Zadanie 36.

Na rysunkach 1–7 przedstawiono (bez zachowania proporcji wielkości) zwierzęta należące

do różnych gromad w królestwie zwierząt.

Źródło: Larousse. Ziemia, rośliny, zwierzęta, praca zbiorowa, Warszawa 1985, s. 313, 317, 321–323, 326, 328.

a) Podaj nazwę gromady, do której należy zwierzę oznaczone cyfrą 1 oraz – widoczną
na rysunku – jedną cechę budowy zewnętrznej, charakterystyczną wyłącznie
dla tej gromady i występującą u wszystkich jej przedstawicieli.
b) Dopisz prawidłowe dokończenie zdania, wpisując oznaczenia cyfrowe zwierząt
spośród 1–7.
Powłoka ciała, zapobiegająca przenikaniu wody do wnętrza ciała dzięki martwym
wytworom nabłonka oraz tłuszczowej wydzielinie komórek gruczołowych nabłonka,
występuje u zwierząt oznaczonych cyframi ……………………………………………… .

c) Zaznacz w tabeli znakiem X prawidłowe elementy aparatu ruchu zwierząt oznaczonych

cyframi 1 i 4.

Zwierzę Układ mięśniowy Szkielet

□ mięśnie wora powłokowego
1.
□ wyspecjalizowane wiązki mięśni
□ mięśnie wora powłokowego
4.
□ wyspecjalizowane wiązki mięśni
□ płyn jamy ciała
□ oskórkowy szkielet zewnętrzny
□ płyn jamy ciała
□ oskórkowy szkielet zewnętrzny
d) Zaznacz odpowiedź A, B, C albo D i jej uzasadnienie spośród I–IV tak, aby powstało
poprawne dokończenie poniższego zdania.
Krew płynie w zamkniętym systemie naczyń krwionośnych u

A wszystkich wymienionych zwierząt I wszystkich wymienionych zwierząt.

wszystkich wymienionych i jest wszystkich wymienionych
B II
zwierząt z wyjątkiem 1. wykorzystana zwierząt z wyjątkiem 1.
wszystkich wymienionych do transportu wszystkich wymienionych
C III
zwierząt z wyjątkiem 4. tlenu u zwierząt z wyjątkiem 4.
wszystkich wymienionych u wszystkich wymienionych
D IV
zwierząt z wyjątkiem 1. i 4. zwierząt z wyjątkiem 1. i 4.

e) Przedstaw znaczenie fizjologiczne wydalania kwasu moczowego przez zwierzęta

oznaczone cyframi 1 i 7.

Zadanie 37.
Wśród współcześnie żyjących zwierząt zdolnością lotu charakteryzują się owady, ptaki oraz
należące do ssaków nietoperze. Mechanizm lotu u wymienionych grup zwierząt różni się,
wszystkie jednak do poruszania skrzydłami wykorzystują pracę mięśni. U większości
owadów mięśnie poruszające skrzydłami są przymocowane do płytek szkieletu zewnętrznego,
a u ptaków i nietoperzy – do określonych kości szkieletu wewnętrznego. U owadów skurcz
mięśni powoduje przemieszczanie się płytek szkieletu, co wprawia skrzydła w ruch.
Na rysunkach przedstawiono: ruch skrzydeł owada w górę (I) i w dół (II) oraz szkielet ptaka
(III) z zaznaczonymi elementami mającymi znaczenie podczas lotu.

Na podstawie: C.J. Clegg, D.G. Mackean, Advanced Biology, London 2012, s. 482–483;
U. Sedlag, Wunderbare Welt der Insekten, Lepzig 1978, s. 32;
Zoologia, red. Z. Grodziński, Warszawa 1969, s. 275.

a) Na podstawie analizy rysunków I i II uzupełnij poniższe zdania – wpisz rodzaj

pracujących mięśni oraz kierunek przemieszczania się płytki szkieletu i skrzydeł tak,
aby powstał opis mechanizmu poruszania skrzydłami u owadów.
Podczas skurczu mięśni …………………………….. następuje ……………………….. płytki
grzbietowej, co powoduje ……………………………… skrzydeł. Natomiast podczas skurczu
mięśni ………………………………... następuje ………………………… płytki grzbietowej,
co powoduje ………………………….. skrzydeł.
b) Do opisanych na rysunku III elementów pasa barkowego i klatki piersiowej szkieletu
ptaka (A–E), przyporządkuj ich nazwy, wybierając spośród wymienionych (1–6).
1. obojczyk
2. żebro
3. mostek
4. łopatka
5. grzebień
6. kość krucza
c) Określ miejsce w szkielecie ptaka, do którego przymocowane są mięśnie poruszające
skrzydłami.

Zadanie 57.
Na schematach przedstawiono cykle rozwojowe bruzdogłowca szerokiego (A) i tasiemca
uzbrojonego (B).

A B

zapłodnione jaja

dojrzały człon
Środowisko wodne wypełniony jajami
plerocerkoid zainfekowane mięso

onkosfera wągier onkosfera

procerkoid
wolno pływające
koracidium

oczlik

Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 682–683.

a) Zaznacz w tabeli wiersz, w którym właściwie przyporządkowano żywicieli w cyklu

rozwojowym bruzdogłowca szerokiego.

Żywiciel pośredni Żywiciel ostateczny

A człowiek ryba
B oczlik ryba
C człowiek oczlik
D ryba człowiek

b) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.

Larwa mająca postać wypełnionego płynem pęcherzyka, z wpukloną do środka główką, to
A. onkosfera. B. wągier. C. koracidium.
D. procerkoid.

c) Podaj dwie różnice między cyklem rozwojowym bruzdogłowca szerokiego i tasiemca

uzbrojonego, uwzględniając liczbę żywicieli pośrednich oraz środowisko, w którym
przebiega rozwój pasożyta.

d) Określ warunek niezbędny do przekształcenia się procerkoidu w następne stadium

larwalne – plerocerkoid.
e) Na podstawie analizy schematu podaj sposób postępowania, dzięki któremu zostaje
zmniejszone ryzyko zarażenia się człowieka tasiemcem uzbrojonym.

Zadanie 58.
Na rysunku przedstawiono budowę morfologiczną jednego z bezkręgowców.

Na podstawie: http://pl.wikipedia.org/wiki/ [dostęp: 27.12.2014].

a) Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Bezkręgowiec ten jest przedstawicielem
A. skąposzczetów. B. wieloszczetów. C. skorupiaków. D. wijów.
b) Podaj nazwę typu zwierząt, do którego należy przedstawiony na rysunku
bezkręgowiec i jedną widoczną cechę jego budowy morfologicznej, charakterystyczną
dla tego typu.

Zadanie 59.
Na rysunku przedstawiono budowę lancetnika.

Źródło: E.P. Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin, Biologia, Warszawa 2014, s. 682.
a) Korzystając z rysunku, wypisz dwie cechy budowy lancetnika (poza obecnością
struny grzbietowej), charakterystyczne wyłącznie dla strunowców i występujące
w którymś stadium życiowym u każdego strunowca.
b) Uzasadnij przynależność człowieka do strunowców, uwzględniając budowę jego
szkieletu osiowego.

Zadanie 60.
Na rysunku przedstawiono budowę zewnętrzną żaby.

Źródło: Larousse. Ziemia, rośliny, zwierzęta, praca zbiorowa, Warszawa 1985, s. 322.

a) Podaj dwie – widoczne na rysunku – cechy budowy zewnętrznej żaby, które powstały
u płazów jako przystosowania do życia na lądzie. Uzasadnij odpowiedź.
b) Opisz, jakie zachowanie żaby chroni ją jednocześnie przed przegrzaniem oraz
odwodnieniem.
c) Zaznacz w tabeli znakiem X prawidłowy kierunek przenikania przez skórę żaby obu
wymienionych substancji (1 i 2) w stosunku do ciała żaby, która zanurzona jest
w stawie.
Substancja Kierunek przenikania w stosunku do ciała żaby
1. woda □ na zewnątrz / □ do wnętrza
2. dwutlenek węgla □ na zewnątrz / □ do wnętrza

Zadanie 61.
Na rysunkach A i B przedstawiono w uproszczeniu zasadę funkcjonowania układu
wydalniczego zwierząt należących do dwóch gromad kręgowców lądowych.

Na podstawie: W. Lewiński, Anatomia i fizjologia człowieka (z elementami fizjologii zwierząt), Reda 1996, s. 115.
a) Podaj, na którym rysunku – A czy B – przedstawiono funkcjonowanie układu
wydalniczego gadów. Odpowiedź uzasadnij.
b) Określ, na czym polega proces zachodzący w nefronie w miejscu oznaczonym
na rysunku literą X.
c) Uzasadnij na podstawie powyższych informacji, że oba kręgowce są przystosowane
do lądowego trybu życia.

Zadanie 62.
Myśliczki to drapieżne chrząszcze należące do rodziny kusaków. Mają półkoliste, olbrzymie,
zbudowane z tysiąca ommatidiów oczy, które są wrażliwe na zmiany w otoczeniu i pozwalają
szybko reagować na ruch. Ich aparat gębowy zbudowany jest z wargi górnej, żuwaczek, szczęk
oraz wargi dolnej, przekształconej w długi lepki język, błyskawicznie wyrzucany w kierunku
ofiary, która przykleja się do lepkiej wydzieliny i trafia między silne żuwaczki. Gruczoły
umiejscowione w głowie myśliczka produkują substancje tłuszczowe i białka wchodzące
w skład wydzieliny, dzięki czemu język przylepia się do każdej powierzchni – hydrofilowej
i hydrofobowej.
Język kameleona to narząd mięśniowy położony w jamie gębowej. Jest bardzo długi, na końcu
szeroki, pokryty lepkim śluzem. Kameleon strzela w ofiarę językiem dwa razy dłuższym
od siebie samego, co pozwala pochwycić pokarm w ułamku sekundy z dużej odległości.
Na podstawie: P. Jałoszyński, Odrzutowy kameleon, „Wiedza i Życie”, 2014 nr 9, s. 30.

a) Na podstawie analizy tekstu wymień trzy cechy budowy myśliczka przystosowujące

go do drapieżnictwa.
b) Określ, który składnik lepkiej wydzieliny gruczołów myśliczka ułatwia przylepienie
się języka do powierzchni hydrofobowej.
c) Określ, czy oczy myśliczka są proste, czy złożone i podaj jedną ich cechę, która o tym
świadczy.
d) Zaznacz odpowiedź A lub B i jej uzasadnienie, wybierając spośród 1–3 tak,
aby powstało poprawne dokończenie zdania.
Język myśliczka i kameleona to narządy
1. mają wspólne pochodzenie ewolucyjne i podobną budowę.
A analogiczne,
ponieważ 2. pełnią podobne funkcje, chociaż mają różne pochodzenie ewolucyjne.
B homologiczne,
3. należą do zwierząt blisko ze sobą spokrewnionych.

Zadanie 63.
Na rysunku A przedstawiono aksolotla (zaliczanego do płazów ogoniastych) w pewnym
stadium rozwojowym, a na rysunku B – cykl rozwojowy płaza bezogonowego (bez
zachowania proporcji wielkości przedstawionych form).
 A

Na podstawie: http://mailgrupowy.pl/files/html/5063,embriologia - wyklad5_html_mbb5468e.png;

http://www.lizzieharper.co.uk/gallery/amphibia_and_ reptiles/ [dostęp: 20.11.2014].

a) Podaj nazwy etapów cyklu rozwojowego płaza bezogonowego oznaczonych

na rysunku cyframi I, II, III.
b) Podaj oznaczenie cyfrowe etapu rozwoju płazów, w którym wykształcają się listki
zarodkowe i wymień ich nazwy.
c) Podaj nazwę stadium rozwojowego, w jakim znajduje się przedstawiony na rysunku
aksolotl. Odpowiedź uzasadnij.
d) Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Charakteryzując dorosłe płazy na podstawie zamieszczonych rysunków, należy użyć określeń:
A. płucodyszne, żuchwowce, owodniowce.
B. owodniowce, skrzelodyszne, bezżuchwowce.
C. bezowodniowce, płucodyszne, rozdzielnopłciowe.
D. bezżuchwowce, bezowodniowce, rozdzielnopłciowe.