22.11.

2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

Zadania maturalne z biologii

1 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy CKE
CKE Marzec
Marzec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2023)
2023)
- Zadanie
Zadanie 7.
7. (3
(3 pkt)
pkt)
W przebiegu odpowiedzi immunologicznej w organizmie człowieka są wytwarzane różne
klasy przeciwciał:

immunoglobuliny M (IgM) – produkowane na początku odpowiedzi immunologicznej

immunoglobuliny G (IgG) – pojawiają się później, a ich wysokie stężenie utrzymuje się
przez dłuższy okres w surowicy krwi i limfie. Są to jedyne przeciwciała przechodzące
przez łożysko.

Oznaczanie w surowicy pacjenta przeciwciał klasy IgG i IgM swoistych dla określonego
antygenu stosuje się często w celach diagnostycznych. Takie badania serologiczne są
podstawą diagnostyki w kierunku toksoplazmozy u kobiet w ciąży.

Na poniższym schemacie przedstawiono zmiany stężenia przeciwciał IgG i IgM po

zarażeniu Toxoplasma gondii.

Na podstawie: J.G. Montoya, Laboratory diagnosis of Toxoplasma gondii infection and toxoplasmosis, „The Journal of
Infectious Diseases” 185, 2002.

7.1. (0–2)

Uzupełnij tabelę – do każdego z wyników badania wykrywającego obecność przeciwciał

skierowanych przeciwko T. gondii dobierz jego właściwą interpretację spośród podanych
(A–C).

A. świadczy o braku odporności

B. świadczy o przebytym w przeszłości zarażeniu
C. świadczy o aktywnej, rozwijającej się inwazji pasożyta

https://biologhelp.pl/matura?page=2 1/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

Wynik badania serologicznego Interpretacja wyniku

IgM (–), IgG (–)

IgM (–), IgG (+)

7.2. (0–1)

Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.

Na skutek przechodzenia przez łożysko matczynych przeciwciał klasy IgG noworodek w

sposób naturalny nabywa odporności

A. swoistej biernej.
B. swoistej czynnej.
C. nieswoistej biernej.
D. nieswoistej czynnej.

2 Matura
Matura Maj
Maj 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 7.
7. (5
(5 pkt)
pkt)
Pełnik europejski (Trollius europaeus) to roślina zielna występująca głównie na mokrych
łąkach, przy brzegach strumieni oraz w wilgotnych lasach liściastych. Mimo że roślina
produkuje dużo nasion, rzadko spotyka się siewki w sąsiedztwie kęp pełnika, gdyż ich
rozwojowi nie sprzyja konkurencja ze strony innych gatunków łąkowych. Odsłanianie gleby
wokół kęp pełnika sprawia, że łatwiej zachodzi kiełkowanie jego nasion. Stanowiska pełnika
chroni się także poprzez regularne koszenie łąk, co zmniejsza udział gatunków
ekspansywnych, takich jak np. pokrzywa zwyczajna lub ostrożeń polny. W Polsce pełnik jest
objęty ochroną gatunkową.

Kwiaty pełnika są okazałe, żółte i zapylane głównie przez kilka gatunków muchówek
z
rodzaju Chiastocheta. Muchówki wchodzą do kwiatu, gdzie zjadają pyłek i nektar.
W kwiecie
dochodzi też do kopulacji tych owadów i składania jaj. Wylęgające się larwy
wgryzają się do
słupków i wyjadają tam część zawiązków nasion. Przed przepoczwarzeniem
larwy
wydostają się z kwiatów i spadają na powierzchnię gleby.

Na poniższych ilustracjach przedstawiono pokrój ogólny pełnika oraz – w powiększeniu –

typowy liść łodygowy.

https://biologhelp.pl/matura?page=2 2/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

Na podstawie: A. Kołos i A. Kołos, Trollius europaeus (Ranunculaceae) in north-eastern Poland,

„Fragmenta Floristica
et Geobotanica Polonica” 23(2), 2016; www.europeana.eu

7.1. (0–1)

Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.

Pełnik europejski należy do klasy roślin

okazałe kwiaty przystosowane do zapylania

1.
A. jednoliściennych, przez owady.

o czym liście o nerwacji siateczkowatej osadzone

na
2.
świadczą ogonkach liściowych.

B. dwuliściennych, zielna forma życiowa i przywiązanie

do
3.
wilgotnych siedlisk.

7.2. (0–1)

Wykaż, że przedstawiona w tekście zależność między pełnikiem a muchówkami jest

mutualizmem. Określ, na czym polega mutualizm, oraz podaj przykłady korzyści lub
strat odnoszonych przez wymienione organizmy.

https://biologhelp.pl/matura?page=2 3/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

7.3. (0–1)

Określ typ przeobrażenia występujący u muchówki z rodzaju Chiastocheta. Odpowiedź

uzasadnij.

Typ przeobrażenia:

Uzasadnienie:

7.4. (0–2)

Oceń, czy działania opisane w tabeli stanowią ochronę czynną pełnika europejskiego.
Zaznacz T (tak), jeśli działanie jest przykładem ochrony czynnej, albo N (nie) – jeśli nim
nie jest.

1. Odsłanianie gleby wokół kęp pełnika europejskiego. T N

2. Wpisanie pełnika europejskiego na listę gatunków chronionych. T N

3. Regularne koszenie łąk ze stanowiskami pełnika europejskiego. T N

3 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy CKE
CKE Marzec
Marzec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2023)
2023)
- Zadanie
Zadanie 8.
8. (3
(3 pkt)
pkt)
Na rysunku przedstawiono budowę serca człowieka. Literami A–D oznaczono niektóre z
głównych naczyń krwionośnych, a literą E – jedną z zastawek.

https://biologhelp.pl/matura?page=2 4/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

Na podstawie: www.cardio-research.com/basic-anatomy-of-the-human-heart

8.1. (0–2)

Uzupełnij tabelę – dla każdego z naczyń krwionośnych A–D wybierz właściwy obieg krwi
oraz kierunek przepływu krwi. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli.

Element obiegu Kierunek przepływu krwi

Naczynie krwionośne
dużego małego


do serca od serca
(ustrojowego) (płucnego)

8.2. (0–1)

Podaj nazwę zastawki oznaczonej na rysunku literą E oraz określ przyczynę zamykania
się tej zastawki. W odpowiedzi uwzględnij różnicę ciśnień między jamami serca
rozdzielanymi przez tę zastawkę.

Nazwa zastawki:

Przyczyna zamknięcia zastawki:

https://biologhelp.pl/matura?page=2 5/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

4 Matura
Matura Maj
Maj 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 8.
8. (2
(2 pkt)
pkt)
Rozkład materiałów zapasowych zgromadzonych w bielmie nasion jęczmienia zachodzi
stopniowo. Bielmo jest zróżnicowane na zewnętrzną warstwę aleuronową, w której
znajdują
się głównie białka, oraz bielmo skrobiowe, w którym są zgromadzone głównie
polisacharydy.
We wczesnej fazie kiełkowania nasion są produkowane hormony
aktywujące geny kodujące
hydrolazy (peptydazę i α-amylazę) wytwarzane przez warstwę
aleuronową.

Przeprowadzono doświadczenie, w którym badano wpływ zarodka na wytwarzanie

enzymów
rozkładających polisacharydy w ziarniaku jęczmienia. Namoczone wcześniej
ziarniaki
przecięto na dwie części tak, aby tylko w jednej części znajdował się zarodek.
Następnie na oddzielnych szalkach zawierających zestalony agarem kleik skrobiowy
przygotowano dwie próby:

próba I – zawierała połówki ziarniaków z zarodkiem

próba II – zawierała połówki ziarniaków bez zarodka.

W obu próbach połówki ziarniaków umieszczono powierzchnią przecięcia do podłoża.

Po
czterech dniach naniesiono na podłoże kilka kropli roztworu płynu Lugola.
Zaobserwowano, że jedynie wokół połówek ziarniaków zawierających zarodki
podłoże nie

zabarwiło się na granatowo.

Wyniki doświadczenia przedstawiono schematycznie na poniższym rysunku.

Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika, Warszawa 1996.

https://biologhelp.pl/matura?page=2 6/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

8.1. (0–1)

Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia.

8.2. (0–1)

Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.

Do wyciągnięcia wniosków z przedstawionych badań

próba I to próba badawcza i

1.
wystarczy analiza
wyników z działał w niej
badany czynnik.
A.
próby I,
próba II to próba kontrolna i
2. sprawdza
tylko, czy odczynniki
ponieważ
działały prawidłowo.
konieczne są analiza
i
B. porównanie
wyników z prób różnica wyników między próbami I
I i II, 3. a II
świadczy o działaniu badanego
czynnika.

5 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła
2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 8.
8. (6
(6 pkt)
pkt)
Foka Weddella (Leptonychotes weddellii), zwana też weddelką, ma w porównaniu z
człowiekiem proporcjonalnie mniejsze płuca oraz dwukrotnie większą niż człowiek objętość
krwi w przeliczeniu na kilogram masy ciała. Duże stężenie mioglobiny w mięśniach oraz
zmniejszone zużycie tlenu i energii podczas nurkowania pozwalają jej na długotrwałe
przebywanie pod wodą. Przed nurkowaniem wykonuje ona przeważnie wydech i nie
zanurza się z pełnymi płucami. Podczas zanurzania się jej płuca zmniejszają swą objętość, a
na dużych głębokościach – zapadają się. Weddelka ma również nieproporcjonalnie dużą
śledzionę, w której magazynowana jest utlenowana krew.

U fok i innych ssaków nurkujących w początkowej fazie zanurzania uaktywniają się

fizjologiczne mechanizmy nazywane odruchem nurkowania: akcja serca ulega
spowolnieniu, a tempo metabolizmu spada o około 20%.

Na wykresie przedstawiono zmiany dopływu krwi do głównych narządów weddelki

podczas nurkowania.

https://biologhelp.pl/matura?page=2 7/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

Na podstawie: K. Schmidt-Nielsen, Fizjologia zwierząt Adaptacja do środowiska, Warszawa 2008; Biologia, pod red.
N.A. Campbella, Poznań 2016.

8.1. (0–1)

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące przepływu krwi przez główne narządy u
weddelki są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest
fałszywe.

W porównaniu z innymi narządami zaobserwowano niewielkie zmiany w

1. P F
dopływie krwi do mózgu podczas nurkowania.

Dopływ krwi do przedsionków i komór serca podczas nurkowania

2. P F
zmniejsza się w przybliżeniu o jedną trzecią.

8.2. (0–2)

Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie
podkreśl właściwe określenie.

Wraz ze wzrostem głębokości zanurzenia weddelki (wzrasta / maleje) ciśnienie zewnętrzne,

co jest przyczyną zapadania się jej płuc. Zmniejszenie pojemności płuc (zmniejsza /

https://biologhelp.pl/matura?page=2 8/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

zwiększa) siłę wyporu działającą na ciało weddelki, co ułatwia nurkowanie.

Gdy weddelka rozpoczyna nurkowanie, przepływ krwi przez poszczególne narządy (zmienia
się / pozostaje niezmieniony), a magazynowanie tlenu w mięśniach jest możliwe dzięki
obecności w nich białka (mioglobiny / hemoglobiny).

8.3. (0–1)

Wykaż, że ograniczony dopływ krwi do niektórych narządów weddelki pozwala na

wydłużenie jej czasu nurkowania.

8.4. (0–1)

Wykaż, że duża śledziona ułatwia weddelce nurkowanie.

8.5. (0–1)

Określ przyczynę ograniczonego dopływu krwi do przepony u weddelki podczas

nurkowania. W odpowiedzi uwzględnij funkcję przepony w organizmie.

6 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła
2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 9.
9. (4
(4 pkt)
pkt)
Obecnie uważa się, że glista ludzka i świńska należą do tego samego gatunku – Ascaris
lumbricoides. Glista ta pasożytuje w jelicie cienkim swego żywiciela, wywołując chorobę
zwaną glistnicą. Wydalone wraz z kałem zapłodnione jaja pasożyta rozwijają się w glebie –
tworzy się wtedy w jajach pierwsza postać larwalna, a po linieniu kolejna, i w ten sposób
jaja dojrzewają do postaci inwazyjnej. Wykazano, że jajo może zachować żywotność w
środowisku przez kilka lat. Zarażenie następuje przez zjedzenie jaj inwazyjnych, z których w
jelicie cienkim wykluwają się larwy. Larwy wraz z krwią wędrują do płuc. W pęcherzykach

https://biologhelp.pl/matura?page=2 9/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

płucnych dwukrotnie linieją, skąd przez drogi oddechowe wracają do układu

pokarmowego, by ponownie umiejscowić się w jelicie cienkim, gdzie glisty osiągają
dojrzałość płciową.

Na podstawie: T. Kłapeć, A. Cholewa, Zagrożenia dla zdrowia związane ze stosowaniem nawozów organicznych i
organiczno-mineralnych, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 18(2), 2012.

9.1. (0–1)

Korzystając ze schematu przedstawiającego układ krwionośny człowieka, uporządkuj

drogę larw glisty ludzkiej. Wpisz w tabelę kolejne numery tak, aby przedstawiały one
wędrówkę larw z jelita cienkiego do płuc.

https://biologhelp.pl/matura?page=2 10/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

jelito cienkie 1

żyła główna dolna

żyła wrotna

serce

żyła wątrobowa

tętnice płucne

naczynia krwionośne wątroby

płuca 8
Na podstawie: commons.wikimedia.org

9.2. (0–1)

Wykaż, że podczas wędrówki w organizmie człowieka larwy glisty ludzkiej uszkadzają

śródbłonek naczyń włosowatych płuc.

9.3. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego jaja A. lumbricoides stanowią zagrożenie dla potencjalnego żywiciela

dopiero po pewnym czasie od ich złożenia.

9.4. (0–1)

Na podstawie tekstu wykaż, że stosowanie odchodów świń jako naturalnego nawozu

może przyczynić się do rozwoju glistnicy u ludzi.

https://biologhelp.pl/matura?page=2 11/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

7 Matura
Matura Maj
Maj 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła 2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 9.
9. (1
(1 pkt)
pkt)
W warunkach wysokiej wilgotności powietrza transpiracja roślin jest ograniczona, ale
mimo
to rośliny nadal pobierają wodę z podłoża. W takich warunkach na brzegach blaszki
liściowej można zaobserwować krople wody wydzielanej przez rośliny – to zjawisko
nazywamy gutacją. Działaniem na roślinę 4-procentowym wodnym roztworem siarczanu
miedzi można ograniczyć gutację. Jony miedzi są inhibitorami enzymów oddechowych.

Na podstawie: red. M. Kozłowska, Fizjologia roślin, Poznań 2007.

Wyjaśnij, dlaczego inhibitory enzymów oddechowych ograniczają gutację.

W odpowiedzi
odwołaj się do mechanizmu parcia korzeniowego.

8 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy CKE
CKE Marzec
Marzec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2023)
2023)
- Zadanie
Zadanie 9.
9. (3
(3 pkt)
pkt)
Zdjęcie A przedstawia bursztynkę pospolitą (Succinea putris) – niewielkiego ślimaka
spotykanego w zacienionych wilgotnych zaroślach. Na zdjęciu B widoczny jest osobnik
bursztynki, który ma charakterystycznie zgrubiałe czułki, świadczące o obecności w nich
larw pasożytniczej przywry Leucochloridium paradoxum. Czułki tego ślimaka barwą oraz
kształtem przypominają gąsienice motyli i rytmicznie pulsują. Z tego powodu zwracają na
nie uwagę ptaki owadożerne, np. sikory, zięby czy muchołówki, w których diecie zwykle nie
występują ślimaki. Ptaki te zjadają czułki ślimaka, przez co zarażają się pasożytem.

https://biologhelp.pl/matura?page=2 12/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

A B

Bursztynki zarażają się przywrą, zjadając wraz z roślinami ptasie odchody, w których
znajdują się jaja z rozwiniętym w nich pierwszym stadium larwalnym pasożyta
(miracidium). W przewodzie pokarmowym ślimaka rozwijają się z nich następne stadia
larwalne (sporocysty), które rozmnażają się partenogenetycznie i wytwarzają
charakterystyczne worki z larwami kolejnego stadium (metacerkariami), umiejscowione w
czułkach bursztynki.

Zbadano wpływ zarażenia przywrą na zachowanie ślimaków. Na wykresie przedstawiono

pomiary natężenia oświetlenia w miejscach, które wybierały ślimaki mające czułki
zmienione przez larwy Leucochloridium, oraz w miejscach, w których gromadziły się
bursztynki bez objawów zarażenia tym pasożytem. Obserwacje osobników z obu grup
trwały po 45 minut.

Na podstawie: W. Wesołowska, T. Wesołowski, Do Leucochloridium sporocysts manipulate the behaviour of their snail
hosts?, „Journal of Zoology” 292, 2014;
M. Tabin, Władcy marionetek, „Wiedza i Życie” 8, 2011; www.flickr.com

9.1. (0–1)

Na podstawie przedstawionych informacji oraz wykresu opisz zmianę w zachowaniu

populacji ślimaków wywołaną zarażeniem L. paradoxum.

9.2. (0–1)

https://biologhelp.pl/matura?page=2 13/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

Uzasadnij, że zdolność do wymuszania zmiany zachowania populacji bursztynek przez L.

paradoxum stanowi adaptację do pasożytniczego trybu życia tej przywry.

9.3. (0–1)

Określ, który organizm – bursztynka czy ptak owadożerny – jest żywicielem

ostatecznym L. paradoxum. Odpowiedź uzasadnij.

9 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy CKE
CKE Marzec
Marzec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła 2023)
- Zadanie
(Formuła 2023) Zadanie 10.
10. (4
(4 pkt)
pkt)
Bielankowate (Channichthyidae), zwane też białokrwistymi, to endemiczna rodzina ryb
morskich, licząca ponad 20 gatunków. Te ryby żyją w czystych wodach mórz
antarktycznych, gdzie temperatura wody wynosi od –1,8°C zimą do 1,5°C latem.
Bielankowate są jedynymi kręgowcami, które nie mają we krwi hemoglobiny. Nie mają też
mioglobiny w mięśniach. Tlen w organizmach tych ryb jest transportowany we krwi w
postaci rozpuszczonej w osoczu.

Bielankowate, w porównaniu do ryb innych gatunków o podobnej wielkości, charakteryzują

się bardzo dużym sercem o wysokiej pojemności minutowej oraz dużą objętością całkowitą
krwi. Ich skóra nie jest pokryta łuskami, a naczynia włosowate tworzą w niej gęstą sieć.
Duże serce i duża objętość krwi współczesnych przedstawicieli bielankowatych świadczą o
tym, że utrata hemoglobiny nie była korzystna dla działania układu sercowo-naczyniowego
przodka tych ryb. Z drugiej jednak strony utrata hemoglobiny ma znaczenie adaptacyjne
jako przystosowanie do życia w warunkach niedoboru żelaza, które jest czynnikiem
ograniczającym w środowiskach zamieszkałych przez ryby bielankowate.

Na podstawie: B.D. Sidell, K.M. O’Brien, When bad things happen to good fish: the loss of hemoglobin and myoglobin
expression in Antarctic icefishes, „The Journal of Experimental Biology” 209, 2006;
B.A. Corliss i inni, Vascular expression of hemoglobin alpha in Antarctic icefish supports […], „Frontiers in Physiology”
10, 2019.

10.1. (0–1)

Wykaż, że niska temperatura wody – w której żył przodek bielankowatych – była

czynnikiem umożliwiającym przeżycie ryb, które utraciły zdolność do wytwarzania
hemoglobiny.

https://biologhelp.pl/matura?page=2 14/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

10.2. (0–1)

Wykaż związek między brakiem hemoglobiny we krwi bielankowatych a stosunkowo

dużą objętością krwi krążącej w ich ciele.

10.3. (0–1)

Uzasadnij, że naga skóra oraz gęsta sieć naczyń krwionośnych w skórze ryb
bielankowatych są adaptacjami do pobierania tlenu z wody.

10.4. (0–1)

Uzasadnij, że utrata hemoglobiny we krwi bielankowatych jest adaptacją do życia w

warunkach niedoboru żelaza w ich środowisku.

10 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec 2022,
2022, Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła
2015)
2015)
- Zadanie
Zadanie 10.
10. (1
(1 pkt)
pkt)
Które z przedstawionych stawonogów należą do pajęczaków? Zaznacz odpowiedzi
spośród podanych.

https://biologhelp.pl/matura?page=2 15/16
22.11.2022, 22:36 Zadania maturalne z biologii | BiologHelp

A B C D

https://biologhelp.pl/matura?page=2 16/16