GÖSTERGEBİLİM DERS

NOTLARI 2

Prof.Dr.Rengin Küçükerdoğan
 Göstergebilim

 “Metinleri, resimleri, kentleri, yüzleri, hareketleri

ve manzaraları okuyorum.” (Roland Barthes)
 Okumakyorumlamak
 Görünenin altındaki derin yapıyı ve sistemi
incelemek.

≠
 Görünen gizli

≠
 Açık Örtük\Kapalı

Ancak nasıl? Göstergebilim

 Göstergeler ve Aktarımları

Değişik Göstergelerle Aynı Kavram, Aynı İçerik

Paris, Notre Dame

 Paris, Notre Dame

Chagall – Sembolizm - İzlenimci

Paris, Notre Dame

Henri Matisse
Utrillo: Paris, Notre
Dame
 GÖSTERGE TÜRLERİ

DOĞAL NİTELİKLİ GÖSTERGELER

(BELİRTİLER) YAPAY NİTELİKLİ GÖSTERGELER
Varolan bağıntılar ya da neden- (BELİRTKELER)
sonuç ilişkileri söz konusudur. İnsan yaratımıdır.
Gözlem sonucu dolaysız Toplumsal anlaşma sonucu
algılanabilir. oluşurlar ve belli anlamlar aktarma
İnsan yaratımı olmadığından amacı güderler.
toplumsal nitelik taşımazlar.
(Örn:bulut-yağmur ilişkisi)
SAYMACA/UZLAŞIMS
GÖRÜNTÜ AL GÖSTERGELER
GÖSTERGELER
Benzerlik ilişkisi
DİL-DIŞI
vardır.
DİLSEL GÖSTERGELER
Yansıtma ve öyküleme
GÖSTERGELER (SİMGELER)
işlevi görürler.
Bir gösteren Belli bir ekinsel
İnsan yapısıdır.
(işitim imgesi) çevrede
Nedene bağlı
ve bir gösterilen anlamlandırılabili
oluşurlar.
(içerik) oluşur. r, değerkazanır.
(Örn. Fotoğraf, resim
Buyruntusaldır. Soyut anlam
gibi...)
Çağrışım söz aktarmak
konusudur. amacıyla
Çizgisel ve kullanılan somut
ayrık nitelik biçimlerdir.
taşır. Biçimsel niteliği
nedenlilik katar.
 1-Doğal Nitelikli Göstergeler-Belirti (index):

 Nesnesi ortadan kalktığında kendisini

gösterge yapan özelliği hemen yitirecek
olan gösterge türüdür.

Ör: delik tahta ve tahta kurusunun

varlığı
Tahtakurusu olmasaydı, delik de
olmayabilirdi. Bu bağlamda, belrti
(doğal gösterge) nesnesiyle kurduğu
gerçek ilişki gereği bu nesne
tarafından belirlenen bir göstergedir.

 Belirti, varlığına işaret ettiği nesne ile

bir bitişiklik, bir yakınlık ilişkisi kurar.
Ör: bulut yağmurun- duman ateşin
belirtisidir.

 Neden-sonuç ilişkisi vardır.

 2-a) Görüntüsel gösterge (İkon):

 Belirttiği nesne var olmasa

bile, kendisini anlamlı kılan
özelliği taşıyacak bir
göstergedir.

Görüntüsel gösterge belirttiği

şeyi doğrudan temsil eder,
canlandırır. Bu açıdan bir
resim, desen, fotoğraf bu
tür özellik taşır. Varlığına
işaret ettiği bir nesne ile
benzerlik ilişkisi içerisindedir.
 Lascaux Mağara Duvar

 Lascaux güneybatı Fransa’da yer alan prehistorik resimleriyle ünlü

mağaradır.
 Orjinal mağara, Montignac köyü yakınlarındadır.
 Üst Paleolilitik döneminin sanatını içeren bu mağaranın, 16 bin yıllık
olduğu tahmin ediliyor. Burada ki resimlerde o dönemde bölgede
yaşamış iri hayvanlar tasvir edilmiştirler. Mağara yaklaşık 2000 tane
figür içermektedir.
 Altamira

 Kuzey İspanya’da, tarih öncesine ait önemli resimlerin bulunduğu mağara.

Kayalar oyularak oluşturulmuş çizimlerin bizon, geyik, vahşi boğa ve diğer
hayvan resimlerinin, paleolitik çağa ait olduğu saptanmıştır.
 1879’da Marcolino de Sautuola adlı bir arkeolog tarafından keşfedilen
mağaradaki resimler önce, bir hile olarak yorumlandı. Fransa’nın güneyinde
tarih öncesi devirlere ait başka mağaralar bulunduktan sonra, Fransız Bilimler
Akademisi, Altamira Mağarası’nı tarih öncesine ait bir mağara olarak kabul etti.
Kahverengi, siyah ve kırmızı renklerden oluşan resimler, aşıboyası ve toz hâline
getirilmiş minerallere yağ katılarak elde edilen boyalarla yapılmıştır.
Fenike

Orhon
Mısır: Hiyeroglif
 2-b)Saymaca-Uzlaşımsal Göstergeler:
2-b-1) Dilsel Göstergeler:

-”Masa” (Türk)

-”la table” (Fransız)

- “Table” (İngiliz)
 DİL GÖSTERGESİNİN ÖZELLİKLERİ:

 Gösteren / Gösterilen İlişkisi

 Uzlaşımsallık
 Saymaca ve nedensiz (Buyruntusal)
 İkincil nedenlilik
 Çizgisellik ve Ayrıklık (Kesintililik)
 Ardışıklık
 Toplumsal nitelikli yapay göstergelerden,
 Uzlaşımsal,
 saymaca nitelikli,
 özü bakımından dilsel seslerin anlıkta bıraktığı iz
olan işitim imgesiyle, bir kavramın, sesçil bir
anlatımla bir içeriğin, bir başka deyişle bir gösteren
ile gösterilenin birleşiminden oluşan iki yönlü bir
bütündür.

Örneğin; “kapı” (bir yerden bir yere girip çıkarken

içinden geçilen, açılıp kapanma düzeneği olan araç)
çeşitli söylenişlerin ortak özelliklerinin oluşturduğu
/kapı/ işitim imgesinden kuruludur.
Johannes (Jan) Vermeer- (Hollanda)
İnci Küpeli Kız
Resim- Görüntü Gösterge Örneği
Yapay Gösterge- Görüntü Gösterge Örneği
 2-b-2) Dil-Dışı Göstergeler
Simge (sembol):

 Yorumlayan olmasaydı kendisini

gösterge yapan özelliği yitirecek
olan bir göstergedir.
 İnsanlar arasında uzlaşmaya
dayanan bir göstergedir. Doğal
dillerdeki sözcükler uzlaşmaya
dayalı birer simgedir.
-Terazi figür (beti) adaletin simgesi
olduğu gibi, simge ilettiği şeye
doğal bir bağıntıyla değil,
saymaca- bir bağıntıyla ulaştırması
bakımından, rastlantısal, keyfi bir
özellik taşır.
 Örneğin Kılıç  gerçeğin simgesi

Gül  güzelliğin simgesi

Venüs  güzelliğin simgesi

Aslan  gücün simgesi

 “Kedi” ve Çağrışımları (Dilsel)
 “Kedi” →
“Kedigillerden, köpek
dişleri iyi gelişmiş,
kasları çevik ve
kuvvetli evcil, küçük
memeli hayvan(Felis
domesticus):
"Evcil kedi. Ankara
kedisi. Van kedisi.“
(TDK) .
 “Kedi” ve Çağrışımları (Görsel)

 Théophile Steinlen,