1.

Peroksysomy to pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną biologiczną, występujące w komórkach roślinnych i

zwierzęcych. Od innych struktur błoniastych w komórce odróżnia je m.in. obecność enzymu – katalazy.
Zawierają one także różne enzymy z grupy oksydoreduktaz. Nazwa peroksysomów pochodzi od angielskiej
nazwy nadtlenku wodoru – hydrogen peroxide (H2O2), który jest toksyczny dla komórek, a powstaje w
peroksysomach w procesach utleniania i jest rozkładany przez katalazę. Szczególnie duże i liczne peroksysomy
występują np. w komórkach wątrobowych (hepatocytach) i w bulwach ziemniaka.
Uczniowie zaplanowali doświadczenie, którego celem było określenie optymalnej temperatury dla działania
katalazy występującej w komórkach bulwy ziemniaka. Przygotowali sok z bulwy ziemniaka, który rozdzielili w
równej objętości (po 5 ml) do 30 probówek, umieszczonych po sześć w termostatach ustawionych na
temperaturę: 0, 10, 20, 30 i 40°C.

1.1 Zaplanuj dalszy ciąg tego doświadczenia tak, aby umożliwił określenie optymalnej temperatury dla
działania katalazy.
Nazwa lub wzór związku chemicznego, którego należy użyć:
…………………………………………………………………………………………………………
Sposób zastosowania tego związku chemicznego:
…………………………………………………………………………………………………………
Oczekiwany jakościowy wynik reakcji:
…………………………………………………………………………………………………………
Metoda ilościowego określenia wyniku reakcji:
…………………………………………………………………………………………………………

1.2 Opisz próbę kontrolną, która pozwoli wykazać, że rozkład H2O2 w tym doświadczeniu miał charakter
enzymatyczny.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

1.3 Wyjaśnij, jakie znaczenie dla funkcjonowania komórki ma obecność katalazy w peroksysomach –
wyodrębnionych przedziałach komórkowych, w których powstaje nadtlenek wodoru.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Glikokaliks jest zbudowany z łańcuchów oligosacharydowych przyłączonych do białek i lipidów błony

komórkowej. Glikokaliks ochrania powierzchnię komórki przed uszkodzeniami mechanicznymi i chemicznymi.
Ponieważ oligosacharydy i polisacharydy wiążą wodę, powierzchnia komórki jest śliska. Wiązana przez oligo- i
polisacharydy warstwa wody występująca na powierzchni błony komórkowej zmniejsza tarcie komórki o inne
komórki i macierz międzykomórkową.

Wykaż, że występowanie glikokaliksu na powierzchni erytrocytów ma znaczenie dla funkcjonowania tych

komórek.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Poniżej przedstawiono dokumentację obserwacji mikroskopowej pewnego jednokomórkowego organizmu: A –

mikrofotografię z transmisyjnego mikroskopu elektronowego oraz B – rysunek będący jej interpretacją.
Określ, czy obserwowaną komórką była komórka bakteryjna, czy – komórka grzybowa. Odpowiedź
uzasadnij, odnosząc się do jednej widocznej na ilustracji cechy budowy odróżniającej komórkę
bakteryjną od komórki grzybowej.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

4. Mikrokosmki to palczaste wypustki cytoplazmatyczne wielu komórek nabłonkowych. Utrzymują one swój
kształt dzięki pęczkom filamentów aktynowych tworzących ich cytoszkielet. Niektóre nabłonki charakteryzują się
występowaniem bardzo licznych mikrokosmków, np. nabłonek jelita cienkiego czy nabłonek kanalika nerkowego.
Badania z ostatnich lat wykazały również, że powierzchnia ciała tasiemców jest pokryta nabłonkiem z licznymi
mikrokosmkami, w tym przypadku nazywanymi mikrotrychami.

4.1 Wykaż związek między obecnością licznych mikrotrychów na powierzchni ciała dorosłych tasiemców
a ich trybem życia i sposobem odżywiania się.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

4.2 Wybierz i podkreśl wszystkie procesy, w których uczestniczą mikrokosmki nabłonka kanalika
nerkowego.
ultrafiltracja resorpcja zwrotna sekrecja kanalikowa wydzielanie adrenaliny

4.3 Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące roli filamentów aktynowych w komórce zwierzęcej są
prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

5. Zrąb błon plazmatycznych tworzy dwuwarstwa lipidowa, której głównym składnikiem są cząsteczki
fosfolipidów. Ta dwuwarstwa jest półpłynna, ponieważ cząsteczki lipidów nieustannie się w niej przemieszczają.
Płynność dwuwarstwy zależy m.in. od budowy cząsteczek fosfolipidów – jest ona tym bardziej płynna, im więcej
w niej cząsteczek fosfolipidów z krótkimi i nienasyconymi łańcuchami węglowodorowymi. Na płynność błon ma
również wpływ temperatura – jej wzrost skutkuje zwiększeniem płynności dwuwarstwy.
Organizmy jednokomórkowe, które stale muszą dostosowywać się do różnych temperatur, zmieniają skład
fosfolipidowy swoich błon komórkowych tak, aby utrzymać względnie stały stopień ich płynności.

Na schematach przedstawiono dwuwarstwę lipidową (A) i budowę cząsteczki fosfolipidu (B) na przykładzie
fosfatydylocholiny, której jeden łańcuch jest nienasycony.

5.1 Spośród
przykładów A–D
wybierz i zaznacz ten rodzaj ruchu cząsteczek fosfolipidów, który jest najmniej prawdopodobny w
obrębie dwuwarstwy lipidowej błony komórkowej.

5.2 Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl
właściwe określenie.
Gdy temperatura środowiska wzrasta, to płynność błony komórkowej organizmu jednokomórkowego (się
zmniejsza / się zwiększa). Temu zjawisku przeciwdziała zmiana składu błony komórkowej, która polega na
(zmniejszeniu / zwiększeniu) udziału cząsteczek o dłuższych łańcuchach węglowodorowych z mniejszą liczbą
wiązań podwójnych.

5.3 Podaj nazwę lipidu występującego w błonie komórkowej zwierząt, innego niż fosfatydylocholina,
którego cząsteczki zmniejszają płynność dwuwarstwy lipidowej.
……………………………………………………………………………………………………………………………………

6. W wielu komórkach zwierzęcych błona komórkowa stanowi zaledwie 2–5% powierzchni wszystkich błon
cytoplazmatycznych, a 95–98% powierzchni przypada na błony wewnątrzkomórkowe. Metabolizm typów
komórek przedstawionych w tabeli zachodzi w większości przy udziale ich błon wewnętrznych.

6.1 Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania – wybierz odpowiedź spośród A–B oraz
odpowiedź spośród 1.–3.
Większy procentowy udział błon siateczki śródplazmatycznej gładkiej w całkowitej powierzchni błon komórki
występuje w
6.2 Na podstawie informacji z tabeli określ, które z przedstawionych komórek – komórki wątroby czy
komórki trzustki – mają większą zdolność do syntezy ATP. Odpowiedź uzasadnij.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

7. Wykorzystując rysunek III z zadania 1., wykonaj polecenie

Do każdej funkcji wymienionej w tabeli dopisz numer elementu budowy komórki, który tę funkcję pełni.

8. Żeby sprawdzić pewną hipotezę, przeprowadzono doświadczenie. Do komórek należących do dwóch grup
ameb wprowadzono mikropętlę:
- w grupie I za pomocą mikropętli usunięto jądro komórkowe,
- w grupie II wprowadzono i usunięto mikropętlę, zostawiając jądro.
Wyniki doświadczenia zilustrowano na poniższych rysunkach.
Na podstawie powyższych informacji wykonaj polecenia.
a) Wyjaśnij, w jakim celu w tym doświadczeniu wprowadzono grupę II?
……………………………………………………………………………………………………………………………………
b) Sformułuj wniosek dotyczący roli jądra w komórce, wynikający z przeprowadzonego doświadczenia.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

9. Jądro komórkowe to struktura oddzielona od cytoplazmy otoczką złożoną z dwóch błon białkowo-lipidowych.
W otoczce jądrowej znajdują się liczne pory – swoiste „furtki” umożliwiające transport dużych cząsteczek, takich
jak np. białka enzymatyczne, które powstają w cytoplazmie, a katalizują reakcje zachodzące w jądrze
komórkowym.
Podaj dwa inne przykłady cząsteczek, których transport pomiędzy jądrem a cytoplazmą jest możliwy
dzięki obecności porów w otoczce jądrowej.
1. ……………………………………
2. ……………………………………

10. Poniższe zdania dotyczą błon biologicznych. Zaznacz dwa, które są nieprawdziwe.
A. Wszystkie komórki są otoczone błoną komórkową.
B. Wewnątrz komórek eukariotycznych znajdują się struktury otoczone jedną lub dwiema błonami.
C. Mimo różnic funkcjonalnych wszystkie błony w komórce zbudowane są z dwuwarstwy lipidowej, w której
znajdują się białka.
D. Stosunek zawartości białek i lipidów jest taki sam dla każdego rodzaju błony komórkowej.
E. Glikokaliks występuje na powierzchni błon komórkowych w komórkach prokariotycznych i
eukariotycznych.

11. Fagocytoza jest rodzajem endocytozy polegającej na pochłanianiu z otoczenia komórki dużych cząstek
pokarmowych. Na schemacie przedstawiono kolejne fazy fagocytozy.

Określ, czy fagocytozę można zaobserwować w komórkach roślinnych? Odpowiedź uzasadnij jednym
argumentem.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

12. Jądro komórkowe zawiera jąderko, którego funkcją jest synteza rRNA i formowanie podjednostek tworzących
rybosomy. Dojrzałe plemniki mają haploidalne jądro komórkowe, bez jąderka, z silnie skondensowaną
chromatyną.
Uwzględniając funkcję plemników, wyjaśnij, dlaczego w ich jądrach komórkowych nie występują jąderka.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

13. Na schemacie przedstawiono podział komórki macierzystej i dalsze losy komórek potomnych
Opisz dwie możliwe drogi dalszego rozwoju komórek powstałych z podziału komórki macierzystej.
1. ………………………………………………………………………………………………………………………..
2. …………………………………………………………………………………………………………………………

14. Na poniższych rysunkach przedstawiono komórki należące do różnych organizmów. Każda z nich posiada
charakterystyczne elementy budowy.
Podaj, która spośród komórek przedstawionych na rysunkach jest komórką grzyba, która komórką
bakterii, a która komórką zwierzęcą. Każdy wybór uzasadnij.

Komórka grzyba ………………….., uzasadnienie …………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………
Komórki bakterii ………………….., uzasadnienie …………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
Komórki zwierzęce ………….……, uzasadnienie …………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

15. Na schemacie przedstawiono model budowy błony komórkowej.

Podaj nazwy związków organicznych oznaczonych na schemacie literami A i B, które są głównymi
elementami budowy błony komórkowej.

A. ……………………………..
B. ……………………………..
16. W komórkach wielu pierwotniaków występują wodniczki tętniące, pełniące istotną rolę w utrzymaniu stałości
ich środowiska wewnętrznego.
Uzasadnij, że wodniczki tętniące w komórkach pierwotniaków słodkowodnych pełnią funkcję adaptacyjną
do środowiska. W odpowiedzi uwzględnij stężenie roztworu wewnątrzkomórkowego pierwotniaków i
środowiska, w którym żyją.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

17. Charakterystycznym elementem budowy komórki roślinnej jest ściana komórkowa, która nadaje komórce
odpowiedni kształt, wzmacnia ją i chroni przed mikroorganizmami.

Spośród zamieszczonych poniżej zdań zaznacz zdanie nieprawdziwe.

A. Cytokineza może mieć różny przebieg w zależności od tego, czy dzieląca się komórka posiada ścianę
komórkową, czy też nie.
B. W syntezie niektórych składników pierwotnej ściany komórkowej bierze udział aparat Golgiego oraz
siateczka śródplazmatyczna.
C. Składnikiem pierwotnych ścian komórkowych roślin są polisacharydy, natomiast brak jest w nich białek
strukturalnych i enzymatycznych oraz wody.
D. Po zakończeniu wzrostu protoplast tworzy wtórną ścianę komórkową albo przez wzmocnienie ściany
pierwotnej, albo przez nakładanie na nią nowych warstw.

18. W organizmie człowieka większość komórek oddycha tlenowo. Jednak w niektórych komórkach, np. w
erytrocytach, zachodzi oddychanie beztlenowe.
Uwzględniając budowę i funkcję erytrocytu, wyjaśnij, dlaczego nie zachodzi w nim oddychanie tlenowe.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

19. Poniżej przedstawiono model budowy błony komórkowej w komórce eukariotycznej.

a) Zapisz wszystkie litery, którymi na schemacie oznaczono:

białka ………………….
lipidy …………………..

b)
W jakiej komórce – roślinnej czy zwierzęcej – występuje przedstawiona na schemacie błona
komórkowa? Odpowiedź uzasadnij.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………

c) Podaj, jaką funkcję w błonie komórkowej pełni cholesterol.

……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………