TÜRKİYEDE

TOPRAK KULLANIM AMAÇLARI VE DAĞILIMI

HAZAX CREATIVE STUDIO

 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI

Türkiye toprak çeşitliliği yönünden zengin bir ülkedir. Çünkü değişik

bölgelerinde farklı iklim tipleri etkilidir. Yeryüzü şekilleri, küçük alanlar içinde
bile büyük değişiklikler göstermektedir. Yükseklik bakımından da ülkemizde
çok farklı yöreler bulunmaktadır. Ülkenin farklı yörelerinde başka başka
taşlardan oluşan araziler vardır. işte bütün bu nedenlerle Türkiye’de, çok
çeşitli topraklar oluşabilmiştir.

Ekvatoral kuşak, kutup bölgeleri ve çöller dışında oluşan her toprak tipi, ülkemizde
oluşabilmektedir.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI

Türkiye topraklarının oluşumu, yeryüzünün diğer yerlerindeki toprakların

oluşumundan farklı değildir. Daha önceki doğal sistemler içinde ele aldığımız
toprak oluşumunda etkili olan faktörler Türkiye topraklarının oluşumunda da
etkili olmuştur.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI

 Yerli Topraklar
 Kırmızı renkli Akdeniz toprakları (Terra Rossa)
 Orman toprakları
 Kestane renkli topraklar
 Kahverengi topraklar
 Çernozyum (kara topraklar)
 Vertisoller (dönen topraklar)
 Yüksek dağ çayırı toprakları
 Çorak topraklar
 Kurak bölge toprakları

 Taşınmış topraklar
 Kolüvyal topraklar
 Alüvyal topraklar
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
YERLİ TOPRAKLAR

Ana kayanın yerinde ufalanması sonucu oluşmuşlardır. Topraklar, iklim,

topoğrafya, bitki örtüsü gibi etkenlere bağlı olarak kısa mesafelerde farklı
özellikler gösterirler. Bunun için Türkiye’nin coğrafi bölgelerinde hatta aynı
bölge içindeki yörelerde bile farklı topraklar oluşmuş durumdadır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
YERLİ TOPRAKLAR
Kırmızı renkli Akdeniz toprakları (Terra Rossa)

Akdeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde görülür. Buralar Akdeniz Bölgesi,

Ege Bölümü ve Güney Marmara’dır. Karstik çukurlukların tabanındaki
topraklar bu yörelerdeki başlıca tarım alanlarıdır. Bu topraklar genellikle sığ
ve çakıllı topraklardır. Çok yerde orman, fundalık ve çalılıklarla kaplıdır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
YERLİ TOPRAKLAR
Orman Toprakları

Orman altında gelişen topraklardır. Trakya’da Yıldız Dağları, iç Batı Anadolu,

Karadeniz Bölgesinin büyük bir kısmı ve İç Anadolu’nun ormanla kaplı yüksek
kesimleri ile Güneydoğu Toraslarda yaygındır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
YERLİ TOPRAKLAR
Kestane Renkli Topraklar

İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgeleriyle, iç Batı Anadolu bölümündeki

platolarda ve göller yöresinde yaygındır. Bu toprakların bir kısmında tahıl
tarımı yapılmaktadır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
YERLİ TOPRAKLAR
Kahverengi Topraklar

İç Anadolu, Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki ovalarda bozkır bitki

örtüsü altında oluşmuşlardır. Bu topraklar üzerinde pek çok yerde tahıl
tarımı yapılır. Toprak verimliliği yüksek değildir. Sulamalı ve gübreli tarıma
gereksinimi vardır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
YERLİ TOPRAKLAR
Çernezyum – Kara Topraklar

Erzurum – Kars platolarında yüksek boylu otlar altında gelişmiş topraklardır.

Ot verimi yüksek topraklardır. Bunun için hayvancılık yönünden önemli bir
potansiyeldir. Buna bağlı olarak Erzurum – Kars platoları hayvancılığın yoğun
olduğu yörelerdir.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
YERLİ TOPRAKLAR
Vertisoller – Dönen Topraklar

Ülkemizde oldukça yaygındır. Trakya’da ve Güney Marmara’daki çöküntü

alanlarında görülür. Ayrıca Konya ve Muş havzalarında da oldukça geniş
alanlara yayılmıştır. Bu toprakların su geçirgenliği zayıftır. Tarım için elverişli
bir toprak değildir. Tahıl ekimi yapılan yerlerde fazla verim alınamaz.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
YERLİ TOPRAKLAR
Yüksek dağ çayırı toprakları

Orman sınırının üzerinde, 2000 metrenin yukarısında yüksek dağ çayırlarının

altında oluşmuş topraklardır. Bu topraklar Doğu Karadeniz Bölümündeki
dağların yüksek kısımlarında görülür. Bu sığ topraklarda tarım söz konusu
değildir. Ancak otlak alanlar olarak değerlendirilir.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
YERLİ TOPRAKLAR
Çorak Topraklar

Dışa akışsız çukurların ortasında ve deltalarda görülür. Konya Ereğli’si

yakınlarında, Tuz Gölü, Burdur Gölü, Acıgöl çevresi ve diğer tuzlu göller
çevresinde görülür. Çorak topraklar üzerinde bitki örtüsü çok cılızdır. Sadece
tuzcul bitkiler yetişebilmektedir. Bu topraklar tarım alanı olarak
kullanılamazlar.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
YERLİ TOPRAKLAR
Kurak bölge toprakları

Bu topraklar yılın büyük kısmında kurudur. İç Anadolu’da Cihanbeyli ve

Karapınar dolaylarında yer alır. Verimsiz topraklardır. Bitki örtüsü çok
zayıftır. Otlak olarak da önemi azdır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TAŞINMIŞ TOPRAKLAR

Yamaçlardan aşınan ve taşınan materyaller, yamacın etek kısımları, ova

tabanı, akarsu vadisi veya göl kenarı gibi düz yerlerde birikir. Bunlardan
yamacın eteklerinde biriken materyale kolüvyal topraklar denir .
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TAŞINMIŞ TOPRAKLAR
Kolivyol topraklar

Kolüvyal topraklar, kısa mesafede taşınmış topraklardır. Bu topraklar

ülkemizde en çok sıradağların güneye bakan yamaçlarında görülür. Boz
Dağlar ve Aydın Dağlarının güneyetekleri böyledir. Ayrıca Torosların güney
eteklerinde de yaygın olarak bulunur.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TAŞINMIŞ TOPRAKLAR
Alüvyal topraklar

Alüvyal topraklar ise akarsular tarafından uzun mesafelerle taşınmış olan

alüvyallerin biriktirilmesiyle oluşmuşlardır. Türkiye’nin bütün ‘delta ovaları
alüvyal topraklardan oluşur. Ayrıca pek çok ovanın, özellikle çukur kesimleri
alüvyal topraklarla kaplıdır. Erzurum, Erzincan, Pasinler, Muş ovaları, Ege
bölümünde bulunan Bakırçay, Gediz, Büyük ve Küçük Menderes vadileri
boyundaki ovalar ile Kuzey Anadolu Fay hattı boyundaki ovalar, alüvyal
ovalardır. Alüvyal topraklar geçirgen ve derin topraklardır. Türkiye tarımı ve
ekonomisi için çok önemlidir. Türkiye’nin tarım ürünlerinin önemli bir
bölümü, alüvyal topraklardan elde edilir.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TAŞINMIŞ TOPRAKLAR
Alüvyal topraklar

Alüvyal topraklar ise akarsular tarafından uzun mesafelerle taşınmış olan

alüvyallerin biriktirilmesiyle oluşmuşlardır. Türkiye’nin bütün ‘delta ovaları
alüvyal topraklardan oluşur. Ayrıca pek çok ovanın, özellikle çukur kesimleri
alüvyal topraklarla kaplıdır. Erzurum, Erzincan, Pasinler, Muş ovaları, Ege
bölümünde bulunan Bakırçay, Gediz, Büyük ve Küçük Menderes vadileri
boyundaki ovalar ile Kuzey Anadolu Fay hattı boyundaki ovalar, alüvyal
ovalardır. Alüvyal topraklar geçirgen ve derin topraklardır. Türkiye tarımı ve
ekonomisi için çok önemlidir. Türkiye’nin tarım ürünlerinin önemli bir
bölümü, alüvyal topraklardan elde edilir.

Alüvyal topraklar, tarımsal verim gücü fazla olan topraklardır. Ancak vadi tabanlarında
bulunan alüvyal toprakların önemli bir sorunu sel ve taşkın suları altında kalmalarıdır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK KULLANIMI - YARARLANMASI

Önceki Slaytlarda oluşumu ve çeşitleri ayrıntılı olarak anlatılan toprak, uzun

bir süreçten geçtikten sonra insanların kullanabileceği şekli alır. Bu sürecin
farkında olmasak da hazır bulduğumuz bu toprak insan ihtiyaçlarını
karşılamada bazen temel bazen de yardımcı unsurdur. Örneğin toprak, tarım,
hayvancılık ve ormancılığı dolaylı olarak etkilerken, sanayide (seramik,
porselen, tuğla, kiremit, çömler, çimento …) doğrudan hammadde olarak
kullanılır. Diğer slyatlarda Türkiye’de Toprak Kullanımı bu başlıklar altında
anlatılmıştır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK KULLANIMI - YARARLANMASI

 Toprağın Tarımda Kullanılması

 Toprağın Hayvancılıkta Kullanılması
 Toprağın Ormancılıkta Kullanılması
 Toprağın Sanayide Kullanılması
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN TARIMDA KULLANILMASI

Türkiye arazisinin % 40,7’sinde tarım yapılmakta olup iklim ve toprak

farklılığından dolayı yetiştirilen ürün çeşidi oldukça fazladır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN TARIMDA KULLANILMASI

Arazi %
Tarla arazisi 27,3
Nadas 7,1
Sebze ve çiçek bahçeleri 1,4
Meyve ve diğer uzun ömürlü bitkiler 4,9
Orman arazisi 35,1
Çayır ve mera arazisi 24,2
Tarıma elverişli olduğu hâlde
3,3
kullanılmayan arazi
Tarıma elverişsiz arazi 17,2
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN TARIMDA KULLANILMASI

Ürünler %
Tahıllar 72,5
Baklagiller ve Yumrulu bitkiler 6,2
Şeker pancarı, çay ve yem bitkileri 7,2
Yağlı tomunlar 4,3
Saman ve ot 9,8
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN TARIMDA KULLANILMASI

Tablolarda görüldüğü gibi tarla alanlarının büyük bir kısmında tahıl

yetiştirilmektedir. Tahıllar içinde en çok ekimi yapılan ürün buğdaydır. Bazı
bitki türleri bazı topraklarda daha iyi ve kaliteli yetişmektedir. Örneğin çay,
yıkanmanın fazla olduğu kireçsiz topraklarda yetişirken antep fıstığı kurak
bölgelerde kireçli topraklarda, yumrulu bitkiler (patates, turp, sarımsak,
soğan) kumlu topraklarda, üzüm bağları da kumlu çakıllı topraklar üzerinde
daha kaliteli yetişmekte ve daha fazla verim alınmaktadır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN TARIMDA KULLANILMASI

Topraklarımız daha çok Karadeniz Bölgesi’nde bağlık, bahçelik ve ormanlık

alanlar; Ege’de ve Akdeniz’de endüstriyel bitki alanları ve ormanlıklar,
Marmara’da endüstriyel bitki alanları ve tarım arazisi, iç kesimlerde de tarım
alanları ve otlaklık alanları olarak karşımıza çıkmaktadır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN HAYVANCILIKTA KULLANILMASI

Hayvancılık faaliyetleri bitki örtüsüyle doğrudan ilişkiliyken toprak

özellikleriyle dolaylı yoldan ilişkilidir. Maki ve çalılıkların yaygın olduğu
yerlerde kıl keçisi; bozkır alanlarında koyun ve keçi (küçükbaş hayvancılık),
çayırların yaygın olduğu yerlerde sığır (büyükbaş hayvancılık); dut
ağaçlarının yaygın olduğu yerlerde ipek böcekçiliği; çiçekli bitkiler, çam
ormanları meyve bahçelerinin yaygın olduğu yerlerde ise arı yetiştiriciliği
yaygın olarak yapılmaktadır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN ORMANCILIKTA KULLANILMASI

Oksijen kaynağı olması,

Su varlığını korurması ve düzenlemesi,
Erezyonu önlemesi (toprağı koruma),
Yakacak (odun) ihtiyacını karşılaması,
Doğayı koruması ve güzelleştirmesi
Beden ve ruh sağlığını olumlu yönde etkilemesi açısından oldukça önemlidir.
Bunların dışında ekonomiye katkıda da bulunur.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN ORMANCILIKTA KULLANILMASI

Asıl Orman Ürünleri İkincil (Yan) Orman Ürünleri

• Tomruk • Reçine
• Telefon Direği • Çıra
• Kontraplak • Sığla yağı
• Sunta • Defne
• Kağıt • Şimşir
• Parke • Kök Odunu
• Mobilya • Ada Çayı
• Maden Direği • Mantarlar
• Yakacak Odun • Kozalak

Orman ürünleri sanayisinin geliştiği yerler: Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Kıya
Ege ve Adana Bölümleri orman ürünleri sanayisinin en fazla geliştiği yerlerdir.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN SANAYİDE KULLANILMASI

Kil; seramik, porselen, çömlek, tuğla ve kiremit üretiminde kullanılan ana

ham maddedir. Günümüzde fabrikalarda yapılan seramik ve çömlekler,
geçmişte geleneksel el sanatları şeklinde yapılmaktaydı. Kentleşme ile
birlikte inşaat sektöründeki gelişmeye paralel olarak artan talebi karşılamak
için tuğla, kiremit, seramik, fayans vb. gereçler üreten çok sayıda fabrika
kurulmuştur.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN SANAYİDE KULLANILMASI

Tuğla ve kiremit üreten tesislerin yoğunlaştığı başlıca alanlar; Manisa, İzmir,

Uşak, Kütahya, Eskişehir, Çorum, Tokat, Kastamonu ve Bartın’dır.

Seramik sanayisinin geliştiği başlıca alanlar ise Kütahya, İzmir, Bozüyük,

Söğüt (Bilecik), Çan (Çanakkale), İstanbul ve Kocaeli’dir. Hâlen ülkemizin
birçok yöresinde küçük atölyelerde seramik ve çömlek üretimi yapılmaktadır.
 TÜRKİYEDE TOPRAK DAĞILIMI
TOPRAĞIN SANAYİDE KULLANILMASI

Tuğla Kiremit
% %
Üretimi Üretimi
Turgutlu 15 Çorum 27
Tekirdağ 10 Eskişehir 18
Salihli 6 Kütahya 10
Boyabat 5 Salihli 8,3
İstanbul 4 Erbaa 7
Aydın 3,6 Osmancık 6
Afyon 3,2

Başlıca önemli tuğla ve kiremit üretim bölgeleri ve Türkiye üretimindeki payları (%)
 KAYNAKÇA

 https://kadirhoca.com/10/konu-anlatimlari-10/turkiyede-topraklarindan-
yararlanma-kullanimi/
 http://www.nkfu.com/turkiyede-toprak-tipleri-ve-toprak-kullanimi/
 https://www.google.com.tr