Tkanka kostna.

Tkanka chrzęstna.

Autor:
Iryna Oleksiichuk TE-1
2023r.
Tkanka kostna
wchodzi w skład kości, które tworzą
rusztowanie ciała, podporę dla mięśni
i ochraniają narządy wewnętrzne.
Zbudowana jest z twardej,
zmineralizowanej substancji
międzykomórkowej, w której odkładają
się głównie związki nieorganiczne, jak
sole wapnia, fosforu, magnezu. Wraz
z włóknami białkowymi formują one
blaszki kostne, które mogą układać się
wokół naczynia krwionośnego i nerwów
biegnących w kanałach we wnętrzu kości.
Pomiędzy blaszkami znajdują się komórki
kostne.
W skład tkanki kostnej wchodzą:
- komórki – osteoblasty (komórki kościotwórcze) budujące kości i
odpowiadające za ich regenerację (np. po złamaniach), osteocyty
(komórki kostne) które są przekształconymi komórkami
kościotwórczymi stanowiącymi stały składnik kości i osteoklasty
(komórki kościogubne – pochodzenia szpikowego) umożliwiające
niszczenie martwej lub zbędnej tkanki kostnej, które stanowią ok. 5%
masy tkanki kostnej;
- istota międzykomórkowa składająca się z części organicznej –
osteoidu, stanowiącej ok. 25% masy tkanki, i części nieorganicznej – soli
mineralnych, stanowiącej 60–70% masy tkanki.
Osteoblasty, czyli komórki kościotwórcze
Osteoblasty powstają z komórek prekursorowych, tzw. osteogennych
znajdujących się w szpiku kostnym oraz na powierzchniach kostnych. Ich
zadaniem jest produkcja składników macierzy pozakomórkowej tkanki kostnej:
kolagenu typu I i proteoglikanów. Osteoblasty biorą też udział w mineralizacji
kości poprzez wytwarzanie białek: osteonektyny, osteokalcyny, a także
kolagenazy zapoczątkowujących ten proces. Czynność osteoblastów jest
regulowana głównie przez hormony takie jak parathormon, hormon wzrostu,
hormon tarczycy oraz witaminę D3. Receptory tych związków znajdują się na
powierzchni i w jądrach komórek.
Morfologicznie osteoblasty są komórkami
o wielkości 20-30μm. Charakteryzują się
biegunową budową – w części komórki
zwróconej do nowotworzonej kości
znajdują się liczne pęcherzyki
wydzielnicze, aparat Golgiego oraz
siateczka śródplazmatyczna szorstka.
Posiadają liczne wypustki, za pomocą
których komunikują się z innymi
osteoblastami i transportują jony. Jeśli
osteoblasty nie wytwarzają składników
macierzy pozakomórkowej stają się
płaskie, a ich jądra ulegają wydłużeniu.
Morfologicznie osteoblasty są komórkami o wielkości 20-
30μm. Charakteryzują się biegunową budową – w części
komórki zwróconej do nowotworzonej kości znajdują się
liczne pęcherzyki wydzielnicze, aparat Golgiego oraz
siateczka śródplazmatyczna szorstka. Posiadają liczne
wypustki, za pomocą których komunikują się z innymi
osteoblastami i transportują jony. Jeśli osteoblasty nie
wytwarzają składników macierzy pozakomórkowej stają
się płaskie, a ich jądra ulegają wydłużeniu.
Osteocyty – komórki dojrzałej tkanki
kostnej
Osteocyty są dojrzałymi komórkami tkanki
kostnej, powstającymi z osteoblastów. Można
powiedzieć, że są to osteoblasty otoczone
zmineralizowaną macierzą pozakomórkową.
Procesom mineralizacji nie podlega jedynie
bliskie sąsiedztwo ciała osteoblastu i jego
wypustek cytoplazmatycznych. Osteocyty leżą
w tzw. jamkach kostnych, a ich wypustki w
kanalikach kostnych.
Osteocyty charakteryzują się podobną
wielkością do osteoblastów - 20-50μm.
Dojrzałe komórki są płaskie. W odróżnieniu od
osteoblastów nie mają budowy biegunowej, a
ich siateczka śródplazmatyczna jest szorstka,
aparat Golgiego i pęcherzyki wydzielnicze
słabo rozwinięte.
Funkcją osteocytów jest przede
wszystkim wymiana substancji
odżywczych i metabolitów.
Zmineralizowana macierz pozakomórkowa
uniemożliwia transport substancji
odżywczych poprzez dyfuzję, dlatego
składniki są przekazywane między
komórkami poprzez wypustki
cytoplazmatyczne poczynając od
osteocytów, które są w bezpośrednim
kontakcie z naczyniami krwionośnymi.
Tak zorganizowany szereg osteocytów Wypustki osteocytów w kanalikach kostnych
liczy zwykle około 15 komórek. Łączność
i przekazywanie substancji między
osteocytami zachodzi intensywnie w
młodej tkance kostnej, natomiast z
wiekiem spada nasilenie tych procesów.
Osteoklasty – komórki kościogubne
Osteoklasty są rodzajem makrofagów,
wywodzących się ze szpiku kostnego.
Powstają przez fuzję 5–10 komórek
prekursorowych pobudzaną przez
witaminę D3. Wyróżniają się dużą
ilością jąder (5-10), lizosomów i
mitochondriów. Ich wielkość to ok.
100μm. Na ich powierzchni znajduje
się wiele wypustek
cytoplazmatycznych, zwiększających
powierzchnię ich styku z macierzą
międzykomórkową kości. Aktywne
komórki leżą w tzw. zatokach
erozyjnych – zagłębieniach kości.
Podstawową funkcją osteoklastów jest resorpcja kości. Wydzielają one enzymy –
hydrolazy, prowadzące do uwolnienia protonów H + i lokalnego zakwaszenia
środowiska. Następstwem tego procesu jest rozpuszczenie nieorganicznych składników
macierzy pozakomórkowej. Trawienie organicznej części istoty zewnątrzkomórkowej
odbywa się za pomocą enzymów lizosomalnych. Pofragmentowane struktury
organiczne są fagocytowane i trawione wewnątrzkomórkowo. Na funkcjonowanie
osteoklastów wpływają takie czynniki jak: parathormon i witamina D3.
Na hamowanie aktywności osteoklastów wpływa np. kalcytonina. Jej wydzielanie
przez komórki tarczycy jest stymulowane przez estrogeny, dlatego też zmniejszenie ich
stężenia w wieku pomenopauzalnym prowadzi do zbyt dużej aktywności osteoklastów i
wiążącej się z tym osteoporozy.
Resorpcja tkanki kostnej to główna
funkcja osteoklastów
Rodzaje tkanki kostnej

Tkanki kostne

Grubowłóknistą, czyli
Drobnowłóknistą, czyli blaszkowatą
splotowatą

gąbczasta, beleczkowa – ( nasady zwarta – kortykalna, zbita ( trzony

kości długich, wnętrze kości kości długich, zewnętrzna warstwa
krótkich i płaskich nasad kości długich, pokrycie
wszystkich kości płaskich
Tkanka kostna drobnowłóknista, czyli blaszkowata.
Jest dojrzałą formą tkanki kostnej, która wchodzi w
skład kości długich i płaskich. Zbudowana jest z
blaszek kostnych, o grubości 3–7 μm, w których
skład wchodzą pojedyncze włókna kolagenowe o
grubości 1–4 μm (stąd nazwa drobnowłóknista)
zbudowane z kolagenu typu I. Ponadto w skład
blaszek kostnych wchodzi osteoid i minerał kości.
Mikroarchitektura tkanki kostnej
Kość beleczkowa:
• kość “gąbczasta”

Kość kortykalna:
• kość “zbita
Kość gąbczasta składa się z blaszek kostnych, tworzących
zazwyczaj beleczki, których kształt i wielkość zależą od kierunków
działania sił na kość. Przestrzenie między beleczkami wypełnia
szpik kostny. Kość gąbczasta znajduje się w nasadach i
przynasadach kości długich oraz wypełnia wnętrze kości płaskich.
Wewnątrz beleczek, w jamkach kostnych, leżą osteocyty, które
łączą się z innymi komórkami za pośrednictwem wypustek
cytoplazmatycznych biegnących w kanalikach kostnych. Na
powierzchni beleczek mogą się znajdować nieliczne osteoblasty i
osteoklasty
Pakiet beleczkowy
= podjednostka strukturalna
kości gąbczastej
= odpowiednik osteonu
kości kortykalnej
Kość zbita jest zbudowana z blaszek kostnych, które wypełniają objętość tkanki,
stwarzając warunki dużej wytrzymałości na działanie sił mechanicznych. Wchodzi
w skład zewnętrznych warstw kości płaskich oraz znajduje się w trzonach kości
długich. Podstawowym składnikiem strukturalnym i czynnościowym tkanki kostnej
zbitej jest osteon, czyli system Haversa. Jest to układ 4–20 (zwykle 6 lub mniej)
blaszek kostnych, podobnych do rurek, które leżą jedne w drugich. Blaszki te
noszą nazwę blaszek systemowych i mają grubość 3–7 μm. Włókna kolagenowe
poszczególnych blaszek systemowych układają się równolegle do siebie i zwykle
spiralnie w stosunku do osi długiej blaszki. W sąsiadujących ze sobą blaszkach
kierunek włókien odchyla się o pewien kąt. Najbardziej zewnętrzna warstwa
osteonu nie zawiera kanalików kostnych, jest uboga we włókna kolagenowe i nosi
nazwę linii cementowej
Budowa kości zbitej
W środku osteonu znajduje się kanał o średnicy ok. 50 μm, zwany kanałem Haversa,
najczęściej zawierający włosowate naczynie krwionośne i nerw. Naczynia krwionośne
różnych osteonów łączą się między sobą za pośrednictwem bocznych odgałęzień,
które biegną w poprzek kości zbitej, w kanałach Volkmanna.
Na granicy przylegających do siebie blaszek kostnych znajdują się wklęśnięcia, które
tworzą jamki kostne, zawierające osteocyty. Przez blaszki kostne, począwszy od
kanału Haversa ku obwodowi osteonu, przechodzi promieniście wiele kanalików
kostnych, w których się znajdują wypustki osteocytów. Przestrzenie tkanki kostnej
zbitej między osteonami są wypełnione przez blaszki kostne międzysystemowe. Kość
zbita pokryta jest od strony zewnętrznej kilkoma blaszkami podstawowymi
zewnętrznymi, a od strony jamy szpikowej – blaszkami podstawowymi wewnętrznymi
a. Schemat budowy kości zbitej (z lewej) oraz fragmentu osteonu,
czyli systemu Haversa, widzianego w przekroju prostopadłym do
jego osi długiej (z prawej). b. Mikrofotografia szlifu kości zbitej: O –
osteon, K – kanał Haversa, j – jamki kostne, h – blaszka systemowa,
m – blaszki międzysystemowe. Strzałki pokazują linie cementowe.
Tkanka kostna grubowłóknista, czyli splotowata. Jest pierwszym rodzajem
tkanki kostnej pojawiającym się w rozwoju kości, w życiu płodowym i w
pierwszym okresie życia pozapłodowego. U człowieka dorosłego ten rodzaj
tkanki występuje w miejscach przyczepów ścięgien do kości, w wyrostkach
zębodołowych, błędniku kostnym, szwach kości czaszki, a także w czasie
reperacji uszkodzeń kości. Kość grubowłóknista pojawia się również w
przebiegu wielu chorób kości. W tkance kostnej grubowłóknistej jest
stosunkowo wiele osteocytów i osteoidu w porównaniu z substancją
nieorganiczną. Charakterystyczną cechą tej tkanki jest występowanie
włókien kolagenowych w grubych pęczkach, które mają nieregularny
przebieg. Stąd wywodzi się nazwa tkanki – kość grubowłóknista.
 Cie­ka­wo­stki o naszych kościach
1. Łączna waga kości u doro­słego męż­czy­zny wynosi około 12 kg, a u kobiety około
10 kg.
2. Czy można żyć bez czę­ści kości? Tak, bez­kar­nie usuwa się min. frag­menty czaszki,
krę­gów, mostka i miednicy.
3. Jedyną kością, która nie jest połą­czona ze szkie­le­tem jest kość gny­kowa (czyli ‘’jabłko
Adama’’), która jest zawie­szona poni­żej żuchwy.
4. Jedyną kością, która nie jest połą­czona ze szkie­le­tem jest kość gny­kowa (czyli ‘’jabłko
Adama’’), która jest zawie­szona poni­żej żuchwy.
5. Więk­szość ludzi posiada 12 par żeber, ale około 5% ma 13 par.
6. Naj­dłuż­szą kością w ciele czło­wieka jest kość udowa, która może osią­gnąć nawet do
pół metra długości.
7. Naj­krót­szą kością jest strze­miączko — jedna z koste­czek słu­cho­wych, mie­rząca tylko
3 milimetry.
8. Kość pisz­cze­lowa może wytrzy­mać cię­żar do 1,6 tony.
 Tkanka chrzęstna
Tkania chrzęstne to specjalizowane
tkanki łączne, które są ważnym
składnikiem układu szkieletowego
organizmów kręgowych. Tkanki
chrzęstne pełnią wiele istotnych
funkcji, w tym zapewnianie
wsparcia i ochrony dla kości,
umożliwianie elastyczności i ruchu
w stawach oraz udział w procesie
wzrostu kości.
Tkanka chrzęstna zbudowana jest z :
1. chondryny (substancji międzykomórkowej), która wytwarzana jest
przez młode komórki tej tkanki;
2. włókien białkowych: kolagenowych lub sprężystych, które
zanurzone są w substancji międzykomórkowej;
3. elementów komórkowych:
chondrocytów, czyli komórek chrzęstnych tworzących dojrzałą tkankę
chrzęstną; kilka komórek chrzęstnych otoczonych torebką chrzęstną i leżących
w jamce tworzy tzw. grupę izogeniczną; grupa izogeniczna wraz z otaczającą
ją substancją międzykomórkową i włóknami białkowymi
tworzy chondron, czyli podstawową jednostką strukturalną tkanki chrzęstnej;
chondroblastów, czyli komórek
chrząstkotwórczych, które posiadają
zdolność do podziałów; chondroblasty są
aktywne w czasie tworzenia chrząstki
(produkują chondrynę) i jej regeneracji,
następnie przekształcają się w
chondrocyty;
chondroklastów, czyli komórek
chrząstkogubnych, które powstają z
chondrocytów w miejscu uszkodzenia –
rozpuszczają chrząstkę;
Rodzaje tkanki chrzęstnej
Istnieją trzy główne rodzaje tkanki chrzęstnej:
1. Chrząstka szklista
2. Chrząstka sprężysta
3. Chrząstka włóknista
Chrząstka szklista:
• jest najdelikatniejsza spośród trzech rodzajów tkanki chrzęstnej, zawiera cienkie
włókna kolagenowe o nieregularnym układzie; jest odporna na ściernie; buduje
powierzchnie stawowe i przymostkowe żeber, przegrodę nosową, wzmacnia tchawicę,
oskrzela, buduje szkielet wszystkich kręgowców w okresie zarodkowym a u ryb
chrzęstnoszkieletowych i dwudysznych również szkielet dorosłych organizmów;
Tkanka chrzęstna sprężysta
• zawiera niewielką ilość włókien kolagenowych i dużą ilość włókien
sprężystych, dzięki którym jest giętka i elastyczna; buduje małżowinę uszną,
trąbkę Eustachiusza i nagłośnię krtani; nie ulega mineralizacji;

•Małżowina uszna
•Przewód słuchowy zewnętrzny
•Trąbka słuchowa
•Nagłośnia
•Małe oskrzela
Tkanka chrzęstna włóknista
• jest najmocniejszą spośród trzech rodzajów tkanki chrzęstnej, zawiera dużą
ilość grubych włókien kolagenowych (z domieszką włókien sprężystych),
dzięki czemu jest odporna na zrywanie; buduje spojenie łonowe, krążki
międzykręgowe i niektóre wiązadła;

• Miejsca połączeń ścięgien i

więzadeł do kości
• Krążki międzykręgowe
• Krążki stawowe żuchwy i
obojczyka
• Spojenie łonowe
Tkanka chrzęstna – funkcje w organizmie
człowieka
• Działa jako amortyzator i zapewnia ochronę kości oraz
stawów przed uszkodzeniami mechanicznymi.
• Umożliwia płynne ruchy w stawach, dzięki swojej gładkiej
powierzchni.
• Bierze udział w procesie wzrostu i rozwoju kości u dzieci,
ponieważ chrząstka szklista stanowi pierwotną formę
kości i później ulega przekształceniu w kość.
 Regeneracja tkanki chrzęstnej
• Tkanka chrzęstna ma ograniczoną zdolność do
samouzdrawiania, ponieważ ma słabe
unaczynienie krwi i niską ilość komórek.
Uszkodzenia tkanki chrzęstnej są trudne do
naprawy, ale istnieją metody leczenia, takie jak
przeszczep chrząstki, terapia komórkami
macierzystymi i leczenie farmakologiczne, które
mogą pomóc w poprawie jej stanu.
Regeneracja chrząstki stawowej może być wzmocniona przez
zabiegi:
• stymulacji szpikiem kostnym,
• implantacji namnożonych chondrocytów,
• wszczepieniu implantu tkankowego, czyli fragmentów chrząstki lub
chrzęstno-kostnych,
• wszczepieniu implantów gotowych preparatów bezkomórkowych,
• biologicznej stymulacji odnowy chrząstki stawowej, np. z pomocą
komórek macierzystych lub czynników wzrostu.
Choroby związane z tkanką chrzęstną
Najczęstsze schorzenia tkanki chrzęstnej to zmiany
związane z wiekiem. Chrząstki znajdujące się w stawach
ulegają stopniowemu ścieraniu i mikrourazom
związanym z przeciążeniami. Powoduje to ich pękanie,
ścieńczenie lub wręcz zanik. Przy kolejnych ruchach
generuje to odczyny zapalne, które stają się przyczyną
dolegliwości i powstawania trwałych zmian
zwyrodnieniowych, takich jak np. wyrośla kostne. Chory
odczuwa te zmiany w postaci nawracających bólów,
obrzęków stawów oraz ograniczenia ruchomości. W
niektórych przypadkach zwyrodnienia takie wymagają
leczenia chirurgicznego.
Przykładami chorób związanych z
degeneracją tkanki chrzęstnej są:
• zmiany w obrębie
kręgosłupa i zespoły
korzeniowe powiązane z
dyskopatią (np. rwa
kulszowa);
• zwyrodnienia stawów biodrowych (zmuszające czasem do wykonania
endoprotezoplastyki
zmiany w stawach
śródręczno-paliczkowych
i międzypaliczkowych u
osób starszych.
Jak dbać o tkankę chrzęstną?
Tkanka chrzęstna posłuży naszemu ciału bardzo długo, jeśli
będziemy o nią odpowiednio dbać. Umiarkowana,
codzienna aktywność fizyczna (w którą wlicza się także
spacer czy rodzinna wycieczka rowerowa), zbilansowana dieta
i regularne badania kontrolne mogą uchronić nas przed
problemami.
Ważne jest także to, aby nie bagatelizować żadnych
dolegliwości bólowych i zgłaszać się do lekarza ze
wszystkimi wątpliwościami. Ma to szczególne znaczenie, jeśli
w naszej rodzinie występują zwyrodnienia.
Dziękuję