Vegetativen Nerven Sistem

Vegetativen (Avtonomen) nerven sistem e del

od nervniot sistem koj upravuva so
mehanizmite koj gi odr`uvaat najva`nite
organi i sistemi (srce, mazni muskuli i `lezdi).
Regulacijata se odviva bez u~estvo na
svesta.

1
Vegetativen Nerven Sistem
Anatomski, vegetativniot sistem se deli na dva
dela:
Parasimpatikus (mezencefalon,medula oblongata i
sakralen del na medula spinalis);

Simpatikus (lateralni rogovi na medula spinalis od C-8 do L-III

segment ).

Vo dvata dela ima aferentni ( od periferijata sprema

CNS) i eferentni vlakna ( od CNS kon periferijata).
Avtonomno inerviranite organi dobivaat inervacija i
od simpatikus i od parasimpatikus.
Dvata dela imaat antagonisti~ko dejstvo na nivoto na
eden ist organ.
2
Vegetativen Nerven Sistem

3
Vegetativen Nerven Sistem

Parasimpatikus ( go pomaga vareweto na hranata,

resorpcijata na hranlivi materii i konzervacija na energija) -
TROFOTROPEN SISTEM;

Simpatikus (go podgotvuva organizmot za borba ili

begstvo, posebno e aktiven koga organizmot e izlo`en na napori-
stres i doveduva do potro{uva~ka na energija)-
ERGOTROPEN SISTEM.

4
Vegetativen Nerven Sistem

5
Vegetativen Nerven Sistem

6
VNS

7
Vegetativen Nerven Sistem

8
Vegetativen Nerven Sistem

9
Vegetativen Nerven Sistem

ENTERALEN NERVEN SISTEM ( III del na avtonomen

nerven sistem ) :
Plexus mientericus Aerbachi;
Plexus submucosus Majsneri.

Sodr`i pregangliski vlakna na parasimpa-tikus,

postgangliski vlakna na simaptikus i senzorni
vlakna od zidot na crevoto. Go kontrolira
motilitetot na maznite muskuli na crevata i
delumna sekrecijata vo crevata.

10
Vegetativen Nerven Sistem

11
 Vegetativen Nerven Sistem-Transmisija

Predgangliski holinergi~ki vlakna ;

Postgangliski holinergi~ki vlakna

(PARASIMPATKUS);
Postgangliski noradrenergi~ki vlakna
(SIMPATIKUS);
Vlaknata za sr`ta na nadbubre`na `lezda se
pregangliski-holinergi~ki.
Postgangliskite vlakna na simpatikus za
potnite `lezdi se od holinergi~ki tip.

12
Vegetativen Nerven Sistem-Holinergi~ka transmisija

13
Vegetativen Nerven Sistem-Holinergi~ka transmisija

14
Vegetativen Nerven Sistem-Holinergi~ka transmisija

15
Vegetativen Nerven Sistem-Holinergi~ka Transmisija

Blokada na transport na holin vo nevronot-HEMIHOLINIJUM.

Blokada na transport na acetilholin od citoplazmata vo vezikulite
- VEZAMIKOL.
Za osloboduvawe na acetilholin od zavr{etocite na holinergi~kite
nervi e neophoden KALCIUM. Zgolemeno osloboduvawe pri >
koncentracija na Ca++ i obratno.
Acetilholinesteraza brzo go razgraduva oslobodeniot acetilholin.
Lokalizirana e najmnogu vo nervnite strukturi i mal del vo eritrociti
za razlika od pseudoholinesteraza koja se nao|a vo nervnite
strukturi, no i vo plazma, hepatociti i glija kletki.

16
VNS

17
VNS

18
Vegetativen Nerven Sistem

19
Vegetativen Nerven Sistem-Noradrenergi~ka Transmisija

Koi biogeni amini se opfateni so terminot kateholamini ?

Noradrenalin vo granuliranite vezikuli e zaedno so ATP vo
soodnos 1:4.
Za osloboduvawe na noradrenalin od zavr{etocite na
noradrenergi~kite nervni vlakna e neophoden KALCIUM.
Zgolemeno osloboduvawe pri > koncentracija na Ca++ i obratno.
Intraneuoranalnite kateholamini se razgraduvaat pod dejstvo na
MAO. Metabolni produkti se: vanil-mandeli~na kiselina,
metadrenalin i normetadrenalin.
Slobodnite kateholamini od cirkulacija se razgraduvaat pod
dejstvo na COMT. Metabolni produkti se metadrenalin i
normetadrenalin. Golem del od cirkulacija se odstranuva so
povtorno prevzemawe od strana na nervnite zavr{etoci (najva`en
na~in na inaktivacija na kateholaminite).
20
Vegetativen Nerven Sistem-Dejstvo na lekovite

Vrz propagacija na akcioniot potencijal vo presinapti~kite nervni

vlakna;
Vrz sintezata na nevrotransmiterot;
Vrz osloboduvaweto na nevrotransmiterot;
Vrz povtornoto prevzemawe na nevrotransmiterot;
Vrz aktivacija ili blokada na receptorite pod dejstvo na
nevrotransmiterot;
Vrz enzimska inaktivacija na nevrotransmiterot.

21
Vegetativen Nerven Sistem-PRESINAPTI^KA REGULACIJA

PRESINAPTI^KA REGULACIJA
Negativna povratna sprega ( posebno va`na za noradrenergi~kite
nervni vlakna preku alfa-2 adrenergi~ki receptori ~ija aktivacija go
inhibira natamo{noto osloboduvawe na noradrenalin );
Aktivacija na presinapti~kite beta-receptori go olesnuva
osloboduvaweto na noradrenalin;
Presinapti~kite receptori koi go inhibiraat osloboduvaweto na
sopstveniot nevrotransmiter se vikaat AVTORECEPTORI.

22
Vegetativen Nerven Sistem-POSTSINAPTI^KA REGULACIJA

POSTSINAPTI^KA REGULACIJA
Nadolna regulacija na brojot na receptorite;

Nagorna regulacija na brojot na receptorite.

23
Vegetativen Nerven Sistem

24
Vegetativen Nerven Sistem

NEADRENERGI^KI-NEHOLINERGI^KI SISTEMI
Avtomnomni eferentni nervni vlakna koi ne se ni adrenergi~ki ni
holinergi~ki i se nare~eni purinergi~ki;
Efekti se registrirani vo gastrointestinalniot i urinarniot trakt;
Transmiteri vo ovoj sistem se: ATP, vazoaktiven intestinalen
peptid (VIP), GABA, holecistokinon, supstancija P, peptid sli~en
so kalcitoninskiot gen, neuropeptid Y, enkefalini i somatostatin.

25
Vegetativen Nerven Sistem

HOLINERGI^KI LEKOVI

26
Vegetativen Nerven Sistem-Holinergi~ki lekovi

HOLINERGI^KI LEKOVI

Se lekovi koi predizvikuvaat efekti koi se identi~ni ili mnogu

sli~ni so acetilholin.
Spored mehanizmot na dejstvo se delat na:
holinergi~ki lekovi so direktno dejstvo i
holinergi~ki lekovi so indirektno dejstvo.

27
Vegetativen Nerven Sistem

28
Vegetativen Nerven Sistem

29
Vegetativen Nerven Sistem

30
Vegetativen Nerven Sistem-Holinergi~ki lekovi

HOLINERGI^KI LEKOVI SO DIREKTNO DEJSTVO

Acetilholin i metaholin stimuliraat voglavno muskarinski
receptori, a karbahol ednakvo deluva i na muskarinski i na
nikotinski receptori;
Kardiovaskularen sistem: namaluvawe na periferen otpor i
bradikardija ( stimuliraat produkcija na EDRF);
Oko: mioza, gr~ na akomodacija i namaluvawe na intraokularen
pritisok;
Respiratoren sistem: kontrakcija na bronhi i zgolemena sekrecija
na sluz od bronhijalnite `lezdi;
Gastrointestinalen sistem: zgolemena motorna aktivnost na
crevata i sekrecija na site holinergi~ki inervirani `lezdi;
Genitourinaren trakt: kontrakcija na m.Detrusor vesicae
urinariae i olabavuvawe na svinkter na be{ika i olesnuvawe na
mokrewe;
31
Vegetativen Nerven Sistem-Holinergi~ki lekovi

HOLINERGI^KI LEKOVI SO DIREKTNO DEJSTVO

Poradi stimulacija na nikotinskite receptori mo`na e pojava na

zgolemuvawe na krvniot pritisok.

INDIKACII: glaukom (naj~esto se koristi pilokarpin koj e alkaloid

izoliran od Pilocarpus jaborandi) i postoperativen ileus.

32
Vegetativen Nerven Sistem-Holinergi~ki lekovi

33
Vegetativen Nerven Sistem-Holinergi~ki lekovi

34
Vegetativen Nerven Sistem-Holinergi~ki lekovi

TRUEWE SO PE^URKI KOI GI AKTIVIRAAT

MUSKARINSKITE RECEPTORI
SIMPTOMI: gadewe, povra}awe, proliv, vazodilatacija so
tahikardija, potewe, salivacija i bronhokonstrikcija ve}e posle 15-
30 minuti posle trueweto.
TERAPIJA: Parennteralno davawe na atropin vo doza od 1-2 mg.
Pri truewe so nekoi vidovi na pe~urki kako {to se Ammanita
phalloides, Ammanita virosa, Galerina automnalis i Galerina
marginata simptomite se javuvaat posle 6-12 ~asa od trueweto i se
javuva o{tetuvawe na crniot drob i bubrezite. Atropin ne e efikasna
terapija. HEMODIJALIZA E TERAPIJA OD IZBOR.

35
Vegetativen Nerven Sistem-Antiholinesterazni lekovi

HOLINERGI^KI LEKOVI
SO INDIREKTNO DEJSTVO
Go inhibiraat enzimot acetilholinesteraza i doveduvaat do
akumulacija na acetilholin;
Se delat na : inhibitori so kratko dejstvo ( reverzibilni) i inhibitori
so dolgo dejstvo (ireverzibilni)
Reverzibilni inhibitori na acetilholinesteraza: fizostigmin,
neostigmin, piridostigmin i edrofonium.
Ireverzibilni inhibitori na acetilholinesteraza:
Antiholinesterazni insekticidi: paration, malation,
fosfamidon, metrifonat i t.n.
Antiholinesterazni bojni otrovi: sarin soman, tabun, “VX”
otrov.

36
Vegetativen Nerven Sistem

37
Vegetativen Nerven Sistem

38
Vegetativen Nerven Sistem-Antiholinesterazni lekovi

HOLINERGI^KI LEKOVI
SO INDIREKTNO DEJSTVO
1. VREMETRAEWE NA INHIBICIJA:
 Edrofonium: 2-10 minuti;
 Neostigmin, Fizostigmin i Piridostigmin: 30 minuti do 6
~asa;
 Organofosforni insekticidi: nekolku stotini ~asovi.

2. FARMAKOKINETIKA:
 Neostigmin, Fizostigmin i Piridostigmin slabo se resorbiraat
preku ko`a i sluznici;
 Organofosforni insekticidi dobro se resorbiraat preku sluznici
na GIT, respiratoren trakt, oko i ko`a.

39
Vegetativen Nerven Sistem-Antiholinesterazni lekovi

HOLINERGI^KI LEKOVI
SO INDIREKTNO DEJSTVO
3. FARMAKODINAMSKI DEJSTVA:
 Muskarinski efekti na neostigmin i fizostigmin: mioza,
namaluvawe na intraokularniot pritisok, gr~ na
akomodacijata zgolemena sekrecija na plunka,
bronhokonstrikcija, zabrzana peristaltika i zgolemen tonus
na maznite muskuli na digestivniot i urinarniot trakt
sledeni so defekacija i urinirawe, zgolemeno potewe i
usporena srceva rabota.
 Nikotinski efekti na Neostigmin: fascikulacija na skeletnite
muskuli so (efektot ne e preku inhibicija na
acetilholinesteraza, tuku preku direktna stimulacija na
receptorite).

40
Vegetativen Nerven Sistem-Antiholinesterazni lekovi

HOLINERGI^KI LEKOVI
SO INDIREKTNO DEJSTVO
4. INDIKACII:
 Glaukom (Fizostigmin 0.1%-0.5% rastvor);
 Postoperativen ileus (Neostigmin 0.5 mg parent.);
 Miastenia gravis;
 Truewe so Tubokurarin ( Neostigmin i Edrofonium);
 Alchajmerova bolest ( Takrin i Donepezil hlorid).

5. KONTRAINDIKACII:
 Bronhijalna astma;
 Hipertireoidizam;
 Pepti~ki ulkus. 41
Vegetativen Nerven Sistem

42
Vegetativen Nerven Sistem-Antiholinesterazni lekovi

TERAPIJA NA TRUEWE SO ORGANOFOSFORNI

ANTIHOLINESTERAZI
 Ve{ta~ko di{ewe i odr`uvawe na proodnost na di{ni pati{ta;
 Atropin 2-4 mg parenteralno kako po~etna doza. Dozite se
povtoruvaat na 5-10 minuti dodeka se dobijat znaci na
atropinizacija (midrijaza, tahikardija). Dnevno mo`e da se
dadat 25-50 mg.
 Oksimi ( Pralidoksim i Obidoksim) koi ja regeneriraat
fosforiliranata holinesteraza. Dozata e 1 g,
intramuskularno i intravenski. Dnevna doza 3-4 g.
Najdobro dejstvo imaat ako se dadat vo prvite 24 ~asa od
trueweto.
 ISTA TERAPIJA SE PRIMENUVA I PRI TRUEWE SO
ANTIHOLINESTERAZNI BOJNI OTROVI.

43
 ANTIHOLINERGI^KI LEKOVI

Gi blokiraat holinergi~kite receptori, a so toa i site

dejstva na acetilholin.

PODELBA:
 Antimuskarinski lekovi (atropin, skopola-min,
polusintetski i sintetski zameni za atropin);
 Gangliski blokatori ( heksametonium i
mekamilamin);
 Miorelaksantni lekovi.

44
 ANTIMUSKARINSKI LEKOVI

PODELBA:

 Prirodni alkaloidi (atropin, skopolamin) od Atropa

belladonna, Hyoscyamus niger i Datura
stramonium ;
 Polusintetski i sintetski zameni za atropin i
skopolamin ( midrijatici, antiholinergi~-ki
spazmolitici);

45
 ATROPIN I SKOPOLAMIN

1. MEHANIZAM NA DEJSTVO:
 Kompetitivni antagonisti na acetilholin za
muskarinskite M1, M2 i M3 receptori;
 M1 receptori: vo nervni strukturi, striatum, kora,
hipokampus;
 M2 receptori: vo srce, mazni muskuli i nekoi
nervni strukturi;
 M3 receptori: vo `lezdi, mazni muskuli i endotel na
krvni sadovi.
 Vo golemi dozi gi blokiraat i nikotirnskite receptori
vo ganglii i skeletni muskuli.
46
Vegetativen Nerven Sistem

47
 ATROPIN I SKOPOLAMIN

2. FARMAKOKINETIKA:
 Atropin i skopolamin dobro se resorbiraat od
digestivniot trakt i preku drugi sluznici duri i preku
sluznicata na nazolakrimalniot kanal pri aplikacija
vo oko;
 Pove}e od 85% se eliminira kako nepromenet i
kako metaboliti preku urina za 24 ~asa.

48
 ATROPIN I SKOPOLAMIN

3. FARMAKODINAMSKI DEJSTVA:
 Najosetlivi na dejstvoto na atropin se plun~anite,
bronhijalnite i potnite `lezdi. Efekt: namaluvawe ili
prestanok na sekrecija.
 Mazni muskuli: spazmoliti~ko dejstvo.
 Oko: midrijaza paraliza na akomodacija i zgolemuvawe
na intraokularniot pritisok. Vremetraewe na efektite- do
7 dena.
 Gastrointestinalen trakt: namaluvawe na tonus i
peristaltika na crevata i relaksacija na mazni muskuli
na `ol~ni pati{ta.
 Bronhi: bronhodilatatorno dejstvo.
49
 ATROPIN I SKOPOLAMIN

3. FARMAKODINAMSKI DEJSTVA:
 Kardiovaskularen sistem: tahikardija, a vo visoki dozi i
vazodilatacija so hipotenzija.
 CNS: sedacija so vrtoglavica i ~uvstvo na zamor,
razdraznetost, delirijum, halucinacii i dlaboka depresija
na CNS do koma i depresija na di{eweto.

50
Vegetativen Nerven Sistem

51
 ATROPIN I SKOPOLAMIN

4. INDIKACII:
 Truewe so organofosforni insekticidi i pe~urki;
 Spazmi vo GIT;
 Kinetozi;
 Primena vo oftalmologija ( dijagnosti~ka i terapevtska)
;
 Predanesteti~ka priprema;
 Parkinsonov sindrom.

52
Vegetativen Nerven Sistem

53
INDIKACII-SKOPOLAMIN

54
ATROPIN I SKOPOLAMIN-
NESAKANI DEJSTVA

55
 ATROPIN I SKOPOLAMIN

5. KONTRAINDIKACII:
 Hipertrofija na prostata;
 Glaukom;
 Postoperativna retencija na urina;

56
 SINTETSKI ZAMENI ZA ATROPIN I SKOPOLAMIN

CELI:
 Da se dobijat midrijatici so pokratko dejstvo;
 Da se dobijat supstancii so selektivno dejstvo vrz GIT;
 Da se dobijat supstancii so specifi~no dejstvo pri
Parkinsonizam.

57
 SINTETSKI ZAMENI ZA ATROPIN I SKOPOLAMIN

MIDRIJATICI
 Homatropin ( dejstvoto mu trae 1-2 dena, se koristi
kako 2% rastvor);
 Eukatropin ( dejstvoto trae okolu 12 ~asa, 2-5%
rastvor);
 Tropikamid ( midrijaza koja trae 15-20 minuti, 0.5-1%
rastvor);
 Ciklopentolat ( pobrz, pokratok i pojak efekt vrz oko od
homatropin-midrijaza i ciklopegija).

58
 SINTETSKI ZAMENI ZA ATROPIN I SKOPOLAMIN

ANTIHOLINERGI^KI SPAZMOLITICI
 Skopolamin-butilbromid;
 Himekromon;
 Mebeverin;
 Ipratropium bromid.
Nemaat centralno dejstvo i se koristat za
odstranuvawe na spazmi vo GIT, osven Ipratropium
bromid koj se koristi vo terapija na bronhijalna astma.

59
 GANGLISKI BLOKATORI

1. MEHANIZAM NA DEJSTVO
 Blokada na acetilholin vo gangliite ( heksameto-nium,
pentolinium hlorizondamin, trimetafan i mekamilamin);
 Prodol`ena depolarizacija na gangliskite kletki (
nikotin).

60
 GANGLISKI BLOKATORI

2. FARMAKODINAMSKI DEJSTVA
 Blokada na acetilholinskata nevrotransmisija vo
simpati~kite ganglii (hipotenzija, posebno posturalna
hipotenzija);
 Blokada na acetilholinskata nevrotransmisija vo
parasimpati~kite ganglii ( namalen tonus vo GIT,
opstipacija, ote`nato mo~awe, midrijaza, paraliza na
akomodacija i inhibicija na sekrecija na plunka ).
 Se davaat isklu~ivo parenteralno, osven mekamilamin
koj dobro se resorbira od GIT.

61
 GANGLISKI BLOKATORI

3. INDIKACII
 Predizvikuvawe kontrolirana posturalna hipotenzija;
 Hipertenzivni krizi.

62