Yard.Doç.Dr.

Altuğ YAVAŞOĞLU

E.Ü.T.F Histoloji ve Embriyoloji A.D

 KEMİK DOKUSU

MATRİKS LİFLER HÜCRELER

Organik kısım Osteoprogenitör hücreler
Kollagen (tip I) Osteoblastlar
Osteositler
Proteoglikan Osteoklastlar
Glikoprotein
Glikozaminoglikan
Hyaluronik asid
Kollagen

İnorganik kısım
Kalsiyum fosfat (%85)
Kalsiyum karbonat (%10)
Hidroksiapatit kristalleri
 GÖREVLER ?
1- Yumuşak doku ve organların yapısına girerek onlara sertlik ve
dayanıklılık kazandırır.

2- Canlı organizmanın iskelet sistemini oluşturur. 3 boyutlu görünümünü

sağlar.

3- M.S.S, akciğer, kalp ve kemik iliğini dış etkenlere karşı korur.

4- Kan kalsiyum ve diğer inorganik iyonların seviyelerinin

düzenlenmesini hormonal mekanizmalar aracılığı ile gerçekleştirir.

Paratiroid Kan kalsiyum seviyesini arttırır

Kalsitonin Kan kalsiyum seviyesini azaltır

5- İskelet kaslarının hareket fonksiyonlarını yerine getirmesinde temel

teşkil eder.
Osteonektin ?

Osteositlerin matriks kollagenine bağlanmasını

sağlayan protein.
İki tip kemik vardır:

1- Primer Kemik (olgunlaşmamış kemik)

Intrauterin hayatta şekillenen kemik dokusudur.

Kollagen iplikler gelişigüzel seyrederek ağlar oluşturur.
Matriks yeterince kireçlenmemiştir

2- Sekonder Kemik (olgunlaşmış kemik)

Lamelli bir yapı bulunur (kemik lamelleri).

Kollagen iplikler bu lameller içinde özel biçimde
yerleşirler.
Bir lamelde bulunan kollagen iplikler, komşu lameldekiler
ile çapraz yönde ve spiraller yaparak seyrederler
Periosteum ?
İki tabakadan oluşur. Dış tabaka Tip I kollagen lifler (Sharpey
lifleri) ve fibroblastlardan oluşur.

İç tabaka hücrelerden daha zengin olan tabakadır. Yassı

osteoprogenitör hücler bu tabakada yerleşmişlerdir.

Endosteum ?
Kemiğin içindeki tüm boşlukları örter. Tek katlıdır ve yassı
osteoprogenitör hücreler ile az miktarda bağ dokusundan oluşmuştur.
Bu nedenle bu zar oldukça incedir.

Görevleri ?
Kemik dokusunun beslenebilmesi, büyüyebilmesi onarımı için
gerekli olan yeni osteoblastları aralıksız olarak sağlamaktır. Bu
nedenle kemik cerrahisinde bu zarların korunmasına çok dikkat edilir.
Havers kanalı

Osteosit

Periosteum

Osteosit

Endosteum

Kemik iliği
 Enine kesilmiş kemik kesitleri kabaca incelendiğinde boşluksuz
yoğun sahalar KOMPAKT KEMİK’i, çok sayıda birbirleri ile ilişkili
boşluklardan oluşmuş alanlar ise SPONGİOZ (süngerimsi) KEMİK’i
oluşturur.
 Uzun kemiklerin şişkin uç kısımlarına EPİFİZ denir. Epifizler
ince bir kompakt kemik tabakasıyla kaplanmış süngerimsi kemikten
oluşurlar.

Uzun kemiklere uzunluğu veren kısımlara ise DİYAFİZ adı

verilir. Diyafiz’in hemen hemen tümü kompakt kemikten oluşur. Kemik
iliğine bakan yüzeylerde çok az süngerimsi kemik bulunur.

Süngerimsi kemik ile uzun kemiklerin diyafizlerindeki kemik

boşlukları iki tür kemik iliği ile doldurulur. Bunlardan biri kan
hücrelerinin yapıldığı Kırmızı Kemik İliği , diğeri ise çoğunluğu yağ
hücrelerinden oluşan Sarı Kemik İliği’ dir.
DİAFİZ METAFİZ
EPİFİZ Kompakt Kemik
Spongioz Kemik Kemik boşluğu
Epifiz Plağı
 SEKONDER KEMİK DOKUSU (OLGUN KEMİK)

1- Süngerimsi Kemik:

Kemik trabeküllerinden oluşur.

Trabeküllerin aralarındaki düzensiz boşluklarda kemik
iliği bulunur.
Trabeküller içindeki lameller paralel seyirlidir.

2- Kompakt Kemik:

Havers ve Volkman kanalları (içinden damarlar geçer)

Periosteum, dış dairesel lameller (sirkumferensiyal), ara
lameller, spesiyal lameller (osteon), iç dairesel lameller,
endosteum
Bileme Kemik
OSTEON
Dekalsifiye (organik) Kemik
Dekalsifiye (organik) Kemik
Dekalsifiye Kemik- Damar
 Kemik Hücreleri

1- Osteoprogenitör hücreler 2- Osteoblast

3- osteosit 4- Osteoklast
1- Osteoprogenitör hücreler

Mezenkim hücrelerinden farklaşırlar.

Fibroblastlara benzerler.
Sürekli mitoz bölünerek bir kısmı aynen kalır. Geriye
kalanlar osteoblastları oluştururlar.

Bulunduğu Yer: Periostem ve endosteumun yapısında yerleşirler.

Havers ve Volkmann kanallarından geçen damarların bağ
dokusu içinde bulunur.

Görevleri: Kemik yapımı ve gelişimi sırasında aktif hale geçerek

osteoblast üretmek.
2- Osteoblast

Kemik yapan hücrelerdir.

Kemik trabekülleri ve kemik lamellerinin gelişimi
sırasında, bu yapıların yüzeylerinde tek sıra halinde dizilirler.
Aktivite durumuna göre prizmatik, kübik, yassıya yakın
şekildedirler.
GER ve Golgi Aygıtı çok iyi gelişmiştir.
Kireçlenmeye başlayan matriks içinde yerleşerek
aktivitelerini azaltarak osteositlere dönüşürler.

Görevi: Kemik matriksi oluşturan makromolekülleri ve kollagen

lifleri salgılamak (OSTEOİD).
Osteoblast

Osteoid
3- Osteosit

Metabolik aktiviteleri azalmış olan osteoblastlardır.

Oldukça uzun sitoplazmik uzantıları vardır.
Lakunlar içinde yassı oval şekle dönüşen hücrelerdir.
GER ve Golgi Aygıtı azdır.

Görevi: Kemik matriksin devamlılığından sorumlu olan hücrelerdir.

Bileme kemik- Osteosit
Organik (dekalsifiye) kemik- Osteosit
Organik (dekalsifiye) kemik- Osteosit
Osteosit Kanalikül
4- Osteoklast

Kemik yıkımını gerçekleştiren dev hücrelerdir.

Monositlerin biraraya gelmesiyle oluşurlar.
Çok fazla sayıda lizozom bulunur.
Golgi Aygıtı iyi gelişmiştir.
Asit fosfataz, kollagenaz, proteaz enzimleri bulunur.
Çok sayıda nükleusu vardır.
 Büyüme çağında yapım yıkımdan fazla olduğundan kemikler uzar,
genişler ve kalınlaşırlar (Kemik büyümesi ve şekillenmesi).

Orta yaşlarda yapım ve yıkım denge halindedir.

İleri yaşlarda yıkım yapımdan daha fazladır. Böylece kemikler

gözenekli (poröz) bir hal alırlar.

Büyüme hormonu, paratiroid hormonu, kalsitonin ve cinsiyet

hormonları kemikleşmeyi kontrol ederler.

Büyüme hormonu Epifiz plağını uyarır ve kemiğin uzamasını

sağlar.

Eksikliğinde; Hipofizer cücelik

Fazlalğında; Gigantizm (aşırı büyüme)
Yetişkinlerde; Epifiz plağı kapalıdır. Az veya çokluğu büyümeyi
etkilemez. Ama, periostal büyüme uyarıldığı için kemikler kalınlaşır
(Akromegali).
 Paratiroid, Kan kalsiyum seviyesini arttırır (osteoklast aktivitesi).

Kalsitonin, Kan kalsiyum seviyesini azaltır (osteoklast

inaktivasyonu).

Cinsiyet hormonları, Kemikleşme merkezlerinin ortaya çıkışı ve

gelişim zamanlarını etkilemezler ve epifizin kapanmasını hızlandırırlar.