Professional Documents
Culture Documents
Wprowadzenie
Przeczytaj
Film
Grafika interaktywna
Dla nauczyciela
Układ odpornościowy człowieka – budowa i funkcje
Komórki NK tworzą jedną z grup komórek układu odpornościowego. Ich głównym zadaniem jest udział
w odpowiedzi nieswoistej oraz mechanizmie kontroli immunologicznej – odpowiadają za niszczenie
komórek nowotworowych.
Źródło: Flickr, licencja: CC BY 2.0.
Powłoki i wydzieliny ciała chronią organizmy przed patogenami. Jeżeli te bariery zawiodą,
aktywowane są mechanizmy odpowiedzi immunologicznej. Wszystkie reakcje
odpornościowe zachodzą dzięki komórkom i narządom układu limfatycznego, a także
białkom osocza (immunoglobulinom). Jednym z elementów układu odpornościowego są
„naturalni zabójcy” – komórki NK (ang. natural killers). Ze względu na swoje unikalne
zdolności do zabijania komórek nowotworowych wykorzystuje się je w leczeniu raka –
podawane są chorym, u których aktywność tych komórek jest zwykle obniżona.
Twoje cele
Pierwszą linią obrony przed patogenami są powłoki (skóra, naskórek) i wydzieliny ciała
(śluz, kwas żołądkowy), jednak nie zawsze są one skuteczne.
Monocyt.
Układ limfatyczny.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Grasica
Grasica jest gruczołem umiejscowionym w klatce piersiowej powyżej serca. Wraz z wiekiem
jej rozmiar zmniejsza się i narząd ten zostaje w większości zastąpiony przez tkankę
tłuszczową. W grasicy dojrzewają limfocyty T.
Szpik kostny
Szpik kostny jest miękką tkanką zlokalizowaną w pustych kanałach kości. Wyróżnia się
szpik aktywny i nieaktywny. Pierwszy z nich ma kolor czerwony, ponieważ zawiera
hemoglobinę. W drugim przeważają adipocyty (komórki tłuszczowe), nadające mu żółte
zabarwienie. Szpik kostny jest miejscem powstawania granulocytów (neutrofili, eozynofilii,
bazofili) oraz limfocytów. Ponadto tuż po narodzinach są w nim produkowane monocyty.
Śledziona
Węzły limfatyczne
Naczynia limfatyczne
Rola naczyń limfatycznych polega na transporcie limfy z okolic tkanek do układu krążenia.
Układ naczyń limfatycznych to układ otwarty. Płyn z okolic tkanek zbierany jest przez
włosowate naczynia limfatyczne, które następnie łączą się w większe przewody
limfatyczne. Wśród nich wyróżnia się dwa główne przewody – piersiowy i chłonny prawy.
Pierwszy z nich jest najdłuższym naczyniem chłonnym i zbiera limfę z dolnej części ciała
i lewej strony górnej części ciała, drugi zaś jest bardzo krótki i przepływa nim płyn
ustrojowy zebrany z górnej prawej strony ciała. Jednostką czynnościową naczyń
limfatycznych jest limfangion, ograniczony zastawkami uniemożliwiającymi cofanie się
limfy. Jego skurcz powoduje przesunięcie się chłonki, która doprowadzana jest przez
naczynia doprowadzające (aferentne) do węzłów chłonnych, a następnie przefiltrowana
odprowadzana jest przez naczynia odprowadzające (eferentne) do naczyń krwionośnych,
mieszając się z krwią. Krew, krążąc po ustroju podlega filtracji w naczyniach włosowatych,
co powadzi do powstawania limfy, zbieranej następnie przez naczynia limfatyczne i w ten
sposób zachodzi ciągły obieg limfy w organizmie.
Budowa naczynia limfatycznego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Leukocyty
Monocyty i limfocyty
Monocyt
Komórka zdolna do ruchu i fagocytozy.
Limfocyty
Komórki odpowiedzi swoistej.
Odpowiedź immunologiczna
Z kolei stymulacja limfocytów B związana jest z odpornością humoralną. Ten typ odpowiedzi
immunologicznej wiąże się z wytwarzaniem przez limfocyty B swoistych przeciwciał
(komórki plazmatyczne) oraz komórek pamięci. Co więcej, produkowane przez limfocyty
T pomocnicze interleukiny pobudzają limfocyty B do podziałów i różnicowania się. W ten
sposób powstaje duża liczba komórek odpornościowych zdolnych do produkcji
przeciwciał. Komórki pamięci odpowiadają za pamięć immunologiczną organizmu, dlatego
podczas drugiej ekspozycji na antygen odpowiedź organizmu jest specyficzna i szybsza.
Ciekawostka
Nadmierna aktywność niektórych subpopulacji limfocytów T może doprowadzić do
zaburzeń patologicznych, m.in. chorób autoimmunologicznych lub alergicznych.
Niedobory immunologiczne związane z brakiem, nieprawidłowym rozwojem lub
zaburzoną funkcją limfocytów T mogą z kolei być przyczyną niezdolności organizmu do
zwalczania różnych infekcji i ułatwiać rozwój nowotworów.
Słownik
antygeny
chłonka; jeden z płynów ustrojowych; składa się z płynu tkankowego i komórek układu
odpornościowego
limfangion
Polecenie 1
Polecenie 2
Polecenie 3
1
2 3
4
5 13 19
6
7 14
15
8 16 20
12 9
11 17 18
10
Antygen
substancja wywołująca odpowiedź immunologiczną, fragment patogenu atakującego
organizm
Cytokiny
białka pobudzające wzrost, proliferację i aktywację komórek układu odpornościowego
10
Makrofag
pobudzany przez cytokiny, fagocytuje i niszczy komórkę wywołującą odpowiedź
immunologiczną
11
Komórka docelowa
komórka wywołująca odpowiedź immunologiczną; patogen, od którego pochodził antygen
12
Efekt cytotoksyczny
zniszczenie lub uszkodzenie komórki wywołującej odpowiedź immunologiczną
13
Limfocyt B
zostaje aktywowany przez antygen
14
Limfocyt B
dodatkowo pobudzany jest przez limfocyty Th
15
16
Limfocyt B
dojrzały limfocyt B produkuje przeciwciała oraz może ulec przemianie w komórkę pamięci
17
Wytwarzanie przeciwciał
białka swoiście wiążące antygeny, w przypadku ponownego wystąpienia tego samego
antygenu w ustroju, zostanie on związany przez przeciwciała, co przyspieszy jego
neutralizację i unicestwienie
18
19
20
Komórki efektorowe
Typy odpowiedzi immunologicznej: komórkowa, z udziałem limfocytów T, które niszczą zainfekowane lub
zmienione komórki, oraz humoralna, w której uczestniczą limfocyty B, produkujące przeciwciała.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., na podstawie: Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Witold Lasek, Tomasz Stokłosa, Immunologia,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1
Polecenie 2
Przedmiot: biologia
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
3. Odporność. Uczeń:
Zakres rozszerzony
2) Odporność. Uczeń:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
z użyciem komputera;
rozmowa kierowana;
dyskusja;
ćwiczenia interaktywne;
śniegowa kula;
metoda kosza i walizki.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Faza realizacyjna:
Faza podsumowująca:
Praca domowa:
Materiały pomocnicze:
Załącznik 1. Kosz i walizka – przykładowe zdania.
Plik o rozmiarze 91.74 KB w języku polskim