DENİZ İŞLETMECİLİĞİ

1
 Charter Sözleşmelerine Göre Taşıma
Koşulları ve Sefer Talimatları
1-CHARTER MUKAVELELERİNE GÖRE TAŞIYANIN SORUMLULUĞU

Yüke gelen zıya veya hasar sebebiyle taşıyanın

sorumluluğu TTK'da La Haye Kuralları paralelinde
düzenlenmiştir. Buna göre taşıyanın başlıca iki
sorumluluk hali bulunmaktadır:
I. Yüke özen gösterilmemesinden kaynaklanan
zararlardan dolayı sorumluluk (TK.md.1061
ve dv.)
II. Başlangıçtaki elverişsizlikten ileri gelen
zararlardan dolayı sorumluluk, (TK.md.1019)
 TK Madde: 1019
Her nevi navlun mukavelesinde taşıyan, geminin
denize ve yola elverişli bir halde bulunmasını
(Madde 817) ve soğutma tesisatı da dahil olmak
üzere ambarların yükü kabule, taşımaya ve
muhafazaya elverişli bir halde bulunmasını (Yüke
elverişliliğini) temin etmekle mükelleftir. Taşıyan,
yükle ilgili olanlara karşı geminin denize, yola veya
yüke elverişli olmamasından doğan zararlardan
mesuldür; meğer ki; tedbirli bir taşıyanın sarf
etmekle mükellef olduğu dikkat ve ihtimam
gösterilmekle beraber eksikliği yolculuğun
başlangıcına kadar keşfe imkan bulunmamış
olsun.

©Dr. Alpaslan ATEŞ

 TK Madde 817:
Tekne, umumi donatım, makine, kazan gibi esas
kısımları bakımından yapacağı yolculuğun
(Tamamıyla anormal tehlikeler hariç) deniz
tehlikelerine karşı koyabilecek durumda olan bir
gemi "Denize elverişli" sayılır. Denize elverişli
olan gemi, teşkilatı, yükleme durumu, yakıtı,
kumanyası, gemi adamlarının yeterliği ve sayısı
bakımlarından yapacağı yolculuğun (Tamamıyle
anormal tehlikeler hariç) tehlikelerine karşı
koyabilmek için gerekli vasıfları haiz bulunduğu
takdirde "Yola elverişli" sayılır. Denizde Can ve
Mal Koruma hakkındaki Kanunun hükümleri
mahfuzdur.

©Dr. Alpaslan ATEŞ

 TK Madde 1061:
Taşıyan, malların yükletilmesi, istifi, taşınması,
elden geçirilmesi ve boşaltmasında tedbirli bir
taşıyanın dikkat ve ihtimamını göstermekle
mükelleftir. Teslim alındıkları andan teslim
edildikleri ana kadar geçen müddet içinde
malların zıyaı veya hasarı yüzünden doğacak
zararlardan taşıyan mesuldür; meğer ki, zıya
veya hasar, tedbirli bir taşıyanın dikkat ve
ihtimamı ile dahi önüne geçilemeyecek
sebeplerden ileri gelmiş olsun.

©Dr. Alpaslan ATEŞ

 Taşıyan malların yüklenmesi, istifi, taşınması,
elden geçirilmesi ve boşaltılması sırasında
tedbirli bir taşıyanın dikkat ve özenini sarf
etmekle yükümlüdür; aksi takdirde teslim
alındıkları andan teslim edildikleri ana kadar
yüke gelecek zararlardan dolayı sorumlu
olacaktır.

©Dr. Alpaslan ATEŞ

 Buna karşılık bazı hallerde taşıyanın
sorumluluğu bertaraf olmaktadır:

i. Mutlak Sorumsuzluk Halleri

ii. Muhtemel Sorumsuzluk Halleri

©Dr. Alpaslan ATEŞ

 i. MUTLAK SORUMSUZLUK HALLERİ

Taşıyan, geminin olağanüstü durumlardaki seyri ve

idaresinden kaynaklanan yük zararlarından sorumlu
değildir. Ticaret Kanununda mutlak sorumsuzluk
sebebi olarak yer alan bu hususun sonucunda
yanlış rota, kayalara sürüklenme, karaya oturma,
çatma, çarpma gibi sebeplerden dolayı meydana
gelen yük zararlarından taşıyanın ve (bundan farklı
bir şahıs ise) donatanın (TK.md.947/2 hükmünün
TK.md. 1062 hükmüne yaptığı atıf sayesinde)
sorumluluğu bulunmamaktadır.

©Dr. Alpaslan ATEŞ

TK Madde 947/2:
Donatan, gemi adamlarından birinin vazifesini
yaparken işlediği kusur neticesinde üçüncü
şahıslara verdiği zararlardan dolayı mesuldür;
şu kadar ki, donatanın yükle ilgili şahıslara
karşı olan mesuliyeti, taşıyanın gemi
adamlarının kusurundan doğan mesuliyeti
derecesindedir.
Madde 1062 - Taşıyan, kendi adamlarının ve gemi
adamlarının kusurlarından, kendi kusuru gibi
mesuldür. Zarar geminin sevkine veya başkaca teknik
idaresine ait bir hareketin veya yangının neticesi
olduğu takdirde taşıyan yalnız kendi kusurundan
mesuldür. Daha ziyade yükün menfaati icabı olarak
alınan tedbirler geminin teknik idaresine dahil
sayılmaz. Tereddüt halinde zararın teknik idarenin
neticesi olmadığı kabul edilir.
 ii. Muhtemel Sorumsuzluk Halleri
Mutlak sorumsuzluk hallerinin yanında TK.md.
1063 hükmünde yedi bend halinde taşıyanın
muhtemelen sorumluluğunun bulunmadığı
haller belirtilmektedir.
Madde 1063 –
Taşıyan aşağıdaki sebeplerden ileri gelen
zararlardan mesul değildir:
1. Denizin veya gemi işlemesine elverişli diğer
suların tehlike ve kazalarından;
2. Harp hadiselerinden, karışıklık ve
ayaklanmalardan, amme düşmanlarının
hareketlerinden, salahiyetli makamın
emirlerinden veya karantina tahditlerinden;,
3. Mahkemelerin el koyma kararlarından;
4. Grev, lokavt veya diğer çalışma manilerinden;
5. Yükletenin veya yükün sahibiyle acentesinin veya
mümessilinin hareket veya ihmallerinden;
6. Denizde can ve mal kurtarmadan veya kurtarma
teşebbüsünden;
7. Hacim veya tartı itibariyle kendiliğinden
eksilmeden veya malın gizli ayıplarından yahut
malın kendine has tabii cins ve mahiyetinden.
Zararın halin icaplarına göre birinci fıkrada
yazılı tehlikelerin biri sebebiyle vukuu mümkün
ise zararın bu tehlikeden ileri geldiği farz
olunur; şu kadar ki, aksi ispat olunabilir.
Tehlikenin meydana gelmesine taşıyanın mesul
olduğu bir hadisenin sebep olduğu ispat
olunursa taşıyan mesuliyetten kurtulamaz.
Bunun yanında taşıyanın geminin, başlangıçtaki elverişsizliği
sebebiyle yüke gelen zıya veya hasardan dolayı da
sorumluluğu vardır. (TK.md. 1019). Burada önemle
belirtilmesi gereken husus elverişsizliğe sebep olacak
hususun seferin başlangıcı anı bakımından aranması, sefer
başladıktan sonra ortaya çıkan ve geminin elverişliliğini
bertaraf eden hususların ise TK.md. 1061 kapsamına dahil
olmasıdır. Ancak seferin başlangıcı anında var olan bir
eksikliğin, sonra ortaya çıkması halinde dahi, başlangıçta
elverişsizlik söz konusu olacaktır.

Görüldüğü gibi yükün bir limandan bir diğer limana

taşınması sürecinde bütün sorumluluk taşıyana, dolayısıyla
gemi kaptanı ve zabitlerine düşmektedir.
ISTARYA : shipowner ile charterer arasında yapılmış olan
anlaşmada belirtilen, yükleme veya boşaltma müddetine “
istarya veya astarya “ denir.
SURASTARYA ( Demuraj ) : Yükleme veya boşaltma için verilen
astarya süresinin aşılması durumunda oluşan zaman ve bu
kaybedilen zamana karşılık kiracı tarafından, gemi sahibine
ödenen bir gecikme tazminatıdır.
DISPEC :Surastarya veya demuraj karşıtı olarak “ dispec “
( Despatch ) terimi kullanılır. Yapılan taşıma mukavelesinde
demuraj ve dispec üzerinden bağlantı yapılmışsa, kiracının
yükleme ve boşaltma sürelerinden daha az bir zamanda
yükleme ve boşaltmayı tamamlaması ve gemiyi serbest
bırakması durumunda bu sefer gemi sahibinden kiracıya
ödenen bir mükafat tazminatıdır.

Genellikle dispec miktarı demuraj miktarının yarısı kadar olur.

 YÜKLEME VE TAHLİYEDE ZAMAN
SAYIMI
Olayların dökümü, kısaca SOF olarak bilinir.
Yükleme ve tahliyenin bitiminde acente
tarafından doldurulup getirilir, kaptanın
imzasına sunulur.

SOF Statement of Facts

Olaylar Çizelgesi–Statement of Fact ( SOF )
:
Tanım: Geminin bir limana gelişinden ( Kılavuz
istasyonuna varışından ) limandan ayrılıp, kılavuzun
pilot mevkiinde çıkısına kadar olan olayları, yükleme
ve boşaltma zamanlarını ve bu sürede her ne
sebepten olursa oluşan duruşları tespit eden zabıttır.
Genellikle ekte sunulan form halinde kullanılır. Burada
kutucuklar içinde istenilen tüm bilgiler acente
tarafından doldurulur ve olaylar hanesinde, yükleme
ve boşaltma suresince oluşan tüm olaylar saat saat
ayrı ayrı belirtilir. Kiracı ve/veya mümessilleri ( alıcılar
), acente ve kaptan tarafından imzalanır ve kaşelenir.
Statement of Fact astarya ve sürastarya hesabı için
yapılan time-sheet’e esas teşkil eder.
 Zaman Çizelgesi ( Time-Sheet ) :
Yükleme ve boşaltma için kullanılan istarya süresini
hesaplamak üzere tanzim edilen bir zaman cetvelidir.
Taşıma anlaşması şartlarına göre, geminin limana varış, yükleme
ve boşaltmaya hazır olduğunu bildiren hazırlık mektubunun
veriliş ve kabulü, yükleme veya boşaltmanın fiilen başladığı,
devam ettiği ve bittiği, bu sürede varsa oluşan ve istarya
zamanını durduran duruşların tarih ve saatlerini gösterir.
Yani, tasıma mukavelesine göre istaryanın başlayacağı tarih,
günlük yükleme veya boşaltma miktarı ve buna göre gerekli
zaman ile, kullanılan zamanı, netice olarak oluşan dispeç ve
demuraj miktarlarını gösterir. Statement of fact time-sheet’in
dayanağı olup, bunun üzerinden time-sheet hesaplaması
yapılır.
 SOF’ta neler bulunur?
Geminin limana varışı, hazırlık mektubunu verişi,
demirleyişi, pilot alımı, yanaşması, yükleme
veya tahliyenin başlaması, her gün hangi
saatler arasında çalışıldığı, varsa arıza
yüzünden durmalar, shiftingler, yağmur
saatleri vs. gibi bilgiler bulunur.
Kaptan bu yazılanları çok dikkatlice okumak zorundadır.
Sahil kreyni yüzünden durmanın süresi bizi o kadar
alakadar etmese de gemi kreyn arızasından durması çok
alakadar eder. Örneğin gemi crane i sık sık arıza
yapabilir ve bunun 5-10 dakikalık tamiri sürecinde
stevedore idare edilir. Kısa zaman dilimlerinde geminin
kusurundan dolayı olan stopajları stevedorla
kurduğumuz iyi ilişkilerle kayda geçirmemeye gayret
ederiz. Bazen tatlı dil, yemek yedirmek gibi ikramlarla
bu durumlar yazılmayabilir. Veya süre minimuma
indirilir. Şayet SOF’a yazılanlarda hemfikir değilseniz
imzanızdan önce master’s remark deyip istediğinizi
yazabilirsiniz. SOF’ta bir kaptanın dikkat edeceği en
önemli şey armatöre rücu edebilecek durumların
ve/veya olayların yazılmamasıdır. Şayet yazılacaksa da
bunu minimumda tutmada gayret etmesidir.
SOF’ta yükleme veya boşaltma sırasında geçen
olayların doğru bir açıklaması bulunur. Gemi
sahibinin kazanacağı demuraj ile kiracıların
kazanacakları dispeç paraları SOF’taki bilgilerin
derlenmesi ile hesaplanır. Bu sebepten, acente
tarafından hazırlanan ve önünüze imzalamanız için
getirilmiş olan SOF’taki tüm detayları, seyir
jurnalinizdeki bilgilerin ve özetlerin
karşılaştırılmasını yaparak incelemeniz yararlıdır.
Geminin limana girişi, rıhtıma yanaşması, postanın
çalışma saatleri, yağmur ve vinç arızasından dolayı
posta kesilmeleri ve bunların zamanları titizlikle
karşılaştırarak denetlenmelidir.
SOF’ta yer alan bilgiler örneğin hangi vincin
kullanıldığı (gemi veya sahil), dışarıdan getirilen
araç ve gereçler, kullanılan ilave malzemeleri,
bunların kimler hesabına yazıldığı dikkatlice
gözden geçirilmelidir. Tabiatıyla bu gözlemlerin
titizlikle yapılması için seferin yapıldığı taşıma
sözleşmesinin (C/P) tüm maddeleri ve ekleri
önceden gözden geçirilmelidir. Bazı konularda
anlaşmazlık çıktığı görülebilir. Örneğin, yağmurlu
sürelerin hesaplanmasında olduğu gibi. Böyle
durumlarda dokümanlara ilaveten, meteoroloji
ofisinden bir raporun da eklenmesini
isteyebilirsiniz.
Her şeye rağmen zamanlar konusunda gemi jurnali ile
aykırı olan bir olay bulunuyorsa, Gemi jurnalinde
bulunan bilgilerin ve zamanlamanın gerçek ve delil
sayıldığını gösteren bir açıklama koyarak imza
edebilirsiniz. (Yani şerh koyabilirsiniz.)
Zaman çizelgesinde(time sheet) gemi sahibinin
kiracılardan talep edeceği demuraj parasının hesabı için
bilgiler bulunur. Gemi kaptanı, görevi gereği yaptığı işler
ne kadar yoğun bulunsa da, buna benzer dokümanları
seferin başlama telaşı içinde görülen bazı hatalar gibi
kabul etmeyerek gereken titizlikle üzerinde durmalı ve
inceledikten sonra imzalamalıdır.
HADISELER TUTANAĞIYLA(SOF) İLGİLİ
GEMİ KAPTANINA TAVSİYELER
 “Statement of facts” in jurnalle uygunluğu
kontrol edilmelidir. Kaptanın şerhleri dikkatlice
konulmalıdır. Kıracının/yükleyicinin /alıcının
şerhleri ''kiracının/yükleyicinin/ alıcının''
şerhleridir diye belirtilmelidir.
 Yükleme ve boşaltmalardan önceki ve sonraki
beklemeler de SOF’ta belirtilmelidir.
Ayrıca despatch/demurrage hesaplarında zaman sayımı
konusunda kiracılarla ihtilafa düşmemek için;

 Yükleme ve boşaltma limanlarında hava muhalefeti

zamanlarının ve dolayısıyla meydana gelen yükleme ve tahliye
duraklama saatleri ''SOF'' üzerine ayrıntılı ve açık bir şekilde
yazılmalı ve aynı bilgiler gv jurnaline işlenmelidir. Hava
muhalefetinin yükleme/boşaltma operasyonunu etkileyen
kısmı belirtilmelidir.
 Ayrıca demirde bekleme sırasında hava yağmur saatleri
jurnale kaydedilmeli ve yükleme/boşaltma sonunda acente
tarafından hazırlanan' SOF'' lara hava muhalefeti ile ilgili
gerekli şerhler konulmalıdır.
Draft survey başlangıç ve bitiş saatleri
belirtilmelidir.
Yükleme ve boşaltma sonrası karşı taraftan
oluşan beklemeler açıkça sebepleriyle birlikte
yazılmalıdır.
Kiracı acentesinin nomine edildiği yükleme-
boşaltmalarda 'tıme sheet'ler günlük olarak
istenmeli ve kontrol edilmelidir.
Gemi donanımları ile yükleme ve boşaltmalarda
arıza nedeni ile tahliyenin etkilenip etkilenmediği
ve çalışan kreyn- vinç sayısının posta sayısı
üzerinde olup olmadığı özellikle belirtilecektir.
Tahliye sonrası meydana gelebilecek alıcının
'Shortage claim' iddialarını önleyebilmek için:
tahliye sonunda SOF üzerine ‘’All cargo discharged
in good condition and same quantity as Per B/L
figure, all holds are empty, no cargo remained on
board'' şerhlerinin konulması gerekmektedir. Aynı
remarkların mümkünse alıcı/acente yetkilisine de
imzalatılması gereklidir.
Yağmur veya diğer hava muhalefetleri ile SOF'a
konulacak kayıtlar ile ilgili acente/ yükleyici/alıcı ile
herhangi bir anlaşmazlık olursa: Geminin bu
konudaki remarkları SOF’a düşülerek ayrıca '' Subject
to Official's report'' şerhi de konulabilir.
Bazı acenteler SOF hazırlarken satır aralarına hava
raporunun tamamını sıkıştırmakta (rüzgar şiddeti,
dalga yüksekliği vs gibi) ve yükleme/boşaltmanın
olup olmadığı dahi tam belirgin gözükmemekte ve
sanki tüm hava muhalefet zamanları operasyona etki
etmiş intibaı uyandırmaktadır. Bu durumda gemi
kaptanı hava muhalefetinin yük operasyonuna etki
eden kısmının SOF'a yazılmasını talep etmelidir.
Başka bir deyişle; yükleme/boşaltma
operasyonunu etkilemeyen hava muhalefetini
SOF'A koydurmayacak yada konsa bile
operasyonun devam ettiğini özellikle
belirtecektir. Başka bir deyişle SOF'un herhangi
bir yerinde havanın (bazen denizlerin)
durumuna ait açıklamalar yerine; hava
muhalefeti nedeniyle postanın durduğu
zamanlar yazılmalıdır.
Discharging stopped at.....hrs due to bad
weather/rain/snow/heavy wind etc gibi
SOF, geminin limanda bulunduğu süre içinde; sayan ve saymayan zamanın
ayrımını yapacak tek belge olduğu için geminin kalkışından en az bir gün
önce proformasının acenteden istemeli ve Shippers/Receivers remarkları
ile hava muhalefeti şerhlerinin önceden görülmesi ve konulacak
remarkların önceden düşünülüp hazırlanması açısından önemlidir.

Gemi kaptanlarının özellikle yükleme/boşaltmanın olmadığı tüm zamanların

hava muhalefeti şerhi ile SOF üzerinde gözükmesine engel olmalı, varsa
durmaların gerçek sebepleri belirtilmelidir. Proforma SOF üzerinde
geminin kabul etmeyeceği grev/iş yavaşlatma/hava muhalefeti gibi
ibarelerin olması durumunda ,limanda bulunan bir başka geminin
SOF'ını de emsal teşkil etmesi bakımından istemek doğru bir yöntem
olacaktır.

Ayrıca, geminin sabit bir yükleyici altında shıftıng yapması (wharping) demir
yerinden rıhtıma shift etmesi,yada bir rıhtımdan diğer rıhtıma shifting
etmesi esnasında zaman saymayacağı hususlar c/p de belirtilmiştir. Bu
sebeple bu hadiseler için kullanılan süreler mümkün olabildiğince kısa
Yükleme/tahliye esnasında gemi kaptanı
muhtelif sebeplerle protesto vermiş ve yük
operasyonu bu sebeplerden dolayı kesintiye
uğramışsa kesin olarak söyleyebiliriz ki ; kiracı
acentesi veya yükleyici/alıcı tarafından
kesinlikle kaptanın yük operasyonunu gereksiz
yere durdurduğuna dair ibareler bulabilirsiniz.
Bunu bertaraf etmek için

'' Sıgned thıs documents under protest dated

....'' denebilir.
GEMİ BELGE VE DENETİMLERİNİN
TAKİBİ