PROTISTA (PROTOCTISTA)

Powstanie: okoo 2
miliardw lat temu

KRASNOROSTY
(Rhodophyta)

ZWIERZTA I GRZYBY

ZIELENICE
(Chlorophyta)

ROLINY

OKRZEMKI
(Bacillariophyta)
(Diatomae)

BRUNATNICE
(Phaeophyta)

STRAMENOPILE

ALWEOLATY

ZOTOWICIOWCE
(Chrysophyta)

WIDROWCE
(Kinetoplastida)
ORZSKI
(Ciliata)

LGNIOWCE
(Oomycota)
(Oomycetes)
SPOROWCE
(Sporozoa)
(Apicomplexa)

EUGLENOZOA

SARKODOWE

PROMIENIONKI
(Actinopoda)

KLEJNOTKI EUGLENIDA
EUGLENINY
(Euglenida)

LUZOROLA
(Myxomycota)

TOBOKI/BRUZDNICE
(Dinoflagellata)
OTWORNICE
(Foraminifera)

AMEBY
(Amebozoa)

Protista grupa systematyczna o niejednolitym charakterze i pochodzeniu, ma charakter polifiletyczny

Pierwotna klasyfikacja:
* glony (algi) zaliczane do rolin
* pierwotniaki zaliczane do zwierzt
* luzorola (grzyby nisze) zaliczane do grzybw

TEORIA ENDOSYMBIOZY (powstanie komrki eukariotycznej)

Wyjciowa komrka
prokariotyczna
otoczona ciana

Komrka traci cian

komrkow (moe
dorasta do wikszych
rozmiarw)

Niektre bakterie tlenowe zamiast ulec strawieniu

przeksztaciy si w wewntrzne symbionty
(endosymbionty) i z czasem stay si
mitochondriami
Niektre sinice zamiast ulec strawieniu przeksztaciy
si w wewntrzne symbionty (endosymbionty) i z
czasem stay si plastydami
(prawdopodobnie na zasadzie wsppracy z sinicami
niektre pierwotne jednokomrkowce eukariotyczne
stay si samoywne)

Komrka pochania wiksze

czstki pokarmowe przez
oblanie ich wasn cytoplazm i
wytworzenie wodniczek
pokarmowych

Pcherzyki reticulum rozwijaj si

wok genoforu i doprowadzaj
do wyodrbnienia go od reszty
cytoplazmy. Powstaje jdro
komrkowe.

Dochodzi do pofadowania
zewntrznej bony komrkowej i
wytworzenia systemu
wewntrznych boniastych
pcherzykw. Powstaje
siateczka rdplazmatyczna
(reticulum), aparaty Golgiego,
lizozosomy i wakuole.

FORMY JEDNOKOMRKOWE

PEZAKI

WICIOWCE

* cienka bona
komrkowa
(przybieraj formy
ameboidalne rne
ksztaty)
* nibynki
(pseudopodia), do
ktrych przelewaj
swoj cytoplazm
* ruch pezakowy,
pseudopodialny,
ameboidalny
* AMEBA

* jedna lub kilka wici ( z przodu

lub z boku komrki)
* mog wystpowa rzski (wici
na caej powierzchni)
* okrelony, mao zmienny ksztat
* pogrubienie i wzmocnienie
zewntrznej powoki komrkowej
przez pofadowanie, obecno
pcherzykw pod bon
(pellikula) lub wytwarzaniem
pancerzykw (cian
komrkowych)
* pancerzyki zbudowane z
celulozy, pektyny, wglanu
wapnia, dwutlenku krzemu
(krzemionki) i innych
* EUGLENA

ODDYCHANIE
TLENOWE

NIERUCHLIWE
* wikszo form
otoczona
pancerzykiem
* wystpuj
pojedynczo lub w
skupiskach
* CHLORELLA

BEZTLENOWE

* wymiana gazowa ca
powierzchni komrki

* formy pasoytnicze

KOMRCZAKI

KOLONIJNE

* komrka z du
liczb jder
*komrki osigaj
znaczne rozmiary
* PEZATKA

* osobniki zachowuj
pewn autonomiczno i
funkcjonuj jako
niezalene organizmy
* mog mie ksztat
prostych lub
rozgazionych nici, kul,
paskich dywanikw itp.
*
PANDORINA
ORGANIZMY
FORMYWIELOKOMRKOWE
WIELOKOMRKOWE
* TOCZEK
* komrki cz si tu ze sob i zachowuj cis
zaleno
* nie tworz tkanek
* ciaa tych organizmw to plechy
* plechy w zalenoci od budowy dzielimy na:
- nitkowate
- plektenchymatyczne (patowate, powstae ze
zronicia nitek)
- tkankowe (zrnicowanie grup komrek)
* MORSZCZYN

OSMOREGULACJA I WYDALANIE
* osmoza polega na przechodzeniu wody z roztworu o niszym steniu
(hipotonicznego) do roztworu o steniu wyszycm (hipertonicznego)
przez bon pprzepuszczaln (bon komrkow)
* wydzielanie zbdnych i szkodliwych produktw przemiany materii
powizane jest funkcjonalnie z osmoregulacj

PROTISTY MORSKIE
* stenie elektrolitw i innych
rozpuszczonych substancji
wewntrz komrki jest takie samo
jak stenie wody morskiej
* protesty morskie s izotoniczne
z otaczajc wod i nie
przeprowadzaj osmoregulacji
* wydalanie odbywa si
bezporednio przez powoki
komrkowe

PROTISTY
PASOYTNICZE
* izotoniczne ze swoim
rodowiskiem
* nie przeprowadzaj
osmoregulacji

PROTISTY SODKOWODNE
* cytoplazma ma wysze stenie ni otaczajca woda
* s hipertoniczne do swego rodowiska
* woda napywa do wntrza komrki i dochodzi do wyrwnania
ste
* zmusza to komrk do cigego usuwania nadmiaru wody co
odbywa si za porednictwem specjalnych wakuoli zwanych
wodniczkami ttnicymi, ktre zbieraj nadmiar wody z
otaczajcej cytoplazmy
* po napenieniu wodniczki jej zawarto jest usuwana na zewntrz
(pcherzyk si kurczy), potem napenianie rozpoczyna si od nowa
(pcherzyk pcznieje)
* skurcze i pcznienia powtarzaj si regularnie i std nazwa
wodniczki
* wydalanie odbywa si rwnie za pomoc wodniczek ttnicych
MIKSOTROFY
* odywiaj si na oba
sposoby w zalenoci od
sytuacji (gdy jest wiato
samoywnie, gdy go brak
cudzoywnie)

ODYWIANIE

HETEROTROFY

AUTOTROFY

MATERIA ZAPASOWY

WCHANIANIE
* niewielkie czsteczki obojtne
elektrycznie lub rozpuszczalne w
ENDOCYTOZA
tuszczach przenikaj
bezporednio przez bon
* wnikanie wikszych drobin
komrkow zgodnie z
substancji i caych
gradientem ste
organizmw
* jony i wiksze czsteczki
* moe zachodzi na caej
(aminokwasy, glukoza)
powierzchni lub (jeli
przenikaj przez bon na
organizm jest otoczony grub
zasadzie transportu
pellikul lub pancerzykiem)
aktywnego
* zachodzi w ywych komrkach tylko w przewidzianych do
tego miejscach
wszystkich organizmw
(cytostomach)

* nadmiar materii organicznej

powstajcy w czasie
fotosyntezy magazynowany w
komrkach
- wielocukry (skrobia,
paramylon,
CHLOROPLASTY
chryzolaminaryna,
* rzne ksztaty (okrge, gwiedziste, glikogen)
- alkohol mannitol
tamowate)
* w wewntrznych bonach znajduj si - tuszcze
barwniki fotosyntetyczne:
- chlorofil a, b, c, d
- fikobiliny (niebieskie jak u sinic)
- karotenowce:
a) karoteny (pomaraczowy karoten,
czerwony likopen)
b) ksantofile (te fukoksantyna,
luteina, flawoksantyna)

PINOCYTOZA

FAGOCYTOZA

* pobierane drobiny biaek lub inne

wieloczsteczkowe substancje rozpuszczalne w
wodzie
* proces polega na tworzeniu kanalikw
zakoczonych banieczkami wypenionymi
pobieran substancj
* pcherzyki pinocytarne (wodniczki
pokarmowe) odrywaj si od bony
komrkowej i zaczynaj wdrwk w
cytoplazmie
* w trakcie wdrwki pcherzyki zostaj w
caoci enzymatycznie rozoone przy udziale
lizosomw i rozproszone w cytoplazmie

* pobieranie caych bakterii lub innych

mikroorganizmw za pomoc czcych
si wypustek plazmatycznych
(niejako przez oblanie czstek
pokarmowych cytoplazm)
* tworz si wodniczki pokarmowe
wielokrotnie wiksze ni podczas
pinocytozy
* nie ulega strawieniu bona wodniczki
lecz tylko jej zawarto
* niestrawione resztki usuwane s przez
wczenie si wodniczki z powrotem w
bon komrkow

ZMIANA POLARYZACJI
BONY
RZSKI
* zewntrzna bona kadej komrki
WRALIWO NA BODCE
PORUSZANIE SI
* identyczna
budowa z
jest spolaryzowana
(midzy jej
wiciami
wewntrzn i zewntrzn powierzchni
* krtsze
od wici niewielkie napicie
wystpuje
*
pod
powierzchni
bony
elektryczne
spowodowane
Jednokomrkowce pozbawione organelli ruchu oraz niektre
NARZD
komrkowej
maj
nierwnomiernym
rozmieszczeniem
protesty kolonijne mog by przenoszone
biernie
przez
dodatkowo
jonwsystem
obdarzonych adunkami: na
wod.WIATOCZUY
NIBYNKI
WICI
wkienek
biakowych,
zewntrz
jony dodatnie
a wewntrz
* niektre ktre umoliwiaj
ujemne)
umoliwiaj
miksotroficzne
synchronizacj
ich*ruchw
* bezporednie
zetknicie z jakim * identyczna
poruszanie
si
budowa z rzskami
wiciowce*zdolne
s do
ruchobiektem
undulipodialny
prowadzi
do przemieszczenia
jednokomrkowcom
* dusze od
odbierania bodcw
jonw i zmiany
polaryzacji
(czasem
formom
wietlnych za pomoc
(depolaryzacji) bony co wywouje rzsek
kolonijnym)
* ruch
narzdu wiatoczuego,
reakcj organizmu:
* ruch
undulipodialny
w skad ktrego -wchodzi
lokalna depolaryzacja
(dotknicie
pseudopodialny,
fotoreceptor (lecy
czego maego
zjada)
ameboidalny, (dotknicie
najczciej u podstawy
- rozlega depolaryzacja
pezakowy
wici) oraz plamka
oczna
czego
duego
ucieka
(stigma deskowaty
twr zawierajcy barwnik,
zlokalizowany w pobliu
fotoreceptora)

JEDNOKOMRKOWCE

BEZPCIOWE

PCIOWE

* podziay mitotyczne
* w sprzyjajcych
warunkach umoliwia
szybkie zwikszenie
liczebnoci gatunku
* wszystkie powstajce
osobniki s tu jednak
identyczne genetycznie
* jedynym rodzajem
zmiennoci jest tu
zmienno
spowodowana
mutacjami w materiale
genetycznym
* wikszo mutacji jest
jednak dla danego
organizmu niekorzystna, a
w komrkach
haploidalnych z
pojedynczym zestawem
genw od razu si
uwidacznia i powoduje
eliminacj osobnika
* model rozmnaania
bezpciowego cakowicie
wystarcza w stabilnych
warunkach
rodowiskowych

* sprawdza si w rodowisku
zmiennym i
nieprzewidywalnym
* polega na czeniu si
haploidalnych komrek
rnych osobnikw (gamet) i
umoliwia wymieszanie cech

WIELOKOMRKOWCE

ROZMNAANIE

* w niesprzyjajcych warunkach pierwotne

eukarioty prboway zmniejszy swoj liczebno
przez czenie si w komrki podwjne (gamia)
* gdy doszo do poczenia jder tych komrek,
powstay organizmy majce podwjn ilo
materiau genetycznego i podwjny zestaw
chromosomw (diploidalny)
* gdy nastpuje poprawa warunkw zewntrznych
taka komrka moga przej podzia redukcyjny
(mejoz), wytwarzajc z powrotem komrki
haploidalne
* podczas mejozy doszo do wymieszania si
(rekombinacji) materiau genetycznego
* w ten sposb powsta jeszcze jeden rodzaj
zmiennoci zmienno rekombinacyjna
* jednoczenie powstaa te najprostsza forma
przemiany pokole i przemiany faz
jdrowych (organizmy haploidalne wytwarzay w
procesie pciowym organizmy diploidalne, te z
kolei tworzyy bezpciowo komrki haploidalne itd.
* pojcie przemiany pokole odnosi si do
rozmnaania niektrych organizmw, a pojcie
przemiany faz jdrowych do liczby chromosomw
w materiale genetycznym (wyjciowe pokolenie
pciowe jest haploidalne w haplofazie a pokolenie
bezpciowe jest diploidalne w diplofazie

PRZEMIANA POKOLE

CYKL ROZWOJOWY Z MEJOZ

POSTGAMICZN

CYKL ROZWOJOWY Z MEJOZ

PREGAMICZN

* formy prymitywniejsze
* podstawow form yciow (troficzn
zdoln do odywiania) s tu komrki
haploidalne, u ktrych co pewien czas
dochodzi do gamii)
* czce si komrki to gamety, a
powstajca komrka diploidalna to zygota
(krtkotrwaa forma yciowa)
* zygota dzieli si mejotycznie i daje cztery
haploidalne komrki potomne, ktre
dojrzewajc staj si normalnymi
organizmami zdolnymi do samodzielnego
ycia i rozmnaania pciowego

* dugotrwa form yciow jest tu posta

diploidalna
* aby mogo doj do gamii i wymiany
materiau genetycznego musi najpierw zaj
podzia redukcyjny czyli mejoza
* po mejozie powstaj krtko yjce
organizmy haploidalne (gamety)
* gamety cz si, tworzc zygot. ktra
przeksztaca si w dojrzay organizm

* organizmy mog skada si zarwno z

komrek haploidalnych , jak i diploidalnych a do
rozmnaania nadal uywane s tylko pojedyncze
komrki

PCIOWE

PRZEMIANA POKOLE

* wielokomrkowy organizm
haploidalny produkuje haploidalne
gamety przez podziay mitotyczne
* gamety cz si w zygot, z ktrej
wyrasta wielokomrkowy organizm
diploidalny
* organizm ten w procesie sporulacji
wytwarza mejotycznie pojedyncze
haploidalne komrki
(spory/zarodniki), z ktrych
wyrasta wielokomrkowiec
haploidalny produkujcy haploidalne
komrki itd.
* rodzaje przemian:
IZOMORFICZNA gametofity i
sporofity podobne do siebie pod
wzgldem ksztatu i budowy
WATKA (zielenice)
HETEROMORFICZNA Z
PRZEWAG GAMETOFITU
gametofit jest okazalszy, bardziej
zoony i najczciej duej yje
KALTERIA (brunatnice)
HETEROMORFICZNA Z
PRZEWAG SPOROFITU
dominuje sporofit
LISTOWNICA (brunatnice)

BEZPCIOWE

FRAGMENTACJA

* fragmentacja
(rozerwanie organizmu na
fragmenty)
* podziay mitotyczne
su so wzrostu i
powikszania rozmiarw
ciaa

* w botanice zarodniki
nazywane s mejosporami
(dla podkrelenia, e tworz
si po mejozie i s
haploidalne)
* dzielimy je na:
- zoospory (pywki)
ruchliwe, poruszajce si za
pomoc wici
- aplanospory
nieruchliwe, czsto o postaci
przetrwalnikowej
* wielokomrkowce
haploidalne produkujce
gamety to gametofity a
wielokomrkowce diploidalne
tworzce spory to sporofity
* struktury produkujce
gamety to gametangia, a
zarodniki (spory) to
zarodnie (sporangia)

RHODOPHYTA

* liczebno: 5 tysicy gatunkw

* rodowisko ycia: gwnie morskie organizmy
* plecha: rnie uksztatowana (od jednokomrkowych do bardzo skomplikowanych)
* odywianie: autotrofy
* barwniki: chlorofil a i d, fikoerytryna i fikocyjanina (jak sinice)
* barwa: czerwonawa
* materia zapasowy: skrobia krasnorostowa
* cykl rozwojowy: wyej uorganizowane krasnorosty maj skomplikowany cykl rozwojowy z dwoma
postaciami pokolenia diploidalnego (sporofitu
* charakterystyczne cechy:
- brak stadiw rozwojowych opatrzonych wiciami (nawet plemniki nie maj wici)
- brak centroli (drobnych struktur komrkowych biorcych udzia w tworzeniu wrzeciona podziaowego w
trakcie podziaw komrkowych
* przedstawiciele: RURECZNICA (Polypsiphonia), WIDLIK (Furcellaria)
* znaczenie:
- w ekosystemach morskich stanowi wan grup osiadych producentw
- bior udzia w tworzeniu raf koralowych
- wytwarza si w nich na skal przemysow substancje elujce (agar)
- niektre s jadalne (zakada si ich cae podwodne plantacje, szczeglnie u wybrzey Japonii)

CHLOROPHYTA

* liczebno: 10 tysicy gatunkw

* rodowisko ycia: wody sodkie i sone, na powierzchni gleby i na korze drzew (np. pierwotek
Pleurococcus tworzcy zielony nalot na korze po zacienionej stronie pnia)
* plecha: rnie uksztatowana (od ruchliwych jednokomrkowcw, przez kolonie, a po zoone i osiade,
zdarzaj si komrczaki)
* odywianie: w wikszoci autotrofy
* barwniki: chlorofil a i b, mao barwnikw karotenowcowych
* barwa: zielona
* materia zapasowy: skrobia
* ciana komrkowa: celuloza i pektyny
* cykl rozwojowy: klasyczna przemiana pokole (izo- i heteromorficzna), przemiana faz jdrowych,
wszystkie rodzaje gamii
* przedstawiciele: RURECZNICA (Polypsiphonia), WIDLIK (Furcellaria)
* znaczenie:
- wywodz si z nich przypuszczalnie wszystkie roliny ldowe
- w wodach sodkowodnych s najwaniejszym elementem poziomu troficznego producentw
- jednokomrkowe zielenice planktoniczne, tworzce tzw. fitoplankton, s podstawowym poywieniem
zooplanktonu (planktonu zwierzcego), a ten z kolei jest poywieniem ryb planktonoernych
- niektre s jadalne (Daleki Wschd, Basen Morza rdziemnego WATKI s skadnikiem saatek)
- negatywnie wpywaj na zbiorniki wodne powodujc wraz z sinicami zakwity wd

STRAMENOPILE

* plecha: rnie uksztatowana (formy jednokomrkowe, kolonijne, komrczakowe, bardzo zoone

wielokomrkowe wytwarzajce prymitywne tkanki)
* odywianie: w wikszoci autotrofy i heterotrofy
* barwniki: chlorofil a i c, duo barwnikw karotenowcowych
* barwa: zocista lub brunatna
* materia zapasowy: cukry (laminaryna, glikogen), alkohol mannitol NIGDY skrobia
* ciana komrkowa: celuloza
* charakterystyczne cechy:
- wytwarzanie dwch wici o nierwnej dugoci (u postaci majcych wici), przynajmniej jedna wi pokryta
jest delikatnymi, rurkowatymi woskami zwanymi mastygonemami
* przedstawiciele: DINOBRYON (kolonijny)

CHRYSOPHYTA

* plecha: jednokomrkowe
* forma: ruchliwe wiciowce
* barwa: zocista

BACILLARIOPHYTA
DIATOMAE

* plecha: najczciej mae jednokomrkowce

* cechy charakterystyczne:
- budowa ciany komrkowej (skada si z dwch powek wieczka i denka zachodzcych na siebie
brzegami i tworzcych perforowan puszk)
* znaczenie:
- tworz uciliwe osady na ciankach akwariw
* przedstawiciele: OKRZEMKA (Pinnularia)

OOMYCOTA
OOMYCETES

PHAEOPHYTA

ALWEOLATY
(ALVAEOLATA)

DINOFLAGELLATA
PYRROPHYTA

SPOROZOA
APICOMPLEXA

* zaliczane jeszcze niedawno do grzybw

* rodowisko ycia: morskie organizmy

* plecha: wielokomrkowe (na zewntrz mog przypomina roliny, gdy bywaj zrnicowane na cz
odygoksztatn i licioksztatn, a nawet korzenioksztatn)
* odywianie: autotrofy
* barwa: brunatna
* charakterystyczne cechy:
- najwiksze samoywne Protisty (wystpujcy u zachodnich wybrzey Ameryki Pnocnej wielkomorszcz
(Macrocystis) moe dorasta nawet do 100m dugoci)
- maj zoon budow wewntrzn (czsto tworz pseudotkanki przypominajce tkanki rolinne)
* przedstawiciele: MORSZCZYNY(Fucus) wystpujce w Batyku, LISTOWNICE (Laminaria) wystpujce w
morzach penosonych pkuli pnocnej), KALTERIA (Cutleria)
* znaczenie:
- pasza dla zwierzt
- LISTOWNICA CUKROWA na Dalekim Wschodzie uywana jest do celw kulinarnych
- galaretowate skadniki cian komrkowych brunatnic s wykorzystywane w przemyle tekstylnym,
kosmetycznym (dodatek do pomadek, kremw i maseczek z alg), papierniczym itd.

* charakterystyczne cechy:
- zoona powoka zewntrzna (pellikula), wzmocniona skomplikowanym systemem komr i
pcherzykw zwanych alweolami

* odywianie: autotrofy
* barwniki: chlorofil a i c
* charakterystyczne cechy:
- wewntrz alweoli tworz si celulozowe pytki, ktre najczciej przybieraj form do szczelnego
pancerza, w ktrym wystpuj dwie bruzdy (std inna nazwa tobokw: bruzdnice), a w nich uoone
s dwie wici suce do poruszania

* rodowisko ycia: komrki krgowcw i bezkrgowcw (wyspecjalizowane pasoyty)

* plecha: prawie wycznie jednokomrkowe
* odywianie: pasoyty
* cykl rozwojowy: zoony, czsto ze zmian ywiciela
* cechy charakterystyczne:
- uproszczona budowa
- schizogonia (charakterystyczny typ podziau komrki): kilkakrotny podzia jdra pasoyta i dopiero
pniejszy podzia cytoplazmy, tak e jednoczenie powstaje wiele komrek potomnych
* przedstawiciele: ZARODZIEC MALARII (Plazmodium)

* zarodziec malarii wywouje malari (zimnic)

* yje w czerwonych krwinkach czowieka, a przenoszony jest przez komara widliszka
* czowiek jest tu ywicielem porednim (tu pasoyt rozmnaa si bezpciowo) a komar jest ywicielem ostatecznym (tu
pasoyt rozmnaa si pciowo)
CYKL ROZWOJOWY ZARODCA MALARII
* Komar (samica) w czasie ukucia wprowadza do krwi inwazyjne postacie zarodca (tzw. sporozoity)
* sporozoity z krwi dostaj si do komrek wtroby i wzw chonnych, gdzie dojrzewaj (przeksztacaj si w schizonty) i dziel
si schizogenicznie na liczne drobne merozoity
* Merozoity atakuj czerwone krwinki, w ktrych znowu przeksztacaj si w schizonty, produkujce nastpne pokolenie
merozoitw, a te po rozerwani krwinki atakuj kolejne erytrocyty itd.
* rozwj zarodca jest zsynchronizowany rozrywanie wszystkich zaatakowanych krwinek odbywa si w tym samym czasie i
powoduje silne zatrucie organizmu szcztkami erytrocytw i uwolnionymi produktami metabolizmu pasoyta
* jest to tzw. atak malarii objawiajcy si wysok gorczk i dreszczami
* ataki powtarzaj si co trzy/cztery dni (w zalenoci od gatunku zarodca)
* po kilku cyklach rozmnaania bezpciowego cz merozoitw przeksztaca si w gametocyty (komrki macierzyste gamet),
ktre wyssane z krwi przez nastpnego komara przeksztacaj si w jego przewodzie pokarmowym w gamety mae mikrogamety
bd wiksze makrogamety
* z poczenia tych gamet tworzy si zygota (ruchliwa, zwana ookinet), ktra po mejozie i dalszych podziaach mitotycznych daje
nastpne pokolenia sporozoitw
* sporozoity przedostaj si do gruczow linowych komara i przy kolejnym ukuciu mog zosta wprowadzone wraz z jego lin do
krwi nastpnego czowieka, gdzie znw zaczn si rozmnaa bezpciowo, wywoujc chorob
* malaria moe by chorob mierteln, corocznie umiera na ni okoo 1 mln ludzi

CILIATA

EUGLENOZOA

EUGLENIDA

KINETOPLASTIDA

SARKODOWE
(SARCODINA)

* plecha: due jednokomrkowce (do 3mm dugoci)

* forma: wiciowce
* cykl rozwojowy: podzia poprzeczny komrki
* charakterystyczne cechy:
- sprawne drapieniki lub filtratory
- maj znaczny stopie komplikacji budowy wewntrznej
- cae ich ciao lub tylko obszar sucy do pobierania poywienia (cytostom) pokrywaj liczne rzski
mogce suy do poruszania si a u form osiadych do napdzania pokarmu
APARAT JDROWY
- wystpuje u nich aparat jdrowy zozony z dwch jder zrnicowanych strukturalnie i funkcjonalnie
- mniejsze z nich (mikronukleus) jest diploidalne i spenia funkcje magazynu materiau genetycznego i
uczestniczy w koniugacji
- wiksze (makronukleus) ma zwielokrotnion ilo materiau genetycznego i suy do biecego
sterowania prac komrki
- u niektrych wikszych orzskw aparat jdrowy moe ulega zwielokrotnieniu, tak e wystpuje cay
cig makro- i mikronukleusw
KONIUGACJA
- udzia bior tu tylko mikronukleusy (Mi), natomiast makronukleusy (Ma) w trakcie procesu ulegaj
rozpadowi i zanikaj
- proces rozpoczyna si od poczenia orzskw mostkiem plazmatycznym
- Mi obu osobnikw przechodz mejoz, tworzc po cztery jdra haploidalne
- po trzy z nich zanikaj, tak e u kadego osobnika pozostaje tylko jedno jdro haploidalne
- te pojedyncze jdra dziel si z kolei mitotycznie na dwa
- jedno z tych nowych jder pozostaje na miejscu (jdro stacjonarne) a drugie (jdro migracyjne)
przemieszcza si do cytoplazmy partnera gdzie czy si z jego jdrem stacjonarnym
- po tym krzyowym zapodnieniu oba rzski maj po jednym diploidalnym jdrze zwanym jdrem
zygotycznym
- te jdra z kolei dziel si mitotycznie na dwa, z jednego tworzy si mikronukleus, z drugiego po
zwielokrotnieniu iloci materiau genetycznego makronukleus
- nastpnie dochodzi do zaniku mostka cytoplazmatycznego i rozdzielenia obu koniugantw
- tak jak przed procesem pozostaj dwa osobniki, ale o zmienionym materiale genetycznym
* przedstawiciele: PANTOFELEK (Paramecium) TRBIK (Stentor) WIRCZYK (Vorticella)
* plecha: ruchliwe jednokomrkowce
* formy: wiciowce (jedna wi lub kilka wici wyrasta z charakterystycznego zagbienia, tzw.
gardzieli/ampuki)
* cykl rozwojowy: rozmnaanie przez podzia (najczciej wzdu dugiej osi komrki)
* charakterystyczne cechy:
- powierzchnia komrki pokryta jest zoon pellikul o pofadowanej powierzchni i dodatkowo
wzmocnion wkienkami biakowymi
* rodowisko ycia: wody sodkie
* wiciowce (dwie wici krtka i duga)
* odywianie: miksotrofy
* barwniki: chlorofil a i b
* charakterystyczne cechy:
- protesty wolnoyjce
- wystpuje plamka oczna
- w ciemnoci bardzo atwo przechodz na heterotroficzny sposb odywiania, a przy dugotrwaym braku
wiata cakowicie pozbywaj si chloroplastw
- chloroplasty euglenie wywodz si prawdopodobnie od symbiotycznych zielenic, ktre yy w ciaach
cudzoywnych przodkw dzisiejszych klejnotek i w trakcie ewolucji ulegy tak znacznej redukcji
* przedstawiciele: KLEJNOTKA (Euglena)
* rodowisko ycia: komrki rolin i zwierzt (pasoyty)
* forma: niewielkie wiciowce (zaopatrzone w jedn wi, rzadziej dwie)
* odywianie: pasoyty
* charakterystyczne cechy:
- niektre maj dwch ywicieli
- kinetosom otwr znajdujcy si u podstawy wici wytworzony przez olbrzymie mitochondrium
* przedstawiciele: WIDROWCE TRYPANOSOMA
- wystpuj w tropikalnych rejonach Afryki, Azji i Ameryki Poudniowej
- pasoytuj u krgowcw (od ryb po ssaki) i wywouj takie choroby jak:
NAGANA choroba byda
PICZKA AFRYKASKA miertelna choroba ludzi (widrowce przenoszone przez much tse-tse
pasoytuj w osoczu krwi)
CHOROBA CHAGASA w Ameryce Poudniowej pasoyty atakuj u ludzi wzy chonne i mzg,
przenoszone s przez pluskwiaki
* sztuczna jednostka obejmujca protesty o nieustalonych pokrewiestwach, by moe nawet w ogle nie
spokrewnione ze sob
* liczebno: 10 tysicy gatunkw
* plecha: gwnie jednokomrkowe i jednojdrowe (zdarzaj si jednak wielojdrowe komrczaki, formy
kolonijne a nawet wielokomrkowe)
* ciana komrkowa: wytwarzana przez niektre z krzemionki lub wglanu wapnia
* odywianie: gwnie heterotrofy, nierzadko jednak pasoyty
* charakterystyczne cechy:
- wolnoyjce organizmy
- brak wyranego cytoszkieletu
- cienka bona umoliwia tworzenie nibynek i poruszanie si ruchem pezakowym

AMEBOZOA

* plecha: jednokomrkowe
* forma: pezaki
* cechy charakterystyczne:
- do grube nibynki
- plecha zazwyczaj naga
- niektre ameby wytwarzaj skorupki, z ktrych wystawiaj nibynki przez pojedynczy otwr
* przedstawiciele: nieszkodliwy PEZAK OKRNICY (Entameba coli) PEZAK CZERWONKI (Entameba
histolitica) wywoujce czerwonk amebow (powan chorob)

FORAMINIFERA

* rodowisko ycia: najczciej morskie

* plecha: jednokomrkowe
* cechy charakterystyczne:
- wolnoyjce organizmy
- maj wapienne skorupki, czsto wielokomorowe o do zoonych ksztatach
- przez liczne otwory w tych skorupkach wystawiaj cienkie nibynki, ktrymi zdobywaj pokarm
- skorupki obumarych otwornic bray udzia w tworzeniu ska osadowych
* przedstawiciele: OTWORNICA

MYXOMYCOTA

* rodowisko ycia: ldowe (gleba, gnijce pnie)

* forma: pezaki, lunia
* cykl rozwojowy: oprcz postaci pezaka maj take powsta wielojdrowej, galaretowatej masy
pezncej po podou zwanej luni
* cechy charakterystyczne:
- potrafi wytwarza zarodniki w zarodniach (sporangiach), zazwyczaj osadzonych na trzonkach
- zaliczane niegdy do grzybw
* przedstawiciele: LUZOROLE

ACTINOPODA

* cechy charakterystyczne:
- maj cienkie nibynki, rozchodzce si promienicie od centralnej czci komrki
- nibynki czsto wzmocnione s igiekami (zazwyczaj krzemionkowymi)
- szkieleciki promienionek bray udzie w tworzeniu ska osadowych
* przedstawiciele: PROMIENICA

RODZAJE GAMII:
* Izogamia dwie gamety identyczne pod wzgldem ksztatu i ruchliwoci (najbardziej pierwotna forma zapodnienia)
* Anizogamia gamety w pewnym stopniu zrnicowane wielkoci, zawartoci materiau zapasowego itp. (wiksz komrk uznaje
si za esk)
* Oogamia dwie gamety wyranie zrnicowane na esk (du, nieruchliw komrk jajow) i msk (may, ruchliwy plemnik), w
tym wypadku rwnie gametangia rnicujemy na eskie lgnie i mskie plemnie