10.

Tkanka kostna
Kość jest wyspecjalizowaną tkanką łączną utworzoną z uwapnionej macierzy pozakomórkowej,
macierzy kostnej,

Osteocyty - w jamkach, blaszki

 W trakcie różnicowania się z osteoblastów do osteocytów komórki wytwarzają wiele
długich, dendrytycznych wypustek, które również otaczane są wapniejącą macierzą
kostną.
 Średnicy 250–300 nm
 ~ Niewielkiej ilości płynu pozakomórkowego
 Komunikacja - połączenia komunikacyjnych znajdujących się na zakończeniach ich
wypustek.
 Funkcja mechanosensoryczna - wykrywanie mechanicznych obciążeń kości oraz
wywołane stresem lub zmęczeniem mikrouszkodzenia
 Indukują aktywność naprawczą osteoblastów i osteoklastów.
 Produckcja czynników para i autokrynnych wpływających na remodeling kości

Osteocyt jako Mechanostat - Rozległa sieć wypustek dendrytycznych osteocytów

 Monitorowanie obciążenia kości
 Sygnalizowanie komórkom konieczności dostosowania poziomu jonów
 Utrzymywania odpowiedniego składu macierzy kostnej.

Osteoblasty
 Produkują organiczne składniki macierzy kostnej,
 Kolagenu typu I,
 Proteoglikany
 Glikokoproteiny (osteonektyna)
 OSTEOID - nowa warstwa materiału bogatego w kolagen,
 Odkładanie nieorganicznych składników kości również zależy od aktywności
osteoblastów.
 Aktywne osteoblasty zlokalizowane są wyłącznie na powierzchniach macierzy kostnej,
do której przyłączone są za pośrednictwem integryn, zwykle tworząc pojedynczą
warstwę komórek sześciennych zespolonych połączeniami adhezyjnymi i
komunikacyjnymi
 Zakończeni aktywności osteoblstu => osteocyt na powierzchni kości (komórki
wyścielające) lub apoptoza

 Osteokalcyna (calcium-binding protein)

o Olipeptyd zależny od witaminy K
o Wiązanie Ca2+ - zwiększenie stężenia
o Wydzielają - pęcherzyki macierzy bogate w zasadową fosfatazę oraz inne
enzymy, których aktywność zwiększa miejscowe stężenie PO4^3-
 o pełnią rolę ośrodków formowania kryształów hydroksyapatytu,
Ca10(PO4)6(OH)2,

 Osteoblasty aktywowane przez parathormon wytwarzają̨ M-CSF, RANKL i inne

czynniki regulujące powstawanie i aktywność osteoklastów.

Osteoklasty - wielojądrzaste - usuwaniu uwapnionej macierzy kostnej i remodelowaniu tkanki

kostnej.
 mniej liczne,
 duże, wielojądrzaste osteoklasty (Ocl, osteoclast),
 powstają w wyniku fuzji monocytów krwi,
 znajdują się na powierzchni kości i resorbują macierz
 Ruchliwymi komórkami
 Czynniki niezbędne dla rozwoju:
 Czynnik stymulujący tworzenie kolonii makrofagów (M-CSF, macrophage-colony-
stimulating factor)
 Ligand receptora aktywującego jądrowy czynnik κB (RANKL, receptor activator of
nuclear factor-κB ligand).
 Bytują w enzymatycznie wytrawionych zagłębieniach lub jamistościach - zatokami
resorpcyjnymi (Howshipa).
  Okrężną strefa uszczelniająca - ścisłe połączenie komórki z macierze kostna za pomocą
integryn
 Otacza obszar błony z wieloma wypustkami (mikrokosmki inne wypustki) - rąbek
brzeżny.
 Umożliwia utworzenie wyspecjalizowanego mikrośrodowiska - niezbędnego do resorpcja
kości
 Zakwasznie środowiska => rozpuszczenie przylegających kryształów hydroksyapatytu.
 pH 4,5 dzięki pompom protonowym
 Produkty rozkładu włókien kolagenowych i innych polipeptydów są endocytowane przez
osteoklast i ulegają dalszej degradacji w lizosomach
 Ca2+ i inne jony są bezpośrednio uwalniane i dyfundują do krwi.
 Metaloproteinazy macierzy oraz innych enzymów hydrolitycznych z pęcherzyków
wydzielniczych

MACIERZ KOSTNA
 65% sub nieorganiczne
 Hydroksyapatyt wapnia - uwodnione, co ułatwia wymianę jonów pomiędzy
składnikami mineralnymi kości a płynami ciała.
 Cytryniany, jony dwuwęglanowe, jony magnezu, potasu i sodu. niekrystalicznego
fosforanu wapnia.

 35% organiczne
o 90% - kolagen I
o Większości małe proteoglikany i wieloadhezyjne glikoproteiny takie jak
osteonektyna
o Osteokalcyna oraz uwalniane z komórek fosfatazy pęcherzyków macierzy,
ułatwiają uwapnienie macierzy.

Ze względu na dużą zawartość kolagenu odwapniona macierz jest zwykle kwasochłonna.

Metabolity nie są w stanie dyfundować przez uwapnioną macierz kostną
OKOSTNA I ŚRÓDKOSTNA
Okostna ((periosteum)
 Tkanki łącznej zbitej (KOLAGEN I)
 Pęczki kolagenu - włóknami wnikającymi (lub włóknami Sharpeya), wnikają do
macierzy kostnej i wiążą okostną z kością.
 Warstwa włóknista pokrywa warstwę zawierającą więcej komórek
 W tym osteoblasty,
 Komórki wyścielające
 Mezenchymalne komórki macierzyste określane jako komórki osteoprogenitorowe. -
wzrost, naprawa
 Naczynia
 Fibroblasty
 Kość jest unaczyniona przez niewielkie naczynia krwionośne wnikające z okostnej do
macierzy kostnej.

Śródkostna pokrywa wszystkie beleczki wokół jamy szpikowej.

 Komórki osteoprogenitorowe występują również w śródkostnej (endosteum) - pow wew.
 osteoblasty
 komórki wyścielające występujące w rzadko rozsianej, delikatnej sieci włókien
kolagenowych.

KOŚCI

Nasadami (gr. epiphysis – wypukłość) utworzone są z kości gąbczastej pokrytej cienką warstwą
kości zbitej.
Trzon - głównie zbita, po wew. trochę gąbczastej
Płaskie - blaszki + śródkościec

1. Kość splotowa
 Nieblaszkowa
 Przypadkowy układ włókien kolagenu typu I
 Pierwszy rodzaj tkanki kostnej pojawiający się podczas rozwoju embrionalnego
oraz podczas naprawy złamań. !!!!!!
 Pobliże szwów czaszkowych lub niektóre połączenia ścięgien z kością
  Mniejszą zawartością minerałów
 Większą liczbą osteocytów
 Powstaje szybciej i jest mniej wytrzymała niż kość blaszkowata.

2. Kość blaszkowata
o Wysoce zorganizowany układ włókien kolagenowych powoduje dwójłomność
światła spolaryzowanego
 Naprzemiennie ułożenie jasnych i ciemnych warstw (mikroskop
polaryzacyjny)

 Osteon (lub system Haversa) jest systemem koncentrycznych blaszek kostnych

o Blaszka - 3-7 mikrometra
o 5–20 koncentrycznych blaszek ułożonych wokół kanału środkowego,
 Kanał środkowy komunikuje się z jamą szpikową i okostną
 Poprzecznych kanałów odżywczych (Volkmanna),
o Wszystkie komórki osteonu otrzymują substancje odżywcze oraz tlen z naczyń
krwionośnych(kanał środkowy)
o Linia cementowa - zew warstwa osteonu, sole mineralne + kolagen + białka
niekolagenowe

3. Kości zbitej (kompaktowej)

 80% całkowitej masy kości - kości blaszkowatej
 Grube zewnętrzne obszary kości pod okostną 
 Równolegle poukładane blaszki
 Pomiędzy osteonami rozrzucone są grupy nieregularnie ukształtowanych, równoległych
względem siebie blaszek kostnych nazywanych blaszkami międzysystemowymi.

4. Kości gąbczastej (beleczkowatej)

o Stanowi około 20% całkowitej masy kości - kości blaszkowatej
o Wewnętrzne części kości przylegające do jamy szpikowej

Przestrzenie między osteonami oraz blaszkami międzysystemowymi wypełnione są

pozostałościami po osteonach częściowo zniszczonych przez osteoklasty w trakcie wzrostu i
remodelowania kości

OSTEOGENEZA
■ Kostnienie na podłożu błoniastym
osteoblasty różnicują się bezpośrednio z mezenchymy i zaczynają wydzielać osteoid.
 Kości płaskie
 Skondensowane warty zarodkowej mezenchymy
 Punkty kostnienia - proliferacja osteoprogenitorowych komórek
 Naczynia krwionośne
 Mezenchyma nieskostniała => okostna i śródkostna
Ciemiączka na głowach noworodków są obszarami czaszki, w których tkanka błoniasta nie
uległa jeszcze kostnieniu.

■ Kostnienie na podłożu chrzęstnym (endochondrialne)

utworzona wcześniej macierz chrząstki szklistej najpierw ulega erozji, a następnie napływają do
niej osteoblasty, po czym rozpoczyna się produkcja osteoidu.
⁃ zachodzi w obrębie chrząstki szklistej
1. Mankiet kostny - utrudnia dyfuzję tlenu i substancji odżywczych do leżącej pod nim
chrząstki, w wyniku czego chondrocyty w tym obszarze pęcznieją
 Mankiet kostny wytworzony jest przez osteoblasty różnicujące się w ochrzęstnej !!!
2. Hipertroficzne chondrocyty w końcu umierają,
 Tworząc puste przestrzenie w obrębie uwapnionej macierzy.
 Wniknięcie naczynia ochrzęstnej (teraz będącej już okostną) penetruje mankiet
kostny,
 Wprowadzając komórki osteoprogenitorowe do porowatego obszaru centralnego
zawierającego hipertroficzne chondrocyty.
3. Punkty kostnienia pierwotne a potem wtórne - osteoblasty odkądjać warstwę nowej kosce
na uwapnionej macierzy chrząstki
4. Punkty kostnienia wtórne - nasady - kość gąbczasta wypełniona szpikiem

Chrząstka nasadowa/płytka nasadowa - przyrost na długość

Sama nie zmienia swojej długości
1. - szklista
2. - podziały chondroblasty i produkcja kolagenu II oraz proteoglikanów
3. - zróżnicowane chondrocyty, ściskają macierz do kształtu podłużnych płytek, kolagen X,
⁃ Kolagen X - ogranicza dyfuzje substancji w ECM => pobudza tworzenie naczyń
zaraz z czynnikami wzrostu
4. - apoptoza chondrocytów, osteokalcyna => początek wapnienia (kryształy
hydroksyapatytu
5. - wnikają komórki osteoprogenitorowe, jamki łącza się ze sobą tworząc pierwotną jamę
szpikową, osteoblasty wydzielają osteoid => kość splotowa => kość blaszkowata

Przyrost na grubość - wzrost apozycyjny - jak utworzenia mankietu kostnego

Rozwój osteonu
1. Osteoklasty - stożek tnący.
2. Podążające srogenitorowe osteoblasty
3. Cykliczne wydzielanie osteoidu
4. Tworzeni warstw nowej macierzy kostnej
5. Zamykanie komórek w jamkach
6. Zwężenie tunelu

W obu procesach kość splotowata powstaje w pierwszej kolejności i wkrótce jest zastępowana
silniej- szą kością blaszkowatą.

REMODELING I NAPRAWA KOŚCI

 Remodelowanie kości zachodzi stale i przez całe życie.
 U zdrowych osób dorosłych co roku wymieniane jest w ten sposób 5–10% kości.
 Tempo przemiany kości jest bardzo wysokie u młodych dzieci, nawet 200 razy szybsze
niż u osób dorosłych.
  Kość tworzy się od strony działania siły ciągnącej, a resorbowana jest od strony
przykładania siły nacisku

 Ogromne zdolności regeneracyjne:

o Okostnej i śródkostnej - komórki osteoprogenitorowe
o Szpik jest bardzo dobrze unaczyniony

CHRZĄSTKA WŁÓKNISTA => KOSNTINA => SPLOTOWA

W miejscu złamania okostna i śródkostna reagują intensywną proliferacją i wytwarzaniem
kostniny miękkiej utworzonej z tkanki podobnej do chrząstki włóknistej,

REGENERACJA = połączenie kostnienia na podłożu błoniastym i chrzęstnym.

METABOLICZNA ROLA KOŚCI

 Krew - wapń - 9-10 mg/dl
 Stała wymiana wapnia krew-kość

 Kość gąbczasta - uwalnianie wapnia z hydroksyapatytu

 PTH - parathormon - przytarczyce - stymulacja osteoklastów i osteocytów (resorpcja
macierzy kostnej) => uwalnianie Ca2+
 RANKL i innych czynników parakrynnych, które stymulują różnicowanie i aktywność
osteoklastów.

 Kalcytonnina - Hormon ten bezpośrednio wpływa na osteoklasty, zwalniając tempo

resorpcji macierzy kostnej i obrotu metabolicznego składników kości.

STAWY
 Krążki między kręgowe - spojenia
 o Jądro miażdżyste - lepki płyn bogaty w hialuronian i włókna kolagenu typu II,
zawiera także rozproszone komórki wywodzące się ze struny grzbietowej zarodka
 Błona maziowa - dobrze unaczyniona - wiele porowatych (okienkowych) naczyń
włosowatych.
o Synowiocyty podobne do makrofagów (komórki typu A)
 Od monocytów
 usuwają z płynu maziowego fragmenty tkanki powstałe w wyniku ruchów
tarcia
 stanowiące ok. 25% komórek wyścielających błonę maziową
 regulowaniu stanu zapalnego stawów maziowych.
o Synowiocyty podobne do fibroblastów (komórki typu B)
 wytwarzają hialuronian i niewielkie ilości proteoglikanów.
 tworząc płyn maziowy (zmniejsza tarcie na powierzchniach
wewnętrznych i dostarcza substancje odżywcze i tlen do chrząstki
stawowej.)
 Powierzchnie stawowe stawów maziowych utworzonesą z chrząstki szklistej, która nie
ma ochrzęstnej.
 Kolagenu typu II - biegną prostopadle do powierzchni tkanki, a następnie stopniowo
zaginają się, tworząc szeroki łuk

 Hialuronian + agregaty proteglikanów = uwodniony megakompleks pełniący funkcję

biomechanicznego amortyzatora.
o Nacisk - uwolnienie wody z CO2
o Zwolnienie nacisku - powrót wody z substancjami odżywczymi oraz wymiennym
CO2 na O2
KLINICZNY

1. Kostniakomięsakiem - przekształcone kom soteoprogen. Szkielet jest częstym

miejscem rozwoju wtórnych, przerzutowych guzów nowotworowych,

2. Osteopetroza - obecność gęstych, ciężkich kości („kości marmurkowate”),

osteoklasty nie mają rąbków brzeżnych, przez co resorpcja kości jest mniej wydajna.
⁃ Rozrost i zgrubieniem kości => zanik jam szpikowych => niedokrwistość oraz
zmniejszeniem liczby leukocytów
⁃ Kości marmurkowate

3. Osteoporoza
⁃ resorpcja kości przeważa nad jej tworzeniem.
⁃ utraty wapnia z kości i zmniejszonej gęstości mineralnej kości (BMD, bone mineral
density)
⁃ mierzona jest wartość BMD za pomocą absorpcjometrii podwójnej energii
promieniowania rentgenowskiego (skanowanie DEXA, dual-energy X-ray ab- sorptiometry).

4. Antybiotyk tetracyklina - fluorescencyjna cząsteczka, łączy się z dużym

powinowactwem z nowo powstałym OSTEOIDEM
⁃ Znakowanie nowo powstałej kości
⁃ Diagnostyka osteomalacji, w której zaburzony jest proces mineralizacji kości,
⁃ Diagnostyka przytarczkowa dystrofia kości, w której zwiększona aktywność
osteoklastów prowadzi do szybszego usuwania macierzy kostnej i powstawania zwyrodnień
włóknistych.

5. Wrodzona łamliwość kości

⁃ Niewystarczająca ilość lub wadliwa struktura kolagenu typu I
⁃ => znaczenia kruchość kości

6. Krzywica - niedobór wapnia

⁃ Struktura płytek nasadowych może zostać zaburzona w wyniku naprężeń
wywieranych przez masę ciała i wskutek aktywności mięśniowej.
⁃ Niewystarczającą ilością wapnia w diecie lub brakiem produkcji witaminy D, która jest
istotna w procesie absorpcji Ca2+ przez komórki jelita cienkiego.

7. Osteomalacja - u dorosłych - niewystarczające uwapnienie nowo powstałej kości i

częściowe odwapnienie wcześniej uwapnionej macierzy kostnej.

8. Karłowatość przysadkową, z kolei jego nadmiar skutkuje nadmiernym wzrostem kości

długich, prowadząc do gigantyzmu.
⁃ GH, growth hormone; somatotropina), który stymuluje wątrobę do produkcji insulino-
podobnego czynnika wzrostu-1 (IGF-1, insulin-like growth factor-1; somatomedyna). IGF ma
ogólne działanie pobudzające wzrost, zwłaszcza chrząstek nasadowych.
⁃ U osób dorosłych wzrost stężenia GH powoduje akromegalię, chorobę, w której kości –
zwykle kości długie – stają się bardzo grube.

9. Reumatoidalnym zapaleniu stawów przewlekłe zapalenie błony maziowej powoduje

zgrubienie tej tkanki łącznej i stymuluje makrofagi do uwalniania kolagenaz i innych enzymów
hydrolitycznych.