www.matematiranje.

com

IRACIONALNE JEDNAINE
Pod iracionalnom jednainom podrazumevaju se jednaine kod kojih se nepoznata nalazi pod korenom. U optem sluaju ove jednaine se ne mogu reiti. Mi emo prouiti neke prostije sluajeve. Vano: Jednaina
a ( x) = b( x) je ekvivalentna sistemu a ( x) = b 2 ( x) b( x) 0

Primer 1: Reiti jednainu:

x + 7 = x +1 x + 7 = ( x + 1) 2 x + 7 = x2 + 2x +1 x2 + x 6 = 0
1 5 2

x +1 0 x 1

x + 7 0 ovo zbog korena x 7

x2 + 2x +1 x 7 = 0

a =1 b =1 c = 6

x1, 2 = x1 = 2

x 2 = 3

Moramo proveriti da li su reenja dobra tj. da li zadovoljavaju x 1 i x 7 x1 = 2 je dobro x2 = 3 nije jer x2 = 3 1 nije tano. Dakle, jedino reenje je x=2 Primer 2: Reiti jednainu: 1 + x 2 9 = x
1 + x 2 9 = x Ovde najpre ostavimo koren na jednu stranu, a sve bez korena prebacimo na drugu stranu x2 9 = x 1 Sada postavljamo ekvivalenciju:

www.matematiranje.com

x 2 9 = ( x 1) 2 x2 9 = x2 2x +1 2x = 1+ 9 2 x = 10 x=5

x 1 0 x 1

x2 9 0 x1 = 3 x2 = 3

x ( ,3] [3, )

Obavezno proverimo dal reenje zadovoljava uslove: x 1 i x ( ,3] [3, ) Poto zadovoljava x=5 je reenje Primer 3: Reiti jednainu: 12 x x 2 8 = 3
12 x x 2 8 = 3 /() 2 12 x x 2 8 0 x 2 8 0
1.uslov 2.uslov

12 x x 2 8 = 9 x x 2 8 = 9 12 x x 2 8 = 3 x 2 8 = x x 2 8 = 3 /() 2 x 2 ( x 2 8) = 9 x 4 8 x 2 9 = 0 ovo je bikvadratna jednaina x 4 8 x 2 9 = 0 smena x 2 = t t 2 8t 9 = 0 3 3 0 x>0 3.uslov x x

t1, 2 = t1 = 9

8 10 2

t 2 = 1 x 2 = 9 x 2 = 1 x 3, 4 = i
x1 = 3, x2 = 3

Kad je ovako zamrena situacija sa uslovima, kao sada, a dobili smo reenja x1 = 3 i x2 = 3 , zamenite reenja u poetnu jednainu, da vidite da li su dobra!

www.matematiranje.com
12 x x 2 8 = 3 12 3 32 8 = 3 12 3 1 = 3 9 =3 3=3

Dakle x=3 jeste reenje

x 3

12 x x 2 8 = 3 12 3 9 8 = 3 12 + 3 = 3

15 = 3 Natano, dakle x=-3 nije reenje

Dakle x=3 je jedino reenja!!!
Drugi tip zadataka koji emo prouiti je oblika: Vano:
a ( x ) b( x ) = c ( x )

Ovde moramo najpre odrediti zajedniku oblast definisanosti funkcija odnosno a( x) 0 i b( x) 0 , a kad dodjemo do oblika

a (x) i

b(x)

P( x) = Q( x) primenjujemo kao

malopre ekvivalenciju da P ( x) = Q( x) 2 Q( x) 0 . Opet vam savetujemo da ako se ne snalazite sa uslovima, dobijena reenja proverite u poetnu jednainu. Primer koliko su vani uslovi: Rei jednainu: x + x =1 Ovde mora biti x 0 i x 0 , odnosno x 0 i x 0 jedino moe biti x=0, a to oigledno nije reenje!!! Primer 1: Rei jednainu: 2x + 8 + x + 5 = 7

Pre nego ponemo sa reavanjem:

2x + 8 0 x 4

i i

x+5 0 x 5

x [ 4, )

www.matematiranje.com

2 x + 8 + x + 5 = 7 /() 2 2x + 8 + 2 2x + 8 x + 5 + x + 5 = 72 2 x + 8 + 2 (2 x + 8)( x + 5) + x + 5 = 49 2 (2 x + 8)( x + 5) = 49 2 x 8 x 5

2 (2 x + 8)( x + 5) = 36 3 x /() 2 Pazi uslov
2 2

36 3x 0 3 36 x 12

4(2 x + 8)( x + 5) = (36 3x)

4(2 x 2 + 10 x + 8 x + 40) = 1296 216 x + 9 x 2 8 x 2 + 40 x + 32 x + 160 1296 + 216 x 9 x 2 = 0 x 2 + 288 x 1136 = 0 x 2 288 x + 1136 = 0 288 280 x1, 2 = 2 x1 = 284 x2 = 4

Da se podsetimo uslova: x [ 4, ) i x 12 , Dakle, jedino reenje je x=4 Primer 2: Rei jednainu

7 x 1x 0 1 x 7

7 x 1 3 x 18 = 5 uslovi su:
3 x 18 0

x6

x [6, ) Uslov

7 x 1 3 x 18 = 5 Lake nam je da jedan koren prebacimo pa onda da kvadriramo!!!

7 x 1 = 5 + 3 x 18 /() 2 7 x 1 = 25 + 10 3 x 18 + 3 x 8 7 x 1 25 3 x + 18 = 10 3 x 18 4 x 8 = 10 3 x 18 / : 2

www.matematiranje.com

2 x 4 = 5 3x 18 /() 2 uslov 2 x 4 0 x2 (2 x 4) 2 = 25(3x 18) 4 x 2 16 x + 16 = 75 x 450 4 x 2 16 x + 16 75 x + 450 = 0 4 x 2 91x + 466 = 0 91 825 8 91 5 33 x1, 2 = 8 91 + 5 33 x1 = 8 91 5 33 x2 = 8 x1, 2 = Kad se ovako desi moramo nai pribline vrednosti za x1 i x2 da bi videli da li zadovoljavaju uslove: x1 14,97 x2 7,78 Poto su uslovi x 6 i x 2 Zakljuujemo da su oba reenja dobra. Primer 3: Rei jednainu: x + 3 + x + 8 = x + 24

Reenje: Ovde moramo postaviti: 3 uslova:

x+3 0 x 3

x+8 0 x 8

x + 24 0 x 24

Dakle, kad upakujemo ova 3 uslova x 3 x + 3 + x + 8 = x + 24 /() 2 x + 3 + 2 x + 3 x + 8 + x + 8 =2 x + 3 + 2 ( x + 3)( x + 8) + x + 8 = x + 24 2 ( x + 3)( x + 8) = x + 24 x 3 x 8 2 ( x + 3)( x + 8) = 13 x uslov: 13 x 0
2 2

x + 24

x 13 x 13
5

www.matematiranje.com

4( x + 3)( x + 8) = (13 x) 2 4( x 2 + 8 x + 3x + 24) = 169 26 x + x 2 4 x 2 + 32 x + 12 x + 96 169 + 26 x x 2 = 0 3x 2 + 70 x 73 = 0 x1, 2 = x1 = 1 x2 = 24 Da li su reenja dobra? Uslovi su x 3 i x 13 , dakle x=1 je jedno reenje Primer 4: Reiti jednainu:
5+3 x + 53 x = 3 x

70 5776 70 76 = 6 6

Reenje: Ovde emo morati da uvedemo smenu:

3

x =t 5 + t + 5 t = t /() 2

Uslovi:

5+t 0 t 5

5t 0 t 5 t 5

t [ 5,5]

5 + t + 5 t = t /() 2 5+t + 5t
2

= t2
2

5 + t + (5 + t ) (5 t ) + 5 t = t 2 5 + t + 2 25 t 2 + 5 t = t 2

2 25 t 2 = t 2 /() 2 uslova: t 2 10 0

www.matematiranje.com

4(25 t 2 ) = (t 2 10) 2 4(25 t 2 ) = t 4 20t 2 + 100 100 4t 2 = t 4 20t 2 + 100 t 4 16t 2 = 0 t 2 (t 2 16) = 0 t2 = 0 t = 0 t 2 16 = 0 t = +4, t = 4 za t = 4 3 x = 4 x = 64 jeste reenje za t = 4 3 x 4 x = 64 nije reenje za t = 0 x = 0 nije reenje Dakle x = 64 je jedino reenje!!!