Ryby −

żuchwowce pierwotnie wodne

RYBY − SYSTEMATYKA
• CHRZĘSTNOSZKIELETOWE
• łuski plakoidalne
• szkielet zbudowany z chrząstek
• szczeliny skrzelowe
• brak pęcherza pławnego
• wydalanie mocznika
• zapłodnienie wewnętrzne
• jajorodne lub żyworodne
• KOSTNOSZKIELETOWE
• łuski ganoidalne, cykloidalne
lub ktenoidalne
• szkielet skostniały
• skrzela okryte pokrywą skrzelową
• pęcherz pławny u wielu gatunków
• wydalanie amoniaku
• zapłodnienie zewnętrzne
u większości gatunków
• jajorodne
RYBY − SYSTEMATYKA

• CHRZĘSTNOSZKIELETOWE • KOSTNOSZKIELETOWE

• skóra z licznymi gruczołami

• czaszka połączona nieruchomo z kręgosłupem
• jeden obieg krwi
• płetwy
• skrzela
RYBY − ŚRODOWISKO ŻYCIA

RYBY
• zmiennocieplne kręgowce wodne oddychające skrzelami
• najstarsza grupa kręgowców (pojawiły się około
480 mln lat temu)
• najliczniejsza grupa współcześnie żyjących kręgowców
• występują we wszystkich typach zbiorników wodnych
na Ziemi, z wyjątkiem zbiorników o skrajnie trudnych
warunkach
RYBY − PRZYSTOSOWANIA DO ŻYCIA W WODZIE

Przystosowania do życia w wodzie

• skóra pokryta łuskami i śluzem

• nieruchome połączenie głowy z tułowiem

• obecność płetw

• obecność pęcherza pławnego

• obecność skrzeli

• występowanie linii nabocznej

• wyostrzone zmysły węchu i smaku
RYBY − KSZTAŁTY CIAŁA
 RYBY − POKRYCIE CIAŁA

• Skóra zbudowana z wielowarstwowego naskórka

i skóry właściwej
− naga, gruba, z licznymi gruczołami śluzowymi
i komórkami barwnikowymi (u niektórych gatunków)
− pokryta łuskami, ułożonymi dachówkowato
(u większości gatunków)

ŁUSKI

plakoidalne cykloidalne ganoidalne ktenoidalne

RYBY − BUDOWA SZKIELETU

promienie płetwa
płetw grzbietowa
płetwa
piersiowa

czaszka

pas barkowy
żebra
płetwa
płetwa ogonowa
pas miednicowy kręgosłup odbytowa
płetwa
brzuszna
RYBY − RODZAJE PŁETW

Płetwa piersiowa − Płetwa grzbietowa −

parzysta, służy do utrzymywania nieparzysta, zapewnia utrzymanie
równowagi i zmiany kierunku równowagi, wraz z płetwą odbytową
pełni funkcję steru umożliwiającego
nagłe zmiany kierunku ruchu

Płetwa ogonowa −
nieparzysta, umożliwia
wykonywanie ruchu
postępowego

Płetwa brzuszna −
parzysta, u większości gatunków służy Płetwa odbytowa −
do utrzymywania wybranej pozycji ciała, nieparzysta, zapewnia
u niektórych − do kroczenia po lądzie, utrzymanie równowagi
a u ryb latających umożliwia wykonywanie
lotów ślizgowych ponad powierzchnią wody
RYBY − BUDOWA WEWNĘTRZNA

pęcherz
pławny nerka

skrzela
jelito
serce gonada
wątroba
 RYBY − DZIAŁANIE PĘCHERZA PŁAWNEGO

• przekształcony uchyłek przewodu pokarmowego

• postać worka nieprzepuszczalnego dla gazów
• narząd hydrostatyczny, może również brać udział
w odbieraniu dźwięków, wydawaniu odgłosów

TYPY PĘCHERZY PŁAWNYCH

zamknięty otwarty, jedna komora otwarty, dwie komory

regulacja zawartości
gazu w pęcherzu
odbywa się za pomocą
specjalnego gruczołu
połączenie z przełykiem oprócz regulacji ciężaru
umożliwia zwierzęciu właściwego ryby bierze
uzupełnianie gazów przez udział w odbieraniu
połykanie powietrza znad dźwięków
powierzchni wody
RYBY − SKRZELA I UKŁAD KRWIONOŚNY

Pokrywy skrzelowe działają Układ krwionośny ryb

jak pompy ssąco-tłoczące,
utrzymując jednokierunkowy
zamknięty, jeden obieg krwi
przepływ krwi
aorta
brzuszna
naczynia
włosowate
Skrzela umieszczone przedsionek skrzeli
są w jamie skrzelowej serca
i osadzone na łukach aorta
skrzelowych grzbietowa

komora
Listki skrzelowe osadzone serca
są na łukach skrzelowych
w dwóch szeregach zatoka naczynia
żylna włosowate
Blaszki skrzelowe, bogato narządów
unaczynione i unerwione pop-
rzeczne fałdy na powierzchni
każdego listka, zwiększają
powierzchnię oddechową
 RYBY − UKŁAD NERWOWY I NARZĄDY ZMYSŁÓW

Linia naboczna jest Oko jest dobrze rozwi- Mózgowie składa się
najważniejszym nięte, jego akomodacja z pięciu części
narządem zmysłu następuje poprzez ułożonych liniowo
ryb przemieszczanie się
prawie kulistej soczewki kresomózgowie
względem siatkówki
międzymózgowie

Receptory śródmózgowie
ułożone są
w jednej linii
w kanalikach móżdżek

Kanaliki biegną rdzeń

wzdłuż całego ciała przedłużony
i rozgałęziają po
obu stronach głowy
 RYBY − OSMOREGULACJA

RYBY CHRZĘSTNOSZKIELETOWE
• utrzymują w organizmie wysokie stężenie substancji
osmotycznie czynnych , np. mocznika, przez co ciśnienie
osmotyczne w płynach ustrojowych jest podobne do tego
w wodzie morskiej
 RYBY − OSMOREGULACJA
RYBY KOSTNOSZKIELETOWE
MORSKIE
• stale tracą wodę, ponieważ
stężenie soli w wodzie jest
większe niż w płynach
ustrojowych ryby
• piją wodę morską w celu
odzyskania utraconej wody
• nadmiar jonów soli mineralnych
(Na+, K+, Cl-) usuwają przez
skrzela
• wydalają niewielkie ilości
silnie stężonego moczu
SŁODKOWODNE
• są narażone na przenikanie wody
do wnętrza ciała i straty jonów soli
mineralnych, ponieważ stężenie soli
w płynach ustrojowych ryby jest
większe niż w wodzie
• stale usuwają nadmiar wody
przez nerki
• uzupełniają ubytek jonów soli
mineralnych, wychwytując je
z wody za pomocą komórek
solnych nabłonka skrzeli
RYBY − OSMOREGULACJA

OSMOREGULACJA
U RYB KOSTNOSZKIELETOWYCH
MORSKICH

SŁODKOWODNYCH
 RYBY − ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

• zwierzęta rozdzielnopłciowe, u wielu gatunków z wyraźnie

zaznaczonym dymorfizmem płciowym
• okres rozrodu − tarło − odbywa się w określonych
miejscach − tarliskach
• ryby anadromiczne, np. łosoś, wędrują do wód słodkich
• ryby katadromiczne, np. węgorz, wędrują do mórz
• zapłodnienie zewnętrzne u ryb jajorodnych
(większość ryb kostnoszkieletowych);
samica składa w wodzie ikrę,
która jest zapładniana przez samca
• zapłodnienie wewnętrzne u ryb
jajożyworodnych lub żyworodnych
(ryby chrzęstnoszkieletowe
i kostnoszkieletowe ryby akwariowe)
RYBY − OPIEKA NAD POTOMSTWEM

• u konika morskiego jaja są przechowywane

w specjalnej torbie lęgowej na spodniej stronie
ogona u samców
• ryby pielęgnicowate, np. pyszczaki,
przechowują ikrę, a później larwy w pysku
• w wypadku ciernika – samica buduje gniazdo

• isumy
opiekuje się jajami
wentylują i narybkiem
ogonem jaja złożone

w gnieździe przez samicę

 RYBY − PRZEGLĄD SYSTEMATYCZNY

• Podgromada: ryby chrzęstnoszkieletowe

ogończa chimera

rekin manta
 RYBY − PRZEGLĄD SYSTEMATYCZNY

• Kostnoszkieletowe

dorsz okoń

płoć pstrąg
 RYBY − OCHRONA

SPOSOBY OCHRONY RYB

• ochrona zbiorników wodnych:
• powstrzymywanie dopływu zanieczyszczeń i substancji
biogennych
• napowietrzanie, odmulanie, odchwaszczanie
• odtwarzanie zróżnicowanej strefy przybrzeżnej
• zapewnienie drożności rzek:
• usuwanie przeszkód i progów
• przebudowa koryt rzecznych
• przywracanie połączeń starorzeczy z rzekami
• ochrona gatunkowa ryb:
• przepisy wprowadzające limity połowów, okresy ochronne,
wymiary ochronne ryb
• ochrona siedlisk i tarlisk
RYBY CHRONIONE W POLSCE

jesiotr zachodni
różanka

kiełb białopłetwy piskorz