Mięczaki

Zwierzęta o miękkim, niesegmentowanym

ciele
 Mięczaki (Mollusca)
• Organizmy tkankowe, trójwartswowe, pierwouste
• Celomatyczne
• Dwubocznie symetryczne lub wtórnie asymetryczne
• Występowanie muszli
 MIĘCZAKI

ŚLIMAKI MAŁŻE GŁOWONOGI

Wstężyk ogrodowy Szczeżuja pospolita Mątwa pospolita

Budowa zewnętrzna mięczaków
Ciało większości mięczaków podzielone jest na: GŁOWĘ
(brak jej u małży), WOREK TRZEWIOWY i NOGĘ.

• W głowie mieszczą się narządy zmysłów i otwór gębowy

 MIĘCZAKI

https://zpe.gov.pl/a/mieczaki/D16irHqL6

ŚLIMAKI MAŁŻE GŁOWONOGI

• Worek trzewiowy i muszla • Nie występuje u nich • Noga przekształcona

są najczęściej spiralnie głowa w lejek i ramiona
skręcone • Mają dwuczęściową • Zredukowana muszla
• Żyją w morzach, wodach muszlę • Żyją tylko w morzach
słodkich i na lądzie • Żyją w morzach i wodach
słodkich
Budowa zewnętrzna mięczaków
Ciało większości mięczaków podzielone jest na: GŁOWĘ
(brak jej u małży), WOREK TRZEWIOWY i NOGĘ.
• Worek trzewiowy zawiera większość narządów wewnętrznych.
Jest on okryty fałdem zwanym płaszczem. W przestrzeni znajdującej
się pod płaszczem – jamie płaszczowej- są zlokalizowane narządy
oddechowe oraz ujścia układów: pokarmowego, wydalniczego i
rozrodczego.
!!U wielu mięczaków płaszcz wytwarza muszlę zbudowaną z węglanu
wapnia i konchioliny.
 Budowa muszli

W budowie muszli wyróżnia się 3 warstwy:

1.Warstwa zewnętrzna (rogowa)

2.Warstwa środkowa (porcelanowa)
3.Warstwa wewnętrzna (perłowa)
 Jaką funkcję pełni muszla?
Muszla pełni głównie funkcję ochronną
oraz stanowi szkielet zewnętrzny.
Budowa wewnętrzna mięczaków
Pokrycie ciała
• Ciało pokryte jest jednowarstwowym nabłonkiem.
Zawiera on liczne gruczoły wydzielające śluz
• Na brzegu płaszcza znajdują się gruczoły wytwarzające
substancję, z których powstaje muszla
• Pod nabłonkiem leży warstwa tkanki łącznej a pod nią
mięśnie

Wór powłokowy
 Czynności życiowe
Układ pokarmowy

Są roślinożerne, mięsożerne i Są filtratorami

wszystkożerne oraz nieliczne są Są drapieżnikami
pasożytami
 Układ pokarmowy

• Przewód pokarmowy składa się z jelita przedniego,

środkowego i tylnego
 Układ pokarmowy

• U większości mięczaków w gardzieli występuje język pokryty chitynową

tarką – radulą, służącą do zeskrobywania i rozcierania pokarmu. Często
występuje jedna lub więcej szczęk.
Tarka – radula ma szereg skierowanych ku tyłowi ząbków, które po
zużyciu wypadają, a na ich miejsce przesuwają się nowe,
powstające w kieszeni tarki. U wielu gatunków tarka uległa
modyfikacjom.
 Układ oddechowy

• Większość mięczaków morskich oddycha tlenem rozpuszczonym

w wodzie. Wymiana gazowa zachodzi w skrzelach znajdujących
się w jamie płaszczowej
 Układ oddechowy

• U małży skrzela biorą dodatkowo udział w odżywianiu.

Wyłapują z wody cząsteczki pokarmowe oraz transportują je
do płatów gębowych i otworu gębowego.

• Niektóre słodkowodne i lądowe mięczaki oddychają tlenem

atmosferycznym. Wymiana gazowa zachodzi przez silnie
unaczynione ścianki jamy płaszczowej – płuca.

• Zdarza się, że skrzela ulegają zanikowi. Ich funkcje przejmują

różnorodne wyrostki nazywane skrzelami wtórnymi.
 Układ krwionośny

• Układ krwionośny otwarty, z wyjątkiem głowonogów, u których jest on prawie

zamknięty.
• Serce, otoczone osierdziem, zbudowane jest z komory i z jednego lub dwóch
przedsionków.
• Krew natlenowana w narządach oddechowych płynie żyłą płucną lub żyłą skrzelową do
serca. Wypływa z serca przez aortę, płynie ku przodowi i tyłowi ciała. Wylewa się do
szczelin ciała i zatok krwionośnych. Oddaje tlen inzebrana przez żyły, płynie do narządów
oddechowych.
• Głowonogi mają skomplikowany, bardzo sprawny, prawie zamknięty układ krwionośny.
Ich serce składa się z dwóch lub czterech przedsionków i komory. Występują u nich dwa
obiegi krwi, a serca skrzelowe przyspieszają przepływ krwi do skrzeli.
Kolor krwi mięczaków różni się w zależności od barwnika oddechowego. Jeśli
zawiera hemocyjaninę, jest niebieska, a kiedy zawiera hemoglobinę –
czerwona. U niektórych gatunków krew jest bezbarwna.
 Układ wydalniczy

• Układ wydalniczy rozpoczynają dwa metanefrydia – orzęsione lejki

otwierające się do worka osierdziowego.
• Zbierają one zbędne produkty przemiany materii, które trafiają tu z krwią.
• Następnie przekazują je do parzystych nerek, gdzie powstaje mocz, który
odprowadzany jest moczowodami do jamy płaszczowej.
 Układ nerwowy

• Układ nerwowy mięczaków zbudowany jest z kilku par zwojów

połączonych spoidłami.
• Wykazuje bardzo różny stopień ich koncentracji: od drabinkowego
u igłoskórych, przez parzyste zwoje i pnie nerwowe u ślimaków, do prawie
całkowicie zlanych zwojów mózgowych tworzących mózg u głowonogów.
 Układ nerwowy

U głowonogów układ nerwowy

wykazuje wysoki stopień centralizacji.
Mózg otoczony jest chrzęstną puszką
mózgową.
Narządy zmysłów:

 czułki są narządem dotyku i węchu;

 oczy są narządem wzroku;
 statocysty są narządem równowagi;
 chemoreceptory odbierają bodźce chemiczne
Oczy mięczaków różnią się budową.
• U ślimaków oczy mają postać prostych dołków ocznych
z komórkami barwnikowymi, oczu kubkowatych
z soczewką lub oczu pęcherzykowatych z soczewką
i rogówką.
• Oczy małży rozmieszczone są na brzegach płaszcza,
syfonach lub skrzelach. U niektórych małży na brzegach
płaszcza mogą występować oczy złożone.
• Doskonałe oczy głowonogów przypominają budową
oczy kręgowców (nie są z nimi homologami)
 Rozmnażanie i rozwój

• Mięczaki są obojnakami (większość małż i ślimaków) lub

osobnikami rozdzielnopłciowymi (głowonogi)
• U gatunków morskich zapłodnienie jest zewnętrzne lub dochodzi
do niego w jamie płaszczowej
• U ślimaków lądowych zapłodnienie jest wewnętrzne,krzyżowe
• Większość jest jajorodna, rzadko jajożyworodna
• Rozwój prosty lub złożony z jedną lub dwiema postaciami
larwalnymi: trochoforą i żeglarkiem (weligerem)