SPRAWDZIAN CYTOLOGIA - POWTÓRKA PRZED MATURĄ

CZĘŚĆ I
CZĘŚĆ II - CYTOLOGIA
CZĘŚĆ III - CYTOLOGIA

1. Podaj 4 funkcje białek błonowych.

● transportująca (kanały białkowe)

● receptorowa
● antygenowa
● enzymatyczna
● *adhezyjna

2. Podaj minimum 4 funkcje aparatu Golgiego.

● synteza polisacharydów (celulozy) potrzebnych do budowy ściany komórkowej;

● modyfikacja, segregacja zmodyfikowanych lipidów i białek;
● bierze udział w wytwarzaniu enzymów, hormonów, fosfolipidów,
glikolipidów/glikoprotein (czyli glikokaliks) i wielu innych wydzielin komórek;
● transport białek i lipidów do miejsca przeznaczenia w komórce w pęcherzykach
transportujących.

3. Wymień 3 przykłady - zachowań organizmów, struktur w ciele, organów, komórek - gdzie

korzystne jest zwiększenie stosunku powierzchni do objętości.

● zwierzęta żyjące na terenach gorących mają ​duży stosunek​​powierzchni ciała do

jego objętości, co umożliwia szybszą utratę nadmiaru ciepła;
● zianie, wystawianie języka, co umożliwia parowanie wody z jego powierzchni,
wskutek tego dochodzi do obniżenia temperatury ciała;
● enterocyty z mikrokosmkami zwiększającymi powierzchnię wchłaniania substancji
pokarmowych w jelicie cienkim;
● fałdy jelit i kosmki i mikrokosmki zwiększające powierzchnię chłonną;
● pęcherzyki płucne zwiększające powierzchnię oddechową.

4. Wyjaśnij, dlaczego komórki rosną tylko do pewnej wielkości?

Niewielkie rozmiary warunkują ​komórkom duży stosunek powierzchni do objętości.

Im komórka jest mniejsza tym ma większy stosunek powierzchni do objętości, co
sprawia, że transport substancji odżywczych ze środowiska zewnętrznego zachodzi
szybciej. Wraz ze wzrostem komórki ​objętość (liczona w jednostkach sześciennych
m3) rośnie szybciej niż powierzchnia (m2)​, co sprawia, że transport w obrębie
komórki zachodzi dużo wolniej.

5. Wyjaśnij, dlaczego w zimny dzień zwierzęta kulą się, przebywają blisko siebie w stadzie?
 Zwijanie się zwierzęcia w kłębek jak i przebywanie blisko w stadzie podczas chłodu
umożliwia mniejsze straty ciepła, ponieważ zwierzę ogranicza powierzchnię ciała,
która jest wystawiona na kontakt z zimnym powietrzem.

6. Podaj dwa organy, w których siateczka śródplazmatyczna szorstka jest mocno rozwinięta.
Odpowiedź uzasadnij.

✔ Trzustka wytwarza ​hormony takie jak: glukagon, insulina - są polipeptydami

oraz ​enzymy trawienne(białka)​ , które są substancjami białkowymi. W
syntezie białek biorą udział rybosomy znajdujące się na ER, dlatego ER jest
mocno rozwinięte w komórkach trzustki;
✔ Wątroba,​​ponieważ powstaje w niej wiele ​enzymów odpowiedzialnych m.in.
za detoksykację​, które są białkami. W ich syntezie biorą udział rybosomy
znajdujące się na ER, dlatego ER jest mocno rozwinięte w tych komórkach
✔ w hepatocytach wątroby dzięki rozwiniętego RER intensywnie może
zachodzić synteza albuminy, globuliny w tym immunoglobuliny +
protrombina, fibrynogen;
Za detoksykację odpowiada też siateczka śr. gładka, więc ona również będzie mocno
rozwinięta w komórkach wątroby.
✔ Mózg - neurony - neuroprzekaźniki –​niektóre​z nich to pochodne
aminokwasów, peptydy (nie są białkami!!), które syntetyzowane są na
rybosomach szorstkiej siateczki śródplazmatycznej.
W komórkach nerwowych i mięśniowych również jest rozwinięta siateczka gładka, ponieważ
magazynuje jony Ca2+, a te potrzebne są przy uwalnianiu neurotransmiterów z pęcherzyków
synaptycznych na kolejną synapsę i przy skurczu mięśni.
Pamiętaj, musisz znać hormony o budowie białkowej, peptydowej i steroidowej/lipidowej.

7. Wymień 3 funkcje wakuoli.

● utrzymuje turgor w komórce roślinnej;

● gromadzi metabolity wtórne, substancje toksyczne oraz zapasowe, ziarna
aleuronowe(białko)
● zachodzą w niej procesy trawienia białek i węglowodanów;
● gromadzą związki o charakterze ochronnym m.in. alkaloidy, garbniki;
● gromadzą związki, które nadają barwę płatkom kwiatów lub owocom.
Należą do nich glikozydy antocyjanowe oraz flawonowe.

8. Podaj po 1 najważniejszej funkcji, jaką spełniają w komórce:

a) mikrotubule - ​​budują włókna wrzeciona kariokinetycznego i cytokinetycznego,

centriole, odpowiadają za transport wewnątrzkomórkowy, budują wici i rzęski;
b) filamenty pośrednie ​ – chronią komórkę przed urazami mechanicznymi,
odpowiadają za rozmieszczenie organelli w komórce;
c) mikrofilamenty – ​ odpowiadają za ruch cytoplazmy​, tworzenie i ruch nibynóżek,
skurcz mięśni (aktyna) oraz zmianę kształtu komórek.
9. Wymień wszystkie cząsteczki, które wychodzą z jądra do cytoplazmy i wszystkie które
przenikają z cytoplazmy do jądra.

z jądra do cytoplazmy​​– podjednostki rybosomów, mRNA,

nukleotydy(fosfonukleotydy), ADP+Pi, histony

z cytoplazmy do jądra-​enzymy(polimeraza, helikaza), nukleotydy, ATP, kompleks

białko-hormon stereoidowy, histony.

10. Erytrocyty wtórnie utraciły jądro komórkowe oraz mitochondria.

Wymień 2 korzyści płynące z utraty jądra oraz 1 korzyść płynącą z utraty mitochondriów.
Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do funkcji, jaką spełnia erytrocyt.

● Brak jądra zwiększa objętość, jaką może zajmować barwnik przenoszący tlen
- hemoglobina we wnętrzu erytrocytu, dzięki czemu tlen jest efektywniej
transportowany do komórek; ​(nie piszemy, że zwiększa miejsce dla tlenu, ponieważ ten jest
dużo mniejszy od hemoglobiny, która jest tu kluczowym barwnikiem)
● Brak mitochondriów, w których zachodzi oddychanie komórkowe, ​proces,
którego substratem jest tlen.​Co sprawia, że erytrocyty nie wykorzystują na
własne potrzeby transportowanego tlenu.
● Erytrocyty uzyskały ​kształt dwuwklęsłego dysku,​co zwiększa ich stosunek
powierzchni do objętości i umożliwia efektywniejszą wymianę substancji z
otoczeniem m.in. wymianę tlenu i CO2 oraz ułatwia im to przenikanie przez
najwęższe naczynia krwionośne​/naczynia włosowate​. ​Brak jądra i
mitochondriów stanowi dla erytrocytów przystosowanie do transportu tlenu.

11. Wyjaśnij definicję i podaj przykłady komórek (zwróć uwagę na sposób, w jaki powstają):

✓ komórki bezjądrowe​​- nigdy nie miały jądra, są to np.: p

​rokarioty (bakterie);

✓ komórki bezjądrzaste​– ​posiadały jądro, które wtórnie utraciły np.: ​erytrocyty

ssaków, rurki sitowe, trombocyty;

✓ komórczak​-​pojedyncza, zwykle bardzo duża komórka, posiadająca wiele jąder

komórkowych, powstałych przez wielokrotne podziały jednego jądra np.: ​pleśniak
biały;

✓ s​yncytium​- ​wielojądrowa komórka powstała poprzez połączenie się luźnych

pojedynczych komórek jednojądrowych, występuje np. ​u płazińców, w mięśniach
poprzecznie prążkowanych, tegument u tasiemców;

12. Wymień wszystkie nieobłonione struktury komórkowe.

Rybosomy, centriole, jąderko, proteasomy, struktury​​cytoszkieletu.

13. Wymień, jakie czynniki wpływają na ilość porów w otoczce jądrowej (min. 2). Odpowiedź
uzasadnij.

● Im większą aktywność metaboliczną wykazuje komórka, tym więcej ma porów w

jądrze​, ponieważ dzięki nim do cytoplazmy może dostać się więcej podjednostek
rybosomów oraz mRNA uczestniczące w procesie translacji, w którym wytwarzane są
białka m.in. enzymatyczne biorące udział w procesach metabolicznych;

● Młode komórki, aby rosnąć, potrzebują dużej ilości białek budulcowych i

enzymatycznych, dzięki czemu mogą zwiększyć swoje rozmiary. W ich jądrach
również występuje duża ilość porów.​​Dzięki obecności porów do cytoplazmy może
dostać się więcej podjednostek rybosomów oraz mRNA, uczestniczące w procesie
translacji, w którym wytwarzane są białka min. budulcowe niezbędne do wzrostu
komórki.

14. Wyjaśnij, dlaczego rośliny mogą gromadzić zarówno sacharozę jak i skrobię, jako materiał
zapasowy?

Skrobia nie ​jest związkiem osmotycznie czynnym​, dzięki czemu ​nie zwiększa turgoru komórki​i
może być bezpiecznie magazynowana przez rośliny. Sacharoza stanowi ​formę transportową
cukrów w komórkach roślinnych, ​jest substancją osmotycznie czynną​ , zwiększa
turgor/uwodnienie komórek poprzez osmotyczny napływ wody do ich wnętrza. Komórki
roślinne dzięki obecności ​ściany komórkowej​są bardziej odporne i wytrzymałe niż komórki
zwierzęce na zwiększenie ilości wody w nich zawartej, przez co mogą gromadzić większe ilości
substancji osmotycznie czynnych.
Dzięki temu rośliny mogą magazynować zarówno sacharozę jak i skrobię.

15. Podaj 3 dowody na endosymbiotyczną teorię pochodzenia mitochondriów i chloroplastów.

- obecność rybosomów 70S (55S) ​ typu bakteryjnego;

- obecność kolistego DNA (bakterie również posiadają koliste DNA);
- obecność podwójnej błony, przy czym ​wewnętrzna ​błona przypomina składem błonę
bakteryjną;
- dzielą się przez podział, jak bakterie.
16. Podaj 3 dowody na półautonomiczność mitochondriów i chloroplastów.

✓ mogą się dzielić ​niezależnie od podziału komórki (​przez podział)

Sformułowanie poniżej odpowiednie jest tylko do pytania o endosymbiotyczną teorię -
sposób powstawania nowych mitochondriów i chloroplastów typowy dla komórek
prokariotycznych - ​przez podział;
✓ posiadanie własnego, kolistego DNA, które różni się od DNA jądrowego, pozwalając na
syntezę ​własnych białek m.in.enzymatycznych​;
✓ posiadanie własnych rybosomów typu prokariotycznego umożliwiających syntezę ​własnych
białek.