Tkanki w organizmie

 Protoplazma to żywa substancja komórek roślinnych i zwierzęcych, składa się z jądra komórkowego i
cytoplazmy. Odbywają się w niej wszystkie podstawowe procesy życiowe oraz główne procesy metaboliczne.
 Komórka to najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych, zdolna do
przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych takich jak przemiana materii, wzrost i
rozmnażanie. Jest podstawową jednostką morfologiczno-czynnościową ustroju.
 Organellum to każda oddzielona od cytozolu błoną komórkową struktura występująca w cytoplazmie komórki,
wyspecjalizowana do pełnienia określonej funkcji np.:
Jądro komórkowe
Mitochondria
Plastydy
Siateczka śródplazmatyczna
Wakuola
Lizosomy
Aparat Golgiego
Endosomy
Peroksysom
Gliksysom
Znane są komórki, które są jednocześnie samodzielnymi organizmami i wykazują wysoki stopień specjalizacji
strukturalnej i funkcjonalnej np. orzęski. Komórki bywają większe (niektóre przekraczają mm średnicy) od
drobnych organizmów wielokomórkowych. Największa komórka zwierzęca czyli jajo strusia ma średnice 25 -30
cm, natomiast największa komórka roślinna, czyli włókna szczmiela białego, inaczej ramii może dochodzić do
50 cm.
 Cytologia inaczej biologia komórki to nauka o budowie wewnętrznej i funkcji podstawowej jednostki
budulcowej organizmów jaką jest komórka
 Histologia to nauka o budowie mikroskopowej, rozwoju i czynnościach tkanek oraz narządów (organów). Za
twórcę histologii jest uznawany M. Bichat, który wprowadziła pojęcie tkanki i stworzył na podstawie samych
tylko obserwacji makroskopowych pierwszą klasyfikację tkanek. Termin histologia wprowadził niemiecki lekarz
C. Mayer, który przedstawił nowy podział tkanek, bardzo zbliżony do podziału współczesnego. Pierwotnie
podstawą histologii były głównie obserwacje pod mikroskopem świetlny. Obecnie metodyka histologiczna
posługuje się wieloma technikami przede wszystkim mikroskopią optyczną i elektronową ale również hodowlą
tkanek i metodami mikrochemicznymi.

Tkanki
to zespół komórek wraz z istotą międzykomórkową, o podobnej budowie, określonych czynnościach,
podobnym pochodzeniu, przemianie materii, przystosowanych do wykonania określonej funkcji na rzecz całego
organizmu. Tkanki są elementami składowymi narządów i ich układów. (Komórki odpowiedzialne za
wykonywanie funkcji zwane są miąższem, zaś komórki będące rusztowaniem tkanki czy narządu nazywane są
zrębem. Tkanki występują u zwierząt tkankowych (tkanki zwierzęce) oraz u roślin wyższych (tkanki roślinne).
Uwzględniając cechy morfologiczne i fizjologiczne zespołów komórkowych tkanki, dzieli się je na cztery grupy:
 T. nabłonkową
 T. łączną i podporową
 T. mięśniową
 T. nerwową

 Tkanka nabłonkowa jest zbudowana z jednej lub kilku warstw komórek, które ściśle do siebie przylegają. Są
one osadzone na jednej, cienkiej warstwie, zbudowanej z białek i wielocukrów tzw. błonie podstawnej. To
właśnie ona nadaje nabłonkowa elastyczność i odporność na wszelkie odkształcenia. Klasyfikacja nabłonków
opiera się na kształcie komórek i ich ułożeniu w warstwy, można także dzielić je ze względu na pełnioną
funkcję Stąd wyróżnia się:
Nabłonki można podzielić ze względu na ilość warstw i kształt komórek. Ze względu na ilość warstw wyróżnia
się:
 N. jednowarstwowe
 N. wielowarstwowe
Tkanka nabłonkowa pełni kilka ważnych funkcji w organizmie zwierzęcy. Wymienia się nabłonki:

 Nabłonek okrywający zapewnia oddzielenie wnętrza organizmu od środowiska zewnętrznego.

Bezkręgowce okryte są nabłonkiem jednowarstwowym, a komórki tej tkanki wydzielają na zewnątrz wiele
substancji tworzących tzw. oskórek czyli inaczej kutikula o funkcji ochronnej. Natomiast kręgowce okryte
są nabłonkiem wielowarstwowym (naskórkiem), który położony jest na łącznotkankowej warstwie zwanej
skórą właściwą. Komórki zewnętrznej warstwy naskórka rogowacieją obumierają i ulegają złuszczeniu, a
na ich miejsce powstają nowe komórki w wyniku podziałów warstwy twórczej naskórka
 Nabłonek wyścielający pokrywa powierzchnię wewnętrzną narządów, stanowią wyściółkę jam ciała i
przewodów wewnętrznych. Wyróżniamy:
 Nabłonek jednowarstwowy płaski
Wyściela pęcherzyki płucne i naczynia krwionośne i limfatyczne, zwany inaczej śródbłonkiem

Nabłonek jednowarstwowy sześcienny

Wyściela powierzchnię kanalików nerkowych oraz przewody wydzielnicze

Nabłonek jednowarstwowy walcowaty

Wyściela przewód pokarmowy od żołądka do odbytnicy

Nabłonek wielowarstwowy łaski (nierogowaciejący)

Wyściela jamę ustną, przełyk, pochwę, przednią część rogówki oka u ssaków, odbyt

 Nabłonek wyścielający może również posiadać rzęski, wtedy noszą nazwę migawkowych, do takich
nabłonków należy nabłonek wyścielający jajowody samic lub jamę nosową.
 Nabłonek wydzielniczy budują komórki zdolne do uwalniania różnego rodzaju substancji na zewnątrz
(enzymów, hormonów, śluzu), występuje w gruczołach dokrewnych, wątrobie, żołądku, gruczołach
łojowych i potowych, gruczołach mlecznych itd.
 Nabłonek zmysłowy budują komórki ze zdolnością do odbierania bodźców np. nabłonek siatkówki ka,
kubków smakowych na języku, czuciowy w uchu wewnętrznym
 Tkanka łączna jest bardzo różnorodna zarówno pod względem budowy, jak i pełnionych funkcji, dlatego
trudno wymienić jej cechy wspólne dla wszystkich rodzajów. Takim wspólnym elementem jest duża ilość
substancji międzykomórkowej wypełniającej wolne przestrzenie między luźno ułożonymi komórkami.
Substancja ta ma bardzo różne właściwości i to ona w znacznym stopniu decyduje o właściwościach danej
tkanki. Tkanki łączne występują powszechnie w organizmie i wchodzą w skład prawie wszystkich narządów,
mają duże zdolności regeneracyjne

 Właściwa (włóknista) to postać zbita, która zawiera dużą ilość włókien kolagenowych nadających jej duża
wytrzymałość mechaniczną. Tworzy ścięgna, torebki stawowe oraz skórę właściwą. Tkanka wiotka
wypełnia wolne przestrzenie w organizmie, tworzy zrąb (rusztowanie) narządów wewnętrznych
 Szkieletowa (chrzęstna) posiada twardą, lecz elastyczną substancję międzykomórkową zawierającą
znaczne ilości włókien białkowych (kolagenu i elastyczny). W nieregularnych jamach znajdują się komórki
tkanki chrzęstnej zwane chondrocytami, zwykle jest ich po kilka w jednej jamce. Tkanka chrzęstna nie jest
unerwiona ani unaczyniona. W szkielecie człowieka pokrywa powierzchnie stawowe kości, tworzy dyski
międzykręgowe oraz stanowi szkielet małżowiny ucha, krtani i tchawicy.

 Szkieletowa (kostna)stanowi podstawowy materiał budujący szkielet prawie wszystkich kręgowców, w

tym też człowieka, istota międzykomórkowa wysycona jest solami mineralnymi (fosforanem i węglanem
wapnia oraz magnezu, co daje tej tkance dużą twardość. Jednocześnie obecność kolagenu nadaje jej
elastyczność na złamanie. Równolegle biegnące włókna kolagenowe przesycone solami mineralnymi
tworzą blaszki kostne czyli podstawowe struktury tej tkanki, pomiędzy nimi leżą pojedyncze komórki
kostne – osteocyty. Kość jest bogato unerwiona i unaczyniona, wbrew pozorom jest tkanką bardzo
aktywną metabolicznie ulega nieustannym procesom przebudowy. W zależności od sposobu ułożenia
blaszek wyróżniamy:
 Istotę zbitą
Blaszki są ułożone bardzo koncentrycznie wokół kanały, w którym biegną naczynia krwionośne i nerwy. Ten
rodzaj tkanki pokrywa powierzchnię wszystkich kości oraz buduje trzony kości długich

Istota gąbczasta
Blaszki są rozmieszczone luźniej i nieregularnie, tworzą przestrzenną sieć , przestrzenie te wypełnia czerwony
szpik kostny o funkcji krwiotwórczej, Ten typ tkanki wypełnia wnętrza wszystkich kości, a w kościach długich
występuje w nasadach.

 Płynna jest to tkanka o płynnej substancji międzykomórkowej, zwanej osoczem i stanowi ponad połowę
objętości krwi (55%), a w jej skład wchodzą: Woda (92%), Białka: albuminy, globuliny, fibrynogen (7%),
Inne związki organiczne: aminokwasy, glukoza, lipidy, mocznik, witaminy, hormony, Inne związki
mineralne: jony sodu, potasu, wapnia, magnezu. Komórki krwi zwane krwinkami są niejednorodne i
dzielimy je na trzy podstawowe grupy:
Erytrocyty
Krwinki czerwone odpowiadające za transport tlenu, nie posiadają jądra komórkowego jako jedyne
komórki w naszym organizmie

Leukocyty
Krwinki białe, dzielą się na granulocyty, monocyty i limfocyty, które mają związek z odpornością

Płytki krwi
Nie są komórkami, a fragmentami komórek, które odpowiadają za proces krzepnięcia krwi

Krew pełni w naszym organizmie wiele funkcji, przede wszystkim : transport, termoregulacje, reakcje
odpornościowe i utrzymanie homeostazy

 Tkanka mięśniowa jest zbudowana z komórek silnie wydłużonych, posiadających jedno lub kilka jąder,
cytoplazma tych komórek zawiera kurczliwe włókienka zwane miofilamentami zbudowanymi z dwóch
rodzajów białek: aktywny i miozyny. Miofilamenty te układają się w podłużne fałdy zwane miofibrylami.
Aktynowe przesuwają się między miozynowe, co powoduje skracanie się miofibryli, a więc skurcz komórki
mięśniowej. Włókna mięśniowe zbudowane są z zespołu komórek mięśniowych, łączą się w większe skupiska
tworząc mięśnie, które kurczą się i rozkurczają, a opór dla ich pracy stanowi szkielet wewnętrzny.
 Gładka jednojądrowe komórki wrzecionowatego kształtu, posiadają liczne miofibryle, występują w skórze,
drogach oddechowych, naczyniach krwionośnych i limfatycznych, jelitach oraz moczowodach, ma dużą
odporność na zmęczenie, powodują powolne skurcze długotrwałe i kurczą się niezależnie od naszej woli.
 Poprzecznie prążkowana szkieletowa silnie wydłużone komórki kształtu walcowatego, posiadają wiele
jąder, które położone są na obrzeżach włókien mięśniowych, w centrum m=posiadają liczne miofibryle,
poprzedzielane kanałami siateczki śródplazmatycznej. Miofilamenty aktynowe i miozynowe ułożone są na
przemian co uzewnętrznia się w postaci prążków (aktynowe są jasne, miozynowe są ciemne), kurczą się
szybko i krótkotrwale, zależnie od naszej woli i szybko się męczą.
 Poprzecznie prążkowana sercowa występuje tylko w sercu kręgowców, skurcze mają umiarkowaną siłę i
są krótkie, włókna mięśniowe widlasto rozgałęzione, jądra komórkowe ułożone centralnie, zbudowane z
komórek jedno lub dwujądrzastych, cechuje go automatyzm, to jedyny mięsień poprzecznie prążkowany,
którego skurcze sią niezależne od naszej woli