Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic

§¹I C¦¥NG
O O
-
CO2 + H2O HO C OH H+ + HO C O

DÉn chÊt cña acid carbonic ®­îc chia lµm 2 lo¹i:

- DÉn chÊt chøa nit¬
- DÉn chÊt kh«ng chøa nit¬.
Hal Hal OR
O C O C O C
Hal OR OR
Carbonyl halogenid Alkyl halogen Dialkyl carbonat
carbonat

RO OR OR NH2
C O C O C
RO OR NH2 NH2
Tetraalkyl Uretan Ure
octocarbonat Alkyl carbamat Carbamit

NH2 NH2 NH2

HN C S C O C
NH2 NH2 NH-NH2
Guanidin Thioure Semicarbazit
(Imidoure) Thiocarbamit
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic

DÉn chÊt kh«ng chøa nit¬

1.Phosgen
Cl Carbonyl clorid
C«ng thøc: O C Cl Cloroformyl clorid

1.1. §iÒu chÕ

-Trong CN: xóc t¸ c Cl
CO + Cl2 O C
Cl
Trong PTN: ®iÒu chÕ tõ CCl4 vµ H2SO4 bèc
khãi xóc t¸ c Cl
CCl4 + SO3 O C + S2O5Cl2
Cl

1.2. TÝnh chÊt vËt lý

Lµ chÊt khÝ kh«ng mµu, rÊt ®éc, tan trong
benzen vµ toluen.
1.3.ClTÝnh
+ chÊt

_
ho¸ häc Cl
C O + HZ C O + HCl
Cl Z
Z=OH, OR, NH2, NHR,...
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic
S¶n phÈm 1 lÇn thÕ ClZC=O lµ dÉn xuÊt
monoclorid cña acid carbonic vÉn cã thÓ tham
gia ph¶n øng tiÕp n÷a.
COCl2 + C2H5OH C2H5O-CO-Cl + HCl
COCl2 + NH3 H2N-COCl + HCl
(CH3)2N + Cl C Cl + N(CH3)2
Dimethylanilin O
-HCl
(CH3)2N C N(CH3)2
O
Ceton Michle

2. Alkylcloro formiat
C«ng thøc O C Cl
OR
-§iÒu chÕ
Cl Cl
O C + HO C2H5 O C + HCl
Cl O C2H5
ethyl cloroformiat
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic

- TÝnh chÊt
Cã tÝnh chÊt ho¸ häc cña nh÷ng clorid acid
rÊt ho¹t ®éng: chóng t¸c dông víi alcol,
phenol, amin,…
Cl
C6H5ONa + O C C6H5OCOOC2H5
OC2H5
Ethyl
phenylcarbonat
3.Este cña acid carbonic
Gåm 2 lo¹i:
OR OR
O C O C
OH OR
Monoalkyl Dialkyl carbonat
carbonat

§iÒu chÕ
Cl OR
O C + 2 HO R O C + 2HCl
Cl OR
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic
Este nµy bÞ thuû ph©n trong m«i tr­êng kiÒm
hoÆc acid.
Monoalkyl carbonat kh«ng tån t¹i nh­ng muèi
cña nã cã thÓ ®­îc ®iÒu chÕ tõ anhydrid
carbonic vµ natri alcolat.
O C O + R-O--Na+ R O C O--Na+
O
Khi acid ho¸ muèi nµy sÏ thu ®­îc CO2 vµ alcol
R O C O--Na+ + HCl R-OH + CO2 + NaCl
O
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic

DÉn chÊt chøa nit¬

Acid carbonic cã 2 lo¹i amid
OH NH2
O C O C
NH2 NH2
acid carbamic ure
(monoamid) (diamid hay carbamid)

1.Monoamid
NH2 NH2
O C O C
ONH4 OR
amoni carbamat ester cña acid carbamic
1.1. §iÒu chÕ urethan
- Tõ alkyl clocarbonat vµ amoniac hoÆc
amin
OC2H5 OC2H5
O C + 2NH3 O C + NH4Cl
Cl NH2
OC2H5 OC2H5
O C + NH3 O C
OC2H5 NH2 + C2H5OH

C6H5NH2 + Cl-COOCH(CH
3)2 C6H5NH COOCH(CH
3)2

+ [C6H5NH3]+Cl-
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic

- Ng­ng tô alcol víi isocyanat

NHR
O C N R + R'OH O C
O R'

NhiÒu este cña acid carbamic ®­îc dïng lµm

thuèc trong y häc
VD: C3H7
O CH2 C CH2 O
O C CH3 C O
NH2 H2N

meprobamat
(2-methyl 2-n-propyl 1,3-propandiol dicarbam

C¸c este cña acid carbamic cã tÝnh chÊt

phßng trõ
dÞch h¹i (trõ cá, trõ s©u, trõ nÊm…)
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic
2. Diamid
C«ng thøc:
NH2 ( ure )
O C
NH2
N NH
C H2N C H2N C NH2
ONH4 OH O
iso ure ure

2.1. §iÒu chÕ

- Tõ nguyªn liÖu thiªn nhiªn:
- Trong CN: Tõ CO2 vµ NH3
- H2O
CO2 + 2NH3 H2N COONH4 H2N CO NH2

2.2. CÊu tróc H2N NH2

CO : 1,262 Ao C
CN : 1,335 Ao
O
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic

O O O
H2N C NH2 H2N C NH2 H2N C NH2
(1) (2) (3)
 (-)
O
1/2 (+) 1/2 (+)
hay H2N C NH2

Sù liªn hîp lµm cho ure kh«ng cã tÝnh

chÊt ®Æc tr­ng cña 1 ceton, tÝnh base yÕu
®i rÊt nhiÒu so víi amoniac.
2.3. TÝnh chÊt vËt lý
ChÊt kÕt tinh kh«ng mµu, Tnc=1320C. DÔ
tan trong n­íc, khã tan trong alcol, kh«ng tan
trong ether vµ c¸c dung m«i h÷u c¬ kh¸c.
2.4. TÝnh chÊt ho¸ häc
2.4.1. TÝnh base
T¸c dông víi c¸c acid: acid oxalic, acid nitric
t¹o thµnh muèi khã tan trong n­íc.
UD: §Ó ph©n lËp ure.
2.4.2. Ph¶n øng thuû ph©n
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic
Ure bÞ thuû ph©n khi ®un nãng víi acid hoÆc
kiÒm.
H2N C NH2 + H2O CO2 + 2NH3
O
Cã thÓ thuû ph©n víi men urease. §©y chÝnh
lµ qu¸ tr×nh lªn men t¹o amoniac.
NH2 + H O NH2 + H2O ONH4
O C 2
O C O C
NH2 ONH4 ONH4
carbamat amoni carbonat

2.4.3. Ph¶n øng nhiÖt ph©n t¹o biure

NH2
O C NH2
NH2 - NH3 O C
NH
NH2 O C
O C NH2
NH2
biure

Biure cã ®Æc tÝnh lý thó lµ t¸c dông víi muèi

®ång t¹o phøc mµu ®á s¸ng. Ph¶n øng ®­îc øng
dông ®Ó nhËn biÕt protid.
2.4.4. Ph¶n øng oxy ho¸
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic
NH2
O C + NaOBr + 2NaOH Na2CO3 + H2O
NH2
+ NaBr + H2N NH2
hydrazin
H2N NH2 + 2NaOBr N2 + 2H2O + 2NaBr

2.4.4. Ph¶n øng víi acid nit¬r¬.

H2N C NH2 + 2 HO-N=O H2O + CO2 + 2N2
O
Ureid
C«ng thøc: O C NHCOR
NH2
§iÒu chÕ
- Ure t¸c dông víi anhydrid acid (hoÆc clorid
acid) NH NHCOR
2
O C + (RCO)2O O C + RCOOH
NH2 NH2

- Ure t¸c dông víi este cña acid dicarboxylic t¹o

ureid vßng
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic
O
O
NH2 C2H5O-C NHC
O C +
CH2 O C CH2
NH2 C2H5O-C NHC
O+
O
UD: C¸c dÉn chÊt thÕ alkyl (aryl) ë nhãm –
CH2 ®­îc dïng lµm thuèc ngñ.
VD:
O O
NH C C2H5 NH C C2H5
O C C O C C
NH C C2H5 NH C C6H5
O O
acid 5,5-diethyl barbituric acid 5-ethyl-5-phenyl barbituric
(Veronal) (Luminal)

Thioure
NH2
C«ng thøc: S C
NH2

§iÒu chÕ
NH2
N C NH2 + H2S S C
NH2
 Ch­¬ng 16: dÉn chÊt cña acid carbonic
TÝnh chÊt
Tham gia c¸c ph¶n øng ho¸ häc gièng nh­ure.
UD: - NhiÒu dÉn chÊt cña diphenylthioure
cã t¸c hiÖn nay ®­îc sö dông trong ®iÒu trÞ
lao, vi trïng hñi,…
-Thioure cßn lµm nguyªn liÖu ®iÒu chÕ
thuèc sulfathiazol, thiobarbituric vµ chÊt dÎo
- Ng­êi ta cã thÓ sö dông thioure ®Ó ph©n
lËp c¸c c¸c ph©n tö nhá cã nh¸nh hay ®ãng
vßng (nh­turmeron trong tinh ®Çu nghÖ,
ascaridol trong tinh dÇu giun...) hoÆc kiÓm
nghiÖm chóng.