M u

Nhu cu cng nghip ho - hin i ho i hi mt khi lng vn khng l, nht l vn di hn, m trong giai on hin nay, th trng ti chnh mi ch p ng c mt phn nh nhu cu v vn ngn hn cho nn kinh t. Xut pht t i hi y, th trng chng khon, vi t cch l knh huy vn quan trng cho cng nghip ho, hin i ho tr thnh mt nhu cu cp thit, khch quan trong iu kin hin nay. Tuy nhin th trng chng khon mun hot ng hiu qu cn phi c hng ho cho n (c phiu, tri phiu...) v ng thi phi c cc cng ty chng khon chuyn mua bn, giao dch cc loi hng ho . Cng ty chng khon s l tc nhn quan trng thc y s pht trin ca nn kinh t ni chung v ca th trng chng khon ni ring. Nh cc cng ty chng khon m mt lng vn khng l c a vo u t t nhng ngun l t trong cng chng tp hp li. Nh vy, s ra i ca cc cng ty chng khon trong giai on hin nay l mt nhu cu khch quan. Tuy nhin n i vo hot ng c hiu qu cn tip tc c nhng iu chnh hp l. xut: "Mt s gii php nhm hon thin v pht trin cc cng ty chng khon Vit Nam giai on hin nay" s a ra nhng kin ngh gp phn vo vic hon thin cc cng ty chng khon v nhng gii php thc y hnh

thnh cc cng ty chng khon. ti nghin cu nhng l lun c bn v cng ty chng khon t xut cc gii php hon thin cng ty chng khon v c cu t chc; i ng cn b, nhn vin; m hnh cng ty; h thng tin hc trong cc cng ty chng khon, ng thi a ra nhng gii php, kin ngh nhm m rng v pht trin cc cng ty chng khon. Ni dung ti gm 3 phn: Chng I: Vai tr ca cng ty chng khon vi hot ng ca th trng chng khon. Chng II: Thc tin hot ng ca cc cng ty chng khon Vit Nam hin nay. Chng III: Cc gii php hon thin v pht trin cc cng ty chng khon Vit Nam. Em xin chn thnh cm n s hng dn v gip tn tnh ca thy gio Th.s ng Ngc c v cn b, cng nhn vin V qun l kinh doanh chng khon - UBCKNN gip em hon thnh tt lun vn tt nghip ny. Do hn ch v l lun, kinh nghim thc t, iu kin nghin cu nn bi vit ny ca em cn nhiu thiu st, em rt mong c s gp ca thy c, cn b, nhn vin V qun l kinh doanh chng khon - UBCKNN v tt c cc bn c cc bi vit sau ca em c tt hn. H Ni, thng 5 nm 2003 Sinh vin TH: L Thanh Thi

Chng I: Vai tr ca cng ty chng khon vi hot ng ca th trng chng khon.

1.1. Tng quan v th trng chng khon. 1.1.1. Quan im khc nhau v th trng chng khon. Th trng chng khon l mt b phn quan trng ca th trng ti chnh, hot ng ca n nhm huy ng nhng ngun vn tit kim nh trong x hi tp trung thnh nhng ngun vn ln ti tr di hn cho cc doanh nghip, cc t chc kinh t v Nh nc pht trin sn xut, tng trng kinh t hay cho cc d n u t. Th trng chng khon l ni din ra cc hot ng mua, bn chng khon v cc giy ghi n trung hoc di hn thng t 01 nm tr ln. Cng c trao i trn th trng chng khon rt phong ph. Vy th trng chng khon l ni mua bn cc chng khon c pht hnh v ang lu hnh trn th trng. Hin nay tn ti hai quan im i lp nhau: Quan im mt cho rng: th trng vn v th trng chng khon l khc nhau v cng c ca th trng chng khon ngoi cc chng khon di hn cn c cc giy ghi n ngn hn (cc tn phiu kho bc nh nc c thi hn 03 thng hoc 06 thng).

Quan im th hai cho rng: th trng vn v th trng chng khon ch l cc tn gi khc nhau ca cng mt khi nim: th trng t bn. Ngy nay, cc nc c nn kinh t th trng pht trin, th trng chng khon c quan nim l mt th trng c t chc v hot ng c iu kin, l ni din ra cc hot ng mua bn cc loi chng khon trung v di hn gia nhng ngi pht hnh chng khon v mua chng khon hoc kinh doanh chng khon. Mc d c nhiu quan im khc nhau, thm ch l tri ngc nhau, nhng nhn chung mt th trng chng khon c c trng bi cc hot ng c bn sau. 1.1.2. Hot ng ca th trng chng khon. Trn th trng chng khon cc hot ng giao dch chng khon c thc hin . Xt v mt hnh thc, cc hot ng trao i mua bn chuyn nhng cc chng khon l vic thay i cc ch th nm gi chng khon; xt v thc cht y chnh l qu trnh vn ng t bn hnh thi tin t, tc l qu trnh chuyn t t bn s hu sang t bn kinh doanh. Cc quan h mua bn cc chng khon trn th trng chng khon phn nh s thay i cc ch th s hu v chng khon. Xt v ni dung, th trng vn th hin cc quan h bn cht bn trong ca qu trnh mua bn cc chng khon. Th trng chng khon l biu hin bn ngoi, l hnh thc giao dch vn c th. Cc th trng ny khng th phn bit,

tch ri nhau m n l thng nht v cng phn nh cc quan h bn trong v bn ngoi ca th trng t bn. Do hot ng ca th trng chng khon (xt v bn cht) phn nh quan h trao i mua bn quyn s hu v t liu sn xut, vn, tin mt. Cc hot ng ny c thc hin thng qua cc thnh vin trn th trng chng khon. 1.1.3. Cc thnh vin ca th trng chng khon. - Ngi u t chng khon: L nhng ngi mua bn chng khon gm c: cc doanh nghip, cc cng ty bo him, cc qu hu tr v lc lng rng ri nht l tng lp dn chng u t vo. - Ngi kinh doanh chng khon: L ngi c php lut cho php thc hin cc nghip v kinh doanh chng khon, bao gm mi gii chng khon (nhn mua h v bn h hng hoa hng), bo lnh pht hnh chng khon, t vn u t chng khon, qun l qu u t chng khon, mua v bn chng khon cho chnh mnh hng chnh lch gi. - Ngi t chc th trng: L ngi to ra a im v phng tin phc v cho vic mua bn chng khon hay cn gi l S giao dch chng khon. - Ngi qun l v gim st cc hot ng ca th trng chng khon: Tc l Nh nc, ngi bo m cho th trng hot ng theo ng cc quy nh ca php lut nhm bo v li ch ca ngi u t, bo m vic mua bn chng khon c cng bng, cng khai, trnh nhng tnh trng tiu cc c th xy ra.

Ngoi cc i tng trn ra, cn c cc i tng tng h quan trng khc nh: Cc t chc thanh ton b tr v lu gi chng khon, t chc dch v sang tn v ng k li quyn s hu chng khon, trung tm o to ngi hnh ngh chng khon, hip hi cc nh u t, hip hi cc nh kinh doanh chng khon. Trong cc i tng th ngi kinh doanh chng khon (trong c cc cng ty chng khon) gi vai tr quan trng m bo cho th trng chng khon hot ng n nh v c hiu qu. 1.2. Cng ty chng khon. 1.2.1. M hnh t chc v hot ng ca cng ty chng khon. 1.2.1.1. Cc m hnh t chc kinh doanh chng khon. V cng ty chng khon l mt loi hnh nh ch ti chnh c bit nn vn xc nh m hnh t chc kinh doanh ca n c nhiu im khc nhau cc nc. Mi nc u c mt m hnh t chc kinh doanh chng khon ring, ph hp vi c im ca h thng ti chnh v tu thuc vo s cn nhc li hi ca nhng ngi lm cng tc qun l nh nc. Tuy nhin, ta c th khi qut ln ba m hnh c bn hin nay l: m hnh cng ty chng khon ngn hng hay m hnh ngn hng a nng (bao gm: Ngn hng a nng ton phn, Ngn hng a nng mt phn) v cng ty chuyn doanh chng khon. Trong m hnh ngn hng a nng ton phn, mt ngn hng c th tham gia tt c cc hot ng kinh doanh tin 6

t, chng khon, bo him m khng cn thng qua nhng php nhn ring bit. Khc vi m hnh trn, trong m hnh ngn hng a nng mt phn, mt ngn hng mun tham gia hot ng kinh doanh chng khon phi thng qua cng ty con l php nhn ring bit. Vi m hnh cng ty chuyn doanh chng khon, hot ng kinh doanh chng khon s do cng ty c lp, chuyn mn ho trong lnh vc chng khon m nhn, cc ngn hng khng c tham gia kinh doanh chng khon. 1.2.1.2. Nhng nt c trng trong t chc ca cc cng ty chng khon. Do cng ty chng khon l mt hnh thc nh ch c bit, c hot ng nghip v c th nn v mt t chc n c nhiu im khc bit so vi cc cng ty thng thng. Cc cng ty chng khon cc nc khc nhau, thm ch trong cng mt quc gia cng c t chc rt khc nhau tu thuc vo tnh cht cng vic ca mi cng ty v mc pht trin ca th trng. Tuy vy, chng vn c mt s c trng c bn: a. Chuyn mn ho v phn cp qun l. Cng ty chng khon c trnh chuyn mn ho rt cao tng phng ban, b phn, n v kinh doanh nh. Do chuyn mn ho cao nn cc b phn c quyn t quyt. Mt s b phn trong cng ty c th khng ph thuc ln nhau (chng hn b phn mi gii v t doanh hay bo lnh pht hnh...) 7

b. Nhn t con ngi. Trong cng ty chng khon, quan h vi khc hng gi vai tr rt quan trng, i hi nhn t con ngi phi lun c quan tm, ch trng. Khc vi cc cng ty sn xut, cng ty chng khon vic thng tin ct nhc ln v tr cao hn nhiu khi khng quan trng. Cc chc v qun l hay gim c ca cng ty nhiu khi c th nhn c t th lao hn so vi mt s nhn vin cp di. c. nh hng ca th trng ti chnh. Th trng ti chnh ni chung v th trng chng khon ni ring c nh hng ln ti sn phm, dch v, kh nng thu li nhun ca cng ty chng khon. Th trng chng khon cng pht trin th cng c ti chnh cng a dng, hng ho dch v phong ph, qua cng ty chng khon c th m rng hot ng thu nhiu li nhun. Vi cc trnh pht trin khc nhau ca th trng, cc cng ty chng khon phi c c cu t chc c th p ng nhng nhu cu ring. Th trng cng pht trin th c cu t chc ca cng ty chng khon cng phc tp (chng hn M, Nht...). Trong khi , th trng chng khon mi hnh thnh th c cu t chc ca cng ty chng khon gin n hn nhiu (nh ng u, Trung Quc...). 1.2.2 Hnh thc php l ca cc cng ty chng khon. C ba loi hnh t chc cng ty chng khon c bn: cng ty hp danh, cng ty trch nhim hu hn v cng ty c phn. 8

a. Cng ty hp danh. L loi hnh kinh doanh t hai ch s hu tr ln.Thnh vin tham gia vo qu trnh a ra cc quyt nh qun l c gi l thnh vin hp danh. Cc thnh vin hp danh phi chu trch nhim v hn, tc l phi chu trch nhim vi cc khon n ca cng ty hp danh bng ton b ti sn ca mnh. Ngc li thnh vin khng tham gia vo qu trnh iu hnh qun l cng ty c gi l thnh vin gp vn. H ch chu trch nhim i vi nhng khon n ca cng ty trong gii hn gp vn ca mnh. Thng thng kh nng huy ng vn gp ca cng ty hp danh khng ln, n ch gii hn trong s vn m cc hi vin c th ng gp. b. Cng ty trch nhim hu hn. y l cng ty ch i hi trch nhim ca cc thnh vin i vi cc khon n ca cng ty trong gii hn s vn gp ca h, do gy tm l nh nhng hn i vi cc nh u t. V phng din huy ng vn, n n gin v linh hot hn so vi cng ty hp danh. ng thi vn tuyn i ng qun l cng nng ng hn, khng b b hp trong mt s i tc nh cng ty hp danh. Nh nhng u th , hin nay rt nhiu cng ty chng khon hot ng di hnh thc cng ty trch nhim hu hn. c. Cng ty c phn. Cng ty c phn l mt php nhn c lp vi cc ch s hu l cc c ng. i hi c ng c quyn bu ra hi ng qun tr. Hi ng ny s nh ra cc chnh sch ca 9

cng ty v ch nh gim c cng cc chc v qun l khc iu hnh cng ty. Giy chng nhn c phiu khng th hin mn n ca cng ty, m th hin quyn li ca ch s hu i vi cc ti sn ca cng ty. * u im ca cng ty c phn: + N tn ti lin tc khng ph thuc vo vic thay i c ng hoc c ng ngh hu hay qua i. + Ri ro m ch s hu ca cng ty phi chu c gii hn mc nht nh. Nu cng ty thua l, ph sn, c ng ch chu thit hi mc vn ng gp. + Quyn s hu c chuyn i d dng thng qua vic mua bn c phiu. + Ngoi ra, i vi cng ty chng khon, nu t chc theo hnh thc cng ty c phn v c nim yt ti s giao dch th coi nh h c qung co min ph. + Hnh thc t chc qun l, ch bo co v thng tin tt hn hai loi hnh hp danh v trch nhim hu hn. Do nhng u im ny, ngy nay ch yu cc cng ty chng khon tn ti di hnh thc cng ty c phn thm ch mt s nc (nh Hn Quc) cn bt buc cc cng ty chng khon phi l cng ty c phn. 1.2.3. Cc nghip v c bn ca cng ty chng khon. Cc cng ty chng khon c th l nhng cng ty chuyn kinh doanh mt dch v nh cng ty ch chuyn mi gii, cng ty ch chuyn thc hin bo lnh pht hnh... hoc l nhng

10

cng ty a dch v, hot ng trn nhiu lnh vc kinh doanh chng khon. Nhn chung c ba nghip v kinh doanh chnh l: - Nghip v mi gii chng khon. - Nghip v t doanh. - Nghip v bo lnh pht hnh. Ngy nay, do th trng ngy cng pht trin v do nhu cu ca bn thn cng ty chng khon ngy cng m rng nn pht sinh nhiu nghip v nh: cho vay k qu, t vn u t, qun l danh mc u t, qun l thu nhp chng khon. ng thi cc cng ty chng khon ngy nay cn hot ng trn c lnh vc tin t, ngn hng, bo him. 1.2.3.1. Nghip v mi gii Bn cht nghip v. Cng ty chng khon tin hnh nghip v mi gii s i din cho khch hng tin hnh giao dch thng qua c ch giao dch ti s giao dch chng khon hoc th trng OTC. Khch hng s phi chu hu qu kinh t ca vic giao dch . Cc nh mi gii thng gp phi ri ro khi khch hng ca mnh hoc nh mi gii giao dch khc khng thc hin ngha v thanh ton ng thi hn. Qui trnh giao dch. Qu trnh mi gii ca cng ty chng khon thng qua cc bc ch yu th hin s sau: Bc 1: M ti khon (1). Bc 2: Nhn lnh (2).

11

Bc 3: Chuyn lnh ti th trng ph hp thc hin lnh (3). Bc 4: Xc nhn kt qu thc hin lnh cho khch hng (4). Bc 5: Thanh ton v giao hng. (2)

(1) Cng ti khon Cng ty chng khon yu cu khch hng m ty chng giao Khch hng (3) (5) dch (ti khon tin mt hoc ti khon k khon Ti khon qu). (4) k qu dng cho giao dch k qu cn ti khon giao dch dng cho cc giao dch thng thng. Bc 2: Nhn n t hng. Khch hng ra lnh mua, bn cho cng ty chng khon di nhiu hnh thc: in thoi, telex, phiu lnh... Nu l lnh bn, cng ty chng khon s yu cu khch hng xut trnh s chng khon mun bn trc khi thc hin n hng hoc ngh phi k qu mt phn s chng khon cn bn theo mt t l do u ban chng khon qui nh. Nu l lnh mua, cng ty s ngh khch hng mc tin k qu nht nh trn ti khon k qu ca khch hng ti cng ty. Khon tin ny thng bng 40% tr gi mua theo lnh. Bc 3: Chuyn lnh ti th trng ph hp thc hin. Trc y, ngi i din ca cng ty gi tt c lnh mua, bn ca khch hng ti b phn thc hin lnh hoc phng

Bc 1: M ti khon.

12

kinh doanh giao dch ca cng ty. y, mt ngi th k s kim tra xem chng khon c mua bn th trng no (tp trung, phi tp trung...). Sau , ngi th k s gi lnh n th trng thc hin. Ngy nay, cc cng ty chng khon c mng li thng tin trc tip t tr s chnh ti phng giao dch. Do vy, cc lnh mua, bn c chuyn trc tip ti phng giao dch ca S giao dch chng khon m khng cn chuyn qua phng thc hin lnh. Bc 4: Xc nhn cho khch hng. Sau khi thc hin lnh xong, cng ty chng khon s gi cho khch hng mt phiu xc nhn thi hnh xong lnh. Bc 5: Thanh ton b tr giao dch. Hot ng ny bao gm vic i chiu giao dch v b tr cc kt qu giao dch. Hin nay cc nc p dng vic i chiu c nh: S giao dch chng khon s tin hnh b tr trn c s ni dung lnh ca cc cng ty chng khon chuyn vo h thng. Nhng sai st ca cng ty chng khon s do cng ty chng khon t sa cha. Vic b tr cc kt qu giao dch kt thc bng vic in ra cc chng t thanh ton. Chng t ny c gi cho cng ty chng khon. N l c s thc hin thanh ton v giao chng khon. Bc 6: Thanh ton v giao hng.

13

n ngy thanh ton, ngi mua s giao tin thng qua ngn hng ch nh thanh ton; ngi bn s giao chng khon thng qua hnh thc chuyn khon ti trung tm lu k chng khon. Sau khi hon tt cc th tc ti S, cng ty s thanh ton tin v chng khon cho khch hng thng qua h thng ti khon khch hng m ti cng ty chng khon. Ph mi gii. Hot ng vi t cch l nh i l nn cng ty chng khon c hng hoa hng mi gii. S tin hoa hng thng c tnh phn trm trn tng gi tr mt giao dch. S tin mua bn cng nh th s phn trm hoa hng cng ln. Mt s nc hin nay duy tr t l hoa hng c nh nh Thi Lan, Innxia, Trung Quc, n , Pakistan. Theo mc hoa hng cao, thp tu thuc vo gi tr hp ng. Thng thng, cc cng ty chng khon u c ch hoa hng ca mnh v thnh thong li iu chnh cho thch hp. Cc cng ty nh thng phi ch xem cc hng ln cho bit t sut hoa hng ri mi cng b t sut ca mnh. Thu giao dch chng khon. Cc cng ty chng khon phi np thu i vi hot ng kinh doanh ca mnh. Doanh thu chu thu tu thuc vo cc nghip v m cng ty tin hnh. i vi hot ng mi gii, bo lnh, thu c tnh trn mc hoa hng hay chit khu m cng ty chng khon nhn c. i vi hot ng t doanh thu c tnh trn chnh lch gia gi mua v gi bn chng khon. Ngoi ra, cng ty chng

14

khon cn phi chu thu li tc trong trng hp kinh doanh chng khon c li. khuyn khch mi ngi mua Tri phiu Chnh ph, cc nc thng khng nh thu cc khon li nhn c t u t vo Tri phiu Chnh ph. 1.2.3.2 Nghip v bo lnh. Bn cht bo lnh. Bo lnh pht hnh l vic h tr n v pht hnh huy ng vn bng cch bn chng khon trn th trng. C ba hnh thc bo lnh pht hnh m th gii thng p dng: Mt l, bo lnh chc chn: cng ty bo lnh pht hnh nhn mua ton b s chng khon trong t pht hnh ca cng ty pht hnh v sau s bn ra cng chng. Gi mua ca cng ty bo lnh l gi c n nh, thng l thp hn gi th trng. Gi bn ca cng ty bo lnh l gi th trng. y l hnh thc cng ty bo lnh hot ng cho chnh h v sn sng chu mi ri ro. Hai l, bo lnh c gng ti a: l hnh thc m cng ty bo lnh pht hnh ha s c gng ti a bn ht s chng khon cn pht hnh cho cng ty pht hnh. Nu khng bn ht, cng ty bo lnh s tr li s chng khon khng bn c cho cng ty pht hnh. Ngi bo lnh c hng s hoa hng trn s chng khon bn c. Ba l, bo lnh bo m tt c hoc khng: trng hp ny c p dng khi cng ty pht hnh chng khon cn mt s vn nht nh. Nu huy ng c s vn th thc hin pht hnh, cn khng huy ng th s b hu b.

15

V d, mt cng ty c gng bn ton b 100.000.000$ c phiu n yu cu cng ty chng khon phi bn ti thiu 60% gi tr ca t pht hnh, tc l cng ty phi nhn c lng tin bn ti thiu l 60.000.000 $ nu khng ton b t pht hnh s b loi b. Mt s khu quan trng trong quy trnh bo lnh . + Lp nghip on bo lnh. Khi s s chng khon pht hnh vt qu kh nng bo lnh ca mt cng ty chng khon th mt nghip on bao gm mt s cng ty chng khon v cc t chc ti chnh s c thnh lp. Nghip on ny c ngha phn tn ri ro trong hnh thc bo lnh chc chn. Trong nghip on c mt cng ty bo lnh chnh, thng l ngi khi u cho cuc giao dch ny, ng ra k kt v gii quyt cc giy t vi cng ty pht hnh. N quyt nh cng ty chng khon no c mi tham gia nghip on v s tr chi ph bo lnh cho cc cng ty khc trong nghip on. Nhm bn: vic bn nhanh hn, nghip on bo lnh c th t chc thm mt "nhm bn". Nhm ny bao gm mt s cng ty khng nm trong nghip on bo lnh, h ch gip bn chng khon m khng phi chu trch nhim v s chng khon khng bn c. Do vy, th lao cho h t hn cc thnh vin trong nghip on bo lnh. + Phn tch, nh gi chng khon.

16

nh gi cho c phiu rt phc tp. y bt gp vn nan gii: mt mt, ngi pht hnh c phiu mun nhn c cng nhiu tin cng tt t t pht hnh ny; mt khc ngi qun l mun nh gi sao cho c th bn c v bn cng nhanh cng tt. Nu gi cao qu cng chng s khng mua, nu gi thp qu th gi chng khon s mau chng chuyn ln cao hn th trng th cp v ngi pht hnh s chu thit. Thng thng, vic nh gi c phiu cn c vo nhiu yu t: li nhun ca cng ty, d kin li tc c phn, s lng c phiu cho bn, t l gi c - li tc so vi nhng cng ty tng t, tnh hnh th trng lc cho bn... i vi tri phiu, vic nh gi n gin hn v trn th trng c sn li sut chun v yt gi ca nhng ngi mua, bn chng khon cho nhng loi tri phiu tng t. + K hp ng bo lnh. Sau khi thnh lp nghip on v tin hnh mt s cng vic nh phn tch nh gi chng khon, chun b cho t phn phi chng khon ..., nghip on bo lnh s k mt s hp ng vi cng ty pht hnh trong xc nh: Phng thc bo lnh. Phng thc thanh ton. Khi lng bo lnh pht hnh. + ng k pht hnh chng khon. Sau khi k hp ng bo lnh, nghip on bo lnh phi trnh ln c quan qun l n xin ng k pht hnh cng mt bn co bch th trng c y ch k ca cng ty pht hnh, cng ty lut, cng ty bo lnh. Bn co bch ca 17

cng ty pht hnh trnh by tnh hnh ti chnh, hot ng kinh doanh v k hoch s dng tin thu c t vic pht hnh nhm gip cng chng nh gi v a ra quyt nh mua chng khon. + Phn phi chng khon trn c s phiu ng k. Sau khi tin hnh cc th tc cn thit nh phn pht bn co bch v phiu ng k mua chng khon v i khi ng k pht hnh chng khon c hiu lc, cng ty chng khon hoc nghip on bo lnh s tin hnh phn phi chng khon. Phn phi chng khon ra cng chng c th c thc hin di cc hnh thc: Bn ring cho cc t chc u t tp th (nh cc qu u t, qu bo him, qu hu tr...). Bn trc tip cho cc c ng hin thi hay nhng nh u t c quan h vi t chc pht hnh. Bn ra cng chng. + Thanh ton n ng ngy theo hp ng, cng ty bo lnh pht hnh phi giao tin bn chng khon cho cng ty pht hnh. S tin thanh ton l gi tr chng khon pht hnh tr i th lao cho cng ty bo lnh. Th lao cho cng ty bo lnh c th l khon ph (i vi hnh thc bo lnh chc chn) hoc hoa hng (i vi cc hnh thc bo lnh khc).

18

Mc ph bo lnh tu thuc vo tnh cht ca t pht hnh, tnh hnh th trng v do hai bn tho thun. Nu l pht hnh ln u th ph bo lnh cao hn ln pht hnh b sung. i vi tri phiu ph v hoa hng cn tu thuc vo li sut tri phiu (li sut cao s d bn, chi phi s thp v ngc li). Hoa hng: l t l (%) c nh i vi tng loi chng khon nht nh. Vic tnh ton v phn b hoa hng do cc thnh vin trong nghip on thng lng vi nhau. Ph bo lnh: l chnh lch gia gi bn chng khon trn th trng v s tin cng ty pht hnh nhn c. 1.2.3.3 Nghip v t doanh. y l nghip v kinh doanh trong cng ty chng khon dng kinh ph ca mnh mua v bn chng khon, h t chu mi ri ro v c th lm thm nhim v to th trng cho mt loi chng khon no . Nh giao dch chu li hay l tu thuc vo chnh lch gi mua v bn chng khon. Hot ng bun bn chng khon c th l: Giao dch gin tip: Cng ty chng khon t lnh mua v bn ca mnh trn S giao dch, lnh ca h c xc nh i vi bt k khch hng no khng xc nh trc. Giao dch trc tip: L giao dch gia hai cng ty chng khon hay gia cng ty chng khon vi khch hng thng qua thng lng. i tng ca giao dch trc tip thng l cc tri phiu v c phiu giao dch th trng OTC.

19

Thng thng cc cng ty chng khon phi dnh mt t l % nht nh cho hot ng bnh n th trng ( M lut qui nh l 60%). Cc cng ty c ngha v mua vo (khi gi chng khon gim) gi gi v phi bn ra khi gi chng khon ln km gi chng khon. Ngoi cc hot ng kinh doanh chnh: mi gii, t doanh, bo lnh pht hnh, cng ty chng khon cn tin hnh cc nghip v ph tr. 1.2.3.4. Cc nghip v ph tr. a. Nghip v tn dng. cc th trng pht trin th y l mt hot ng thng dng. Cn nhng th trng cha pht trin th hot ng ny b hn ch, ch cc nh ch ti chnh c bit mi c php cp vn vay. Mt s nc cn qui nh khng c php cho vay k qu. Cho vay k qu l hnh thc cp tn dng ca cng ty chng khon cho khch hng ca mnh h mua chng khon v s dng cc chng khon lm vt th chp cho khon vay. Khi thc hin nghip v ny, cng ty chng khon phi dn xp vi ngn hng v phi chu trch nhim v khon vay . Trong ti khon k qu, ti sn thc ca khch hng ch chim mt t l nht nh (50%-60% tu tng nc), s cn li l tin vay ca cng ty chng khon. n hn, khch hng phi tr vn vay v li cho cng ty chng khon. Nu khng tr c n, cng ty chng khon s bn chng khon trn ti sn k qu thu hi khon vay.

20

Ri ro i vi cng ty chng khon xy ra khi chng khon th chp gim gi v gi tr ca chng thp hn gi tr khon vay k qu. V vy, cng ty chng khon khng nn tp trung qu mc vo mt khch hng hay mt loi chng khon. b. T vn u t v t vn ti chnh cng ty. y l vic cung cp cc thng tin v i tng chng khon, thi hn, cc vn mang tnh quy lut ca hot ng u t chng khon...N i hi nhiu kin thc, chuyn mn k nng v yu cu vn khng cao. Tnh trung thc ca c nhn hay cng ty t vn c ngha quan trng. c. Nghip v qun l danh mc u t. y l mt dng t vn u t nhng mc cao hn v khch hng u thc cho cng ty chng khon thay mt mnh quyt nh u t theo nhng nguyn tc m khch hng yu cu. Thng thng nghip v ny tun th theo bn bc c bn: Bc 1: Cng ty chng khon v khch hng tip xc tm hiu kh nng ca nhau. Bc 2: Cng ty v khch hng tin hnh k hp ng qun l. Bc 3: Thc hin hp ng qun l. Khi c pht sinh ngoi hp ng, cng ty chng khon phi xin kin ca khch hng ri mi c php quyt nh. Cng ty chng khon phi tch ri hot ng ny vi hot ng mi gii v t doanh trnh mu thun li ch.

21

Bc 4: Khi n hn kt thc hp ng cng ty phi cng khch hng bn bc, quyt nh xem gia hn hay thanh l hp ng. Khi cng ty b ph sn, ti sn u thc ca khch hng phi c tch ring v khng c dng tr ngha v n cho cng ty chng khon. Khon ph m cng ty chng khon nhn c da trn s li nhun thu v cho khch hng. d. Nghip v qun l thu nhp chng khon (qun l c tc). Nghip v ny xut pht t nghip v lu k chng khon. Cng ty phi thc hin hot ng theo di tnh hnh thu li chng khon khi n hn thu h ri gi bo co cho khch hng. Trn thc t, cc cng ty chng khon khng trc tip qun l m s lu k ti trung tm lu gi chng khon. Ngoi cc nghip v trn, cng ty chng khon cn c th tin hnh mt s hot ng khc nh: cho vay chng khon, qun l qu u t, qun l vn, kinh doanh bo him... V l mt nh ch ti chnh c bit nn cng ty chng khon phi tun th mt s nguyn tc nht nh. 1.2.4. Nguyn tc o c v ti chnh i vi cng ty chng khon. 1.2.4.1. Nguyn tc o c. Hot ng kinh doanh ca cng ty chng khon nh hng nhiu ti li ch cng chng v bin ng ca th trng ti chnh. V vy, lut php cc nc qui nh rt cht ch i

22

vi hot ng ca cng ty chng khon. Nhn chung c mt s nguyn tc c bn sau: + Cng ty chng khon c ngha v bo mt cho khch hng, ch c tit l thng tin khi c quan nh nc c thm quyn cho php. + Cng ty chng khon phi gi nguyn tc giao dch cng bng, khng c tin hnh bt c hot ng la o phi php no. + Cng ty chng khon khng c dng tin ca khch hng lm ngun ti chnh kinh doanh. + Cng ty chng khon phi tch bit ti sn ca mnh vi ti sn ca khch hng v ti sn ca khch hng vi nhau; khng c dng ti sn ca khch hng lm vt th chp, tr trng hp c khch hng ng bng vn bn. + Cng ty chng khon khi thc hin t vn phi cung cp y thng tin cho khch hng, m bo thng tin chnh xc, tin cy. + Cng ty chng khon khng c nhn bt c khon th lao no ngoi cc khon th lao thng thng cho hot ng dch v ca mnh. + nhiu nc, cng ty chng khon phi ng tin vo qu bo v nh u t chng khon bo v li ch cho khch hng trong trng hp cng ty chng khon b mt kh nng thanh ton. + Ngoi ra, cc nc cn c qui nh cht ch nhm chng thao tng th trng; cm mua bn khp lnh gi to vi mc ch to ra trng thi "tch cc b ngoi"; cm a ra li n 23

i, xi dc hoc la o trong giao dch chng khon; cm giao dch ni gin s dng thng tin ni b mua bn chng khon cho chnh mnh lm thit hi ti khch hng. 1.2.4.2. Nguyn tc ti chnh. a. Vn. Vn ca cng ty chng khon ph thuc vo loi ti sn cn ti tr. Nhn chung, s vn cn c thc hin nghip v chng khon c xc nh bng vic cn i gia vn php nh v nhu cu vn kinh doanh ca cng ty. b. C cu vn: N v C. C cu vn l t l cc khon n v vn c ng hoc vn gp ca cc thnh vin m cng ty s dng ti tr cho hot ng kinh doanh ca mnh. Vic huy ng vn c tin hnh thng qua vic gp vn ca cc c ng, thng qua h thng ngn hng, th trng vn. Vic huy ng vn v c cu vn ca cng ty chng khon c cc c im chung: Cc cng ty ph thuc kh nhiu vo cc khon vay ngn hn. Cc chng khon em ra mua bn, trao i trn th trng chim phn ln tng gi tr ti sn ca cng ty chng khon (40%-60%). cc nc ang pht trin, thng thng cc cng ty chng khon khng c vay vn ca nc ngoi trong khi nhng nc pht trin iu ny c php thc hin.

24

 T l n tu thuc vo cng ty chng khon nhng phi tun theo qui nh ca cc cp qun l. c. Qun l vn v hn mc kinh doanh. * Qun l vn kh dng: cc cng ty chng khon thng phi duy tr mt mc vn kh dng m bo kh nng thanh ton. * Qun l qu b p ri ro: Cc cng ty chng khon thc hin hot ng t doanh thng phi duy tr mt t l d tr trn mc li nhun rng, cn cc cng ty mi gii duy tr t l d tr tnh trn tng doanh thu vi mc ch b p cc khon l kinh doanh trong nm . * Qun l qu b sung vn iu l: cng ty chng khon phi trch t l phn trm li rng hng nm lp qu b sung vn iu l cho ti khi t mt t l phn trm no ca vn iu l. Qu ny dng b p nhng thm ht trong tng lai. * Qun l hn mc kinh doanh: hn mc kinh doanh c qui nh khc nhau tu tng quc gia. Thng thng n tun theo mt s qui nh sau: Hn ch mua sm ti sn c nh theo t l % trn vn iu l. t ra hn mc u t vo mi loi chng khon. Qui nh hn mc u t vo mt s ti sn ri ro cao. d. Ch bo co. Cc thng tin ti chnh c th hin qua cc bo co. Cc bo co ny, theo qui nh mt s nc, phi np cho U ban

25

chng khon (hoc c quan qun l tng ng) v mt t chc t qun lm c quan kim tra cc bo co ti chnh thng nin c kim ton. Bo co ti chnh c kim ton bao gm: - Bng cn i k ton. - Bo co l li. - Bo co lu chuyn tin t. Ngoi bo co thng nin, cng ty chng khon phi gi mt bo co qun l ton din v tnh hnh ti chnh theo qu nh quy nh ca U ban chng khon. Ngoi ra cng ty phi gi bo co hng thng cho t chc t qun c thm quyn kim tra tnh hnh ti chnh v vic tun th cc trch nhim ti chnh. Nu cng ty chng khon khng p ng c mt s tiu chun kinh doanh v ti chnh th c th phi gi nhiu bo co hn (bo co tun). 1.2.5. iu kin thnh lp cng ty chng khon. Hot ng ca cng ty chng khon c nh hng nhiu ti li ch ca cng chng nn n phi p ng mt s iu kin nht nh. Nhn chung, qui nh v iu kin thnh lp, cp php hot ng cho cng ty chng khon c th hin hai kha cnh sau: iu kin v vn: Cng ty chng khon phi c vn iu l ti thiu bng vn php nh. Vn php nh c qui nh c th cho tng loi nghip v. Mt cng ty cng tham gia vo nhiu loi hot ng nghip v th yu cu v vn

26

cng nhiu. Mc vn qui nh cho hot ng mi gii, t vn thng khng nhiu. Trong khi , nghip v t doanh hay bo lnh pht hnh i hi mc vn php nh tng i cao. iu kin nhn s: Nhng ngi qun l hay nhn vin ca cng ty chng khon phi c y kin thc, kinh nghim v tn nhim. Thng thng, cc nhn vin ca cng ty chng khon phi c giy php hnh ngh. Mun c giy php hnh ngh, ngoi vic p ng mt s qui nh nh tui tc, trnh hc vn, l lch tt phi tri qua nhng k thi kin thc chuyn mn chng khon. Nhng ngi nm gi cc chc nng qun l trong cng ty chng khon phi c giy php i din. Yu cu c cp giy php i din cao hn so vi giy php hnh ngh v cc mt hc vn kinh nghim cng tc. Trong iu kin thnh lp cng ty chng khon cn ch ti tnh iu kin v tnh ng nhin. Tnh iu kin c ngha l giy php thc hin hot ng ny c th li chnh l iu kin xin cp giy php hot ng kia. Chng hn mun thc hin hot ng bo lnh th bt buc phi c giy php hot ng t doanh. Tnh ng nhin c ngha l c thc hin hot ng ny th ng nhin thc hin hot ng kia. V d: nu c giy php qun l qu u t th ng nhin c thc hin nghip v t vn u t. Ring i vi qun l qu u t mt s nc trn th gii c nhng im khc bit. Chng hn mt s nc nh Thi Lan, Hn Quc cho php cng ty chng khon thnh lp v qu l

27

qu u t trong khi iu ny khng c Innxia chp nhn. Nh vy, iu kin thnh lp cng ty chng khon c s khc nhau cc nc trn th gii. Ty theo c th mi quc gia, cc cng ty chng khon cng c t chc theo nhiu m hnh khc nhau. 1.3. Cng ty chng khon mt s nc trn th gii. Trn th gii c ba m hnh cng ty chng khon c bn: Th nht: l m hnh ngn hng a nng ton phn. Trong m hnh ny khng c s tch bit no gia hot ng ngn hng v hot ng kinh doanh chng khon. Cc ngn hng thng mi cung cp y cc dch v ngn hng, chng khon v bo him trong mt php nhn duy nht. y l phng thc hot ng ngn hng a nng c truyn m in hnh c p dng CHLB c, H Lan, Thu S, cc nc Bc u. Th hai: l m hnh a nng mt phn (a nng kiu Anh), c p dng Anh v mt s nc c quan h gn gi vi Anh nh Canada, australia. Ngn hng khi tham gia kinh doanh chng khon phi thnh lp cng ty con, c t cch php nhn c lp. Cc cng ty con t khi nm gi c phn ca ngn hng v thng khng c s kt hp gia cc cng ty bo him v ngn hng. Th ba: l m hnh chuyn doanh. N c p dng nhiu nc nh M, Nht.v.v. Theo m hnh ny cc cng ty chng khon l cc cng ty chuyn doanh c lp. Cc ngn hng khng c php tham gia vo kinh doanh chng khon.

28

Di y l m hnh cng ty chng khon mt s nc trn th gii. 1.3.1. M hnh M. Nt ni bt ca m hnh ny l s tch ri hot ng ca ngnh ngn hng v ngnh chng khon. o lut GlassSteagall ch cho php ngn hng thng mi tin hnh cho bn cc loi chng khon Chnh ph mi pht hnh ln u nhng cm cc t chc ny bo lnh pht hnh chng khon doanh nghip hoc tham gia vo hot ng mi gii. Do th phn cc ngn hng thng mi gim xung, nm 1997 Cc D tr Lin bang p dng iu lut 20 ca o lut Glass-Steagall cho php cc cng ty m thuc ngn hng bo lnh pht hnh mt s chng khon nht nh.V ti thng 7/1988 Cc D tr Lin bang tin hnh th im cng ty m thuc ngn hng thng mi J.P Morgan c bo lnh pht hnh tri phiu cng ty v bo lnh pht hnh c phiu, dn dn m rng cho php i vi cc ngn hng thng mi khc. Cc t chc tham gia hot ng kinh doanh chng khon ti M bao gm cc ngn hng u t v cc cng ty mi gii. Vic thnh lp cc cng ty chng khon c thc hin theo ch ng k. Cc cng ty mi gii v t doanh mun tham gia kinh doanh chng khon ch cn ng k vi SEC (U ban Giao dch chng khon Hoa K) v phi tham gia mt t chc t qun ph hp (nh NASD) hoc xin tr thnh mt thnh vin ca S giao dch.

29

Mt tiu chun quan trng m cng ty chng khon M phi tun th l tiu chun v vn. Mc vn yu cu cho hot ng kinh doanh c xc nh bng s kt hp gia yu cu v vn ca php lut v mc vn cn thit ca cng ty. M khng c s phn bit trong qui nh gia cng ty chng khon trong nc v cc t chc nc ngoi tham gia khinh doanh chng khon ti M. 1.3.2. M hnh Nht. Trc y, m hnh kinh doanh chng khon ca Nht l m hnh chuyn doanh, ngn hng khng c php tham gia vo hot ng kinh doanh chng khon. Theo Lut ci cch cc nh ch ban hnh 4/1993, cc t chc ngn hng c php tham gia vo th trng chng khon thng qua cc cng ty chng khon con. ng thi cc cng ty chng khon li c php thnh lp cng ty con lm dch v ngn hng. Kinh doanh chng khon Nht Bn c chia thnh 4 loi hnh v mi loi hnh li c giy php kinh doanh ring bit, l nghip v: mi gii, t doanh, bo lnh pht hnh, cho bn chng khon ( hay tham gia vo h thng bn l cc chng khon pht hnh ra cng chng). Ngoi ra, cc cng ty chng khon chuyn doanh c php cung cp cc dch v khc lin quan ti chng khon nh t vn u t, lm i l thu tin mua cc tri phiu pht hnh ra cng chng, thanh ton gc v li tri phiu, i l tr li nhun, mua li hoc hu tng phn tin mua chng ch qu u t, lu k chng khon...

30

Cng ty xin tham gia kinh doanh chng khon phi p ng c cc tiu chun: C ngun ti chnh lnh mnh. Nhn s ph hp vi hot ng kinh doanh. Chng minh c vic xin tham khon l thit thc i vi cng ty. Vn iu l ti thiu i vi cng ty chng khon thay i tu theo loi hnh kinh doanh m cng ty tham gia: i vi cc cng ty khng phi l thnh vin ca S giao dch chng khon: + Tokyo hoc Osaka SE : 300 triu Yn. + Nagoya SE + Cc S khc : 150 triu Yn. : 100 triu Yn. gia kinh doanh chng

i vi cc cng ty khng phi l thnh vin: 100 triu Yn. i vi cng ty bo lnh pht hnh: + Cng ty tham gia 3 loi hnh mi gii, t doanh, bo lnh pht hnh: 10 t Yn. + Cng ty chuyn bo lnh pht hnh hoc l ngi qun l cho t hp bo lnh pht hnh: 3 t Yn. + Cc loi hnh khc: 500 triu Yn. Cho ti nm 1972 Nht Bn mi cho php cng ty chng khon nc ngoi m chi nhnh ti Nht Bn. Theo lut hin hnh, cc cng ty chng khon nc ngoi khi m chi nhnh ti Nht Bn phi c s cho php ca B ti chnh Nht.

31

1.3.3. M hnh c. Cc ngn hng a nng c tham gia vo tt c cc loi hnh kinh doanh chng khon m khng phi chu s rng buc no. Cc ngn hng thng tin hnh cc nghip v t doanh v mi gii cc chng khon c php giao dch ti S giao dch chng khon. Cc thnh vin ca S giao dch chng khon, ngoi cc ngn hng v t chc tn dng, cn bao gm nhng ngi c Nh nc c ra lp gi v nhm cc nh lp gi t do. S lng cc ngn hng v ngi lp gi t do khng b hn ch, ch hn ch s lng ngi do Nh nc c lp gi. Chc nng ca cc thnh vin ny c th hin: ch c ngn hng mi c nhn lnh mua v bn chng khon ca khch hng ri chuyn ti S giao dch chng khon. Chi nhnh ca cc cng ty chng khon nc ngoi ti c cng phi c giy php kinh doanh chng khon vi t cch l mt ngn hng. Ngi lp gi gm c ngi lp gi t do v ngi lp gi do Nh nc c. Nhim v ca ngi lp gi do Nh nc c ra l xc nh gi chnh thc ca chng khon trn c s tnh hnh giao dch thc t S giao dch. Ngi lp gi t do l ngi trung gian mi gii cc nghip v giao dch gia cc ngn hng khc vi ngi lp gi t gi do Nh nc c ra. 1.3.4. M hnh ti mt s nc Chu in hnh. a. M hnh Hng Kng.

32

 m hnh ny khng c s tch bit gia hai ngnh chng khon v ngn hng. Hu ht cc ngn hng u tham gia kinh doanh chng khon thng qua cng ty con ca mnh. Cng ty kinh doanh chng khon c th tn ti di bt c hnh thc no: c th, cng ty c phn, cng ty TNHH, cng ty hp doanh... khi tham gia kinh doanh chng khon, cng ty chng khon ch cn ng k vi U ban giao dch chng khon. Mc vn php nh khng c t ra, nhng cng ty chng khon phi duy tr mc vn kh dng theo quy nh ca php lut, chng hn: cng ty chng khon ch lm mt nghip v mi gii chng khon, vn kh dng ti thiu l 500.000 H$, i vi nh kinh doanh chng khon tham gia hot ng t doanh vn kh dng ti thiu i vi cc php nhn (cng ty) l 3.000.000 H$; i vi th nhn l 500.000 H$; i vi cng ty hp danh, tng thnh vin php nhn l 3.000.000 H$, th nhn l 500.000 H$. Hng Kng khng c quy nh no ring bit i vi cc cng ty chng khon nc ngoi kinh doanh trn th trng v khng c mt s phn bit i x no gia cc cng ty trong nc v cng ty nc ngoi. b. M hnh Malaysia. Trc y cc nh kinh doanh chng khon Malaysia c th l cc c nhn, cng ty c phn, cng ty TNHH, cng ty hp danh... T 1986, cc nh qun l cho php ngn hng thnh lp cng ty con kinh doanh chng khon. Cc hot ng nghip v ch yu bao gm: mi gii, t doanh v bo lnh pht hnh.

33

Cng nh nhng th trng mi ni, Malaysia c cc quy nh hn ch s tham gia ca nc ngoi. Cng ty chng khon nc ngoi ch c php tham gia kinh doanh chng khon di hnh thc lin doanh vi cng ty chng khon trong nc. T l gp vn ca pha nc ngoi lc u l 30%, sau l 49%. Do th trng v qun l cn nhiu bt cp nn trn thc t cha c cng ty lin doanh no nng mc gp vn trn 30%. c. M hnh Trung Quc Cc cng ty chng khon Trung Quc l cng ty TNHH hoc cng ty c phn c thnh lp theo lut cng ty. Cc cng ty chng khon c thnh lp theo ch cp php. C quan qun l Nh nc m nhim vic cp php l c quan gim qun chng khon thuc Quc v vin. Cc nghip v kinh doanh chnh gm: mi gii, bo lnh pht hnh, t doanh. Cng ty chng khon gm 2 loi: cng ty mi gii ch thc hin chc nng mi gii, cng ty chng khon a nng thc hin ng thi 3 nghip v. iu kin thnh lp cng ty a nng v cng ty mi gii chng khon: + V vn: i vi cng ty a nng, vn iu l ti thiu l 500 triu Nhn dn t, cng ty mi gii l 50 triu Nhn dn t + Nhng ngi iu hnh v nhn vin nghip v phi c giy php hnh ngh chng khon. + Phi c a im kinh doanh c nh v thit b giao dch tiu chun.

34

+ C ch qun l hon chnh v c h thng kim tra ni b hot ng t doanh v mi gii chng khon hp l.

Chng II: Thc tin hot ng ca cc cng ty chng khon Vit nam hin nay.
Qua nghin cu m hnh cng ty chng khon mt s nc trn Th gii c th thy s thnh lp, pht trin ca cc cng ty chng khon gn lin vi s hnh thnh, pht trin ca th trng chng khon. N l mt qu trnh lu di. Vit Nam, th trng chng khon c nt c th ring, n c hnh thnh v pht trin theo nh hng ca Nh nc. Do vy, qu trnh thnh lp, hot ng ca cc cng ty chng khon cng mang nhng c im ring. 2.1. Qu trnh thnh lp cc cng ty chng khon. 2.1.1. Mc tiu hot ng ca cc cng ty chng khon. Trong 2-3 nm u, cc cng ty chng khon thuc cc ngn hng cha t vn ngun thu ln t TTCK. Th trng mi thnh lp, quy m nh. V vy, mc tiu trc mt l tm hiu, thm d th trng, to lp quan h khch hng, bi dng, o to nghip v v tch lu kinh nghim cho i ng cn b nhn vin. Trn c s , xc tin, trin khai cc phng n kinh doanh mt cch hon chnh. thc hin iu ny cc cng ty tin hnh mt s bin php nh: * Nm bt mi ng thi xu hng pht trin, vn ng ca th trng nh gi v c rt nhng kinh nghim cn thit ban u.

35

* Trin khai mt s nghip v th im c chn lc tp dt v c rt nhng kinh nghim kinh doanh. * Bo ton vn tch cc. * Xc tin cc hot ng qung co, tip th to lp quan h vi khch hng tin nng. Trong thi gian u cc cng ty chng khon chuyn doanh vn cha t mc tiu li nhun ln hng u. Trc mt cc cng ty ny tham gia th trng mt cch thn trng, ln lt trin khai cc nghip v vi mc ch lm quen vi cc hot ng kinh doanh chng khon. T rt ra nhng kinh nghim kinh doanh cn thit ban u. H t mc tiu bo ton vn, ct gim cc chi ph khng cn thit, duy tr hot ng ng kinh doanh tht vng sau mi m rng v pht trin th trng. 2.1.2. Qu trnh thnh lp cc cng ty chng khon. Vit Nam, trong giai on u pht trin TTCK, v quy m th trng cn nh nn s lng cc cng ty chng khon hin nay cn t. iu ny l ph hp nhm gim s cnh tranh gay gt trong bi cnh chi ph ban u ca cc cng ty khi mi thnh lp l rt ln m thu nhp cn nh, cha kh nng b p chi ph. Ngoi ra, m bo nguyn tc xy dng th trng chng khon hiu qu v an ton ngay t giai on u, hin nay chng ta chn ra cc cng ty c quy m ln v cht lng cao tham gia hot ng kinh doanh chng khon gim thiu ri ro. Khi th trng pht trin hiu qu, quy m v dung lng th trng ln, s lng cng ty chng khon c th s tng ln p ng nhu cu

36

th trng. Hin nay c 07 cng ty chng khon thnh lp v i vo hot ng.

37

Bng 1: Danh sch cc cng ty chng khon. S th t 01 CTCPCK Bo Vit Tn cng ty Vn L (t VN) 43 Cc nghip v H S GP HKDCK S NV hnh ngh

02

CTTNHHCK- 50 NHT v PT Vit Nam

03 04

CTCPCKSi Gn CTCPCK- Nht

06 43

- Mi gii 01/GPHKD - T doanh 26/11/1999 12 - Qun l DMT - Bo lnh pht hnh - T vn u t CK 02/GPHKD - Mi gii 26/11/1999 08 - T doanh - Qun l DMT - Bo lnh pht hnh - T vn u t CK - Mi gii 03/GPHKD - T vn u t C 05/04/2000 08 K - Mi gii 04/GPHKD - T doanh 08/04/2000 09 - Qun l DMT - Bo lnh pht hnh - T vn u t CK - Mi gii - Qun l DMT - T vn u t CK - Mi gii - T doanh - Qun l DMT - Bo lnh pht hnh - T vn u t 05/GPHKD 11/05/2000 07 06/GPHKD 29/06/2000 03

05

CTTNHHCK- 09 Thng Long CTTNHHCK- 43 ACB

06

38

07

CTTNHHCK- 55 NHCTVN

CK - Mi gii 07/GPHKD - T doanh 06/10/2000 20 - Qun l DMT - Bo lnh pht hnh - T vn u t CK - Lu k chng khon

2.2. M hnh cng ty chng khon Vit Nam. Qua nghin cu m hnh cng ty chng khon ca cc nc ta c th nhn thy hu nh cc th trng t cc th trng pht trin n cc th trng mi ni u cho php cc ngn hng tham gia vo kinh doanh chng khon mc v phm vi khc nhau. Ngay c nhng th trng pht trin nh M, Nht trc y khng cho php cc ngn hng tham gia vo hot ng chng khon hin u c cc quy nh ni lng v c xu hng chuyn dn t m hnh cng ty chng khon chuyn doanh thun tu sang m hnh a nng kiu Anh, tc l cc ngn hng c php tham gia kinh doanh chng khon thng qua cc cng ty con c lp. Vit Nam hin nay, ngnh chng khon cng nh hot ng kinh doanh chng khon l hon ton mi m khng nhng i vi dn chng m ngay c i vi cc t chc kinh doanh nc ta. Vic tham gia ca cc t chc tn dng c th l cc ngn hng thng mi vo kinh doanh chng khon trong giai on u ca th trng nh hin nay l ht

39

sc cn thit. Vi i ng cn b c o to v thng tho vic kinh doanh cc cng c ca th trng tin t, c kinh nghim trong vic nh gi cc d n u t v vi mng li hot ng rng ri trn khp c nc, vic tham gia ca cc ngn hng s gp phn pht trin th trng chng khon ti Vit Nam. C th nhn thy m hnh cng ty chng khon Vit Nam hin nay chnh l s kt hp gia m hnh ngn hng a nng mt phn v m hnh cng ty chuyn doanh chng khon. Chng ta hc tp v rt kinh nghim t m hnh cc nc v hn ch tiu cc c th pht sinh t khng ngng nng cao hiu qu hot ng ca cc cng ty chng khon. Cc cng ty chng khon vi nghip v chuyn mn, kinh nghim ngh nghip v b my t chc thch hp l ngi trung gian mi gii, mua bn, bo lnh pht hnh chng khon, t vn u t v thc hin mt s dch v khc cho c ngi u t v ngi pht hnh trn th trng chng khon. Hot ng ca cc cng ty chng khon c nh hng ln ti li ch ca ng o cng chng. Do , yu cu php l i vi cc cng ty chng khon l rt cht ch. 2.3. Nhng quy nh php l i vi cc cng ty chng khon. 2.3.1. Hnh thc php l ca cc cng ty chng khon. Ngh nh 48-1998-N-CP ban hnh ngy 11/07/1998 v chng khon v TTCK quy nh:

40

Cng ty chng khon phi l cc cng ty c phn hoc l cng ty TNHH c cc iu kin: * C phng n hot ng kinh doanh ph hp vi mc tiu pht trin kinh t- x hi. * C c s vt cht phc v cho vic kinh doanh chng khon. * C mc vn php nh theo tng loi hnh kinh doanh: + Mi gii: 3 t VN. + T doanh: 12 t VN. + Qun l danh mc u t: 3 t VN. + Bo lnh pht hnh: 22 t VN. + T vn u t chng khon: 3 t VN. Cng ty chng khon kinh doanh trn nhiu loi hnh th vn php nh l tng s vn php nh ca tng loi hnh kinh doanh . * Gim c (Tng gim c), cc nhn vin kinh doanh (khng k nhn vin k ton, hnh chnh, th qu) ca cng ty chng khon phi c giy php hnh ngh kinh doanh chng khon do UBCKNN cp. Vic bt buc cng ty chng khon phi l cng ty c phn hoc cng ty TNHH nhm bo v li ch khch hng, trnh tnh trng thu tm, thao tng doanh nghip phc v li ch ca mt s ngi. Ngoi ra, cng ty c phn hay cng ty TNHH s phi tun th ch thng tin, bo co cht ch hn, cng nh yu cu v qun l phi cao hn.

41

2.3.2. S tham gia kinh doanh chng khon ca cc t chc tn dng, cng ty bo him v tng cng ty. Cc t chc tn dng, cng ty bo him, Tng cng ty mun tham gia kinh doanh chng khon phi thnh lp cng ty chng khon c lp. y chnh l s kt hp gia m hnh ngn hng a nng mt phn v m hnh t doanh m hin nay ang c p dng rng ri trn th gii. Ngn hng a nng vi phm v kinh doanh rng ri do a dng ho hot ng kinh doanh c li th hn hn so vi cc cng ty chng khon n thun trong vic san bng chi ph v phn tn ri ro. Thu nhp ca n n nh hn v do cc ngun vn ca n cng n nh hn. V vy, cc ngn hng a nng c kh nng chng cao i vi nhng tin trin khng thun li trn th trng chng khon. Tuy nhin, m hnh a nng cng c nhng nhc im nht nh. Khi tham gia vo hot ng bo lnh pht hnh chng khon, cc ngn hng thng mi phi ng u vi mu thun li ch tim nng do s lm dng trong kinh doanh chng khon ca h. C ngn hng ng ra bo lnh cc chng khon mi pht hnh bn cc chng khon cho cc qu tn thc do h qun l khi h khng th bn chng cho ngi khc v cc qu tn thc ny thng xuyn phi chu l khi cc chng khon bn chm hoc chng khon khng bn c. Cc trng hp tng t xy ra khi bn thn cc ngn hng phi mua chng khon m h tham gia bo lnh khi cc chng khon khng th bn c. Hu qu ca vic mua cc ti sn cht lng km c th dn n cc tn tht sau ny cho cc ngn hng.Vic cc ngn hng thng mi c kinh doanh chng

42

khon trong nhiu trng hp c th gy nguy hi cho khch hng do kinh doanh mang tnh u c ca cc ngn hng. C nhiu trng hp trong cc ngn hng dng tin gi ca cng chng u c chng khon vi khi lng ln lm nh hng gi c trn th trng. 2.3.3. Ch qun l. Hin nay, Vit nam quy nh ch cp giy php hot ng i vi cc cng ty chng khon. UBCKNN l c quan qun l nh nc cp giy php hot ng i vi cc cng ty ny. Vic duy tr ch cp giy php i vi cc cng ty xin hot ng kinh doanh chng khon l iu c bit cn thit. Thc t cho thy, ch mt s th trng pht trin mi p dng ch ng k hot ng v khng a ra bt k quy nh no v mc vn php nh ti thiu yu cu i vi mt cng ty xin kinh doanh chng khon. Tuy nhin, cc cng ty ny phi m bo duy tr mc vn kh dng nht nh v chu s gim st cht ch trong 06 thng hoc 1 nm u hot ng. Nhng hu ht cc nc trn th gii, ngay c Nht Bn l nc c th trng chng khon pht trin mc cao, cng p dng ch cp giy php hot ng nhm bo v quyn li ca cng chng u t. Nhng nc p dng ch ny thng quy nh r cc vn bn php l iu chnh hot ng kinh doanh chng khon, mc vn php nh ti thiu yu cu i vi tng loi hnh kinh doanh chng khon.

43

2.4. C cu t chc v hot ng ca cc cng ty chng khon. Tu theo quy m kinh doanh v cc nghip v m cng ty c cp php hot ng, c cu t chc ca cng ty chng khon s c t chc cho ph hp. Nghip v trng tm ca cc cng ty chng khon hin nay l mi gii, t doanh chng khon v vic mua bn c phiu, tri phiu l hot ng trung tm ca cc cng ty chng khon . C quan quyn lc cao nht ca cng ty chng khon l Hi ng qun tr. Hi ng qun tr b nhim ban gim c v gim c iu hnh cng ty. Gip vic cho hi ng qun tr c ban kim sot vi nhim v theo di v kim sot mi giao dch do phng giao dch thc hin, bo m thc hin ng cc nh mc gii hn do UBCKNN v do hi ng qun tr t ra v s lng quy m giao dch cho mi khch hng ...Ch bo co ni b cng ty, c ch kim sot ni b cng nh thm quyn v kinh doanh chng khon ca cc nhn vin c quy nh r rng v tun th cht ch. C cu phng ban ca cc cng ty kinh doanh chng khon hin nay nhn chung gn nh, bao gm cc phng ch yu sau: 2.4.1. Phng giao dch (Phng kinh doanh): Thc hin cc giao dch ti S giao dch. Thng thng phng giao dch gm 3 b phn: - B phn mi gii cho khch hng. - B phn giao dch cho bn thn cng ty. - B phn nghin cu v phn tch chng khon.

44

Chc nng chnh ca phng giao dch l nhn v thc hin cc giao dch ti S, cc lnh ca cc c nhn kinh doanh chng khon hoc cc i l do phng Marketing chuyn n; thng bo v vic giao dch thc hin xong cho ngi t lnh v cui cng chuyn cc t lnh cho phng Ti chnh- k ton son cc vn bn hp ng tng ng v a d liu sang b phn lu tr. B phn nghin cu v phn tch chng khon cung cp cho cc b phn ca cng ty, khch hng cc bo co v kinh t v v tnh hnh hot ng ca cc cng ty c nim yt, tnh hnh th trng v ng thi gi chng khon... 2.4.2. Phng Ti chnh- K ton: c chia thnh hai b phn ch yu: B phn K ton: C nhim v x l hp ng v cc ti liu giao dch; thc hin vic son tho, in n, gi cho khch hng, nhn li t khch hng v lu tr cc bn hp ng v cc chng t, t lnh, cc ti liu giao dch khch vi khch hng. B phn Ti chnh: Qun l hot ng ti chnh ca cng ty thng qua ti khon chng khon v tin. Ngoi ra b phn ny cn qun l vic cho khch hng vay tin thc hin u t vo chng khon, bo m vic tun th t l vn cho vay trn tng gi tr chng khon th chp. B phn ny thng tha thun vi cc ngn hng vay tin ngn hng, cho khch hng vay v k kt cc vn bn tho thun th chp c lin quan. Trong tng lai, khi UBCKNN ban hnh cc vn bn php lut cho php thc hin cc giao dch bn khng, giao dch k

45

qu th b phn ti chnh s c thm nhim v thc hin cho khch hng vay tin, chng khon hoc lm trung gian dn xp gia cc khch hng cho vay chng khon v khch hng i vay chng khon. 2.4.3. Phng Marketing: Chc nng ch yu l quan h vi khch hng ca cng ty, nhn lnh t khch hng sau chuyn qua phng giao dch thc hin, nghin cu pht trin th trng. 2.4.4. Phng qun tr hnh chnh-tng hp: C nhim v: + Duy tr c s kinh doanh, vn phng lm vic, trang thit b v dng vn phng ni chung, cung cp vn phng phm, duy tr in nc, nh n.. + T chc gp g, lm vic vi cc c quan hu quan, cc t chc quc t, cc t chc kinh doanh khc. + K kt v qun l cc hp ng tuyn dng lao ng, qun l nhn s... 2.4.5. Phng ng k, lu k v lu tr thng tin: Thc hin cc cng vic lin quan n lu k, ng k chng khon v lu tr thng tin v giao dch chng khon, v ti khon ca khch hng.... Trong trng hp cng ty chng khon c UBCKNN cp php hot ng qun l ti sn khch hng, qun l danh mc u t, cng ty chng khon c th thnh lp phng qun l ti sn. i vi cc cng ty chng khon nh, c cu phng ban c gn nh hn ch gm mt s phng: Phng giao dch,

46

phng k ton-hnh chnh tng hp, phng lu k. Khi th trng pht trin h s m rng cc phng theo hnh thc chuyn su i vi tng chc nng c th. 2.5. Tnh hnh thc hin cc nghip v kinh doanh. Mt nt c trng ca cng ty chng khon l th trng ti chnh ni chung v th trng chng khon ni ring c nh hng ln ti sn phm, dch v, kh nng thu li nhun ca cng ty chng khon. Vic trin khai cc hot ng ca cng ty chng khon chu nh hng ln ca th trng chng khon. Nn hot ng ca cc cng ty chng khon khng th tch ri hot ng ca th trng chng khon. Do vy, nghin cu thc tin hot ng ca cc cng ty chng khon hin nay Vit Nam trc ht phi nghin cu hot ng trn th trng chng khon. 2.5.1. Hot ng ca TTGDCK. 2.5.1.1. Giao dch chng khon Tnh n 31/01/2001 TTGDCK TP H Ch Minh thc hin c 76 phin giao dch vi tng khi lng chng khon c giao dch l: 4.481.200 c phiu, 26.280 tri phiu, t tng gi tr 124.603 t ng. Giao dch c phiu chim 98% tng gi tr giao dch, giao dch tri phiu chim 2% tng gi tr giao dch. - Tnh theo tng loi c phiu, gi tr giao dch ca REE l 24.516 t ng chim 19,6%; SAM l 76.313 t ng chim 61,2%; HAP l 20.142 t ng chim 16,1%; TMS l 833 triu ng chim 0,67%; LAF l 228 triu ng chim 0,18%.

47

- Khi lng tri phiu Chnh ph c giao dch l 390 tri phiu t tr gi 39,2 triu ng, chim 0,03%. - Khi lng tri phiu Ngn hng u t v pht trin Vit nam c giao dch l 25.890 tri phiu t tr gi 2,28 t ng chim 2%.

48

Bng 2: Gi tr giao dch ca mt s loi tri phiu v c phiu. (n v: Triu ng) Chng khon REE SAM HAP TMS LAF Tri phiu Chnh ph Tri phiu NHT v PT Tng Gi giao dch 24516 76313 20142 833 228 39,2 2528 124599,2 tr T (%) 19,68 61,25 16,17 0,67 0,18 0,03 2,03 100 trng

2.5.1.2. Tnh hnh gi giao dch chng khon. a. Gi c phiu: Din bin gi ca 5 loi c phiu: Bng 3: Gi ca mt s loi c phiu. (n v: VN/C phiu) C phiu REE SAM HAP Ngy giao dch u tin 26/07/200 0 28/07/200 0 04/08/200 16000 17000 16000 Gi trn Gi c phiu phin giao dch 31/01/2003 39400 39200 52000 T l (%) 146 130 225

49

TMS LAF

0 04/08/200 0 15/12/200 0

14000 17000

40900 20800

192 22

Ch s VN-INDEX tng lin tc qua cc phin giao dch, t 245, 8 im vo phin giao dch ngy 31/01/ 2003. b. Gi tri phiu: - K t thng 10/2001 n 31/01/2003, tri phiu Chnh ph khng c giao dch nn gi khng thay i, mc 100.800 ng/tri phiu. - Gi ca tri phiu NHT v PT Vit Nam tng t 97.800 VN/tri phiu vo ngy giao dch u tin 15/11/2001 tng ln n 99.200 VN/tri phiu vo ngy giao dch 29/12/2001 nhng n thng 01/2003 th gi tri phiu ch cn 93.000 VN/tri phiu. Gi chng khon c xu hng tng lin tc. C phiu ca REE, SAM ch xung gi trong vi ngy, sau li c xu hng tng tr li. Ch s VN-INDEX c xu hng tng u, trung bnh mi phin giao dch tng 1,07%. y l du hiu ng mng cho TTCK khi ch mi hot ng trong mt thi gian ngn. 2.5.1.3. Hot ng lu k v thanh ton b tr chng khon. Qu trnh thc hin lu k chng khon phc v tt cho giao dch chng khon, to iu kin thun li cho hot ng giao dch ti TTGDCK. Cng chng u t bt u quen vi khi nim lu k, ghi s thng qua TTGDCK v mt s khi nim mi trong qu trnh thc hin quyn ca c ng

50

thng qua TTGDCK. TTGDCK thc hin ng k, lu k v thanh ton b tr cho 9 loi chng khon nim yt. NHT v PT Vit Nam thc hin c tt vai tr Ngn hng ch nh thanh ton cho TTGDCK, gp phn bo m thi gian thc hin vic thanh ton b tr cho cc giao dch. n nay, hu ht cc thnh vin lu k nc ngoi cha trin khai hot ng do cc nh u t nc ngoi cha xc tin cc th tc cn thit tham gia giao dch chng khon. Nh vy, sau 06 thng i v hot ng c th rt ra mt s nhn nh v TTCK: Mt c: - Ln u tin mt TTCK ra i v i vo hot ng, mc d quy m th trng cn rt nh b, vai tr, tc ng n nn kinh t cn hn ch, song hot ng ca TTCK Vit Nam nh du mt bc tin mi quan trng trong vic pht trin th trng ti chnh Vit Nam, th hin quyt tm xy dng th ch kinh t th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha nc ta. - T khi bt u hot ng n nay th trng m bo m ca lin tc; cng tc qun l, t chc giao dch ti TTGDCK m bo an ton, nghim tc. Hot ng giao dch phc v khch hng ca cc cng ty chng khon, hot ng cng b thng tin ca cc cng ty nim yt bc u i vo n np, phn u a hot ng ca th trng theo hng bo m tnh cng khai, minh bch. - TTGDCK ra i l bc th im tp dt ban u rt quan trng. Trn c s , kin thc v kinh nghim qun l, iu hnh ca UBCKNN, TTGDCK c nng cao, k nng

51

giao dch v kinh nghim ca cng ty chng khon v s hiu bit, lm quen vi hnh thc u t mi ca cng chng c tng cng, qua , to ra nn mng m rng, pht trin TTCK nhm thu ht vn u t di hn qua hnh thc pht hnh chng khon v thc hin vic phn b vn u t linh hot, hiu qu qua giao dch chng khon. Mt hn ch: - Vic gi c phiu tng l do lng hng ho qu t, cung qu nh so vi cu. Mt khc, khi c phn ho c phiu c nh gi qu thp so vi gi tr thc trong khi cc cng ty li tr c tc cao nn cng thu ht ngi u t. - Khi lng hng ho nim yt v giao dch trn TTCK cha nhiu, phm vi hot ng ca th trng cn hp (mi c 05 loi c phiu c ng k nim yt) trong khi nhu cu u t c phiu ca cng chng ln, to ra s mt cn i gia cung v cu. Mc d UBCKNN phi hp vi cc B, ngnh lin quan v trc tip lm vic vi mt s doanh nghip hng dn vic tham gia nim yt nhng kt qu n nay vn rt hn ch. Nhiu doanh nghip cha mun tham gia nim yt v thc t h cha c nhu cu v vn (mt s cn c ngn sch nh nc cp hoc c vay u i). Mt khc, tm l h cn ngi kim ton, cng khai ti chnh, cng b thng tin. - Tri phiu Chnh ph tuy c a vo nim yt nhng s lng giao dch rt thp. Nguyn nhn chnh l do li sut tri phiu thp hn mt bng li sut hin nay. Li sut hin hnh ca Ngn hng l 7%/nm, c ngn hng l 8%/nm. Trong khi li sut tri phiu Chnh ph ch c 6,5-

52

6,6%/nm nn khng hp dn ngi u t. Tri phiu Chnh ph pht hnh qua u thu, bo lnh pht hnh u do cc t chc tn dng, cng ty bo him mua v nm gi. Cc t chc ny ang trong tnh trng tha vn nn h nm gi tri phiu, khng c nhu cu bn li v nu c bn th phi sau mt thi gian di. Nh vy, qua thc t hot ng ca TTCK trong 06 thng c th thy TTCK Vit nam di m hnh TTGDCK ang trong nhng bc th nghim ban u, iu ny c tc ng khng nh ti vic trin khai nghip v ca cc cng ty chng khon. 2.5.2. Tnh hnh thc hin cc nghip v kinh doanh ca cc cng ty chng khon. Hin nay, c 07 cng ty chng khon c cp php hot ng. Qua 06 thng hot ng, nhn chung cc cng ty chng khon tun th Ngh nh 48/19998/ NCP ca Chnh ph, cc quy nh ca UBCKNN v lut doanh nghip, p ng yu cu phc v khch hng. a. Mi gii: Hu ht cc cng ty chng khon hin nay mi tp trung trung trin khai hot ng mi gii. Tnh n 01/2003, tng s ti khon ca cc nh u t m giao dch ti cc cng ty chng khon l 3249, tng 2 ln so vi khi lng ti khon m trong thng 08/2001 (l thng bt u hot ng ca cc cng ty). Tng s chng khon lu k qua cc cng ty chng khon l 19.254.000 chng khon chim 60% trong tng s 32 triu chng khon ng k nim yt. Mt s cng ty do iu kin

53

thun li thu ht c khch hng n m ti khon v c tng gi tr mi gii mua bn chng khon cho khch hng kh cao. T doanh thu ca cc cng ty ny t ngun ph mi gii cng cao hn cc cng ty khc (trung bnh trn 50 triu VN/ thng), cc cng ty ny bao gm: Cng ty c phn chng khon Bo Vit, Cng ty c phn chng khon Si c phn Gn, cng ty TNHH chng khon ACB. Cc cng ty khc nh cng ty c phn chng khon Nht, Cng ty chng khon Thng Long do m chi nhnh hot ng ti thnh ph H Ch Minh, ch yu nhn lnh ca khch hng Bnh Dng v H Ni nn gi tr mua bn chng khon v doanh thu t ph mi gii mua bn chng khon l thp (doanh thu t ph mi gii ch t 10-15 triu VN/ thng). b. T doanh. Ngoi nghip v mi gii, hu ht cc cng ty chng khon (tr 2 cng ty chng khon Si Gn v Thng Long khng ng k hot ng t doanh) u trin khai hot ng t doanh nhng t trng vn cn thp hn nhiu so vi hot ng mi gii. Tuy nhin, phn ln cc chng khon m cc cng ty u t u mang li li nhun do gi c c phiu lin tc tng. c. Cc hot ng khc. Cc hot ng khc nh bo lnh pht hnh, qun l danh mc u t u cha c trin khai. Ring cc hot ng t vn u t hin nay mi ch mang tnh cht hng dn ngi u t thc hin ng cc th tc mua, bn chng khon ch cha thc s t vn cho ngi u t bit cch u t vn ca h mt cch c hiu qu. Do , cc cng ty cha thu ph i vi hot ng ny.

54

Cc cng ty chng khon ang c k hoch m thm chi nhnh v tuyn nhn vin cho cc b phn nghip v m rng phm vi phc v nh u t. Tuy nhin, trong thi gian qua quy m ca TTGDCK cn nh b, do doanh thu hot ng ca cc cng ty chng khon cha b p c chi ph cho cc hot ng giao dch thng xuyn cng nh cho cc chi ph ban u. n ht nm 2000 theo bo co s b, hu ht cc cng ty chng khon u b l.

55

Chng III: Cc gii php hon thin v pht trin cc cng ty chng khon Vit Nam hin nay.
3.1. Mc tiu v phng hng trong thi gian ti. Qua nghin cu m hnh cng ty chng khon cc nc v thc tin hot ng ca cc cng ty chng khon Vit Nam thi gian qua chng ta c th rt ra mt s bi hc nhm hon thin cc cng ty chng khon cc mt: m hnh cng ty; i ng cn b, cng nhn vin trong cc cng ty chng khon v h thng tin hc phc v giao dch v trin khai cc nghip v. ng thi, rt ra mt s bi hc nhm m rng v pht trin cc cng ty chng khon trong thi gian ti. Th nht, v m hnh cng ty. Qua m hnh ca cc nc ta c th nhn thy hu nh cc th trng t pht trin n cc th trng mi ni u kt hp gia hai m hnh ngn hng a nng mt phn v m hnh cng ty chuyn doanh chng khon. S tham gia ca cc ngn hng thng mi vo hot ng kinh doanh chng khon s pht huy c cc li th v mng li kinh doanh tin t sn c, kinh nghim trong vic nh gi cc d n u t vv..nhm gim thiu cc ri ro c th xy ra. Tuy nhin nu ch c duy nht ngn hng thng mi hot ng trn th trng chng khon th s vp phi hn ch l khi th trng chng khon xy ra bin ng th s tc ng ti h thng ngn hng gy ra khng hong trn th trng tin t. Do phi c s tham gia ca cc cng ty chuyn doanh chng khon nhm khc phc hn ch trn. Nh vy, trong thi gian trc mt chng ta cn phi duy tr m hnh ngn hng a nng mt phn v cng ty chuyn doanh chng khon.

56

Th hai, v ch qun l. Hin nay trn th gii tn ti hai ch qun l vic thnh lp cc cng ty chng khon: l ch cp php thnh lp v ng k thnh lp. Ch mt s nc c th trng chng khon pht trin mi p dng ch ng k hot ng v khng a ra bt k quy nh no v mc vn php nh ti thiu. Tuy nhin hu ht cc nc khc, ngay c Nht Bn l nc c th trng chng khon pht trin mc cao, cng p dng ch cp php hot ng nhm bo v quyn li ca cng chng u t. V vy, vic duy tr ch cp php i vi cc cng ty xin hot ng kinh doanh chng khon Vit Nam l iu tt yu v c bit cn thit. Th ba, v hnh thc php l ca cc cng ty chng khon. iu bt buc chung l cc t chc mun kinh doanh chng khon phi l mt cng ty c phn hay mt cng ty TNHH nhm bo v li ch ca khch hng, trnh tnh trng thu tm, thao tng doanh nghip phc v li ch ca mt s ngi. Bn cnh cng ty c phn hay cng ty TNHH tun th ch thng tin bo co cht ch hn cng nh yu cu v qun l cao hn. Th t, v s tham gia ca nc ngoi. Trong thi gian trc mt chng ta cn hn ch s tham gia ca cc bn nc ngoi vo thnh lp cc t chc kinh doanh chng khon Vit Nam do mt s nguyn nhn: Cc cng ty chng khon nc ngoi c b dy kin thc v kinh nghim trong kinh doanh chng khon nn s to thnh mt chnh lch rt xa, c bit trong giai on u ca th trng, vi cc cng ty chng khon trong nc.

57

- Mi trng php l ban u ca ta cha hon thin; kin thc, kinh nghim cng nh trnh qun l ca ta cha cao s to ra nhng kh khn nht nh trong vic hn ch v gim st s thao tng th trng ca cc cng ty nc ngoi. Nhng s hn ch cng khng mc cht ch qu nh mt s nc khi thit lp th trng vo nhng nm 60-70 v mi trng kinh doanh quc t hin nay c nhng thay i ng k, nhu cu v vn u t cng nh tnh hnh quc t ho c s pht trin kh mnh trong nhng nm gn y. Vic hn ch qua cht ch s lm gim s hp dn ca th trng Vit Nam i vi cc nh u t nc ngoi. Th nm, trong hot ng kinh doanh chng khon ca cc cng ty chng khon s cn phi c s tch bch gia nghip v chng khon v cc nghip v ti chnh khc, gia hot ng mi gii chng khon v hot ng t doanh. Hu ht cc nc, k c cc nc c th trng chng khon pht trin u a ra quy nh tch bit gia mi gii v t doanh chng khon nh cng ty chng khon phi qun l ti sn chng khon ca khch hng tch bit vi ti sn chng khon ca cng ty; phi u tin thc hin lnh ca khch hng trc khi thc hin lnh ca cng ty.... nhng quy nh ny nhm trnh cc xung t v li ch ca khch hng vi cc cng ty chng khon Vit Nam. Th su, trong thi gian ti s lng cc cng ty chng khon cn c m rng nhm thc y hn na hot ng ca th trng chng khon, nng cao tnh thanh khon cho th trng, cung cp cc dch v nhanh chng, kp thi, thu ht s

58

tham gia ca cc nh u t v cc nh pht hnh vo th trng chng khon. thc hin c cc mc tiu trn cn c nhng gii php hon thin cc cng ty chng khon cc mt nh m hnh cng ty, ngun nhn lc.... trong cc cng ty chng khon, ng thi c cc iu kin tin m rng v pht trin cc cng ty chng khon. Sau y l mt s gii php nhm hon thin v pht trin cc cng ty chng khon Vit Nam hin nay. 3.2. Cc gii php hon thin cng ty chng khon. 3.2.1. Gii php hon thin m hnh cng ty chng khon. Hin nay, chng ta ang kt hp m hnh ngn hng a nng mt phn v m hnh cng ty chuyn doanh chng khon. Theo , cc ngn hng mun tham gia vo hot ng kinh doanh chng khon phi thnh lp cng ty con l mt php nhn ring bit, hch ton c lp. Cc cng ty chuyn doanh l nhng cng ty chuyn mn ha trong lnh vc kinh doanh chng khon, khng tham gia kinh doanh cc dch v ngn hng, bo him. Tuy nhin, vic duy tr m hnh ny ang gp kh khn v khung php l. Trong qu trnh thnh lp v hot ng, cc cng ty chng khon chu s iu chnh ca nhiu Lut khc nhau dn ti s chng cho, khng nht qun. Chng hn, cc cng ty chng khon ngn hng ngoi vic phi chu s iu chnh ca Lut cng ty, Lut doanh nghip cn phi chu s iu chnh ca Lut ngn hng Nh nc

59

v Lut cc t chc tn dng. Trong khi , cc cng ty chuyn doanh khng phi chu s iu chnh ca Lut ngn hng Nh nc v Lut cc t chc tn dng. Mt khc, Lut cc t chc tn dng khng qui nh cc ngn hng c php thnh lp cng ty chng khon, trong khi Ngh nh 48/1998/N-CP li c qui nh v vic ngn hng c php thnh lp cng ty chng khon. iu ny cho thy, vic p dng m hnh cc cng ty chng khon Vit Nam hin nay cn thiu c s php l hon thin. m hnh ngn hng a nng mt phn kt hp vi cng ty chuyn doanh chng khon hon thin v pht huy hiu qu th vn t ra hin nay l chng ta phi sm ban hnh Lut v chng khon v th trng chng khon lm c s php l chung iu chnh hot ng ca h thng cc cng ty chng khon chuyn doanh v ngn hng, khng gy nn s iu chnh chng cho ca cc vn bn php qui ln hot ng ca cc cng ty ny. 3.2.2. Gii php hon thin ngun nhn lc trong cc cng ty chng khon. y l mt trong nhng vn c xem l kh khn v phc tp nht trong vic xy dng v hnh thnh h thng cc cng ty kinh doanh chng khon.Trc ht, v Vit Nam mi c hot ng kinh doanh chng khon v do v c bn nhn lc c trang b kin thc v hot ng ny cn t. Mt khc, do nn kinh t Vit Nam hin ang trong giai on chuyn tip t nn kinh t k hoch ho tp trung vi c ch qun l kinh t c thc hin bng bin php hnh chnh l ch yu sang nn kinh t th trng vi nh hng x

60

hi ch ngha, nn nhng nguyn l c bn ca kinh t th trng ang trong thi k thit lp v khng nh. iu ny, ng nhin cng nh hng n s vn hnh v c ch qun l kinh t ca nn kinh t, tp qun kinh doanh, i ng nhn lc cho hot ng kinh doanh ca Vit Nam. Tuy nhin, sau gn 15 nm thc hin i mi, nn kinh t Vit Nam c nhng bc tin ht sc quan trng. Trong lnh vc ti chnh, tin t, bo him, cc nguyn tc c bn ca nn kinh t th trng vi nh hng x hi ch ngha v c bn c xc lp v i km vi n l i ng nhn lc c chuyn mn tt, c o to v ang tng bc khng nh v th trong cng vic. y l iu kin thun li trong vic pht trin nhn lc ngnh chng khon ni chung v cc cng ty chng khon ni ring. i vi cng ty chng khon, l lnh vc hot ng kinh doanh trn th trng vn, cc c nhn thc hin kinh doanh chng khon phi p ng nhiu tiu chun v chuyn mn, o c ngh nghip rt kht khe c tnh c th ring c ca hot ng ny. Trn th gii, vic o to nhn lc cho ngnh chng khon do cc trng i hc v kinh t, hip hi cc nh kinh doanh chng khon m nhim. Vit Nam, trong giai on u hot ng ca th trng chng khon, UBCKNN phi m nhn vic o to nhn lc cho ngnh chng khon (nhn lc qun l ngnh chng khon v nhn lc hot ng kinh doanh chng khon) v trong thi gian u UBCKNN t chc cc kho o to c bn v chng khon, o to v phn tch v u t chng khon, o to v khung php l cho hot ng kinh doanh chng khon v

61

cc kin thc v nghip v kinh doanh chng khon. C nhn tham gia tt cc kho o to tt ca UBCKNN s c cp chng ch v l c s cp giy php hnh ngh kinh doanh chng khon. c cp giy php hnh ngh, c nhn phi qua 4 kho o to: - Kha o to c bn. - Kho o to nng cao. - Kho o to v lut php. - Kho o to v nghip v. Sau khi t c cc yu cu v nghip v chuyn mn, cc c nhn phi qua k thi st hch do c quan qun l Nh nc v chng khon t chc. iu cn gy t nhiu tranh lun l nn chng quy nh thi hn c hiu lc ca giy php hnh ngh kinh doanh chng khon. L lnh vc kinh doanh ht sc phc tp, cn t quen thuc i vi Vit Nam, do vy vic quy nh thi hn ca giy php hnh ngh l cn thit. Ht thi hn ca giy php hnh ngh, cc c nhn phi lm th tc cn thit v tham d k st hch v chuyn mn c cp giy php. Mc d UBCKNN n lc phi hp cng cc ngnh lin quan thc hin cng tc o to ngun nhn lc cho cc cng ty chng khon song kt qu t c vn cha cao, i ng cn b qun l cho cc cng ty chng khon vn l vn nan gii, trnh ca nhn vin trc tip thc hin cc nghip v kinh doanh cn thp. Nhiu trng hp ra sai st trong qu trnh tin hnh nghip v giao dch cho khch hng. V vy, nng cao hn na trnh chuyn mn cho i ng cn b, nhn vin trong cc cng ty chng khon

62

ng thi b sung thm i ng nhn lc cho cc cng ty ny th vn t ra trc mt l UBCKNN cn thng xuyn m cc lp o to v nghip v chng khon, ph bin cc kinh nghim qun l cho i ng nhn s trong cc cng ty ny. Bn cnh cn c bin php thch hp nhm a vic o to nhn lc cho ngnh chng khon tr ln ph bin trong cc trng i hc khi kinh t. C nh vy vn ngun nhn lc cho cc cng ty chng khon mi c gii quyt trit trong thi gian ti. 3.2.4. Gii php hon thin h thng tin hc cho cc cng ty chng khon. Cc gii php tin hc cho hot ng v qun l ca cng ty chng khon c thc hin theo hai cch. Cch th nht l mi cng ty chng khon xy dng mt h thng tin hc - t ng ho cho ring mnh. Cch th hai l cc cng ty cng hp tc v pht trin mt h thng chung. Mi phng thc nu trn u c mt mnh v mt hn ch. Phng thc thc hin t ng ho tng cng ty c u im cho php tng cng ty c h thng tin hc - t ng ho ca ring mnh v t cng ty chng khon c th cung cp cc dch v u i ring c cho khch hng, ng thi cho php cng ty c th t iu chnh h thng mt cch nhanh chng khi tnh hung thay i v bo m u th cnh tranh nht nh ca cng ty i vi cc cng ty khc. Nhc im chnh ca phng thc ny l chi ph cao cho cng ty v i hi nhiu nhn lc, nht l trong giai on u thnh lp. Mt khc, n c th gy ra s lng ph nu

63

xt tng th do pht trin nhiu h thng tin hc c chc nng tng t. Phng thc cng pht trin mt h thng di s hng dn ca c quan ngnh chng khon c th khc phc c nhng yu im ca phng thc nu trn, mt khc cho php thc hin thng k v hot ng kinh doanh c thng nht, to iu kin thun li cho qun l, gim st hot ng kinh doanh chng khon ca nh chc trch. Nhc im chnh ca phng thc ny l kh thc hin vic cung cp dch v u i ring c ca tng cng ty cho khch hng. Mt khc, khi c thay i v mi trng v iu kin th vic iu chnh c h thng nh vy chc chn s kh khn v mt nhiu cng sc, thi gian. V vy, cc th trng chng khon trn th gii cng c cch thc khc nhau khi gii quyt vn ny. cc th trng chng khon pht trin, cc cng ty chng khon la chn phng thc pht trin h thng ring bit do c cu t chc qun l pht trin tt v c tim lc ti chnh, ngun nhn lc ph hp. Ti cc th trng chng khon mi ni, nh th trng Trung Quc, cc cng ty chng khon cng vi S giao dch cng pht trin mt h thng tin hc. i vi trng hp ca Vit Nam, chng ta hc tp kinh nghim ca Trung Quc v giao cho Trung tm giao dch chng khon cng vi cc cng ty chng khon Vit Nam xy dng h thng tin hc thng nht cho hot ng kinh doanh ca cng ty. ng nhin, h thng tin hc - t ng ho giao dch ca cng ty gn lin v ph hp vi h thng gii php tin hc ca Trung tm giao dch chng khon. Cch thc ny cho php

64

xy dng h thng tin hc thng nht t cng ty chng khon n cc h thng giao dch, thanh ton v gim st ca Trung tm giao dch chng khon. ng thi trong thi gian u, khi cc cng ty chng khon cha iu kin v vn v kinh nghim th cch thc ny s h tr rt ln cho cc cng ty chng khon. V nguyn tc, cc gii php tin hc cho vic hot ng, qun l v gim st ca cng ty chng khon phi p ng cc yu cu sau: - Tng tc , khi lng v qui m thc hin cc giao dch chng khon. - Bo m chi ph giao dch chng khon cho khch hng mc thp nht. - Bo m thi gian thc hin giao dch chng khon l ngn nht. - Bo m kh nng kim sot tt nht ti khon khch hng v ti khon ca cng ty, cng nh vic ng k, lu gi chng khon cho khch hng. - Gim thiu ri ro trong vic thc hin giao dch chng khon v tng kh nng thanh ton cho cng ty. - Bo m kh nng kim sot ni b mt cch hu hiu v qun l tt nht vic phn cp trong hot ng kinh doanh ca cng ty chng khon. - Cho php cc c quan qun l Nh nc v chng khon thc hin qun l, gim st vic chp hnh cc tiu chun v hn mc kinh doanh i vi cng ty chng khon. Hin nay, cc cng ty chng khon trn th gii ang ht sc quan tm v u t mnh m cho vic t ng ho hot

65

ng kinh doanh chng khon nhm tng tc giao dch, gim chi ph giao dch v tng cng p dng cc bin php v m hnh kinh doanh, qun l c t ng ho qun l ri ro trong hot ng kinh doanh chng khon. Mt khc vic nhiu cng ty chng khon trn th gii bt u thc hin giao dch chng khon trn mng Internet t ra nhng yu cu mi i vi h thng tin hc cho hot ng kinh doanh chng khon. V vy, cc cng ty chng khon ca Vit Nam nn cng phi hp thc hin chng trnh t ng ho. iu kin tng i thun li l chi ph cho h thng tin hc cho hot ng kinh doanh v qun l ngy cng c xu hng gim. Tuy nhin, trong thi gian u do th trng chng khon Vit Nam cha si ng, quy m giao dch cn nh, cc cng ty chng khon kinh doanh s cha c li nhiu nn tit kim c th ch lp t h thng t ng c cng sut x l thng tin va phi, song phi l h thng m khi cn thit c th tng ngay cng sut. Cch lm ny cho php tit kim chi ph khi thnh lp v hot ng ca cng ty chng khon m vn bo m kh nng nng cp v pht trin lin tc ca h thng tin hc ca cng ty khi th trng chng khon pht trin. Sau ny, khi th trng chng khon pht trin v cc cng ty chng khon Vit Nam mnh, Vit Nam nn chuyn sang phng thc t xy dng h thng tin hc ring nhm bo m s cnh tranh cn thit gia cc cng ty v khuyn khch cc cng ty chng khon cung cp dch v tt hn cho khch hng.

66

V m hnh h thng trong thi gian u, h thng giao dch thanh ton ca trung tm giao dch kt ni trc tip vi cc trm lm vic ca cng ty chng khon thng qua mng ni b. Phc tho s h thng thng tin ni b.
Trung tm GDCK Cng ty CK

Mng LAN

Cng ty CK

Gim st ti S GD

H thng giao dch

H thng thanh ton

Cng ty CK

V lu di khi th trng pht trin, h thng thng tin v giao dch ca S giao dch s kt ni vi cng ty chng khon qua mng din rng v cc cng ty chng khon c th trc tip giao dch ti tr s ca mnh. 3.3. Cc gii php nhm m rng v pht trin cc cng ty chng khon. 3.3.1. Gii php to hnh lang php l cho cc cng ty chng khon. C s php l trc tip iu chnh vic thnh lp v gim st hot ng ca cc cng ty chng khon l: - Lut Cng ty (t 1/1/2001 p dng Lut Doanh nghip) qui nh cc nguyn tc c bn v vic thnh lp, hot ng v qun l cng ty (Cng ty c phn, Cng ty trch nhim hu hn, cng ty t nhn); Lut Doanh nghip Nh nc qui nh cc nguyn tc c bn v vic thnh lp, hot ng 67

v qu l Doanh nghip nh nc; Lut Ngn hng Nh nc v Lut cc t chc tn dng qui dnh cc nguyn tc c bn v vic thnh lp, hot ng v qun l Ngn hng thng mi v cc t chc tn dng. - Cc lut nh Lut dn s, Lut Thng mi, Lut ph sn, Lut u t nc ngoi, Lut hp ng quy nh quyn s hu v chng khon, phng thc chuyn giao quyn s hu ny v vn ph sn cng ty chng khon. - Ngh nh s 48/1998/N-CP ban hnh ngy 11/7/1998 v chng khon v th trng chng khon, v cc vn bn hng dn, qui ch v thnh lp v hot ng ca cng ty chng khon. Cc vn bn php l nu trn l nn tng php l c bn iu chnh vic pht hnh chng khon ra cng chng, vic hnh thnh v hot ng ca cc ch th tham gia th trng chng khon ni chung v cng ty chng khon ni ring. Tuy nhin, chng mc nht nh, cc vn bn php l nu trn cn thiu s ng b v nht qun trong vic iu chnh cc vn lin quan n hot ng chng khon ni chung v hot ng kinh doanh chng khon ni ring. Mt trong nhng vn ln v php l i vi hot ng kinh doanh ca cc cng ty chng khon l khung php l iu chnh cc hot ng kinh doanh, thu tm, mua bn cng ty, ph sn, gii th v thanh l cng ty... mt ny, khung php l Vit Nam cn nhiu im bt ng. V d: Lut dn s khng cho php bn ti sn khi cha thuc quyn s hu ca ngi bn, nh vy chng ta cng khng th cho php cng ty chng khon, nh u t thc hin hot

68

ng bn khng; Lut doanh nghip khng c qui nh r iu chnh vic thu tm, mua bn cng ty v bo v li ch hp php ca c ng thiu s cc cng ty ty c phn; trong khi khung php l v chng khon hin ang mc ngh nh, nh Ngh nh 48/1998/N-CP li cha qui nh c th v chi tit v vn ny; hay nh lut ph sn coi tt c cc ch n nh nhau, khng phn bit, trong khi lut ny cc nc trn th gii phn bit ch n ra nhiu loi, trong cc ch n ph tr l loi hnh rt ph bin v nh hng rt ln n vic ph sn ca cc cng ty ni chung v cng ty chng khon ni ring; B Lut hnh s cha c qui nh r rng v cc ti danh trong hot ng ca th trng chng khon... Qua tnh hnh hot ng ca th trng chng khon 6 thng va qua, chng ta thy cn thit phi sm nghin cu v chun b ban hnh Lut v chng khon v giao dch chng khon hot ng kinh doanh chng khon c khung php l y v hon thin hn. Trong thi gian trc mt vic quy nh cc loi hnh php nhn v th nhn tham gia kinh doanh chng khon l ht sc cn thit. N phi da trn mt s nguyn tc sau: * Cng ty hot ng kinh doanh chng khon phi l cng ty c phn, cng ty TNHH do cc php nhn v th nhn hp php thnh lp. * Cc Ngn hng thng mi quc doanh, Ngn hng u t Pht trin, Ngn hng thng mi c phn, Ngn hng lin doanh, cc cng ty ti chnh, cng ty bo him trong nc hoc cc Tng cng ty tham gia kinh doanh chng khon

69

phi thnh lp ( hoc lin doanh thnh lp) cng ty chng khon trc thuc, hch ton c lp. * Cc t chc kinh doanh chng khon nc ngoi mun tham gia kinh doanh chng khon ti Vit Nam phi thnh lp cng ty chng khon lin doanh vi cng ty chng khon trong nc theo qui nh ca Ngh nh 48/1998/N-CP v chng khon v th trng chng khon. T l phn vn gp ti a ca bn nc ngoi trong lin doanh s c qui nh ph hp vi iu kin v kh nng cng nh yu cu pht trin ca th trng chng khon Vit Nam. Sau ny, tu thuc vo s pht trin ca th trng chng khon Vit Nam, UBCKNN c th qui nh b sung cc loi hnh doanh nghip khc tham gia kinh doanh chng khon ph hp vi s pht trin ca tng thi k. 3.3.2. Gii php tng cng vic qun l, thanh tra, gim st cc cng ty chng khon. bo m cho hot ng kinh doanh chng khon c thc hin mt cch cng bng, trung thc, cng khai, bo v li ch ca cc nh u t v cng chng tham gia u t, cc ch th kinh doanh chng khon phi chp hnh cc quy nh v o c kinh doanh, quy nh v hn mc p dng i vi kinh doanh v s dng vn, ch bo co nh k v t xut, ch k ton v kim ton... do UBCKNN v s giao dch quy nh.

70

3.3.2.1. Tng cng cng tc gim st ti chnh v qun l ri ro i vi cng ty chng khon. Cc th trng chng khon c nhiu cch x l khc nhau. V d Hn Quc s dng nhiu cch thc hin gim st ti chnh nh: - Quy nh v vn (ti sn) thun ti thiu phi t mc nht nh (p dng t nm 1962). Theo quy nh ny, vn thun ti thiu (VTTT) c xc nh theo cng thc sau: VTTT =Tng ti sn - Tng n - Ti sn khng thuc ti sn lu ng Nu cng ty chng khon khng tho mn yu cu ca quy nh ny th cng ty c th b buc ngng hot ng hoc b thu hi gi php hot ng. im yu ca quy nh ny l khng phn nh c gi tr th trng ca cc ti sn thuc cng ty, do vy khng d bo v qun l c ri ro i vi cc ti sn thuc cng ty. V vy, nm 1991 Hn Quc b khng p dng m hnh ny. - Qui nh v ch s n p dng t 1968 n 1977. Theo qui nh ny, ch s n (dept ratio) khng c vt qu mc nht nh v c tnh nh sau: Ch s n = Tng n/ (Vn c phn + Vn d tr cho hot ng kinh doanh ).

71

Nhc im ca m hnh ny l ch s n khng phn nh ht c tnh hnh ti chnh ca cng ty, ng thi vic khng ch t l n c th nh hng ti hot ng ca cng ty, do chnh sch huy ng vn ca cc cng ty khc nhau. T nm 1998, Hn Quc p dng qui nh v t l vn thun bao gm ch s vn thun nhm nh gi thc trng ti chnh v ri ro kinh doanh m cng ty chng khon ang gp phi v h thng cnh bo v gii php khc phc. Theo qui nh ny, ch s vn thun l: Ch s vn thun = Vn thun / Tng ri ro. Trong : Vn thun = Tng ti sn - Tng n - Ti sn khng thuc ti sn lu ng. Tng ri ro = Ri ro th trng + Ri ro i tc + Ri ro tn dng + Ri ro c bn + Ri ro b tr. Khi ch s vn thun ca cng ty chng khon xung di mc qui nh th tu thuc vo mc c th cng ty chng khon phi tun th cc yu cu ca U ban gim st Ti chnh Hn Quc gim bt ri ro. Mt s th trng khc th p dng qui nh v vn kh dng iu chnh. Cng nh yu cu v t l vn rng m Hn Quc p dng, qui nh v vn kh dng iu chnh c p dng nhm yu cu cc cng ty chng khon thc hin cc nghip v mi gii v t doanh phi c ngun ti sn c kh dng c th p ng ngay yu cu ca khch hng.

72

Qui nh v vn kh dng c xem l qui nh quan trng nht nhm bo m kh nng thanh ton v chi tr trong hot ng ca cng ty chng khon. Yu cu v vn kh dng c nhiu nc trn th gii p dng nhm bo m an ton cho cng ty chng khon. Mi n nm 1944, M mi bt u p dng qui ch ny v nm 1976 U ban Chng khon M ban hnh qui ch v vn kh dng p dng thng nht cho cc cng ty chng khon M. Hin nay cc cng ty chng khon M phi bo m lng vn kh dng iu chnh ti thiu mc 6.666% tng d n ca cng ty. Ti Thi Lan, sau khi mt lot cc cng ty ti chnh - chng khon b ph sn vo nm 1997, U ban chng khon Thi Lan ban hnh qui ch vn kh dng iu chnh v bt u yu cu cc cng ty chng khon phi bo m lng vn kh dng iu chnh ti thiu mc 3% tng d n ca cng ty v s iu chnh yu cu ny ln mc 7% vo nm 2001. Vn kh dng iu chnh l tng mc vn kh dng ca cng ty chng khon sau khi iu chnh, b sung theo qui nh ca UBCKNN. Vn kh dng iu chnh ca cng ty chng khon thc t l gi tr ti sn c kh dng (tc l ti sn ca cng ty sn sng chuyn i c ra tin mt trong mt thi hn nht nh, thng thng trong thi hn 1 thng ) tr i tng ti sn n ca cng ty. Khi tnh gi tr ti sn kh dng phi khu tr i mt gi tr nht nh theo qui ch phng trng hp gim gi tr do bin ng ca gi chng khon trn th trng. Vit Nam, kinh nghim thc tin v hot ng kinh doanh chng khon cn t, mt khc kinh nghim ca Hn

73

Quc, M, Thi Lan, Hng Kng cho thy vic qui nh t l n trn vn m vn bo m hot ng kinh doanh chng khon ca cng ty chng khon l ht sc kh khn. V vy, vic p dng quy nh v vn kh dng iu chnh c quy nh trong Ngh nh 48/1998/N-CP v chng khon v th trng chng khon l bc i hp l. Tuy nhin, quy nh ny yu cu cng ty chng khon phi thng xuyn duy tr mt lng vn kh dng iu chnh ti thiu mc 8% tng d n ca cng ty l cn cao gy nh hng n lng vn cho hot ng kinh doanh ca cc cng ty chng khon. T l ny cn c iu chnh li xung 6%. Theo Ngh nh 48/1998/N-CP, UBCKNN cn nghin cu v hng dn c th cch tnh vn kh dng iu chnh v cch thc x l cc cng ty chng khon vi phm quy nh ny. 3.3.2.2. Quy nh v vic trch lp qu d phng vn iu l. Quy nh ny yu cu cng ty chng khon trong qu trnh hot ng phi trch 5% li rng hng nm lp qu d phng, b sung vn iu l cho n mc bng 10% vn iu l ca cng ty. Vic s dng qu ny c thc hin theo quy nh hin hnh i vi loi hnh cng ty c phn v trch nhim hu hn. 3.3.2.3. Quy nh v bo v li ch cc nh u t. bo v li ch ca cc nh u t, cc quc gia trn th gii p dng nhiu bin php, trong bin php c bn nht l quy nh yu cu cng ty chng khon phi qun l tch bit ti khon chng khon v tin ca khch hng vi chng khon v tin ca cng ty. Theo quy nh ny, cng

74

ty chng khon khng c s dng tin v chng khon ca khch hng vo cc mc ch kinh doanh ca cng ty, ng thi mi giao dch v ti khon tin v chng khon ca khch hng phi c s ng ca khch hng. Ti Trung Quc, theo quy nh ca lut chng khon c hiu lc t 01/07/1999, cc cng ty chng khon phi thc hin vic qun l tch bch ti khon chng khon v tin ca khch hng l cc nh u t vi cc ti khon chng khon v tin ca cng ty. Ti M, sau khi nhiu cng ty chng khon b ph sn do s ri lon trong vic qun l tin v ti sn ca khch hng trong nhng nm 1967-1969 v lm suy gim hot ng ca th trng chng khon vo cui nm 1969, u nm 1970, lut bo v nh u t chng khon c ban hnh nm 1970 v sau nm 1973 U ban chng khon M ban hnh quy ch v qun l tch bit chng khon ca khch hng vi chng khon thuc s hu ca cng ty. Theo Ngh nh 48/1998/N-CP v chng khon v th trng chng khon v quy ch v t chc v hot ng ca cng ty chng khon do UBCKNN ban hnh, cng ty chng khon Vit nam phi tun th quy nh v qun l tch bch ti khon tin v chng khon ca khch hng vi ti khon tin v chng khon ca cng ty, ng thi mi giao dch ca cng ty chng khon vi khch hng phi c thc hin trn c s hp ng m ti khon m cng ty chng khon k vi khch hng. Ngoi quy nh v qun l ti khon nu trn, nhm bo v li ch ca cc nh u t, chng ta cn p dng ch

75

bo him cho hot ng u t chng khon v p dng quy ch yu cu cc cng ty chng khon phi ng gp vo qu bo him u t chng khon, qu bo m thanh ton. Cc quy nh ny do S giao dch chng khon quy nh v p dng i vi cc cng ty chng khon l thnh vin ca S giao dch. 3.3.2.4. Quy nh v ch bo co v cng khai ho thng tin. Chng ta phi y mnh vic p dng v thc hin quy nh ny vo th trng chng khon, theo cc cng ty chng khon phi cng khai ho cc thng tin v hot ng kinh doanh chng khon cho cng chng, phi tun th ch bo co nh k cho cc c quan qun l ngnh chng khon v S giao dch chng khon nu cng ty l thnh vin. Ngoi bo co nh k, cng ty chng khon phi c trch nhim bo co t xut khi c s kin bt thng nh hng n hot ng kinh doanh chng khon xy ra. ng ch l cc bo co nh k hng nm, quy nh hng qu, ca cng ty chng khon phi c cng ty kim ton c c quan qun l Nh nc ngnh chng khon chp thun xc nhn. 3.3.2.5. Cn hn ch mt s hot ng kinh doanh chng khon th trng chng khon Vit Nam trong thi gian u hot ng. Khc vi cc th trng chng khon cc nc ang pht trin, th trng chng khon M, Nht, cc nc pht trin chu u, cc cng ty chng khon thc hin rt nhiu nghip v kinh doanh chng khon v ang m rng lnh

76

vc hot ng sang c hot ng ngn hng (nh M, Nht hin nay). Tuy nhin trong giai on u xy dng v pht trin ngnh chng khon cc nc ang pht trin, nhiu hot ng kinh doanh chng khon b hn ch, nhiu cng c thc hin kinh doanh chng khon cha c iu kin p dng.Trc ht l nhiu nc khng cho php cng ty chng khon thc hin "bn khng" chng khon nh Trung Quc, hoc c bin php hn ch "bn khng" chng khon nh Hng Kng, nhm gim thiu yu t u c trong lnh vc kinh doanh chng khon khi trnh qun l cn thp nh trng hp Trung Quc hoc nhm bo v s n nh ca th trng chng khon, th trng tin t trc cc nh u c quc t nh trng hp Hng Kng trong thi gian gn y. Hot ng "bn khng" l vic cho php ngi bn chng khon c thc hin vic bn chng khon khng thuc s hu ca h theo quy nh c th c bit l quy nh thi hn ca hot ng " bn khng". Khi cc cng ty chng khon, v nguyn tc, s cho khch hng vay chng khon thc hin vic giao dch v khch hng s chu trch nhim mua chng khon tr li cho cng ty vo mt thi gian nht nh sau ny. ng nhin, nu gi chng khon ang c xu th gim, tc l khch hng mua chng khon vi mc gi thp hn gi bn th nh u t s thu c li nhun. Trng hp ngc li th nh u t s b thua l. Mt hot ng kinh doanh chng khon khc cng b hn ch mt s th trng chng khon mi ni nh Trung Quc hin ang p dng, l hot ng giao dch k qu. Giao dch k qu v bn cht l vic cng ty chng khon c tr

77

gip ti chnh cho khch hng, cc nh u t ca cng ty mua chng khon vi gi tr nhiu hn s tin ang c trn ti khon tin ca h ti cng ty. Cc th trng chng khon khc nhau, tu theo mc pht trin v kh nng qun l, p dng cc quy nh khc nhau i vi giao dch k qu, nh quy nh t l k qu, thi hn, quy nh v th chp chng khon.v.v. i vi giao dch k qu, cc nh u t vi s h tr v ti chnh ca cc cng ty chng khon c th nm gi s lng chng khon ln v c th thu c t sut li nhun rt cao khi gi chng khon m h ang nm gi tng trong thi hn cho php. Tt nhin, nu gi chng khon m cc nh u t nm gi gim th h b thua l trong khon mc u t ny. Nh vy v l thuyt, vic cho php thc hin "bn khng" v thc hin giao dch k qu mt mt c ngha quan trng i vi s pht trin v n nh ca th trng chng khon, nng cao tnh thanh khon ca th trng bng cch khuyn khch giao dch trn th trng, to ra nhiu c hi u t tt hn cho cc nh u t, c bit l cc nh u t t nhn vi lng vn c hn. Mt khc y li l cng c cc nh u c, nht l cc tp on ti phit ln u c, lng on th trng chng khon v kt hp vi th trng tin t, ngoi hi nhm thu li nhun mt cch nhanh chng li cc hu qu ht sc nng n i vi cc th trng chng khon b u c. Nhng bi hc v u c ti th trng chng khon cc nc ng Nam , Hng Kng, ca cc tp on ti chnh ln nh ca nh ti phit Soros l v d ht sc sinh ng v vn ny.

78

V vy, Vit Nam trong giai on u ca th trng chng khon, nhm bo m an ton cho th trng v tng bc to dng lng tin ca cc nh u t, vic khng cho cc cng ty chng khon thc hin hot ng "bn khng", giao dch k qu v cung cp tn dng cho khch hng l hp l. ng thi vic giao dch cc cng c phi sinh, nh hp ng k hn, giao dch ch s...cng khng c php thc hin. Sau ny tu thuc vo s pht trin ca th trng v kh nng qun l, UBCKNN cn ch ng xem xt v tng bc m rng lnh vc hot ng kinh doanh i vi cng ty chng khon. Ngoi ra cc quy nh v u t, nm gi chng khon nim yt v khng nim yt ca cc cng ty chng khon cng c p dng nhm hn ch ti a ri ro tim tng i vi hot ng ca cng ty chng khon. 3.3.3. Gii php to hng ho cho th trng chng khon. Cc cng ty chng khon sau mt thi gian hot ng trin khai cc nghip v kinh doanh chng khon. Tuy nhin, hot ng ca cc cng ty vn cn mc rt hn ch. Nguyn nhn ca tnh trng ny do nhiu pha. Mt trong nhng nguyn nhn quan trng l khi lng hng ho nim yt v giao dch trn th trng cha nhiu, phm vi hot ng ca th trng cn hp, nhiu doanh nghip cha mun tham gia nim yt v thc t h cha c nhu cu v vn (mt s cn dc Ngn sch cp hoc c vay u i). iu ny gy nh hng ln ti gi tr v khi lng chng khon giao dch trn th trng ng thi hn ch hot ng ca cc cng ty chng khon. thc y hot ng v pht trin cc cng ty

79

chng khon th vn quan trng trc mt l cn phi to hng ho cho th trng chng khon. Mun vy, UBCKNN cn phi hp vi cc B, ngnh lin quan thc hin mt s gii php sau: 1) La chn mt s doanh nghip khi c phn ho phi gn vi vic pht hnh c phiu ra cng chng v nim yt ti TTGDCK, p dng hnh thc bo lnh pht hnh c phiu khi thc hin c phn ho. 2) Cho php mt s ngn hng thng mi c phn nim yt ti Trung tm giao dch chng khon. 3) Ch nh mt s cng ty thnh vin ca cc Tng cng ty ln tham gia nim yt trn th trng (c pht hnh c phiu cng nh pht hnh tri phiu doanh nghip cho cc d n ln). 4) Cn c qui nh cho php gim hoc bn s c phn ca Nh nc trong cc doanh nghip c phn ho m Nh nc khng cn nm gi. 5) Cho php thc hin th im mt s doanh nghip c vn u t nc ngoi chuyn thnh cng ty c phn v nim yt trn th trng chng khon. 6) Hn ch vic cp vn cho doanh nghip t Ngn sch Nh nc v vn vay u i doanh nghip huy ng vn qua th trng chng khon phc v cho u t, m rng sn xut. 7) C chnh sch ca Nh nc v vic pht hnh Tri phiu Chnh ph cho th trng chng khon trong ci tin phng thc bo lnh pht hnh cng nh cch thc u thu theo phng thc khc nhau, cnh tranh v khng cnh tranh

80

li sut v pht hnh tri phiu c thi hn khc nhau to nn tnh a dng, hp dn hn ca tri phiu Chnh ph.

kt lun.
th trng chng khon c th pht trin nhanh chng, yu t quan trng khng th thiu l hnh thnh cc t chc tham gia kinh doanh trn th trng. i tng ny s gp phn nng cao tnh thanh khon cho cc loi chng khon, bo m th trng chng khon hot ng c trt t, cng bng v hiu qu. V vy, vic thnh lp v pht trin cc t chc kinh t hot ng trn th trng chng khon, trong c cc cng ty chng khon, l ph hp vi nhu cu khch quan v pht trin th trng vn v th trng chng khon Vit Nam. ti: "Mt s gii php nhm hon thin v pht trin cc cng ty chng khon Vit nam giai on hin nay" c thc hin nhm p ng yu cu cp bch ca thc tin pht trin th trng chng khon Vit nam trong vic hon thin h thng cc t chc kinh doanh chng khon. Trn c s nghin cu kinh nghim quc t v nhng vn c th ca Vit nam (nh h thng php l hin hnh, tim lc ti chnh v nhn lc ca cc ch th Vit nam, xu hng pht trin kinh t Vit nam...). ti xut cc gii php hon thin h thng cc cng ty chng

81

khon Vit nam hin nay, ng thi tm ra cc bin php nhm m rng v pht trin cc cng ty chng khon trong thi gian ti. L lnh vc kinh doanh hon ton mi i vi Vit nam, vic hon thin v pht trin h thng cng ty kinh doanh chng khon l mt cng vic rt quan trng v ht sc kh khn. Nhiu vn lin quan n t chc, hot ng v qun l ca cng ty kinh doanh chng khon cn phi c nghin cu su hn, nh ni dung cc hot ng nghip v ca cng ty chng khon, c ch kim sot ni b v qun l ri ro ca cng ty chng khon; mi quan h ca cng ty chng khon vi cc t chc ti chnh tin t (Ngn hng, Bo him, Cng ty ti chnh...) trong hot ng th trng chng khon ni ring v th trng vn ni chung; h thng cc gii php (mang tnh cht hnh chnh v kinh t) thc hin qun l vic thnh lp v hot ng ca cng ty chng khon trong iu kin a dng ho cc loi hnh s hu i vi cc cng ty chng khon... Tuy nhin, trong khun kh ti ny cc kt qu nghin cu ch l nhng nh hng ht sc c bn ban u v m hnh cng ty, xut cc gii php hon thin v pht trin cc cng ty chng khon Vit Nam hin nay. Nhng ni dung quan trng v hot ng v qun l cc cng ty chng khon s c nghin cu su hn nhng ti sau.

82

Ti liu tham kho

1. Th trng chng khon. GS, T S L Vn T - L Tng Vn NXB Thng k. 2. Tin t, ngn hng v th trng ti chnh. 3. Lut ngn hng, Lut cc t chc tn dng, Lut doanh nghip. Miskin NXB Thng k. 4. Tp ch NH, tp ch Ti chnh, tp ch Chng khon cc s nm 2000, 2001, 4 thng u nm 2003, v mt s sch bo, tp ch khc.

83

mc lc
M u....................................................................................................1 Chng I: Vai tr ca cng ty chng khon vi hot ng ca th trng chng khon..............................................................................................3

1.1. Tng quan v th trng chng khon...............3 1.1.1. Quan im khc nhau v th trng chng khon.. 3 1.1.2. Hot ng ca th trng chng khon. ..................4 1.1.3. Cc thnh vin ca th trng chng khon..............5 1.2. Cng ty chng khon........................................6 1.2.1. M hnh t chc v hot ng ca cng ty chng khon..................................................................................6 1.2.1.1. Cc m hnh t chc kinh doanh chng khon. .......................................................................................6 1.2.1.2. Nhng nt c trng trong t chc ca cc cng ty chng khon......................................................7 1.2.2 Hnh thc php l ca cc cng ty chng khon.....8

84

1.2.3. Cc nghip v c bn ca cng ty chng khon...10 1.2.3.1. Nghip v mi gii...........................................11 1.2.3.2 Nghip v bo lnh...........................................15 1.2.3.3 Nghip v t doanh.........................................19 1.2.3.4. Cc nghip v ph tr......................................20 1.2.4. Nguyn tc o c v ti chnh i vi cng ty chng khon.....................................................................22 1.2.4.1. Nguyn tc o c......................................22 1.2.4.2. Nguyn tc ti chnh....................................24 1.2.5. iu kin thnh lp cng ty chng khon.............26 1.3. Cng ty chng khon mt s nc trn th gii. 28 1.3.1. M hnh M...........................................................29 1.3.2. M hnh Nht........................................................30 1.3.3. M hnh c..........................................................32 1.3.4. M hnh ti mt s nc Chu in hnh..........32
Chng II: Thc tin hot ng ca cc cng ty chng khon Vit nam hin nay.................................................................................................35

2.1. Qu trnh thnh lp cc cng ty chng khon...35 2.1.1. Mc tiu hot ng ca cc cng ty chng khon. 35 2.1.2. Qu trnh thnh lp cc cng ty chng khon......36 2.2. M hnh cng ty chng khon Vit Nam.......39 2.3. Nhng quy nh php l i vi cc cng ty chng khon...........................................................40 2.3.1. Hnh thc php l ca cc cng ty chng khon. .........................................................................................40 2.3.2. S tham gia kinh doanh chng khon ca cc t chc tn dng, cng ty bo him v tng cng ty.........42 2.3.3. Ch qun l.....................................................43 2.4. C cu t chc v hot ng ca cc cng ty chng khon...........................................................44 2.4.1. Phng giao dch (Phng kinh doanh):...................44 2.4.2. Phng Ti chnh- K ton:.....................................45 2.4.3. Phng Marketing: ..................................................46 2.4.4. Phng qun tr hnh chnh-tng hp: C nhim v:....................................................................................46 2.4.5. Phng ng k, lu k v lu tr thng tin:.............46 2.5. Tnh hnh thc hin cc nghip v kinh doanh. ..............................................................................47 2.5.1. Hot ng ca TTGDCK.........................................47

85

2.5.1.1. Giao dch chng khon ..................................47 2.5.1.2. Tnh hnh gi giao dch chng khon...........49 2.5.1.3. Hot ng lu k v thanh ton b tr chng khon............................................................................50 2.5.2. Tnh hnh thc hin cc nghip v kinh doanh ca cc cng ty chng khon...........................................53
Chng III: Cc gii php hon thin v pht trin cc cng ty chng khon Vit Nam hin nay...............................................................................56

3.1. Mc tiu v phng hng trong thi gian ti.......56 3.2. Cc gii php hon thin cng ty chng khon..59 3.2.1. Gii php hon thin m hnh cng ty chng khon...............................................................................59 3.2.2. Gii php hon thin ngun nhn lc trong cc cng ty chng khon........................................................60 3.2.4. Gii php hon thin h thng tin hc cho cc cng ty chng khon.................................................................63 3.3. Cc gii php nhm m rng v pht trin cc cng ty chng khon..............................................67 3.3.1. Gii php to hnh lang php l cho cc cng ty chng khon.....................................................................67 3.3.2. Gii php tng cng vic qun l, thanh tra, gim st cc cng ty chng khon............................................70 3.3.2.1. Tng cng cng tc gim st ti chnh v qun l ri ro i vi cng ty chng khon...........................71 3.3.2.2. Quy nh v vic trch lp qu d phng vn iu l........................................................................74 3.3.2.3. Quy nh v bo v li ch cc nh u t....74 3.3.2.4. Quy nh v ch bo co v cng khai ho thng tin.......................................................................76 3.3.2.5. Cn hn ch mt s hot ng kinh doanh chng khon th trng chng khon Vit Nam trong thi gian u hot ng.............................................76 3.3.3. Gii php to hng ho cho th trng chng khon. .........................................................................................79

kt lun..................................................................................................81 Ti liu tham kho..................................................................................83 mc lc...................................................................................................84

86