Układ Wydalniczy

Wydalanie to usuwanie szkodliwych związków i metabolitów.

Do narządów wydalniczych należą m.in.

 Płuca – woda i dwutlenek węgla

 Skóra – pot – woda, sole mineralne, mocznik, kwas moczowy i mlekowy
 Nerki – mocz – woda, sole mineralne, mocznik, kwas moczowy, toksyny, produkty rozkładu
leków
Przy trawieniu aminokwasów dochodzi do DEAMINACJI – oderwania grupy aminowej, która jest
toksyczna.

Podział zwierząt ze względu na przekształcanie grup aminowych

 Zwierzęta amonioteliczne - Zwierzęta wodne usuwają grupy aminowe na bieżąco, dzięki
osmotycznemu przepływowi krwi
 Zwierzęta ureoteliczne przekształcają grupy aminowe w mocznik dzięki wątrobie
 Zwierzęta urykoteliczne przy dużym nakładzie energii produkują kwas moczowy (ptaki, gady
lądowe,stawonogi)

CYKL MOCZOWY
1. Deaminacja białek
2. Transport grup aminowych w postaci glutaminy
3. Odłączenie grup aminowych od glutaminy w wątrobie
4. Wejście w cykl mocznikowy w cytozolu i mitochondriach. Jest to cykl anaboliczny, przy
nakładzie trzech cząsteczek ATP.
5. Powstaje karboaminofosforan, który wchodzi we właściwy cykl.
6. Karboaminofosforan łączy się z ornityną
7. Powstaje cytrulina
8. Argininobursztynian
9. Arginina i Fumaran, przekazywany do Cyklu Krebsa
10. Od Argininy odłącza się mocznik
11. Skierowanie mocznika do nerek

BUDOWA UKŁADU WYDALNICZEGO

 Układ wydalniczy jest tak samo zbudowany u obu płci. Składa się z dwóch nerek, dwóch
moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej.
 Cewka moczowa u kobiet jest krótsza, a u mężczyzn ma wspólne ujście z układem
rozrodczym
 za wydalanie odpowiadają dwa ośrodki nerwowe:
o w rdzeniu kręgowym na wysokości krzyża odpowiedzialny za automatyczne
opróżniania pęcherza
o w kresomózgowiu, wyuczony przy nauce wydalania u dzieci do kontrolowania
oddawania moczu
 Pęcherz człowieka ma pojemność 800 ml. Organizm nie dopuszcza do całkowitego
zapełnienia. Pierwszy impuls potrzeby występuje przy 100 ml moczu w pęcherzu. Przy 400
 ml występują symptomy bólowe. Przy 600 ml następuję automatyczne rozluźnienie zwieracza
i oddanie moczu. Ściana pęcherza zbudowana jest tkanki mięśniowej gładkiej i nabłonka.
 Moczowody łączą pęcherz z cewką. Ich ujście ma miejsce w dolnej części pęcherza.

DROGA MOCZNIKA
Wątroba żyła wątrobowaprawy przedsionek lewy przedsionek
Lewa komora aorta dwie tętnice nerkowe

NERKI
 Nerki leżą na tylnej ścianie jamy brzusznej, a prawa niżej od lewej.
 Lekko chronione przez ostatnie dwie pary żeber, narażone na uszkodzenia mechaniczne
 Każda nerka ma swoją tętnicę, żyłę i moczowód
 Tętnica transportuje do nerki tlen, substancje odżywcze i substancje które muszą zostać
usunięte
 Są narządami typu gruczołowego
 Otoczone torebką nerki z tkanki łącznej
 Mają od 7 do 10 cm

Budowa nerki
 Nefron – podstawowa jednostka budulcowa nerki
Jedna nerka składa się z 1,5
mln nefronów. Każdy nefron
produkuje mocz. Kłębuszek
nefronu stanowi sieć dziwną
naczyń krwionośnych
(naczynia włosowate na
tętnicy). Objęty jest torebką
Bowmana (nabłonek
jednowarstwowy) gdzie
odbywa się pierwszy proces
produkcji moczu. Z torebki
wychodzi kanalik nefronu w
którym wyodrębniamy :

 Kanalik kręty I
rzędu /
proksymalny /
bliższy
 Pętla nefronu / pętla
Henlego
 Kanalik kręty II
rzędu / dystalny /
dalszy

Kora nerki ciałka i kanaliki nefronu

Słupy nerki pętle nefronu
Piramidy kanaliki zbiorcze

PRODUKCJA MOCZU
W produkcji moczu wyodrębniamy procesy:

 FILTRACJA – odbywa się w ciałku nefronu sieci dziwnej do torebki Bowmana. Do

kłębuszka napływa więcej krwi niż odpływa, przez co ciśnienie w jego naczyniach jest
wysokie. Prowadzi to do przesączania się osocza. Filtracja jest procesem biernym. W ten
sposób powstaje mocz pierwotny z 1/3 części osocza. Mocz pierwotny składa się z wody i
wszystkich składników osocza. W przeciągu doby nefrony produkują 150 l pierwotnego
moczu. Odpływa kanalikiem proksymalnym.
 RESORPCJA – proces wchłaniania wtórnego. Wyróżniamy dwa rodzaje resorpcji:
o Obligatoryjna – obowiązkowa; dzięki niej odzyskiwana jest woda, glukoza,
aminokwasy, białka, witaminy i część soli mineralnych; mocz zagęszcza się 100 razy,
co zmniejsza objętość moczu do 1,5 l;
o Fakultatywna – niekonieczna; zachodzi jedynie przy zrównoważeniu bilansu wody
  SEKRECJA – wtórne wydalanie; zachodzi do kanalika proksymalnego; jest procesem
aktywnym; wydalane są duże cząsteczki zneutralizowanych w wątrobie leków,
zneutralizowane używki, nadmiar hormonu HCG, doping;

SUBSTANCJE REGULUJĄCE PRODUKCJE MOCZU

 WEZOPRESYNA / hormon antydiuretyczny – produkowany w podwzgórzu; pobudza
resorpcje;
 ALDOSTERON z grupy mineralkortykosteroidów – produkowany w korze nadnerczy;
pobudza wchłanianie;
 ANGIOTENSYNA II – pobudza resorpcje;
 RENINA – pobudza produkcje angiotensyny II;

CHARAKTERYSTYKA MOCZU
 W ciągu doby moczu ostatecznego produkowane jest 1,5 - 2 l;
 Prawidłowa barwa to żółtawa (urobilinogen i woda); mocną barwę produkuje witamina B12;
brunatna barwa – choroba wątroby; krew w moczu – choroba układu moczowego;
 Mocz powinien być klarowny; zmętnienie świadczy o infekcji;
 Obecność białek świadczy o chorobie nerek;
 Obecność cukrów cukrów i ciał ketonowych świadczy o cukrzycy;
 Bilirubina w moczu świadczy o chorobie wątroby;

CHOROBY UKŁADU WYDALNICZEGO

 Infekcje układu moczowego
 Kamica nerkowa – wytrącanie się minerałów w kłębuszku; daje ostre symptomy bólowe;
rozbijane ultradźwiękami lub usuwane chirurgicznie;
 Nerczyca – choroba wieku dziecięcego; nieprawidłowa praca kłębuszków; występuje
opuchlizna; nieleczona prowadzi do niewydolności nerek;
 Ostra niewydolność nerkowa – jedyne leczenie to przeszpem; w okresie oczekiwania na
transplantacje wykonywane są dializy – poza/ustrojowe oczyszczanie krwi; płyn dializacyjny
ma skład idealnego osocza; wyróżnia się dializę otrzewnową i hemodializę;