ΣΤΕΡΓΙΑΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β4

15ο Γυμνάσιο Περιστερίου

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ;
 ΙΣΤΟΡΙΑ
 Ο Λευκός Πύργος κτίστηκε τον 15ο αι., μετά την άλωση της
Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς το 1430. Στη θέση του υπήρχε
παλαιότερος πύργος της βυζαντινής οχύρωσης της Θεσσαλονίκης,
στο σημείο που το ανατολικό τείχος συναντούσε το τείχος της
θάλασσας.
 Στο πέρασμα του χρόνου αναφέρεται με διάφορες ονομασίες ˙
Πύργος του Λέοντος το 16ο αι και Πύργος της Καλαμαρίας το 18ο αι.
˙ το 19ο αι. τον βρίσκουμε με δύο ονομασίες, ανάλογα με τη χρήση
που είχε ˙ Πύργος των Γενιτσάρων, και Πύργος του αίματος (Κανλή
Κουλέ), όταν έγινε φυλακή και τόπος εκτέλεσης καταδίκων. Ο
ιστορικός Μιχαήλ Χατζή Ιωάννου το 1888, στο βιβλίο του για μνημεία
της πόλης, τον αποκαλεί Βαστίλη της Θεσσαλονίκης, όπου έσφαζαν
τους θανατοποινίτες στον εξώστη του, με το αίμα να βάφει τους
τοίχους του, ενώ βολή τηλεβόλου από τα δυτικά της πόλης σήμαινε
την εκτέλεση της θανατικής ποινής.

ΓΡΙΦΟΣ
1. Ποιο αξιοθέατο της Θεσσαλονίκης είναι το πιο αιματοβαμμένο;
2. Ποιο αξιοθέατο είναι η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης σύμφωνα με τον
Μιχαήλ Χατζή Ιωάννου;
 Το 1883, με διαταγή του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’, ο Πύργος
ασπρίζεται και του δίνεται η ονομασία Λευκός (Μπεγιάζ Κουλέ).
Είμαστε στο δεύτερο μισό του 19ου αι., εποχή που πνέει ο άνεμος της
μεταρρύθμισης στην οθωμανική αυτοκρατορία, ύστερα από τις
πιέσεις της Αγγλίας, και πύργος με την ονομασία «του αίματος» δεν
αρμόζει στη νέα φυσιογνωμία της αυτοκρατορίας. Και ήταν ο
κατάδικος Νάθαν Γκουελεντί, που με αντάλλαγμα την ελευθερία του,
άσπρισε τον Πύργο. Από τότε έμεινε η σημερινή ονομασία. Με τον
καιρό έγινε το σύμβολο της Θεσσαλονίκης.
 Μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912 και την ενσωμάτωση της
στο ελληνικό κράτος, ο Πύργος είχε διάφορες χρήσεις. Στη διάρκεια
του Α’ Παγκοσμίου πολέμου ένας όροφος χρησιμοποιήθηκε για τη
φύλαξη των αρχαιοτήτων από τις ανασκαφές που έκανε η
αρχαιολογική υπηρεσία της Στρατιάς της Ανατολής. Στους χώρους
του φιλοξενήθηκαν η αεράμυνα της πόλης, το εργαστήριο
μετεωρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και συστήματα
ναυτοπροσκόπων.
 Το 1983 ο Πύργος παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
 Ο Λευκός Πύργος είναι κυκλικός, έχει ύψος 33,90 μ. και
διάμετρο 21,70 μ. Αποτελείται από ισόγειο και έξι ορόφους.
Είναι κτισμένος με πέτρες, κονίαμα και μερική χρήση πλίνθων,
ενώ στις επάλξεις, στην οροφή της εισόδου και του ισογείου
και στην καμάρα του κλιμακοστασίου μόνο με πλίνθους.
 Εκτός από το ισόγειο και τον έκτο, που αποτελούνται μόνο
από ένα κυκλικό χώρο, οι υπόλοιποι πέντε όροφοι
διαμορφώνονται με ένα κυκλικό χώρο στο κέντρο τους,
διαμέτρου 8,50 μ., και μικρά δωμάτια στην περίμετρό τους,
που επικοινωνούν με τον κεντρικό χώρο, άμεσα ή έμμεσα, με
χαμηλά ανοίγματα.
ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ Ισόγειο
«Θεσσαλονίκη. Ο χώρος και ο χρόνος».

 Το θέμα είναι η ίδρυση της Θεσσαλονίκης, ο χρόνος και το

περιβάλλον που ιδρύθηκε.
 Στο κέντρο του χώρου υπάρχει κατακόρυφο πανό, στην
κορυφή του οποίου αποτυπώνεται η προσωποποίηση της
Θεσσαλονίκης από ανάγλυφο του 4ου αι., ενώ πιο κάτω
γίνεται προβολή διαφανειών με προσωπικότητες που έπαιξαν
σημαντικό ρόλο στην ιστορία της πόλης διαχρονικά.
Χαμηλότερα είναι τυπωμένο το κείμενο του αρχαίου
γεωγράφου Στράβωνα που δίνει πληροφορίες για την ίδρυση
και την ονομασία της Θεσσαλονίκης.
 Επίσης, υπάρχουν και πληροφοριακοί σταθμοί, όπου άτομα
που δεν μπορούν να ανεβούν στους επάνω ορόφους έχουν
τη δυνατότητα να περιηγηθούν εικονικά στην έκθεση.
1ος Όροφος
«Θεσσαλονίκη. Μεταμορφώσεις».

 Το θέμα αφορά την πολεοδομική ιστορία της Θεσσαλονίκης και

τις υποδομές της.
 Στον κύριο χώρο το κεντρικό έκθεμα είναι τρισδιάστατη
γραφιστική σύνθεση, που διαρθρώνεται σε επάλληλα επίπεδα-
δόμους, απεικονίζοντας τοιχοδομίες και φόρμες που
χαρακτηρίζουν κατά εποχές την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της
πόλης. Στην κυκλική πλατφόρμα που αποτελεί τη βάση της
σύνθεσης, στην μπροστινή της όψη παρουσιάζεται σε προβολή
η πολεοδομική εξέλιξη της πόλης διαχρονικά, από τον αρχικό της
πυρήνα των 2.000 στρεμμάτων μέχρι την τελική της έκταση των
3.000 στρεμμάτων, που έμεινε η ίδια μέχρι και το 19ο αι. Στην
υπόλοιπη έκταση της πλατφόρμας είναι «αφημένα» διάφορα
αρχαία, υπαινιγμός για την πόλη που το παρελθόν της είναι
θαμμένο κάτω από τις θεμελιώσεις των σύγχρονων
πολυκατοικιών. Στον περιμετρικό τοίχο του χώρου
παρουσιάζονται σε τρεις οθόνες οι βασικές υποδομές της πόλης,
η οχύρωση, η ύδρευση και το λιμάνι.
 Στα περιμετρικά δωμάτια σχολιάζονται θέματα που αφορούν
την αλλαγή της φυσιογνωμίας της πόλης στο τέλος του 19ου
και στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι., όπως το γκρέμισμα
των τειχών της πόλης, η εξάπλωσή της, η πυρκαγιά του 1917
και ο επακόλουθος πολεοδομικός ανασχεδιασμός της πόλης
από το Γάλλο αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Ερνέστ Εμπράρ.
2ος Όροφος
«Θεσσαλονίκη. Μνημεία και ιστορία».

 Το θέμα είναι η ιστορία της Θεσσαλονίκης.

 Στο πλατύσκαλο του ορόφου γίνεται διάλογος του χθες με το
σήμερα, καθώς η θέα που προσφέρει το παράθυρο προς την
πολυσύχναστη παραλιακή λεωφόρο σήμερα
αντιπαραβάλλεται με τα κινηματογραφικά πλάνα από
παρελάσεις και αφίξεις επισήμων στην ίδια λεωφόρο στις
αρχές του 20ού αι., που προβάλλονται σε οθόνη δίπλα στο
παράθυρο.
 Στον κεντρικό χώρο παρουσιάζονται οι ιστορικές περίοδοι της
Θεσσαλονίκης σε γενικές γραμμές, έχοντας ως αφετηρία
επτά σημαντικά μνημεία της πόλης. Η παρουσίαση γίνεται με
βίντεο σε επτά οθόνες, μία για κάθε μνημείο, που είναι
τοποθετημένες πάνω σε φωτεινό διάγραμμα με τους βασικούς
δρόμους της πόλης, σε σημεία που δηλώνουν την πραγματική
τοπογραφική τους θέση.
3ος Όροφος
«Θεσσαλονίκη. Πατρίδα των ανθρώπων».

 Το θέμα είναι οι άνθρωποι της πόλης, αυτοί που την είχαν

προγονική πατρίδα, αλλά και εκείνοι που ήρθαν,
αναγκαστικά ή όχι, από άλλους τόπους και βρήκαν σ’ αυτήν
μια νέα πατρίδα.
 Μπαίνοντας στην κύρια αίθουσα του ορόφου ο επισκέπτης
συναντά μία εξώπορτα σπιτιού, το παράθυρο της οποίας έχει
αντικατασταθεί από οθόνη, όπου προβάλλονται διαφάνειες
από τις χαμένες πατρίδες των Ελλήνων προσφύγων του
1922, παραπέμποντας στην πίστη και στην ελπίδα τους ότι
μια μέρα θα γύριζαν πίσω σ’ αυτές. Πίσω από την πόρτα
δημιουργείται κυκλικός χώρος, όπου γίνεται προβολή ταινίας.
4ος Όροφος
«Θεσσαλονίκη. Στους δρόμους του εμπορίου».

 Το θέμα είναι το εμπόριο και η οικονομία της πόλης, οι

άνθρωποι και οι τόποι του εμπορίου, τα προϊόντα και οι
παραγωγικές δραστηριότητες.
 Στο πλατύσκαλο του ορόφου υπάρχει ξύλινη κατασκευή με
κυκλικό άνοιγμα-φινιστρίνι, όπου προβάλλεται η εικόνα της
Θεσσαλονίκης που έχει κάποιος, όταν την προσεγγίζει από τη
θάλασσα με πλοίο.
 Στη σκηνογραφική σύνθεση του κεντρικού χώρου, που είναι
διαρθρωμένη σταυροειδώς, παραπέμποντας στους άξονες
Ανατολή-Δύση και Βορράς-Νότος, γίνεται συνδυασμός
αρχαιολογικού υλικού και γραφιστικών συνθέσεων.
5ος Όροφος
«Θεσσαλονίκη. Το τερπνόν μετά του ωφελίμου».

 Το θέμα αφορά την πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της

πόλης στο 19ο και 20ό αι.
 Ο κεντρικός χώρος έχει διαμορφωθεί σε μικρό αμφιθέατρο,
όπου γίνεται προβολή ταινίας που παρουσιάζει με αρχειακό
και σημερινό υλικό «το θέαμα της πόλης», εικόνες από την
καλλιτεχνική και αθλητική ζωή της Θεσσαλονίκης.
6ος Όροφος
«Θεσσαλονίκη. Γεύσεις».

 Το θέμα αφορά τις γεύσεις της πόλης, όπου καθρεφτίζεται η

ποικιλία των ανθρώπων διαφορετικής προέλευσης και
κουλτούρας που έζησαν σ’ αυτήν.
 Ένα μέρος του χώρου διαμορφώνεται με υπερυψωμένο
δάπεδο σε χώρο εστίασης με τέσσερα τραπέζια. Οι επιφάνειες
των τραπεζιών είναι οθόνες με βίντεο που παρουσιάζουν την
εκτέλεση συνταγών φαγητών και γλυκών, χαρακτηριστικών
του γευστικού χάρτη της Θεσσαλονίκης, ενώ στους τοίχους
υπάρχουν φωτογραφίες από χώρους εστίασης της πόλης.
 Εξώστης

 Στον εξώστη, με αφετηρία τη σημερινή θέα, μεταλλικές

πινακίδες δίνουν πληροφορίες για τοποθεσίες, μνημεία κλπ.
στο παρελθόν.
Εργασία στο πλαίσιο του πολιτιστικού προγράμματος
«Κυνήγι Θησαυρού στις αρχαίες Αιγές»
από το μαθητή Στεργιανό Κωνσταντίνο.

ΠΗΓΗ: http://www.lpth.gr