Professional Documents
Culture Documents
ZEK Yapı Malzemeleri Bölüm 5
ZEK Yapı Malzemeleri Bölüm 5
HESAPLARI
Uzm. Dr. Zekeriya DOĞAN EDU+
1
BETON KARIŞIMINI OLUŞTURAN
MALZEMELER
Beton karışım hesabı yapıldığında sonuçta dört veri (ölçüm) elde edilir.
• Çimento
• Agrega
• Su
• Katkı
2
TASARIM İLKELERİ
Oranların belirlenmesinde iki ana hedef vardır
3
TASARIM İLKELERİ ve BETON
ÖZELLİKLERİ
• Taze beton kütlesi işlenebilir olmalıdır.
• Betonun kıvamı yeterli olmalıdır.
• Beton kütlesi sertleşince, istenen dayanımı sağlamalıdır.
• Betonun su/çimento (S/Ç) veya su/bağlayıcı madde (S/B) oranı belirli bir değeri
aşmamalıdır.
• Beton, yapı elemanının servis süresini ve servis koşullarını etkileyen çevresel etkilere
karşı dayanıklı olmalıdır.
• Ekonomik olmalıdır.
4
KARIŞIM HESABI İÇİN BİLİNMESİ
GEREKENLER
• Çimentonun (diğer bağlayıcı malzemelerin) özgül ağırlığı,
• İnce ve iri agreganın elek analizleri,
• En büyük agrega tane boyutu,
• İnce agreganın incelik modülü,
• İri agreganın birim ağırlığı,
• İnce ve iri agreganın özgül ağırlığı,
• İnce ve iri agregadaki mevcut su miktarı ve su emme yüzdeleri,
• Kimyasal katkıların bazı özellikleri.
5
KARIŞIM HESABINDA LAZIM
OLACAK TABLOLAR
• Yapı elemanı – çökme miktarı tablosu (adım 1)
• Agrega boyutu – tane adeti tabloları (adım 2)
• Su miktarı – hava içeriği tablosu (adım 3)
• Hedeflenen basınç dayanım tablosu (adım 4)
• Su çimento oranı tablosu (adım 4)
• Çevresel etki sınır değer tablosu (adım 5)
6
KARIŞIM HESABI SAFHALARI
1. Taze betonun çökme değerinin seçilmesi
2. En büyük agrega boyutunun seçilmesi
3. Karışım suyu ve hava miktarının belirlenmesi
4. Su/çimento oranının belirlenmesi
5. Çimento miktarını hesaplanması
6. İri agrega miktarının belirlenmesi
7. İnce agrega miktarının hesaplanması
8. Agrega rutubet durumuyla ilgili gerekli düzeltmelerin yapılması
7
ÇÖKME DEĞERİNİN SEÇİLMESİ
8
ÇÖKME DEĞERİNİN SEÇİLMESİ
Çökme değeri iki şekilde belirlenir.
İkinci durumda çökme miktarı tasarım içinde kararlaştırılır. Bunun için verilen tablodaki
veriler kullanılabilir. Bu tablodaki değerler taze betonun vibrasyona tabi tutularak
sıkıştırılacağı varsayımı ile önerilmiştir. Vibrasyon uygulanmayacak ise çizelgedeki
değerlerden 2,5 cm daha fazla olmalıdır.
9
ÇÖKME DEĞERİNİN SEÇİLMESİ
Çökme Değerleri
Yapı Elemanları
Maksimum Minimum
Kiriş, kolon, betonarme Perdeler, tünel yan ve kemer betonları 10cm 5cm
11
MAKSİMUM AGREGA TANE
BOYUTU TESPİTİ
Dmax < 1/5 kalıp genişliği
Beton imalatında kullanılacak agrega tüvenan değilse karışım olarak genellikle 3, 4 veya 5
tane sınıfına ayrılmış olarak kullanılır. Agrega tane büyüklüğüne göre uygulanması gereken
tane sınıfı adedi standart tablolarından belirlenir.
13
AGREGA TANE SINIF AYRIMI –
ADETİ
En büyük agrega ebat (Dmax mm)
Beton sınıf Tane sınıf adedi Tane sınıf adedi Tane sınıf adedi Tane sınıf adedi
8 mm 11,2 mm 16 mm 22,4 mm
1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 4
C30/37 0/2 2/4 4/8 0/4 4/11,2 0/4 4/8 8/16 0/4 4/11,2 11,2/22,4
C35/45
C40/50
C40/50
C45/55
0/2 2/4 4/8 0/2 2/4 4/11,2 0/2 2/4 4/16 0/2 2/4 4/11,2 11,2/22,4
C50/60
14
AGREGA TANE SINIF AYRIMI –
ADETİ
En büyük agrega ebat (Dmax mm)
Beton Tane sınıf adedi Tane sınıf adedi Tane sınıf adedi
sınıf 32 (31,5) mm 45 mm 63 mm
1 2 3 4 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
0/4 4/11,2 11,2/32 0/4 4/22,4 22,4/45 0/4 4/16 16/32 32/63
C16/20
C20/25
C20/25
C25/30
0/4 4/8 8/16 16/32 0/4 4/11,2 11,2/22,4 22,4/45 0/4 4/11,2 11,2/22,4 22,4/63
C30/37 0/4 4/11,2 11,2/32 0/4 4/11,2 11,2/22,4 22,4/45 0/4 4/16 16/32 32/63
C35/45
C40/50
C40/50
C45/55
C50/60 0/2 2/4 4/11,2 11,2/32 0/2 2/4 4/11,2 11,2/22,4 22,4/45 0/4 4/8 8/16 16/32 32/63
Agrega tane büyüklüğü sınıfları agrega tane şekline ve bazı fiziksel özelliklere bağlı olarak değiştirilebilir.
15
EN BÜYÜK AGREGA
6-14 cm 16 mm 16 mm 32 mm 16 mm
15-29 cm 32 mm 32 mm 63 mm 32 mm
30-74 cm 63 mm 63 mm 100 mm 63 mm
Maksimum agrega boyutu şartnamede verilmediyse yapının türüne ve eleman ebatına göre tablodan seçilebilir.
16
D max 8mm AGREGA
GRANÜLOMETRİSİ
17
D max 16mm AGREGA
GRANÜLOMETRİSİ
18
D max 32mm AGREGA
GRANÜLOMETRİSİ
19
D max 63mm AGREGA
GRANÜLOMETRİSİ
20
KARMA SUYU AĞIRLIĞININ VE HAVA HACMİNİN BELİRLENMESİ
21
KARMA SUYU AĞIRLIĞININ VE HAVA
HACMİNİN BELİRLENMESİ
Belirli bir çökme değerine sahip beton üretmek için gerekli betonun birim hacmindeki su miktarı;
• çimento miktarına
• mineral katkı miktarına
• agreganın en büyük tane çapına (Dmax)
• agrega tane şekline
• agreganın su içeriğine
• agrega gradasyonuna
• beton sıcaklığına
• sürüklenmiş hava miktarına ve kimyasal katkı kullanımına bağlıdır.
22
KARMA SUYU AĞIRLIĞININ VE HAVA
HACMİNİN BELİRLENMESİ
Karışımda yer alacak karmama suyu ve hava miktarı betonun işlenebilme özelliğini, dayanımını
etkileyen en önemli etkendir.
Hava sürüklenmiş ve sürüklenmemiş (normal) beton tasarımları için kullanılabilecek karma suyu
miktarları ve hava miktarları tablolardan veya grafiklerden seçilir.
*Eğer agreganın cinsi belirtilmemiş ise daha genel olan tablodan faydalanınız. Agrega cinsi
biliniyorsa grafikler daha hassas sonuç verecektir.
23
HAVA MİKTARI VE DONMA ETKİSİ
Betonda suyun bulunacağı yerler genellikle çimento hamuru içerisindeki jel ve kapiler boşluklar ile
agregalar içinde ve arasındaki boşluklardır. Buza dönüşen suyun hacmi %9 artarak beton içerisinde
gerilmelere yol açar. Beton çekme dayanımı düşük olan bir malzeme olduğundan, bu yüksek
gerilmelere karşı gelemez. Dolayısıyla kritik doygunluktaki betonun donma ve çözülme etkisinden
korunması gerekir. Gereken tedbir olarak yeterli hava boşluğu parametreleri, uygun agregalar, ve
betonun yeterli olgunluğa erişmesini sağlamaktır.
24
HAVA BOŞLUKLARI
Betonun donma direncini artırmak için donma sırasında itilen suyun, yakındaki bir boşluk içine
girmesini sağlamak gerekir. 1 cm3 lük hava sürülenmiş bir betonda çoğunlukla küçük boşluklardan
oluşan 60000 den fazla hava boşluğu vardır. Her boşluk, çevresindeki 0,2 mm genişliğinde bir bölgeyi
korur.
Karıştırmadan doğan küçük hava boşluklarının yok olmaması ve beton içinde kalmasını temin etmek
için betona hava sürükleyici katkılar eklenir ve bu tip küçük hava boşluklarına sürüklenmiş hava
denir.
25
HAVA SÜRÜKLEYİCİ KATKILAR
Hava sürükleyici katkılar genellikle betonun üretimi sırasında eklenir. Bu katkılar yüzey gerilmelerini
azaltır, hava boşluklarının bir araya gelmesini önler, ve hava boşluklarını çimento ve agrega
parçalarına sabitlerler. Böylece küçük hava boşluklarının beton içinde kalmasını sağlarlar. Bu küçük
boşlukların çapı 1 mm den azdır. Hava sürükleyici katkılar sürfaktant denilen kimyasal gruba
dahildirler.
26
HAVA SÜRÜKLENMEMİŞ TARASIM
İÇİN SU MİKTARI
27
HAVA SÜRÜKLENMİŞ TASARIM VE
SU MİKTARI
28
AGREGA EBATI – HAVA MUHTEVİYATI
9 İklim koşullanıra göre agrega ebatı - beton hava içeriği
8
hava sürüklenmemiş hafif orta şiddetli
7
Hava içeriği %
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Dmax mm 29
ORTAM KOŞULLARINA GÖRE HAVA
Hafif şiddetli ortam hava sürüklenmiş betonun ıslanma ve soğuk havaya maruz kalmayacağı betonun daha
ziyade yapının iç kısımlarında kullanılacağı ortamdır. Böyle bir beton için gereken sürüklenmiş hava dayanıklılık
sağlamak içen değil işlenebilmeyi arttırmak için kullanılmaktadır.
Orta şiddetli ortam betonun zaman zaman ıslanarak doygun hale geldiği soğuk hava ortamı veya zaman zaman
buz çözücülere maruz kaldığı ortamdır. Yapının dış yüzündeki kirişler kolonlar veya ıslak zemin ile daimi temasta
olmayan döşemelerdeki betonlar böyle bir ortama maruz kalabilecek betonlardır.
Şiddetli ortam betonun sık sık ıslanarak doygun hale geldiği ve soğuk hava koşullarına maruz kaldığı veya beton
yüzeyindeki buzların çözülebilmesi için buz çözücü kimyasalların kullanıldığı ortamlardır. Yol betonları köprüler
kaldırımlar kanal astarları veya su tanklarının dış yüzeyleri için kullanılan betonlar böyle bir ortama maruz
kalabilecek betonlardır.
30
GRAFİKTEN BELİRLENMESİ
Belirlenen Dmax ile belirlenen çökme değerlerinin birleştirilmesi ile su miktarı bulunur.
Belirlenen Dmax ile iklim koşulları kesiştirilmesi ile hava içeriği belirlenir.
Kullanılan agreganın doğal agrega ve kırma taş olmasına göre iki set tablo mevcuttur.
Her set hava sürüklenmiş ve sürüklenmemiş olarak iki tabloya ayrılır.
31
KARMA SUYU / DOĞAL AGREGA / KATKISIZ
Doğal agregalarla kimyasal katkısız üretilen hava sürüklenmemiş betonun yaklaşık karışım suyu miktarı
32
KARMA SUYU / DOĞAL AGREGA / HAVA
SÜRÜKLENMİŞ
Doğal agregalarla kimyasal katkısız üretilen hava sürüklenmiş betonun yaklaşık karışım suyu miktarı
33
KARMA SUYU / KIRMA TAŞ / KATKISIZ
Kırmataş agregalarla kimyasal katkısız üretilen hava sürüklenmemiş betonun yaklaşık karışım suyu miktarı
34
KARMA SUYU / KIRMATAŞ / HAVA
SÜRÜKLENMİŞ
Kırmataş agregalarla kimyasal katkısız üretilen hava sürüklenmiş betonun yaklaşık karışım suyu miktarı
35
SU ÇİMENTO ORANINI BELİRLENMESİ
36
KARAKTERİSTİK BASINÇ DAYANIMI
Beton tasarımında gerekli su/çimento (s/ç) veya su/bağlayıcı malzeme (s/(ç+p)) oranı yalnızca
dayanım açısından değil aynı zamanda durabilite gibi faktörler ile birlikte belirlenir.
Farklı agregalar, çimentolar ve bağlayıcı malzemeler aynı s/ç veya s/(ç+p) oranında farklı dayanım
değerleri verse de kullanılacak malzemeler için dayanım ile s/ç veya s/(ç+p) arasında bir ilişkinin
olması arzu edilir.
Böyle bir verinin eksikliği durumunda, normal portland çimentosu içeren betonlar için değerler
tablodan alınabilir. Verilen dayanım değerleri, 28 gün standart laboratuvar şartlarında kür edilmiş
numuneler aittir.
37
HEDEF BASINÇ DAYANIM SEÇİMİ
Karakteristik basınç dayanımı, fck Hedef basınç dayanımı, fcm
28 gün standart laboratuvar şartlarında kür edilmiş numuneler aittir en az 3 adet basınç dayanım
testi ortalaması betonun ortalama basınç dayanımı olarak ifade edilir fcm.
Beton ve betonarme yapılanır proje hesapları ortalama beton basınç dayanımına göre yapılır.
Aslında herhangi bir betonda gerçek minimum basınç dayanımının tespiti kolay ve pratik değildir. Bu
sebeple yapı hesaplarında kriter olarak kullanılan bir minimum beton basınç değeri kullanılır fck.
Standart sapmanın bilindiği durumlarda
fck değeri 210 kgf/cm2 den düşük olan betonlar için 70 kgf/cm2
fck değeri 350 kgf/cm2 den büyük olan betonlar için 98 kgf/cm2
40
SU ÇİMENTO ORANINI BELİRLENMESİ
Su/çimento oranı
Hedef basınç dayanımı
(28 gün) (150×300 mm) Silindir Hava sürüklenmemiş beton Hava sürüklenmiş beton
45 MPa 0,37
43 MPa 0,39
40 MPa 0,42
36 MPa 0,46
35 MPa 0,47 0,39
31 MPa 0,53 0,44
30 MPa 0,54 0,45
26 MPa 0,60 0,51
25 MPa 0,61 0,52
22 MPa 0,66 0,57
20 MPa 0,69 0,60
18 MPa 0,73 0,64
15 MPa 0,79 0,70
0.7
S/Ç ora nı
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
15 20 25 30 35 40 45
42
ÇİMENTO MİKTARININ HESAPLANMASI
43
ÇİMENTO MİKTARININ BELİRLENMESİ
44
ÇİMENTO SINIR DEĞERLERİ
Z A R A R L I O R TA M İ Ç İ N Ç İ M E N TO S I N I R D EĞ E R L E R İ
Klor korozyonu
Karbonatlaşma nedeniyle korozyon Donma çözünme etkisi Zararlı kimyasal ortamc
Deniz suyu Deniz suyu harici
XC1 XC2 XC3 XC4 XS1 XS2 XS3 XD1 XD2 XD3 XF1 XF2 XF3 XF4 XA1 XA2 XA3
En büyük S/Ç oranı 0,65 0,60 0,55 0,50 0,50 0,45 0,45 0,55 0,55 0,45 0,55 0,55 0,50 0,45 0,55 0,50 0,45
En küçük dayanım sınıfa C20/25 C25/30 C30/37 C30/37 C30/70 C35/45 C35/45 C30/37 C35/45 C35/45 C30/37 C25/30 C30/37 C30/37 C30/37 C30/37 C35/45
En az çimento içeriği (kg/m3) 260 280 280 300 300 320 340 300 300 320 300 300 320 340 300 320 360
a: beton sınıfları 15/30 cm standart silindir ve 15 cm ayrıtlı küp örnek ile tanımlanmıştr.
b: hava sürüklenmiş betonda beton performansı, ilgili etki sınıf için donma/çözünme etkisine dayanıklılığı kanıtlanmış betonla kıyas için uygun deney metoduna göre belirlenmiştir.
c: XA2 ve XA3 etki sınıfnda baskın etkinin SO4-2 den kaynaklanması halinde sülfatlara dayanıklı çimento kullanılması zorunludur. Sülfatlara dayanıklılık bakımından çimentonun sınıflandırılması halinde orta ve yüksek dayanıklı
olarak sınıflandırılan çimento XA2 etki sınıfnda (uygulanabiliyorsa XA1 etki sınıfnda) ve yüksek dayanıklı çimento ise XA3 etki sınıfnda kullanılmalıdır.
45
İRİ AGREGA MİKTARININ BELİRLENMESİ
46
İRİ AGREGA MİKTARININ BELİRLENMESİ
1m3 beton karışımı için iri agreganın (kuru) miktarı hacimsel olarak maksimum agrega
ebadına ve ince agreganın incelik modülüne göre tablodan seçilebilir. Bu boşluklu hacmin
hesapları yapılırken birim hacim ağırlığından faydalanılır.
İnce agreganın incelik modülü
Dmax
2,40 2,60 2,80 3,00
9,5 0,5 m3 0,48 m3 0,46 m3 0,44 m3
12,5 0,59 m3 0,57 m3 0,55 m3 0,53 m3 İri
19,0 0,66 m3 0,64 m3 0,62 m3 0,60 m3 agreg
a
25,0 0,71 m3 0,69 m3 0,67 m3 0,65 m3 boşlu
klu
37,5 0,75 m3 0,73 m3 0,71 m3 0,69 m3 hacm
50,0 0,78 m3 0,76 m3 0,74 m3 0,72 m3 i
75,0 0,82 m3 0,80 m3 0,78 m3 0,76 m3 47
İNCE AGREGA MİKTARININ BELİRLENMESİ
48
İNCE AGREGA MİKTARININ BELİRLENMESİ
Bu basamağa gelene kadar bir metreküp beton için gerekli su ağırlığı çimento ağırlığı iri
agrega hacmi ve hava hacmi belirlenir.
49
TOPLAM KARIŞIM HESABI
1 m3 =1000 dm3 sıkıştırılmış betonda bulunacak beton bileşenlerinin miktarları aşağıdaki bağıntı ile
bulunur;
50
AGREGADA NEM ORANI VE DÜZELTME
51
AGREGADA NEM DÜZELTMESİ
Hesaplarda kullanılan agreganın kuru, doygun kuru yüzey veya ıslak oluşuna göre
karıştırma suyunun miktarı yeniden hesaplanır.
!!DKY durumuna göre ıslak olan bir agrega fazla su hesap edilerek o oranda fazla tartılır.
Tartılan fazlalık miktar karışım suyundan kesilir.
!!DKY durumuna göre kuru olan bir agrega eksik su hesap edilerek o oranda az tartılır.
Fark miktarı karışım suyuna eklenir. 52
KARIŞIM HESABI – ÖRNEK 1
Betonun 28 günlük hedef basınç dayanımının 25MPa ve çökme değerinin 75-100mm olması
hedeflenmektedir. Beton çok sayıda tekrarlanan donma-çözünme olaylarının yer aldığı ortama veya
sülfatlı ortama maruz kalmayacaktır.
Karışım için PÇ 32.5 tip çimento kullanılacaktır. Çimento için özgül ağırlık 3,15g/cm 3
Maksimum agrega tane boyutu 37,5mm
53
MALZEME ORANLARI
Birinci ve ikinci adımlardaki değerler tasarım içinde verilmiştir.
Adım 1 – Çökme değerinin 75-100mm (şartnamede verilmiştir. Verilmese idi yapının türüne göre
tablodan seçecektik)
Adım 2 – Maksimum agrega tane boyutu 37,5mm (şartnamede verilmiştir. Verilmese idi yapının
türüne göre tablodan seçecektik)
54
KARMA SUYU VE HAVA MİKTARI
Beton donma ve çözünme ortamına maruz kalmayacağına göre hava sürüklenmiş betona ihtiyaç
yoktur. Bu durumda 3. adımdaki tablodan (agrega cinsi belirtilmediği için)
Adım 3 – Su miktarı 181 Kg/m3 ve Hapsolmuş hava miktarı %1,1 olarak okunur.
45 MPa 0,37
Adım 5 – Bu oran ve su miktarı kullanılarak 43 MPa 0,39
40 MPa 0,42
çimento miktarı 181/0,61=297Kg/m3 36 MPa 0,46
35 MPa 0,47 0,39
31 MPa 0,53 0,44
30 MPa 0,54 0,45
İri agrega ağırlığı altıncı adımdaki tablodan 26 MPa 0,60 0,51
25 MPa 0,61 0,52
0,73m3 olarak okunur. Bu değer birim hacim 22 MPa 0,66 0,57
20 MPa 0,69 0,60
ağırlığı ile 0,73m3×1600Kg/m3 =1168Kg 18 MPa 0,73 0,64
15 MPa 0,79 0,70
56
İRİ AGREGA MİKTARI
Adım 6 – Şartnamede agrege için Dmax 37,5
ve incelik modülü 2,60 olarak verilmiştir. Bu İnce agreganın incelik modülü
Dmax
parametrelerle iri agrega boşluklu hacmi 2,40 2,60 2,80 3,00
9,5 0,5 m3 0,48 m3 0,46 m3 0,44 m3
tablodan 0,73m olarak okunur.
3
İri
12,5 0,59 m 3
0,57 m 3
0,55 m 3
0,53 m 3
agr
19,0 0,66 m3 0,64 m3 0,62 m3 0,60 m3 eg
a
Bu değer iri agrega için birim hacim ağırlığı ile 25,0 0,71 m3 0,69 m3 0,67 m3 0,65 m3 bo
şlu
Olarak hesaplanır. 37,5 0,75 m3 0,73 m3 0,71 m3 0,69 m3 klu
50,0 0,78 m3 0,76 m3 0,74 m3 0,72 m3 ha
cm
75,0 0,82 m3 0,80 m3 0,78 m3 0,76 m3 i
57
İNCE AGREGA MİKTARI
Adım 7 de hacimsel miktarları belirlenen su çimento iri agrega ve hava toplanır ve 1m 3 den çıkarılır.
İri agrega 1168 × 1,02 = 1191 Kg/m3 (bir sayıyı 1,02 ile çarpmak %2 fazlasını hesaplamaktır)
İnce agrega 728 × 1,05 = 764 Kg/m3 (bir sayıyı 1,05 ile çarpmak %5 fazlasını hesaplamaktır)
59
AGREGA NEM DÜZELTMESİ
Adım 8 de nem düzeltmesi yapılır. Şartnamede agregaların %2 ve %5 su içerdikleri bildirilmiştir.
Mevcut su emme kapasiteleri %0,5 ve %1 dir.
Su emme kapasitelerine ve mevcut nem miktarlarına bakıldığında iki agreganın da ıslak olduğu
görülür.
İri agrega için %2 – %1,5 = %1,5 fazla su bulundurur; birim hacimde 1168 × 0,015 =17,52 Kg/m 3 su
İnce agrega için %5 – %1 = %4 fazla su bulundurur; birim hacimde 728 × 0,04 =29,12 Kg/m 3 su
17,52 + 29,12 = 46,64 Kg fazlalık su karma suyundan eksiltlir. 181 – 46,64 = 134,36 Kg/m3 karma suyu
60
TARTILACAK SONUÇ AĞIRLIKLAR
Karma suyu 134 Kg/m3
Çimento 297 Kg/m3
İri agrega (ıslak) 1191 Kg/m3
İnce agrega (ıslak) 764 Kg/m3
Hedeflenmiş çökme değeri ve hava miktarının elde edilip edilemediği kontrol edebilmek için
oluşturulan reçeteye uygun bir beton karışımı hazırlanarak deneysel bulgularına bakılır.
61
KARIŞIM HESABI – ÖRNEK 2
Sık sık ıslanarak çok soğuk hava koşullarına maruz kalacak bir beton yapı için 28 günlük hedef
basınç dayanımının 30 MPa ve çökme değeri 75-100 mm olması hedeflenmektedir. PÇ 32.5 tip
çimento kullanılacaktır d:3,16g/cm3. Agreganın laboratuvar deneyleri sonucu:
Dmax 25mm
Standartlara uygun gradasyondaki agregada, DKY ince agrega ağırlığının toplam DKY agregaya oranı
0,4 olarak hesaplanmıştır.
62
MALZEME ORANLARI
İlk 3 adımda;
Çökme değeri 75-100 mm verilmiştir. (tablodan bakmaya gerek yoktur)
En büyük agrega tane boyutu 25 mm verilmiştir. (tablodan bakmaya gerek yoktur)
Su ve hava miktarı sık donma koşulları göz önüne alınarak şiddetli ortam koşulları uyarınca hava
sürüklenmiş beton olarak üretilmeli ve oranlanmalıdır.
3. Adım tablolarından Su 175 Kg/m3 Hava %6,05 olarak okunur.
45 MPa 0,37
5. Adım – Belirlenen su miktarına oranlandığında; 43 MPa 0,39
40 MPa 0,42
36 MPa 0,46
35 MPa 0,47 0,39
175 / 0,45 = 389 Kg çimento 1m3 için gerekli miktardır. 31 MPa 0,53 0,44
30 MPa 0,54 0,45
26 MPa 0,60 0,51
25 MPa 0,61 0,52
22 MPa 0,66 0,57
20 MPa 0,69 0,60
18 MPa 0,73 0,64
15 MPa 0,79 0,70
64
AGREGA AĞIRLIKLARI TOPLAMI
6. Adımda Agrega miktarı gredasyon testleri sonucu belirlenmiştir. Hazır tablo verilerini kullanmaya
gerek yoktur.
1m3 hacim için agrega dışındaki hacimlerin toplamı;
Su 175Kg / (1000Kg/m3) + Çimento 389Kg / (3160Kg/m3) + Hava 1m3 × %6,05
Su 0,175 m3 + Çimento 0,123 m3 + Hava 0,060 m3 = 0,358 m3
Agregalar toplamı 1m3 – 0,358 m3 = 0,642 m3
65
AGREGA AĞIRLIKLARI DETAYI
Agrega ağırlıkları oranı gredasyonda 0,40 olarak bulunmuştu
WT = Wince + Wkalın
0,3833WT = 0,642
66
MALZEME AĞIRLIKLARI ARA
TOPLAM
Su 175 Kg/m3
Çimento 389 Kg/m3
İri agrega (DKY) 1005 Kg/m3
İnce agrega (DKY) 670 Kg/m3
67
NEM DÜZELTME
Adım 8 – Agregaların nem düzeltmesi
İri agrega hava kurusu durumundadır. DKY durumuna gelebilmesi için ağırlığının %0,5 i kadar
suyu karma suyundan emecektir.
İnce agrega ıslak durumdadır. %3 fazla su içermektedir.
Hava kurusu durumdaki iri agrega için ağırlık düzeltmesi 1005 – 5 = 1000 Kg/m3
Islak durumdaki ince agrega için ağırlık düzeltmesi 670 + 20 = 690 Kg/m3
Karma suyu düzeltmesi 175 + 5 – 20 = 160 Kg/m3 68
REÇETE
1 m3 için:
Su 160 Kg
Çimento 389 Kg
İri agrega (DKY) 1000 Kg
İnce agrega (DKY) 690 Kg
Tartılması gerekmektedir…
69
KARIŞIM HESABI – ÖRNEK 3
Betonarme yapının kolon ve kirişleri için beton üretilecektir. Proje donma çözülme riski olmayan
bölgede yapılacaktır (Hava sürükleyici kullanılmayacaktır). Beton sınıfı C30/37 dir.
Taşıyıcı eleman en dar kesit 30 cm dir. Paspayı 3,5 cm dir. Donatılar arası en küçük aralık 4,5 cm dir.
Çevresel etki sınırı TS EN206 ya göre XC2 kabul edilecektir. 2 Tip kırmataş ve kum kullanılacaktır,
Çimento tipi CEM1 42,5 dir ve yoğunluğu 3,15 Kg/dm 3 dür. Akışkanlaştırıcı kullanılacaktır ve
kullanılan akışkanlaştırıcı % 1 kullanıldığında % 16 su azaltabilmektedir.
70
KARIŞIM HESABI – ÖRNEK 3
Yapılan ön çalışmalar sonucu
1. kırmataştan %25 ; 2. kırmataştan %35 ; Kumdan %40 kullanılması ile uygun granülometri eğrisi
elde edilmiştir. İşçilik ve sıkıştırma koşulları çok iyi olmayacağı düşünülerek max çökme değeri
seçilecektir.
71
MAKSİMUM AGREGA EBATI
1. Adım şartnamede belirtildiği gibi maksimum çökme değeri tablodan 10 cm olarak seçilir.
2. Adım olarak verilenlere göre Dmax
Kiriş ve kolonların en küçük boyutunun 1/5 inden küçük olmalı (300mm/5 = 60mm)
Net beton örtüsünden (pas payı) küçük olmalı (35mm)
Donatılı betonda en küçük donatı aralığının 3/4 ün den küçük olmalı (45mm × 3/4 = 33,75mm)
72
KARIŞIM HESABI – SU MİKTARI
3. Adımda Hava katkısız normal beton için 10 cm çökme değeri ve 32mm kırmataş agrega tane
büyüklüğü için karışım suyu 204 kg/m3 olarak okunur
73
HAVA MİKTARI
32 Dmax ve donma riski olmayan iklim şartlarına bağlı olarak hava içeriği okunur %1,5 okunan değer
1 m3 beton için 0,015m3 =15dm3
Hava içeriği %
9
agrega ebat – beton hava içeriği
0
0 10 20 30 40 50 60 70
Dmax mm
80 74
HEDEF DAYANIM
Karakteristik basınç dayanımı,
Hedef basınç dayanımı, fcm
Daha önceden deneylerle bulunan sabit fck
76
SU DÜZELTMESİ
Süper akışkanlaştırıcı çimento ağırlığının %1 oranında katıldığında %16 karışım suyunu azaltıyor ise
77
ÇİMENTO MİKTARI
Adım 5 – Çimento ağırlığı, bilinen S/Ç oranına göre
171/Ç=0,46 ise Ç = 372 Kg/m3 olarak bulunur
XC2 çevresel etki sınıfına göre en düşük çimento dozajı 280 kg/m 3 dür
79
AGREGA MİKTARI
1m3 = 1000dm3 = çimento hacmi + su hacmi + hava hacmi + agrega hacmi
Kullanılan katkı maddesinin hacmi az olduğundan ihmal edilebilir..
80
ORTALAMA YOĞUNLUK NASIL
BULUNUR?
Karışım oranları bilinen agregalar için x bileşen kesirleri ve ρ yoğunlukları olsun..
81
AGREGA ORTALAMA
YOĞUNLUĞU
Agrega 1 den %25 ; agrega 2 den %35 ve ince agregadan %40 alınacaktır. Bu oranlar dahilinde
agrega karışımının ortalama yoğunluğu…
Bilinen toplam agrega hacmini agrega kütlesine çevirmede bu ortalama yoğunluğu kullanırsak…
82
AGREGA YÜZDELERİ
DKY (doygun kuru yüzey) için ; toplam agrega kütlesi verilen yüzdelerle çarpılınca her bir agreganın
ağırlığı hesaplanabilir.
83
KARIŞIM HESABI ARA TOPLAM
1m3 betonun DKY olarak teorik bileşimi
Çimento 372Kg
Su 171 Kg
1.Kırmataş 467 Kg
2.Kırmataş 653 Kg
Kum 746 Kg
Akışkanlaştırıcı 3,72 Kg
84
NEM DÜZELTMESİ
Stoktaki agregalardan 1.ve 2. kırmataşlar DKY halden daha kuru , kum ise DKY halden daha ıslak
durumdadır bunun için karışım suyu 1.ve 2. kırmataşlar için bir miktar arttırılmalı kum için ise
azaltılmalıdır.
1.Kırmataş 467×(0,008 –0,003) = 2,335 Kg (DKY hal için eklenmesi gerekli su)
2.Kırmataş 653×(0,008 –0,005) = 1,959 Kg (DKY hal için eklenmesi gerekli su)
Kum 746×(0,012 –0,038) = –19,396 Kg (DKY durumundan fazla su)
85
REÇETE
Çimento 372Kg
Su 171 + 2,335 + 1,959 – 19,396 Kg = 156 Kg
1.Kırmataş 467 – 2,335 Kg = 465Kg
2.Kırmataş 653 – 1,959 Kg = 651 Kg
Kum 746 + 19,396 Kg = 765 Kg
Akışkanlaştırıcı 3,72 Kg
86
KARIŞIM HESABI – ÖRNEK 4
Bir betonarme yapının kiriş elemanı için beton üretimi yapılacaktır
Proje donma çözünme olayı olmayan (hava sürüklenmemiş) bir iklimde gerçekleştirilecektir.
Beton sınıfı C35/45 seçilecektir.
Elemanın en dar kesiti 30 cm dir Paspayı 3,5 cm dir Donatılar arası en küçük aralık 5 cm dir
Çevresel etki sınırı TS EN206 ya göre XD1 kabul edilecektir
2 tip kırmataş ve kum kullanılacaktır
Akışkanlaştırıcı çimento ağırlığının %1 kadar kullanıldığında %17 su azaltmaktadır. (Akışkanlaştırıcı
ağırlığı hesapta ihmal edilecek)
87
KARIŞIM HESABI – ÇİMENTO
AGREGA ÖZELLİK
Özellik 1 kırmataş 2. kırmataş kum
Yogunluk (g/cm3) 2,600 2,600 2,730
Su emme (%) 0,5 0,6 1,3
Stok nemi(%) 0,5 0,4 1,4
Dmax= 32mm
Çimento yoğunluğu = 3,15 Kg/dm3
88
ÇÖKME MİKTARI
Adım 1 – Kiriş kolon, betonerme perdeler, tünel yan ve kemer betonları için max 10 cm
Çökme Değerleri
Yapı Elemanları
Maksimum Minimum
Kiriş, kolon, betonarme Perdeler, tünel yan ve kemer betonları 10cm 5cm
89
MAKSİMUM AGREGA EBATI
Adım 2- Dmax kontrolü
90
SU MİKTARI
Adım 3 – Hava katkısız normal beton için 10 cm çökme değeri ve kırmataş 32mm agrega tane
büyüklüğü için karışım suyu 204 Kg/m3 olarak okunur.
91
SU MİKTARI DÜZELTME
Süper akışkanlaştırıcı çimento ağırlığının %1 oranında katıldığında %17 karışım suyunu azaltıyor ise
204 Kg/m3 × 0,17 = 34,68 Kg/m3 (akışkanlaştırıcı etkisi)
204 Kg/m3 – 34,68 = 169,32 Kg/m3
92
HEDEF DAYANIM Karakteristik basınç dayanımı,
Hedef basınç dayanımı, fcm
fck
93
SU ÇİMENTO ORANI
Hava sürüklenmiş ortam için Su/çimento oranı
Hedef basınç
43 MPa dayanıma karşılık dayanımı Hava Hava
(28 gün) (150×300 sürüklenmemiş sürüklenmiş
gelen s/ç oranı 0,39 mm) Silindir beton beton
45 MPa 0,37
43 MPa 0,39
40 MPa 0,42
36 MPa 0,46
35 MPa 0,47 0,39
31 MPa 0,53 0,44
30 MPa 0,54 0,45
26 MPa 0,60 0,51
25 MPa 0,61 0,52
22 MPa 0,66 0,57
20 MPa 0,69 0,60
18 MPa 0,73 0,64
15 MPa 0,79 0,70
94
ÇEVRE ETKİSİ
Çevre etkisi XD1 e göre maksimum s/ç oranı 0,55 ve minimum Dayanım C30/37
Z A R A R L I O R TA M İ Ç İ N Ç İ M E N T O S I N I R D E Ğ E R L E R İ
Klor korozyonu
Karbonatlaşma nedeniyle korozyon Donma çözünme etkisi Zararlı kimyasal ortamc
Deniz suyu Deniz suyu harici
XC1 XC2 XC3 XC4 XS1 XS2 XS3 XD1 XD2 XD3 XF1 XF2 XF3 XF4 XA1 XA2 XA3
En büyük S/Ç oranı 0,65 0,60 0,55 0,50 0,50 0,45 0,45 0,55 0,55 0,45 0,55 0,55 0,50 0,45 0,55 0,50 0,45
En küçük dayanım sınıfıa C20/25 C25/30 C30/37 C30/37 C30/70 C35/45 C35/45 C30/37 C35/45 C35/45 C30/37 C25/30 C30/37 C30/37 C30/37 C30/37 C35/45
En az çimento içeriği (kg/m3) 260 280 280 300 300 320 340 300 300 320 300 300 320 340 300 320 360
95
ÇİMENTO MİKTARI
Çimento ağırlığı, bilinen S/Ç oranına göre 169/Ç=0,39 ise çimento ağırlığı = 433 Kg
XD1 çevresel etki sınırına göre en düşük çimento dozajı 300 Kg dır ve bulduğumuz çimento miktarı
sınır değerlere uygundur.
96
HAVA MİKTARI
Dmax 32 mm hava sürüklenmemiş beton için hava içeriği %1,5 olarak okunur
Hava içeriği %
9
agrega ebat – beton hava içeriği
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Dmax mm
97
AKIŞKANLAŞTIRICI MİKTARI
Çimento ağırlığının %1 kadar kullanılacaktır.
98
AGREGA MİKTARLARI
1m3 = 1000dm3 = çimento hacmi + su hacmi + hava hacmi + agrega hacmi
Çimento hacmi : 433/3,15 = 137,5 dm3
Su hacmi : 169/1 = 169 dm3
Hava hacmi : 1000 × 0,015 = 15 dm3
Agrega dışı hacimlerin toplamı = 321,5 dm3
Agrega Hacmi =1000 – 325,2 = 678,5 dm3
99
KARIŞIM HESABI – AGREGA
YOĞUNLUĞU
Agrega türlerinin her birinin miktar yüzdelerinin yoğunluklarına bölümleri toplamından ortalama
yoğunluk hesaplanır.
100
AGREGA YÜZDELERİ
1. kırmataş =1798 × 0,30 = 539,4 Kg
2. kırmataş =1798 × 0,30 = 539,4 Kg
Kum =1798 × 0,40 = 719,2 Kg
102
REÇETE
Çimento = 433 Kg
Su =169 + 1,08 – 0,719 = 169,4 Kg
1 kırmataş = 514,8 Kg
2 kırmataş = 539,4 – 1,08 = 538,3 Kg
Kum =719,2 + 0,719 = 719,9 Kg
4,33 Kg akışkanlaştırıcı
103
KARIŞIM HESABI – ÖRNEK 5
Donatılı duvar kiriş kolon içeren bir betonerme yapıda en küçük eleman ebatı 15-29cm dir. Yapıda
kullanılmak üzere 4 farklı agregadan bir karışım hazırlanacaktır. Tabloda elek analiz sonuçları verilen
agregalardan kırmataş 22-32 / %30 ; kırmataş 12-22 / %10 ; kırmataş 2-5 / %10 ve son olarak ince
agrega 2-5 / %50 oranlarında alınarak doğru granulometride bir karışım elde edileceği tekniker
tarafından hesaplanmıştır.
Granulometrik hesapları tekrarlayarak ve Dmax kararını vererek ekte verilen ideal granulometri
diyagramlarından doğru olanına çiziminizi gerçekleştiriniz.
104
KARIŞIM HESABI – ÖRNEK 5
Elek No Kırmataş 22-32 Kırmataş 12-22 Kırmataş 5-12 İnce agrega 2-5 KARIŞIM
mm % % % %
0,00 0 0 0 0
0,25 0,2 0,2 0,2 11,2
0,50 0,2 0,2 0,2 17,5
1,00 0,2 0,2 0,2 29
2,00 0,2 0,2 0,2 50,8
4,00 0,2 0,2 0,2 82,1
8,00 0,2 0,2 44,8 100
16,00 42 13,4 100 100
31,50 100 100 100 100
63,00 100 100 100 100
105
KARIŞIM HESABI – ÖRNEK 5
Bu agrega karışımı kullanılarak çevresel etki sınırı orta şiddetli XF2 olan ortamda yapılacak olan inşa
için beton reçetesi oluşturunuz.
Çimento (CEM I) d 3,125 Kg/dm3 Hava sürükleyici katkının hacmini ihmal ediniz.
106
GRANULOMETRİK HESAP
Agregalardan sırayla %30 %10 %10 %50 miktarlarından alınacağından..
107
UYGUN GRANULOMETRİK
GRAFİGİ BULMA
Elde edilen karışım hesabı Dmax 8 mm grafiğine bindirilince…
120
80
60
40
20
0
0.000 0.250 0.500 1.000 2.000 4.000 8.000 16.000 31.500 63.000
120
80
60
40
20
0
0.000 0.250 0.500 1.000 2.000 4.000 8.000 16.000 31.500 63.000
Elek açıklığı mm
109
UYGUN GRANULOMETRİK
GRAFİGİ BULMA
Elde edilen karışım hesabı Dmax 32 mm grafiğine bindirilince…
120
80
60
40
20
0
0.000 0.250 0.500 1.000 2.000 4.000 8.000 16.000 31.500 63.000
Elek açıklığı mm
110
UYGUN GRANULOMETRİK
GRAFİGİ BULMA
Elde edilen karışım hesabı Dmax 63 mm grafiğine bindirilince…
120
80
60
40
20
0
0.000 0.250 0.500 1.000 2.000 4.000 8.000 16.000 31.500 63.000
Adım 1 – kiriş, kolon, betonarme perdeler, tünel yan ve kemer betonları için maksimum çökme
değeri 10cm (100mm) olarak okunur.
Çökme Değerleri
Yapı Elemanları
Maksimum Minimum
Betonarme temel duvarları ve ayaklar 8cm 3cm
Donatısız beton temeller, altyapı duvarları 8cm 3cm
Kiriş, kolon, betonarme Perdeler, tünel yan ve kemer betonları 10cm 5cm
Döşeme betonları 8cm 3cm
Tünel taban kaplama betonları 5cm 2cm
Baraj kütle betonları 5cm 2cm
112
AGREGA EBATI
Adım 2 – için maksimum agrega boyutu tablodan okunur. Elemanın en küçük boyutu 15-29 cm
olarak verilmiştir ve donatı duvar kiriş için Dmax 32mm olarak belirlenir.
Donatısız
Donatılı Duvar Kiriş veya Az Donatısız
ELEMAN Yoğun donatılı Döşemeler
Kolonlar donatılı Duvarlar
Elemanlar
Elemanın En
Küçük Önerilen en büyük agrega boyutu Dmax
boyutu
6-14 cm 16 mm 16 mm 32 mm 16 mm
15-29 cm 32 mm 32 mm 63 mm 32 mm
30-74 cm 63 mm 63 mm 100 mm 63 mm
≥75 cm 63 mm 63 mm 100 mm 100 mm
113
KARMA SUYU VE HAVA
Adım 3 – karma suyu ve hava miktarı 4. Tablodan seçilir. Karışımın hava sürüklenmiş olması gerektiği
çevre etki sınırının XF2 oluşudur ve 8. tablodan okunabildiği gibi beton sınıfı 25/30 en az çimento
içeriği 300 Kg/m3 ve en az hava miktarı % 4 olmalıdır.
Belirlenen değerler 170 Kg/m3 su ve % 4,1 sürüklenmiş havadır
Klor korozyonu
Karbonatlaşma nedeniyle korozyon Donma çözünme etkisi Zararlı kimyasal ortamc
Deniz suyu Deniz suyu harici
XC1 XC2 XC3 XC4 XS1 XS2 XS3 XD1 XD2 XD3 XF1 XF2 XF3 XF4 XA1 XA2 XA3
En büyük S/Ç oranı 0,65 0,60 0,55 0,50 0,50 0,45 0,45 0,55 0,55 0,45 0,55 0,55 0,50 0,45 0,55 0,50 0,45
En küçük dayanım sınıfıa C20/25 C25/30 C30/37 C30/37 C30/70 C35/45 C35/45 C30/37 C35/45 C35/45 C30/37 C25/30 C30/37 C30/37 C30/37 C30/37 C35/45
En az çimento içeriği (kg/m3) 260 280 280 300 300 320 340 300 300 320 300 300 320 340 300 320 360
En az hava içeriği %4 olarak belirtilmiştir. Bizim tablodan aldığımız değer olan %4,1 sınırlar
dahilindedir. Beton sınıfı yine çevre etki tablosundan C25/30 olarak alınır.
115
BETON SINIFI
Karakteristik basınç dayanımı,
Hedef basınç dayanımı, fcm
fck
Adım 4 – XF2 koşullarına göre beton
Standart sapma bilinmiyorsa
sınıfı 25/30 Beton sınıfı Silindir basınç Eşdeğer küp
Standart sapma
dayanımı basınç dayanımı
biliniyorsa Silindir Eşdeğer küp
(150×300mm) (150mm)
(150×300mm) (150 mm)
117
ÇİMENTO MİKTARI
Adım 5 – bulunan su miktarı ve su / çimento oranı kullanılarak çimento belirlenir.
118
ÇİMENTO MİKTARI ve ÇEVRE
ETKİSİ
Adım 6 – agrega hesabı yapabilmek için agrega harici su çimento hava ve katkının toplam hacimleri
hesaplanır.
Su hacmi + çimento hacmi + agrega hacmi + katkı + hava = 1m 3
170 dm3 su + 123,63 dm3 çimento + agrega hacmi + 41 dm3 hava = 1000 dm3
agrega hacmi =1000 dm3 – 334,63 dm3 = 665,37 dm3 agrega
119
ORTALAMA AGREGA
YOĞUNLUĞU
Agrega türlerinin her birinin miktar yüzdelerinin yoğunluklarına bölümleri toplamından ortalama
yoğunluk hesaplanır.
120
AGREGALARIN TARTIMI
Hesaplanan toplam agrega kütlesi bilinmektedir. Agregaların yüzdeleri de bilindiğine göre her
cinsten ne kadar tartılacağı hesaplanabilir.
121
NEM DÜZELTME
Agregaların stok nemler ve su emme kapasiteleri gözetilerek tartım hataları düzeltilir.
kırmataş 22-32 su emme yüzdesi ile stok nemi aynı (552,9 Kg)
kırmataş 12-22 su emme yüzdesi ile stok nemi aynı (184,3 Kg)
kırmataş 2-5 su emme yüzdesi ile stok nemi aynı (184,3 Kg)
ince agrega 2-5 su emme %1,7 stok nemi %4,4 (4,4 – 1,7 = %2,7 nem fazlası vardır)
921,5 Kg × 0,027 = 24,9 Kg çıkarılacak su
122
REÇETE
Çimento 386,36 Kg
Su 170 – 24,9 = 145,1 Kg
Kırmataş 22-32 552,9 Kg
Kırmataş 12-22 184,3 Kg
Kırmataş 2-5 184,3 Kg
İnce agrega 2-5 921,5 + 24,9 = 946,4 Kg
123
DURABİLİTE
ZEK Yapı Malzemeleri bölüm 6
124
KAYNAKLAR
• Beton; Turhan Y. Erdoğan; ODTÜ Yayınları
• Yapı Malzemeleri Ders Notları; Doç. Dr. Halit Yazıcı; Dokuz Eylül Üniversitesi
• Yapı Malzemeleri Ders Notları; Doç. Dr. Kamile Tosun Felekoğlu
• Malzeme Bilgisi; Prof. Dr. Bülent Baradan; Dokuz Eylül Üniversitesi
• Malzeme Bilgisi; Prof. Dr. İlker Bekir Topçu; Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
• Çimento ve Beton; Prof. Dr. Hayri Yalçın, Prof. Dr. Metin Gürü; Palme Yayıncılık
• Kimyasal Proses Endüstrileri; R. Norris Shreve, Joseph A. Brink; İnkılap Yayınevi
125