Komórka - podstawowa jednostka budowy i

funkcji organizmu
Komórka (łac. cellula) – najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka w
ciele człowieka zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych
procesów życiowych (takich jak przemiana materii, wzrost i rozmnażanie).
Jest podstawową jednostką morfologiczno-czynnościową ustroju.
Komórka to w zasadzie przestrzeń ograniczona błoną komórkową. U
większości roślin, grzybów i niektórych protistów dodatkowo, od strony
zewnętrznej, występuje struktura niewykazująca metabolizmu ani własnych
mechanizmów wzrostowych – innymi słowy martwa struktura – ściana
komórkowa. Wewnątrz tej przestrzeni znajduje się tzw. protoplazma oraz
szereg wewnętrznych organelli pełniących rozmaite funkcje życiowe komórki.
Występowanie w komórce jądra jest podstawą podziału organizmów na
jądrowe (eukarionty, łac. Eucaryota) i
bezjądrowe (prokarionty, akarionty, łac. Procaryota).
Komórki różnych organizmów wykazują znaczne różnice zarówno
morfologiczne, jak i biochemiczne. Mogą one stanowić samodzielny organizm
jednokomórkowy lub być elementem składowym organizmu
wielokomórkowego.
Budowy komórkowe nie mają wirusów, i w związku z tym nie wykazują oznak
życia poza komórkami żywicieli (i zgodnie z obecnymi poglądami
systematycznymi nie są klasyfikowane jako organizmy żywe).

Skład chemiczny komórek

Komórki organizmów żywych zawierają kilka rodzajów związków
chemicznych o różnej strukturze i właściwościach. Zawartość tych związków
może być różna u poszczególnych grup organizmów. Różnice te widoczne są
nawet na poziomie gatunków, czy niższych taksonów.
Największą masę w komórce stanowi woda, nawet do 90%. To ona stanowi
środowisko reakcji biochemicznych, a także czasami jest ich substratem lub
produktem. Zawartość pozostałych związków podaje się najczęściej z
pominięciem masy wody – w przeliczeniu na suchą masę komórki.
40–60% suchej masy stanowią białka, które pełnią różne funkcje, od
budulcowej, poprzez regulacyjną, katalityczną, transportową i wiele innych.
Elementem budulcowym białek są aminokwasy. W niektórych białkach do
aminokwasów dołączone są inne związki, co nadaje im specyficzne
właściwości. Na przykład hemoglobina – składnik krwinek czerwonych
wiążący m.in. tlen, to białko zawierające barwnik – hem
Struktura DNA
Kwasy nukleinowe, DNA i RNA, odgrywają najważniejszą rolę w
przekazywaniu informacji genetycznej oraz biosyntezie białek. Wyjątkami są
niektóre RNA, które nie biorą udziału w przekazywaniu informacji
genetycznej, pełnią za to funkcję budulcową, wchodząc w skład rybosomów –
rRNA, czy też transportującą – tRNA, albo enzymatyczną – snRNA.
Węglowodany pełnią głównie funkcję energetyczną i zapasową, ale jako
motywy, służą do modyfikacji innych klas związków (glikozylacja), co jest
podstawą procesów regulacyjnych, transportowych, komunikacji i
przekazywania sygnału.
Lipidy stanowią podstawę strukturalną błon biologicznych, ale ta szeroka
klasa związków uczestniczy także w prawie każdym procesie komórkowym,
jak regulacja, transport, komunikacja, przekazywanie sygnału, metabolizm
(tłuszcze, klasa lipidów, są materiałem zapasowym i źródłem energii) i wielu
innych.
Komórki mogą wytwarzać lub zawierać także związki innych grup. Mogą to
być witaminy, barwniki, alkaloidy itp. Pełnią one różnorodne funkcje.
Do najważniejszych pierwiastków budujących związki chemiczne wchodzące
w skład komórek należą: tlen (wchodzi w skład m.in. cząsteczek wody;
stanowi 65% masy człowieka), węgiel (jest rusztowaniem w związkach
organicznych, stanowi 18% masy człowieka), wodór (10% masy człowieka),
azot (3% masy człowieka) oraz inne pierwiastki tzw. mikroelementy (Ca, P, K,
S, Na, Mg, Cl, Fe, Co, F, Mo, Se itd.), których masa u człowieka nie
przekracza 2% masy całkowitej.

Powstanie komórek

Prekambryjskie stromatolity powstały w wyniku osadzania się komórek

prokariotycznych i wysalania ich solami mineralnymi. Są one dowodem, że w
tej erze istniały już komórki.
Według jednej z hipotez pochodzenia życia na Ziemi, pierwsze komórki
powstały ponad 4 mld lat temu najprawdopodobniej w wyniku połączenia się
ze sobą związków organicznych. Zanim jednak do tego doszło, musiały
powstać podobne agregaty, które nie wykazywały w ogóle, albo wykazywały
tylko niektóre, cechy istot żywych. Te pierwsze określa się jako proteinoidy,
zaś drugie jako protobionty.
Sądzi się, że pierwsze twory z możliwością do samopowielania, tzw.
prakomórki, pojawiły się ok. 4 mld lat temu w okresie archaiku.
Alternatywna, mniej popularna koncepcja powstania życia na Ziemi – teoria
panspermii – zakłada, że na Ziemi nie doszło do powstania komórek z materii
nieożywionej, a zostały one przyniesione z pyłem kosmicznym z innej planety
w postaci przetrwalników prokariontów.
Sposób powstania pierwszych komórek nie jest jednoznacznie ustalony.
Pewnym jest natomiast, że pierwsze komórki były komórkami bezjądrowców
(Procaryota). Wiek najstarszych skamieniałości takich komórek datuje się na
3,1–3,4 mld lat.
Nieznana jest także dokładna droga ewolucji procesów
wewnątrzkomórkowych.
Nie wiadomo, czy pierwsze było dziedziczenie, czy metabolizm, niemniej
pewnym jest, że to właśnie te procesy były krokami milowymi między martwą
materią a życiem.
Procesy wewnątrzkomórkowe
Utrzymywanie stałego składu środowiska wewnętrznego,
pobieranie i wydalanie substancji

Typy endocytozy
Komórki wymieniają ze środowiskiem związki chemiczne – pobierają
składniki pokarmowe, a usuwają produkty metabolizmu.
Przez błony komórkowe przenikają swobodnie tylko substancje o niewielkiej
masie cząsteczkowej, jak woda, czy tlen oraz te rozpuszczalne w
hydrofobowej plazmolemmie, jak steroidy, czy alkohole. Wchłanianie
pozostałych związane jest z wyspecjalizowanymi mechanizmami – kanałami
błonowymi i poprzez endocytozę.
 Wzrost i metabolizm
W każdej komórce odbywają się złożone procesy, podczas których komórka
pobiera pewne substancje ze swego otoczenia (odżywianie) i z kolei wydala
niektóre produkty chemicznej przemiany materii. Każda komórka ma
określoną funkcję w gospodarce ustroju jako całości (np. w przypadku
komórki ludzkiej, komórki wątroby magazynują białka i cukry jako materiały
zapasowe, i wydzielają żółć niezbędną do trawienia oraz wytwarzają
enzymy).
Pomiędzy kolejnymi podziałami komórkowymi, procesy metaboliczne, które
toczą się w komórce, stymulują jej wzrost. Metabolizm komórki to zespół
procesów, którym podlegają składniki odżywcze. Procesy metaboliczne
należą do: katabolizmu, w którym złożone organiczne związki chemiczne
ulegają rozłożeniu, w celu wytwarzania energii lub anabolizmu, w którym
zużywana jest energia przy tworzeniu złożonych związków organicznych i
wypełniania innych funkcji komórkowych.
Połączenie reakcji dostarczających energii (np. utleniania glukozy) oraz ją
zużywających (np. syntezy tłuszczowców) możliwe jest dzięki związkom
wysokoenergetycznym. Wzrastanie komórki następuje wówczas, gdy
przemiany prowadzące do pomnażania ilości masy protoplazmy przeważają
nad przemianami, prowadzącymi do wydalania, Stan równowagi w komórce,
przerywa zwykle zjawisko jej podziału.