IG, YT: @juliaobiologii

Nicienie
Spis treści

1. Podstawa programowa
2. Czym są nicienie?
3. Budowa nicieni
4. Rozmnażanie, cykle rozwojowe

Wszystkie zdjęcia w tym pliku są udostępnione zgodnie z dotyczącą ich licencją. Zabraniam
edytowania pliku i udostępniania go osobom trzecim bez mojej wiedzy oraz zgody.

Dziękuję za zainteresowanie moimi materiałami - mam nadzieję, że okażą się dla Ciebie pomocne.
Jeśli masz jakiekolwiek uwagi dotyczące notatek - będę bardzo wdzięczna za feedback!
Miłej i owocnej nauki! 📗 ❤

i
gi
1. Podstawa programowa

Formuła 2015 lo Formuła 2023

io
ob
lia

2. Czym są nicienie?
ju

• zwierzęta bezkręgowe, trójwarstwowe, pierwouste, pseudocelomatyczne

• zwierzęta o silnie wydłużonym, obłym ciele, zwężonym na końcach
• osiągają długość od 0,3 mm do mniej niż 10 cm (są wyjątki)
@

• zamieszkują: wodę (wody słodkie, wody słone), glebę, gorące źródła, wysokie góry
• tryb życia: wolnożyjące lub pasożytnicze (glista ludzka, owsik, włosień kręty)
• choroby: m. in. glistnica, włośnica, owsica

3. Budowa nicieni By Servier Medical Art - https://www. ickr.com/photos/

serviermedicalart/9825248564/in/
album-72157635664334846/, CC BY 2.0, https://
commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=84640376
• posiadają wór powłokowo-mięśniowy; składa się on (od zewnątrz): z oskórka,
nabłonka i pojedynczej warstwy mięśni
- oskórek - nierozciągliwa warstwa zbudowana głównie z białek; jest grubszy u gatunków
pasożytniczych; chroni organizm przed niekorzystnymi warunkami środowiska; wzrost
organizmów jest możliwy dzięki linieniu - okresowym zrzucaniu oskórka;
przepuszcza jedynie wodę i gazy (ochrona przed substancjami szkodliwymi)
- naskórek (hipoderma) - jest jednowarstwowy; ma budowę komórkową lub
rzadziej syncytialną; leży pod oskórkiem; tworzy 4 wpuklenia do wnętrza ciała -
tzw. wałki hipodermalne biegnące wzdłuż ciała; wałkiem grzbietowym i wałkiem
brzusznym biegną pnie nerwowe; w wałkach bocznych znajdują się pnie

1
fl
 IG, YT: @juliaobiologii

nerwowe i kanały wydalnicze

- mięśnie - są słabo wykształcone; nicienie nie mają mięśni poprzecznych (jak
wirki)
• brak wyodrębnionej głowy i szyjki
• brak członowania
• posiadają symetrię dwuboczną
• płyn wypełniający ich ciało pełni funkcję szkieletu hydraulicznego (hydroszkielet)
oraz układu krwionośnego (transport substancji)
• brak układów: oddechowego, krwionośnego
• nie mają komórek zaopatrzonych w wici lub rzęski
• brak aparatu czepnego - przyczepiają się do jelita za pomocą warg
• dymor zm płciowy - różnice w morfologii samicy i samca jednego gatunku; samice są najczęściej
większe od samców; samce, mają zagięty tylny koniec ciała, a samice nie

Układ pokarmowy
• od płazińców różni je m.in. fakt, iż posiadają drożny przewód pokarmowy (to znaczy, że rozpoczyna
się otworem gębowym i kończy otworem odbytowym)
• mogą stale przyjmować pokarmy

i
• przewód pokarmowy składa się z 3 odcinków:

gi
- jelito przednie - początkowy odcinek; jest wyścielone oskórkiem; tutaj zachodzi chemiczny
rozkład pobranego pokarmu; rozpoczyna się otworem gębowym; otwór gębowy może być
otoczony wargami; wargi posiadają receptory dotyku; za otworem gębowym znajduje się jamą

umięśnione gardziel
lo
gębowa, w której znajdują się ząbki i listewki bądź sztyleciki; za jamą gębową znajduje się silnie

- jelito środkowe - wyścielone jest jednowarstwowym nabłonkiem zawierającym mikrokosmki; tutaj

io
zachodzi wchłanianie produktów trawienia
- jelito tylne - jest wyścielone oskórkiem i zakończone odbytem
ob

Oddychanie
• brak układu oddechowego
• wymianę gazową zachodzi przez całą powierzchnią ciała
• nicienie potra ą oddychać tlenowo lub beztlenowo - formy pasożytnicze pozyskują energię na
lia

drodze fermentacji, a formy wolnożyjące oddychają tlenowo (całą powierzchnią ciała)

Układ nerwowy
ju

• składa się z pierścienia okołogardzielowego (obrączki okołogardzielowej)

i z pni nerwowych
• pnie połączone są spoidłami poprzecznymi, które mają kształt cienkich
@

półpierścieni
• pień grzbietowy i pień brzuszny biegną w wałkach hipodermalnych
• pierścień okołogardzielowy składa się z kilku par zwojów nerwowych
• narządy zmysłów:
• brodawki czuciowe - mechanoreceptory; znajdują się głównie wokół
otworu gębowego
• szczecinki czuciowe - chemoreceptory
• fotoreceptory w formie oczek

Układ wydalniczy
• jest przekształconym układem protonefrydialnym
• jest przystosowany do usuwania płynnych metabolitów
• ma kształt litery H
• funkcja: osmoregulacja (regulacja ciśnienia osmotycznego organizmu), usuwanie zbędnych
produktów przemiany materii
• jest zbudowany z:
- 2 przewodów - kanałów wydalniczych, które mają wspólne ujście;
znajdują się w bocznych wałkach hipodermalnych; biegną wzdłuż
2
fi
fi
 IG, YT: @juliaobiologii

całego ciała; są ślepo zakończone

- kanału poprzecznego - łukowato wygięty
- przewodu wydalniczego - otwiera się po brzusznej stronie ciała
- droga zbędnego produktu przemiany materii: kanał wydalniczy → kanał poprzeczny → przewód
wydalniczy → otwór wydalniczy
• nie występują tu komórki płomykowe
• u nicieni występują również komórki fagocytarne; zatrzymują one i gromadzą przez całe życie
nierozpuszczalne w wodzie produkty przemiany materii

4. Rozmnażanie, cykle rozwojowe

• nicienie rozmnażają się wyłącznie płciowo

• większość z nich jest rozdzielnopłciowa
• większość jest jajorodna
• rozwój może być prosty lub złożony
• larwa wykazuje podobieństwo do postaci dorosłej, ale jest mniejsza i nie ma narządów rozrodczych
• gatunki pasożytnicze zazwyczaj całe życie spędzają w ciele żywiciela (gdzie wykluły się z jaj)

i
• układ rozrodczy żeński składa się z jajnika, jajowodu, macicy i pochwy

gi
• układ rozrodczy męski składa się z jądra, nasieniowodu, kanału wytryskowego i narządu
kopulacyjnego
• zapłodnienie wewnętrzne

Włosień kręty
lo
• wywołuje chorobę - włośnicę (trychinozę; może mieć ciężki przebieg, kończący
io
się niekiedy śmiercią)
• pasożytuje w organizmach ssaków mięsożernych i wszystkożernych
• formy dorosłe znajdują się w jelicie cienkim; larwy w mięśniach
ob

• objawy (zależą od etapu rozwoju pasożyta): bóle brzucha, nudności, biegunki;

wysoka gorączka, obrzęki twarzy, silne bóle głowy i mięśni, nadmierna potliwość
• zarażenie: zjedzenie surowego mięsa wieprzowego (świnia/dzik), które zawiera
otorbione larwy (ciekawostka: gotowanie kilograma mięsa w całości musi trwać
lia

By Froggerlaura at English Wikipedia, CC BY-SA

ponad pół godziny, aby zginęły wszystkie larwy) 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/

index.php?curid=17857002

• pro laktyka: jedzenie zbadanego i dobrze ugotowanego mięsa

• brak żywicieli pośrednich - u każdego żywiciela rozwijają się formy dorosłe
ju

Cykl rozwojowy
• mięso zawierające otorbione larwy dostaje się do organizmu
@

ssaka (np. człowieka)

• larwy tra ają do przewodu pokarmowego; w wyniku działania
enzymów trawiennych tracą swoją otoczkę (już nie są otorbione)
• larwy rozwijają się w osobniki dorosłe (są dojrzałe płciowo)
• kopulacja → samiec ginie → samica rodzi larwy (żyworodność),
około 1500
• larwy dostają się do układu limfatycznego, a następnie do
krwiobiegu żywiciela
• z krwią lub limfą dostają się do wielu narządów, m. in. mięśni
poprzecznie prążkowanych (najczęściej: przepona, język, mięśnie
międzyżebrowe, grzbiet)
• po wniknięciu do włókna mięśniowego zwijają się spiralnie i
otorbiają (powstają otoczki - cysty)

Glista ludzka
• choroba: glistnica
• dorosłe glisty bytują w jelicie cienkim człowieka
• wargi służą za narząd czepny i wyposażone są w brodawki wargowe
3
fi
fi
 IG, YT: @juliaobiologii

• samice są dłuższe (40 cm) od samców (20-30 cm)

• źródło zakażenia: nieumyte warzywa i owoce, zainfekowana woda (kontakt z odchodami
zawierającymi jaja pasożyta)
• objawy: dolegliwości ze strony układu pokarmowego, oddechowego i nerwowego
• pro laktyka: mycie warzyw i owoców, unikanie
nieprzegotowanej wody

Cykl rozwojowy
• człowiek spożywa pokarm lub wodę z jajami inwazyjnymi
• jaja tra ają do jelita cienkiego; jaja → larwy
• larwy przedostają się do naczyń krwionośnych; wątroba →
serce → płuca (pęcherzyki płucne; wzrost - tlen)
• linienie → 2 mm długości → larwy przedostają się z
pęcherzyków do gardła
• zostają połknięte i tra ają do żołądka, a następnie do jelita
cienkiego, gdzie rozmnażają się płciowo
• w jelicie żywią się pokarmem
• jaja usuwane są z jelit wraz z kałem i mogą tra ć do

i
organizmu kolejnego żywiciela

gi
lo
io
ob
lia
ju
@

4
fi
fi
fi
fi