"Aile yaşamı gibisi yoktur. Bir ülkenin yükselmesi ev ve aile sevgisine bağlıdır.

"
Charles Dickens.
Bilgi alış verişinin artışıyla birlikte, muhafazakar ilişkilerin bile şeffaflaşmaya başladığını
günümüzde; her geçen gün boşanmalar adliye koridorlarını daha fazla işgal etmeye
başladı. Hatta bu amaçla aile mahkemeleri bile kuruldu. Boşanmayan bir çok çift ise
yoğun çatışma ve sıkıntı yaşamakta. Çünkü globalleşme ile birlikte toplumsal yapımız
atomize oldu, bireycilik arttı. Asırlardır var olan birçok toplumsal değerimiz yok edilmeye
çalışıldı. Bunların başında aile yapımız yer aldı. Acıdır, kimse son yıllarda en çok zorlanan
kurumlardan biri haline gelen evlilik ve aile kurumuna gereken değeri vermedi. Hızla bir
uçuruma doğru gidiyoruz.

EVLİLİK ve İLİŞKİ DANIŞMANLIĞI

Yüksek boşanma oranı nedeniyle her geçen gün gelişen bir alan haline gelen ve bu
ihtiyaçtan doğan yeni bir kavram: Evlilik danışmanlığı.

Evlilik Nedir?
Kültürel ve aile yaşantısı olarak birbirinden farklı iki insanın, aynı evi, aynı zaman ve
mekanı paylaşmaya başladıkları yeni hayat dönemindeki partner ilişkilerine “evlilik”
denir. Bugün ki anlamda kurumsal yapısı ilk defa eski Roma’da tarif bulan “evlilik”
dünyanın en eski ve kalıcı kurumlarından olduğu gibi, toplumsal yapımızın da en önemli
temel kurumlardan biridir. Evlilik ilişkisinin temelinde karşılıklı sevgi, saygı, güven,
bağlılık ve destek duyguları yatar. Bu duyguları paylaşan ama evli olmayan, birlikte
yaşayan çiftlerin sorunlarının tedavisini de evlilik danışmanlığı kapsamında
değerlendirmek günümüz koşullarında doğru bir yaklaşım olacaktır. Hatta DSM IV’de
V61.1 koduyla yer alan “Partner İlişkileri Sorunu” özetle şöyle tanımlanır: Bireyde veya
aile işleyişinde ya da çiftlerden birinde veya her ikisinde görülen semptomların ortaya
çıkışındaki klinik açıdan önemli olan hastalıklar ile bağdaşan “eleştiriler” gibi olumsuz
iletişim, “gerçek dışı beklentiler” gibi çarpık iletişim veya “küsme” gibi iletişimsizlik
unsurları görülen eşler veya partnerler arasındaki bir iletişim modeli.

Evlilik Danışmanlığı Nedir?

İletişim ve etkileşim içinde sağlanan zihinsel ve duygusal öğrenmenin esas olduğu
“evlilik danışmanlığı”, aslında bir çeşit, üyeleri, evli veya beraber yaşan çift olan
psikolojik danışmadır. Ama kapsam, yöntemler, kuramlar ve uygulanan teknikler
yönünden evlilik terapisi veya çift terapisine benzer. Ama bu iki kavram birbirinin aynısı
değildir ama ayrım yapmak da çok güçtür. Her ikisi de insan davranışlarının temelde
yatan nedenlerini, kişilik yapısının gelişimi ve bozulmasıyla ilgilenir. Bu nedenle birbirini
tamamlayan psikoloji uygulamalarıdır. Evlilik terapisi tıbbi bir model içinde ele alınır,
duygusal içeriği fazladır, daha derin kişilik ve uyum sorunları olan özel bir grupla
genellikle hastalarla ilgilenir. Evlilik danışmanlığı ise akıl ve ruh sağlığını koruyucu bir
hizmet olup, duygusal içeriği daha azdır, genellikle daha güncel problemleri olan normal
insanlarla ilgilenirler.

Terapistin eşlerin kendilerinden çok, eşler arasındaki ilişkiye odaklandığı evlilik

danışmanlığında amaç; evlilik içi iletişim, empati ve uyumu artırarak evlilik ilişkisini
yeniden düzenlemek, var olan ilişki sorunlarını iyileştirmek ve bu sırada eşlerde görülen
davranış bozukluklarını ortadan kaldırmaktır. Bu amaçla terapist problemi değerlendirir.
İfade edilmeyen duygular, evlilik içi iletişim problemleri, empati geliştirmeye yönelik
müdahaleler, kişisel ve ailesel farkındalık vb. konularda çift ile terapist çözüm için bir
plan yapar. Bu plan çerçevesinde “evliliğimiz neden kötüye gidiyor?” sorusunun yanıtı
aranır. Çift var olan problemi, kendi bakış açısından ortaya koyar. Terapist, çiftin açık bir
dille ve samimi olarak duygularını ve düşüncelerini ifade ederken birbirlerinin sözünü
kesmeden saygı ile dinlemelerine, birbirlerini rahatsız eden ve daha memnun edici
buldukları davranışlara odaklanmalarına, “bencil” gibi karşı tarafı küçük düşürecek
davranış kalıpları kullanılmamalarına, diğerine karşı incitici davranışlarda
bulunmamalarına, diğerinin bakış açısını da görmelerine ve anlamalarına, birbirlerini
oldukları gibi kabul etmelerine, evlilik danışmanlığının bir “yakınma senası” olmadığı ve
eşin veya partnerin karşı tarafı eleştirme şansı bulması nedeniyle kolayca
vazgeçilebilecek bir ortam olmadığı konusunda ortak bir anlaşmaya varmalarına,
beklentilerini açıkça ve net olarak ifade etmelerine yardımcı olur. Böylece terapist ve çift
birlikte yapılan plan ve ortak amaç etrafında birleşir, ilişkide mutsuzluğa yol açan ve
rahatsız eden belirli şeylerin net bir fotoğrafını çeker. Ayrıca terapist, çifti birbirlerine ve
ilişkilerine ait algıları, yorumları, beklentileri, varsayımları ve standartları keşfetmeye
yönlendirir. Böylece yakınmalara yol açan ve uyumu bozan davranış kalıplarının ortadan
kaldırılmasına, denge ve düzen sağlanmasına çalışılır. Çünkü “uyumlu davranış” nesiller
boyu devredilen genetik bir alt yapı olarak danışanlarda vardır ve iyi bir terapist ile
ortaya çıkacaktır.

Çiftin geçmişinin sistematik bir değerlendirilmesi sonucunda; şikayet ve eleştirilerin,

savunmacılık, küçümseme ve kaçınma gibi olumsuz davranışların artmasında, altta yatan
nedenin çoğu kez “karşılıklı hoşlanılan aktivitelere daha az zaman ayırma davranışı”
olduğu görülür. Ayrıca eşlerden birinin herhangi bir problemi belirtmesinin ardından
diğerinin olumsuz bir ifadesinin ve ardından da ilk bireyin olumsuz ifadesinin geldiği bir
durum olan “problem kışkırtması olayı” sık görülen bir diğer nedendir. Thibaut ve Kelley
tarafından ortaya atılan “Sosyal Değiş-Tokuş Teorisi” görüşüne göre ise; sorunlu ilişkileri
bulunan çiftler, olmayanlara oranla, olumsuz ve sıkıntılı davranışları daha fazla, olumlu
ve sevindirici davranışları ise daha az değiş-tokuş ederler. Ayrıca mutsuz çiftlerdeki
olumsuz davranışların değiş-tokuşu karşılıklı olma eğilimindedir. Seans boyunca terapist,
olumsuz değiş-tokuşlara aktif olarak müdahalede bulunarak tartışmaların alevlenmesini
engeller.

Evlilik danışmanlığının avantajı, başlayan terapi programında, eşlerden birinin katılmaya

isteksiz olduğu durumlarda, evlilik danışmanlığı diğer eşle yürütülebilir. Böylece bir eşle
terapist arasında iletişim kanalları açık kalarak evlilik sorunlarının çözümü konusunda
çifte müdahalede bulunma imkanımız olur. Ama araştırmalar göstermektedir ki, çiftin
birlikte evlilik danışmanlığına devam etmesi, evlilik sorunlarının çözümünde, tek bir
partnerin kişisel danışmasına göre daha etkilidir. Evlilik danışmanlığının bir diğer
avantajı da, terapistin sadece evde gerçekleşen olayları dinlemek yerine, seanslar
sırasında çiftin iletişim ve etkileşimindeki bozuk yapıları gözlemleyebilmesi ve bu
bozukluklara müdahale edebilmesidir.

Evlilikler İçin Tehlike Çanları Ne Zaman Çalmaya Başlar?

Evliliğinizde kıskançlık ve aldatılma vb. şüphelerinizde artış varsa, evliliğinize, kendinize
ve eşinize olan güveninizde azalma olduğunu hissediyorsanız, cinsel ve duygusal
anlamda eşinizden uzaklaşma hissediyorsanız, cinsel ilişkinizde belirgin bir azalma varsa,
sık sık tartışıyor ve tartışmalarınız kavga ile sonuçlanıyorsa, tartışmalarınızda veya
kavgalarınızda “boşanma” sözcüğünü daha sık kullanır hale geldiyseniz, ilişkinizde sevgi,
saygı, güven ve bağlılık duygularında azalma varsa, evliliğiniz size ve eşinize mutluluk,
neşe ve canlılık vermiyor ve hatta tam tersi sizi ve eşinizi sıkıyorsa, eşiniz artık size özen
göstermiyor, iltifatlarda bulunmuyor, hediyeler almıyorsa, doğum gününüzü veya evlilik
yıldönümünüzü hatırlamıyorsa evliliğinizin için tehlike çanları çalıyor demektir.
Sonrasında çatışmalar ve iletişim problemleri arttıkça, eşler taraf olur, ilişkinin
olumsuzlukları üzerine odaklanmaya başlarlar. Ama bu sorunları düzeltmek ve
değiştirmek elimizdedir. Yaşamın kaçınılmaz bir parçası olan değişimde önemli olan,
değişimin istediğiniz yönde olmasıdır.

Cinsel Sorunların Evlilik Sorunlarıyla İlişkisi

Cinsel sorunların evlilik sorunlarıyla ilişkilidir. Cinsel problemleri ile başa çıkabilmek için
cinsel terapiye başvuran çiftlerin problemleri evlilikte yaşanan çatışmalardan da
kaynaklanabilir ve bazen aile içindeki diğer bireylerin fonksiyonlarından da etkilenebilir.
Aynı şekilde evlilik yaşamları için yardım isteyen çiftlerin evlilik sorunlarına ek olarak
cinsel sorunları da var olabilir. Örneğin eşe karşı duyulan düşmanlık; cinsel etkinlik
öncesi baskı ve gerilim yaratılarak, cinsel etkinliği başlatmak için uygunsuz bir zaman
seçilerek, fiziksel veya psikolojik açıdan kendini eşine karşı itici göstererek veya eşin
cinsel isteğini geçiştirmek için bahaneler bulunarak ifade edilebilir. Görüldüğü gibi cinsel
sorunlar evlilik sorunlarının sonucu olabildiği gibi evlilik sorunlarının nedeni de olabilir.
Bu nedenle cinsel terapinin yanında terapistin evlilik danışmanlığı konusunda da bilgi ve
tecrübe sahibi olması önemlidir.
Evlilik Danışmanlığında Kullanılan Teknikler
Evlilik danışmanlığında;

sistematik duyarsızlaştırma, gevşeme eğitimi, atılganlık eğitimi, model gösterme,

biçimlendirme, markayla ödüllendirme, taşırma, itici uyarıcılara koşulama, öz-denetim
sağlama vb. davranışçı teknikler,

olumsuz otomatik düşüncelerin belirlenmesi, imajinasyon tekniği, sorunları listeleme,

aşağı doğru ok tekniği, sokratik sorgulama tekniği, akılcı-duygusal rol yapma tekniği,
sanki farz et tekniği, inancın avantaj ve dezavantajlarını inceleme tekniği, bilişsel cetvel
tekniği, aşırı uçların vurgulanması tekniği, kendini açma tekniği, ev ödevleri, problem
çözme tekniği, karar verme tekniği, davranışsal deneyler tekniği, etkinlik planlama ve
izleme tekniği, dikkati farklı bir uyarana odaklama tekniği, rol yapma tekniği, pasta
tekniği vb. bilişsel teknikler ile

eşler arasındaki iletişim ve uzlaşma becerilerinin geliştirilmesi, iletişim eğitiminin

verilmesi, çiftin yaşam repertuarlarının genişletilmesi, aktif ya da pasif kızgınlığın
giderilmesi, sınır ve sorumlulukları netleştirilmesi, eşlerin beklentilerini açıkça ortaya
koyması ve karşılıklı anlayış temelinde uzlaşma sağlanması, eşlerin davranış
repertuarlarını genişletilmesi ve esnetilmesi, rahat tartışma ortamının sağlanması,
düşünce okunması çalışması, güven kaybının giderilmesi, eşlerin rolleri hakkında çok
farklı ve gerçekçi olmayan beklentilerinin giderilmesi, güç çatışmalarının giderilmesi,
davranış değişiklikleri ve bu değişiklikleri sağlamak için birbirlerine karşı kullanacakları
ödül ve cezaları belirleme konusunda anlaşmaya varma, eşlerin kendi çatışmalarıyla
daha etkin bir biçimde başa çıkmaya çalışmaları üzerinde yoğunlaşmaları, anlaşamasalar
bile uzlaşabileceklerinin öğretilmesi, eşlerin birbirlerinin gereksinimlerine karşı anlayış
ve duyarlık geliştirmeleri, cinsel iletişimin sağlanması, cinsel kılavuz düşüncenin
geliştirilmesi, çiftin mevcut sorunu, eşlerden birinden kaynaklanan sorun olarak görmek
yerine, eşler arasındaki ilişkiden kaynaklanan sorun olarak görmelerinin sağlanması,
yanlış yorumlanan davranışların düzeltilmesi, eşlerin tek tek değil bir sistem olarak ele
alınması vb. yardımcı teknikler kullanılmaktadır.

Son tahlilde; evlilik yaşamında çok çeşitli sorunlar karşımıza çıkabilir. Önemli olan tüm
sorunları sevgi, saygı, karşılıklı anlayış, iyi niyet ve iletişim ile çözmenin yollarını
aramaktır.