasowa
• Akwaporyny-białka kanałowe (kanały
transportu wody). Są u bakterii i w komórkach
roślinnych w błonie plazmatycznej jak i
tonoplastach
 TRANSPORT PRZEZ BŁONY

Małe cząstki Duże cząstki

Bez przenośników Z przenośnikami Egzocytoza Endocytoza

dyfuzja Dyfuzja Transport Pinocytoza Fagocytoza

wspomagana aktywny
fago
 CECHY PRZYSTOSOWUJĄCE
DO FUNKCJI

• Duża powierzchnia czynna

• Ułożenie tylakoidów w grana
• Mała objętość jednego tylakoidu
• Brak barwników w błonach
• Ciągły ruch
• Obecność chlorofilu
crista
 • Dowody

• nowe tworzą się wyłącznie w procesie przypominającym podział

• organella te otacza podwójna błona biologiczna, przy czym jej
błona wewnętrzna różni się składem od innych błon komórki
eukariotycznej
• posiadają DNA różniące się od DNA jądrowego, przypominające
natomiast DNA spotykane u bakterii, zarówno rozmiarami, jak i
kolistym kształtem
• rybosomy tych organelli przypominają rybosomy bakteryjne (70S)
• w białkach pochodzących z tych organelli, jak i w proteinach
bakteryjnych, początkowym aminokwasem jest N-
formylometionina
• mitochondria posiadają kilka enzymów i systemów transportu
podobnych do bakteryjnych
 Funkcje:
- bierze udział w syntezie białek
(szorstka) i tłuszczów (gładka)
- uczestniczy w transporcie
- bierze udział w niszczeniu
substancji toksycznych, czyli
detoksykacji (gładka)
- pozwala na szybki transport
wewnątrzkomórkowy

-dzieli cytoplazmę komórki na

przedziały, dzięki czemu
możliwe jest przeprowadzanie
w różnych przedziałach reakcji,
które przeszkadzałyby sobie
wzajemnie(kompartmentacja)
-magazyn Ca2+(gładka)
-synteza hormonów
sterydowych(gładka
- Uczestniczy w tworzeniu
akrosomu w plemnikach
GERL

• Modyfikacja białek
• Synteza polisacharydów ścian kom
• transport substancji,
• neutralizuje trucizny,
• wydziela różne substancje
• synteza związków budujących
chrząstkę
• Produkcja lizosomów
Wakuole lityczane
Ściana komórkowa jest najbardziej zewnętrzną częścią komórki.
Występuje w komórkach roślinnych, grzybów i bakterii.

Funkcje ściany komórkowej

• stanowią granicę między światem zewnętrznym a

wewnętrznym komórki
• chronią przed infekcjami
• zabezpieczają przed nadmierną utratą wody
• stanowią ochronę mechaniczną komórki
• nadają kształt komórce
• Powstaje w czasie podziału komórkowego
• w środkowej części dzielonej komórki powstają mikrotubule :
układają się równolegle do siebie tworząc beczułkowatą
strukturę - fragmoplast
• w jego obrębie powstają pęcherzyki z polisacharydami,
wytwarzane przez aparat Golgiego
• w wyniku zlania się pęcherzyków (produkowanych przez Aparat
Golgiego) tworzy się plazmolemma obu potomnych komórek
oraz przegroda pierwotna (którą tworzą pektyny zawarte w
pęcherzykach).
• po obu stronach blaszki środkowej powstają ściany pierwotne.
• Celuloza( powstaje w błonie) zostaje wbudowana do środka
przegrody pierwotnej. Jest ona odkładana od wewnętrznej
strony warstwy środkowej i po zewnętrznej stronie błon
plazmatycznych. Tak powstaje ściana komórkowa pierwotna.
Blaszka
środkowa

Ściana
pierwotna

Błona
komórkowa
 Rozrost ściany pierwotnej

Inkrustacja,wnikanie , intususcepcja Adkrustacja, nakładanie,apozycja

mineralizacja śluzowacenie
zdrewnienie CaCO3
Korkowacenie kutynizacja
SiO2 woskowacenie
Torus, zatyczka
PLAZMODESMA
 • Wakuola/ wodniczka, -wypełniona
sokiem komórkowym, otoczona
pojedynczą błoną białkowo-
lipidową (tzw. tonoplast).
• Duże wakuole są obecne w komórce
roślinnej, natomiast wodniczki są
drobniejsze i występują w komórce
zwierzęcej w dużej ilości.
• Wodniczki tętniące obecne są u
ROLA: pierwotniaków i spełniają funkcję
wydalniczą
 nadaje jędrność(turgor)• Wydzielają związki które
 gromadzi wydaliny zniechęcają roślinożerców
 gromadzi materiały zapasowe
 gromadzi wydzieliny
 enzymy należące do hydrolaz- degradacja struktur
zwierzęcych
 Skład soku komórkowego wakuoli:

• Woda.
• Związki organiczne, takie jak cukry, aminokwasy. kwasy organiczne tj.
kwas jabłkowy, cytrynowy nadające kwaśny smak wielu owocom;
• Związki nieorganiczne, jony potasowe, sodowe, wapniowe.
• Garbniki, gumy, oleje, kryształy (szczawian wapnia)
• Alkaloidy, gorzki i cierpki smak. np. morfina, nikotyna, kofeina, chinina i
morfina
• Glikozydy-Barwniki- antocyjany- nadają zabarwienie czerwone,
niebieskie lub fioletowe organom rośliny ( w zależności od pH roztworu)
np. owocom śliwy, jabłoni, czereśni, porzeczki, winogron, - flawony-
nadają żółtą barwę kwiatom np. lwiej paszczy, owocom śliwy, liściom

herbaty.
 Organizmy

Bezjądrowe Jądrowe

PROCARYOTA EUCARYOTA
Protista
Bakterie Rośliny
Grzyby
Sinice Zwierzęta
Zwykle komórki posiadają jedno jądro komórkowe, są wielojądrowe (tzw.
komórczaki). Niektóre komórki tracą jądro, np. erytrocyty ssaków.
 DNA

NUKLEOSOM 7 razy

SOLENOID 6 razy

DOMENA

CHROMOSOM
heterochromatyna

Miejsce łączenia
z wrzecionem podziałowym

NOR
 Glioksysomy

• To mikrociała, które pod względem strukturalnych są

niemal identyczne jak peroksysomy. Zostały wykryte w
komórkach roślinnych. Posiadają enzymy, które
umożliwiają przekształcenie lipidów w węglowodany
( wykorzystywane jako źródło energii dla rozwijającego
się zarodka podczas kiełkowania nasion).
 Peroksysomy
• pęcherzykowate struktury otoczone pojedynczą
błoną komórkową, posiadające enzymy takie jak
katalaza, peroksydaza utleniają różne rodzaje
substancji, m.in. reaktywne formy tlenu, czyli tzw.
wolne rodniki, przyczyniają się do zwolnienia
procesów starzenia komórek.
• Biorą one udział w przemianach nadtlenku wodoru
(H2O2 – tzw. woda utleniona).
• W komórkach wątroby i nerek zapewniają
detoksykację etanolu, metanolu
• w komórkach roślinnych, towarzyszą zwykle
chloroplastom i biorą udział w fotooddychaniu
Powstają one poprzez odrywanie
pęcherzyków od siateczki śródplazmatycznej.
1.DESMOSOMY

2.POŁĄCZENIA ZAMYKAJĄCE

3. POŁĄCZENIA SZCZELINOWE