Cechy charakterystyczne strunowców:

  Dwuboczna symetria ciała

  Zwierzęta trójwarstwowe
  Występowanie struny grzbietowej (szkielet wewnętrzny)
  Gardziel (wspólny odcinek układy pokarmowego i oddechowego)
  Po grzbietowej stronie ciała, nad struną grzbietową, znajduje się cewka nerwowa
  Po stronie brzusznej – przewód pokarmowy, główne naczynia krwionośne
  Kieszonki skrzelowe w gardzieli, które przekształcają się w szczeliny skrzelowe
  Układ nerwowy w postaci cewki nerwowej
  Ogon pełniący funkcje lokomocyjne
  Dzielą się na osłonice, bezczaszkowce i kręgowce.

Cechy charakterystyczne kręgowców:

  Opanowały środowisko wodne, lądowe i powietrzne

  Chrzęstny lub kostny kręgosłup (funkcja szkieletu osiowego)
  Kostna czaszka chroniąca mózg
  Ośrodkowy układ nerwowy – mózg i rdzeń kręgowy
  Mózg zbudowany z pięciu pęcherzyków:

o Kresomózgowia
o Międzymózgowia
o Śródmózgowia
o Móżdżku
o Rdzenia przedłużonego

  Zamknięty układ krwionośny z wielojamistym sercem

  Powłokę ciała stanowi skóra zbudowana z łącznotkankowej skóry właściwej i
wielowarstwowego nabłonka (naskórka)
  Wytworami naskórka są łuski, pióra, włosy i gruczoły

RYBY
- Łuski- wytwór skóry właściwej
Łuski ryb i gadów to narządy ANALOGICZNE
- Chrzęstnoszkieletowe: brak pokrywy skrzelowej, pęcherza pławnego, gromadzą
mocznik w płynach ustrojowych, otwór gębowy przesunięty na spód
- Chrzęstnoszkieletowe: płaszczki, rekiny
- Po co wytwarzają śluz?- zmniejszanie tarcia, co ułatwia poruszanie się w wodzie
- Czy mają powieki? nie
- Płetwa ogonowa pionowo (u ssaków poziomo) - inna budowa kręgosłupa
- Tryskawka
- ZASADA PRZECIWPRĄDÓW
- Ciało ryb jest pokryte skórą zbudowaną z wielowarstwowego naskórka i skóry
właściwej. W naskórku znajdują się gruczoły śluzowe, których wydzielina zmniejsza
tarcie oraz komórki barwnikowe decydujące o ubarwieniu ciała.
- Narządami wydalniczymi większości ryb są parzyste pranercza.
- Komórki solne (u morskich kostnoszkieletowych w skrzelach) – wypompowują sole
ze skrzeli do wody
- Odcinki kręgosłupa: piersiowy i ogonowy
- Nieruchome połączenie głowy z kręgosłupem- woda stawia duży opór do pokonania,
więc to przystosowanie do poruszania się, za to mają oczy po bokach głowy co
rekompensuje im brak możliwości obracania głowy
- Zasada przeciwprądów (woda i krew w skrzelach)- dzięki zasadzie przeciwprądów
wymiana gazowa zachodzi efektywnie, bo ciągle jest zachowany gradient ciśnien
parcjalnych tlenu i CO2
- Płetwy parzyste (krągłouste ich nie mają) - piersiowe i brzuszne (pozostałe są
nieparzyste – odbytowa, grzbietowa, ogonowa)
- Linia naboczna- pozwala na orientację w środowisku wodnym, reagowanie na ruchy
wody
- Rekiny mają większy górny płat płetwy ogonowej, do którego wnika koniec
kręgosłupa. Dzięki temu ogon nie tylko napędza rybę, ale pogrąża tylny koniec ciała
- Liczne gatunki ryb mogą też pobierać tlen z wody przez skórę, a także tlen
atmosferyczny przez ściany przewodu pokarmowego
- Liniowe ułożenie elementów mózgowia
- Tarło
- Ryby anadromiczne, katadromiczne (anadromiczne tak jak w anabolizmie potrzebują
energii, bo płyną w górę rzeki)
- Strzemiączko- pierwsza kosteczka słuchowa, element ucha środkowego, pojawia się u
płazów
- U głowonogów wykształciły się oczy, które mają podobną budowę i funkcjonują
podobnie jak oczy ryb. Oczy głowonogów powstają jako uwypuklenie naskórka głowy,
a oczy kręgowców – jako uwypuklenie śródmózgowia. Na podstawie tekstu określ,
czy oczy głowonogów i oczy ryb są narządami analogicznymi, czy – homologicznymi.
Odpowiedź uzasadnij.

- KREW UTLENOWANA A NIE UTLENIONA (bo nie zachodzi redoks tylko

przyłącza się tlen)

Przystosowania ryb do życia w wodzie:

o  opływowy kształt ciała

o  śluz wydzielany przez skórę - zmniejsza tarcie
o  oddychanie przez skrzela
o  łuski
o  płetwy
o  oczy bez powiek
o  linia naboczna
o  pęcherz pławny.
PŁAZY
- Strzemiączko- pierwsza kosteczka słuchowa, element ucha środkowego, pojawia się u

płazów

- Opisz, jakie zachowanie żaby chroni ją jednocześnie przed przegrzaniem oraz

odwodnieniem.

- Wyjaśnij, dlaczego płazy, u których wymiana gazowa zachodzi głównie przez skórę,

nie mogą mieć dużych rozmiarów ciała.

- Wymiana gazowa głównie przez skórę ogranicza rozmiary ciała i poza nielicznymi
wyjątkami uniemożliwia płazom przebywanie w wodach morskich.

- Wyjaśnij, dlaczego płazy, z wyjątkiem pojedynczych gatunków, nie przebywają w

wodach słonych. W odpowiedzi odnieś się do budowy skóry płazów i warunków
środowiska (cienka skóra nie chroni przed utratą wody, a hiperosmotyczne środowisko
w wodach słonych powoduje osmotyczny wypływ wody z ryby)

- Wykaż związek między zmianami wilgotności środowiska, a intensywnością wymiany

gazowej u żab.

  Ciało składa się z:

O Głowy, tułowia, ogona – płazy ogoniaste

o Głowy i tułowia – płazy bezogonowe

- Odcinek szyjny kręgosłupa- pojawia się, ryby go nie miały

  Rozdzielnopłciowe (u większości rozwój złożony)

- Gruczoły śluzowe w skórze- chroni skórę przed wysychaniem na lądzie (wymiana

gazowa może zachodzić tylko przez wilgotne powierzchnie, a płazy częściowo
prowadzą ją przez skórę) , a w wodzie tak jak u ryb zmniejsza tarcie
- Ukrwiony naskórek- musi być tu krew skoro zachodzi wymiana gazowa przez skórę
(jest to wyjątkowe bo u człowieka nabłonki nie sią ukrwione)
- Powieki- chronią oczy przed wysychaniem
- Miękkie podniebienie, oczy pomagają w połykaniu
- Kloaka (stek)- odcinek łączący układ pokarmowy z wydalniczym i rozrodczym)
- Workowate płuca
- Dwa obiegi krwi
 - Połączenie czaszki z kręgosłupem: dwa kłykcie potyliczne- tylko ruchy potakujące
- Serce: 2 przedsionki, 1 komora (kijanki takie jak u ryb)
- Ogoniaste, bezogonowe, beznogie
- Ażurowa czaszka (z otworami)- zmniejsza ciężar głowy
- Brak żeber i klatki piersiowej - nie prowadzą wentylacji tak jak inne lądowe
kręgowce, pomaga im w niej wtłaczanie powietrza do płuc
- Przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie
- Stek (kloaka)- wspólne ujście przewodu pokarmowego, dróg moczowych i rodnych
- Skrzek – zlepione, galaretowate sznury lub złoża jaj
- Są zmiennocieplne, mają mniejsze zapotrzebowanie na pokarm niż organizmy
stałocieplne
- Wszystkie dorosłe płazy są drapieżnikami
- Kijanka posiada skrzela zewnętrzne
- w czasie metamorfozy najpierw wyrastają kończyny tylne potem przednie a
potem dopiero resorbowany jest ogon(odpada).
- Neotenia aksolotla (neotenia- zdolność postaci niedojrzałych, larwalnych, do
rozmnażania płciowego)

cechy płazów, które:

• są przystosowaniem do życia na lądzie:
➢ skóra pokryta śluzem
➢ długie kości kończyn
➢ pojawienie się płuc
➢ oko chronione przez powieki
➢ obecność palców

pozwalają im na przebywanie w środowisku wodnym:

➢ skóra pokryta śluzem
➢ błona pławna u palców kończyn
➢ zapłodnienie w wodzie
➢ opływowy kształt ciała

Są sprzymierzeńcami człowieka w walce z owadami

• Pożywienie (np. żaba zielona)
• Negatywnym znaczeniem jest to, że niektóre płazy posiadają gruczoły jadowe , które
są niebezpieczne dla człowieka
• Utrzymują równowagę biologiczną w środowisku
• Polują na owady

a) Aby płazy mogły oddychać przez skórę, musi być ona wilgotna.
b) U płazów występuje dymorfizm płciowy, czyli samce i samice wyglądają podobnie.
c) Oczy płazów pomagają w przełykaniu pokarmu.
e) Delikatny szkielet płazów nazywamy ażurowym.
f) Serce płazów składa się z dwóch przedsionków i jednej komory.
g) Słuch u płazów jest ważnym zmysłem.
h) Niektóre płazy mają nogi a niektóre płetwy.
i) U płazów mózg dzieli się na dwie półkule mózgowe.
j) Płazy są uzależnione od wody, nie mogą się rozmnażać na lądzie.

GADY

-
A-owodnia
B-omocznia
C- kosmówka
Nieoznaczona błona- pęcherzyk żółtkowy
- Dźwigacz i obrotnik- 1 kłykieć potyliczny, mogą wykonywać też ruchy przeczące
- Ze względu na niskie tempo metabolizmu, współczesne gady mają niewielkie
zapotrzebowanie pokarmowe. Jedna zdobycz wystarcza im nieraz na wiele tygodni.
Zimą gady w strefie umiarkowanej zapadają w sen zimowy (hibernują)
- Skóra sucha i zrogowaciała – nie przepuszcza gazów, pokryta łuskami. Mogą też
występować skostnienia skórne
- Serce trójjamowe, niepełna przegora międzykomorowa ( u krokodyli pełna przegroda)
- Kora nowa w mózgu
- 3 powieki: górna, dolna, migotka
- U niektórych gadów, na przykład krokodyli, wykształciło się wtórne podniebienie,
oddzielające jamę nosową od gębowej, co pozwala na oddychanie, nawet kiedy pysk
jest wypełniony wodą
- Zapłodnienie wewnętrzne, mają narządy kopulacyjne
- Wszystkie są chronione
- Nerki ostateczne (zanercze to synonim)
- Urikoteliczne ( krokodyle amonioteliczne)
- Gąbczaste płuca
- Sucha skóra, brak wymiany gazowej przez nią
- Brak gruczołów śluzowych
- Linienie - częstość zależna m.in. od temperatury
- Komórki barwnikowe w skórze
- Czaszka połączona z kręgosłupem jednym kłykciem potylicznym – atlas i obrotnik
 - Kręgi piersiowe, żebra połączone z mostkiem- klatka piersiowa – mm.
Międzyżebrowe, mechanizm wentylacji polegający na zasysaniu powietrza
- Kora nowa w mózgu się pojawia
- Oko ciemieniowe
- Termoreceptory- odbierają podczerwien– pozwala to polować w nocy
- Dobry węch,
- Narządy kopulacyjne,
- Jaja polilecytalne (bogatożółtkowe)
- Łuski gadów i ryb analogiczne

- Czym różni się szkielet gada od płaza?

- Dlaczego gady żyjące w umiarkowanym klimacie pobierają mniej pokarmu niż te w
ciepłym?
- Ucho środkowe: błona bębenkowa i strzemiaczko

PTAKI
- Stałocieplne
- Czterojamowe serce
- Pneumatyczne kości
- Pióra (homologiczne do łusek gadów)- wytwór naskórka
- rodzaje piór: okrywowe i puchowe; na skrzydłach ptaki mają lotki i sterówki na
ogonie.
- Aerodynamiczny kształt ciała.
- Zrastanie się kręgów z miednicą
- Szczęki pozbawione zębów, ale zakończone dziobem, który zmniejsza opór powietrza.
- Kość krucza
- Zredukowane kręgi ogonowe- pygostyl,
- Podwójne oddychanie, worki powietrzne
- Dlaczego worki powietrzne to nie płuca? Bo nie zachodzi w nich wymiana gazowa
- Brak pęcherza moczowego, mocz spływa do steku, gdzie łączy się z kałem i jest
wydalany jako tak zwany kałomocz.
- U samic obecność tylko jednego jajnika i jajowodu.
- Zagniazdowniki – po wykluciu samodzielnie chodzą i opuszczają gniazdo.
- Gniazdowniki – po wykluciu są bezradne
- Nogi ptaków pokryte są typowymi dla gadów łuskami lub tarczkami rogowymi
- Przełyk niektórych ptaków tworzy uchyłek - wole
- Tylko prawy łuk aorty (u ssaków lewy)
- Urikoteliczne
- Mostek z grzebieniem u ptaków latających/pływających
- Gruczoł kuprowy wytwarza wydzielinę zabezpieczjącą pióra przed zmoczeniem
(bardziej rozwinięty u ptaków wodnych)
- Żołądek gruczołowy i mięśniowy
- Skrętki białkowe (chalazy) w jaju ptaka- utrzymują żółtko w jednym miejscu
- Przystosowania do lotu
- Prawy łuk aorty

- Łuski i pazury
 - Szkielet wytrzymały a przy tym lekki
- Żebra podzielone na dwie ruchome części- chroni przed złamaniem w trakcie lotu i usprawnia
wentylację
- Sztywne rurkowate płuca- nie zwiększają wyraźnie swojej objętości w trakcie wdechu i
wydechu
- 9 worków powietrznych, podzielone funkcjonalnie na przednie i tylne
- Mechanizm podwójnego oddychania
- Wentylacja podczas lotu jest wspomagana pracą skrzydeł
- Wole – koncowy odcinek przełyku
- Magnetoreceptory- orientacja w polu magnetycznym ziemi
- Produkt przemiany azotowej: kwas moczowy wydalany w postaci kryształków, kałomocz
- Ptaki bezgrzebieniowe- nie mają grzebienia na mostku, dlatego nie są zdolne do lotu, np. Struś
(pingwiny mają grzebien na mostku bo używają skrzydeł do pływania)
- Wymiana powietrza dopiero po dwóch cyklach wdechu i wydechu (to samo powietrze żeby
“opuścić organizm ptaka” potrzebuje 2x cykl: wdech i wydech
- Dymorfizm płciowy

Przystosowania do lotu:
1. brak zębów,
2. kości pneumatyczne,
3. brak pęcherza moczowego,
4. sezonowe zmiany masy jąder u samców,
5. obecność lotek i sterówek,
6. przekształcenie kończyn przednich w skrzydła,
7. zmniejszenie oporu powietrza poprzez pokrycie ciała piórami,
8. mechanizm podwójnego oddychania,
9. dobrze rozwinięty narząd wzroku,
10. dobrze rozwinięte kresomózgowie i móżdżek,
11. odpowiedni profil skrzydeł.

- Jakie funkcje mogą pełnić pióra ptaków?

- Wymien Cechy budowy umożliwiające ptakom zmniejszenie ciężaru ciała
- Dlaczego ptaki są mniej wytrzymałe na głód niż gady?
- Stałocieplność możliwa dzięki udoskonaleniu pracy wielu układów
- Wyjaśnij znaczenie podwójnego oddychania u ptaków
- Dlaczego ptaki połykają kamienie?

SSAKI
Nowe cechy:
-kosteczki słuchowe: strzemiączko (już od płazów), młoteczek, kowadełko
- Małżowina uszna
- Odcinek piersiowy i lędźwiowy kręgosłupa

- Rogi i poroże to narządy analogiczne (poroże z wyrostków kości czołowych, rogi to

wytwór naskórka)
- Porównaj ruchomość głowy ryby, płaza i gada i podaj przyczynę różnic
 - Długość odcinka szyjnego kręgosłupa może zależeć od ilości albo wielkości kręgów
szyjnych- określ który z tych parametrów decyduje u gęsi a który u żyrafy

- Ryby to jedyne kręgowce których obręcz miedniczna nie jest związana z

kręgosłupem
-
- różnicowanie mózgowia kręgowców (3 pęcherzyki, potem 5)

- U których pojawia się kora nowa – u gadów

- Dlaczego liczebność gatunkowa ptaków i ssaków znacznie przewyższa liczebnosć

gatunków płazów i. gadów

- Ryby mają PARZYSTE płetwy

- Linia naboczna
- Dlaczego ryby chrzęstnoszkieletowe tracą więcej energii na utrzymanie się na
danym poziomie w wodzie
-
- podobienstwa i różnice w wymianie gazowej u płazów i gadów

- Dlaczego gady składają znacznie mniej jaj niż ryby i płazy?

-
- cechy budowy umożliwiające mały ciężar ciała ptaka
- gady mają dwa łuki aorty, ptaki tylko prawy a ssaki tylko lewy

- 3 grupy płazów: ogoniaste, bezogonowe i beznogie

- Ile kłykci potylicznych posiadają płazy?
- Ile błon płodowych zawierają jaja płazów?
- Kości ptaków wypełnione są:
o Szpikiem kostnym
o Tłuszczem
o Powietrzem
o Workami powietrznymi
-
Szyja ptaków jest zazwyczaj:
o Krótka i nieruchoma
o Krótka i ruchliwa
o Długa i nieruchoma
o Długa i ruchliwa
-
Duża płaska kość będąca miejscem przyczepu mięśni poruszających skrzydłami to:

- Krwinki czerwone ssaków nie mają jądra komórkowego

-
- Zaznacz zdanie prawdziwe:
- Ssaki cechuje homodontyzm
- Ssaki posiadają krążenie wrotne w nerkach
- Ssaki posiadają przeponę
- Wszystkie odpowiedzi są błędne
-
- Na ile odcinków podzielony jest kręgosłup ssaków?
-
- Które płetwy są parzyste? Piersiowe i brzuszne
-
- Osmoregulacja u ryb chrzęstnoszkieletowych (wydalają głównie mocznik)
- Przednercza, pranercza, zanercza
- Akomodacja oka przez przesuwanie się soczewki
- Pęcherz pławny rola w odbieraniu dźwięków i ich wydawaniu
- Zasada przeciwprądów – woda i krew w skrzelach płyną w przeciwnych kierunkach,
dzięki czemu możliwa jest wymiana gazowa na całej długości
- Ości- skostniałe ścięgna
- Obręcz miedniczna u ryb nie łączy się z kręgosłupem- jest zanurzona w mięśniach
tułowia
- Kloaka u ryb chrzęstnoszkieletowych
-
- Wyjaśnij, dlaczego płazy, u których wymiana gazowa zachodzi głównie przez skórę,
nie mogą mieć dużych rozmiarów ciała.
-
- Wyjaśnij, dlaczego płazy, z wyjątkiem pojedynczych gatunków, nie przebywają w
wodach słonych. W odpowiedzi odnieś się do budowy skóry płazów i warunków
środowiska.
-
- Wykaż związek między zmianami wilgotności środowiska, a intensywnością wymiany
gazowej u żab.
-
- Wyjaśnij, dlaczego strusie, podobnie jak inne ptaki, muszą połykać kamienie, aby
skuteczniej trawić pokarm.
-
- Określ, jaką funkcję w trawieniu pokarmu pełnią pierwotniaki znajdujące się w
żwaczu owiec.
-
- Wyjaśnij, dlaczego u ptaków morskich gruczoły nosowe są znacznie lepiej rozwinięte
niż u ptaków lądowych.
-
- Określ, jakie znaczenie dla funkcjonowania waleni w środowisku wodnym ma duża
ilość tłuszczu znajdująca się pod ich skórą i w jamach kości.
- Dzięki dużej ilości tłuszczu zgromadzonego w warstwie podskórnej oraz w jamach
kości zwierzęta te (mające duże rozmiary) zmniejszają ciężar właściwy swojego ciała
- / zwiększają swoją wyporność, co ułatwia im pływanie.
- Gruba warstwa tłuszczu pod skórą chroni walenie przed nadmiernym oziębieniem
organizmu / przed utratą ciepła w zimnych wodach oceanu.
- Gruba warstwa tłuszczu pod skórą stanowi zapas energetyczny wykorzystywany
podczas poruszania się waleni.
-

- Podaj nazwę błony płodowej otaczającej jamę, do której są odkładane azotowe

produkty przemiany materii w czasie życia zarodkowego gadów.
 -
- Wyjaśnij, dlaczego żółw błotny i żółw pustynny różnią się proporcjami wydalanych
azotowych produktów przemiany materii. W odpowiedzi uwzględnij warunki
środowiska życia każdego z tych gatunków.

- Gniazdowniki a zagniazdowniki

- Podwójna akomodacja u ptaków - zmiana kształtu soczewki i całej gałki ocznej

Płuca ptaków znacznie zwiększają swoją objętość podczas wdechu – p czy f

Zad 7
Skóra płazów uczestniczy w wymianie gazowej zarówno w dobrze natlenionej wodzie, jak i
w wilgotnym powietrzu. Oddychanie skórne płazów odgrywa istotną rolę w wymianie
gazowej tych zwierząt ze względu na niską efektywność wymiany gazowej w płucach.
Stężenie mocznika we krwi płazów jest dużo większe niż we krwi ssaków. Płazy nie piją
wody, ale wchłaniają ją przez skórę.
Na podstawie: H. Szarski, Historia zwierząt kręgowych, Warszawa 1998.

Zadanie 7.1. (0–2)

Wyjaśnij, dlaczego wymiana gazowa w płucach płazów jest mniej efektywna niż w
płucach ssaków. W odpowiedzi uwzględnij dwie różnice między wymienionymi
gromadami: jedną w budowie płuc i jedną w mechanizmie ich wentylacji.

Zadanie 7.2. (0–1)

Określ, jakie znaczenie w pobieraniu wody przez płazy ma gromadzenie mocznika w ich
płynach ustrojowych.

\----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ciało ptaków jest pokryte piórami zróżnicowanymi pod względem budowy i funkcji.
Wyróżnia się lotki, sterówki, pióra pokrywowe oraz pióra puchowe.
Błony pławne ptaków wodnych nie są jednak pokryte piórami – nadmiernej utracie ciepła w
tej części ciała zapobiega mechanizm zilustrowany na poniższym schemacie. Strzałki
pionowe wskazują kierunek przepływu krwi w naczyniach, a strzałki poziome – wymianę
ciepła między naczyniami. Kolorem czerwonym oznaczono krew o stosunkowo wysokiej
temperaturze, a kolorem niebieskim – krew wychłodzoną.
\----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Na podstawie licznych podobieństw w budowie anatomicznej już w latach 70. XX wieku

odkryto, że ptaki (Aves) nie stanowią grupy zupełnie oddzielnej od gadów, ale wywodzą się z
kopalnych dinozaurów (Dinosauria). Najbliższym współczesnym krewnym ptaków jest rząd
krokodyli (Crocodilia), obejmujący m.in. krokodyle i aligatory. Ze względu na wspólne
pochodzenie ptaki, dinozaury i krokodyle łączy się w jedną grupę nazywaną gadami
naczelnymi lub archozaurami (Archosauria).
Dużo większym wyzwaniem dla naukowców było określenie relacji pokrewieństwa żółwi
(Testudines) wobec pozostałych gadów. Badania anatomiczne dawały sprzeczne wyniki i
dopiero na podstawie sekwencjonowania gadzich genomów wykazano bezspornie, że żółwie
są bliżej spokrewnione z gadami naczelnymi niż z jaszczurkami i wężami, ujmowanymi
razem jako łuskonośne (Squamata).
Spośród współczesnych gadów jedynie ptaki są zwierzętami stałocieplnymi. Na podstawie
badań histologicznych kopalnych kości uważa się jednak, że podwyższonym tempem
metabolizmu cechowały się już ostatni wspólny przodek archozaurów oraz wymarłe
dinozaury. Na podstawie tych odkryć sformułowano hipotezę, że wspólny przodek
współczesnych krokodyli utracił stałocieplność, a współczesne krokodyle są zwierzętami
wtórnie zmiennocieplnymi, co najprawdopodobniej wynika z przejścia tych zwierząt do
ziemno-wodnego trybu życia i ma związek ze stosunkowo mało aktywnym polowaniem z
zasadzki.
Jednym z dowodów potwierdzających pochodzenie krokodyli od zwierząt stałocieplnych jest
zachowana pełna przegroda międzykomorowa. Wśród współczesnych archozaurów także
ptaki mają w sercu pełną przegrodę międzykomorową. Badania porównawcze doprowadziły
badaczy do wniosku, że taką budowę serca miały także wymarłe dinozaury oraz ostatni
wspólny przodek archozaurów.

Na podstawie: N.G. Crawford i in. More than 1000 ultraconserved elements provide evidence
that turtles are the sister group of archosaurs, „Biology letters” 8(5), 2012; L.J. Legendre i
in. Palaeohistological Evidence for Ancestral High Metabolic Rate in Archosaurs,
„Systematic Biology” 65(6), 2016.

Zadanie 18.1. (0–1)

Wyjaśnij, jakie znaczenie dla utrzymywania względnie stałej, wysokiej temperatury

ciała ptaków ma występowanie w ich sercu pełnej przegrody między komorami. W
odpowiedzi uwzględnij natlenowanie krwi oraz tempo metabolizmu.

Zadanie 18.2. (0–3)

Poniższy rysunek przedstawia niekompletne drzewo filogenetyczne obrazujące relacje
pokrewieństwa między gadami a ptakami.

1. Na podstawie tekstu określ pokrewieństwo między grupami gadów – dorysuj

brakujące gałęzie powyższego drzewa filogenetycznego tak, aby drzewo
przedstawiało w poprawny sposób relacje pokrewieństwa między taksonami.
2. Zaznacz na powyższym drzewie filogenetycznym ostatniego wspólnego przodka
archozaurów – otocz kółkiem odpowiedni węzeł.
3. Zaznacz na powyższym drzewie filogenetycznym moment, w którym – według
przedstawionej w tekście hipotezy – doszło do utraty stałocieplności – zapisz znak
X nad odpowiednią gałęzią.
 Na podstawie: www.allaboutbirds.org; I.J. Lovette, J.W. Fitzpatrick, Handbook of Bird
Biology, Ithaca 2016.

Oceń, czy poniższe stwierdzenia odnoszące się do przedstawionego na schemacie

mechanizmu termoregulacji u ptaków są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest
prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Wracająca z błon pławnych silnie schłodzona krew jest ogrzewana przez cieplejszą krew płynącą z
1.
narządów wewnętrznych ciała.
 Krew płynąca tętnicami z trzewi do nóg i do błon pławnych utrzymuje stałą temperaturę dzięki
2.
sprawnej wymianie ciepła między naczyniami.
Krew w tętnicach i żyłach, pomiędzy którymi dochodzi do wymiany ciepła, przepływa w przeciwnych
3.
kierunkach.

\----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Adaptacje ssaków do odżywiania się określonym rodzajem pokarmu dotyczą budowy układu
pokarmowego i często są związane z zależnościami międzygatunkowymi, np. w różnych
częściach przewodu pokarmowego ssaków roślinożernych żyją drobnoustroje, które ułatwiają
trawienie pokarmu.
Na rysunkach przedstawiono budowę układu pokarmowego dwóch ssaków: kojota i koali,
mających zbliżone rozmiary ciała, ale odżywiających się różnym rodzajem pokarmu.

Na podstawie: Biologia, pod red. N.A. Campbella, Poznań 2012.

Zadanie 11.1. (0–2)

Określ, na którym rysunku – A czy B – przedstawiono budowę układu pokarmowego

roślinożercy. Odpowiedź uzasadnij, podając dwie widoczne na rysunku cechy budowy
tego układu stanowiące przystosowania do roślinożerności, oraz określ, na czym te
przystosowania polegają.
Układ pokarmowy ssaka roślinożernego przedstawiono na rysunku:
………………………………………………………………..,
ponieważ:

1.

2.

Zadanie 11.2. (0–1)

Podaj nazwę składnika pokarmowego występującego w dużej ilości w diecie ssaków

roślinożernych, który nie jest trawiony samodzielnie przez zwierzęta, ale trawią go
mikroorganizmy żyjące w ich przewodach pokarmowych.
\----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Żaby z gatunku Telmatobius culeus (por. rysunek poniżej) nie muszą regularnie wypływać na
powierzchnię wody w celu zaczerpnięcia powietrza. Jeśli nie są w stanie dotrzeć na
powierzchnię wody przyjmują na dnie jeziora pozycję z rozprostowanymi kończynami. Około
raz na sześć sekund „podskakują”, co powoduje ich uniesienie w toni wodnej. Następnie,
powoli opadają w kierunku dna, a ich liczne i silnie unaczynione fałdy skórne rozpościerają
się w wodzie. Jest to zachowanie szczególnie często spotykane wtedy, gdy ciśnienie parcjalne
tlenu w wodzie spada od 89 do 35 mmHg. Płuca tego płaza są silnie zredukowane.

Na podstawie: https://animaldiversity.org/accounts/Telmatobius_culeus

Zadanie 6.1. (0–1)

Wyjaśnij, jakie znaczenie ma obecność fałdów skórnych u Telmatobius culeus.

Zadanie 6.2. (0–1)

Zaznacz rysunek przedstawiający skórę płazów. Wybór uzasadnij jednym argumentem

odnoszącym się do widocznej na nim cechy budowy skóry płazów.
Uzasadnienie:

Zadanie 6.3. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego wraz ze wzrostem temperatury wody wzrasta częstotliwość

podskoków opisywanej żaby pod wodą.

W tabeli cyfrą 1 zaznaczono obecność, a cyfrą 0 brak niektórych cech u przedstawicieli

dorosłych form wybranych rodzajów strunowców. Pod tabelą zamieszczono drzewo
filogenetyczne, na którym literami A–D oznaczono pewne grupy systematyczne strunowców
oraz zaznaczono na liniach filogenetycznych cechy, które w rozwoju ewolucyjnym u
przodków tych grup pojawiły się po raz pierwszy.

szczęki płuca owodnia włosy ………………

rekin 1 0 0 0
salamandra 1 1 0 0
jaszczurka 1 1 1 0
tygrys 1 1 1 1
goryl 1 1 1 1
 Na podstawie: Mason A.,K., i in., Biology, Mc Graw Hill Education, Nowy Jork, 2017.

Zadanie 20.1. (0–1)

Zgodnie z przyjętym w tabeli sposobem wpisz odpowiednią cechę (ogon / przepona) w

miejsce wyznaczone w tabeli, a następnie uzupełnij zaznaczoną kolumnę.

Zadanie 20.2. (0–1)

Zaznacz zwierzę (A–C), które należałoby umieścić w miejscu C na drzewie

filogenetycznym oraz charakterystyczny dla niego opis (I–IV).

Uwaga! Nie zachowano proporcji wielkości.

I. występuje na większości kontynentu europejskiego poza jego południowymi, ciepłymi
krańcami. Ma zdolność wchodzenia w stan hibernacji, jest zwierzęciem zmiennocieplnym.
Kloaka obecna, a w fizjologii wymiany gazowej bardzo ważną funkcję pełnią ruchy klatki
piersiowej.
II. temperatura ciała tego zwierzęcia zależy od warunków termicznych środowiska; prowadzi
lądowy tryb życia, choć nie wykazuje cech pełnego przystosowania do niego. Obecna kloaka.
III. temperatura ciała tego zwierzęcia nie zależy od warunków termicznych środowiska,
prowadzi lądowy tryb życia. Samice składają jaja w pobliżu akwenów o średniej głębokości.
W skórze bardzo niewielka liczba gruczołów.
IV. gromada zwierząt, do których należy ten organizm jest pierwszą lądową grupą
kręgowców, choć nie jest do niego w pełni przystosowana, a przykład tego widać w
uzależnieniu rozmnażania od środowiska wodnego, gdzie dochodzi do zaplemnienia
zewnętrznego.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Większość płazów ginie w krótkim czasie po umieszczeniu w wodzie morskiej. Istnieje

jednak wyjątek – żaba morska Fejervarya cancrivora, która we krwi zatrzymuje dużą ilość
mocznika.
a) Wyjaśnij, dlaczego płazy innych gatunków giną w wodzie morskiej. W odpowiedzi
uwzględnij budowę skóry płazów.
b) Wykaż związek między wysokim stężeniem mocznika we krwi a przystosowaniem
żaby Fejervarya cancrivora do życia w wodzie morskiej.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Serce ryb chrzęstnoszkieletowych zbudowane jest z zatoki żylnej, przedsionka, komory oraz
stożka tętniczego. Podobnie wygląda anatomia serca ryb kostnoszkieletowych z tą różnicą, że
zamiast stożka tętniczego występuje opuszka tętnicza będąca zgrubieniem tętnicy. Na rysunku
przedstawiono sposób wymiany gazowej w skrzelach pewnego gatunku ryby
chrzęstnoszkieletowej.

Zadanie 4.1. (0-1)

Uzupełnij poniższy tekst podkreślając właściwe określenia.

Ryby posiadają serce żylne. Z komory serca ryby odtlenowana krew wypływa (żyłami /
tętnicami) do skrzeli. Ryby kostnoszkieletowe posiadają serce składające się z (trzech /
czterech) elementów, które zbudowane są z tkanki poprzecznie prążkowanej mięśnia
sercowego. U ryb w sercu (występują / nie występują) zastawki.

Zadanie 4.2. (0-1)

Uzasadnij, dlaczego brak powiek u ryb jest związany ze środowiskiem ich
występowania. W odpowiedzi uwzględnij funkcje powiek.

Zadanie 4.3. (0-1)

Wykaż, że unieruchomienie ryby, której mechanizm wymiany gazowej w skrzelach

przedstawiono na rysunku, mogłoby spowodować jej niedotlenienie.