BLM 5

Basn ubuklar
 5. BASIN UBUKLARI
Boylama dorultuda basn kuvveti tayan ubuklara
basn ubuklar denir. rnein yaplarn kolonlar ile kafes
kirilerin basnca alan ubuklar bu anlamda ubuklardr.
5.1 GENEL BLG
Basn ubuklarnn emniyet yklerinin saptanmasnda
burkulma olaynn esas oluu bizleri stabilite problemleri ile
kar karya brakmtr.
elik yaplarda stabilite halleri (burkulma, yanal burkulma,
buruma) iin DIN 4114 artnamesinde hesap esaslar
verilmitir.
Trk Standartlar Enstitsnn elik yaplarla ilgili TS 648
standardnda, basn ubuklarnn hesab iin DIN 4114deki
esaslarn bir ksm kabul edilmitir. TS 648 standard
kapsamna girmeyen dier stabilite problemleri iin de,
uygulamada DIN 4114 esas alnmaktadr.
 Bu artnameye gre basn ubuklarnn hesab ile
yaplr. Bu metoda gre;
Merkezi basn kuvveti etkisinde, malzemesi Hooke
kanununa uyan, ift ucu mafsall, prizmatik bir ubuk
iin ideal eilme burkulmas yk

Euler burkulma gerilmesi de

olarak tarif edilir.
Burada kullanlan ifadelerin anlam;
E: elastisite modl
F: ubuk en kesit alan
J: ubuun atalet momenti
s: ubuk burkulma boyu
i atalet yarap ve narinlik olmak zere

olduu gz nne alnrsa Euler burkulma gerilmesi

olduu grlr.

ubuk narinlii ile ideal burkulma gerilmesi arasndaki

banty gsteren bu denklemin, () kartezyen eksen
takmndaki erisi Euler Hiperbol dr.
elik
malzeme iin Euler forml (orantl snr
gerilmesi) olmak artyla geerlidir. olmasna karn
olan ubuklar iin Euler forml geerliyken olan
ubuklar iin geerli deildir.
elik malzemenin elasto-plastik davran gsterdii
blgesinde kritik gerilmelerin hesab iin DIN 4114
artnamesi Tama Yk Metodu na gre hesab
kabul etmitir.
Bu metodda, tama gerilmesi deerlerini hesaplamak
iin baz kabuller yaplmtr. Bunlar;
1. elik malzeme, ideal elastik- ideal plastik
malzeme olarak ele alnmtr.
 2. ki L den oluan, tek simetri eksenli bir en kesit
alnmtr.

3. ubuun simetri dzlemi iinde etkiyen P basn

kuvvetinin
i: en kesit atalet yar ap
s: iki ucu mafsall ubuun boyu

kadar eksantrik olarak etkidii kabul edilir.

ubuun
emniyetli durumda olmas demek, ortalama
gerilmesinin, veya gerilmesinin belirli bir emniyet
deeri kadar altnda kalmas demektir. Buna nazaran,
ve gerilmelerine gre farkl emniyet katsaylarnn
alnmas doru olur. Nitekim, DIN 4114 artnamesinde
(Tama yk emniyet says) = 1,5
(ideal burkulma emniyet says) = 2,5
deerleri kabul edilmitir.
Burkulma emniyet gerilmesi = min olarak tarif edilir.
Basn
ubuunun emniyetli durumda bulunmas
demek,

tahkikini salamas demektir.

deerlerine bal olaraktan , deerleri artnamelerde
verilmitir. Yuvarlak boruda ubuklar hari, btn
enkesit ekilleri iin ayn tablolar kullanlr. DIN 4114
e gre;
 TS 648 standardna gre;
 DIN 4114 ve TS 648 de verilen bu tablalardaki deerlerin
yaknl karlatrlarak grlebilir.
Ayrca gerektii takdirde burkulma emniyet gerilmesinin
hesab iin formller TS 648 de yer almaktadr.

5.2.Tek Paral ve Srekli Birleik Paralardan Oluan

Basn ubuklar
Tek profille tekil edilen ubuklar ile paralar btn
ubuk boyunca dorudan doruya ve srekli olarak
birbirine birleik ok paral ubuklar bu gruba girer.
ok

parallarn kaynakl tekilinde kaynak dikileri srekli

olarak ekilmelidir. Ke kaynak dikilerinin kalnl a=3-4
mm olur.
Perinli tekillerde tespit perinlerinin ubuk boyunca aral,
Alman artnamelerine gre
yksek yap ve krenlerde 8d, 15
kprlerde 7d, 14
deerini amamaldr.(d:perin ap, :en ince eleman kalnl)

Merkezi basnca alan ubuklarn tahkikinde, enkesitlerinin

asal eksenlerine dik dorultuda burkulma durumlar gz nne
alnr.
Hesaplamada ilk olarak, ubuun sistem iindeki durumuna ve
u artlarna gre burkulma boylar saptanr.
Daha sonra, her iki dorultudaki burkulmada narinlik deerleri
hesaplanr. Byk olan narinlie kar gelen deeri tablodan
alnarak
forml ile gerilme tahkiki yaplr.
5.3. Paralar Arasnda Boluk Bulunan ok Paral
Basn ubuklar
5.3.1. ok Paral Basn ubuklarnn Tekili
Genelde ekonomik bakmdan, bazen de konstrktif nedenle
basn ubuklarnn aralarnda aralk bulunan profillerle tekili bahis
konusu olur. Bunlarda ubuu tekil eden paralar, zel bir balant
ile birbirine balanarak bu paralarn birlikte almalar salanr. ki
trl balant ekli kullanlr:
1. ereve balant (ekil 5.6): ereve balant elemanlar,
ubuu tekil eden profillere rijit olarak balanmtr. Balant
elemanlar ile profiller rijit ereve olutururlar.
2. Kafes balant (ekil 5.7):kafes balantda ubuk eklindeki
balant elemanlar, ubuu tekil eden profillere basit (rijit olmayan)
tarzda birletirilebilir. Balant elemanlar ile ubuk profilleri bir kafes
sistem olutururlar.

b
ekli, 2 [ profiliyle tekil
edilmi bir basn ubuunun
kafes balants grlmektedir.
Buradaki balant elemanlarna
rg ubuklar denir. rg
ubuklar genellikle korniyerle,
bazen de lama demiri ile tekil
edilir. Herbir rg ubuu
profillerden birine tek perinle
balanabilir. Profiller I ise iki
perin kullanlr.
Diyagonal ubuklar, mmkn
olduu kadar 45 eimle tekil
edilmelidir ve iki taraftaki rg
ubuklar ayn hizada ve paralel
olmaldr.
5.3.2. ok Paral Basn ubuklarnn Hesab
ok paral basn ubuklarnn enkesitleri farkl
karakterde asal eksenler gsterirler. rnein, ekil 5.8
de grlen enkesitte (x-x) ekseni ubuu tekil eden
profil enkesitlerinin hepsini kesmektedir. Bu nedenle bu
eksene malzemeli eksen; byle bir zellii olamayan
(y-y) eksenine ise malzemesiz eksen denir.
ubuun (x-x) ekseni etrafnda eilmesi halinde
profiller arasnda bir kayma kuvveti meydana
gelmezken (y-y) ekseninde bu durum da kayma kuvveti
oluur.
Bundan dolay ok paral basn ubuklarnn
malzemeli eksene dik burkulma hesab tek paral
ubuklarn hesab gibi yaplr.
malzemesiz eksene dik burkulma hesab eilme ve
kayma deformasyonlar gz nnde tutularak yaplr.
 5.3.2.1. ereve
Balantl Basn
ubuklarn Hesab
ekil 5.10un sol tarafnda,
ereve balantl bir
ubuun Q kesme kuvveti
etkisinde kayma
deformasyonu
grlmektedir.
Balantlarn
e- sistem
boylar kk olduundan,
balant elemanlar sonsuz
rijit kabul edilir.
Ana profillerde meydana
gelecek bkm noktalar
de meydana gelecektir.
Bkm noktalar arasnda
kalan ubuk ksm eklin
sa tarafna izilmitir.
Gerekli
formller kullanlarak sonuta kritik gerilme
iin;
forml elde edilir.

Burada ;
: tek profil enkesit alan,
: (y-y) eksenine dik burkulmada ubuun narinlii
: (1-1) eksenine gre atalet momentidir.
 5.3.2.2. Kafes
Balantl Basn
ubuklarnn
Hesab
ekil 5.11de kafes
balantl bir
ubuun bir gznde
meydana gelen
kayma deformasyonu
gsterilmitir.
Profil enkesitleri,
rg ubuklarnn
enkesitlerine gre
ok byk
olduundan, burada
profillerin boy
deiimleri ihmal
edilecektir.
Gerekli
formller kullanlarak sonuta kritik gerilme
iin;

forml elde edilir.

Burada;
: bir diyagonal ubuun enkesit alan
F: ubuk enkesit alandr.
Sonu:

forml ile kayma deformasyonu gz nnde

tutulmayan kritik gerilme formlyle karlatrlrsa,
yerine nin gelmi olduu grlr.
ok paral basn ubuklarnn malzemesiz eksene dik
burkulma tahkiklerinde, hakiki narinlik yerine
ideal narinlik alnmaldr.
DIN 4114 ve TS 648 artnameleri, ok paral basn
ubuklar iin yukarda aklanan hesap esaslarn kabul
etmitir.
5.3.2.4. II. Grup Basn ubuklarnn
Hesab
Bu gruba keleme konmu iki korniyerle tekil edilen basn
ubuklar girer.
 Burada Sk olarak, ubuun tayc sistem dzlemi iindeki
burkulma boyu ile dzlem dik burkulma boylarnn aritmetik
ortalamas alnr. rnein; yukardaki ekilde bir kafes kirite
esas dm noktalarnn arasna oturan ak kirilerinin st
bal eilmeye altrmamas istenirse, kafes sisteme kesik
izgilerle gsterilen ubuklar ilave edilir. Bu kafes kiriin sistem
boyu s olan diyagonal ubuunun enkesiti, yukardaki ekildeki
gibi olsun. Bu ubuun kafes kiri dzlemi iindeki burkulma
boyu s/2, bu dzleme dik burkulma boyu da sdir. Bu ubuun
hesabnda alnacak burkulma boyu:
 ekil 5.14
ubuun eit kollu korniyerlerle tekil edilmi olmas halinde
enkesitinin asal eksenleri korniyer kollarna gre 45 eimlidir.
ubuk enkesitinin ix atalet yarapna eittir.
ubuk ekseninin korniyerlerin uzun kollarna paralel (0-0)
arlk eksenine gre io atalet yarap (5.42) ile hesaplanr.

Olduundan x aada grld gibi hesaplanabilir.

5.3.2.5. III. Grup Basn ubuklarnn
Hesab
Bu gruptaki ubuklarn enkesitlerinin her iki asal ekseni
de malzemesizdir (ekil 9). Dolaysyla her iki eksen
dzlemine dik burkulma durumu iin hayali narinlik derecesi
hesaplanr.

Hayali narinlik derecesi hesap esaslar I. Grup Basn

ubuklar nnkiyle ayndr, bu kez (x-x) ekseni de
malzemesiz olduundan:
 ekil(a) da her iki dorultudaki balant ereve veya kafes
tarznda olabilir. (b) ve (c) tekillerinde balant korniyerlerin
arasna gelen tek ba levhasyla ereve tarznda olur. (d)
tekilinde (x-x)e paralel balantlar ba levhalaryla, ereve
tarznda; (y-y)ye paralel balantlar ise ereve veya kafes
tarznda olur.
 ki [ profiliyle tekil edilen basn
RNEK ubuunda ba levhalar ana
profillere ke kaynak dikileriyle
(syf206): balanmtr. Ke kaynak dikilerinin
ekilecei kelerin meydana
gelebilmesi iin, ba levhas kenar
profil balk kenarlarndan en az 3a
kadar (a: kaynak dikii kalnl)
geriye ekilmi olmaldr. Burada
sadece ubuk profillerine paralel
dikilerle birleim yaplmtr. Bu
dikilerin kalnl iin a<0,7xt art
bulunduundan burada sadece
kaynak dikilerinde gerilme tahkikleri
yaplmas yeterlidir.
Kaynak dikilerinin llen boyu
gdir. Hesap boyu iki taraftan karakter
boylarnn karlmasyla bulunur: l=
g-2a
ki bap levhasna birden gelen
toplam kesme kuvveti:
dir. Kaynak dikileri
1)

2)

3)

(1) Kaynak dikiinde:

(2) dikilerinde:
5.3.3.2
Kafes Balantlarnn Hesab

ekilde kafes balantl bir ubuun ematik

sistem ekli grlmektedir. ekilde yuvarlak iine
alnan ksm, eklin sana bytlerek izilmitir.
ubuk boyunca sabit kabul edilen Q= kuvvetinin
yars bir taraftaki balantya etkileyecektir. A
dm noktasna stte kalan ubuklardan
gelen kuvvetlerin bilekesi dir.
Syf 214 ekil 5.30
A
noktasnn dengesine ait kuvvetler geni gz
nnde tutularak, diyagonal ubuk kuvveti iin

D=
fadesi bulunur. Bu diyagonal kuvvetinin hem basn
hem de ekme kuvveti olarak hesaba katlmas gerekir.
Ana profillere dik olan dikme ubuklarna kuvvet
gelmez. Bu ubuklar ana profillerin burkulma boylarn
ksaltmak amacyla konur.
Kontrktif
olarak, diyagonal ubuklarna verilen kesit,
dikme ubuklarna da verilir.

Perinli bir tekilde, D kuvveti bir kere ekme kuvveti ve

bir kere de basn kuvveti alnmak suretiyle, aadaki
tahkikler yaplr:
Dekme : Fn-d.t
= em= 1400 kg/cm2
Dbasn : imin=in
=
= (.D) em
rg
ubuklar lama ile tekil edilmi ise:
min=0.289t dir.
Kaynakl tekilde rg ubuklar ana profillere ke
kaynak dikileriyle balanr. Diyagonal ubuklar ana
profillere birletiren dikiler D kuvvetine gre tahkik
edilir:
k= kem = 900 kg/cm2 (DIN 4100)
=1100 kg/cm2 (TS 3357)
Burada, kaynak dikileri arlk merkezinin ubuk
arlk ekseni zerine gelmesi art aranmaz.
 Kaynakl tekilde, rg ubuklarnda kesit zayflamas
bulunmadndan, D kuvvetinin sadece basn kuvveti
olarak alnmas ve tahkikin buna gre yaplmas
yeterlidir.
ekilde grlen ba levhal (ereve balantl) basn
ubuunda
a) Basn ubuunun kendisinde gerekli irdelemeler
yaplacaktr.
b) Ba levhalar perinli ve kaynakl olarak hesap ve
tekil edilecektir.
 Verilenler
max S = 45 ton
skx =sky= 7.0 m
Malzeme : St 37
Ykleme Durumu : (H)
Profil 260 iin:
F=48.3 cm2
Ix =4820 cm4 Iy=317 cm4
ix=9.99 cm iy=2.56 cm
b=90 mm w=50 mm
t=14 mm t1=10.4 mm
e1=2.36 mm max=25 mm
zm:
Basn ubuunda Gerilme Tahkiki:

(x-x) Eksenine Dik Burulma

x = = = 70.1
(y-y) Eksenine Dik Burulma
e=240- (2x23.6)=192.8 m
Iy =2.[317+48.3.(2] =9611 cm4
iy =( )1/2 =( )1/2 = 9,97 cm
 x = =70,2

ereve balantl ba levhalarnn ubuk ekseni

boyunca bir birine olan uzakln, yani s1 in hesab:

700/3=233 mm
(s1)max x= 70.1<100 olduundan
50. imin = 50* 2,56= 128 cm
 r1==5.4 7 s1==100 cm
1= ==39,1 < 50

min=(2y+* 12)1/2 =(70,22+*39,12)1/2=

80,4

max=80,4. x =70.1
yi=80,4 =1,56

= ==0.73 t/cm2 < 1,4 t/cm2

B.1 Ba Levhalarnn Perinli Olarak Hesap ve
Tekili

g= (0,8-1,0)h =0,8*260 = 208 mm

seilen: g= 200 mm ;
t= 8 mm
perin: 17
Perin apnn irdelenmesi ve aralklarnn
saptanmas (kullanlan perin 17 U 260da
max=25 mm):
d=- 0,2 =1,8 cm
2d=2*17 =34 mm 40 mm
3d=3*17 =51 mm 60 mm
B1.1. Ba Levhasnda Gerilme Tahkiki
e=24,0-2*2,36 =19,28 cm < 20*i1 =
20*2,56*51,2 cm

Qi=(F*em)/80 == 1,69 t
T=(Qi*s1)/e = = 8,77 t
M= *= *= 30,7 t
I=(t*g3)/12 = = 533 cm4
I= 2*d*t*()2= 2*1,7*0,8-6,02= 98 cm4
W== = 43,5 cm4
=== 0,71 t/cm2 < 1,4 t/cm2
B.1.2. Ba Levhasn Profillere Balayan
Perinlerin rdelenmesi

Bir perine gelen tesirler



N1== = = 1,46 t
N2=*f= *1,0= 2,56 t
N= (N12+N22)1/2 =2,95 t
Tek tesirli perinin tayabilecei kuvvet:
Ns1= ((*1,72)/4)*1,4= 3,18 t
Nl=1,7*0,8*2,8= 3,81 t
Nem=min(Ns1,Nl)= 3,18 t
N= 2,95 t < Nem=3,18 t
B.2. Ba Levhalarnn Kaynakl Olarak Hesap ve
Tekili
B.2.1. Ke Kaynakl Tekil (DIN 4100)

a= 5 mm < 0,7 t min = 0,7*8=5,6 mm

Kaynak kordonlarna gelen moment :
M=*= *= 43,85 t.cm
l=l-2a= 200-2*5=190 mm
Wk=(a.l2)/6= = 30,8 cm3
k== =0,46 t/cm2 <0,9 t/cm2
k=M/Wk= =1,46 t/cm2
h= *(k+)= *(1,46+
h =1,59 t/cm2 > hem=1,1 t/cm2
 Bu durumda yaplacak ilk ilem, kaynaklardaki krater
kayplarn yok etmektir.
I=g=200 mm
Wk=(a.l2)/6=(0,5*20,02)/6= 33,33 cm2
k= =0,44 t/cm2 < 0,9 t/cm2
k==1,32 t/cm2
h=(1,32+)=1,45 t/cm2<1,1t/cm2
 Bu kez kaynaklar flanlar boyunca devam ettirilir. Bu
durumda 1- dikilerinin kayma kuvvetini, 2-dikilerinin
ise momenti aktard kabul edilir.


1-dikilerinde
k== 0,44 t/cm2 < 0,9 t/cm2
2-dikilerinde
l2=70-5= 65 mm
k=*= *= 0,67 t/cm2 < 0,9 t/cm2

B.2.2. Kt Kaynakl Tekil
Dier bir zm ekli de, kt kaynak dikili ba
levhasnn kullanlmasdr.
U 260da balk et kalnl : t1 =10,4 mm
Seilen ba levhas kalnl : 8 mm
Kt kaynak kalnl : a= tmin =8 mm
l=l-2a= 200-2.8= 184 mm
M=*= = 13,16 t.cm
Wk=(a.l2)/6= (0,8*18,42)/6= 45,14 cm3
k== = 0,30 t/cm2 < 0,9 t/cm2
k=(M/Wk)= =0,29 t/cm2
h=*(0,29+)= 0,48 t/cm2 <1.1 t/cm2
RNEK.2. ekilde grlen basn ubuunun
a) Tayabilecei max P kuvveti
hesaplanacaktr.
b) Ba levhalarnda, rg ubuklarnda ve
bulonlarda gerekli irdelemeler yaplacaktr.
)Verilenler:
)skx=450 cm sk1=50 cm
)sky=900 cm sy1=100 cm
)Malzeme : St 37
)Ykleme durumu : (H)
)em=1,4 t/cm2
)Uygun bulonda :
)sem=1,4 t/cm2 lem=2,8 t/cm2
U 200de
F= 32.2 cm2 Ix= 1910 cm4
Iy=148 cm4 ix=7,70 cm iy=2,14 cm
ex=2,01 cm w1=40 mm
L50.50.52de
F= 4,8 cm2 ix=iy=1,51 cm i=1,90 cm
imin=0,98 cm max perin ap 13

zm:
(y-y) Ekseni Dik Burkulma
Iy=4(1910+32,2*(-10)2)=88140 cm2
iy=()1/2= 26,16 cm
y=skx/iy= = 34,40
y1=)1/2=)1/2=27,28
m=2
yi=(y2+ * 2yi)1/2= (34,42+*27,282)1/2=
43,9
(x-x) Eksenine Dik Burkulma
Ix=4.(148+32,2*(-2,01)2)=22326 cm4
ix=(Ix/F)1/2= ()1/2=13,17
x=(skx/ix)==34,17
yi=43,9 < 100 olduundan x1=(s1/i1min)<
50 olmal
x1==23,36 < 50
m=2
x1==41,39 =1,44


max=44 x1=41,39
yi=90

max=44 =1,16
max P=(F*em)/==155,44 t
B.1.rg ubuklar ve Bu ubuklar Kolona
Balayan M 12lik Uygun Bulonlarda rdeleme

Qi= = =2,254 t

D===2,52 t
B.1.1. rg ubuklarnda rdeleme

ekme Halinde :

==0,6 t/cm2 < em=1,4 t/cm2

Basn Halinde :

=== 114 =2,23

==1,17 t/cm2 < em=1,4 t/cm2
B.1.2. rg ubuklarn Kolona Balayan
M12lik Uygun Bullonlarda rdeleme:

Ns1=*1,4=1,86 t
Nl=1,3*0,5*2,8=1,82 t
Nem=1,82 t

Gerekli Perin Says:

n=== 1,4 2 adet M12
B.2. Ba Levhalar ve Bu Levhalar Kolona
Balayan M16lk Uygun Bulonlarda rdeleme:

e=300-2*20,1=259,8 mm
e=25,98 cm < 20.i1=20*2,14=42,8 cm

Qi== =2,254 t
T===4,34 t
T1===1,085 t
B.2.1. Ba Levhasnda Gerilme redelemesi:

I== 341,33 cm4

I=2.d.t.()2=2*1,7*1,0*4,02=54,4 cm4
Wn===35,87 cm3
M=T1 * =1,085*=11,94 t.cm
C=300-2*40=220 mm
==0,33 t/cm2 < 1,4 t/cm2
B.2.2. Ba Levhalarn Kolona Balayan M16
lk Uygun Bulonlarda rdeleme:

Bir perine gelen kuvvet:

N1=(T1/n)==0,54 t
N2=.f=*1=1,49 t
N==1,58 t
Tek tesirli bir perinin aktarabilecei kuvvet:

Ns1==3,18 t

Nl=1,7*1,0*2,8=4,76 t

Nem=3,18 t > N=1,58 t

5.4. Enkesit Atalet Momentleri
Deiken Basn ubuklar
ubuk boyunca normal kuvvetleri sabit, F enkesit
alanlar yaklak olarak sabit, fakat enkesit
ykseklikleri deiken olan gerek I enkesitli ubuklar,
gerekse iki ve drt paral ubuklar bu snfa girer.
 Bir I profilinin gvdesi, ekil 5.44de grld gibi eik
olarak kesilip, paralardan biri evrildikten sonra
gvdelerinden kt kaynakla yeniden birletirilirse, gene
ykseklii deiken I enkesitli bir ubuk elde edilmi
olur.
 ki veya drt paral ubuklarda, profil eksenleri
arasndaki e- uzakl deiken ise, deiken enkesit
atalet momentli ubuk bahis konusudur.
Gsterilen
rneklerde olduu gibi, enkesit atalet
momentleri deiken, enkesit alanlar sabit veya sabit
kabul edilebilen basn ubuklar, DIN 4114 e gre

J=c.max J

alnarak, sabit enkesitli ubuklar gibi hesaplanabilir. Ad

geen artnamelerde, enkesit yksekliinin eitli
deiim ekilleri iin c katsaysn hesaplamaya yarayan
formller tablo halinde verilmitir. Bu formllerdeki
yardmc deer
v=
5.5. Basn ve Eilme Etkisinde
Bulunan Sabit Enkesitli ubuklar

P basn kuvveti ubua belirli bir a eksantrikliiyle

etkidii taktirde veya P basn kuvvetiyle birlikte, P ile
baml veya bamsz M eilme momenti de ubua
etkidii takdirde, basn ubuunun hesab DIN
4114 10a gre yaplabilir.
DIN
4114, 10.02ye gre, ubuun bir asal dzlemi
olan moment dzleminde burkulma tahkiki yaplr. Bu
tahkik iki hale gre aadaki gibi olur.

ezed ise
+0,9 em
ez > ed ise
+0,9 em

+ em

= , Wz =
 Eilme momenti ubuk boyunca deiken ise
yukardaki tahkik formllerinde M olarak aadaki
deerler alnr:
Moment diyagram

(a) eklinde ise M= Mmax

(b) eklinde ise M=

(c) eklinde ise M=

++ 1

++ 1

0,15 ise, yukardaki formller

yerine

Forml kullanlr.
Saysal rnek
Yanal hareketi nlenmi erevenin AB
kolunda gerilme tahkiki:

GA= == 0,89

Gb = = 1,78

TS 648, izelge 4den K=0,8

ex= ==9049,56 kg/cm2

bem : K=1 alnarak === 1,76

TS 648 izelge 8den bem=267,6 kg/cm2

iy== 3,24cm
==139 Cb =1,0
= =111,8 < =139

Bx(1)== =518 kg/cm2 < 0,6*2400=1440

kg/cm2

Bx(2) = = 1260 kg/cm2 < 0,6*2400=1440

kg/cm2
Bx = max(Bx(1) ; Bx(2) ) =1260 kg/cm2

Cmx =0,6-0,4 > 0,4

= 0,6-0,4*1,09=0,164 < 0,4 olduundan

Cmx=0,4 alnr.

1
1
lk ifadeyi 1 e eitleyerek:
bx 3150 (1-)*(1-)
kinci ifadeyi 1e eitleyerek:
bx =1260(1-)
elde edilir.

0,15 0,15*267,6=41,49 kg/cm 2

halinde ise
+ 1
bx 1260(1-) elde edilir.
DIN 4114 Uyarnca

= + 0,9 em M=*1,09*M0

= * = 0,5* bx =

= ( moment dzleminde
hesaplanacaktr.)

= 0,8*450/11,9 = 30,25

dem =1319,5 kg/cm2 (TS 648 Tablo 8)

* + 0,45*

+0,45 1

=(1-)=3111,1(1-)

= + em + em

=em (1-)
YORUM:

Bu uygulamann verdii TS 648 standardna ait (1), (2),

(3) ve ayrca DIN 4114 standardna ait (1),(2)
denklemlerinin erileri eksen takmlarnda verilmitir.
Her iki standarda ait (1),(2) erilerinin snrlad
blgeler, gerilme iftlerinin izin verilen deerlerine ait
noktalarn yer almas gereken blgelerdir. Eer
herhangi bir gerilme iftine ait nokta bu blgelerden
herhangi birinin dnda yer alyorsa, gerilme tahkiki
kar gelen standarda gre tutmuyor demektir.
 Bu durumda ekil 5.49un tetkikinden grlmektedir ki;
TS 648, DIN 4114 standardna gre daha konservatiftir.
Bunun nedenleri yle sralanabilir:

i. DIN 4114 standard (1),(2) numaral ifadelerinde

yanal burkulma etkisini hesaba katmamaktadr.
ii. DIN 4114 standard (2) numaral ifadede elemann
moment dzlemi dna burkulmasn hesaba
katmamaktadr.
Merkezi Basnca Maruz, Bir Simetri Eksenli ve Ak Enkesitli
ubuklarn Eilme ve Burulmal Burkulmas
Enkesitleri tek simetri eksenli, ak ve ince cidarl
ubuklarda M kayma merkezi ile S arlk merkezi farkl
olur.Bu ubuklarn merkezi basn kuvveti altnda,
simetri dzlemleri dnda burkulmalarnda, ubuk da
eilmenin yannda, burulma da meydana gelir.DIN
4114,gre
s : Basn ubuunun sistem boyu
s0: ubuun iki ucundaki birleimlerin arlk
merkezleri arasndaki uzaklk
ix: x-eksenine gre enkesit atalet yarap
iy: y-eksenine gre enkesit atalet yarap
ip: arlk merkezine gre polar atalet yarap
im: kayma merkezine gre polar atalet yarap

ym: kayma merkezinin arlk merkezine uzakl

jD : burulma mukavemeti

jy: y-eksenine gre atalet momenti

CM: Enkesit arplma mukavemeti
B: Eilme iin mesnet deeri:

atal mesnet iin B= 1,0

ubuk ularnda
Ankastre mesnet iin B=0,5
B0: Kesit arplmas deeri:

Kesit arplmas serbest B0=1,0

ubuk ularnda
Kesit arplmas nlenmi B=0,5