Deniz Taşımacılığının Temel

Unsurları ve Terminoloji
 Terminoloji
• Gemi: TTK’ya göre ; tahsis edildiği gayeye
uygun olarak kullanılması ,denizde hareket
etmesi imkanına bağlı bulunan ve pek de
küçük olmayan her türlü tekne ‘gemi sayılır’
• Ticaret Gemisi: Denizde kazanç elde etme
maksadına tahsis edilen veya fiilen böyle bir
maksat için kullanılan her gemi , kim
tarafından kullanılırsa kullanılsın ,’Ticaret
Gemisi’ sayılır.
• Kaptan: Kaptan geminin sevk ve idaresinden
sorumlu oldugu gibi , donatana
,taşıtana,yükletene,gönderilene,yolcuya,gemi
adamlarına v.s. karşı da sorumludur.

• Kaptan, İşveren(Donatan) Vekilidir. Aynı zamanda ,

Donatanla ilişkilerinde , Gemi Adamıdır.
• Donatanın emrine uymuş olması kaptanı yukarıdaki
sayılanlara karşı olan sorumluluktan kurtarmaz.
• Kaptan bütün işlerinde ‘Tedbirli bir Kaptan’ gibi
hareket etmek zorundadır.
• Kaptanın Donatanı, Taşıyanı ve Yükle ilgilileri
‘Temsil’ yetkisi vardır.

• Gemide jurnal tutulmasını sağlar.

• Gerektiğinde Deniz Raporu alır. VE diğer görevleri
……
• Kaptanın Görev ve Yetkileri:
Geminin yurtdışında olduğu zamanda da gemi içindeki
olaylar Türkiye Hukukuna tabidir. Buna , Devletler
hukukunda ‘Hariç Ez Memleket’ denilmektedir. Bu
özellikten dolayı ,Kaptan, Devletin kamu düzenini
gemide sağlama görevini de üstlenmiş durumdadır. Bu
nedenle kaptana olağanüstü yetkiler tanınmıştır. Buna
karşılık Donatana ,Yük İlgililerine Gemi Adamlarına
Yolculara ve Gemi Alacaklılarına karşı hukuki
sorumlulukları bulunduğu gibi ayrıca cezai
sorumluluğu da vardır.
• 1)Kamu Görev ve Yetkileri:
a)Emir Yetkisi: Gemi içinde güvenliği ve düzeni
sağlamak. Gemi adamları,Yolcular,Stevedorlar, v.s.
Kaptanın hizmetle ve yükle ilgili emirlerini itirazsız
derhal ve tam olarak yerine getirmek zorundadırlar.
b)Disiplin Yetkisi: Güven ve düzeni sağlamak için her
türlü önlemi ,zorlayıcı tedbirleri alır. Görevleriyle ilgili
olarak bu yetkilerini Baş Mühendis veya 2. Kaptana
devredebilir.
c) Ceza Kovuşturması yapma yetkisi(Yurtdışında):
Eğer gemide suç işlenmişse ,delilleri toplamak,arama
yapmak,ifade almak v.s. görevidir. Sanığı tutuklayabilir.
Önemli olayları günü gününe jurnale yazdırır.
• 2)Özel Hukuk Bakımından Görevleri:
• A)Yolculuk başlamadan önce:
• Gemiyi ,denize,yola ve yüke elverişli hale
getirmek.(seaworthiness and cargoworthiness)
• Tüm belgeleri gemide bulundurmak
• Yüklemeyi kurallara uygun şekilde yaptırmak
• Konşimentoları imzalamak (bunu fiilen acentalar
yapmaktadır)
• B) Yolculuk Sırasında : Gemiyi ve içindekileri güvenli
bir şekilde varış limanına götürmek ,
Yüke özen Göstermek , Yük sahiplerinin menfaatini
gözetlemek (due diligence)
• C) Yolculuk Bittikten Sonra:
• Limana giriş ve yükün boşaltılması işlemlerini
yaptırmak
• Yükü B/L’nin Meşru hamiline teslim etmek(bunu da
uygulamada acente yapar)
• Ödenmemişse , navlunu tahsil etmek, aksi halde
yükü vermemek (acente yapar)
• Kaptanın Temsil Yetkileri:
• 1) Kaptanın, donatanı temsil yetkisi :
• Bu yetki Bağlama limanında dar, Seferde geniştir.
• -Yakıt ,Kumanya alabilir
• -Gemi Adamını işten çıkartıp yerine yenisini alabilir.
• -C/P yapabilir.
• B/L imzalayabilir
• Dava açabilir
• Zorunlu hallerde seferin devamını sağlayabilmek için
borç alabilir.
• (Ancak bugün haberleşme imkanlarını son derece
gelişmiş olması nedeniyle bu yetkilerin çoğu Merkezden
alınan talimatlar çerçevesinde kullanılmaktadır).
• 2)Kaptanın Taşıyanı temsil yetkisi
• 3)Kaptanın Yük İlgililerini temsil yetkisi:
• Genel olarak yüke özen göstermek , Yük ilgililerinin
menfaatini gözetmek şeklinde özetlenebilir. Örneğin
gereğince yükü elden geçirtip tekrar yüklemeyi dahi
kapsar.
• Donatan(Owners)
• TTK ya göre ‘Donatan olan’ ve ‘Donatan Sayılan’
vardır.

• Donatan :Gemisini deniz ticaretinde kullanan gemi

sahibidir.
• Kendisinin olmayan bir gemiyi kendi adına deniz
ticaretinde bizzat veya kaptan marifetiyle kullanan
kimse ,3. şahıslara karşı ilişkilerinde Donatan sayılır.
• Donatan sayılanlara, Gemi İşletme Müteahhidi(GIM)
denilmektedir. Uygulamada ise , Kiracı-
Donatan(Disponent Owners) deyimi
kullanılmaktadır. Burada kıstas şudur: gemi işletme
müteahhidi sayılabilmesi için , gemiyi ya kendisinin
yönetmesi ; ya da kaptana emir ve talimat verebilir
durumda olabilmesi gerekir. Bu açıdan bakıldığında
Çıplak Gemi Kiracısı (Bare-Boat Charterer) bu
yetkileri haiz olduğu için GİM’dir.
• Bu ayrım çok önemlidir. Zira örneğin GIM den
alacağı olan kişi ,(eğer bu alacağı kendisine gemi
alacaklısı hakkı veriyorsa) bu alacağını Gemiden
(yani Malik Donatandan-Head Owner’dan) alabilir.

• Malik Donatan bunu önleyemez.

• Öte yandan, deniz taşımacılığında çeşitli durum ve
ihtiyaçlardan dolayı donatanla hizmetin uç noktası
arasında , Yönetici ve İşletici sıfatıyla hakiki veya
hükmi şahıslar yer alabilir. Bunların durumları kısaca
şöyledir:
Yönetici: Donatan, bizzat bu işlerle uğraşmak
istememesi veya konuyu ayrıntılarıyla bilmemesi
nedeniyle kendi adına işleri yürütmek üzere bir vekil
tayin edebilir.Bu profesyonel bir yöneticilik firması
(Managers) olabilir.Donatanın, Managers ile olan
hukuki ilişkisi vekalet ilişkisidir. Managers, donatan
değildir.
• İşletici(Operators) : Managers, aynı zamanda
Operators de olabileceği gibi, geminin bilfiil
işletilmesini , çeşitli nedenlerle ayrı bir profesyonel
İşletici(Operator) Firmasına verebilir. Bu durumda,
Managers/Operators ilişkisi de hukuken alt-vekalet
ilişkisidir. Dolayısıyla, işletici (Operators) de donatan
değildir.
• Taşıyan(Carrier) : Yapılan taşıma antlaşmasına göre
navlun karşılığında taşıma işini üstlenen taraftır.
Taşıyan çok defa geminin donatanıdır. Ancak taşıyan
her zaman donatan olmayabilir. Mesela Time-
charterer veya Bare-boat charterer yani kiracı
olabilir.
• Kiracı (Charterer)
• Yükleten(Shipper) : Yükü gemiye teslim edendir.
• Gönderici/Gönderilen (Consignor/ Consignee)
Yükü gönderen, kendisine yük gönderilen
Forwarder : Gönderen adına taşıma işlerini yaptıran
hakiki veya tüzel kişidir.(freight forwarder)

İki ülkedeki taraflar arasındaki Alım Satım Akdi başlıca

şu esaslar üzerinden yapılmış olabilir.
FOB(Free on Board): Gemide teslim. Satıcının
sorumluluğu , yükü alıcının kiraladığı gemiye teslimle
son bulur. Yükün gemi bordasını geçtiği andan itibaren
hasar ve kayıplar alıcıya aittir.
• CİF (Cost,Insurance & Freight) :
Mal bedeli +Sigorta +Navlun
CIF satışta , satıcı malların tahliye limanına kadar
ulaştırılmasından ve sigortadan sorumludur.

C&F (Cost & Freight): Mal bedeli+ Navlun

Bu esas üzerinden yapılan bir satışta satıcı, malların

boşaltma limanına kadar ulaştırılması borcu altındadır.
Sigortadan sorumlu değildir. Yükün gemi bordasını
geçtiği andan itibaren maldaki hasar ve kayıplar malın
alıcısına aittir.
• Navlun(Freight) : Yükün taşınması karşılığında
donatana ödenen ücrettir.(Bazen yük anlamında da
kullanılabilir). Navlun peşin(Prepaid) ya da havale
(To Collect) olabilir. Navlunun havale olması
halinde bu husus B/L üzerine To Collect kaşesi
vurulmak veya şerhi(Remark) konulmak suretiyle
belirtilir. Bu takdirde navlun , varma limanında ,
malın tesliminden önce , acente tarafından tahsil
edilir.

• Navlunun yükleme ,boşaltma veya istif masraflarını

kapsayıp kapsamadığı, B/L üzerine konacak FIO ve
FIOS gibi kayıtlarla belirtilir.(FIFO,FILO,LIFO,LILO vs)
• Free in and Out(Fio) : Konşimentoda bu kayıt
varsa,navlunun yükleme ve boşaltma masraflarını
kapsamadığı anlamına gelir.Başka bir ifade ile ,
Yükleme ve boşaltma masrafları akdi ilişkinin
şartlarına göre kiracıya , yükletene ya da alıcıya
aittir. Yani yükleme ve boşaltma masrafları taşıyana
ait değil
• Free in and Out Stowed(Fiost): B/L’de bu kayıt varsa
,donatan, yükleme ve boşaltmaya ilaveten istif
masraflarından da sorumlu değildir.
• Liner In Free Out: Navlun, yükleme masrafları ve
taşıma ücretini kapsamaktadır. Boşaltma masrafları
alıcı veya gönderilene aittir.
Fixture: Geminin kiralanmasını,donatanla kiracı
arasında taşıma akdinin aktedildiğini ifade eder.
Uygulamada, Broker denilen aracılar vasıtasıyla ve
çoklukla karşılıklı mesaj teatisi suretiyle oluşturulan
BOOKİNG-NOTE yoluyla olur. Geminin yüke
bağlanması tabir olunur.(Post-Fixture position)
Time –Charter: Zaman esaslı kiralama. Geminin belli
bir süre için kaptan ve mürettebatı ile birlikte
kiralanmasıdır. Time Charterparty’de belirli haller
dışında yükleme ,boşaltma limanlarını ve taşınacak
yükü kiracı belirler. Kiracı kaptana sadece ticari talimat
verebilir. Geminin teknik yönden işletme ve
yönetiminden , Donatan sorumludur.
• Voyage Charter , Bare-boat Charter vs…
• Charter Party Formları: Genellikle BIMCO
tarafından standardize edilir .
• Bareboat Charter : Barecon A , Barecon B
• Time Charter: Baltime 39
• Coal : Medcon 1922, Nippon Coal , Sov Coal 1962
• Fertilizer: Ferticon 1942, Fertivoy
• Ore : Nipponore, Orevoy,
• General : Gencon 1922,Gencon 1976 ,Gencon 94
Britcont
• Cement: Cemenco 92
• Wood: Soviet wood C/P 1961
Lien (Maritime Lien) : Geminin,yük üzerinde ; Yük
ilgililerinin ise Gemi üzerindeki hapis/rehin hakkı
anlamına gelmektedir.