PŁAZY

1. Cechy płazów
 zmiennocieplne
 ziemnowodne
 znoszą niższe temperatury niż gady
 są uzależnione od wody (rozwój z jaj przez stadium larwalne zachodzi w wodzie)
 między palcami błony pławne

2. Wyjście płazów na ląd wymagało pewnych przystosowań:

 zmiana sposobu oddychania spowodowała zanik szkieletu wieczka skrzelowego
 czaszka odłączyła się od pasa barkowego, pojawiła się krótka szyja – dzięki temu wstrząsy
nie docierały do puszki mózgowej
 miednica połączyła się z kręgosłupem kością krzyżową (w miarę wzrostu znaczenia
kończyn tylnych jako głównego napędu połączenie to ulegało rozbudowie)
 redukcja struny grzbietowej, która nie wnikała już do czaszki i została zastępowana przez
skostnienia kręgów
 rogowy naskórek i śluz zabezpieczały przed wysychaniem

3. Budowa i funkcje życiowe płazów

a) budowa zewnętrzna
 kończyny cztero- (przednie) i pięciopalcowe (tylne)
 wyraźna metameria mięśni tułowia (nawet u bezogonowych, które nie mają bocznych
wygięć ciała przy poruszaniu się)
 naga skóra pokryta cienkim, wielowarstwowym naskórkiem
 gruczoły skórne wydzielają śluz chroniący przed wysychaniem, drapieżnikami (obecność
toksyn, niektóre są nawet śmiertelne) i zmniejszający tarcie podczas pływania
 ropuchy i salamandry mają gruczoły przyuszne, które wydzielają parząca wydzielinę
 nad głowę wystają wyłupiaste oczy, umożliwiające obserwację otoczenia podczas
zanurzenia w wodzie
b) układy
 szkieletowy

1
 występuje dźwigacz, czaszka połączona z pierwszym kręgiem za pomocą dwóch kłykci
potylicznych1
 pokarmowy
 drapieżne (polują na bezkręgowce lub narybek), larwy płazów bezogonowych roślinożerne
 drobne ząbki przyrośnięte do kości szczęk i podniebienia, u płazów ogonowych brak zębów
 umięśniony język, przyrośnięty z przodu pyska, który żaby i ropuchy mogą szybko
wyrzucać na znaczną odległość łapiąc np. owada (pomocne w dwojaki sposób są tutaj oczy:
 rejestrują głównie ruch, ponadto płaz potrafi ocenić odpowiednią odległość, kiedy obraz
celu znajdzie się we właściwym miejscu siatkówki obu oczu
 kiedy żaba połyka jej oczy zapadają się w głąb oczodołów i spodnią stroną uciskają kęs
przepychając go dalej)
 występują gruczoły ślinowe
 pysk → przełyk → żołądek2 → jelita → kloaka
 oddechowy
 płuca
 słabo pofałdowane, silnie ukrwione worki
 brak klatki piersiowej powoduje, że wentylacja płuc odbywa się dzięki pompie
gardzielowej
 skóra

1
staw znajdujący się na kości potylicznej
2
nie występuje u larw płazów bezogonowych
2
 niekiedy oddychanie przez skórę pokrywa całe zapotrzebowanie na tlen (płazy mają wolny
metabolizm)
 skrzela
 występują u kijanek i dorosłych osobników niektórych wodnych płazów
 podział skrzeli
- skrzela zewnętrzne (u kijanek płazów ogoniastych) w postaci pierzastych wyrostków po
obu stronach głowy
- skrzela wewnątrz jamy skrzelowej (u kijanek płazów bezogoniastych), później są
resorbowane
 krążenia
 zamknięty układ krążenia
 dwa obiegi krwi: duży i mały
 serce trójdziałowe: 2 przedsionki i komora
 z komory serca odchodzi stożek tętniczy rozdzielający się na trzy pary łuków tętniczych:
 tętnice głowowe
 aorta lewa i prawa
 tętnice płucne
 krew miesza się, ale niecałkowicie, dzięki podłużnej zastawce spiralnej, która rozdziela
strumienie krwi (natlenowany i odtlenowany) w stożku tętniczym:
 utlenowana trafia z lewej części komory brzuszną częścią stożka tętniczego do pierwszego i
drugiego łuku tętniczego
 odtlenowana trafia z prawej części komory grzbietową częścią stożka tętniczego do
trzeciego łuku tętniczego
 występuje także zatoka żylna
 nerwowy
 niewielki mózg (jego części ułożone liniowo jedna po drugiej) – jak u ryb
 budowa mózgowia:
 kresomózgowie
- wydłużone, podzielone na dwie półkule
- jego ściany są gładkie i cienkie, zbudowane z tkanki nerwowej (niekiedy tworzy pierwotną
postać kory mózgowej)
 międzymózgowie
- w pełni wykształcone
- brak oka ciemieniowego (występowało u płazów kopalnych)
 śródmózgowie
- duże, tworzy ośrodki analizy wzrokowej i prawdopodobnie centrum koordynacyjne całego
mózgowia
 móżdżek
- cienka, poprzecznie ustawiona płytka (przyczyną niska wytrwałość i szybkość lokomocji)
 10 par nerwów czaszkowych
 duże oczy, regulacja ostrości jak u ryb
 oczy z powiekami (powieka górna, dolna i migotka)
 parzyste uszy będące ważnym narządem u bezogonowych (np. śpiewy godowe)
 ucho środkowe oddzielone od otoczenia błoną bębenkową, połączone z gardzielą trąbką
Eustachiusza
3
 występuje pojedyncza kosteczka słuchowa – strzemiączko (kolumienka)
 brak ucha zewnętrznego
 u wodnych i kijanek występuje linia naboczna
 przy nozdrzach występują torebki węchowe
 na języku i w śluzówce jamy gębowej receptory smaku
 wydalniczy
 składa się z prostych nerek (typu pranerczy), moczowodów, pęcherza moczowego i kloaki
 główną funkcją wydalanie słabego roztworu mocznika i amoniaku

4.Rozmnażanie
 zapłodnienie zewnętrzne3 (u bezogoniastych) lub wewnętrzne (u ogoniastych i beznogich)
 występuje jajorodność lub żyworodność
 w jajowodzie jajo uzyskuje otoczkę białkową, która po zapłodnieniu w wodzie pęcznieje
 zlepione złoża jaj to skrzek
 ze skrzeku wylęgają się larwy – kijanki, które żyją w wodzie, przypominają ryby:
oddychają skrzelami i poruszają się za pomocą bocznych wygięć płetwy ogonowej
 kijanki płazów ogoniastych wcześniej uzyskują pokrój ciała podobny do płazów, najpierw
wystają im kończyny przednie
 kijanki płazów bezogoniastych później uzyskują pokrój ciała podobny do płazów, najpierw
wystają im kończyny tylne
 niekiedy opieka nad potomstwem (noszenie jaj na grzbiecie lub w gardzieli)
 masowe gody u płazów bezogonowych (odpowiednik tarła u ryb)

5. Znaczenie płazów
 zwalczają owady

3
samiec obejmuje samicę mocnym uchwytem (amplexus) i zapładnia jaja w miarę ich znoszenia do wody
4