11.10.

2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

Zadania maturalne z biologii

1 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2023,
2023, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła
2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 6.
6. (3
(3 pkt)
pkt)
Fag T4 jest niezwykle rozpowszechniony w środowisku i należy do fagów ogonkowych – jest
zbudowany z główki oraz z kurczliwego ogonka. Genom faga T4 stanowi dwuniciowy DNA.
Jednym z gospodarzy faga T4 jest bakteria Escherichia coli. Pierwszym etapem infekcji jest
adsorpcja faga na powierzchni bakterii. Ten proces wymaga obecności – na powierzchni
bakterii – odpowiednich receptorów. Wprowadzenie DNA do wnętrza bakterii następuje po
enzymatycznym strawieniu związku wchodzącego w skład ściany komórkowej bakterii.
Kilka minut po infekcji dochodzi do ekspresji genu imm faga T4, który to gen koduje białko
Imm, wbudowujące się w błonę wewnętrzną bakterii.

Na poniższych schematach przedstawiono: (A) etap wnikania faga T4 do komórki bakterii E.

coli oraz (B) lokalizację i sposób działania białka Imm podczas próby zakażenia tej samej
komórki kolejnym fagiem.

Na podstawie: S.J. Labrie i in., Bacteriophage Resistance Mechanisms, „Nature Reviews Microbiology” 8, 2010;
G. Figura i in., Bakteriofag T4: molekularne aspekty infekcji komórki bakteryjnej, rola białek kapsydowych, „Postępy
Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 64, 2010;
K. Shi i in., Structural Basis of Superinfection Exclusion by Bacteriophage T4 Spackle, „Communications Biology” 3,
2020.

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 1/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

6.1. (0–1)

Na podstawie przedstawionych informacji wykaż, że wytworzenie białka lmm zapobiega

wtórnej infekcji komórek E. coli kolejnym fagiem T4.

6.2. (0–1)

Podaj nazwę głównego składnika ściany komórkowej bakterii E. coli zapewniającego

bakteriom ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz przed wpływem
czynników fizycznych i chemicznych.

6.3. (0–1)

Określ, czy E. coli jest bakterią Gram-dodatnią czy Gram-ujemną. Odpowiedź uzasadnij,
odnosząc się do widocznej na schemacie jednej cechy budowy tej bakterii.

2 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2023,
2023, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 7.
7. (3
(3 pkt)
pkt)
Terapia fagowa to eksperymentalna metoda leczenia chorób bakteryjnych polegająca na
wprowadzeniu do organizmu pacjenta bakteriofagów. Terapia fagowa jest stosowana w
przypadku nieskutecznego leczenia infekcji bakteryjnych antybiotykami.

Bakteriofagi to wirusy, które infekują wyłącznie komórki bakteryjne. W terapii fagowej

stosuje się bakteriofagi, które po wniknięciu do komórki namnażają się i doprowadzają do
jej zniszczenia. Namnożone wiriony opuszczają uszkodzoną komórkę i infekują kolejne
komórki. W terapii fagowej stosuje się wyselekcjonowane szczepy bakteriofagów, które
wnikają wyłącznie do określonych szczepów bakterii.

Trudnością w prowadzeniu terapii fagowej jest stosunkowo szybkie nabywanie oporności

bakterii na stosowane szczepy bakteriofagów. Kolejnym problemem jest potencjalna
odpowiedź układu immunologicznego pacjenta przeciwko antygenom bakteriofagowym,
prowadząca do neutralizacji bakteriofagów.

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 2/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp
Na podstawie: D.M. Lin i in., Phage Therapy: An Alternative to Antibiotics in the Age of Multi-drug Resistance, „World
Journal of Gastrointestinal Pharmacology and Therapeutics” 8(3), 2017;
hirszfeld.pl

7.1. (0–2)

Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie
podkreśl właściwe określenie.

W terapii fagowej stosuje się bakteriofagi przeprowadzające cykl (lityczny / lizogeniczny).

Terapia fagowa ma (niższą / wyższą) specyficzność w porównaniu do większości terapii
antybiotykowych. Białka zawarte w kapsydzie bakteriofagów mogą wywołać odpowiedź
(komórkową / humoralną) ze strony układu odpornościowego pacjenta.

7.2. (0–1)

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące terapii fagowej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli
stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Bakteriofagi są potencjalnym zagrożeniem dla pacjenta, ponieważ zakażają

1. P F
komórki eukariotyczne.

Terapia fagowa prowadzi do selekcji szczepów bakterii opornych na

2. P F
antybiotyki.

3 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2023,
2023, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie 8.
8. (3
(3 pkt)
pkt)
Na poniższym zdjęciu przedstawiono koniugację bakterii, polegającą na jednokierunkowym
transferze materiału genetycznego (plazmidowego DNA) z jednej komórki bakteryjnej
(dawcy) do drugiej komórki bakteryjnej (biorcy). Na zdjęciu zaznaczono strzałką połączenie
pomiędzy dwoma komórkami bakteryjnymi.

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 3/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

DNA plazmidowy jest rzadko przekazywany w całości, ponieważ koniugacja naturalnie jest
przerywana w losowym momencie. Dodatkowo w warunkach laboratoryjnych koniugację
bakterii można przerwać przez intensywne wstrząsanie zawartości probówki z hodowlą
bakteryjną, co jednocześnie zapobiega powstawaniu nowych par koniugacyjnych.

W celu określenia kolejności przekazywania czterech genów podczas koniugacji

przeprowadzono doświadczenie polegające na przerwaniu koniugacji w określonych
odstępach czasu. Na poniższym wykresie przedstawiono wyniki doświadczenia.

Na podstawie: M. Hüttener i in., Roles of Proteins Containing Immunoglobulin-Like Domains in the Conjugation of
Bacterial Plasmids, „mSphere” 7(1), 2022;
S. Srivastava, Genetics of Bacteria, Nowe Delhi 2013.

8.1. (0–2)

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 4/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące wyników przedstawionego doświadczenia są

prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1. Spośród badanych genów jako pierwszy jest przekazywany gen azi. P F

2. Gen ton jest przekazywany po genie azi, ale przed genem lac. P F

Gdy przerwano koniugację po 20 minutach, nie było wśród komórek

3. P F
będących biorcami takich komórek, które otrzymały gen gal.

8.2. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego intensywne wstrząsanie zawartością probówki prowadzi do

przerwania przekazywania materiału genetycznego między bakteriami. W odpowiedzi
odnieś się do mechanizmu koniugacji.

4 Matura
Matura Maj
Maj 2023,
2023, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 14.
14. (3
(3 pkt)
pkt)
Wirus ospy wietrznej – VZV (Varicella Zoster Virus) – należy do grupy wirusów, których
materiałem genetycznym jest liniowy, dwuniciowy DNA. Jedynym naturalnym gospodarzem
tego wirusa jest człowiek. Pierwotna infekcja prowadzi do ospy wietrznej, która dotyka
głównie dzieci, młodzież i młodych dorosłych. Po przebyciu ospy wietrznej VZV pozostaje w
organizmie w postaci utajonej w czuciowych zwojach nerwów rdzeniowych i czaszkowych.
Wysoce zaraźliwy VZV występuje na całym świecie. Obecnie szczepionka przeciw ospie
wietrznej zawiera osłabiony szczep wirusa ospy.

Na schemacie przedstawiono budowę wirusa VZV.

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 5/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

Na podstawie: www.creative-diagnostics.com; microbenotes.com

14.1. (0–1)

Rozpoznaj elementy budowy wirusa oznaczone na rysunku literami X i Y – podaj ich

nazwy.

X.

Y.

14.2. (0–2)

Określ, które stwierdzenia dotyczące wirusa VZV są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli

stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Do zakażenia wirusem VZV może dojść m.in. przez bezpośredni kontakt z

1. P F
osobą zakażoną.

2. W wyniku szczepienia przeciw VZV nabywa się odporność sztuczną bierną. P F

W osoczu osób zaszczepionych przeciw ospie wietrznej występują

3. P F
przeciwciała skierowane przeciw VZV.

5 Matura
Matura Maj
Maj 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 6.
6. (6
(6 pkt)
pkt)
Jeden z antybiotyków – streptomycyna – łączy się bezpośrednio z małą podjednostką
rybosomu. Zaburza to syntezę białek bakteryjnych. Jednak nie wszystkie bakterie są
wrażliwe na streptomycynę. U bakterii Mycobacterium tuberculosis oporność na
streptomycynę warunkuje mutacja w genie kodującym podjednostkę 16S rRNA. W celu
ustalenia właściwej dawki antybiotyku stosowanego w leczeniu chorób bakteryjnych
określa się wartości:

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 6/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

MIC (ang. minimum inhibitory concentration) – minimalne stężenie antybiotyku, które

całkowicie hamuje wzrost szczepu bakterii w pożywce płynnej
MBC (ang. minimum bactericidal concentration) – najmniejsze stężenie w pełni
bakteriobójcze dla danego szczepu.

W celu ustalenia wartości MIC i MBC przygotowano osiem probówek z pożywką

zawierającą taką samą, niewielką liczbę komórek pewnego szczepu bakterii. Po dodaniu do
siedmiu probówek różnych ilości streptomycyny wszystkie osiem umieszczono w
inkubatorze. Materiał z probówek, w których nie wykryto wzrostu bakterii, przeniesiono na
pożywkę stałą bez streptomycyny. Poniższy schemat ilustruje wyniki tego doświadczenia.

Na podstawie: J. Baj, Mikrobiologia, Warszawa 2018; W. Irving i in., Krótkie wykłady. Mikrobiologia medyczna,
Warszawa 2008; B. Springer i in., Mechanisms of Streptomycin Resistance: Selection of Mutations in the 16S rRNA Gene
Conferring Resistance, „Antimicrob Agents Chemother” 45, 2001.

6.1. (0–1)

Na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia odczytaj wartości MIC oraz

MBC i wpisz je w wyznaczone poniżej miejsca.

wartość MIC: mg/l

wartość MBC: mg/l

6.2. (0–1)

Spośród podanych nazw chorób wybierz i zaznacz nazwy chorób bakteryjnych.

A. AIDS

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 7/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

B. borelioza
C. WZW typu C
D. gruźlica
E. tężec

6.3. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego mutacja w jednym z genów kodujących rRNA bakterii M. tuberculosis

może powodować nabycie przez szczep tych bakterii oporności na streptomycynę.

6.4. (0–1)

Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A, B albo C oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.

Rozprzestrzenianie się antybiotykooporności bezpośrednio między komórkami bakterii jest

możliwe na drodze

geny antybiotykooporności w wyniku cyklu

A. transformacji, 1. lizogenicznego bakteriofagów mogą być
wbudowane do genomu bakterii.

geny antybiotykooporności mogą znajdować się

B. transdukcji, ponieważ 2. w plazmidach, które są przekazywane innym
komórkom bakteryjnym.

wśród pobranych egzogennych fragmentów DNA

C. koniugacji, 3. może znaleźć się taki, który zawiera geny
antybiotykooporności.

6.5. (0–2)

Wykaż, że wirusy nie są wrażliwe na streptomycynę. W odpowiedzi uwzględnij różnicę w

budowie wirusów i bakterii oraz mechanizm działania streptomycyny.

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 8/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

6 Zadania
Zadania autorskie
autorskie BiologHelp
BiologHelp 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 7.
7. (1
(1 pkt)
pkt)
Bakterie dzielimy na różne grupy m.in. ze względu na cechy morfologiczne komórek czy
inne ich właściwości. Jeden z powszechnie stosowanych podziałów wyróżnia bakterie
Gram-dodatnie i Gram-ujemne. Opracowany on został przez Hansa Christiana Grama i
wynika z odmiennego barwienia się komórek bakterii przy zastosowaniu specjalnej
procedury. Odmienne barwienie wynika z różnic w budowie komórek tych dwóch grup.

Podaj dwie zasadnicze różnice w budowie komórek bakterii Gram-ujemnych

odróżniające je od bakterii Gram-dodatnich.

1.

2.

7 Zadania
Zadania autorskie
autorskie BiologHelp
BiologHelp 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła 2023) - Zadanie
(Formuła 2023) Zadanie 8.
8. (2
(2 pkt)
pkt)
Mikoryza określa formę interakcji grzyba z korzeniami rośliny. Wyróżniamy ektomikoryzę,
w której strzępki grzyba otaczają korzenie rośliny oraz mikoryzę arbuskularną (AM), w
przypadku której strzępki grzyba wnikają do komórek korzeni. Arbuskularne grzyby
mikoryzowe (AMF) stanowią kluczowe organizmy pełniące liczne role w ekosystemie.
Zewnętrzna sieć strzępek grzybów przenika do skał i gleb otaczających korzenie roślin
zwiększając 100 a nawet 1000-krotnie powierzchnię wchłaniania korzeni. Kilkakrotnie
wykazano, że AMF może zwiększać tolerancję roślin na suszę i zasolenie. Wiadomo
również, że AMF łagodzą stres roślin związany z metalami ciężkimi w podłożu.

Tereny zdegradowane przez przemysł, np. poprzez wydobycie węgla i rud metali często są
trudne do zrekultywowania. Wiąże się to m.in. z brakiem warstwy gleby na hałdach
odpadów wydobywczych, zmienionymi stosunkami wodnymi, zasoleniem i skażeniem
metalami ciężkimi.

Na podstawie: Asmelash F, Bekele T and Birhane E (2016) The Potential Role of Arbuscular Mycorrhizal Fungi in the
Restoration of Degraded Lands. Front. Microbiol. 7:1095.

8.1. (0–1)

Określ rodzaj zależności między grzybem a rośliną występujący w mikoryzie. Odpowiedź

uzasadnij podając po jednym przykładzie korzyści lub strat dla obu stron interakcji.

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 9/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

8.2. (0–1)

Na podstawie powyższego tekstu uzasadnij twierdzenie, że obecność arbuskularnych

grzybów mikoryzowych w podłożu może mieć korzystny wpływ na proces odtworzenia
roślinności na terenach zniszczonych przez przemysł.

8 Zadania
Zadania autorskie
autorskie BiologHelp
BiologHelp 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 9.
9. (1
(1 pkt)
pkt)
Poniżej przedstawiono schemat budowy jednego z orzęsków.

Określ, czy wyżej przedstawiony orzęsek jest gatunkiem słodko- czy słonowodnym.
Odpowiedź uzasadnij odwołując się do jednego z elementów budowy widocznego na
schemacie oraz pełnionej przez niego funkcji.

9 Zadania
Zadania autorskie
autorskie BiologHelp
BiologHelp 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 10.
10. (1
(1 pkt)
pkt)
Niektóre protisty mogą prowadzić pasożytniczy tryb życia wywołując choroby u zwierząt
oraz człowieka. Jednym z takich protistów jest Toxoplasma gondiI wywołująca
toksoplazmozę. Postaci rozwojowe tego protista występują w jelitach kotów oraz tkankach

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 10/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

prawie wszystkich gatunków ssaków. U człowieka występują dwie postaci choroby:

toksoplazmoza wrodzona oraz nabyta. Konsekwencje toksoplazmozy wrodzonej są
najczęściej dużo poważniejsze, ponieważ do zakażenia dochodzi jeszcze w życiu płodowym,
w trakcie rozwoju narządów. Zakażenie nabyte u człowieka dorosłego, bez deficytów
układu odpornościowego, przebiega najczęściej bezobjawowo.

Podaj dwie przykładowe drogi zarażenia Toxoplasma gondii występujące u człowieka.

1.

2.

10 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy CKE
CKE Marzec
Marzec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2023)
2023) - Zadanie
Zadanie 14.
14. (5
(5 pkt)
pkt)
Plazmidy bakteryjne zazwyczaj nie zawierają genów metabolizmu podstawowego, ale
mogą np. zapewniać oporność na antybiotyki. Plazmidy lub ich fragmenty mogą być
przekazywane między komórkami bakteryjnymi w czasie podziału komórki lub w
procesach horyzontalnego transferu genów: koniugacji, transdukcji i transformacji.
Plazmidy mogą dawać bakteriom przewagę selekcyjną. Znalazły one także zastosowanie w
biotechnologii.

Bakterie mają wiele mechanizmów zapobiegających utracie plazmidów przez dzielące się
komórki, np. system ccd plazmidu F bakterii Escherichia coli. Ten system tworzą dwa geny:
gen ccdA kodujący antidotum oraz gen ccdB kodujący truciznę. Obydwa geny podlegają
transkrypcji ze wspólnego promotora. Podczas normalnego funkcjonowania komórki
bakteryjnej trucizna pozostaje związana przez antidotum i nie wywiera toksycznego
wpływu na gyrazę – enzym usuwający napięcia w nici DNA powstające podczas replikacji
materiału genetycznego. Jeśli komórka utraci po podziale plazmid z genami systemu ccd,
obecne w jej cytoplazmie nietrwałe antidotum zostaje zdegradowane, a stosunkowo trwała
toksyna wiąże się z gyrazą, co prowadzi do śmierci komórki w wyniku uszkodzenia DNA.

Aktywność promotora genów ccdA i ccdB jest hamowana przez produkty tych genów.

Na poniższych schematach przedstawiono funkcjonowanie systemu ccd:

schemat A – ekspresja genów ccdA oraz ccdB

schemat B – trucizna unieszkodliwiana przez antidotum
schemat C – degradacja antidotum i wiązanie trucizny z gyrazą.

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 11/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

Na podstawie: U. Zieleniewicz, P. Cegłowski, Mechanizmy stabilnego dziedziczenia plazmidów, „Kosmos” 51(3), 2002.

14.1. (0–1)

Podaj nazwę sposobu horyzontalnego transferu genów zachodzącego z udziałem

wirusów.

14.2. (0–1)

Wykaż, że horyzontalny transfer genów zwiększa tempo ewolucji adaptacyjnej bakterii.

14.3. (0–1)

Uzupełnij poniższe zdania tak, aby opis dotyczący funkcjonowania genów systemu ccd
był prawdziwy. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.

Ekspresja genów systemu ccd regulowana jest na zasadzie (negatywnego / pozytywnego)

sprzężenia zwrotnego. Obecność w komórce produktów genów systemu ccd sprawia, że
(zachodzi / nie zachodzi) transkrypcja tych genów.

14.4. (0–1)

Uzasadnij, że zahamowanie ekspresji genów systemu ccd doprowadzi do śmierci

komórki zawierającej plazmid z tym systemem. W odpowiedzi uwzględnij produkty
genów systemu ccd i ich trwałość w komórce.

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 12/13

11.10.2023, 19:09 Zadania maturalne z biologii - BiologHelp

14.5. (0–1)

Określ, w jakim celu do wektorów plazmidowych wykorzystywanych w inżynierii

genetycznej wprowadza się gen oporności na antybiotyk.

https://biologhelp.pl/matura?kategoria[]=9&kategoria[]=10&kategoria[]=11&kategoria[]=17&reddup=1&sort=name DESC&items_per_page=10 13/13