Lekcja

Temat: Płazińce – zwierzęta spłaszczone grzbieto–brzusznie

1. Podział systematyczny płazińców

2. Ogólna budowa ciała
3. Przegląd poszczególnych układów
4. Podstawowe pojęcia związane z pasożytnictwem
5. Przystosowania do pasożytniczego trybu życia płazińców
6. Przegląd przywr, tasiemców i wirków
Ad.1. Podział systematyczny
płazińców
TYP: Płazińce

Gromada: Przywry
Gromada: Wirki
pasożyty
wolnożyjące
np. motylica wątrobowa
np. wypławek biały

Gromada: Tasiemce
pasożyty
np. tasiemiec uzbrojony
Ad.2. Ogólna budowa ciała

Należą do zwierząt trójwarstwowych

Dwubocznie symetryczne
Wnętrze ciała wypełnia parenchyma, brak celomy
Ad.3.Przegląd poszczególnych układów

POKRYCIE CIAŁA

Obecność wora powłokowo-mięśniowego

(nabłonek + zwarte warstwy mięśni)

Wirki 3 warstwy mięśni: okrężne, skośne i podłużne

Pasożyty 2 warstwy: okrężne i podłużne

Nabłonek:
Nabłonek okryty rzęskami, między komórkami nabłonka rabdity (2)
Pasożyty: syncytialny nabłonek pogrążony
 Pokrycie ciała tasiemca

Komórki nabłonka zlewają się w syncytium.

Zewnętrzna powierzchnia błon komórkowych
komórek nabłonka jest pokryta glikokaliksem,
który chroni przed enzymami trawiennymi
gospodarza oraz uszkodzeniami mechanicznymi.
U tasiemców wytwarza mikrokosmki zwieszające
powierzchnie wchłaniania.
Pod nabłonkiem tylko mięsnie okrężne i podłużne.
UKŁAD POKARMOWY:
Ektodermalne jelito przednie, którego pierwszym
odcinkiem jest gardziel.
Endodermalne jelito środkowe w nim zachodzi
trawienie.

Brak jelita tylnego i odbytu

U pasożytniczych tasiemców
przewód pokarmowy zanika,
u przywr się zachowuje.
WYMIANA GAZOWA
Brak układu oddechowego:
wymiana gazowa zachodzi całą
powierzchnią ciała (korzystny stosunek
powierzchni do objętości).

U pasożytów oddychanie beztlenowe

TRANSPORT SUBSTANCJI

Brak układu krwionośnego.

Transport substancji za
pośrednictwem płynu, w
którym zanurzone są
komórki parenchymy oraz
silnie rozgałęzionego jelita
UKŁAD NERWOWY

Dwa zwoje umieszczone w przedniej części ciała i

odchodzące od nich podłużne pnie nerwowe.
Pnie nerwowe połączone są spoidłami poprzecznymi.
Taki układ nazywamy ortogonalnym.

NARZĄDY ZMYSŁÓW:
Chemoreceptory
Mechanoreceptory
Fotoreceptory – w postaci różnej liczby
oczek. Oczka umożliwiają oceną
intensywności oświetlenia i określenie
kierunku, z którego ono dociera
Statocysty
UKŁAD WYDALNICZY

Protonefrydialny
System biegnących wzdłuż ciała rozgałęzionych kanałów zakończonych
komórkami płomykowymi z jednej strony, a z drugiej strony kanały otwierają się
na zewnątrz. Do światła kanalika dochodzi pęczek poruszających się wici.
Komórki płomykowe zbierają metabolity i wodę łączą się w większe kanały, które
uchodzą na zewnątrz.
Układ ten pełni głównie funkcje osmoregulacyjne, o czym świadczy fakt
obecności tego układu u wirków słodkowodnych.
ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

Obojnaki o zapłodnieniu wewnętrznym

(samozapłodnienie lub zapłodnienie krzyżowe).
Wyjątek przywra krwi.

Rozwój – prosty czy złożony?

Wirki – rozwój prosty. U niektórych gatunków

rozmnażanie bezpłciowe: podział poprzeczny

Przywry i tasiemce rozwój złożony.

Charakterystycznym elementem układu

rozrodczego przywr i tasiemców są żółtniki –
narządy wytwarzające substancje odżywcze
dla ubogich w nie jaj.
Mianem pasożytnictwa określa się taki
układ, w którym korzyści osiąga tylko
pasożyt

PASOŻYT - organizm, który stale lub okresowo wykorzystuje organizm

żywiciela jako źródło pokarmu i środowisko życia
ŻYWICIEL - organizm, na którego koszt żyje pasożyt
 Podstawowe pojęcia dotyczące pasożytnictwa

ŻYWICIEL

Pośredni Ostateczny
Żywiciel, u którego występują Żywiciel, u którego występuje
stadia larwalne postać dorosła pasożyta,
rozmnażająca się płciowo
• PARAZYTOLOGIA - nauka zajmująca się
badaniem pasożytów i pasożytnictwa w
przyrodzie

PARAZYTOLOGIA:
• OGÓLNA
• LEKARSKA
• WETERYNARYJNA
• ROLNICZA
Formy pasożytnictwa:

• lokalizacja : wewnętrzne i zewnętrzne

kleszcz
tasiemiec

• związek czasowy: czasowe i stałe

komar wesz ludzka

• LICZBA ŻYWICIELI:

- monokseniczne - jednożywicielowe

- oligokseniczne – kilkużywicielowe

- polikseniczne - wielożywicielowe
 PRZYSTOSOWANIA DO PASOŻYTNICZEGO TRYBU ŻYCIA

kształt ciała Adaptacje do pasożytnictwa mogą prowadzić do:

• przebudowy narządów
• uwstecznienia narządów, aż do całkowitego zaniku
• wytworzenia nowych narządów

aparat czepny

układ rozrodczy
Ad.5. Przystosowanie płazińców do pasożytniczego trybu życia:

- Obecność narządów czepnych

- Brak układu pokarmowego u tasiemców
- Powłoki ciała odporne na strawienie przez soki trawienne żywiciela
- Brak zabarwienia ciała
- Brak narządów zmysłów
- Obojnactwo
- Dobrze rozwinięty układ rozrodczy, produkcja milionów jaj
Ad.6. Przegląd PRZYWRY

Azygia lucii
(przywra szczupacza)
Fasciola hepatica
(motylica wątrobowa)

Schistosoma
haematobium
(przywra krwi)
Dicrocoelium dendriticum (motyliczka)
Rozwój złożony PRZYWR, występuje jeden lub dwóch żywicieli pośrednich, z
których jeden to zawsze ślimak.
Cykl rozwojowy
MOTYLICY WĄTROBOWEJ
Stadia larwalne:
• Miracidium
• Sporocysta (partenogenza)
• Redie (partenogeneza)
• Cerkaria
• Metacerkaria

Żywiciel pośredni:
błotniarka stawowa
Żywiciel ostateczny:
ssak roślinożerny

4 - 5 przypadków rocznie
Postać dorosła bytuje w przewodach żółciowych wątroby., gdzie może
żyć kilkanaście lat. Nie możemy się jednak zarazić jedząc wątróbkę
ponieważ forma dorosła nie ma osłon ciała, które chronią przed
działaniem soków trawiennych żywiciela.
MOTYLICZKA WĄTROBOWA
 PRZYWRA KOCIA

Żywiciel pośredni:
I. Ślimak zagrzebka
II. Ryba słonowodna

Żywiciel ostateczny:
Koty, psy, czasem człowiek

Zapobieganie: Unikanie spożywania surowych i suszonych ryb

PRZYWRA KRWI

Żywiciel pośredni:
ślimak
Żywiciel ostateczny:
małpy, człowiek

Cerkarie zaopatrzone są w gruczoły wytwarzające substancje proteolityczne, dzięki nim

wnikają przez skórę człowieka i naczyniami krwionośnymi wnikają do wątroby.
Zapobieganie: Unikanie kąpieli w jeziorach na obszarze występowania choroby
Budowa tasiemców

Haczyki Dojrzałe człony

maciczne

Główka
(skoleks)

Przyssawka

Szyjka
Strobila –
łańcuch
Młode człony członów
(proglotydów)
Płazińce - Tasiemce

skoleks

Człon - proglotyd

strobila
 Larwy tasiemców

PIERWSZE STADIUM LARWALNE

•ONKOSFERA
•KORACIDIUM

DRUGIE STADIUM LARWALNE

•PROCERKOID
•CYSTICERKOID
•CYSTICERKUS (MÓZGOWIEC
PROSTY, WĄGIER)
•CENURUS (MÓZGOWIEC)
•CYSTA HYDATOWA (BĄBLOWIEC
ZŁOŻONY, ECHINOKOKUS)

TRZECIE STADIUM LARWALNE

•PLEROCERKOID
 Taenia solium
Multiceps multiceps (tasiemiec uzbrojony)
(mózgowiec mózgowy)

Echinococcus Taenia saginata

granulosus (tasiemiec nieuzbrojony)
(tasiemiec bąblowcowy)

Diphyllobothrium latum
(bruzdogłowiec szeroki)
Płazińce - Tasiemce

skoleks

Człon - proglotyd

strobila
Przegląd wybranych gatunków pasożytniczych płazińców

TASIEMIEC
TASIEMIEC NIEUZBROJONY
UZBROJONY

Żywiciel ostateczny
- człowiek

Żywiciel pośredni - świnia

Żywiciel pośredni - bydło
 Czy człowiek może być żywicielem pośrednim

tasiemca uzbrojonego i nieuzbrojonego?

TASIEMIEC UZBROJONY - człowiek jako żywiciel pośredni - zarażenie

przez autoinwazję, lub zjedzenie warzyw zanieczyszczonych jajami tasiemców

TASIEMIEC NIEUZBROJONY – 90% stwierdzonych na świecie tasiemczyc.

Bydło zaraża się pasąc się na terenach zanieczyszczonych odchodami ludzkimi.
 CYSTICERKOZA

(1 odcinek 1 serii )
 „DIETA TASIEMCOWA”

• „rewelacyjna” dieta o błyskawicznej skuteczności

• stosowana już w latach 30-tych w Ameryce
• cudowne kapsułki prosto z Chin

http://www.gazeta.tv/wideo/10,136139,16481736,8_dowodow_na_to__ze__odchudzanie_tasiemcem__to_idiotyczny.html
BĄBLOWIEC

Żywiciel pośredni: człowiek !!!!!

Żywiciel ostateczny: pies, lis

Ok. 20 przypadków rocznie

Drogi zarażenia bąblowcem:
Spożywanie niemytych owoców leśnych
Picie wody zanieczyszczonej odchodami
Bezpośredni kontakt z psami i lisami
 Bruzdogłowiec szeroki

Żywiciel pośredni: I. oczlik, II. ryba

Powoduje anemię złośliwą Żywiciel ostateczny: człowiek
Wykonaj tabelę, w której porównasz przywry i tasiemce.
 Turbellaria
(wirki)

Dendrocoelum lacteum
Crenobia (Planaria) (wypławek biały)
alpina

Polycelis nigra
(wielooczka)
W jaki sposób drapieżne wirki zdobywają pokarm?

Duże zdolności regeneracyjne.

Dlaczego w pierwszej kolejności przy długotrwałej głodówce trawią gonady?