16.

Układ odpornościowy
Limfocyty
⁃ Powstają w centralnych narządach limfatycznych
⁃ grasica
⁃ szpik kostny
⁃ Aktywacja i proliferacja limfocytów zachodzi w obwodowych narządach
limfatycznych
⁃ węzły chłonne,
⁃ śledziona
⁃ rozproszona tkanka limfatyczna błony śluzowej układu pokarmowego (migdałki, kępki
Peyera i wyrostek robaczkowy). ~ część MALT

*TKanka limfatyczna układu pokarmowego, oddechowego i błonie śluzowej układu

moczopłciowego stanowią zbiorczo tzw. tkankę limfatyczną związaną z błoną śluzową
(MALT, mucosa-associated lymphoid tissue)

Odporność wrodzona
Bakterie, grzyby i pasożyty
⁃ Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile)
⁃ + Inne leukocyty
⁃ Znajdujące się na limfocytach receptory toll-like (TLR, toll-like receptor) umożliwiają
rozpoznanie i związanie powierzchniowych elementów takich intruzów.
⁃ Komorki NK - niszczą różne zmienione chorobowo komórki gospodarza, w tym te
zakażone wirusem lub bakterią, jak rów- nież komórki o potencjale nowotworowym.

• Kwas solny (HCl) i kwasy organiczne – obniżają lokalnie pH, zabijając drobnoustroje
bezpośrednio lub hamując ich wzrost.
• Defensyny – krótkie, kationowe, produkowane przez neutrofile i różne komórki
nabłonkowe polipeptydy, które zabijają bakterie, uszkadzając ich ściany komórkowe.
• Lizozym – enzym produkowany przez neutrofile i komórki barier nabłonkowych, który
zabija bakterie, hydrolizując elementy ich ścian komórkowych.
• Dopełniacz (układ dopełniacza) – system białek w surowicy krwi, błonach śluzowych i
makrofagach, który oddziałując ze składnikami na powierzchni bakterii, pośredniczy w ich
usuwaniu.
• Interferony – czynniki parakrynne leukocytów i komórek zainfekowanych wirusem,
które sygnalizują komórkom NK likwidację tych i sąsiadujących komórek, aby
przeciwstawić się zakażeniu wirusowemu.
Odporność nabyta
⁃ specyficzna na obce drobnoustroje
⁃ limfocyty oraz komórki prezentujące antygeny (APC, antigen-presenting cell)

Cytokiny - peptydów i glikoprotein, zwykle o małej masie cząsteczkowej (8–80 kDa), i działają
przez mechanizm parakrynny.
⁃ Ukierunkowanie ruchu komórek (chemotaksja) i ich akumulacja w miejscach zakażenia
(np. podczas diapedezy). Cytokiny odpowiedzialne za ten efekt nazywa się też chemokinami.
⁃ Wzrost aktywności mitotycznej niektórych leukocytów, zarówno lokalnie, jak i w szpiku
kostnym.
⁃ Stymulacja lub supresja aktywności limfocytów w odporności nabytej - interleukinami
⁃ Stymulowana fagocytoza komórek lub ich bezpośrednie niszczenie przez komórki
odporności wrodzonej.

Komórki układu odpornościowego rozpoznają i reagują z małymi molekularnymi domenami

antygenu znanymi jako determinanty antygenowe lub epitopy

EPITOP - DOMENA ANTYGENU

Humoralna - przeciwciała
Komórkowa

Przeciwciało jest glikoproteiną z rodziny immunoglobulin,

Regiony Fc (ciężkI) niektórych immunoglobulin są rozpoznawane przez komórkowe receptory

powierzchniowe na bazofilach i komórkach tucznych
IgG
⁃ wysoka rozpuszczalność,
⁃ stabilność (okres półtrwania powyżej 3 tygodni)
⁃ przekraczanie bariery łożyskowej z przenikaniem do krwiobiegu płodu (bierną
odporność przeciw różnym zakażeniom PRENATALNIE)

IgA
⁃ występuje niemal we wszystkich wydzielinach gruczołów egzokrynnych w postaci
dimeru,
⁃ względnie odporna na proteolizę i reaguje z drobnoustrojami w mleku, ślinie, łzach i
śluzie pokrywającym nabłonki błon śluzowych

IgM
⁃ Produkowana w początkowym etapie odpowiedzi na antygen.
⁃ Najskuteczniej aktywującą układ dopełniacza.
⁃ Limfocyty B (w postaci monomeru)
⁃ Wolne - pentamer
IgE
⁃ Jest przyłączana swoim regionem Fc do receptorów na powierzchni komórek tucznych i
granulocytów zasadochłonnych.
⁃ Pobudzenie wydzielania histamina, heparyna i leukotrieny.
⁃ Charakteryzuje to reakcję alergiczną,
IgD
⁃ Monomery
⁃ Związane są z powierzchnią limfocytów B
⁃ funkcjonują jako receptory antygenów, co uruchamia proces aktywacji tych komórek.

Przeciwciała
1. neutralizować pewne cząsteczki wirusów i toksyn bakteryjnych,
2. aglutynować liczne komórki bakterii
3. precypitować

1. Układu dopełniacza (20 białek surowicy produkowanych głównie w wątrobie)

aktywowany przez przeciwciało zawierające IgG lub IgM przyłączają polipeptydy
⁃ specyficzne składniki dopełniacza przyłączają się i uszkadzają błony obcych komórek,
⁃ powodując zlepianie się posiadających te antygeny bakterii lub komórek i napływ
odpowiednich leukocytów

2. Opsonizacja. Odnosi się do zdolności receptorów obecnych na makrofagach,

granulocytach obojętnochłonnych (neutrofilach) i granulocytach kwasochłonnych (eozynofilach)

3. Komórkami NK, które po aktywacji niszczą zakażoną komórkę, uwalniając perforynę i

różne granzymy. Oba te białka wnikają razem do zakażonej komórki przez inne receptory,
prowadząc do jej apoptozy.

MHC (major histocompatibility complex),Białka obu klas = zwane ludzkimi antygenami

leukocytarnymi (HLA, human leukocyte antigen),
⁃ Kodowane są przez geny ulokowane w dużym chromosomalnym loci o bardzo dużym
stopniu zmienności alleli pomiędzy poszczególnymi osobnikami

⁃ Produkowane w (RER) i aparacie Golgiego.

Białka MHC klasy I

⁃ Zanim opuszczą RER, białka MHC klasy I przyłączają wytworzone w proteasomach
różnorodne fragmenty peptydów reprezentujących zakres wszystkich białek syntetyzowanych
w danej komórce.
⁃ Wszystkie komórki jądrzaste produkują i eksponują na swej powierzchni cząsteczki
MHC klasy I prezentujące takie „własne antygeny”, które komórki T rozpoznają jako sygnał do
ignorowania takich komórek.

Białka MHC klasy II są

⁃ syntetyzowane i transportowane do powierzchni komórki jedynie w komórkach układu
fagocytów jednojądrzastych (*wyjątki) i APC
⁃ Kompleksy MHC II, prezentując na powierzchni peptydy pochodzące z potencjalnie
patogennych komórek, pobudzają limfocyty T, aktywując ich odpowiedź przeciw źródłom tych
antygenów.

(APC)
⁃ fagocytów jednojądrzastych
⁃ wszystkimi typami makrofagów
⁃ komórkami dendrytycznymi (słabe właściwości fagocytarne, ale nie są makrofagami)
⁃ Aktywna endocytoza i ekspresja cząsteczek klasy MHC II w celu prezentacji peptydów
wchodzących w skład egzogennych antygenów
⁃ „profesjonalnych” APC zalicza się również nabłonkowe komórki grasicy

doraźna ekspresja cząsteczek MHC klasy II jest lokalnie indukowana przez interferon-γ w
pewnych komórkach, które można określić jako „nieprofesjonalne” APC, włącznie z
fibroblastami i komórkami śródbłonka naczyń.

LIMFOCYTY
Po uzyskaniu dojrzałości limfocyty B i T
1. Narządach centralnych
⁃ Grasica,
⁃ szpik kostny
2. => migrują wraz z krwią
3. Obwodowych narządów limfatycznych
⁃ MALT,
⁃ węzły chłonne
⁃ śledzionę

Ciągła cyrkulacja komórek odpornościowych i ich wymiana

Względna procentowa zawartość limfocytów T i B w tych przedziałach pozostaje jednak
względnie stała

Obwodowe narządy limfatyczne

⁃ tkanką łączną siateczkową wypełnioną dużą liczbą limfocytów.
⁃ W każdej tkance i narządzie limfatycznym (z wyjątkiem grasicy) limfocyty są
podtrzymywane przez bogatą sieć włókien retikulinowych (kolagenu typu III)
⁃ produkowane przez komórki siateczki będące fibroblastami z licznymi wypustkami
biegnącymi wzdłuż i wokół wydzielanych przez nie włókien
1. Receptory komórek B - immunoglobuliny bezpośrednio wiążące antygen,
2. Receptory komórek T - reagują jedynie z antygenem prezentowanym na cząsteczce
MHC, co wymaga udziału dodatkowych białek powierzchniowych CD4 lub CD8.

LIMFOYTY T
Komórki T są limfocytami o długim okresie życia i stanowią prawie 75% krążących limfocytów.

Rozpoznają one epitopy antygenów poprzez białkowe kompleksy powierzchniowe zwane

receptorami komórek T (TCR, T-cell receptor).
⁃ rozpoznają peptydy antygenów wyłącznie wtedy, jeśli są one prezentowane jako część
cząsteczki MHC
⁃ (oddziałują zarówno z MHC, jak i peptydem, który one prezentują)
⁃ Limfocyty T podlegają restrykcji MHC.

1. Komórki T pomocnicze (komórki Th)

⁃ cząsteczki CD4, białka będącego koreceptorem TCR umożliwiającym wiązanie
cząsteczki MHC klasy II wraz z prezentowanym peptydem
⁃ => produkując cytokiny promujące różnicowanie komórek B w komórki plazmatyczne,
⁃ => wzmagają aktywność fagocytarną makrofagów,
⁃ => aktywują limfocyty T cytotoksyczne (CTL, cytotoxic T lymphocyte)
⁃ uruchamiają wiele elementów reakcji zapalnej.

⁃ *niektóre T pomocnicze trwają jako długo żyjące komórki Th pamięci,

2. Limfocyty T cytotoksyczne (CTL)

⁃ Cząsteczką powierzchniową CD8
⁃ TCR wraz z koreceptorami CD8 wiążą spe- cyficzne antygeny (WIRUSOWE
ZAKAŻNEIA)
⁃ Prezentowane na powierzchni tych komórek przez cząsteczki MHC klasy I

⁃ W obecności wydzielanej przez komórki T pomocnicze interleukiny 2 (IL-2)

⁃ => limfocyty T cytotoksyczne, które rozpoznały takie antygeny, ulegają aktywacji i
proliferują.
⁃ Uwalniając perforyny i granzymy, co uruchamia proces apoptozy.
⁃ *Powstania populacji komórek T cytotoksycznych pamięci.

3. Komórki T regulatorowe (Tregs, komórki T supresorowe)

⁃ CD4+, CD25+ i uczestniczą w zahamowaniu specyficznej odpowiedzi odpornościowej
⁃ Odpowiadają za tolerancję zewnętrzną względem obcych antygenów,

4. Limfocyty T γδ
⁃ Stanowią mniejszą subpopulację (Receptory TCR zawierają łańcuchy γ (gamma) i δ
(delta) zamiast łańcuchów α i β)
⁃ Komórki T γδ migrują do naskórka i nabłonków błon śluzowych,
⁃ Pozostają w nich jako limfocyty śródnabłonkowe i nie ulegają recyrkulacji do
obwodowych narządów limfatycznych.
⁃ Stanowią pierwszą linię obrony przed wnikającymi drobnoustrojami.

LIMFOCYTY B
Limfocytów B receptorami powierzchniowymi antygenów są:
⁃ Monomery IgM
⁃ Monomery IgD,
Każdą komórkę B pokrywa ok. 150 000 takich receptorów (BCR, B cell receptor)

BCR
1. Związanie antygenu
2. Powierzchniowe kompleksy ulegają endocytozie.
3. Degradacja w endosomach
4. Prezentacja antygenów na cząsteczkach MHC klasy II komórki B.
5. Następnie do takiej komórki B przyłączeniu ulega komórka T pomocnicza, aktywując ją
dalej za pośrednictwem cytokin,
6. Wzbudza rekombinację genów immunoglobulin i stymulując kilkanaście cykli podziałów
komórki
Grudki chłonne zawierają głównie limfocyty B
Limfocyty B oddziałują z rozproszonymi komórkami dendrytycznymi siateczki (FDC,
follicular dendritic cell),
⁃ FDC wywodzą się z mezenchymy i funkcjonują bez udziału cząsteczek MHC klasy II.
⁃ Powierzchnie tych komórek są pokrywane kompleksami antygen–przeciwciało
przyłączonymi do receptorów białek dopełniacza i regionów Fc immunoglobulin
⁃ => Co powoduje przyłączanie się do nich komórek B, ich aktywację i agregację do
postaci pierwotnych grudek chłonnych (limfatycznych).
⁃ => Aktywacja przy pomocy komórek T
⁃ => Hiperplazja i proliferacja komórek B tworzą teraz dużo większe i dobrze widoczne
wtórne grudki chłonne

Wtórne grudki chłonne

⁃ Słabo wybarwionym ośrodkiem rozmnażania wypełnionym dużymi limfoblastami
(centroblastami) podlegającymi procesom rekombinacji genów immunoglobulin, gwałtownej
proliferacji i kontroli jakości [selekcji negatywnej autoreaktywnych limfocytów B, która jest
przeprowadzana w grudkach chłonnych]
⁃ Wzrost liczby aktywowanych komórek B w ośrodku rozmnażania jest wydajny i bardzo
szybki, co sprawia, że naiwne, nieproliferujące komórki spychane są na obwód
⁃ Zepchnięte na obwód wytwarzają ciemniej zabarwioną strefę obwodową – pas (pasmo)
zagęszczania (mankiet M)
GRASICA
⁃ Zapewnia centralną tolerancję immunologiczną
⁃ Wspólnie z Treg zapobiega autoagresji ze strony układu odpornościowego.
⁃ Wyróżnić zewnętrzną, silnie zasadochłonną korę otaczającą słabiej zabarwiony rdzeń
⁃ Zrąb grasicy - komórki pielęgnujące
⁃ Kora grasicy zawiera bogatą populację limfoblastów T (tymocytów), niektóre świeżo
przybyłe przez żyłki, rozmieszczonych pomiędzy licznymi makrofagami i powiązanych z
unikalnymi komórkami nabłonkowymi grasicy (TEC, thymic epithelial cell) (nabłonkowe-
siateczkowe)

Komórki TEC
⁃ Płaskie komórki
⁃ Zespolone szczelnymi obwódkami zamykającymi i desmosomami,
⁃ Tworzą warstwę wyścielającą torebkę, przegrody oraz otaczają mikrounaczynienie
grasicy.
⁃ Tworzą one wyizolowany przedział korowy i wraz z komórkami śródbłonka
naczyniowego oraz perycytami formują barierę krew–grasica,
⁃ Chroni tymocyty przed niekontrolowaną ekspozycją na antygeny we krwi.

W tym samym przedziale inna populacja gwiaździstych komórek TEC, z połączonymi

desmosomami wypustkami (zawierającymi tonofilamenty keratynowe) tworzysieć komórkową,
do której zamiast do włókien retikulinowych przywierają makrofagi i rozwijające się limfocyty
⁃ Należą do APC, prezentując cząsteczki MHC klasy I, MHC klasy II.
⁃ Wydzielają one też liczne cytokiny istotne w rozwoju komórek T i innych funkcji
immunologicznych (gruczoł endokrynny)
⁃ Bariera korowo-rdzeniowej pomiędzy tymi dwoma regionami każdego z płacików.

⁃ Drugą warstwę granicy między korą i rdzeniem.

⁃ Sieć komorkową
⁃ podtrzymuje limfocyty T, komórki dendrytyczne i makrofagi (wszystkie luźniej
upakowane niż w korze)
⁃ wykazuje ekspresję wielu wyspecjalizowanych białek istotnych dla funkcji komórek
innych narządów.
⁃ Ciałka Hassalla - duże agregaty komórek TEC, niekiedy o koncentrycznym układzie,
⁃ Występują wyłącznie w rdzeniu
⁃ Wydzielają kilkanaście cytokin, które kontrolują aktywność lokalnych komórek
dendrytycznych, w tym czynniki promujące rozwój regulatorowych komórek T tolerancji
obwodowej

FUNKCJA GRASICY
⁃ Miejscem różnicowania i selektywnego usuwania komórek T reagujących przeciwko
własnym antygenom,
⁃ Kluczową rolę w indukowaniu centralnej tolerancji na własne antygeny.

⁃ Napływające ze szpiku kostnego do grasicy limfoblasty T nie wykazują ekspresji

cząsteczek CD4, CD8 ani też TCR.
⁃ => ZASIEDLAJĄ KORĘ
⁃ => INTENSYWNE PODZIAŁY
⁃ => REKOMBINACJA ZMIENNYCH REGIONÓW ALFA I BETA RECEPTORA TCR
(+CD4, +CD8)
⁃ => TYMOCYTY
⁃ => RYGORYSTYCZNY PROCES SELEKCJI
⁃ (kontrolę jakości gwarantującą, że dojrzałe komórki T mają receptory TCR, które są w
pełni funkcjonalne, lecz jednocześnie nie rozpoznają i nie wiążą się mocno z cząsteczkami MHC
prezentującymi własne antygeny.)

Strefa korowa aktywnej grasicy jest upakowana małymi, silnie zasadochłonnymi limfoblastami,
które proliferują i podlegają w tym regionie selekcji pozytywnej (kora) i negatywnej (rdzeń).
1. Komórki TEC sieci komórkowej kory prezentują rozwijającym się limfocytom
peptydy związane zarówno z cząsteczkami MHC klasy I, jak i MHC klasy II, co jest ważne w
kontekście rozwoju odpowiednio limfocytów CD8+ i CD4+ .

SELEKCJA POZYTYWNA
1. Przeżycie komórki zależy od tego, czy jej TCR może właściwie rozpoznać i związać się z
peptydem prezentowanym przez cząsteczkę MHC I
⁃ (PRZY BRAKU REKOMBINACJI GENÓW ŁAŃCUCHÓW alfa i beta =>
bezużyteczne komórki 80%)

SELEKCJA NEGATYWNA
2. W rdzeniu komórki T z funkcjonalnymi receptorami TCR spotykają antygeny
prezentowane zarówno na komórkach TEC sieci komórkowej, jak i komórkach dendrytycznych.
Tutaj akcja skupia się na usunięciu komórek T posiadających receptory TCR silnie wiążące
własne antygeny, proces zwany selekcją negatywną - MHC I
⁃ Nabłonkowe komórki rdzenia grasicy cechuje wysoka ekspresja genu Aire
(autoimmune regulator), którego produkt promuje w tych komórkach ekspresję licznych
tkankowo-specyficznych antygenów.
⁃ Większość z tych białek jest przekazywana do sąsiadujących komórek dendrytycznych,
które odgrywają główną rolę w prezentowaniu ich rozwijającym się limfocytom.
Jedynie ok. 2% ze wszystkich rozwijających się w grasicy limfocytów T przechodzi testy
selekcji pozytywnej oraz negatywnej i przeżywa

Tolerancję obwodową - komórki T regulatorowe

⁃ Rozwijające się początkowo w rdzeniu pod wpływem cytokin uwalnianych z ciałek
Hassalla.

BŁONY ŚLUZOWE
Błona śluzowa, czyli wewnętrzna wyściółka przewodów układu pokarmowego, oddechowego i
moczowo-płciowego, jest typowym miejscem inwazji patogenów,

⁃ Zawierają duże i rozproszone skupiska limfocytów, komórek plazmatycznych

wydzielających IgA,
⁃ Komórki prezentujące antygen i grudki chłonne, które łącznie tworzą MALT.
⁃ MALT (ang. mucosa-associated lymphoid tissue) – tkanka limfoidalna związana z
błoną śluzową. Najczęściej przybiera ona formę grudek chłonnych lub nacieków limfatycznych.
⁃ Rozproszona w tkance łącznej, a inne można znaleźć w skupiskach tworzących duże,
rzucające się w oczy struktury, takie jak migdałki, kępki Peyera jelita krętego i wyrostek
robaczkowy.
⁃ Zawierającym nawet 70% wszystkich komórek układu odpornościowego

MIGDAŁKI
Migdałki to duże, nieregularne masy tkanki limfoidalnej w błonie śluzowej

Migdałki podniebienne
⁃ Pokryte nabłonkiem wie- lowarstwowym płaskim
⁃ Kryptom migdałka, w których wyścielający je nabłonek jest gęsto infiltrowany
limfocytami i innymi leukocytami
⁃ Tkanka migdałka jest wyodrębniona od otoczenia przez otaczającą ją tkankę łączną zbitą

Migdałki językowe
⁃ Nabłonkiem wielowarstwowym płaskim
⁃ Brak tutaj wyraźnej torebki.

Migdałek gardłowy,
⁃ Pokryty nabłonkiem wielorzędowym walcowatym zaopatrzonym w rzęski i
podścielonym jest cienką torebką łącznotkankową.
W błonie śluzowej i podśluzowej jelita krętego - duże agregaty grudek - kępki Peyera
⁃ nieotoczonych osłonką łącznotkankową grudek
⁃ Nabłonek jednowarstwowy walcowaty pokrywający kępki Peyera zawiera duże
nabłonkowe komórki M (wyspecjalizowane są w pobierani cząstek i całych mikroorganizmów
obecnych w świetle jelita),
⁃ Na powierzchni których występują raczej mikrofałdy niż rąbek szczoteczkowy
(enterocyty)

Antygeny w świetle jelita są nieustannie sprawdzane na szczytowej powierzchni tych komórek i
transportowane do komórek odpornościowych umiejscowionych w ich kieszeniach.

⁃ OBCY/PATOGENNY ANTYGEN - Limfocyty i komórki dendrytyczne opuszczające

kieszenie komórek M
⁃ Produkowane lokalnie komórki B przekształcają się w komórki plazmatyczne
wydzielające przeciwciała klasy IgA,
⁃ Transportowane są przez enterocyty do światła jelita, gdzie wiążą i neutralizują
potencjalnie szkodliwe antygeny.

*WYROSTEK ROBACZKOWY
Inne istotne skupisko tkanki MALT występuje w błonie śluzowej wyrostka robaczkowego –
krótkiej, wąskiej wypustce jelita ślepego
⁃ całkowicie wypełniona tkanką limfoidalną
⁃ Światło zawiera typową florę bakteryjną jelita grubego, co pozwala na przechowanie
niektórych z tych pożytecznych bakterii (REZERWUAR BAKTERII)

WĘZŁY CHŁONNE
⁃ Otorbione struktury (tkanki łącznej zbitej, która wnika do wnętrza w postaci pasm
zawierających rozgałęziające się naczynia krwionośne.)
⁃ Zastawki naczyń limfatycznych.
⁃ Stanowiąc jednocześnie zamknięte środowisko prezentacji antygenów i rozwoju komórek
plazmatycznych wydzielających przeciwciała inne niż IgA.

Wypukłą powierzchnię - naczynia limfatyczne doprowadzające

Wklęsła powierzchnia (wnęka) - limfatyczne odprowadzające + wnikają do niego naczynia
tętnicze, żylne i nerwy

limfocytów, komórki plazmatyczne, komórki dendrytyczne, makrofagi i inne komórki APC,

pęcherzykowe komórki dendrytyczne (FDC)

Komórek siateczki + włókien retikulinowych

Budowa węzła chłonnego:

Korę zewnętrzną zawierającą grudki chłonne

⁃ Zatoka podtorebkowa (zatoka brzeżna)
⁃ Znajduje się bezpośrednio pod torebką i otrzymuje limfę z naczyń limfatycznych
doprowadzających
⁃ Przestrzeń ta wnika do wnętrza narządu pomiędzy grudkami chłonnymi wzdłuż beleczek
łącznotkankowych jako zatoki korowe (beleczkowe lub promieniste, wyścielone bardzo cienką
warstwą komórek śródbłonka, w którą wnikają włókna retikulinowe i wypustki komó- rek
dendrytycznych)
⁃ Przepływająca przez te zatoki limfa zawierająca antygeny, limfocyty i komórki APC z
łatwością przenika do otaczającej je tkanki limfoidalnej.
⁃ Grudki chłonne
⁃ Składają się głównie z rozwijających się limfo- cytów B i zajmują większość kory
niezasiedlonej przez limfocyty
⁃ Każda grudka organizuje się wzdłuż długich, przeplatających się wypustek
pęcherzykowych komórek dendrytycznych (FDC)
⁃ Liczne makrofagi usuwające nowo powstałe, nieprawidłowo wykształcone komórki B,
które ulegają apoptozie.

Strefą przykorową,
⁃ Brak jest grudek chłonnych
⁃ Tkankę limfoidalną bogatą w limfocyty T (grasiczozależna)
⁃ żyłki o wysokim śródbłonku (HEV, high-endothelial venule) - ważne miejscem
przenikania większości (90%) limfocytów z krwiobiegu do węzłów chłonnych.
⁃ Komórki śródbłonka tych naczyń są zwykle powiększone, mają sześcienny kształt i
charakteryzują się ekspresją na swej wolnej powierzchni glikoprotein pośredniczących w
wiązaniu i diapedezie komórek B i T z krwi do strefy przykorowej węzła chłonnego
⁃ występują w dużych skupiskach omówionej wcześniej tkanki MALT

Rdzeń
⁃ Wyraźnymi naczyniami zatokowymi w pobliżu wnęki
⁃ Sznury rdzenne
⁃ Rozgałęzione, pasmowate masy tkanki limfoidalnej rozciągające się od strefy
przykorowej.
⁃ Zawierają one limfocyty T i B oraz wiele komórek plazmatycznych.
⁃ Zatoki rdzenne
⁃ Szerokie przestrzenie wyścielone nieciągłym śródbłonkiem oddzielającym je od
sznurów rdzennych
⁃ Światło zatok rdzennych przenika sieć wypustek komórek siateczki stanowiących
końcowy filtr limfy.
⁃ Wiele makrofagów, neutrofili (*gdy węzeł filtruje limfę z objętego zakażeniem obszaru)
⁃ Są one kontynuacją zatok korowych i zbiegają się we wnęce, tworząc naczynie
limfatyczne odprowadzające

Funkcja:
⁃ Antygeny, które nie zostały jeszcze sfagocytowane, zostają w węzłach chłonnych
wchłonięte przez komórki APC i są prezentowane na cząsteczkach MHC klasy II.
⁃ Limfocyty B i T przepływają z wę- zła do węzła, wnikając do nich wraz limfą lub przez
żył- ki HEV.
⁃ Komórki B stykają się z antygenami prezentowanymi przez pęcherzykowe komórki
dendrytyczne,
⁃ Limfocyty T z antygenami prezentowanymi na komórkach dendrytycznych lub innych
APC

Limfocyty B - intensywne podziały w centrach rozmnażania grudek

limfocyty T cytotoksyczne - w strefie przykorowej proliferują

ŚLEDZIONA
⁃ Największe pojedyncze skupisko tkanki limfatycznej w organizmir
⁃ Jedynym narządem zaangażowanym w filtrację krwi
⁃ Otoczony jest torebką z tkanki łącznej zbitej,
⁃ PRZEZ WNĘKĘ - tętnice śledzionowe, żyły, naczynia, nerwy
⁃ Od strony wnęki małe tętnice beleczkowe/środkowe otoczone PALS
⁃ Miazga śledziony ma dwie składowe:
⁃ Miazgę białą (20% śledziony)
⁃ grudek chłonnych
⁃ okołotętniczych pochewek limfatycznych (PALS, periarteriolar lymphoid sheaths
zawierają głównie limfocyty T - strefa grasiczozależna, nieliczne makrofagi, a także komórki
dendrytyczne i plazmatyczne, stanowiąc wspólnie część miazgi białej.),
⁃ Miazgę czerwoną
⁃ wypełnione krwią naczynia zatokowe/zatoki śledzionowe (sinusoidy)
⁃ wyścielone są wyjątkowo wydłużonymi komórkami śródbłonka zwanymi komórkami
pręcikowymi,
⁃ Otoczone nieciągłą błoną podstawną oraz nielicznymi włóknami siateczkowymi
⁃ sznury (pasma) śledzionowe. (sznurów Billrotha)
⁃ zawierają sieć komórek i włókien siateczkowych wypełnioną limfocytami T i B,
makrofagami, innymi leukocytami i erytrocytami, komórkami dendrytycznymi,
fibroblastami
⁃ Usuwane są z krwi zużyte krwinki czerwone

Każda tętnica środkowa opuszcza ostatecznie miazgę białą i wnika do miazgi czerwonej, tracąc
swoją osłonkę z limfocytów i rozgałęziając się na kilkanaście krótkich, prostych tętniczek
pędzelkowych => w naczynia włosowate
• W obiegu zamkniętym – naczynia włosowate rozgałęziające się od tętniczek
pędzelkowych łączą się bezpośrednio z naczyniami zatokowymi i krew zawsze otoczona jest
komórkami śródbłonka.
• W obiegu otwartym – naczynia włosowate odchodzące od około połowy tętniczek
pędzelkowych otwierają się bezpośrednio do miąższu zawierającego sznury śledzionowe.
⁃ Powrót do naczyń - przeciskają się do wnętrza naczyń zatokowych przez wąskie
szczeliny między komórkami pręcikowymi
⁃ Małe otwory nie stanowią przeszkody dla płytek krwi, ruchliwych leukocytów czy
cienkich elastycznych erytrocytów.
⁃ Sztywne lub zużyte i powiększone erytrocyty osiągające swój czas życia trwający 120
dni nie są jednak w stanie przemieścić się pomiędzy komórkami pręcikowymi i zostają
selektywnie usunięte przez makrofagi

Usuwanie defektywnych krwinek czerwonych i odzyskiwanie związanego z nimi żelaza to

główne funkcje miazgi czerwonej.
⁃ Fe z rozkładu - magazynowane przez makrofagi w kompleksach białkowych ferrytyny
lub wiąże się z transferyną, wraca do krążenia i zostaje ponownie użyte głównie w procesie
erytropoezy.
⁃ Pozbawiony żelaza hem wiąże się ze swoim białkiem transportowym, hemopoeksyną,
lub jest metabolizowany do bilirubiny w hepatocytach i wydzielany wraz z żółcią

Torebka śledziony jest dość cienka, dlatego powiększona śledziona jest podatna na pęknięcie w
wyniku urazu, co stanowi potencjalne zagrożenie życia spowodowane wypływem krwi do jamy
brzusznej

KLINICZNE
Haemophilus influenzae i Streptococcus pneumoniae, unikają sfagocytowania przez granulocyty
i makrofagi, pokrywając swoje ściany komórkowe „kapsułą” z polisacharydów. Kapsuła ta unie-
możliwia ich rozpoznanie i przyłączenie do receptorów fa- gocytów.

Odkrycie leków immunosupresyjnych, takich jak cyklo- sporyny, które hamują aktywację
cytotoksycznych limfocytów T, umożliwiło szersze stosowanie allograftów, a nawet w przy-
padku ich niedostępności – ksenograftów uzyskiwanych od zwierzęcego dawcy.
(AIDS, acquired immunodeficiency syndrome) powoduje zakażenie i gwałtowną śmierć
komórek T pomocniczych

Zaburzenia w normalnym rozwoju zarodkowym trzeciej(i czwartej) kieszonki gardłowej

prowadzą do zespołu DiGeorge’a charakteryzującego się hipoplazją (aplazją) grasicy. Tacy
pacjenci pozbawieni wielu (lub wszystkich) komórek nabłonkowych grasicy nie mogą właściwie
produ- kować limfocytów T i mają bardzo obniżoną odporność ko- mórkową.

wyrośla adenoidalnego – trze- ciego migdałka mogącego zablokować trąbkę słuchową (Eu-
stachiusza) i doprowadzić do zakażenia ucha środkowego.

węzła wartowniczego będącego pierwszym na drodze limfy pły- nącej od strony guza.
wykazują właściwości immu- nosupresyjne i mogą kontynuować wzrost wewnątrz węzła
limfatycznego jako nowotworowy guz drugorzędowy

Nowotworowa proliferacja limfocytów, która skutkuje złośli- wym chłoniakiem (lymphoma),

może występować w posta- ci rozproszonej, lecz często jest zlokalizowana w jednym lub
większej liczbie węzłów chłonnych.
stan zwany limfoadenopatią.