การคิ

การคิดด คืคืออ อะไร

อะไร
••การคิ
การคิดด เป็
เป็นทั
นทักกษะพื้
ษะพื้ นฐานของมนุ
นฐานของมนุษษย์ย์ท
ที่สี่สามารถเรี
ามารถเรียยนรู
นรู้ ้ ฝึฝึ กฝน
กฝน
และพั
และพัฒ ฒนาไดู
นาไดูเเป็ป็นกระบวนการทำ
นกระบวนการทำาางานของสมองงานของสมอง ที ที่เ่เป็ป็นศ้
นศ้นนย์ย์กกลาง
ลาง
นำ
นำาาสัสัญญญาณที
ญาณที่ไ่ไดูดูรรับ
ับรูรูจ
้จ
้ ากประสาทสั
ากประสาทสัม มผั
ผัสสทั
ทั้ ง้ งหู
หูาา มาประมวล
มาประมวล
วิวิเเคราะห์
คราะห์ ถอดความ
ถอดความ ตีตีคความ วาม เพื
เพื่ อ
่ อพิ
พิจจารณาในการตอบสนอง
ารณาในการตอบสนอง
ตัตัดดสิสิน
นใจ
ใจ

••ในบริ
ในบริบบทของการทำ
ทของการทำาางาน
งาน การคิ
การคิดด หมายถึ
หมายถึงงความสามารถในการ
ความสามารถในการ
รัรับ
บมื
มืออและตอบสนองกั
และตอบสนองกับ บสภาพการณ์
สภาพการณ์แแบบต่ บบต่าางง ๆ ๆ หรื
หรืออการเผชิ
การเผชิญญ
หนู
หนูาากักับบการเปลี
การเปลี่ย่ยนแปลงต่
นแปลงต่าางง ๆ
ๆ ที
ที่เ่เป็ป็นสิ
นสิ่ง่งเรู
เรูาาจากภายนอก
จากภายนอก
 การคิดสำาคัญอย่างไร
ทำ
ทำาาไมมนุ
ไมมนุษ ษย์
ย์
จึ
จึงงต้
ต้อองคิ
งคิดด ??

เพื่อความ
อย่่รอด สภาพ
ปั ญหา

ความ ความ
ต้องการ สงสัย
สิง
่
แปลก
 การคิดเชิงระบบ (System
ทุกอย่างตู องมองใหูเป็ นระบบและมองว่า
Thinking)
เพื่ออะไร และมองระบบใหูครบองค์ประกอบ โดยทั้ง
ระบบตูองมีความสัมพันธ์กันและอย่้ในสิ่งแวดลูอม
แบบไหน
กระบวนการทำางานโดยวิธีคิดเชิงระบบ

ผลสัมฤทธิ์
วิธี ผลผลิต ผลลัพธ์
การ
เงื่อนไข
ความ
สภาพแวดล้อม สำาเร็จ
 การคิ
การคิดดวิ
วิเเคราะห์
คราะห์ ((Analytical
Analytical
Thinking
Thinking))
การคิ
การคิดดวิวิเเคราะห์
คราะห์ คืคืออ การจำการจำาาแนกองค์
แนกองค์ป ประกอบต่
ระกอบต่าางง ๆ ๆ ของ
ของ
สิสิง่ ง่ ใดสิ
ใดสิง่ ง่ หนึ
หนึ่ ง่ ง หรื
หรืออเรื
เรื่ อ่ องใดเรื
งใดเรื่อ่องหนึ
งหนึ่ ง่ งออกมาใหู
ออกมาใหูเเห็ ห็น
นว่ว่าามี
มีอองค์
งค์ป
ประกอบ
ระกอบ
อะไรบู
อะไรบูาางง แต่ แต่ลละองค์
ะองค์ป ประกอบมี
ระกอบมีคความสั
วามสัม มพั
พันนธ์ธ์กกัน ันอย่
อย่าางไรงไร เพื
เพื่ อ่ อที
ที่จ่จะะ
ไดู
ไดูพ พิจิจารณาแต่
ารณาแต่ลละองค์ ะองค์ป ประกอบด้
ระกอบด้ววา่ า่ เป็ เป็นไปอย่
นไปอย่าางที งที่ค่ควรจะเป็
วรจะเป็น น
หรื
หรืออไม่ ไม่ ซึ ซึ่ง่งจะนำ
จะนำาาไปส่
ไปส่ก ้ก
้ ารแกู
ารแกูไไขปั
ขปัญหาไดู
ญหาไดูใในที นที่ส่สด ุด
ุ
การคิ
การคิดดเชิ
เชิงงวิวิเเคราะห์
คราะห์นน้ ี ้ ี ตูตูอองอาศั
งอาศัยยความสามารถในการคิ
ความสามารถในการคิดด
เชิ
เชิงงระบบเป็
ระบบเป็นพื้
นพื้นฐานสำ
นฐานสำาาคัคัญ
ญ
 การคิดเชิงกลยุทธ์ (Strategic
Thinking)
การคิ
การคิดดเชิ เชิงงกลยุ
กลยุททธ์ธ์ เป็
เป็นการคิ
นการคิดดในภาพองค์
ในภาพองค์รรวมของเรื
วมของเรื่อ่องใด
งใด เรื
เรื่อ่องง
หนึ
หนึ่ ง่ ง เพื
เพื่ อ่ อกำกำาาหนดเปู
หนดเปูาหมายและทิ
าหมายและทิศศทางในอนาคต
ทางในอนาคต รวมทั
รวมทั้ ง้ งแนวทางหลั
แนวทางหลักก
ในการบรรลุ
ในการบรรลุเเปูปูาหมาย าหมาย ที ที่ส่สอดคลู
อดคลูอองกั
งกับบภาวการณ์
ภาวการณ์เเปลี
ปลี่ย่ยนแปลงของสภาพ
นแปลงของสภาพ
แวดลู
แวดลูออมที มที่เ่เกีกี่ย่ยวขู
วขูอองง

การคิ
การคิดดเชิ
เชิงงกลยุ
กลยุททธ์ธ์ จึจึงงเป็
เป็นเรื
นเรื่ อ่ องที
งที่เ่เกีกี่ย่ยวขู
วขูอองกั
งกับบการมองไปขู
การมองไปขูาางง
หนู
หนูาาในอนาคต
ในอนาคต ภายใตู
ภายใตูกการเปลี
ารเปลี่ย่ยนแปลงของสภาพแวดลู
นแปลงของสภาพแวดลูออมภายนอก มภายนอก
และกำ
และกำาาหนดวิ
หนดวิสสย
ัย
ั ทั
ทัศศน์
น์แและกลยุ
ละกลยุท ทธ์ธ์ท
ที่เี่เหมาะสม
หมาะสม
การคิ
การคิดดเชิ
เชิงงเหตุ
เหตุผผลหรื
ลหรืออเชิ
เชิงงตรรกะ
ตรรกะ

(Rational/Logical Thinking)
ตรรกะ
ตรรกะ คืคืออ หลั
หลักกการแห่
การแห่งงเหตุ
เหตุผผลล

การคิ
การคิดดเชิ
เชิงงเหตุ
เหตุผ ผลล หรื
หรืออเชิ
เชิงงตรรกะ
ตรรกะ จึจึงงเป็
เป็นการคิ
นการคิดด
เพื
เพื่ อ
่ อหาขู
หาขูออสรุ
สรุปป ((Conclusion
Conclusion)) ของขูของขูออความ
ความ หรื หรืออขูขูออโตู
โตูแแยูยูงง
((Argument
Argument)) อย่ อย่าางสมเหตุ
งสมเหตุสสมผล มผล ((Valid
Valid)) จากขู
จากขูออม้ ม้ลล
หรื
หรืออฐานของสิ
ฐานของสิ่ง่งที
ที่ม
่มม
ีม
ี าก่
าก่ออน
น ((Premises
Premises))
 การคิดเชิงบวกและลบ
(Positive & Negative
Thinking)
การคิดเชิง+ การคิดเชิง-

เป็ นการมองโลกในแง่ดี เป็ นการมองโลกในแง่ราู ย

ปั ญหาทุกอย่างมีทางแกูไข มองเห็นจุดอ่อน/ขูอเสียใน
ทุกเรื่อง
ในวิกฤติยังมีโอกาส
ทำาใหูเกิดความรอบคอบและ
ทำาใหูเกิดกำาลังใจ ความ
ระมัดระวัง
พยายาม
 การคิดสรูางสรรค์
(Creative Thinking)
เป็
เป็นการคิ นการคิดดที
ที่ก่กอ
่อ
่ ใหู
ใหูเเกิกิดดสิสิง่ ง่ แปลกใหม่
แปลกใหม่ ที ทีส
่ส
่ ามารถนำ
ามารถนำาาไปใชู
ไปใชู
ประโยชน์
ประโยชน์ไไดูดู
เป็
เป็นการขยายขอบเขตความคิ
นการขยายขอบเขตความคิดดเดิ เดิม มออกไปนอกกรอบ
ออกไปนอกกรอบ
ความคิ
ความคิดดเดิ เดิม
มที ทีม
่ม่ ีอีอย่ย่้ ้
เป็
เป็นการนำ นการนำาาเอาความรู
เอาความรู้ค้ความสามารถและประสบการณ์
วามสามารถและประสบการณ์ท ที่ ี่
สัสัง่ ง่ สมไวู
สมไวูมมาพั
าพัฒ ฒนา นา คูคูน นหาวิ
หาวิธธีกก ี ารที
ารที่แ่แปลกใหม่
ปลกใหม่ใในการแกู
นการแกูไไขข
ปัปั ญหา ญหา
 การคิ
การคิดดเชิ
เชิงงจริ
จริยยธรรม
ธรรม
การใชูเหตุผลเชิงจริยธรรมในคน
ไทย แบ่งออกไดูเป็ น 4 ระดับ คือ
ระดับที่ 1 เพื่อประโยชน์ของตนเอง
ระดับที่ 2 ทำาเพื่อผู้อ่ น
ื ในวงแคบ
ระดับที่ 3 เพื่อประโยชน์ของสังคม
ระดับที่ 4 อุดมการณ์สากล
 เครื่องมือที่ใชูชว
่ ยในการคิด
แผนที่ความคิ
วามคิด
ด Mind Mapping
ผังกูาางปลา
งปลา Fishbone Diagram
การวิเคราะห์แรงผลัก/แรงตู
แรงตูาาน
น Force
Field Analysis
การวิวิเคราะห์
คราะห์จุดอ่อน/จุจุด
ดแข็
แข็งง โอกาส
โอกาส/ขูขูออ
จำากั
กัดด SWOT Analysis
ตารางการตั
ตารางการตัดดสิสิน
นใจ
ใจ Decision Matrix
 แผนที
แผนที่ค่ความคิ
วามคิดด Mind
Mind
Mapping
Mapping
 เป็
 เป็นเครื
นเครื่ อ่ องมื
งมืออช่ช่ววยในการเชื
ยในการเชื่ อ่ อมโยง
มโยง จัจัดดหมวดหม่
หมวดหม่้ ้ จัจัดดระบบความคิ
ระบบความคิดด
 การใชู
 การใชูแแผนที ผนที่ค่ความคิ
วามคิดด เริ
เริม
่ม่ ตูตูน
นจากการกำ
จากการกำาาหนดหั
หนดหัววขูขูออ หรื
หรืออแก่
แก่นนของ
ของ
ความคิ
ความคิดดจากจุ
จากจุดดศ้ศ้น นย์ย์กกลางของหนู
ลางของหนูาากระดาษ กระดาษ

 แลู
แลูววคิคิดดประเด็
ประเด็น นหลั
หลักก แยกเป็
แยกเป็นกินกิง่ ง่ ออกมาจากจุ
ออกมาจากจุดดศ้ศ้น นย์ย์กกลาง ลาง

 จากประเด็
จากประเด็น นหลั
หลักก จะแตกกิจะแตกกิ่ง่งกูกูาานสาขาความคิ
นสาขาความคิดดที ที่เ่เชืชื่ อ่ อมโยงกั
มโยงกันน
ออกมาเป็
ออกมาเป็นกิ นกิ่ง่งย่ย่ออยย ๆ ๆ เป็
เป็นลำ
นลำาาดัดับ บไป
ไป

 อาจมี
อาจมีกการใชู
ารใชูสสี ี ร้ร้ป
ปร่ร่าางหรื
งหรืออสัสัญ
ญลัลักกษณ์
ษณ์ชช่ว่วยใหู
ยใหูเเขูขูาาใจและจดจำ
ใจและจดจำาาไดู ไดูงง่า่ายย
 แผนที่ความคิด Mind Mapping
ขูอดี
ขูอจำากัด
 สามารถเห็นประเด็นที่เกี่ยวขูอง
ทั้งหมดในหนูาเดียว
 เป็ นการนำาเสนอในลักษณะที่  ไม่แสดงความ
เป็ นแผนที่ภาพและขูอความหลัก
 ทำาใหูเห็นความเชื่อมโยงของแต่ละ
สัมพันธ์เชิงเหตุ
ประเด็น และผล
 ทำาใหูความคิดแตกกระจายออกไป
 อาจมีประเด็นย่อยที่
อย่างกวูางขวาง
ซำ้ากันไดู
 ผังกูางปลา (Fishbone
Diagram)
สาเหตุหลัก สาเหตุหลัก

สาเหตุหลัก สาเหตุหลัก

เป็ นเครื่องมือที่ช่วยในการ
วิเคราะห์หาสาเหตุของปั ญหาอย่างเป็ น
ระบบ โดยแยกเป็ นสาเหตุใหญ่และ
สาเหตุย่อยลงไปเรื่อย ๆ ตามเหตุและ
 ผังกูางปลา (Fishbone
Diagram)
ขูขูออดี
ดี ขูขูออจำจำาากักัดด
••ความคิ
ความคิด ดเป็
เป็นระบบไม่
นระบบไม่ ••ความคิ
ความคิดดจะถ้ จะถ้กกจำจำาากักัดดกรอบตาม
กรอบตาม
กูกูาางใหญ่
งใหญ่ท ที่กี่กำาำาหนดไวู
หนดไวู
กระจั
กระจัด ดกระจาย
กระจาย
••ตู
ตูอองอาศั
งอาศัยยความสามารถในการ
ความสามารถในการ
••ไดู
ไดูเเห็
ห็นนความสั
ความสัม มพัพันนธ์ธ์เเชิชิงง จัจัดดกล่
กลุ่ม
ุมของสาเหตุ
ของสาเหตุ ซึ ซึง่ ง่ อาจเป็
อาจเป็นน
เหตุ
เหตุผ ผลชั
ลชัด
ดเจน
เจน ไปตามความรู
ไปตามความรู้ส้สึกึก
••สามารถมองเห็
สามารถมองเห็น นภาพรวม
ภาพรวม ••ไม่ ไม่ไไดูดูแแสดงใหู
สดงใหูเเห็ ห็น
นนำ
นำ้ า้ าหนั
หนักกของ ของ
ของปั
ของปั ญหาไดู งรวดเร็วว สาเหตุ
ญหาไดูออย่ย่าางรวดเร็ สาเหตุตตา่ า่ งง ๆ ๆ
 Force Field Analysis
การวิเคราะห์แรงผลัก แรงตูาน เป็ นแนวคิดของ Kurt Levin ที่ประยุกต์พฤติกรรมของคนเขูากับทฤษฎีสนามแม่
o
เหล็ก โดยที่คนเราจะทำาสิ่งต่าง ๆ ภายใตูสนามของพลังต่าง ๆ และจะมีพฤติกรรมตอบสนองต่อพลังเหล่านี้
ในสถานการณ์ตา่ ง ๆ จะมีพลังสองประเภทที่มีผลต่อพฤติกรรมของคน คือ แรงผลัก (Driving Forces) และแรง
o
ตูาน (Restraining Forces) ซึ่งจะทำาใหูเกิดภาวะสมดุล

แรงต้าน

สถานการณ์ปัจจุบน
ั

แรงผลัก
 Force Field Analysis
ขูขูออดีดี ขูขูออจำจำาากักัด
ด
– เปรี
เปรียยบเที
บเทียยบใหู
บใหูเเห็
ห็นนประเด็
ประเด็นนต่ต่าางง
ๆ ๆ ในทางตรงขู
ในทางตรงขูาามกัมกัน น – ไม่ไม่สสามารถระบุ
ามารถระบุ
– มองเห็
มองเห็น นระดั
ระดับ
บความรุ
ความรุน นแรงของ
แรงของ ประเด็
ประเด็น นที
ที่ซ
่ซ่อ่อนอย่
นอย่ใ้ ใ้ น
น
แต่
แต่ลละประเด็
ะประเด็นนไดู
ไดูจจากขนาดความ
ากขนาดความ
ยาวของล้
ยาวของล้กกศร ศร
ใจของคนไดู
ใจของคนไดู
– สามารถเลื
สามารถเลืออกใชู
กใชูปประโยชน์
ระโยชน์ไไดูดูท
ท้ ัง้ ัง – การกำ
การกำาาหนด
หนด แรง แรง
จากแรงตู
จากแรงตูาาน น และแรงผลั
และแรงผลักก
ตู
ตูาานน/แรงผลั
แรงผลักก อาจ อาจ
เกิ
เกิด ดความสั
ความสับ บสนใน
สนใน
การประเมิ
การประเมิน นผลของ
ผลของ
แต่
แต่ลละประเด็
ะประเด็น น
 การวิเคราะห์ SWOT
ผลการวิ
ผลการวิเเคราะห์
คราะห์น น้ ี จะนำ
้ ี จะนำาาไปใชู
ไปใชูใในการกำ
นการกำาาหนดแนวทางการจั
หนดแนวทางการจัดดการกั การกับบ
ประเด็
ประเด็นน//เรื
เรื่อ่องนั
งนั้ น
้ น โดยเลื โดยเลืออกที
กทีจ ่จ
่ ะเสริ
ะเสริมมสรู สรูาาง”จุ
ง”จุดดแข็
แข็งง”” กำกำาาจัจัดด”จุ
”จุดดอ่อ่ออน”
น”
ฉกฉวย”โอกาส”
ฉกฉวย”โอกาส” และหลี และหลีกกเลี
เลี่ย่ยง”ขู
ง”ขูออจำจำาากักัดด””

Strength Weakness
ปั จจัยภายใน

Opportunity Threat
ปั จจัยภายนอก
 การวิเคราะห์ SWOT
•ขูขูออดีดี
:: เห็
เห็นนความแตกต่
ความแตกต่าางระหว่
งระหว่าางปั
งปัจจั
จจัยยภายในและ
ภายในและ
ปัปัจจั
จจัยยภายนอก
ภายนอก

•ขูขูออจำจำาากักัดด
:: ตูตูอองมี
งมีคความชั
วามชัดดเจนในการระบุ
เจนในการระบุวว่า่าปัปั จจั จจัยยแต่
แต่ลละปั
ะปั จจั
จจัยยมี
มี
ผลอย่
ผลอย่าางไรต่
งไรต่ออเรื
เรื่ อ่ องที
งทีว่ ว่ ิเิเคราะห์
คราะห์นน้ ัน
้ ัน
ตารางการตัดสินใจ
ตารางการตัดสินใจ เป็น
เครื่องมือช่วยในการจัดลำาดับ
ความสำาคัญของทางเลือก

รวมคะแนน
เกณฑ์ท่ี 3

เกณฑ์ท่ี 4

เกณฑ์ท่ี 5
เกณฑ์ท่ี 1

เกณฑ์ท่ี 2
หลาย ๆ ทางเลือก โดยการ

ลำาดับที่
เปรียบเทียบแต่ละทางเลือก
ด้วยเกณฑ์ต่าง ๆ ที่ตัง
้ ขึ้น

ทางเลือกที่ 1

ทางเลือกที่ 2

ทางเลือกที่ 3

ทางเลือกที่ 4

ทางเลือกที่ 5
การพั
การพัฒฒนาทั
นาทักกษะการคิ
ษะการคิดดของตนเอง
ของตนเอง
 ตั
ตั้ งง้ เปู
เปูาหมายและมี
าหมายและมีคความม่ วามมุ่งุงมั
มัน่น
่
 เปิ
เปิดใจใหู
ดใจใหูกกวูวูาางง รัรับบความคิ
ความคิดดใหม่
ใหม่ๆ ๆ ขจั
ขจัดดความเชื
ความเชื่ อ่ อ
ความคิ
ความคิดดเก่ เก่าาๆ
ๆ
 ฝึฝึกใจใหู
กใจใหูมมีสีสมาธิ มาธิ
 ฝึฝึกเป็
กเป็นคนช่ นคนช่าางสั งสังงเกต
เกต ช่ช่าางสงสั
งสงสัยย
 ฝึฝึกตั
กตั้ ง้ งคำคำาาถามบ่
ถามบ่ออยย ๆ ๆ และคิ
และคิดดหาคำ หาคำาาตอบ
ตอบ
 รัรับบฟัฟังคนอื
งคนอื่ น ่ นมากขึ
มากขึ้ น้น
 ฝึฝึกการจดบั
กการจดบันนทึทึกก
 ฝึฝึกคิ
กคิดด และปฏิ และปฏิบบัตัติอิอย่ย่าางสมำ
งสมำา่ า่ เสมอ
เสมอ
 คิคิดดริริเเริริม
่ม
่ ทดลองทำ
ทดลองทำาาสิสิ่ง่งใหม่
ใหม่ ๆ ๆ
การพั
การพัฒฒนาทั
นาทักกษะการคิ
ษะการคิดดใหู
ใหูกกับ
ับสมาชิ
สมาชิกกขององค์
ขององค์กกรร
: ประชุ
ประชุม มระดมความคิ
ระดมความคิดดเห็ เห็น
นร่ร่ววมกั
มกันน มี
มีกการเรี
ารเรียยนรู นรูร้ ร้ ่ว่วมกั
มกัน น
: เสริ
เสริม มสรู
สรูาางพั
งพัฒฒนาสมรรถนะของบุ
นาสมรรถนะของบุคคลากร ลากร
: สนั
สนับ บสนุ
สนุนนที
ทีม
มงานใหู
งานใหูม มีคีความคิ
วามคิดดสรู
สรูาางสรรค์
งสรรค์
: สรู
สรูาางแรงจ้
งแรงจ้งงใจใหู
ใจใหูแแก่ก่สสมาชิ
มาชิกกในองค์
ในองค์กกรที
รทีม่ ่มีคีความคิ
วามคิดดริริเเริริม ่ม
่
สรู
สรูาางสรรค์
งสรรค์ใในการสรู
นการสรูาางผลงานใหม่
งผลงานใหม่ ๆ ๆ
 สรุป
• เครื่ องมื
อ ที ใ
่ ชู
ใ นการคิ ด มี หลายวิ
ธ ี แต่ ละวิ ธ ม
ี ข
ี อ
ู ดี
ข ู อ
จำากัดแตกต่างกันไป การนำาไปใชูใหูไดูดี ตูองมีการ
เรียนรู้ฝึกฝน และนำาไปปรับใชูตามความเหมาะสม
ของการเปลีย ่ นแปลง สภาพแวดลูอม แต่ละพื้ นที่
เพื่อประโยชน์ในการตัดสินใจที่ถ้กตูอง